Lasso
Brussels netwerk voor cultuurparticipatie en kunsteducatie
Inhoudstafel Waarom Lasso?
p. 3
Missie
p. 3
Wie nam het initiatief?
p. 4
Welk netwerk?
p. 4
Wat doet Lasso precies?
p. 7
Hoe doet Lasso dit?
p. 8
> Projecten
p. 8-9
> Studiedagen en vorming
p. 10
> Lokaal expertisecentrum
p. 11
Uitdagingen voor de toekomst
p. 13
2
Waarom Lasso? Brussel heeft een bijzonder gevarieerd en breed cultureel en artistiek aanbod. Hoe je weg vinden in dit steeds groeiende, veranderende en diverser aanbod is voor heel wat inwoners, verenigingen en instellingen een zoektocht. Ze zien vaak door de bomen het bos niet. De rijkdom van het Brusselse aanbod wordt tegelijk als een drempel ervaren. Hoe omgaan met de steeds complexere, duale en diverse Brusselse samenleving is ook voor de culturele instellingen en kunstenaars zelf een zoekproces.
zoektocht naar een nieuw publiek en bij de reflectie over de rol en het potentieel van kunst en cultuur in een stad als Brussel. Anderzijds helpt Lasso zeer diverse organisaties uit o.a. de welzijns- en onderwijssector en het jeugdwerk met hun vragen rond cultuurparticipatie en -educatie in Brussel. Via eigen projecten wil Lasso participatiedrempels wegwerken en bemiddelt het tussen culturele organisaties en diverse groepen die gebruik maken van het culturele aanbod zodat er een betere afstemming komt tussen beide. Als lokaal cultuurknooppunt zorgt Lasso ook voor expertisedeling, vorming en begeleiding van iedereen die een rol heeft in het stimuleren van cultuurparticipatie en -educatie in Brussel.
Deze uitdagingen leidden in 2006 tot de oprichting van Lasso, het Brussels netwerk voor cultuurparticipatie en -educatie. Lasso ondersteunt enerzijds de Nederlandstalige culturele sector in de
Missie
Lasso wil cultuurparticipatie en cultuureducatie in en rond Brussel vergroten en versterken door een motor te zijn voor kwaliteitsvolle netwerking en samenwerking tussen professionelen uit de Brusselse kunstensector en andere sectoren zoals het jeugdwerk, welzijn en onderwijs.
3
Wie nam het initiatief? Lasso werd in 2006 als ‘Brussels netwerk voor kunsteducatie en publieksbemiddeling’ opgericht op initiatief van het Brussels Kunstenoverleg, een platform van de Brusselse professionele kunstenorganisaties. Vanuit haar cultuurparticipatiebeleid ondersteunde de VGC dit initiatief vanaf het begin. In 2008 kreeg het netwerk haar huidige naam ‘Lasso’. Anno 2013 is Lasso nog steeds ingebed binnen de vzw Brussels Kunstenoverleg, als aparte deelwerking naast het oorspronkelijke platform.
Zowel de reguliere ondersteuning als de diverse projecttoelagen van de VGC zorgen voor een sterke verankering van Lasso in diverse sectoren. Sinds 2011 ontvangt Lasso ook projectmiddelen van de Vlaamse overheid waardoor vernieuwing, verbreding en verdieping van het netwerk mee mogelijk gemaakt wordt.
Welk netwerk? Soort bereikte organisaties (%)
Lasso is er voor alle organisaties en instellingen uit de artistieke, socio-culturele, welzijns- en onderwijssector: theaters, kunstmusea, kunsteducatieve organisaties, gemeenschapscentra, bibliotheken, allerhande socio-culturele verenigingen, onderwijsinstellingen, welzijnsorganisaties enz. Dus: alle organisaties die een publieksgerichte artistieke werking hebben of die ervan gebruik maken in Brussel. Dankzij een eigen adviesgroep, een professioneel team van bemiddelaars en de medewerking van honderden ‘bruggenbouwers’ uit diverse sectoren is Lasso geleidelijk aan uitgegroeid tot een breed vertakt netwerk in diverse sectoren. Sinds de oprichting van Lasso, heeft het netwerk al meer dan 750 verschillende organisaties kunnen bereiken. Ongeveer zestig procent van die organisaties is afkomstig uit de culturele sector nl. socio-culturele verengingen, kunsten- of erfgoedorganisaties.
