De Ryckegem Saga by lcapitan2

DE RYCKEGHEM SAGA Willy Van Ryckeghem

DE RYCKEGHEM SAGA VAN WULFINGA TOT LINNENWEVERS

Willy Van Ryckeghem

Inhoud Proloog

De Wulfinga van East Anglia ��5 Op het spoor van Rikiwulf ��13

Rorik de Viking en Boudewyn I �� 17 Arnulf de Grote �� 19 Boudewyn V en VI �� 20 De kruistochters �� 21 De moord op Karel de Goede �� 21 De dynastie van de Elzas �� 23 De dynastie van de Dampierre’s �� 24

De van Rikeghem’s in de Late Middeleeuwen ��27

Bourgondisch tijdperk 1384-1482 �� 27 De opkomst van de Vlaamse linnennijverheid �� 28 Steven en Jan �� 37 Sander �� 39 Pieter de Rederijker �� 41 Omaer �� 42 Lauwers �� 42 Willem �� 42

De van Ryckeghems onder de Habsburgers (1500-1598) ��47

Steven en zijn zoon Boudewijn �� 53 Romeyn (1527-1585) �� 54 De kinderen van Romeyn: Maria, Willem en Pieter �� 55 Wie bleef over in Tielt-Ruiselede? �� 57 Wie bleef over in Pittem? �� 58 De VR’s in Nederland �� 61

Tweehonderd jaar miserie 1600-1800 ��67

Tielt, Aarsele, Ruiselede en Kanegem �� 70 Pittem-Egem �� 81 Meulebeke (incl. Oostrozebeke, Dentergem, Markegem, Ingelmunster, Wakken) �� 86 Wingene/Zwevezele �� 90 Ardooie/Koolskamp/Ruddervoorde �� 93 Roeselare en omgeving (Moorslede, Passsendale, West Rozebeke, Rumbeke, Staden, Hooglede, Beveren) �� 95 Het Brugse Vrije �� 98 Lichtervelde-Torhout �� 98

De Ryckeghem saga

Koekelare en omgeving �� 101 Brugge en omstreken �� 105 De regio Kust-Westhoek 1600-1800 �� 121 Oost-Vlaanderen �� 127 Sint Martinus �� 127 Sint-Baafs �� 128 Sint-Michiels �� 129 Sint-Niklaas �� 130 Sint-Jacobs �� 131 Sint-Salvator (Heilig Kerst) �� 131

De acht takken van vR’s ��134

De tak van Steven �� 134 De tak van Jan �� 134 Tak van Lauwers �� 143 Tak van Sander �� 1 Tak van Omaar �� 148 Tak van Pieter (“de Rederijker”) �� 152 Tak van Willem �� 163 Tak van Gillis �� 170

Epiloog �� 176 Bibliografie �� 178 Volledige DNA waarden voor Willy van Ryckeghem �� 178 Volledige stamboom van Willy van Ryckeghem �� 180

De Ryckeghem saga

Proloog What’s in a name? Vele plaatsnamen in Vlaanderen klinken op het eerste zicht zinvol maar zijn dikwijls afgeleid van nog nauwelijks te herkennen Romeinse of Germaanse toponiemen (voorbeelden uit de streek van Tielt: Koolskamp = Coluscampum; Zwevezele = Svevasala; Egem =Hathingaheim). In het officieel Inventaris van het bouwkundig erfgoed van Tielt wordt de tot op heden bewaarde Rijkegem-kouter vermeld als één van de oudste toponiemen van de streek, teruggaande tot het midden van de negende eeuw. In de “Index van Belgische plaatsnamen” wordt de etimologische oorsprong van deze plaatsnaam verklaard als Rikiwulfingaheim of de verblijfplaats van het volk van Rikiwulf1. Van waar kwam de naam Rikiwulf? In een lijst van Angelsaksische namen uit de tijd van Beda (ca.700) komt de naam Ricwulf vijf keer voor. Een mogelijke hipothese is daarom dat Rikiwulf migreerde vanuit Engeland. De bekende legende van Beowulf ontstond waarschijnlijk aan het hof van de wulfinga in East Anglia. Darom wijd ik een eerste inleidend hoofdstuk aan de wulfinga van East Anglia. In de archieven van de Gentse Sint Pietersabdij vond ik twee maal een vermelding van een zekere Riculfus die in de tijd van Lodewijk de Vrome (de opvolger van Karel de Grote) een gift deed aan de abdij. Deze naam is de duidelijk de gelatiniseerde versie van Rikiwulf. In dezelfde periode bevestigde Lodewijk de Vrome een belangrijke gift aan de Sint-Amands abdij van Elnone. In deze gift waren de volgende plaatsnamen begrepen: Roeselare, Ardooie, Koekelare. Wingene, Beernem en Ricolvingahem. Deze laatste plaatsnaam is duidelijk afgeleid van Rikiwulfingaheim (Rikiwulf=Riculf=Ricolf). Hetgeen treft is dat Ricolvingahem niet uitgroeide tot een gemeente. Dit was echter wel het geval voor het naburige Tielt in wiens geschiedenis de familie van Ryckeghem als één der oudste families een vooraanstaande plaats innam. De geschiedenis van de familie van Ryckeghem is inderdaad nauw verbonden met de geschiedenis van Tielt. De eerste van Ryckeghem´s vinden we terug in de Late Middeleeuwen in het gebied tussen Tielt en Ruiselede,, de zgn. Ryckeghem-hoek. De familie kende een bloeiperiode gedurende gedurende de Bourgondische vijtiende eeuw en de Habsburgse zestiende eeuw. Zoals het geval was voor vele Vlaamse families onderging zij een verarmingsproces gedurende de Spaanse en Oostenrijkse oorlogperiodes van 1600 tot 1800. Gedurende deze periode van economisch verval van Tielt verdeelden de van Ryckeghem’s zich tussen West- en Oost Vlaanderen, met belangrijke concentraties rond Brugge en Gent. Mijn tak kwam via Aalter naar Gent gedurende de industrialisatieperiode die begon na 1800.

1 Zie Prof. dr. A. Carnoy: “Plaatsnamen met -ingem en -egem uit gewone naamwoorden afgeleid.” In: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Akademie voor Taal- en Letterkunde, Gent, 1940. De oudste spellingen bewijzen dat het einde van de naam het woord heem (woning, huis) vertegenwoordigt, terwijl het eerste deel een genitief meervoud (-inga) uitmaakt van een patroniem, in dit geval Rikiwulf.

De Ryckeghem saga

In dit boek tracht ik een samenvatting te geven van de evolutie van de acht verschillende takken van vR’s tot op heden. Een DNA-onderzoek van drie mannelijke vR’s met een gemeenschappelijke voorouder in de 15e eeuw toont aan dat hun Y-DNA nog steeds nagenoeg identisch is. Dit is echter geen banale familiegeschiedenis geworden met opsomming van huwelijken en geboorte-datums. Ik heb getracht elke generatie in haar historisch kader en geografisch milieu te situeren. Op die manier worden belangrijke momenten in de geschiedenis van Vlaanderen als het ware van binnen belicht. Als voorbeeld vermeld ik de aanval van de Gentse Groententers op Tielt in 1453, het jaar van de Slag bij Gavere, als een familiedrama voor de van Rikegem’s, waarbij onze voorvader Pieter II het leven verloor en tien weeskinderen naliet. Mijn verhaal toont aan dat dank zij hun bekwame voogd Pieter de Brune uit Gent elk van deze weeskinderen een succesvol leven kon opbouwen, met mijn eigen voorvader Pieter III de Rederijker als voorbeeld. Ik wil niet nalaten hier mijn dank betuigen aan de Tieltse Vereniging voor Familiekunde en haar secretaris Lucien Ailliet die mij toegang verleende tot het rijke genealogisch archief van wijlen voorzitter Robert Tanghe waarin ik onze lang vergeten voorouders terugvond. Ook mijn bezoeken aan de Zwarte Doos van de Stad Gent leverden nuttig materiaal op. Het bestand van de werkgroep Van Ryckeghem gecrëerd door Sven Vermaete op de site www.Geneanet.org bevat voor iedereen toegankelijke informatie over Tieltse families. De anonieme vrijwilligers die de databank Akten West-Vlaanderen (http://www.vrijwilligersrab.be/nl/node66) verzorgen en op internet brengen verdienen enorme dank. Mijn persoonlijke bijdrage werd aanzienlijk geholpen door het speurwerk van mijn Brugse naamgenoot Marnix Van Ryckeghem en zijn dochter Katlijn, die met bijstand van de bekende genealoog Jo Patteeuw talloze documenten hebben ontdekt en ontcijferd. Zonder hun hulp en nuttige contacten had ik dit werk nooit tot een goed einde kunnen brengen.

‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘‘

De Ryckeghem saga

Hoofdstuk 1 De Wulfinga van East Anglia Er bestaat onder specialisten geen eensgezindheid over de geografische oorsprong van de wulfinga. Een oorspronkelijke hypothese was dat zij afkomstig waren van een gebied in Zuid Zweden, de Geats genaamd, rechtover Denemarken en Zuid Noorwegen1. Dit gebied is in het blauw aangeduid op nevenstaande kaart die de verdeling weergeeft van Zweden tussen de twee oorspronkelijke volksstammen van de “Götar” (in het blauw) en de Svear (in het geel). De dominerende Svear gaven uiteindelijk de naam aan het huidige Zweden. Alleen de stad “Göteborg” herinnert nog aan de “Götar”. Tot nog toe werd aangenomen dat tengevolge van een dinastisch conflict in het midden van de zesde eeuw een groep Götar naar Engeland uitweek, waar zij het zgn. wuffinga-koninkrijk stichtten.

Lysekil in Zuid Zweden: vertrekhaven van de “Gotar”?

Svear en Götar in Z. Zweden

Het meest waarschijnlijk is dat zij vertrokken vanuit Lysekil bij Göteborg. Hoe zij in East Anglia terechtkwamen, kunnen we slechts raden. Wellicht maakten ze wellicht een eerste halte op de Orkney eilanden boven Schotland, Ook de Shetland eilanden komen in aanmerking als aanlegplaats. Eens in Schotland aangekomen volgden zij waarschijnlijk de kust verder naar het Zuiden van Engeland.

1 Cf. Wikipedia: “The Wulfings, Wylfings or Ylfings (the name means the wolf clan) was a powerful clan in Beowulf, Widsith and in the Norse sagas. While the poet of Beowulf never bothers to locate the Wulfings geographically, Scandinavian sources define the Ylfings – the Old Norse of the name- as the ruling clan of the Eastern Geats”

De Ryckeghem saga

De zetel van hun koninkrijk in East Anglia werd gevestigd in het plaatsje Rendlesham vlak bij Sutton Hoo waar hun befaamde koning Raedwald (“Rex Anglorum”) begraven werd. Hij was de vierde koning in de dynastie van de wuffinga en overleed in 625. Rond 700 treffen we nog een koning aan met de naam Ealdwulf. Het noordelijk deel van East Anglia heette Northfolk (nu Norfolk) en het zuidelijk deel South Folk (nu Suffolk). In de begraafplaats Sutton Hoo trof men onder meer de resten aan van een groot

Kaart van East Anglia in de tijd van de wulfinga

schip samen met prachtige gouden juwelen en een muzikaal instrument dat op een lire gelijkt. Eén van de pronkstukken dat zich nu in het British Museum bevindt is de scepter van koning Raedwald met bovenaan een hert.

Scepter van Koning Raedwald met hert

In de legende van Beo wulf, waarvan de Britse auteur Sam Newton aanneemt dat zij neergeschreven werd aan het hof van de wulfinga, wordt een banket vermeld dat plaatsvond in een grote zaal, Heorot genaamd, d.i. de zaal van het hert. Wolven en

De Ryckeghem saga

herten waren dus de twee symbolen van de wuffinga. In de ganse Germaanse wereld was het hert trouwens eem symbool van sterkte en snelheid. De godin Hartha was bovendien de godin van de jacht zoals Diana bij de Romeinen. In de Vlaamse gemeente Hertsberge naast Wingene bevindt zich een heuvel van 15 meter hoogte waarvan de oorsprong wordt toegeschreven aan Vikingen die hem gebruikten als uitkijkpost. Het merkwaardig wapenschild van de gemeente bevat twee herten staande op een bareel. Het wapenschild van de adellijke familie van Hertsberge vertoont eveneens een klimmend hert dat tussen het gewei een kruis draagt. In Wingene zelf bestaat tot op heden een â&#x20AC;&#x153;wulfhoekâ&#x20AC;?. Het is niet uitgesloloten dat dit een lokaal was waar afstammelingen van wulfinga zich in de negende eeuw vestigden en daar de familienaam de Wulf hadden aangenomen. Een DNA-abalyse uitgevoerd door het Amerikaanse laboratorium FamilytreeDNA op een staal van een de Wulf afkomstig uit het naburige Lotenhulle schat de kans op een gemeenschappelijke voorouder twintig generaties geleden op 91,41%. Niet slecht... Een meer recente alternatieve hypothese is dat de bevolking van East Anglia afkomstig was van migranten uit het schiereiland Angeln aan de huidige grens van Denemarken met Duitsland. Zij zouden de eerste Germanen geweest zijn die in Engeland toekwamen nadat de Romeinen zich hadden teruggetrokken2. Hun aanvoerders waren de legendarische broeders Hengist and Horsa. Hengist was de stichter van het koninkrijk Kent.

