Ezjakintasunaren aurrean zoriontasuna by Ariane Piñero

EZJAKINTASUNAREN AURREAN, ZORIONTASUNA

Loiola Zuazu, Arianne Pi単ero, Garbayo eta Nerea Cantero 2012-2013

Maitane

Aurkibidea Sarrera…………………………………………………………………………………………………………………….2 Gizarte totalitario baten aurrean, miseria gure egunerokotasunaren oinarri……………3 Denboraren poderioz……………………………………………………………………………………………….6 Nik birziklatu, zuk zergatik ez?......................................................................................9 Zer gertatu da baloreekin?...........................................................................................13 Zaharkitze programatua…………………………………………………………………………………………..16 Hezkuntzaren garrantzia, bigarren planoan……………………………………………………………..19 Hezitzaileari egindako elkarriketa…………………………………………………………………………….22 Hausnartzen…………………………………………………………………………………………………………….26 Bibliografia………………………………………………………………………………………………………………27

Sarrera Mondragon Unibertsitatean ikasten duten lau neska gara, zehazki Arianne PiĂąero, Loiola Zuazu, Maitane Garbayo eta Nerea Cantero. Lehenengo Hezkuntzako ikasketak burutzen ari gara, bakoitzak bere espezialitatean. Nerea, Arianne eta Maitanek Hezkuntza Berezian espezializatuko dira, Loiolak berriz Atzerrizko hizkuntza. Hezkuntza eraberritzailea bultzatzen

dugu uste baitugu gizartea

aldatzeko jarrera hori ezinbestekoa dela. Arrazoi horregatik lana ikuspegi horretatik bideratu dugu Bakoitzak iritzi artikulu bat idatzi dugu gai espezifiko baten inguruan, haien artean hauek aurkitzen ditugu, baloreak, kutsadura, pobreziaâ&#x20AC;Ś Ondoren taldeka edo binaka beste gai batzuk jorratu ditugu eta horietaz hausnartu. Hain zuzen ere, zaharkitze programatu, hezkuntzaâ&#x20AC;Ś

Gizarte totalitario baten aurrean, miseria gure egunerokotasunaren oinarri

Pobrezia eztabaidagai da gaur egun. Ez da harritzekoa kontuan hartzen badugu gizateriaren %10a bakarrik daukala munduko aberastasunen %90a. Solidaritatearen kontrako gizarte batean bizi gara, korronte ekonomikoa, kulturala eta politikoa eraginda. Gaiarekin hasteko beraz, pobrezia hitza zer den edo horren gainean zer ulertzen den jakitea garrantzitsua da. Batzuek, oinarrizko beharrei aurre egiteko gai ez izatearekin lotzen dute (hezkuntza, ura, etxebizitzaâ&#x20AC;Ś). Beste batzuk aldiz, nahiz eta aurreko esanahitik asko ez urrundu, gaur egungo beharrei asetzeko gai ez izatearekin lotzen dute, hain zuzen ere, kalefakzioa, kotxeaâ&#x20AC;Ś Egun, pobrezia munduko edozein txokoan aurkitu dezakegu, Indian, Afrikanâ&#x20AC;Ś eta baita Euskal Herrian ere. Caritas (2010) pobreziaren tasa populazioaren %18 eta 20ean kokatzen du (%80a arazorik gabe biziko litzateke eta %20a berriz, atalasearen azpitik egongo litzateke). Euskal Herrian, 30.000 pertsona dira pobrezia egoeran bizi diren pertsonak (nahiz eta hazkunde ekonomikoa %4a izan). Izan ere, 963 euro baino gutxiagoko soldata jasotzerakoan pobretzat hartzen dira pertsona horiek. Beraz, lehen ondo bizi zirenak pobrezia egoeran aurkitu dira bat batean. Gainera, Suprime hipoteken krisiaren ondoren, Euskal Herritarron egoera txarrera joan da eta geroz eta zailagoa egiten da eguneroko beharrei modu egokian erantzutea. Azpimarratzekoa da Euskal estatistikako institutuak (EUSTAT) argitaratutako datu batzuk dioten bezala, Euskal Herriko langabezia tasa, %11,9an kokatzen dela. Garatze bidean dauden herrialdeetan, pobreziak esklabotza eta jendea bere etxeetatik botatzea ekarri du, badakigun arren, garatutako herrialdeetan kalera eta lanbideetatik ere botatzen dituztela eta egoera geroz eta larriagoa dela. Hala ere, lehenago Euskal Herriaren egoera deskribatuta geratu denez, garatze bidean dauden herrialdeak foku bezala hartu eta horietan gertatutako esklabotza eta etxebizitzetatik botatzearen egoerak deskribatuko ditut. Multinazionalek duten errua azpimarratuko 3