Socio-Cultureel 24% Kunsten 22% Erfgoed 13% Onderwijs 8% Steunpunt 9% Welzijn 8% Overheid 7% Jeugd 6% Sociaal Artistiek 3%
4
“In totaal namen 246 organisaties en instellingen in de loop van 2012 deel aan één of meerdere activiteiten of vergaderingen van het netwerk.” (Lasso jaarverslag 2012)
5
“In 2012 namen 1626 personen deel aan één of meerdere culturele uitstappen of ontmoetingen met kunstenaars en kunstinstellingen dankzij de bemiddeling van Lasso. Het gaat hier voornamelijk over personen die weinig of niet vertrouwd zijn met het Brusselse culturele aanbod.” (Lasso jaarverslag 2012)
6
Wat doet Lasso precies? Bemiddelen
Lasso wil dat organisaties uit diverse sectoren het artistieke aanbod en de kunsthuizen in Brussel beter leren kennen. En ook omgekeerd: dat de medewerkers van deze instellingen hun netwerk buiten de kunstensector uitbreiden, zodat ze beter kunnen inspelen op vragen van groepen die van het artistieke aanbod gebruikmaken of willen gebruikmaken.
Kennismaking is maar een eerste stap naar samenwerking. De tweede opdracht van Lasso is erop gericht om de concrete sectoroverschrijdende samenwerking te stimuleren. De rol van Lasso beperkt zich meestal tot het bemiddelen bij projecten: het samenbrengen van de partners en het begeleiden en adviseren over een gezamenlijk project (dus niet het realiseren van de projecten!). Toch heeft Lasso daarnaast een aantal eigen projecten die gericht zijn ofwel op het wegwerken van allerhande participatiedrempels ofwel op het experimenteren met nieuwe methodieken en het zoeken van zinvolle samenwerkingsverbanden tussen kunsthuizen en organisaties uit andere sectoren.
Adviseren
De medewerkers van Lasso investeren veel tijd in het bezoeken van zeer diverse organisaties en instellingen. Op basis daarvan kunnen ze advies geven aan organisaties die een culturele uitstap plannen of een kunsteducatief project willen realiseren en aan kunsthuizen die op zoek zijn naar ideeën om een diverser publiek te bereiken.
Kwaliteitsbevordering
Samenwerken is niet altijd even gemakkelijk! Om ervoor te zorgen dat een samenwerking positief ervaren wordt door alle betrokkenen, zet Lasso sterk in op kwaliteitsbevordering. Regelmatig organiseert Lasso studiedagen en vormingen voor cultuurwerkers, jeugdwerkers, sociaal werkers en onderwijsprofessionals. Daarnaast investeert Lasso in het documenteren en analyseren van interessante praktijkverhalen rond cultuurparticipatie en kunsteducatie zodat de opgedane ervaring gedeeld kan worden met een breder veld van geïnteresseerden.
Informeren
Daarnaast organiseert Lasso infosessies zodat organisaties elkaar beter leren kennen en hun cultuurparticipatieve of kunsteducatieve werking buiten de eigen organisatie en sector bekend wordt. Sommige infosessies gaan over specifieke thema’s zoals bijvoorbeeld cultuurparticipatie door personen in armoede. Andere zijn dan weer gericht op het stimuleren van de samenwerking met de Brusselse kunsteducatieve organisaties of educatieve diensten van kunstinstellingen. Het kunsteducatieve aanbod in Brussel wordt ook regelmatig in de kijker gezet via publicaties zoals ‘BRUSK’.
Sensibiliseren
Een samenwerking heeft echter alleen kans op slagen als alle betrokkenen er de meerwaarde van inzien. Niet alleen diegenen die het project uitwerken, maar ook collega’s, directies en het beleid. Lasso wil daarom in de toekomst het maatschappelijke, emanciperende en/of educatieve belang van cultuurparticipatie en kunsteducatie nog meer in de kijker zetten..
7
Kunstcomptoir Heel wat personen in armoede voelen zich onwennig om over de drempel van een kunstinstelling te stappen en heel wat cultuurhuizen bereiken deze groep mensen weinig of niet. Via het project ‘Kunstcomptoir’ stimuleert Lasso de samenwerking tussen organisaties die werken voor personen in armoede en kunstenorganisaties. Het gaat vooral over experimenten waarbij verschillende samenwerkingsmodellen uitgeprobeerd worden. Een aantal trajecten werd ook uitgebreid gedocumenteerd wat resulteerde in de publicaties ‘Kunstcomptoir - werktitel’ (2011) en ‘Try-out’ (2013). Hierdoor kan de opgedane ervaring breder verspreid worden.