Wapenschild van Hertsberge (Bron: Heraldry-wiki)

Schiereiland Angeln in Schleswig-Holstein4

2 Zie Wikipedia: List of Ancient Germanic Peoples. De belangrijkste waren de Gothen, de Vandalen, de Angelen, de Saksen, de Lombardiers, de Suebi, de Frisii en de Franken.

De Ryckeghem saga

Saint-Catherineâ&#x20AC;&#x2122;s eiland

In de loop van de jaren hadden de Angelen, onder koning Sigeberht, en de Saksen zich tot het Christendom bekeerd en vertoonden een bijzondere verering voor de heilige Catharina, omdat zij hen herinnerde aan Freya, de germaanse godin met het spinnewiel. Op St. Catharineâ&#x20AC;&#x2122;s eiland bouwden zij een tempel ter harer ere. Dit betekent dat zij het beroep van de spin- en weefkunst bijzonder hoogachtten. Eeuwen later zou de wolhandel tussen Engeland en Vlaanderen trouwens nog steeds plaatsvinden vanuit East Anglia. De laatste koning van East Anglia was Aedmund, die de troon bekleedde vanaf 859 maar het onderspit moest delven in een treffen met Deense Vikingen in november 869. Hij werd met pijlen doorboord nadat hij zou geweigerd hebben het christelijk geloof af te zweren. Let op zijn grote gestalte in nevenstaande afbeelding. Volgens de legende werd zijn stoffelijk overschot na zijn dood bewaakt door een grote wolf, die zijn hoofd tussen zijn pauwen vasthield. Hij werd later heilig verklaard en zijn begraafplaats bevindt zich in de kathedraal Bury St. Edmunds in East Anglia.

De Ryckeghem saga

Wat gebeurde er met zijn familie na zijn dood? Zijn dochter Sophia Edmund stak de Noordzee over om te trouwen met de Noord-Brabantse graaf Boudewyn van Heusden . Het is niet bekend of koning Edmund ook zonen had, maar misschien was Rikiwulf één van zijn familieleden die naar Vlaanderen moest uitwijken. De strijd tegen de Vikingen werd verder gezet door Alfred de Grote, de koning van het naburige Wessex. Hij zou er uiteindelijk in slagen de Vikingen uit Engeland te verdrijven en de overblivende kleine koningshuizen te verenigen in één enkel koninkrijk. Het koningshuis van Wessex stamde ook af van de wulfinga. De vader van Alfred de Grote heette trouwens Aethelwulf en zijn stiefmoeder was Judith, de dochter van de Franse koning Karel de Kale, die later zou hertrouwen met Boudewijn I van Vlaanderen en aldus de eerste gravin van Vlaanderen werd. De met elkaar verwante koningshuizen van East Anglia en Wessex hadden dus veel contacten met het Europese vasteland. Wanneer later Arnulf de Bevere uit Mercia, een kleinzoon van Alfred de Grote, naar Vlaanderen kwam, werd hij met open armen ontvangen door de Vlaamse graaf Arnulf de Grote die hem aanstelde tot burggraaf van Diksmuide..Het koningshuis van Mercia was trouwens ook verwant met de wulfinga van East Anglia. Koning Coenwulf regeerde daar tussen 796 en 821 en was een rechtstreekse voorvader van Arnulf de Bevere. We kunnen ten slotte ook de hipotese niet uitsluiten dat Rikiwulf deel uitmaakte van het koningshuis van Northumbria (Schotland), dat uit twee delen bestond, het noordelijk deel,

De Ryckeghem saga

Bernicia, en het zuidelijk deel, Deira. De koningen Eadwulf I en Eadwulf II van Bernicia waren in alle geval tijdgenoten van onze Rikiwulf. Deze hipotese wordt versterkt door mijn bijzonder sterke genetische banden met leden van de Duncan-clan uit Schotland.

GENEALOGISCHE TESTEN Een genealogische DNA-test onderzoekt specifieke plaatsen op iemands genetische code. De afkomst langs mannelijke lijn kan uitsluitend worden nagegaan op het Y-chromosoom. Dit is omdat het Y-chromosoom nagenoeg ongewijzigd wordt doorgegeven van vader op zoon. De testresultaten kunnen bijgevolg worden gebruikt om een gemeenschappelijke voorvader op te sporen binnen een bepaalde tijdspanne (MRCA=most recent common ancestor). De test bestaat uit twee soorten merkers, de zgn. STR-merkers die een relatief recente afkomst nagaan, en de SNP-merkers die een afkomst van duizenden jaren geleden weergeven. De STR-merkers ondergaan meer frekwente mutaties dan SNPâ&#x20AC;&#x2122;s die practisch ongezijzigd blijven gedurende duizenden jaren. STR-merkers dragen een naam en een nummer, bv. DYS 393 = 13. De waarde 13 betekent dat de DYS 393 sekwentie van nucleotides op het Y-chromosoom 13 keer wordt herhaald. In genealogische DNA-testen varieert het aantal STR-merkers van een minimum van 12 tot meer dan honderd. De meeste testen beperken zich aanvankelijk tot 12 merkers, maar hoe uitgebreider hun aantal, hoe betrouwbaarder de conclusies. De twaalf eerste merkers zijn voldoende om de belangrijkste West-Europese bevolkingsgroepen van elkaar te onderscheiden. De 36 eerste merkers volstaan om een gemeenschappelijke voorvader van individuen te identificeren. Een SNP-merker geeft een wijziging aan in een nucleotide in een DNA-sekwentie. Gezien de mutaties van deze merker erg traag verlopen, zijn SNPâ&#x20AC;&#x2122;s ideaal om de geschiedenis van het menselijk ras te volgen. Zij bepalen de zgn. haplogroep tot dewelke iemand behoort, terwijl STR-resultaten het persoonlijk haplotype aangeven.

De Ryckeghem saga

Geografische distributie van Y-DNA R-U152* volgens FamilytreeDNA In de hoop dat genetische informatie mijn afkomst kon helpen bepalen, liet ik mijn DNA testen zowel bij het Amerikaanse laboratorium van FamilytreeDNA als bij het Leuven’s DNA-project. De testen bij FTDNA gaan veel dieper dan die van Leuven, maar de resultaten zijn gelijklopend en definiëren mijn SNP als R1b-U152*. In de Appendix achteraan dit boek wordt meer gedetailleerd ingegaan op deze haplogroep en worden mijn volledige DNA-resultaten vermeld. Volgens David Faux waren het de Angelen die het Y-DNA R-U152 naar Engeland brachten: “It is the Angles, whose territory included all of East Anglia, Mercia and Northumberland, who are the best candidates for bringing R-U152 to the shores of England” Op bovenstaande kaart staan met gele pinnen mijn genetische verwanten aangeduid. Behalve deze in Zweden en Noorwegen en op de Shetland eilanden, bevinden de meeste zich in Groot Brittannie en op het Europese vasteland.

De Ryckeghem saga

Hoofdstuk 2 Op het spoor van Rikiwulf Tussen de jaren 810 en 1009 zaaiden de Vikingen terreur met hun rooftochten in de Lage Landen1. De eerste aanvallen op Frisia vonden plaats in 810, als reactie van de Deense koning Godfred op de expansiedrang van Karel de Grote die kort voordien het naburige Saksen had ingepalmd. Na de dood van Karel de Grote in 814 ging zijn opvolger Lodewijk de Vrome een militair verbond aan met de verdreven koning van Jutland Harald klak, nadat deze de strijd om zijn troon had moeten opgeven. Hij kreeg in 828 van Lodewijk de Vrome het graafschap Rüstringen in leen en steunde hem bij wijze van wedergunst bij zijn militaire campagnes in de grensstreek met Denemarken. Hij was tevens de oom van de befaamde Deense viking Rorik waarover verder meer. Wie was nu Rikiwulf aan wie Rikiwulfingaheim wordt toegeschreven? Zijn naam was dubbel belangrijk, omdat zowel het epithet rik- (=machtig) als -wulf werden voorbehouden aan de elite. Deze naam komt voor zowel in het oud-Deens als Rikulf, in het oud-Zweeds als Rikolf en in het oud-Noors als Rikolfr. Ook in de Angelsaksische dinastieën vindt men deze naam terug niet alleen in East Anglia, maar ook in Mercia. In de archieven van de Gentse Sint Pietersabdij trof ik een lijst aan van schenkingen die in de negende eeuw gedaan werden aan de abdij. In deze periode wordt een zekere Ricolfus vermeld met een schenking van een van zijn lijfeigenen aan de abdij om daar broeder te worden.: “ Ricolfus donavit temporibus supradicto rege ad mensa fratrum Engelsum “ Ricolfus is duidelijk de Latijnse naam voor Rikiwulf. Zijn historisch bestaan kan dus niet in twijfel getrokken worden. Alleen zijn oorsprong blijft voorlopig onbekend. Gezien het DNA van de familie van Ryckeghem waarschijnlijk van Angelsaksische oorsprong is, moeten we haar oosprong zoeken in de Angelsaksische koningshuizen van East Anglia, Mercia, Sussex of Wessex of bij de wulfinga die aan de oorsprong lagen van deze koningshuizen. Algemeen wordt aangenomen dat Ricolvingahem, de verblijfplaats van het volk van Rikiwulf, zich bevond in de nabijheid van Tielt. In het boek De Geschiedenis van Tielt, uitgegeven door Lannoo in 2009, wordt Ricolvingahem vermeld als een Frankische nederzetting. Gezien het Y-DNA van de Franken R-U108 was, kan Rikiwulf zelf niet van Frankische oorsprong geweest zijn, alleen dat Ricolvingahem de plaatsnaam was die door de overwegend Frankische lokale bevolking aan deze nederzetting gegeven werd..

1 Zie “Viking Raids in the Low Countries” op de site http://home.tiscali.nl/gjallar.

De Ryckeghem saga

In 847 bevestigde Karel de Kale in een veel geciteerd document de aanzienlijke schenking gedaan door zijn vader aan de St. Amandsabdij te Elnone (nu SaintAmand-les-Eaux). Deze schenking bevond zich “in territorio Menapiarum quod nunc Mempiscum appellant” en omvatte naast Ricolvingahem tevens Roeselare, Ardooie, Koekelare, Hooglede, Wingene en Beernem. (zie kaart hiernaast op p.15). Nog vóór zijn overlijden had Lodewijk de Vrome getracht de nalatenschap van het Frankisch rijk dat hij had geerfd van Karel de Grote tussen zijn drie zonen te regelen, maar kwam hierbij in conflict met zijn oudste zoon Lotharius die zich benadeeld voelde tegenover Karel de Kale, een zoon uit zijn tweede huwelijk.. Om druk uit te oefenen op zijn vader spoorde Lotharius Harald junior, een neef van Harald Klak, aan om Dorestad op de Rijn in te nemen. Dorestad was op dat ogenblik nog de belangrijkste handelsplaats in W. Europa.

De viking Rorik getooid met zijn wolvenhuid (Wikipedia)

Na het overlijden van Lodewijk de Vrome in 840 bleef Harald junior bleef zich echter vastklampen aan het strategische Dorestad, samen met zijn broer Rorik wiens naam in het Deens een combinatie was van Hruod (befaamd) en rik (machtig). Hij wordt door de historicus Simon Coupland beschouwd als: “the most powerful and influential of all the Danes drawn into the Carolingian milieu of the 9th century”2. Rorik was zoals Harald Klak afkomstig uit het koningshuis van Haithaby (nu Hedeby in Schleswig-Holstein, waar een Vikingmuseum staat3.) Hedeby was in die tijd ook een belangrijk handels-emporium en de belangrijkste stad in het Noorden van Europa.

2 Simon Coupland: Dorestad in the ninth century in: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde, Amsterdam 1988.

De Ryckeghem saga

Even belangrijk als Rorik was de legendarische Viking Ragnarr lodbrokk (=voddenbroek, de Noormannen hadden soms zin voor humor). Hij kwam ook voort uit de wulfinga dinastie en was getrouwd met de befaamde Thora Borgerhjaert, wiens naam verwijst naar de godin van de jacht Hertha. Het was hun zoon Ubba die in 869 koning Edmund van East Anglia versloeg. Ragnarr zelf duikt voor het eerst op in de historische bronnen wanneer hij in 840 van Karel de Kale de cella Turholt (=Torhout) ontvangt en de missionaris Ansgarius uit de abdij verdrijft. De betrouwbare bron hiervoor is het levensverhaal van bisschop Rimbert over de H. Ansgarius. De overdracht aan Ragnarr van het koningsgoed Torhout was waarschijnlijk geen willekeurige keuze. Turholt lag ten Zuiden van het opkomende Brugge, waarschijnlijk ook een Scandinavische nederzetting. Bovendien had Karel de Kale dringend een militaire bezetting in het gebied nodig om het hoofd te kunnen bieden aan de Deen Harald Junior, die zijn lot had verbonden aan dat van Lotharius. In 843 werd door het Verdrag van Verdun het Karolingische Rijk opgedeeld in het WestFrankische Rijk, dat werd toebebeeld aan Karel de Kale, het zgn. Middenrijk dat samen met de keizerstitel werd toegekend aan Lotharius, en het Oost-Frankische Rijk dat toekwam aan Lodewijk de Duitser. Vanaf dat ogenblik had Karel de Kale Ragnarr Lodbrok niet meer nodig en nam hij de bezittingen terug die hij eerder aan de Vikingen had toevertrouwd. Om zich te wreken, zou Ragnarr later een expeditie op de Seine ondernemen en Parijs innemen.