dudalarik. Hortaz, urteetan zehar, multinazionalak garatze bidean dauden herrialdeen baliabideak eta aberastasunak ustiatzen aritu dira eta lortutako irabaziak ez dira inoiz herrialde horietara iritsi. Alde batetik, Birmania daukagu; herri honetako pertsonek errepresio gogorrak jasan izan dituzte denboraldi luzean eta baita zentsura egoerak ere. Bertan, bizitako pobreziaren ondorioz, familia ugarik behartuta ikusi ziren beraien seme-alabetako bat edo bi ejertzitora bidaltzen, eraikuntza proiektu batean parte hartzeko. Proiektu honen onuradunak, petrolio elkarteak (Unocal konpainia adibidez), gas naturaleko elkarteak eta beste hainbat elkarte (Pepsi)â&#x20AC;Ś dira. Bitartean, garatu bidean dauden herrialdeetako pertsonak, egoera latzean egiten dute lan (esklabotza egoeran); nekearengatik hiltzen ez direnak, malariarengatik, janaria eskasa egotearengatik edo tratu txarregatik hiltzen dira. Harrigarria da, XXI.mendean egonda, egoera hauek oraindik egotea eta hauen aurrean pasiboki jardutea. Indian ere (Tamil Nadunen hain zuzen ere), bertan bizi diren pertsonen, batez ere neska eta nerabeen egoera oso latza da. Kontraturik gabe lan egiten dute, ia esklabotza egoeran (astean zehar, 72 orduz jarduten dute lanean eta egunero jasotzen duten soldata 0,88 eurokoa da) eta askatasunik gabe bizi dira. Gazte hauek bizi duten egoera hau pobreziaren ondoriozkoa da. Multinazionalak egindako inbertsioen ostean, munduko lur emankorren 42 miloi hektareekin geratu dira, Afrika kontinentearen %75arekin hain zuzen, han bizi diren pertsonei baliabide naturalak kendu egin dietelarik. 2001.urtean, Maduduko herrian bizi ziren pertsonei handik bota zituzten, inongo konpentsazio ekonomikorik gabe, esanez, beraien lurrak multinazional aleman batek bereganatu zituela. Herritarrek gobernuaren aurka egin zuten eta ondorioz, ejertzitoak eraso egin zien, etxebizitzak errezâ&#x20AC;Ś. familiak basora egin zuten ihes eta bertan ume eta adindun ugari hil ziren. Beraien lurrak kentzearen ondorioz, familia hauek ez zituzten janaria ateratzeko zuten baliabiderik eta beraz, gosetea eguneroko egoera bilakatu zen. Urte bat pasa ondoren, denuntzia zibil bat jarri zuten arren, ez da justiziarik egin. Egun, egoera ez da oraindik aldatu. Zertarako balio dute legeak, gero ez badira praktikan jartzen?

Ikusi dezakegunez, bidegabekeria gure egunerokotasunaren parte da. Gure â&#x20AC;&#x153;ongizatearenâ&#x20AC;? gizarteak ezer ez egiten jarraitzen duen bitartean, gertatzen diren bidegabekerien konplizeak gara. Gure gizartea eraldatu behar dugu, eta horretarako desorekaren, esklabutzaren, pobreziarenâ&#x20AC;Ś kontra joan behar gara. Denok bizitza duina izatea lortu nahi badugu, gure gizartea aldatu behar dugu. Denon eskubideak bermatuko direlarik eta gizarteko desorekari aurre egingo diogularik.

Maitane Garbayo

Denboraren poderioz…

Ekologiari, baloreei, ekonomiari, begira denboran erreparatuz, 100 urtetik hona asko aldatu da gure gizartea. Hiru generazio desberdineko familia batzuetan galdera berdina egin diegu. Lehenengo pertsonak gutxi gorabehera 70 urte baino gehiago ditu, besteak 45 urte baino gehiago eta azkenik 20 urte baino gutxiago. Galderak hain zuzen ere hauek izan dira, nola ikusi duzue zuen bizitzak ekonomiari, baloreei eta ekologiari dagokionez? Esan beharra daukagu galdetegi hau egin eta gero konturatu garela testuingurua eragin handia daukala jendearen ikuspegian eta are gehiago adinean. 70 urte baino gehiagoko pertsonei galdetu ondoren, konturatu gara denbora tarte txiki honetan, aldaketa ugari egon direla. Ekologia, ekonomia eta baloreen inguruan. Ekologiari dagokionez, galdetutako pertsonak oso goiz hasi ziren lanean eta lanak ez ziren oso baloratuak; nekazaritzan, garbiketan… horren ondorioz, ez zuten ikasteko aukerarik izan. Izan ere, etxeko egoera oso latza zenez haien betebeharra hori izan zen, kontuan hartuz etxean pertsona asko bizi zirela. Soldatak oso baxuak ziren baina produktuen prezioa ere baxuagoa zen, hala ere, kontatutako historietatik oso egoera latzetan bizi izan direla konturatu gara. Estalayo, T. (2012) hitzak hauek izan ziren: “Aún recuerdo el frío y el hambre que pasaba con mis hermanos aquella noche en la que mi madre fue a cazar conejos para comer algo. Hicimos brasas en la chimenea para calentar nuestros cuerpos; yo tenía a mi hermana de meses en brazos cuando se me cayó a las brasas. Hicimos lo que pudimos pero no fuimos capaces de salvarla, era una boca menos para alimentar. ” Hau entzuterakoan, konturatu gara benetan zein era ezberdinean ikusten zuten bizitza edo hobeto esanda bizirautea. Haiek azaldu digutena kontuan hartuz, gaur egun bizi dugun egoera oso latza iruditzen zaigu. Izan ere, haien ustez, ekologiari begira aurrera goaz; orain kontzientzia ekologiko bat piztu delako eta horren aurrean gauzak egiten ari garelako. Baloreak eta ekonomiari begiratuz ordea, atzera goazela diote. 3

Izan ere, duela urte asko, egoera ekonomia txarra zen. Gero, gorakada bat bizi zuten eta orain, beherakada datorrela ikusten dugu. Baloreei dagokionez, errespetu hitza aldatu egin da; lehen, gure aiton-amonen garaian gurasoekiko zuten errespetua oso handia zen. Beraiekin hitz egiteko garaian errespetuzko hizkuntza formak1 erabiltzen zituzten. Orain, ordea, hizkuntza formak aldatzeaz aparte, errespetua ere galdu da. Honi begira, bi alderdi aurkitzen ditugu: bat positiboa dena eta bestea negatiboa. Alderdi positiboari dagokionez, orain komunikazioa sustatu da familien artean eta aukera dago eztabaidatzeko eta arrazoitzeko. Baina batzuetan eztabaida eta arrazoitze horiek errespetua galtzera eramaten gaitu. Hori gurasoei gaizki hitz egitean, besoa altxatzean, jaramonik ez egitean… islatzen da. 70 urte baino gehiagoko pertsonak aztertu eta gero, 45 urteko pertsonekin alderatuz ezberdintasunak nabaritu ditugu. Bizi izandako garaian, bankuan oso laguntza gutxi ematen zituzten, beraz, jabetza pribatuak izatea esate baterako, kotxeak, etxeak… pribilegio handia zen garai horretan. Gaur egun, egoera berdina pairatzen ari gara, geroz eta jende gutxiago da bere etxearen jabe, bankuen interesak oso altuak baitira. Teknologia berriari erreparatuz, Antolin, M. (2012) esaten zigunez, “Antes en nuestro barrio la única que tenía una televisión era M. todos los niños del barrio íbamos a su casa a ver el único canal que había en aquella época. Hoy en día en cambio, todos tenemos por lo menos una televisión, un ordenador, un aparato de música… y aún así nos quejamos”. Hitz horiek entzun ondoren konturatu gara, teknologiaz aparte baloreak asko aldatu direla. Lehen bizitako egoeragatik, zeukatenarekin ondo bizi ziren, esker onekoak ziren, gurasoei asko eskertzen zieten: jatekoa ematea, hezkuntza… Egun, errespetu gutxiago dago gurasoekiko, ekonomikoari begira ez ditugu gauzak baloratzen, zerbait puskatzen bada beste bat erosiko dugu eta horrek kontsumismora eramaten gaitu.