Hoe doet Lasso dit?
Projecten
BrusselArt BrusselArt wil groepen volwassenen de weg wijzen naar culturele activiteiten in Brussel overdag. Lasso stimuleert ook de ontwikkeling van een aanbod overdag en zorgt ervoor dat er omkadering is op maat van de groepen. Theater, dans, beeldende kunst, muziek, musea… allemaal komen ze aan bod. Er vinden ook regelmatig netwerkmomenten en vormingen plaats zodat er meer afstemming komt tussen het aanbod van de cultuurhuizen en de vraag van de groepen. Meer info www.brusselart.be
8
Hoe kunnen we de samenwerking tussen socio-culturele verengingen die werken voor etnisch-culturele minderheden en Brusselse kunstinstellingen of kunstenaars stimuleren? Deze vraag is het uitgangspunt van het project BabelArt. Het project richt zich in de eerste plaats op groepen volwassenen, maar zal in de toekomst ook oog hebben voor intergenerationele groepen. In dit project gaan dialoog en zelf actief participeren hand in hand: door kunstenaars in de werking workshops te laten geven, door de deelnemers te begeleiden naar een kunstenhuis op maat van hun interesse, door advies te geven in werkgroepen van zeer diverse verenigingen enz.
BabelArt Lasso heeft de afgelopen jaren tal van bemiddelingsprojecten ontwikkeld. Centraal staan de sectoroverschrijdende samenwerking en constante afstemming tussen de partners. Hierbij een greep uit onze recente projecten.
Kunst voor Ketjes
Het project Kunst voor Ketjes bundelt een aanbod van culturele uitstappen op maat van Brusselse jeugdorganisaties. Lasso informeert de jeugdwerkers over dit aanbod en stimuleert de kunstinstellingen om hun aanbod meer af te stemmen op organisaties die werken met Brusselse kinderen en jongeren (jeugdateliers, WMKJ’s, IBO’s,…). Op www.kunstvoorketjes.be vinden jeugdwerkers bovendien inspiratie om zelf creatief en artistiek aan de slag te gaan in de eigen werking. Daarnaast organiseert Lasso netwerkmomenten en vormingen voor jeugdwerkers en cultuurwerkers rond cultuurparticipatie en jeugd in Brussel. Meer info www.kunstvoorketjes.be
Move-it Met het project Move-it neemt Lasso deel aan een groter internationaal project dat artistiek coördinator Airan Berg (D) ook in Brussel wil realiseren. Move-it dompelt leerlingen en leerkrachten uit het Brusselse onderwijs onder in een intensief artistiek project waarbij ze gedurende 8 weken samenwerken met een team van kunstenaars, dat samengesteld werd rekening houdend met de vragen die in de school leven. Voor het eerste projectjaar wordt samengewerkt met twee basisscholen en vier secundaire scholen waarvan één brede school en één school voor buitengewoon onderwijs. De projecten worden gedocumenteerd en de ervaring wordt teruggekoppeld naar een breed veld van scholen, kunstenaars en kunstenorganisaties in Brussel en Vlaanderen.
9
Hoe doet Lasso dit?
Studiedagen en vorming
Lasso organiseert jaarlijks een studiedag en meerdere vormingen. Deze richten zich tot cultuurwerkers, sociale werkers, (toekomstige) socio-culturele vormingsmedewerkers, (toekomstige) leerkrachten, bredeschoolcoördinatoren enz. Centraal staat het samenwerken tussen organisaties uit verschillende sectoren en dit binnen de grootstedelijke, meertalige en multiculturele context van Brussel. Een aantal voorbeelden van recent georganiseerde vormingsactiviteiten…
Studiedag pARTicipe! (2010)
Vorming Interculturaliteit in de Brusselse Kunstensector (2012-…)
Het thema van deze studiedag was kunst- en cultuurparticipatie van jongeren in een stedelijke context. Brussel is een jonge stad: 30% van de bevolking is jonger dan 25 jaar en de bevolking blijft verjongen. Ook deze grote groep grootstedelijke jongeren aanspreken zorgt voor nieuwe uitdagingen voor zowel het jeugdwerk als de kunstensector. Samenwerking is hierbij een sleutelbegrip. Naast een algemene schets rond jeugd in Brussel, stonden tal van praktijkvoorbeelden, en ook een wijkwandeling in Molenbeek op het programma van deze studiedag.