Vikingen op rooftocht op de L

De Ryckeghem saga

Een verschillende hipotese wordt gesuggereerd door Karel Deflou die schrijft in zijn toonaangevend Woordenboek der Toponymie in Westelijk Vlaanderen: “Ricolvingahem werd eenmaal met Ryckeghem gelijkgesteld. Echter is Ricolvingahem de oudere gedaante van Reclinghem” Is het dan mogelijk dat aan Rikiwulf meerdere nederzettingen moeten worden toegeschreven? Het door Karel Deflou vermelde dorpje Reclinghem met nu nog slechts een tweehonderdtal inwoners bevindt zich aan de bron van de Leie in Lisbourg. Het behoorde ooit toe aan de belangrijke adellijke familie de Créquy. De meest befaamde onder hen was Jean V de Crécquy, één van de allereerste leden van de Orde van het Gulden Vlies. Wanneer we de Leie afvaren, ontmoeten we op 7 km. van Airesur-la-Lys het dorpje Racquinghem dat ooit toebehoorde aan de familie de Bambecque (van Bambeke) die eveneens teruggaat tot de elfde eeuw. Ryckeghem, Reclinghem, Racquinghem, zijn allemaal gelijkluidende plaatsnamen in de nabijheid van de Leie, die een gemeenschappelijke oorsprong verraden. Er bestaan bovendien nog meerdere gelijkaardige plaatsnamen zoals Ercquinghem, Recques-sur-Hem en Rekkem.

Jean V de Créquy

Erquinghem-Lys bevindt zich in het zgn. Pays de l’Alleu bij Arras, waar de Vikingen verschillende dorpen stichtten zoals Nieppe en Steenwerck, de bakermat van meerdere belangrijke families, zoals de Vicq, de Cerf en de Wulf.. Recques-sur-Hem, in Artois, bevindt zich vlak bij Audinghem, waar de Vikingen een tempel bouwden ter ere van hun god Odin. Het wapenschild van deze gemeente op p. 17 vertoont trouwens de Zweedse kleuren als achtergrond. Rekkem4 ligt aan een tak van de Leie bij Menen, de “Dode Leie” genaamd, vlak naat Halluin (Halewyn). De familie van Rechem is één van de alleroudste Vlaamse families. Gilles van Rechem

4 Reckeham genaamd tot in 1173 en Rechem vanaf 1202. De namen Wulfric en Ricolf bleven ook nog in gebruik in de streek (bv. Wulfric van Saint-Omer die getrouwd was met Ghislaine van Gent).

De Ryckeghem saga

was kruisridder en heer van Kerchove in 1360. Zijn broer Olivier was getrouwd met Barbe van Halewyn. De eerste heer van Halewyn was Rollo d’Halluin (1009-1062) die dezelfde voornaam droeg als de stichter van Normandie.

De gemeente Halluin met Le Manoir aux Loups rechtsboven

Aan de top van de heuvel van de gemeente Halluin bevindt zich nog steeds “Le Manoir aux Loups”. Ten slotte is er ook nog Richebourg (in de 11e eeuw Ricburgis of Riquebourg genoemd), dat zich bevindt tussen Béthune en Erquinghem-Lys. Riquebourg betekent Riki’s burcht en was tot de 12e eeuw afhankelijk van de Sint-Vaast abdij van Atrecht. In 1136 gaf de abdij het zuidelijk deel van het dorp aan de heer van Béthune, voogd (avoué) van de abdij. Dit deel kreeg aldus de naam van Riquebourg-en-l’Avouerie. Aan de Engelse zijde van het K anaal in Kent treft men een gelijknamige plaatsnaam aan, namelijk Richborough vlak bij Sandwich, met een strand dat nog steeds Viking Beach heet. Vlak naast Richborough ligt bovendien Riculver, dat ook aan Ricolf herinnert. Dit suggereert de hipotese dat Rikiwulf met zijn gevolg vanuit Engeland de Noordzee was overgestoken. Onder mijn genetische verwanten in de databank van FamilytreeDNA bevindt zich bovendien een zekere Claude de Richebourg die in de 17e eeuw naar Amerika uitweek. De waarschijnlijkheid dat wij een twintigtal generaties geleden een gemeenschappelijke voorvader hadden bedraagt volgens FamilytreeDNA 99,66%%!.

De Ryckeghem saga

Hier eindigt dus voorlopig onze zoektocht naar Rikiwulf. Hij was dus ofwel een Viking of een afstammeling van een Angelsaksisch koningshuis die in de negende eeuw het Kanaal overstak en op verschillende plaatsen in de nabijheid van de Leie verschillende nederzettingen stichtte. De Viking Rorik en BOUDEWYN met de Ijzeren Arm. Een mogelijke hipotese is dat Rikiwulf deel uitmaakte van de expeditie van de reeds vermelde Deense Viking Rorik uit Hedeby, die zich sedert 834 samen met Karel de Kale (?) met Boudewijn met de Ijzeren Arm zijn broer Harald in Friesland had gevestigd. Deze Deense Vikingen teisterden in 836 Antwerpen en vervolgens de Rupelstreek, Gent, Kortrijk. Doornik, Leuven en de Maasstreek. Lotharius II die in 860 zijn vader had opgevolgd, verzoende zich in 862 met Rorik en gaf hem de ganse streek ten noorden van de Maas in leen. Kort voordien verstuurde de machtige aartsbisschop Hincmar vanuit Reims een brief naar Rorik om hem te waarschuwen tegen een zekere woudheer Boudewyn die zopas de 17-jarige dochter Judith van Karel de Kale had geschaakt. Het voortvluchtige echtpaar werd eerder door Hincmar in de ban van de kerk geslagen, maar wanneer Boudewijn dreigde zich bij de Vikingen aan te sluiten (vandaar de brief door Hincmar gericht aan Rorik), legde Karel de Kale zich neer bij het huwelijk van zijn mooie dochter. Boudewijn, bijgenaamd “met de ijzeren arm” werd in 863 door zijn schoonvader aangesteld als de eerste graaf van Vlaanderen. Zijn pagus flandrensis beperkte zich aanvankelijk tot het Brugse Vrije, Izegem, Torhout en ... Tielt. Het op dat ogenblik reeds bestaande Ricolvingahem viel dus ook onder zijn gezag. In 869 slaagde Lodewijk de Duitser er in Midden en Oost-Francië opnieuw te verenigen. In 873 zwoer Rorik meteen trouw aan Lodewijk. Daarna was hij echter uitgespeeld en werd van hem niet meer gesproken. Zijn datum van overlijden wordt gesitueerd rond 877.Gedurende tien jaar van 863 tot 873, beheerden Boudewijn en Rorik dus twee naburige graafschappen, zij het als vazallen van rivaliserende koningen. Terwijl Boudewijn aanzet zou geven tot een belangrijke dinastie van Vlaamse graven, is over eventuele nakomelingen van Rorik verder niets bekend5. 5 In Nederland komt het patroniem Rorik niet meer voor. In België en Noord Frankrijk daarentegen treft men nog een aantal Rooryck’s aan. .

De Ryckeghem saga

In 877 stierf ook Karel de Kale en werd opgevolgd door zijn zoon Karel de Dikke. Twee jaar later overleed Boudewijn, die werd opgevolgd door zijn zoon Boudewijn II. Karel de Dikke en Boudewyn II kregen in juli 879 reeds af te rekenen met een invasie van een machtig leger van Vikingen. Dit gezelschap, dat in de Angelsaksische kronieken vermeld wordt als “het Grote Leger” had gedurende de voorafgaande vijftien jaar met wisselend succes grote delen van Engeland onveilig gemaakt. Volgens van der Tuuk ging het hier niet om één enkel leger, maar om een verbond tussen meerdere benden waarbij o.m. Deense, Noorse en zelfs Friese piraten zich hadden aangesloten. Als belangrijkste aanvoerders worden vermeld Gudrödr, Sigfrödr en Sinrik 6. Zij plunderden eerst de Vlaamse kuststreek en vaarden dan de Schelde af naar Gent, waar zij gedurende de winter van 879 kampeerden in de buurt van de huidige Nieuwburgkaai. Daarna splitsten zij zich in afzonderlijke benden onder leiding van hun respectievelijke aanvoerders. In November 880 ondernamen de Vikingen onder leiding van Sinrik een tochtje op de Leie dat eindigde in Kortrijk. Het jaar daarop zetten zij hun excursie op de Leie verder tot in Noord Frankrijk 7. Gudrödr, soms ook Godfried de Noorman of Godfried de Zeekoning genaamd, kreeg in 882 van Karel de Dikke het voormalig gebied van Rorik in leen. De keizer bejegende hem als een vorst, liet hem dopen en onthaalde hem daarna feestelijk. Hij werd aangesteld tot militair opperbevelhebber over de Friese landen. Sigfrödr en zijn gevolg werden met kerkelijke rijkdommen afgekocht en vestigden zich bij Condé aan de Schelde, 25 km ten zuidoosten van Doornik. In de lente van 883 verlieten Sigfrödr en zijn gevolg echter reeds het kamp in Condé en trokken naar Vlaanderen, waar ze alles “te vuur en te zwaard” vernielden. Het was Boudewijn II, die tevens graaf van Boulogne was geworden, die de meeste druk onderging van de Vikingen. Nadat zij in 879 Gent hadden bezet en het jaar daarop de ganse Leie streek, verdreven zij hem in 883 tot in de moerassen bij Sint Omaars. Om steun te bekomen van de Engelse koning Alfred de Grote, trouwde Boudewijn in 884 met zijn dochter Aelftryth. Zij hadden twee zonen, Arnulf en Aethelwulf, deze laatste genaamd naar zijn Angelsaksische overgrootvader uit Wessex. In 885 werd Terwaan, de oude bisschopsstad aan de Leie, nogmaals door de Noormannen aangevallen en verwoest achtergelaten. In 886 versloeg Alfred de Grote definitief de Vikingen en werd meteen koning van gans Engeland. Daarna wist ook Boudewijn met de hulp van zijn schoonvader het verloren terrein geleidelijk terug te winnen, en om de 6 In de Noorse volksgeschiedenis wordt Sinrik vermeld als koning en als machtige Viking die in 876 reeds naar Frankrijk was gekomen. 7 Zie Warnkoenig en Gérard, Histoire des Carolingiens: “Au IXe siècle, les Vikings remontent la Lys, pillant et massacrant; vers 880, ils détruisent Minariacum et Bruel”.” Minariacum heet nu Estaires.

De Ryckeghem saga

Vikingen in de toekomst tegen te houden, bouwde hij een castrum op de strategische plaats waar de Leie samenkomt met de Mardyck (nu Aire-sur-Lys). Vanaf 890 was alles opnieuw rustig in zijn graafschap. De banden met het Engelse koningshuis beperkten zich niet tot het huwelijk van Boudewyn II met prinses Aelftryth. Boudewyn’s schoonzuster Aethelflaed was getrouwd met de koning van Mercia en had met hem een zoon Arnulf die geboren werd te Bevere bij Worcester. Deze Arnulf zou later naar Vlaanderen uitwijken en aangesteld worden tot burggraaf van Diksmuide. Arnold de Bevere(n) werd aldus de belangrijkste vazal van zijn kozijn Arnulf de Grote. Hij vestigde zich later aan de Leie op de hofstede Beaulieu, de de hoofdplaats van de heerlijkheid van Beveren-aan-de-Leie.

ARNULF DE GROTE Boudewijn II werd opgevolgd door zijn oudste zoon Arnulf de Grote, onder wiens duurzaam bewind van 918 tot 965 het graafschap Vlaanderen zich verder uitbreidde tot Artesie (Artois). Arnulf had vooral last met de Vikingen uit het naburig Normandie, die zich daar hadden gevestigd onder leiding van de Noorman Rollo.8 In 924 heroverde Arnulf de stad Eu op de Vikingen. Hij versloeg hen andermaal in 926 maar gaf daarop Eu met het daaraan verbonden graafschap Guînes (Ghisene) aan de Deen Siegfried met als premie zijn dochter Elstrudis 9. In 939 veroverde hij de stad Montreuil om de aanvallen van de Normandiers tegen te houden, maar deze wisten de stad snel te heroveren. In 942 nodigde hij Willem I van Normandie uit om de twist over Montreuil definitief te regelen. Daar aangekomen werd Willem prompt door de mannen van Arnulf vermoord. In 949 kreeg Arnulf aldus Montreuil definitief opnieuw in handen. Na het vroegtijdig overlijden van zijn zoon Boudewijn III in 962 vroeg Arnulf aan de WestFrankische koning Lotharius om tijdelijk de voogdij over zijn minderjarige kleinzoon en erfgenaam waar te nemen. In ruil bood hij aan om alle in Frankrijk verworven gebieden aan de Franse kroon terug te geven, zodat zijn kleinzoon slechts het oorspronkelijk graafschap Vlaanderen zou erven. Arnulf II de Jonge werd aldus graaf van Vlaanderen van 965 tot 988. Hij was in Milaan getrouwd met de Toscaanse prinses Roselle de Bérenger. Hij sloot er vriendschap met een aantal ridders, waaronder een zekere Pietro Bonnicolli, die hij opnam in zijn gevolg, en aan wie hij bij zijn terugkeer in Vlaanderen een stuk grond schonk met het landhuis “de Mude” bij Gent. De afstammelingen van Pietro zouden later hun naam vervlaamsen tot Goethals (Bonni colli = goede hals). 8 Rollo I was graaf van Normandie na zijn bekering in 912. Hij was getrouwd met Poppa van Bayeux. Zijn kleindochter trouwde later met de Franse koning Hugues Capet I. Een voorbeeld van perfecte assimilatie. 9 Siegfried was de achterkleinzoon van de Deense prins Hemming, de broer van Harald Klak. In Guînes kan men “le Musée de la Tour de l’horloge” bezoeken met overblijfselen uit de Viking-tijd. Ardolf, de zoon van Sigfried was de eerste graaf van Guînes, en stichter van een dinastie.