Gaztelaniako “usted” forma.

Kontsumismoa, zaborra gehiago pilatzea eragin du, beraz hori naturan eragin handia dauka. Lehen ez zen hainbeste zaborra sortzen. Adibidez, esnea egunean hartzen zuten kristalezko botilarekin, eta horrek plastikoa murriztea egiten zuen. Beste alde batetik, kotxe gutxiago zeudenez, kutsadura gutxiago zegoen. Faktore guzti horiek eragina zeukan ekologian. Gazteei galdetzerako garaian beraien helburua zein den bizitzan garbi ikusi dugu, ikasi, unibertsitatera joan, lana bilatu, independizatu, lana lana eta lan gehiago. Azken finean, etorkizunari begira lanaren kalitatea eta soldata inporta zaien bakarra da. Ez dituzte ezagutzak kontuan hartzen, ez baloreakâ&#x20AC;Ś kontsumitzea da berain helburu bakarra. Erosten duten gauzak esate baterako, telebistak, azken modeloko mugikorra, musika entzuteko aparatuaâ&#x20AC;Ś denbora batez asetzen die, baina denbora pasa ahala beste mugikor berriak merkaturatzen dituztenean erosteko beharra sentitzen dute. Baloreei erreparatuz, indibidualismoa nabarmentzen da. Errespetua ere kontuan hartzen da, gaur egun beste ikuspuntu bat daukagu errespetu hitza entzuterakoan. Gurasoei ahotsa altxatzea ez dugu errespetu falta bezala ikusten eta duela urte batzuk hori egiten bazuten ondorio oso larriak jasango zituzten. Jakin badakigu, belaunaldi desberdinak aldatzen joan direla eta horren ondorioz gizartea aldatzen doala. Nerea Cantero, Arianne PiĂąero

Nik birziklatu zuk zergatik ez? Zaborra gehien kezkatzen nauen gaietako bat da.

Herrialde asko dira

birziklapen oso egokia egiten dutenak, hain zuzen ere Suitza, Belgika, Holanda, Dinamarkaâ&#x20AC;Ś Euskal Herrian geroz eta arazo gehiago dauzkagu eta arazo horien alde ikuspegi desberdinak noski. Zaborraren gakoa kontsumoan dago, azken hamarkada hauetan gehiago kontsumitzen dugu, beraz hondakin gehiago produzitu. Hondakin horiek gordetzeko lekuak agortzen ari dira, inguruko herrialdeak ez digute zabor gehiago eramaten uzten, proposatzen diren irtenbideak ez dira herritarren gustukoak, nola konpondu arazoa? 70eko hamarkadan, zaborra edozein toki eta eratan botatzen genuen Euskal Herrian. Garai hartan, zaborra inongo kontrolik gabe heltzen zen zabortegietara, eta beste zabor asko, aldiz, bildu ere ez zen egiten. Dena den, garai hartan, gaur egun baino zabor gutxiago sortzen genuen, bertan dago gakoa. Urte batzuk pasa eta gero, zaborra gaika banatzen hasi zen. Lehenengo ontziak sortu ziren, eta 90. Hamarkadan Europako Batasuna hondakinen legedia indarrean jarri zen. Horrek kontzientzia ekologikoa sortu zuen herritarren artean; batetik ahalik eta zabor gutxien sortzen zituzten eta beste alde batetik, erabilitako zabor hori ahalik eta gehien berrerabiltzen zituzten. Horren ondorioz, birziklapen sistemak sortzen dira.

90. HAMARKADAN BIRZIKLAPEN KONTZIENTZIAREN GORAKADA EMAN ZEN

Errua ez da herritarrenak soilik ez birziklatzeagatik baizik eta multinazionalena zaborra sortzeagatik. Saltoki gehienetan zerbait erosi nahi dugunean erosi nahi dugun horrekin batera hondakinak erostera behartuta gaude. Horrek ez du zertan horrela izan behar. Gehiegizko kontsumoan oinarritutako eredu ekonomiko jasangaitzak diseinatu duen salerosketa moduaren ondorioa da. Adibide sinple bat, kurasanak erosterako garaian, kurasan bakoitzak plastikozko poltsetan sartuta daude, poltsa horiek beste plastikozko poltsa handi batean eta plastikozko poltsa handi hori etiketaz betea.

Gaur egun hondakinik gabeko erosketak egitea posible da, hori bai segun eta zein eskualde askoz errazagoa da, adibidez herrialde txikietan elikagai ekologikoak askoz gehiago saltzen dira, azokak eta merkatuak antolatu… batzuetan oso zaila egiten da erosketak egitea, Urruneko puntu bateraino joan beharra, erosketa puntuen sakabanaketa… Baina superfizie handietan neurri desberdinak hartu daitezke, zaborrari aurre egiteko, adibidez enboltorioak… hartutako neurri batzuk “zaborra zero” elkarteagatik eta beste elkarte asko hau izan da erosteko aukera ematen duten berrerabiltzeko ontziak, poltsak, tuperrak eta hainbat tresna badira. Hoien erabilera bultzatu eta gune guztietara zabaltzeko baldintzak sortu behar dira. Erabili eta botatzeko ontzien bilketa eta tratamendu kostua guztiok ordaintzen dugu, hauek erabili ala ez. Hori ez da justua eta ez du jendea gauzak modu egokian egitera bultzatzen. Hori dena aldatzeko arau, lege eta fiskalitatea egokitu beharra dago. Konponbide horiek norbanakotik atera behar da, azken bolada honetan politikariek dena konpontzeko joera izan dute, kontuan hartu behar beraiek ez direla esparru guztietan adituak. Ez dut ulertzen nola zaborren kontuak, ministroak, alkateak, kontzejalak… eraman behar duten.