Op vraag van de kunstensector ontwikkelde Lasso i.s.m. BKO, het Regionaal Integratiecentrum Foyer en het Kruispunt Migratie-Integratie een meerdaags vormingsprogramma. In dit interactief programma staat de praktijk van de publiekswerkers en hun relatie met het cultureel heterogeen publiek van Brussel centraal. Vanuit een aantal theoretische modellen rond interculturaliteit en aan de hand van groepsgesprekken krijgen de deelnemers handvaten aangereikt om hun eigen organisatie te analyseren en binnen hun organisatie een draagvlak te creëren rond het thema interculturaliteit.
Studiedag Mind the Bridge (2011)
VGC erfgoedforum, Lasso, Dēmos en Tapis plein stelden op deze studiedag nieuwe methodieken centraal voor het bouwen van bruggen tussen de cultuursector, bemiddelaars en publiek. Naast de visie van de cultuursocioloog op de praktijk van ‘cultuurbemiddeling’ stonden heel wat praktijkverhalen op het programma rond de rol van sleutelfiguren, over ambassadeurswerking en ‘peer education’ en andere manieren van bruggen bouwen. Ook de brugfunctie van digitale media werd onder de loep genomen.
Vormingen hoger onderwijs (2008-…)
Lasso heeft de voorbije jaren heel wat vormingen op maat van het Brussels hoger onderwijs ontwikkeld. Tijdens de trajecten worden de studenten ondergedompeld in de hedendaagse kunsten en ontdekken ze wat deze te bieden hebben in bv. de onderwijspraktijk of binnen het sociaal-cultureel werk. Daarnaast geeft Lasso in zo goed als alle instellingen voor hoger of volwassenenonderwijs met de regelmaat van de klok gastcolleges rond kunsteducatie en cultuurparticipatie of infosessies over het aanbod van de Brusselse kunstensector. In vele gevallen wordt hieraan een bezoek gekoppeld aan één of meerdere Brusselse kunstinstellingen.
10
Hoe doet Lasso dit?
Lokaal expertisecentrum
Publicatie BRUSK (2009 & 2012)
ENCE Brussel
In 2009 stelde Lasso de publicatie BRUSK voor en wegens het grote succes werd een nieuwe editie gerealiseerd in 2012. In BRUSK presenteren een vijftigtal Brusselse organisaties hun kunsteducatieve aanbod voor groepen kinderen en jongeren. Het gaat om kunstmusea, podiumhuizen en kunsteducatieve organisaties die een specifieke aanbod hebben voor scholen en/of jeugdorganisaties. Ook de gemeenschapscentra, de bibliotheken, kunsteducatieve initiatieven uit het jeugdwerk en een aantal Franstalige spelers komen aan bod. Naast overzichtfiches bevat BRUSK ook een tiental interviews van deelnemers en/of begeleiders van kunsteducatieve activiteiten. De publicatie werd gratis verspreid naar alle Brusselse onderwijsinstellingen en jeugdorganisaties en zorgde ook effectief voor meer samenwerking.
Sinds 2012 is Lasso door de Vlaamse overheid erkend als ĂŠĂŠn van de zeven regionale expertisenetwerken cultuureducatie (ENCE Brussel). ENCE Brussel vormt een aanvulling op de bestaande werking aangezien het de lokale actoren binnen cultuur, jeugd en onderwijs wil samenbrengen rond het thema cultuureducatie. Met ENCE Brussel verbreedt Lasso haar netwerk naar leerplichtonderwijs en deeltijds kunstonderwijs. Binnen deze opdracht legt Lasso de klemtoon op uitwisseling van expertise over cultuureducatie binnen een meertalige, interculturele en grootstedelijke context. Ook wil Lasso als ENCE Brussel de afstemming van vraag en aanbod tussen de drie betrokken sectoren (jeugd, onderwijs en cultuur) verder begeleiden.
www.lasso.be
Vanaf de eerste studiedag investeerde Lasso in het uitgebreid documenteren van alle praktijkverhalen en visieteksten en het digitaal ontsluiten ervan. Gedurende de afgelopen jaren is www.lasso.be uitgegroeid tot een documentatiedatabank met een contactdatabank van circa 500 organisaties en een digitaal archief met honderden documenten rond cultuurparticipatie en kunsteducatie in Brussel.