De Ryckeghem saga

Na de dood van Lotharius aarzelde Arnulf II nog een tijdje om de Franse troonsopvolger Hugues Capet als koning te erkennen met als argument dat hij niet afstamde van Karel de Grote. Nadat Capet Vlaanderen binnenviel, erkende Arnulf hem dan toch maar als souverein. Zijn zoon Boudewijn IV met de Baard was nog minderjarig wanneer zijn vader overleed in 988. De autonomie van het graafschap kwam hierdoor plotseling in gevaar, maar gelukkig hertrouwde Rozelle, de moeder van Boudewijn IV met Robert II, de zoon van Hugues Capet, en kon aldus de erfenis van haar zoon veilig stellen. Deze laatste zou later het graafschap uitbreiden met gebieden in het nabije Scheldebekken waarvan hij het belang inzag voor de handel in wol en laken. In 1028 slaagde hij er bovendien in zijn zoon Boudewijn V de Grote te laten trouwen met Adelaide, de dochter van de Franse koning Robert II. Door dit huwelijk werden de belangen van Vlaanderen veilig gesteld voor de komende honderd jaar. Boudewyn V had zelf twee dochters en twee zonen. Zijn oudste dochter Mathilde trouwde met Willem de Veroveraar, en Boudewijn V zou in 1066 de expeditie naar Engeland van zijn Normandische schoonzoon openlijk steunen door een aantal Vlaamse ridders (o.m. de Gentse ridder Boudewyn Goethals die met zijn kleindochter getrouwd was) aan de invasie te laten deelnemen. Boudewijn V voerde tevens belangrijke administratieve hervormingen door, schafte bv. de gouwen af en verving ze door kasselreien die onafhankelijk waren van religieuze overheden. Zo werd Tielt ingelijfd bij de kasselrei Kortrijk. Deze laatste bestond uit verschillende roeden (“verges”) waarvan Tielt er één was. Het naburige Ruiselede was verdeeld over de roede van Tielt en de kasselrij Oudburg van Gent. De belangrijkste heerlijkheid van Ruiselede in die tijd was die van Axpoele. Boudewyn V had twee zonen, Boudewyn VI, die hem zou opvolgen, en Robrecht die trouwde met Gertrude van Friesland, en aldus de bijnaam van Robrecht de Fries verwierf. Boudewijn VI werd in 1067 graaf van Vlaanderen en was door zijn huwelijk met Richilde van Mons ook reeds graaf van Henegouwen geworden, waardoor de twee graafschappen onder dezelfde graaf werden verenigd. Hij werd in 1070 opgevolgd door zijn zoon Arnulf III die echter vlug werd afgezet door zijn oom Robrecht de Fries. Gedurende dit conflict werd Robrecht de Fries voor korte tijd aangehouden door Wulfric, de kastelein van Sint-Omaars, een trouwe aanhanger van Arnulf III. Zijn voorvader, de eerste bekende kastelein van Sint-Omaars was Radulf, waarschijlijk ook een Viking (Radulf=Rad-wulf). De zoon van Wulfric, Boudewijn van Sint-Omaars, was getrouwd met Mahaut de Créquy, vrouwe van Reclinghem !

De Ryckeghem saga

DE KRUISTOCHTERS Van 1096 tot 1100 nam Robrecht II, de zoon van Robrecht de Fries, deel aan de eerste kruisvaart, uitgeroepen door de paus Urbanus II, en verwierf aldus de titel van Robrecht van Jeruzalem, Bevrijder van het Heilig Graf. Hij was één van de belangrijkste figuren van deze kruisvaart en steunde de kandidatuur van Godfried van Bouillon tot Koning van Jerusalem. De kruisvaart had echter minder te maken met de bevrijding van het Heilig Graf dan met een politieke oorlog tegen de heidenen die door de paus werd bevorderd . De deelnemers aan de eerste kruistocht maakten geen deel uit van een permanent leger10. Ze waren militairen, maar hadden ook een andere rol: als heer of vazal, ridder, landeigenaar of boer. Wat een ridder in de eerste plaats kenmerkte was zijn vermogen om te paard te strijden. Er namen veel Normandische ridders aan de eerste kruistocht deel, o.m. de legendarische Tancrede de Hauteville. Uit Vlaanderen kwamen ook veel vrijwilligers die bij hun terugkeer van graaf Boudewijn VII verschillende landhoeven toegewezen kregen, waaronder het Goed ter Vlaegt te Ruiselede. (zie http://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/90403).

DE MOORD OP KAREL DE GOEDE Robrecht II werd in 1111 opgevolgd door zijn zoon Boudewijn VII, Deze bleef echter kinderloos nadat zijn huwelijk om politieke redenen door de paus werd ontbonden, en hij duidde zijn kozijn Karel aan tot opvolger. Karel was de zoon van de vermoorde Deense koning Knut, die getrouwd was met Adele, de dochter van Robrecht de Fries. Hij kreeg later als bijnaam De Goede omdat hij gedurende de hongersnood van 1125-26 voedsel uitdeelde aan de armen. Hij werd niettemin in 1127 vermoord in de Sint Donaaskerk te Brugge en stierf bovendien ook kinderloos, met als resultaat een verse politieke crisis. De kandidaat van de Franse koning voor de opvolging was Willem Clito van Normandie, de vijfentwintigjarige kleinzoon van Robrecht de Fries en bovendien achterkleinzoon van Willem de Veroveraar van Normandie, en mogelijke pretendent op de Engelse Kroon. Hij werd aanvankelijk gesteund door een aantal Vlaamse edelen, o.m. deze uit Tielt en Ruiselede, maar werd op aansteken van de Engelse koning geweigerd door de burgers van Gent en Brugge die de voorkeur gaven aan Diederik van de Elzas, een andere kleinzoon van Robrecht de Fries.11 Het kwam uiteindelijk tot een confrontatie tussen beide kandidaten in een veldslag die werd uitgevochten op 21 juni 1128 te Axpoele dicht bij de huidige Gulkeputten van Ruiselede. Vóór 10 Thomas Asbridge: The First Crusade. A New History. In het Nederlands vertaald door Mieke Lindenburg als De eerste kruistocht, Atheneum 2006, p. 63. 11 Voor een uniek relaas van deze episode, zie Galbert van Brugge, in het Engels vertaald door James Bruce Ross: The Murder of Charles the Good (1959).

De Ryckeghem saga

de veldslag had Diederik het kasteel belegerd van Folke, de kastelein van Tielt die de zijde van Willem Clito had gekozen. Folke was heer van Willecomme en droeg nog een Scandinavische voornaam, zodat het geen verwondering baart dat hij partij koos voor een Normandier. Tot hiertoe heeft niemand enige belangstelling vertoond voor deze Folke van Tielt, die alleen vermeld wordt in het relaas van Galbert van Brugge. De veldslag te Axpoele werd vlug beslecht in het voordeel van de ruiters van Willem Clito, en het Gents-Brugse voetvolk moest overhaast de benen nemen naar het nabije Brugge. Willem Clito trok daarna verder in de hoop ook Aalst en Gent in te nemen, maar werd bij de belegering van Aalst in de schouder gekwetst door een pijl afgeschoten door de legendarische Nicaise Borluut, de aanvoerder van de Gentse boogschuttersgilde Sint Joris. Clito overleed kort daarop aan gangreen. Op die manier werd Diederik van de Elzas uiteindelijk toch tot nieuwe graaf uitgeroepen met een verwittiging aan de Franse koning om zich in de toekomst niet meer te moeien met de aanstelling van de graaf van Vlaanderen.

DE DYNASTIE VAN DE ELZAS Diederik van de Elzas slaagde er in de Vlaamse gemeenten onder zijn gezag te brengen door het invoeren van het ambt van baljuw als grafelijk vertegenwoordiger12. Daarna ondernam hij nog vier reizen naar het Heilige Land en bracht de befaamde Relikwie van het Heilig Bloed terug mee naar Brugge.

Het Gentse Gravensteen en de fiere Vlaamse (?) Leeuw

Diederik werd opgevolgd door zijn zoon Filips van de Elzas, die in 1180 het Gentse Gravensteen liet heroptrekken en tevens het wapenschild met de klauwende leeuw invoerde dat mogelijks werd gecopieerd van de Turken. Voordien werd het wapenschild van de Graven van Vlaanderen nog gesierd met een inheemse beer. Beide huwelijken van Filips bleven kinderloos, en na zijn dood bij het beleg van Acre in 1191 kwam een nieuwe politieke impasse in het zicht met Frankrijk. Hij werd gelukkig opgevolgd door zijn zuster Margaretha die samen met haar echtgenoot Boudewyn VIII van Henegouwen het graafschap van Vlaanderen zou beheren. Na haar

12 De Geschiedenis van Tielt, op.cit. p. 40. De Ryckeghem saga

overlijden in 1191 droeg haar echtgenoot beide graafschappen over aan zijn zoon Boudewyn IX. Deze was één van de leiders van de Vierde Kruistocht in 1202 die eindigde in Constantinopel waar hij werd uitgeroepen tot eerste Latijnse Keizer van Byzantium. Hij zou echter spoorloos verdwijnen in de slag bij Adrianopolis tegen de Bulgaren in 1205. Hij had aan een aantal Vlaamse ridders gevraagd hem te vergezellen, o.m. de troubadour Cono van Bethune en Lambrecht van Poelvoorde. Alleen deze laatste zou veilig naar zijn heerlijkheid te Wingene terugkeren en zijn nakomelingen mochten de eretitel van bottelier van de graaf dragen.. Boudewyn IX werd opgevolgd door zijn dochter Johanna van Constantinopel, die samen met haar zuster Margareta naar het Franse Hof werd overgebracht om te beletten dat ze met een Engelsman zouden trouwen. Met toestemming van de Franse koning Lodewijk IX trad Johanna in het huwelijk met Ferrand, de zoon van de koning van Portugal. Deze zou zich echter aansluiten bij een coalitie van de Engelse koning Jan zonder Land met de Duitse keizer Otto IV. Nadat Ferrand na een veldslag door de Fransen in gevangenschap werd genomen, moest Johanna gedurende dertien jaar alleen regeren. Hierdoor bleef zij kinderloos en werd ze na haar overlijden in 1244 opgevolgd door haar jongere zuster Margareta, die op dat ogenblik weduwe was van Willem II van Dampierre. Zij was eerder getrouwd geweest met de Henegouwse Burchard van Avesne, maar dit huwelijk werd door de paus ontbonden, niettegenstaande het feit dat zij reeds verschillende kinderen had van Avesne. In 1245 brak een ruzie los tussen de kinderen uit haar twee huwelijken, de Avesne’s en de Dampierre’s. Dit leidde tot de Vlaams-Henegouwse successieoorlog die werd beslecht door de Franse koning Lodewijk de Heilige, die in 1246 Henegouwen toewees aan de Avesne’s en Vlaanderen aan de Dampierre’s en de twee graafschappen aldus opnieuw van elkaar scheidde. Het graafschap van Vlaanderen werd gezamenlijk waargenomen door Margaretha en haar zoon Willem III van Dampierre, maar deze laatste werd door de Avesne’s vermoord gedurende een tornooi in 1251. Hij werd opgevolgd door zijn broer Guido (Gwijde) van Dampierre. Door zijn huwelijk in 1248 met de achttienjarige Mathilde de Béthune 13 verwierf Gwijde bovendien de heerlijkheden van Béthune, Dendermonde, Richebourg en Warneton. In 1245 gaf Margaretha stadsrechten en een hospitaal aan Tielt, en later nog een marktplaats en een lakenhalle. In 1275 gaf Beatrix, vrouwe van Kortrijk en weduwe van Willem III van Dampierre, aan Tielt het voorrecht om een Halle te bouwen en er koopwaren aan te bieden.

13 Mathilde was “dame de Béthune, Dendermonde, Richebourg et Warneton”. Richebourg was het zuidelijk deel van het vroegere Ricquebourg, dat in 1136 door de abdij van St. Vaast werd geschonken aan Guillaume I, heer van Bethune.