Ingurugiroko ingeniero, fisikari, kimikari…

kontratau beharko lukete irtenbide desberdinak proposatu ahal izateko.

Kontzientzia ekologikoa bultzatzeko lekurik aproposena eskola da. Oso txikitatik naturaren garrantzia azaldu beharra daukagu, poliki-poliki gure gizartea ulertu ahal izateko. Hala ere umeen erreferenteak gurasoak edo helduak dira, beraz guk inguru giroarekin konprometitzea berebizikoa da. Eman beharreko lehenengo pausua zaborra gutxitzea da, hau da zor gutxiago sortu. Zaborra murriztearen ondoren datoz bestelako neurriak, hain zuzenen ere materialak berrerabiltzea, birziklatzea, gai organikoak hartuta konposta egitea, hondakinak energia-iturri bihurtzea (mekaniko-biologikoki, edo errausketaren bitartez), eta azkenik, baliagarria ez dena kontrolaturiko zabortegietara botatzea. Dena den, jendearen inplikaziorik gabe, ez dago tratamendu miresgarririk. Hala ere zaborra uzteko lekuren bat behar dugu, jende asko proposatzen duena atez atea da, beste askok erraustegiakâ&#x20AC;Ś ez gara adostasun batera iristen.

Erraustegietan

erre

egiten

dira industria eta hiri-hondakinak.

Kontua da, hondakinak erretzerakoan, milaka molekula sortzen direla -dioxinak eta furanoak, besteak beste-. Kutsatutako airea arnastuta edo elikagaien bidez, dioxinak gure gorputzeko gantzetan metatzeko arriskua dago. Kalteak ez dira berehalakoak, baina 15 urte igaro ondoren, minbizia ager daiteke. Horregatik, erraustegi bat ezin da edozein tokitan eraiki: natur-guneak, etxeetarainoko distantzia... eta faktore desberdinak errespetatu egin behar dira. Dena den, zenbait tokitan lege horiek ez dira betetzen ari. Adibidez, errausgailua eraiki nahi da Donostiako (Aritzeta) inguruan, baina Hegoaldeko Zuhaitz Igelak â&#x20AC;&#x201C;galtzeko arriskuan dagoen anfibioa-, inguru horretantxe du bere bizilekua.- Igelaren habitata kaltetuko balitz, delitu ekologikoa litzateke. Donostian jende asko erraustegiaren alde, baina ez dutelako ondorio larriak ikusten, ondorioak 10 urteetan agertzen direlako, eta guri momentuz

arazoa konpontzen zaigu, zaborra erditik kentzen dugulako

eta “gainera energia

irabazi”, hori da biztanleri gehiena pentsatzen duena… Zaborren arazoekin bukatu nahi badugu, eredu soziala aldatu beharra daukagu, sistema kapitalista, kontsumismoa… hori guztia aldatzea DENEN esku dago.

Nerea Cantero

Zer gertatu da baloreekin? Idatzi honetan, baloreen inguruan arituko gara. Familiari dagokionez, nola aldatu diren paperak; emakumearen Baloreei begiratuz, denboraren poderioz aldaketa asko aurkitu ditzakegu. Esaterako, erlijioaren parte hartzea (botere politikoen arabera, jasandako esperientzia ezberdinei begira, ekonomiari dagokionez…), pentsatzeko erak, baloreak, eta etika aldatzen joan dira baita ere. Horregatik, hitz batzuen konnotazioa aldatzen joan dira: emakumea, lana, berdintasuna, pobrezia, kanpotarrak, seme alabak… Gai hau lantzeko, barnetik hasiko gara; familiatik. Oso atzera joan gabe, familiaren prototipoa hurrengoa zen: Aita (etxera dirua eramaten zuena eta etxetik kanpo lan egiten zuena), Ama (umeak zaintzeaz eta etxea zaintzeaz arduratzen zena), Seme alabak (goiz hasten ziren lan egiten eta lan egin aurretik etxean ikasten zuten edo eskolara joaten ziren).

Era batean edo bestean emakumearen bizitza mugatuta zegoen bere senarraren baitan. Eta emakume bat ezkongabea bazen, “etorkizun gabeko emakume” bezala ikusten zen. Rol hauek mugiezinak ziruditen eta dibortzioaren inguruko gaiak aipaezinak ziren; dudarik gabe, emakume batek haurdun egotekotan ezkonduta egon beharko litzateke.

Baina denborarekin emakumeak garrantzia hartzen joan dira gizartean eta orain gauzak aldatu dira. Familietan ez dago eredu mota bakarra, emakume asko haurdun geratzen dira ezkondu baino lehen eta bikote askok ez dira ezta ezkontzen ere ez. Emakumeak etxetik kanpoko lan munduan parte hartzen hasi da eta etxea eta haurrak ez dira honen kezka bakarra.

Honek eragin bat izan du munduan eta populazioan, orain haurren jaiotza tasa behera egin du. Izan ere, emakumearen ardurak gehiago dira eta zailagoa da etxeko lanak egiteaz gain lan egitea eta haurrak heztea. Horretaz gain, orain bizitza maila igo da eta honek etxera bi soldata ekartzearen garrantzia azpimarratzen du. Orain gauzak garestiagoak dira eta hauek izan ahal izateko bai emakumeak baita gizonak ere lan egitea funtsezkoa da honek bigarren plano batean uzten du seme alabak izatearen gaia.