11
“Via de netwerk- en vormingsactiviteiten werden 619 professionals of toekomstige professionals uit diverse sectoren bereikt� (Lasso jaarverslag 2012)
12
Uitdagingen voor de toekomst De projectwerking en het vormingsaanbod van Lasso is de afgelopen jaren gestaag gegroeid vanuit vragen van organisaties en instellingen en inspelend op een aantal beleidslijnen. Aanvankelijk waren de projecten en vormingen vooral gericht op het wegwerken van allerlei participatiedrempels om zo de culturele uitstappen van vooral kansengroepen te bevorderen. Op cultureel vlak werd het netwerk in eerste instantie uitgebouwd met de podiumkunstenhuizen en de kunstmusea. Dankzij de samenwerking met heel wat verenigingen en jeugdorganisaties en bijkomende opdrachten richting onderwijs, groeit de aandacht voor actieve participatie, het zelf creatief actief zijn. Kunsteducatieve initiatieven, sociaal-artistieke projecten en amateurkunsten zullen in de toekomst nog nauwer betrokken worden bij het netwerk. Dit vanuit de doelstelling om te werken aan brede culturele competenties waar het toeleiden naar een kunstenaanbod deel van uitmaakt.
Specifiek aan het werken in de Brusselse context is dat we heel wat oppikken van het cultuur- en participatiebeleid van andere gemeenschappen. Het bevorderen van de cultuurparticipatie en kunsteducatie wordt binnen de Franstalige gemeenschap ingebed binnen een globale visie rond sociale cohesie (cohĂŠsion sociale) en levenslang leren (ĂŠducation permanente) en in mindere mate vanuit een uitgesproken doelgroepenbenadering zoals gangbaar is in de Vlaamse gemeenschap (denk maar aan het participatiedecreet en de uitbouw van het socio-culturele veld). In een stad als Brussel worden de limieten van een uitgesproken doelgroepbenadering des te zichtbaarder omdat de gelaagde identiteit van haar inwoners het zeer moeilijk maakt om hen in te delen in een bepaalde categorie. Steeds meer cultuurorganisaties zijn dan ook op zoek naar een visie over hoe omgaan met het zeer diverse Brusselse publiek vanuit een meer globale aanpak, zonder echter voorbij te gaan aan het maatwerk dat specifieke groepen en zelfs individuen nodig hebben. Hen daarbij ondersteunen is ook een uitdaging voor Lasso.
Zowel voor Lasso als voor de cultuurpartners dienen er zich een aantal nieuwe uitdagingen aan. Het beleid zet sterk in op levenslang leren. Er is het toenemend belang van co-creatie, zeker bij jongeren die hun artistieke exploten via digitale weg een eigen leven laten leiden. Daarnaast is er een groeiende tendens tot crowdsourcing waarbij het publiek de werking van een cultuurorganisatie in al haar facetten mee vorm geeft. Het zoeken naar nieuwe methodieken om een breed publiek warm te maken voor het aanbod van de Brusselse kunst- en cultuurorganisaties en dit aanbod ook te laten inspelen op nieuwe maatschappelijke tendenzen blijft dus een boeiende uitdaging.
Het bevorderen van cultuurparticipatie en kunsteducatie wordt gedragen door heel wat gemotiveerde publiekswerkers, kunsteducatieve medewerkers, leerkrachten, docenten, vormingsmedewerkers en begeleiders vanuit hun dagdagelijkse werking. Maar er is veel meer nodig dan dat. Directies moeten hiervoor ook de nodige keuzes maken op strategisch niveau: zowel wat betreft hun werking of programma als wat betreft de inzet van mensen en middelen. Hen meer bewust maken van het nut en de noodzaak om cultuurparticipatie en kunsteducatie te stimuleren, is voor Lasso een belangrijke uitdaging. Een uitdaging die we niet uit de weg willen gaan!
13
14
Colofon Deze publicatie is een uitgave van Lasso. Juni 2013 Coรถrdinatie en redactie Anja Van Roy & Brecht Wille Met de medewerking van Charlotte Michils, Marijke Van Hassel, Frederika Van Wing Vormgeving Heartwork.be Verantwoordelijke uitgever Brussels Kunstenoverleg vzw, Danny Op de Beeck, Sainctelettesquare 19, 1000 Brussel Lasso wordt structureel ondersteund door de Vlaamse Gemeenschapscommissie en geniet ook de steun van de Vlaamse overheid voor een aantal projecten.
15
Lasso Sainctelettesquare 19, 1000 Brussel T. 02 513 15 90 - 02 513 66 28 info@lasso.be - www.lasso.be