De Ryckeghem saga

DE DYNASTIE VAN DE DAMPIERRE’S Bij de betwiste troonsbestijging van Filips de Schone in Frankrijk in 1285 begonnen de moeilijkheden tussen Vlaanderen en Frankrijk opnieuw. In de honderdjarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk koos de bejaarde Gwijde de zijde van de Engelse koning Edward II. Nadat zijn dochter door Filips de Schone werd gegijzeld, werd in 1300 een wapenstilstand getekend waarbij Vlaanderen opnieuw onder het gezag van de Franse koning kwam. Gwijde gaf zich dan samen met zijn twee oudste zonen gevangen als gijzelaar. Deze gebeurtenissen leidden tot de opstand van de Brugse Metten en de Guldensporenslag van 1302 waarbij het kruim van de Franse ridders in de Kortrijkse meersen een beschamende nederlaag leed. Gwijde werd in dit conflict ook gesteund door ridder Olivier van Poucke, de heer van Poeke, die zich had geschaard aan de zijde van de Klauwaerts. Poeke had historische banden met Rijkegem. In 1305 verkocht dezelfde Olivier van Poucke zijn tiendrecht op “Rickenghem gisant en le paroche de Tielt” aan de kanunniken van Sint Salvator te Harelbeke voor 400 pond. Hieruit kunnen we afleiden dat Rijkegem op dat ogenblik nog een heerlijkheid was. Gwijde overleed in gevangenschap en werd in 1305 opgevolgd door zijn zoon Robrecht III nadat deze door de Franse koning was vrijgelaten14. Robrecht overleed in 1322 en werd opgevolgd door zijn fransgezinde kleinzoon Lodewijk II van Nevers. Deze kwam in botsing met Jacob van Artevelde, die een verbond had aangegaan met de Engelse koning Edward III, die aanspraak maakte op de Franse troon. Lodewijk II van Nevers zou zijn graafschap opgeven en in 1346 sneuvelen in de slag bij Crécy tegen de Engelsen, waar de Franse ruiters hun eigen voetvolk vertrappelden. Daarna brak de vreselijke epidemie uit van de Zwarte Dood die een derde van de Europese plattelandsbevolking zou opeisen. Deze builenpest bereikte het graafschap Vlaanderen in 1349 maar Gent en Brugge, en waarschijnlijk ook Tielt bleven minst getroffen, Lodewijk van Male, de zoon van Lodewijk II van Nevers, werd gewond in de slag bij Crécy, maar hield zich achteraf wijselijk buiten de Honderdjarige Oorlog en zocht opnieuw toenadering met de Engelsen. Hij zegde zelfs in 1364 zijn enige wettige dochter en erfgename Margaretha toe aan Edmund van Langley, de zoon van de Engelse koning. Dit geplande huwelijk zou evenwel niet doorgaan en de geschiedenis van Vlaanderen (en meteen die van de familie van Rickeghem) zou een onverwachte wending nemen.

14 In De Leeuw van Vlaanderen door Hendrik Conscience verschijnt Robrecht III van Béthune als redder van het Vlaamse leger op het slagveld van de Gulden Sporen slag terwijl hij in feite in Franse gevangenschap verkeerde.

De Ryckeghem saga

Hoofdstuk 3 De van Rikeghem’s in het Bourgondisch Tijdperk Het Bourgondische tijdperk betekende voor Vlaanderen een mijlpaal in de overgang van de Middeleeuwen naar de Renaissance. Vanaf dat ogenblik begonnen de rijke burgers van Gent en Brugge de hoofdrol te spelen terwijl de edelen aan belang zouden verliezen1. Na het overlijden in 1384 van Lodewijk van Male, de laatste Graaf van Vlaanderen, Franche Comté en Artois, kwam Filips de Stoute, hertog van Bourgondie en broer van de koning van Frankrijk, in het bezit van het welvarende, zelfbewuste Vlaanderen. Deze ambitieuze prins was in 1369 te Gent getrouwd met Lodewijk van Male’s enige wettige dochter en erfgename Margareta.2 Door dit huwelijk werd zijn inkomen vervijfvoudigd, want Vlaanderen was toen onmetelijk rijk. Wanneer haar man in Parijs of Vlaanderen verbleef, regeerde de knappe Margareta als landvoogdes vanuit Dijon. Filips de Stoute kreeg een voorsmaakje van het oproerig karakter van zijn toekomstige onderdanen wanneer hij in 1382 zijn schoonvader Lodewijk van Male moest ter hulp snellen in de slag bij Westrozebeke, waarbij de Gentse Filips van Artevelde het leven verloor. Filips de Stoute richtte later te Gent een Raadkamer op, de Raad van Vlaanderen genaamd, waar alle bestuursbeslissingen van het graafschap werden geregistreerd. Deze raadkamer fungeerde tevens als een soort administratieve rechtbank, bevoegd voor alle gevallen van majesteitsschennis, valsmunterij en processen over zakelijk recht. Ze was evenwel ondergeschikt aan een kanselier die als rechterhand van de graaf fungeerde. Een laatste stuiptrekking van ridderlijk vertoon was het tornooi ingericht te Brugge op 11 maart 1393 door Jan II vander Aa, heer van Gruuthuuse, met De Raad van Vlaanderen zetelend in het Gentse Gravensteen als tegenkamper Jan V van Gistel, kapitein-generaal van Vlaanderen. Aan dit tornooi namen een honderdtal ridders deel, wiens wapenschilden op een schilderij werden verzameld, met aan de rechterzijde de aanhangers van 1 Zie Johan Huizinga: Herfsttij der Middeleeuwen, 1919; Hoofdstuk III. In het Engels vertaald door Rodney J. Payton en Ulrich Mammitzsch als The Autumn of the Middle Ages, University of Chicago Press, 1996. 2 Mijn neef Jean-Claude Van Rijckeghem schreef samen met Pat van Beirs een bekroond jeugdverhaal over Margareta van Male Jonkvrouw, dat in vier talen verscheen.

De Ryckeghem saga

de heer van Gruuthuuse en aan de linkerzijde de aanhangers van Jan van Gistel.

Wapenschilden van deelnemers aan het tornooi van 1393 te Brugge

Uit het Tieltse vinden we Wouter van Winghene en Richard Bonin uit Meulebeke terug in het kamp van Gruuthuuse. Echter geen van Rickeghem, wel een Jan van Rockeghem uit Aalst. In het kamp van Gistel treffen we drie van Halewyns aan (Willem, Percheval en Olivier) waarvan één heer van Zwevezele was. Ook de Doornikse ridder Jacob Hacart, lid van het Brugse Minnehof, treffen we aan in het kamp van Gistel.

DE OPKOMST VAN DE VLAAMSE LINNENNIJVERHEID De linnennijverheid vond haar oorsprong in de Champagnestreek in Frankrijk, maar verhuisde rond 1370 tengevolge van de Honderdjarige Oorlog met Engeland. De vlasteelt verspreidde zich daarna in gans Vlaanderen, maar voornamelijk in de Mandel- en Leiestreek waar het vlas gemakkelijk kon roten in stromend water. Het geweven lijnwaad werd naar de markt van Tielt gebracht. Dit verwekte enige jaloersheid bij de Gentenaars die in 1381 hun Witte Kaproenen naar Tielt stuurden om de weefgetouwen stuk te slaan en de stad in brand te steken. In 1385 bevestigde Filips de Stoute de oude voorrechten van “les bonnes gens de notre ville de Tielt”, en in 1393 gaf hij aan de stad een octrooi voor een vrije jaarmarkt, waardoor Tielt het centrum werd van een bloeiende linnennijverheid. De jaarmarkt duurde drie volle dagen, beginnende op zondag na de H. Sacramentsdag. De vreemdelingen die er naartoe kwamen, genoten gedurende een achttal dagen van volledige vrijheid, zowel over hun persoon als over hun goederen. Tielt was rijk en haar burgers waren machtig. Zij waren immers vrije lieden en poorters van een vrije stad. Elke donderdag was het markt in Tielt en was er grote volkstoeloop3. De Halletoren op de markt getuigt tot op heden van deze glansperiode. Filips de Stoute had begrepen dat de welvaart van Vlaanderen afhing van vrij handelsverkeer met Engeland, en in 1396 sloot hij een overeenkomst met de Engelse vorst die aan de linnennijverheid ten goede zou komen.

3 Cf. Thieltsche Mengelingen, getrokken uit de Archieven der Stad, Roede en Vierschare, J.D.Minnaert, uitgever, Thielt, 1878, p. 10. Zie ook De Geschiedenis van Tielt gepubliceerd bij Lannoo in 2009, p. 68.

De Ryckeghem saga

Het leenstelsel in de Late Middeleeuwen Het leenroerig tijdvak begon met Karel de Grote die, om het bestuur van zijn uitgestrekt rijk te decentraliseren, zekere gewesten voor onbepaalde tijd afstond aan gunstelingen die hij met het beheer gelastte en de titel van graaf of markgraaf toekende. Onder de zwakke opvolgers van Karel de Grote namen deze bestuurders de troebele tijdsomstandigheden te baat om zich als erfachtige bezitters te verklaren van de landstreken die hen waren toevertrouwd. Weliswaar aanzagen zij de koning nog als opper-leenheer en noemden zich zijn vazallen. Dit was o.m. het geval voor de Graaf van Vlaanderen ten aanzien van de Koning van Frankrijk. De Graaf van Vlaanderen had op zijn beurt leenmannen, waarvan 14 prinselijke en 4 gravelijke. ’t Hof van Tielt was één van de 14 prinselijke leenhoven, en strekte zich uit tot buiten de grenzen van de Roede van Tielt. Deze leenmannen hadden op hun beurt nog eens onderhorige leenmannen, hetgeen leidde tot een verbrokkeling in verschillende heerlijkheden. Eenzelfde Heer kon zijn rechten uitoefenen over verschillende heerlijkheden. Ten slotte werden deze heerlijkheden nog eens versnipperd in zgn. achterlenen. Waaruit bestonden de rechten van een Heer? Zijn domaniale rechten lieten hem toe beslag te leggen op een belangrijk deel van de opbrengsten van zijn domein dat werd bewerkt door drie soorten boeren: de vrije boeren, de horigen en de lijfeigenen. De vrije boeren waren eigenaar van hun grond en konden daarom de opbrengst van hun werk behouden. Horigen waren boeren die zelf geen grond hadden. Zij mochten een stuk land van de heer bewerken maar moesten een deel van de opbrengst afstaan als belasting (cyns). Lijfeigenen hadden zelf geen bezit. Het verschil met slaven was dat horigen zelf een gezin mochten stichten en een stukje grond konden bebouwen en bovendien niet mochten verkocht worden zonder hun gezin. Dit systeem wordt verantwoordelijk geacht voor de economische stagnatie op het platteland, in tegenstelling met de bloei die de steden kenmerkte waar de burgers vrijelijk hun activiteiten konden uitoefenen. Naast deze zuiver domaniale rechten omvatten de rechten van de Heer het uitoefenen van bestuur en rechtspraak over het hele grondgebied van de heerlijkheid. Deze laatste rechten kon hij evenwel niet persoonlijk uitoefenen. Daartoe bestonden een aantal instellingen. Van oudsher fungeerde in heerlijkheden een bank van zeven schepenen die werden aangesteld door de plaatselijke leenheer. De belangrijkste onder de schepenen was de voorschepen een soort burgemeester. In haar rechterlijke functie werd de schepenbank vierschaar genaamd. Het schepencollege was ook verantwoordelijk voor het financieel beheer en werd hierin bijgestaan door een ontvanger, wiens taak erin bestond de belastingen te innen en de onkosten te betalen.

De Ryckeghem saga

Van de overige officiële functies waren die van baljuw en griffier de belangrijkste. De baljuw vertegenwoordigde de vorst en werd bijgestaan door één of twee officieren, benoemd door de heer en aanvaard door het schepencollege. De baljuw maande ter rechtspraak, was hoofd van de politie en waakte over de naleving van de verordeningen. De taak van de griffier bestond in het bijhouden van alle wettelijke registers. De heerlijkheden waren erfelijk, maar de erfgenamen moesten aan de vorst reliefgeld betalen. Hun heerlijkheid bleef dus een deel uitmaken van het territoriaal vorstendom, maar de heer mocht in eigen naam overheidsrechten uitoefenen onder het hooggezag van de vorst. De bezittingen van een heerlijke familie bestonden uit het foncier en de heerlijke rente. Het foncier was dat deel van de heerlijkheid dat volledig aan de heer toekwam en waar hij doorgaans zijn verblijf had, terwijl de heerlijke rente de jaarlijkse eeuwigdurende rente was die zijn lijfeigenen aan de heer moesten betalen om één van zijn gronden in erfpacht te mogen houden. Een heerlijkheid zonder foncier heette een “vliegend leen”. De heerlijke familie werd genaamd naar de plaats van haar bezittingen. Het patroniem van Rickeghem verschijnt pas in de 14e eeuw, terwijl de plaatsnaam teruggaat tot de 9e eeuw. Volgens dr. Frans de Brabandere in zijn Studie van de persoonsnamen in de kasselrij Kortrijk 1350-1400 wordt Rijkegem in 1326 vermeld als een leengoed op Tielt-Buiten. Vanaf de kruistochten streden de ridders met een wapenschild. Op de site www.familiewapen.net wordt het wapenschild van de familie van Rickeghem als volgt beschreven: “in zwart een geplante boom op grond, alles goud, een springend zilveren hert, achter de stam” Deze beschrijving verschilt enigszins van nevenstaande afbeelding, waar het gekwetste hert vóór de boom springt, niet erachter. De datum van het wapenschild konden we niet achterhalen. Het hert is een mogelijke verwijzing naar de Viking oorsprong van de familie. Na het overlijden van Filips de Stoute in 1404 werd hij opgevolgd door zijn zoon Jan zonder Vrees, die in 1419 vermoord werd na een mislukte machtsgreep naar de Franse kroon. Daarna was het de beurt aan zijn zoon Filips de Goede om als landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen en Limburg de basis te leggen van de natievorming in

De Ryckeghem saga

de Nederlanden. Om zich te wreken over de moord op zijn vader, sloot Filips een verbond met de Engelse koning Henry V, hetgeen opnieuw de handelsrelaties van Vlaanderen ten goede kwam. Toen weduwnaar Filips voor de derde keer wou trouwen, stuurde hij zijn hofschilder Jan van Eyck naar Lissabon om Isabella, de dochter van de koning van Portugal, te gaan bekijken en te portretteren. Het portret dat hij van de prinses vervaardigde, ging per ijlbode in tweevoud naar Bourgondië. Hoewel ze niet bepaald een schoonheid was, ging het huwelijk eindelijk toch door te Axel in 1430. Isabella’s grootvader langs moederszijde was de in Gent geboren Engelse prins John of Gaunt. Isabella was zoals haar broer Hendrik de Zeevaarder uitzonderlijk begaafd, sprak vele talen, had politiek en diplomatiek inzicht en slaagde er in het financeel beheer van haar praalzuchtige echtgenoot onder controle te brengen.