Egun, jaiotzen diren haurrak mundua era ezberdinean ikusten dute, haien aitona-amonekin konparatuz; izan ere, mundua aldatzen den heinean umeak jaiotzen dira eta haien etika aldatzen da ikusten dutenaren arabera. Adibidez, pixkanakapixkanaka etorkinen kantitatea gora joaten dela ikusten dugu eta hau gure seme alabentzako oso normala da. Gure aitona-amonei galdetzen badiegu ordea, haien ikuspuntua ezberdina da haientzat etorkinek beste â&#x20AC;&#x153;paperâ&#x20AC;? bat hartu dutelako.

Aipagarria den beste puntu bat erlijioa izan daiteke; erlijioaren garrantzia behera egin du. Lehen aipatu dugun moduan, familietan erlijioa aurkitzen genuen pausu garrantzitsu guztietan. Ezkontzak, bataioak, jaunartzeak, hezkuntza kristaua… oinarrizkoak ziren. Orain, ordea, bakoitzak nahi duena pentsatzeko, jokatzeko eta egiteko eskubidea dauka eta eremu bakar batean erlijio anitzak aurkitzen ditugu. Lehen aipaezinak ziren gauza batzuk, orain lasaitasunez entzuten ditugu, hala nola, abortua, dibortzioa, homosexualitatea… Eliza aldentzen den heinean, moralitatea eta etika aldatzen joan da modu oso nabarmenean. Aipagarriena gai honetan aurkitzen dugu: pentsatzeko era ezberdinen askatasunean. Atera dezakegun ondorioa, jendeak; gizarteak denborarekin aldatzen dela da. Izan ere, hainbat gertakizun eta ezegonkortasun kexatzera bultzatzen gaitu eta pixkanaka pixkanaka gauzak aldatzen joaten gara. Askotan ondorioa positiboa izateko baina beste askotan ere apropos edo nahigabe, porrotara edo okerrera eramateko. “El maestro enseña más con lo que es que con lo que dice.”

Arianne Piñero

Zaharkitze programatua Egungo egoerari erreparatuz gero, ikusi dugu muturrerainoko kontsumismo batean murgilduta bizi garela. Kontsumismo horretara eraman gaituen faktoreetako bat zaharkitze programatua izan da. Zaharkitze programatua erosten ditugun aparatu elektronikoak, jantziak… diseinatuta daude, hemendik denboraldi batera erabilgarria izaten uzteari deritzo. Honek zera dakar, aparatuak, janziak… konpondu beharrean, beste bat erostea. Horrela, enpresak gehiago ekoiztera eramango luke eta erosteri utziz gero ekoizpen masa sortuko litzateke eta ondorioz krisiaren etorrera sortuko litzateke. Zaharkitze

programatuak

beraz,

ondorio

batzuk

dakartza.

Lehena,

kontsumismoa. XX.mendean, Bernard London, zaharkitze programatua ezarri zuen, ekonomia sustatu nahian, baina hau ez zen praktikan jarri. Geroago, gaia berrartu zuten, oraingoan publizitatearen bidez jendea erakartzea lortu zuten. Hau da, erosleak zerbait berriagoa, hobea… eroste arren, erosi egiten zuten eta ondorioz, kontsumismoak gora egin zuen. Bigarrena kutsadura dela azpimarratuko genuke, hori enpresa batzuk “ekologistak” direla. Balio ez dituzten tresna guztiak garatze bidean dauden herrialdetara bidaltzen dituzte. Alde batetik, adibide bat jartzearren GHANA (Afrika) herria jarriko dugu, non lehenaldian jendez beterik zegoen erreka bat zabortegi batean bilakatu egiten da. Bestalde, Zaborra erretzean, substantzia toxiko batzuk airera irteten dira eta horrek berotze efektua sortzen du gu kutsatzeaz aparte. Beraz, zerbait egin behar dugu sortu dugun hondamendia konpontzeko. Alde batetik, gutxiago kontsumitu behar dugu, horrela gutxiago fabrikatuko dugu eta ez dugu hainbeste kutsatuko, hau da, zabor gutxiago produzituko dugu. Birziklatzea da ikusten dugun beste konponbide bat. Lehen kristalezko botilak zeuden, non jendeak

esnez betetzen zituzten eta bukatzerakoan bota ordez, trukatu egiten zituzten. Hau da, esne saltzailea agertzen zenean botila hutsak ematen zizkioten eta honek esnez beteriko beste batzuk ematen zizkieten. Orain ordea, dena plastikoz edo kartoiez eginak daude eta ezin dira birritan erabili, beraz, bota eta beste berri batzuk erosten ditugu. Jendeak ez dauka kontzientziarik, ez dakigu zenbat zuhaitz edota zenbat makina behar dituzte plastikozko poltsak egiteko. Adibide bat jarriko dugu, lehen supermerkatu eta komertzio guztietan poltsa pila bat ematen zituzten. Orain, berriz, komertzio gehienetan ordainarazi egiten dituzte jendeak bere etxetik eramateko asmoz. Hala ere, poltsen prezioa oso baxua denez jendeak telazko poltsak dendara eraman beharrean, plastikozko poltsak erosten jarraitzen dute. Hau guztia, ez da kontsumitzaileen errua bakarrik, estatuak, multinazionalak eta erakunde boteretsuak, berrerabiltzeko metodoak bultzatu eta sustatu beharko lukete, denon erronka baita, eta beraz, batzuk bakarrik egitearekin ez dugulako ezer konponduko. Hauek dira guk ekologia arazoei aurre egiteko planteatzen ditugun irtenbideak: Produktua

Kontsumorako

Izozkailua Nilongo pantiak

denbora maximoa egungo denbora 30 urte 6 urte Belaunaldiz belaunaldi Oso hauskorrak

Bonbilak

erabilgarriak 1500 ordu

Kontsumorako

gaur

1000 ordu

Uraren hezetasunaren bidez kargatzen diren bateriak:

Mundu elektroniko batean bizi gara, non eguneroko eginbeharretan, bai pertsonaletan, bai eta laboraletan teknologien menpekotasuna daukagu. Gure ordenagailua, mugikorra, argazki kameraâ&#x20AC;Ś funtzionatzeko baterien erabilera behar dute. Hasiera batean, berunezkoak ziren bateria horiek, orain aldiz, nikelez edo antzeko materialekin egiten dira. Hauek guztiak oso kutsakorrak. Orain dela

gutxi (2008. Urtean) paperezko bateria batzuk sortu dituzte

Portuges zientifiko batzuk. Hasieran zirkuitu elektriko batzuk paperean inprimatzea

lortu zuten eta orain, lanean urteak eta urteak pasa ondoren, material berdinarekin egindako bateriak sortu dituzte, dispositibo sinpleei energia emateko balio izan dute. Asmakuntza hau, guztiz ekologikoa da, izan ere, uraren hezetasuna da bakarrik beharrezkoa. Hala ere, baldintza bat bete behar da, hain zuzen ere, ingurugiroko hezetasuna %40a baino altuagoa izatea. 2.