Isabella’s portret door Jan Van Eyck

Isabella bracht in haar gevolg een aantal Portugese prinsen mee, zoals haar broer Pedro de Aviz (+1449), haar betreurde neef Joao de Coimbra (+1458) en later haar privé secretaris Ferdinand de Lixbonne (+1512). Deze laatste werd door Filips de Goede benoemd tot Heer van Esselgem, Kapelbeke en Loovelde. Hij huwde met de Gentse jonkvrouw van de Moere en hun dochter Marie Marguerite de Lixbonne zou later trouwen met de vooraanstaande Gentenaar Jan III de Gruutere4. In 1429 wordt een Pieter van Rickeghem in de akten van de Raad van Vlaanderen vermeld als “manne van leene” Filips de Goede met zijn Gulden Vlies van de Prins van Boergondië en van Vlaanderen5. Deze Pieter was waarschijnlijk de zoon van Steven (ca.1350-1400) uit Ruiselede en had een domein geërfd, Westackere genaamd, gelegen op de grens van Wingene met Schuiferskapelle.6. 4 Een achterkleindochter van Jan III de Gruutere en Maria de Lixbonne zou in 1618 te Ekkergem trouwen met Guillaume van Ryckeghem (zie verder). 5 Raad van Vlaanderen: 13 augustus 1429 in wetteliken Recorden 1422-1475. 6 In een charter verleden op 15 mei 1421 wordt een stuk land vermeld, genaamd de Galgeakker, “waar de kerkweg loopt van Willecomme naar Tielt, oost aan de Brilstrate, zuid aan land van Pieter van Rickeghem, en west aan de strate die loopt onder de galg.”

De Ryckeghem saga

Het loont de moeite even stil te staan bij Pieter’s streekgenoten die samen met hem vermeld werden als “feudataires du Prince”, zoals Daniel van Claroud, Daniel van der Mersch en Gillis de Borchgrave. Daniel II van Claerhout (1390-1438) erfde zijn leen van zijn vader Daniel I, terwijl zijn broer Johan een leen erfde van zijn moeder Marguerite, “vrouwe van Pitthem”. De schoonvader van Daniel was ridder Olivier II van Poeke. Gillis de Borchgrave, geboren ca. 1380, was een leenman met goederen te Pittem. Hij was schepen van Tielt van 1417 tot 1452. De Borchgrave’s waren oorspronkelijk afkomstig van Vyve-Sint Elooi, en waren verdeeld over twee takken, een Brugse en een Gentse tak. Daniel van der Mersch, wiens vader zijn leen verwierf in 1358 wanneer ’t Goet ter Meersch werd afgesplitst van Tielt-ten-Hove. Een jongere zuster van Pieter van Rickeghem verbleef enige tijd in het weeshuis Sint Nicolaas te Brugge, waar zij stond ingeschreven als “jonkvrouw Mageriet”. Dit betekent dat haar ouders als van adel werden erkend. Zij trouwde later te Brugge met jonkheer Jan van Riemslede. Zij overleed echter reeds in 1408 en haar echtgenoot werd aangesteld als voogd van hun twee jonge kinderen. In 1433 wordt Pieter nog eens vermeld “voor zes dagen geweest te zijn voor de Raad van Vlaanderen te Gent”. Dit is geweten omdat hij bij zijn terugkeer in Tielt bij de baljuw een kwijtschrift tekende van zes ponden parisis (parijse munt), vermoedelijk ter dekking van gemaakte reis- en verblijfskosten. Één van zijn reisgenoten was Gillis de Borchgrave. We nemen aan dat zij van hun bezoek aan Gent gebruik maakten om in de Sint-Janskerk (nu Sint-Baafs) het pas afgewerkte Lam Gods te gaan bewonderen hoewel de triptiek slechts zelden werd geopend voor het publiek.7 Daarna wordt van Pieter niet meer gesproken. Zijn zoon Pieter II staat wel vermeld in de Kortrijkse wezerijregisters vóór 1440. Dit betekent dat Pieter I moet overleden zijn vóór 1440. Het is daarom mogelijk dat Pieter I en zijn echtgenore bezweken aan de pestepidemie die te Tielt heerste in 1438 en waaraan ook zijn buurman Daniel II van Claerhout overleed. 7 Johan Huizinga: The Autumn of the Middle Ages, op.cit.p. 297.

De Ryckeghem saga

Tussen 1449 en 1453 had Filips de Goede af te rekenen met een opstand van Gentenaars die zich onder leiding van Simon Borluut hardnekkig verzetten tegen het invoeren van nieuwe belastingen. Met uitzondering van Ninove steunden echter alle andere Vlaamse steden (en dus ook Tielt) Filips de Goede. In 1451 bewees hij aan de Tieltse overheden een bijzondere gunst door hun toe te staan accijnzen te heffen op het bier dat gebrouwd werd zowel binnen als buiten de stad. In de geschiedenis van de Sint-Pieterskerk van Tielt wordt vermeld dat de soldaten van Filips de Goede en de Gentse Witte Kaproenen8 om beurten de stad kwamen verwoesten. Na een aantal schermutselingen die grotendeels op het platteland werden uitgevochten, kon Filips met zijn Bourgondisch leger uiteindelijk de Gentenaars verslaan in de slag bij Gavere van 23 juli 1453. In de Cronycke van den lande ende graefschepe van Vlaenderen wordt deze episode als volgt beschreven: “Ten gevolge der heffing eener nieuwe belasting op het graen en het gemael, waren de Gentenaers aen‘t muiten gevallen, en hadden de wapens tegen hunne vorst opgenomen. Gedurende meer dan twee jaren zag men in het rijke Vlaenderen ongehoorde tooneelen van verwoesting aenrichten. De legerbenden van hertog Philips den Gode behandelden de steden en dorpen niet beter dan de Gentsche Groententers en Witte Kaproenen. In den loop van dien noodlottigen strijd werd de stad Thielt tweemael aengerand. Eerst werd zij, op het einde der maend October 1452, door de Burgondiërs ingenomen, geplunderd, en op verscheidene hoeken in brand gestoken; vervolgends, op 1 mei 1453, wederom verwoest en verbrand door de Groententers, die hare versterkingen ten grond deden werpen en al het oorlogsmatrieel en krijgsvoorraed, welk zij hier vonden, naar Gent lieten overvoeren. Verscheidene omliggende gemeenten, zoals Ruiselede, Wijngene, Swevezeele, Lichtervelde, Coolskamp en andere, werden ook in assche gelegd.”9 In 1452 werd de burcht van Poeke door de Gentenaars ingenomen onder de leiding van Laurens Goethals. De Bourgondier Jacques de Lalaing, een vooraanstaand ridder van het Gulden Vlies, sneuvelde onder het verdedigingsgeschut. Op 5 juli 1452 werd de burcht door de graaf teruggenomen en de aanwezige 135 Gentenaars werden opgeknoopt en het gebouw verwoest. Ook het kasteel van Poelvoorde in het naburige Wingene werd door de Gentenaars in brand gestoken.

8 De Witte Kaproenen waren een soort politiekorps te Gent, waarvan de leden als herkenningsteken een wit hoofddeksel (kaproen) droegen. Ze vochten naast de zgn. Groententers tegen het Bourgondisch leger. Beide korpsen werden na de Gentse nederlaag bij Gavere door Filips de Goede voor goed ontbonden. 9 Nicolaes Despars, Cronycke van den lande ende graefschepe van Vlaenderen, deel III, pp.505 en 516.

De Ryckeghem saga

De familie van Rickeghem ontsnapte ook niet aan dit onheil10. De registers van Sint-Jacob in Tielt vermelden in 1453 een wezerijakte11 van Pieter van Rikeghem, met niet minder dan tien minderjarige kinderen. Hij moet geboren zijn rond 1415 en was dus slechts 38 jaar wanneer hij stierf in 1453. De omstandigheden van zijn vroegtijdig overlijden zijn niet precies bekend, maar het tijdstip komt overeen met de plunderingen door de Gentse Groententers in 1453. Steven (1355 -1400) x N Gilles (1385-1408) x Isabella van Schoubrouck Cathelena (1407-1499) x Hendrik de Wilde Mageriet (1386-1408) x Jan van Riemslede Hanneken van Riemslede (1406-?) Gheerken van Riemslede (1407-?) Jan (1387-?) Pieter I (1390-1438) x Marie de Brune (?) Pieter II (1415-1453) x Maeseline van Veldeken Jan (1421-?) Margriete (1422-?) x Joos Bibau Joanna (1392-?) x Jan van Hecke Zeger (1395-?) x N. van Bederwaen Elisabeth (1430-?)

Ruiselede Ruiselede Ruiselede Brugge Brugge Brugge Ruiselede Tielt Tielt Tielt Tielt Ruiselede Ruiselede Ruiselede

Ysabeele (1360-?)

Ruiselede

Bron: Marnix Van Ryckeghem (Persoonlijke opzoekingen)

Pieter II liet een erf na van niet minder dan 15 bunders12. Dit domein was gelegen tussen Tomme, ter Vlaeght en Hulswalle (nu Schuiferskapelle) en omvatte o.m. de Rijkegem-kouter, een tot heden bewaard vruchtbaar akkerland ten noord-oosten van Tielt. De Rijkegem-kouterstraat is nog steeds een landelijke weg met kronkelend verloop vanaf Tielt noordoostwaards tot aan de grens met Schuiferskapelle, waar de weg onder dezelfde benaming wordt voortgezet. De gekende stamboom van de vR’s begint met Steven die geboren werd te Ruiselede ca 1355. Gezien zowel Pieter I als zijn zuster Margaretha in 1400 ingeschreven stonden als wezen, mogen 10 In 1453 overleed ook Ghelein van Halewyn, de buurman van Pieter II. Kan het een toeval genoemd worden dat twee naburige leenheren het leven verloren in dat rampzalige jaar? 11 Rijksarchief Kortrijk, Wezerijregisters, nummer 17, folio 90. Zie ook M. Maertens-Verkinderen “Onze voorouders de Jonckheere, Bibau, Van Belleghem en Van Ryckeghem” p. 287. 12 Een bunder kwam overeen met ongeveer een anderhalve hectare.

De Ryckeghem saga

Varianten op de naam Ryckeghem: Ricolwingahem Rikengem Rickenghem Rickegheem Riqueghem van Rickeghem van Rikeghem van Ryckeghem Vanrickeghem Vanrekeghem Vanrijckeghem Van Rijckeghem Vanrickegem Vanrijckegem Vanryckegem Vanryckeghem Van Ryckegem Vanrijkegem Van Rikegem Vanryckeghem Van Rickeghem Vanreckeghem Vanrykegem Vanrykkegem Van Rickegem Vanrykeghem Vanrijkegem

Vanaf Aantal Waar 847 1 Ruiselede 1185 1 Ruiselede 1305 1 Poeke 1350 10 Ruiselede 1398 5 Ruiselede 1420 1 Tielt 1450 10 Tielt 1462 1 Tielt 1587 10 Brugge 1591 1 Brugge 1614 41 Langemark 1618 5 Pittem 1648 2 Ruddervoorde 1652 5 Ardooie 1660 44 Brugge 1660 25 Koekelare 1665 20 Koolskamp 1673 1 Gits 1675 1 Koekelare 1680 2 Markegem 1681 2 1694 1 Dentergem 1701 4 Brugge 1723 1 Brugge 1732 1 Keiem 1766 1 Ichtegem 1798 1 Ruiselede

we aannemen dat voorvader Steven dat jaar was overleden. Let er op dat na Steven alleen Pieter I nog mannelijke nakomelingen had. Alle volgende generaties van vRâ&#x20AC;&#x2122;s stammen dus noodzakelijkerwijze af van deze Pieter. De spelling van de achternaam varieerde nogal in deze vroege periode, sommigen heetten gewoon Rikegem, Margaretha heette Rickegheem, Zeger heette Riqueghem, terwijl Pieter I de eerste was die het patroniem van Rikeghem aannam.

De Ryckeghem saga

Ryckeghem hoek die zich uitstrekte van Tielt tot Ruiselede (bron: Google Earth)

De wezerijakte van Pieter II in 1453 vermeldt als voogden Pieter de Brune “van svaders zyde” en Jan Veldekin “vande moeders zyde”. De benoeming tot voogd van Pieter de Brune was betekenisvol omdat zij bevestigt dat er in Tielt op dat ogenblik geen mannelijke van Rikeghem’s voorhanden waren om deze verantwoordelijkheid op zich te nemen. Pieter de Brune maakte deel uit van een vooraanstaande familie van lakenhandelaars oorspronkelijk afkomstig uit Steenwerck die zich geleidelijk had verspreid over de tekstielsteden Ieper, Brugge en Gent. In Gent vertegenwoordigden zij het belangrijke wolweversambacht en slaagden zij er in zich op te werken tot de top drie politieke families.13. De enige Pieter de Brune die we in die periode aantroffen, werd geboren te Gent in 1401 als zoon van handelaar Jan de Brune. Hij had een zuster Marie, waarvan we aannemen dat zij getrouwd was met Pieter I van Rikeghem. In de Brugse en Ieperse takken troffen we geen tijdgenoot aan met de naam Pieter de Brune. In de late Middeleeuwen werd Gent bestuurd door twee schepenbanken: de schepenen van de Kuere (= wettekst met voorrechten) die instonden voor het bestuur van de stad, en de schepenen 13 Cf. Prof. W. Blockmans, De grote politieke families te Gent.1987

De Ryckeghem saga

van de Ghedeele (=verdeling) die de erfenissen regelden en de voogdij kontroleerden voor minderjarige wezen. Leden van de familie de Brune maakten deel uit van beide schepenbanken. De voogdij was in die tijd een belangrijke functie die niet lichtzinnig mocht worden opgevat. In 1440 behandelde de Raad van Vlaanderen het geval van stadsontvanger Joos Bibau uit Tielt, die beschuldigd werd van trouweloos te hebben gehandeld in zake van voogdij, en voor drie jaar uit de stad verbannen werd. Dit kan verklaren waarom Joos, die nochtans getrouwd was met Margriete van Rickeghen, een zuster van Pieter II, in 1453 niet als voogd werd aangeduid. De tien weeskinderen van Pieter II bestonden uit twee meisjes (Callekin en Betkin) en acht jongens (Steven, Sander, Hannekin, Laukin, Pieterkin, Omaerkin, Willekin en Gillekin). Het was de gewoonte aan de naam van de kinderen het diminutief -kin toe te voegen tot wanneer ze de leeftijd van 15 jaar bereikten. We mogen dus aannemen dat de twee oudste broers Steven en Sander in 1453 die leeftijd reeds hadden overschreden, hetgeen toelaat hun geboortedatum te situeren rond 1437-38.

Hofstede Tielt-ten-Hove

Te oordelen naar de succesvolle resultaten behaald door de tien wezen, kweet Pieter de Brune zich voortreffelijk van zijn taak als voogd. De oudste dochter Cathelyne (Callekin) zou later huwen met Alexander van der Aa, wiens moeder Alix behoorde tot de Brugse familie van Gruuthuuse14 die eigenaar was van de heerlijkheid â&#x20AC;&#x153;Tielt-ten-Hoveâ&#x20AC;?. Dit was in die tijd Machelen aan de overkant van de Leie de belangrijkste heerlijkheid uit de Roede van Tielt en strekte zich uit over Tielt, Aarsele en Wingene. Cathelyne bleef met haar echtgenoot in het Tieltse wonen, mogelijks zelfs op de hofstede van Tielt-ten-Hove.

14 Er bestaat nogal wat verwarring over deze luisterrrijke stamboom, die teruggaat tot Karel de Grote. Alexander van der Aa erfde zijn familienaam van zijn moeder Alix van der Aa van Gruuthuuse, die getrouwd was met Alexander Schotte. Het was in die tijd niet ongewoon om de naam van de moeder als familienaam aan te nemen wanneer die meer luisterrijk was. Alix was immers de dochter van de befaamde Louis van Gruuthuuse.

De Ryckeghem saga

Cathelyne’s zuster Elisabeth (Betkin) was getrouwd met Jan van der Muelne in de kerk van Machelen aan de overkant van de Leie. Jan’ s overgrootvader Gillis was samen met Filips van Artevelde gesneuveld in de slag van Westrozebeke in 1382. Volgens Jo Patteeuw hield Jan van der Muelne in 1470 het achterleen nr 5 van de heerlijkheid Poelvoorde te Wingene15. Zijn broer Willem werd in 1473 baljuw van Tielt en zijn zuster Marie was getrouwd met Jacques van de Voorde, een kleinzoon van de Gentse ridder Wouter van de Voorde en Catharina van Gavere.

JAN Volgens het Vlaamse erfrecht moet Pieter’s oudste zoon Steven II de erfgenaam geweest zijn van het ouderlijk feodaal domein, maar er wordt verder over hem weinig gesproken, behalve in verband met de voogdij die hij waarnam over de minderjarige kinderen van zijn broer Jan. Deze laatste was vrij laat getrouwd met de twintig jaar jongere Beatrijs de Wulf en was met haar gaan wonen in Wingene, waar haar broer Jan houder was van een achterleen van de heerlijkheid Poelvoorde. Jan de Wulf was bovendien baljuw en ontvanger van Tielt-Buiten. De familie de Wulf was sinds verschillende generaties prominent te Wingene, waar tot op heden nog een Wulfhoek bestaat.16 Tot recentelijk werden aan Jan vR en Beatrijs de Wulf slechts twee dochters (Catharine, Assebroekse meersen Margareta) toegeschreven, maar dank zij het speurwerk van Jo Patteeuw was het mogelijk daar nog vijf zonen aan toe te voegen (Steven, Loonis, Adriaan, Cornelis en Willem). De twee dochters trouwden ter plaatse te Wingene: Catharina met Wouter Traen (de voorvader van de Brugse schepen Fernand Traen), en Margaretha met Petrus Scherrens.17. Na het vroegtijdig overlijden in 1528 van Margareta werd haar broer Adriaan aangesteld als voogd van haar drie minderjarige kinderen, een functie die hij zou waarnemen tot 1533 wanneer hij vertrok naar Oedelem bij Brugge. Zijn broer Loonis was dat jaar te Assebroek overleden, ook vijf wezen achterlatend, die door Adriaan werden bevoogd. 15 Zie Jo Patteeuw’s Feodaal Overzicht van Wingene waarin hij de historiek van de 26 verschillende heerlijkheden van Wingene beschrijft. (Ons Wingene, Jaarboek 2007, deel 2, pp. 75-100). 16 http://www.geneawiki.be/index.php. Wingene: de overige wijken heten nu Beer, Poelvoordehoek, Blauwhuis, Bouckhout, Ondank, Perstalle, Beekhoek, Pijpe, Rake, Rateling, Schewege, Veldspriet, Wildenburg en Zeepmolen. De Poelvoordehoek stemt overeen met de aloude heerlijkheid Poelvoorde. 17 Na het vroegtijdig overlijden van Margareta hertrouwde Petrus Scherrens met Josine Boudens, wiens vader Jacob ook nog drie achterlenen hield van de heerlijkheid Poelvoorde.

De Ryckeghem saga

DE BRUGSE TAK van (mannelijke) VRâ&#x20AC;&#x2122;S 1400-1500 Jan (1438-1500) x Beatrijs de Wulf

Wingene

Steven (1483-1547) x Allardine Martens Cornelis (1515-?) Gilles (1522-?) Loonis (1524-1560) x Cornelia van de Voorde Carel I (1525-1578) x Maria van Walleghem

Wingene Sysele Tielt Oostkamp Wingene

Assebroek Assebroek

Loonis (1486-1533) Hannekin (1515-?)

Adriaan (1490-1554) x N Jan (1520-1584) x N Willem (1523-1581) x Margaretha de Donckere

Oedelem Brugge Oedelem

Cornelis (1491-?) x N Adriaan (1518-?) x N Pieter (1524-?) x N Anthuenis (1525-?) x N

Koolkerke Dudzele Dudzele Koolkerke

Willem (1492-?) x Sentine de Jans Adriaan (1510-?) x N

Oedelem Oedelem

Bron: Jo Patteeuw (persoonlijke mededelingen)

Zowel Assebroek als Oedelem lagen in een meersengebied ten zuidoosten van Brugge en maakten deel uit van het belangrijk heerschap Sysele, dat toen ook nog Sint Kruis, een deel van Koolkerke en zelfs een deel van Brugge omvatte. Het was in deze streek dat de belangrijke tak van Brugse vRâ&#x20AC;&#x2122;s een aanvang zou nemen.

De Ryckeghem saga

TIELTSE TAK Steven II (1435-1502) x N Steven III (1465-1530) x N Steven IV (1485-1543) x N Sander (1436-1486) x N Alexander d`Heere (1470-1540) x N Pieter (1495-1529) x N. Vanacker Jan d`Heere de Oude (1501-1538) Jan (1480-1550) x Pierynken Hallaert Jan (1530-?) x Catherine Tytgat Pieter III de Rederijker (1442-1478) x N Willem (1470-1549) x N Pieter IV (1490-1559) x Janneken van Lansberghe Omaar I (1445-1485) x N. vande Watermeulen Pieter (1479-1543) x N. van Vuersbrouck Omaar II (1480-?) x N

Tielt Ruiselede Hondscote Tielt Ruiselede Brugge Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Ruiselede Ruiselede Ruiselede

Lauwers I (1449-1500) x N Lauwers II (1485-1540) x Pieryne Bibau Adrianus (1530-?) Lauwers III (1535-?) x Catharina Bibau

Tielt Tielt Tielt Tielt

Gillis I (1452-1500) x N Gillis II (1483-?) x N

Tielt Tielt

De Ryckeghem saga

Brugge verkeerde sinds 1485 in crisis na het bruuske verdwijnen van Karel de Stoute in de slag bij Nancy en de komst van Maxmiliaan van Oostenrijk om het graafschap in te palmen. Dit veroorzaakte conflicten met Frankrijk en de beslissing van Maximiliaan van de polders onder water te zetten door de dijken te doorbreken bracht de landbouw in gevaar en had hongersnood voor gevolg.

SANDER Sander was de stamvader van de zgn. Burgemeesterstak die o.m. het Halewijnsche-inRijckeghemdienst bezat, een heerlijkheid die paalde aan de Rijkegem-kouter. Na het overlijden van Gheleyn van Haelwine in 1453. werd ziijn heerlijkheid verdeeld tussen de familie vR en de familie vander Mersch. Sander’s zoon Alexander d’Heere had drie kinderen, Catherine, Pieter en Jan. Catherine was in 1510 getrouwd met Pieter Pantin die reeds zou overlijden in 1524. Catharina’s broer Pieter werd aangeduid als voogd van haar zes minderjarige kinderen. We keren later nog terug op de merkwaardige familie Pantin. Nadat Pieter naar Brugge ging wonen werd zijn broer Jan d’Heere de Oude de belangrijkste heer van Tielt-Buiten. Hij zou in 1537 de delegatie leiden van TieltBuiten die onderhandelde met de vertegenwoordiger van Keizer Karel over de verdeling van de gemene kosten tussen Tielt-Buiten en Tielt-Binnen.

PIETER DE REDERIJKER Pieter III wordt in 1462 vermeld als mede-oprichter van een Gulde ende Broederschepe van Retoricque genaamd Sint Jan Baptist 18. Zijn medegezellen waren deken Janne van Putthem19, Sanders Ellebuuc, Willem Haghelinck, Stevin Fiers, Gillis de Meyere en Lankin de Poortere. We mogen veronderstellen dat zij allen alumni waren van de uitstekende Latijnse school van Tielt. De Rederijkers kenden hun bloeiperiode gedurende het Bourgondische tijdperk en hun organisatievorm was overgenomen van de Bourgondiers. Zij organiseerden toneelstukken gedurende de zgn. Landjuweelen, en verzorgden in het algemeen het intellectueel leven van de gemeenschap. Rederijkersleden (Gesellen) werden gerecruteerd uit de locale elite. Zij dienden over een behoorlijk kapitaal te beschikken, aangezien ze naast de betaling van hun lidgeld ook in de kosten van de gilde moesten voorzien. De Rederijkers organiseerden drie soorten vertoningen: het zotte, het amoureuze en het vrome. 18 Reglement der Thieltsche Rederijkkamer, 15 september 1462. Kopij in de Stedelijke Handvesten van Tielt. De kamers werden bestuurd door Hoofdlieden en Dekens: boven de hoofdman stond een soort van beschermheer of ere-voorzitter, die meestal de titel van Prins voerde. 19 Deken Janne van Putthem was onderwijzer in Tielt vanaf 1455. Hij was de initiatiefnemer voor het oprichten van de Rederijkerskamer in 1462.

De Ryckeghem saga

Een voorbeeld van dit laatste was de opvoering op H. Sakramentsdag in 1464 van “’t spel van sente Katheline”. De legende van Sint-Catharina verhaalt dat zij vermoord werd aan haar spinnewiel in Alexandrië. Zoals reeds vermeld, was ze ook zeer populair bij de Vikingen20. Zij was bovendien de beschermheilige van spinners en wevers, het belangrijkste ambacht van die tijd. Pieter III de Rederijker zou relatief vroeg overlijden in 1478, maar hij liet een zoon achter (Willem) die aan de basis zou liggen van een duurzame tak. Willems oudste zoon Pieter IV trouwde later met Janneken van Lansberghe, wiens familie uit Wakken de befaamde astronoom Philip van Lansberghe in haar rangen telde.

OMAER

Goed ter Vlaagt te Ruiselede

Pieters jongere broer Omaer was getrouwd met de weduwe van Steven Demeyere uit Ruiselede en werd tevens voogd van haar vier weeskinderen. Het gezin bleef in Ruiselede wonen en werd achteraf nog aangevuld met twee zonen, Omaer II en Pieter. Na het overlijden van Omaer in 1485 nam zijn broer Willem uit Pittem (zie verder) het voogdijschap op zich. Bij het bereiken van hun meerderjarigheid in 1500 erfden de twee zonen van Omaer elk de helft van 700 roeden land onder het reeds vermelde goed ter Vlaegt te Ruiselede.