Itsasoko ura, hegazkinen erregaien oinarri:

Ur gazian disolbatuta dagoen karbono dioxidoa ateratzean dago gakoa. Horretarako, argia eta katalizatzaileak erabiliko dira eta azkenean hidrogenoarekin nahasi egingo dira 3.

Ura deskontaminatzeko platanoen azalaren erabilera:

Uraren deskontaminazioa gauzatzeko ikatz aktiboa erabiltzea ezinbesteko metodoa da. Baina, ikatzaren erabilera hau, ingurune berdean ere eragin latza izaten du, naturaren zati txiki bat baita. Metodo berritzaile hau hondakinak erabiltzeko eta uraren garbiketa modu baliotsuan gauzatzeko asmatu zen, hau da, ikatzaren ordez, platanoaren erretxina erabiltzea. Egin behar dena zera da: azalak erretilu batean jarri eta astebetez lehortzen uzten dira. Gero, materiala txikitu eta bahe berezi batetik pasatzen da, partikulak egitura eta tamaina uniformea izatea lortzeko. Prozesu honen bidez, hauts fin bat lortzen da. Hau ur kutsaturi gehitzen zaio 5mm 100mm ur bakoitzeko portzentajean (uraren deskontaminazioa %65eko izango da lehengo pasadan).Ikusi dezakegunez, bizi dugun egoerari aurre egiteko irtenbideak egon badaude. Beraz, erabiltzen ez baditugu ez da baliabide ekologikoak ez daudelako, baizik eta ez ditugulako erabili nahi.

Loiola Zuazu eta Maitane Garbayo

Hezkuntzaren garrantzia, oraindik bigarren planoan Heziketa, bizitza osoan zehar iraun duen ikaskuntza da. Baina garai batean jasotako heziketan eta gaur egungoan ezberdintasun handiak aurkitzen dira. Mendeetan zehar ezarri diren hezkuntza mota ezberdinak, gizartera moldatu behar izan dira. Giza aurrerapena eta estatu ekonomiaren hazkundea bermatzeko izaera pairatu izan da betidanik arlo honetan. Esaterako, hezkuntzaren helburu bakarra lanerako prestakuntza edukitzea da, etengabea izango den produkzioa ez geldiarazteko. Antzinarotik hasita, mende horietan garrantzia handia ematen zioten umeen heziketari. Esaterako, eskola eremuak oraindik sortu ez zirenez, ezagutzaren transmisioan oinarritzen ziren eta haurrak etxean ikasten zuten. Gurasoek zekitena transmitituz, umeari lan munduan sartzeko aukerak ematen zizkieten, lan espezifiko baterako ezagutza espezifikoak barneratzea nahikoa zen eta. Etapa honen ondoren, beste alderdi askotan bezala, hezkuntzak ere beherakada nabarmena izan zuen. Geroago, Elizak, monasterioen bidez, pertsonak erlijioaren munduan sartu zituzten. Ideologiaren jarraitzaileak asko ez zirenez, ikasleak pentsamendu hau barneratzeko ardura hartu zuten. Horretarako, pertsona horiek modu egokian prestatu zituzten: artean, filosofian, teologian, etab. Irakaskuntza-ikaskuntza prozesu hauek ez dira inoiz helburu berdinarekin diseinatu. Hezkuntzaren garapen luze honetan, argi dago, garai haietako ikasleak gaur egun dituzten aurrerapenak ez zituztela. Hasteko, lehen ez zeuden orain erabiltzen ditugun ordenagailuak bezain tresna eraginkorrak. Gainera, orain ezinbestekoa den informazio iturririk handiena eta aberatsena pentsaezina zen, hala nola, internet. Orain, berriz, ezin dugu imajinatu ere egin ume bat ordenagailu gabe etxeko lanak egiten; areago, oso zaila egiten zaigu egun oso bat ordenagailu gabe eta are gutxiago internet gabe imajinatzea.

Ikus dezakegunez, hezkuntzak erabateko hainbat etapa ezberdin bizi ditu, baina ez da inoiz eskuragarria izan gizaki ororentzat. Izan ere, hezkuntza eskubidea edonork izan dezakeen gauza bat da eta oraindik, gaur egun gizartearen ongizaterako onuragarria izango den horri ez zaio beharrezko garrantzia ematen. Munduko hainbat herrialdetan haurrak eskolatze edo alfabetatzea oraindik ere guztiz lortu gabeko helburua da. Beste leku askotan, ordea, haur guztiak alfabetatuta daude eta eskolara joaten dira, oinarrizko eskubide hori ``bermatutaâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; dagoelako. Horien kasuan, hezkuntza sistema hobetzea da erronka, bai baliabideak eta azpiegiturak, bai alderdi pedagogikoak, langileen eta ikasleen egoera, inklusioan oinarritutako ikaskuntza bermatzea, parte- hartzearen sustapena, talde lanaren garrantzia areagotzea, norberaren ezagutzak modu kritikoan eraikitzea. Azken urteetan globalizazio prozesuak eragindako aldaketak oso sakonak izan dira, bai hezkuntzaren alderdian eta bai beste edozeinetan. Hala nola, alderdi ekonomikoan, sozialean, politikoan, etab. Beraz, prozesu honi aurre egiteko gizarte berri bat sortzea ezinbestekoa izango da. Ezagutzaren gizartea deritzona. Ezagutzaren gizarte berri honetan, protagonistak herritarrak izan behar dira. Eredu berri honen helburua, ezagutza modu eraginkorrean sortu eta erabiltzeko giza gaitasunean datza, etengabeko aldaketan dagoen oinarriaren gainean. Gaitasun hori erabat garatzeko, beharrezkoa da geure bizitzen gaineko kontrola hartu nahi eta ahal izatea. Azken finean, hiritar aktiboak bilakatu behar gara. Hezkuntza eta formakuntza iraunkorra, aldaketaren erronkari erantzuteko modurik onenak dira. Erronka hau lortu dezagun hainbat irizpide hartu behar dira kontuan. Besteak beste, hezkuntza bizitza osoko prozesu gisa dela ulertzea beharrezkoa da, hau da, heziketaren garrantzia ondoren datozen ikasleei transmititzea. Bestalde, norberak bere hezkuntzaren gaineko etengabeko kezka izatea, ezagutza eta konpetentzia ezberdinak barneratzea eta egoera berrietara egokitzen jakitea. Gainera, jakintza espezifiko batzuk eskuratzeaz gain, konpetentzia jakin batzuk eskuratzea ere beharrezkoak izan behar dira, ezagutzaren gizarte honen izenak esaten duen bezala. Beraz, zerbait ikasteaz gain, ikasten ikasteko gaitasuna garatzea ezinbestekoa izatea da erronka.

Azken finean, eskubide hau bermatzea ezinbestekoa dela iruditzen zait. Hezkuntza kritikoan finkatzen diren ikasleak ezagutzaren gizarte berri honetan sartzeko ahalmena izango baitute. Pentsamendu propioak eraikitzeko eta bakoitzak bere ikuspuntua elkarjartzeko aukera izatea. Norberaren ongizatea bermatzearren eta gizakiari errealitatea kontzienteki ulertu eta eraldatzeko baliabideak ematean datza, gizabanako gisa, gizartekide gisa eta izadi-kide gisa ahalik eta gaitasun gehien garatu ditzaten. Betiere, gizartean gertatutakoak eta krisien eraginean oinarritutako mundu hauskor honen egoerari ekiditeko asmoz. Loiola Zuazu

HEZITZAILEARI EGINDAKO GALDEKETA Hona hemen Txingudi Ikastolako hezitzaile bati (Maria Jose Hernandez) egindako galdeketa: -

Zer da zuretzako hezkuntza eskubidea?

Hezkuntza eskubidea, nire ustez, pertsona guztiak daukan edo izan behar duten oinarrizko eskubidea da. Ikasle bakoitzak bere garapen pertsonalean aurrera egiteko behar duena. -

Uste duzu hezkuntza eskubidea lurralde guztietan berdin bermatzen dela?

Argi dago ezetz. Euskal Herrian adibidez, gaur egun, hezkuntza bermatzen da. Izan ere, gaur egungo egoera dela eta geroz eta eskolaratze maila handiagoa dagoela ikus dezakegu. Baina garatu bidean dauden lurraldeetan berriz, ez da eskubide honen garrantzia ikusten. -

Zein uste duzu dela irakasleen zeregina hezkuntza eskubidea sustatzeko?

Irakasleen zeregina ikasleari erraztasunak ematea da. Hezkuntza irekia izan dadin, denon eskura jartzea laguntzak emanez, komunitatean lan eginez, ikasleen arteko eta ikasle irakasleen arteko harremanak sustatuz. -

Hezkuntza eskubidea oraindik ez dagoela guztiz bermatuta ikusi dezakegu, baina zuen ikasleei eskubide honen garrantzia transmititzen ahal diezue? Ikastetxean lantzen diren arloetan gai hau lantzen da?

Bai, gutxienez saiatzen gara, baina adinaren arabera modu batean edo bestean ematen da. Txikiak direnez, irudi edo objektu bisualen bidez adierazten diegu, hau da, enpatia landuz eta begiak irekitzen laguntzen diegu. Bizi diren lekuan jaiotzearen

suertea goraipatuz. Ikasgelan lantzen diren arloetan gai hauek noizbehinka aipatzen dira. Gertutik gertatu diren gauzetatik abiatzea komenigarria da. Adibidez, gurpilaulkia behar duen mutilari laguntzeko edozein motako tapoiak gordetzea nahikoa da. Honekin batera, irakasleak balore hauek transmititzen die hainbat jarduera klasean landuta. Bestalde, lagunekin baratzean ipuinaren bitartez komunitatearen garrantzia bermatu eta beste hainbat balore lantzen dituzte. -

Oinarrizko

ezagutzen

transmisioez

aparte,

arlo

ezberdinetan

konpetenteak izateko prozesua bermatzen da? Ze baliabide erabiltzen dira? Gure ikasleak arlo guztietan konpetenteak izan dadila, ikastetxeak zeregin garrantzitsuenetako baten barruan sartzen dute. Alde batetik, edukien ezagutza teorikoak ezinbestekoak dira eta denbora dezente eskaini behar zaie. Baina bestalde, praktikan jartzea, nola egiten den jakin behar dute. Horretarako, lan tresna ezberdinak, hainbat baliabide, denboraren egokitzapena, etab. erabiltzen dira. Ikastolaren antolamendua bera ikasleei konpetenteak izaten laguntzen die. Etengabe baloratzen da nola egiten dituzten gauzak. Autonomiaren garrantzia bermatu egiten da. -

Hezkuntza kritikoari buruzko zure iritzia jakin nahi nuke. Onuragarria izan daiteke ikasleentzat hezkuntza mota hau?

Hezkuntza kritikoa onuragarria da ikasleentzako noski. Honi esker, ikasle konpetenteak sortu ahal izango ditugu eta ez automatak. Landutako kritikotasun honek, beraien ustetan kaltegarria eta onuragarria dena aukeratzen. Eztabaida sustatzeko, besteengandik iritziak jasotzeko, besteen ikuspuntuez jabetzeko eta hauetaz ikasteko baliagarria izango da. Prozesu arrazionalak gauzatzeko ahalmena garatuko dute eta honekin batera, barneratzen dituzten ezagutzak beste finkotasun bat hartzen hasiko dira. -

Ikasle bakoitzaren ezagutzak modu kritikoan eraiki dezaten, zein estrategia edo metodo erabiltzen dira ikasgelan?

Norberaren ezagutzak modu kritikoan eraiki dezaten, elkarrizketa izan behar da oinarria. Irakasleak komunikatzeko gaitasun hau erabili behar dugu elkarrizketa guk

nahi dugun tokira bideratzeko. Esaterako, guk hasiera batean esan ahalko genukeena beraiei pentsatzera eramanez, berbera esan dezaten. Adibidez, proposamen bilaketa aurkeztu eta haiei aukeratzeko ahalmena eman behar zaie. Interesen arabera jokatu, gaia jorratu baina batzuetan beraiek nahi dutenarekin landu. Ikasgelan gaia jorratu eta atentzioa erakarri, liburuekin beraiek aipatutako gaiekin. Batzuetan, (kasu espezifikoak) utzi eta beste gauza batera joan. -

Inklusioan oinarritutako ikaskuntza ahalbidetzen da ikastetxean? Hezkuntza komunitatearen garrantzia eta talde lana bultzatzen al da?

Ez guztiz. Kasu espezifiko badaude. Batzuetan, ikasle gutxi klasetik kanpo edukitzen dituzte laguntza espezifikok emateko. Esaterako, gure ikastolan egoera linguistiko anitzak aurki ditzakegu eta batzuk atzerritarrak izanda, hemengo hizkuntza ez badute ulertzen, laguntza gelak edo hizkuntzaren ezagutzak jakiteko aparteko klase batera eramaten dituzte. Hezkuntza komunitatea (irakasle, ikasle eta gurasoak) ezinbestekoak dira beraien seme alaben heziketa bermatzeko. Talde lana ezinbestekoa ikusten dugu. Besteekin moldatzen ez badakigu ez gara lan kooperatiboan jardungo eta. Hainbat estrategia mota erabiltzen ditugu, bisualki landutakoa ikasleak hobeto ulertarazi dezaten. Adibidez klasean zuhaitz moduko bat daukagu eta bertan arauak zintzilikatzen ditugu. Arau hauek betetzearen edo ez betetzearen ondorio positiboak eta negatiboak ezartzen ditugu. Horrela, ikasleak ondo edo gaizki dagoena jakin dezakete eta hauek dituzten sari edo zigorrak jakin. -

Partidu popularrak eskaintzen digun LOMCE legeari buruz zer esango zenuke? Haurren inklusiorako bidean eragina izan dezake?

PPtik datorrela jakinda, nahikoa iruditzen zait. Astakeria iruditzen zait. Alde batetik, kalifikazioak garrantzi handia dute baina ez da hori bakarrik kontuan hartu behar duguna. Nota bikaina duen ikaslea ez da zertan ikasle ona izan behar. Esaterako, kalifikazioak ez du hezkuntza bermatzen.

Eskola 2.0ren helburua kontuan hartuta, ezinbestekoa iruditzen al zaizu honen erabilera gaur egungo heziketan?

Hezkuntza beti gizartera moldatu behar izan da eta baldintza hauek ezberdinak eta berriak izan arren, onuragarriak ikusten ditut ikasleen garapen prozesuan laguntzeko. Hala eta guztiz ere, betiko materialaren eta tresnen erabilera, hala nola, arkatza ezin dugu alde batera utzi. Adibidez, kalkulagailua erabiltzea ezinbestekoa da baina burua ere erabiltzea beharrekoa da.

Ama lurrak oihukatzen gaitu Ama lurrak gogoratzen digu Gure pausu bakoitzeko mugimenduak Mina egiten dizkiotela. Ilargiak esaten dio baloreak galtzen direla Eta gure arteko tratua dela okerra. Batzuen kontsumismoa beste batzuen gosea ekartzen du Mundua agortzen da eta kontzientzia ez da piztu. Eskoletan lanerako prestatzen zaie Baina non daude balore hauek? Beharrezkoa daukagu zaindu, beharrezkoa daukagu maite Txikitatik ikasi behar dugu bestela guztia sortuko da desastre.

Arianne Pi単ero

Bibliografia: •

Anonimoa.

(2012).

Erraustegiak.

Kontsulta

data:

12/10/26.

Iturria:

http://eu.wikipedia.org/wiki/Erraustegi •

Azkarraga, J. (2010). Hezkuntza desafio sistemikoen aurrean. Mondragon Unibertsitastea (Huhezi). Eskoriatza

•

Carbonel, J. (1996). Funciones sociales de la escuela. La escuela entre la utopía y la realidad. EUMO. Octaedro. Barcelona

•

Darnell, M.; Martín, J.; Mata, I.; Plujà, M.; Roglà, J.; Roig, A. eta Sintas, M. (2010). Una mirada a la pobreza: corazones atentos y que actuan en consecuencia 167, 5-17 orrialdeak.

•

El País (2012). El paro baja dos décimas en Euskadi. Azkeneko kontsulta: 2012/10/30.

Iturria:

http://ccaa.elpais.com/ccaa/2012/07/19/paisvasco/1342690770_899522.html •

Gurrutxaga, N. (2005). Zaborrik onena sortzen ez dena. Kontsulta data: 12/10/26. Iturria: http://www.gaztezulo.com/artikuluak_view.php?uuid=740

•

Lozano,

(2010).

Elkarrizketak.

Kontsulta

data:

12/10/26.

Iturria:

http://www.kronika.net/index.php?&Sec=03&Cod=119&Act=05 •

Saña, H. eta Díaz, C. (2012). Autogestión: Comunicado cristiano ante la situacion politica, economica, laboral y social de España 95, 12-21 orrialdeak.

•

Lauzurika, A. (2012). Hezkuntza eskubidea hitzaldia. Data: 12-10-22. Mondragon Unibertsitatea (HUHEZI). Eskoriatza.