LAUWERS We weten niet met wie Lauwers I getrouwd was, maar zijn zoon Lauwers II huwde met Pieryne Bibau en zijn kleinzoon Lauwers III met Catharina Bibau. De Bibaus waren prominent in de streek: hun stamvader Jan Bibau was burgemeester van Tielt in 1426-1427.21 De families Bibau en vR waren nauw met elkaar verwant, een relatie die mogelijks versterkt werd door de overtuiging dat zij beide afkomstig waren van Vikingen.

20 Cristine Walsh: The Role of the Normans in the Development of the Cult of St. Catharine, in St Catharine of Alexandria, Brepols Turnhout 2003. 21 Voor een volledig overzicht van de stamboom van de familie Bibau, inclusief de tak die zich later vestigde in de Verenigde Staten onder de naam Bebaut, zie William J. Hoffman: The Bebaut Family in Flanders, The New York Genealogical and Biographical Record, April 1935.

De Ryckeghem saga

WILLEM Dankzij het pionierswerk van Maertens-Verkinderen zijn we vrij goed ingelicht over de stamboom van Willem aan wie een lang en productief leven beschoren was. Hij was geboren rond 1448, trouwde twee keer en had in totaal negen kinderen.22 Zijn eerste echtgenote was een welstellende erfgename, Joanna vanden Braemt uit het naburige Pittem. Zij was enige dochter en erfde van haar ouders 15 bunders land, waaronder het leen en de heerlijkheid van Braemt, één van de tien achterlenen van het hof van Pittem23. Na zijn huwelijk verhuisde Willem meteen naar Pittem.

Rysselende Molen

Pittem en Egem zijn nu verenigd in één enkele gemeente. De plaatselijke uitspraak van Pittem bij oudere inwoners is nog steeds Puttem, verwijzend naar put en hem, een vestiging die in de diepte gelegen is. De benaming van het onderleen “ter Braemt” had waarschijnlijk betrekking op een plaats waar braamstruiken groeiden. Nu blijft er alleen nog de Braamstraat en de prachtig gerestaureerde Rysselende Molen van over.

Willem en Joanna hadden samen vier kinderen (Steven, Joanna, Adriaan en Willem II). Bij het overlijden van Joanna vanden Braemt in 1497 waren haar kinderen nog minderjarig en werden twee voogden aangesteld: Willems broer Jan uit Wingene langs vaderszijde en Adriaen van Lovene langs moederszijde. Als hoir feodael zou de oudste Olv-kerk te Pittem zoon Steven later twee achterlenen van de heerlijkheid van Braemt en een leen van het heerschap ten Wiele erven. Met zijn tweede echtgenote (waarschijnlijk zijn jonge nicht Elizabeth vander Muelne) had Willem ook nog vijf kinderen, namelijk Antonine, Gillis, Maria, Omaar en Elizabeth. Van de acht zonen van Pieter II was Willem dus degene met het grootste aantal kinderen en kleinzonen, hetgeen aan zijn Pittemse tak de beste overlevingskansen scheen te geven. 22 Onze voorouders de Jonckheere, Bibau. Van Belleghem en van Ryckeghem. Kortemark-Handzame (1982). 23 Deze heerlijkheid wordt besproken door V. Arickx in de Geschiedenis van Pittem (1981)

De Ryckeghem saga

DE PITTEMSE TAK

Willem I (1448-1522) x Joanna vanden Braemt Steven dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1494-1542) x N Willem II (1521-1551) x N Gillis dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1526-1580) Jan (1527-1563) x N Adriaan (1496-1554) x N Willem II (1497-1551) x Pieryne vander Mersch Gillis (1541-?) x N Pieter (1543-?) x N Elisabeth (1545-?) x Loij van Aelst Maria (1550-?) x Pieter de Bake

Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

Idem xx (Elisabeth) vander Muelne Antonine (1500-1574) x Adriaan vander Mersch Gillis (1505-1537) x Francine van Zandtweghe Omaar (1512-?) x Joanna de Jaghere Lauwers (1540-?) x N

Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

De Ryckeghem saga

SAMENVATTING: DE FAMILIE VR IN DE 15e EEUW PIETER II x Magdalena van Veldeken 1. Catharina x Alexander vander Aa (Schotte) 2. Elizabeth x Jan vander Muelne 3. Steven II x N 4. Jan x Beatrijs de Wulf Steven (1483-1547) x Allardine Martens Catharina (1485-?) x Wouter Traen Loonis (1486-1533) x N Adriaan (1489-?) x N Margaretha (1490-1528) x Pieter Scherrens Cornelis (1491-?) x N Willem (1492-?) x Sentine de Jans 5. Sander x N Alexander d’Heere (1470-1540) x N Jan (1480-1550) x Pierynken Hallaert 6. Pieter III “de Rederijker” x N Willem (1470-1560) x N 7. Omaar x N. Vandewatermeulen Pieter (1479-1543) x N. Van Vuersbroeck Omaer II (1480-1555) x Ampoline N 8. Lauwers x N Lauwers II (1485-1540) x Petronella Bibau Cathelyne (1490-1549) x Lauwers Danneels 9. Willem x Joanna vanden Braemt Steven (1494-1542) x N Joanna (1495-1520) x Frans Maesman Adriaan (1496-1554) Willem II (1497-1551) x Pieryne vander Mersch Idem x (Elisabeth) vander Muelne Antonine (1500-1574) x Adriaan van der Mersch Gillis (1505-1537) x Francine van Zandtweghe Maria (1510-?) x Loonis vander Plancke Omaar (1512-?) x Joanna de Jaeghere Elizabeth (1613-?) 10. Gillis x N Gillis II (1483-1540)

De Ryckeghem saga

Tielt Pittem Tielt Wingene Wingene Wingene Assebroek Oedelem Wingene Koolkerke Oedelem Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Ruiselede Ruiselede Oostkamp Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Tielt Tielt

Hoofdstuk 4 De van Ryckeghems onder de Habsburgers (1500-1598) Na de verdwijning van Karel de Stoute in de veldslag bij Nancy in 1477, werd hij opgevolgd door zijn dochter Maria van Bourgondie, die tegen de zin van de Franse koning trouwde met de Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk. Zij overleed jong na een val van haar paard en ook haar zoon Filips de Schone zou voorbarig sterven aan een besmetting opgelopen gedurende zijn eerste bezoek aan Spanje met zijn echtgenote Joana van Castilië. Door een enorme samenloop van omstandigheden zou Maria’s kleinzoon Karel, te Gent geboren in 1500, aldus een uitgebreid rijk erven dat naast Bourgondië ook nog Oostenrijk, Spanje, Napels, Sicilie en Sardinie omvatte, nagenoeg de helft van de ganse Europese bevolking vertegenwoordigend. Karel werd grootgebracht door zijn tante Margaretha, de landvoogdes over de Nederlanden. In 1515 werd hij vroegtijdig meerderjarig verklaard, en gekroond tot landsheer van de Nederlanden. Hiervoor moest hij zich eerst laten erkennen in elk van zijn gewesten. Op 24 februari 1515 deed hij zijn Blijde Intrede te Gent waar hij zijn eed aflegde in de handen van ridder Bette, heer van Lede. In Oktober 1520 werd hij te Aken gekroond tot Keizer Karel V van het Heilig Roomse Rijk. Met uitzondering van paus Adrianus VI aan wie hij zijn opvoeding deels had te danken, leefde Keizer Karel op gespannen voet met de meeste pausen van zijn tijd. Hij zou zich niettemin opstellen als de grote verdediger van de katholieke godsdienst tegen het opkomende protestantisme van Luther en Calvin. Het Calvinisme was een predestinatieleer geformuleerd in 1533 door Jean Calvin uit Geneve, die voorhield dat God een aantal mensen voorbestemde voor de hemel maar voor de meerderheid de hel had gereserveerd. Het is daarom moeilijk te begrijpen waarom deze leer zoveel aanhangers kende. Calvin was evenwel beter georganiseerd dan de Lutheranen en de Wederdopers, en was bovendien ook strenger, puriteinser, en fanatieker.. De bijval waarvan het protestantisme bij de meerderheid van de Europese bevolking genoot, kan mede worden verklaard door economische factoren zoals voedselschaarste en hogere prijzen, evenals de hoge belastingen geheven door Keizer Karel om zijn oorlogen te financieren1. Na de Gentse opstand in 1540 zou Keizer Karel een einde maken aan de voorrechten van de Vlaamse steden en alle symbolen van de macht van de ambachten laten verwijderen. Vanaf 1540 werden de schepenen niet meer verkozen maar werden zij aangeduid door commissarissen van de vorst. Dit was ook het geval voor Tielt zoals vastgelegd in een tekst opgesteld als gevolg van een bevelschrift van de Raad van Vlaanderen van 20 maart 1546: Art. 1 “den keyser onsen gheduchten here behoort toe de stede van Tielt, daer hebbende hoochbailliu, onderbailliu, shoutheetene ende schepenen, vermeugende alle justitie, hooghe, middele ende nedere, beede crminele ende civile, staende de vornomde stede, op prevelegen, keuren ende statute, dewelke keuren ende statute zij vermeughen te minderen t’allen tijden alsat hemlieden belief ende 1 David Hackett Fischer: The Great Wave. Price Revolutions and the Rhythm of History, Oxford, 1996, p.87.

De Ryckeghem saga

Karel V en zijn Keizerrijk

der stede ende insetene nut ende proffitabel wesen sal, ten onderhoudene vander selver stede ende jurisdictie van onsen gheduchten here, de welcke voornomde drye officiers, elck also verre als â&#x20AC;&#x2DC;â&#x20AC;&#x2122;t hem aengaet, vermeughen alle acten, exploicten, vanghyngen, arresten ende clachten te doene binnen der voornomde stede, ende niemandt anders, op de boete van vijftich ponden par. van outs daertoe staende.â&#x20AC;? Terwijl in Brugge en Gent vooral de Calvinisten een vruchtbaar terrein aantroffen, domineerden de Mennonieten te Tielt. Deze vreedzame secte werd gesticht door de Fries Menno Simons (1496-1561), een aanhanger van de Wederdopers of Anabaptisten. Het Mennonisme verkreeg rond 1555 in het Tieltse vaste voet onder invloed van kleermaker Pauwels de Backer die zich tot predikant van de wederdopers had ontpopt2. Hoewel pacifistisch van strekking, was deze secte het voorwerp van achtervolging en sterke bestraffing. In de plaats van zich te verdedigen, trachtten zij te overleven door te vluchten naar mildere oorden. Pauwels de Backer ontkwam zo naar het Noorden. De eerste Tieltse slachtoffers van de vervolging waren eenvoudige linnenwevers die in Wervik of verder een veilig onderkomen trachtten te vinden. De gebroeders Pieter en Gillis Potfliet werden daar niettemin gevangen genomen en in 1562 op de brandstapel omgebracht. Tegen 1580 was deze onschuldige secte in Tielt grotendeels uitgeroeid. Men telde gelukkig geen leden van de

Menno Simons

2 Ronnie Ostyn: Eigenaars-bewoners van het Tieltse Marktplein en de Reformatie.

De Ryckeghem saga

familie vR onder de vervolgde wederdopers. Wel een aantal verwante families zoals de Sanghere, Potvliet, van Bruaene, van de Walle, Loobuyck, de Jaeghere, Pantin en Gheldolf. Bij de Calvinisten was het anders gesteld. Een belangrijke rol werd gespeeld door Paul Knibbe, beter bekend onder zijn gelatiniseerde naam van Knibbius Tiletanus. Hij was geboren te Roeselare en kreeg na het vroegtijdig overlijden van zijn vader in 1555 Romeyn van Ryckeghem als voogd aan moederszijde toegewezen. Romeyn was de kleinzoon van Alexander d’Heere uit de Burgemeesterstak. In 1559 bezette hij een belangrijke som bij het Tieltse stadsbestuur op naam van Paul Knibbe om hem toe te laten te gaan studeren aan het Latijnse gymnasium van Zürich. Na het beeindigen van zijn studies reisde Knibbe op 12 december 1563 naar Genève om er Calvin en zijn medewerker Théodore de Bèze te ontmoeten en zich vertrouwd te maken met hun republikeinse kerkordening. Hij had waarschijnlijk de ambitie om in Tielt naar Geneefs model een Calvinistische republiek op te richten. Later zou Knibbe raadsheer worden in de domeinraad van Willem van Orange die zijn privé-goederen beheerde. In Oktober 1577 had het Gentse stadsbestuur onder leiding van de radicale protestanten François de la Kethulle (heer van Ryhove) en Jan van Hembyse een machtsgreep uitgevoerd, openlijk gesteund door de beruchte predikant Dathenus3. Het bewind werd geleid door een comité van XVIII met Hembyze als eerste schepen. Ryhove bewapende het volk en nam buitenlandse huurlingen in dienst om daarmee grote delen van Vlaanderen te controleren. In juli 1578 had de Gentse republiek reeds Kortrijk, Menen, Ieper, Brugge en Ronse ingenomen. Knibbe’s ambitie om ook in Tielt een Calvinistische republiek in het leven te roepen werd nog hetzelfde jaar verwezenlijkt nadat Gentse troepen met geweld de stad hadden veroverd en de helft van het stadsbestuur vervingen met hun aanhangers. De nieuwe reformatiegezinde stadhouders waren Marcx Storme, Lauwers de Clercq, Jan Pantin, Olivier de Hooghe, Guilliaeme Knibbe, Lambrecht Boghaert en Jan van de Pitte. Guilliaeme Knibbe was de oom van Paulus.. Hij was echter reeds op gevorderde leeftijd en zou hetzelfde jaar overlijden. Hoewel er dus geen enkele vR in dit nieuw stadsbestuur voorkwam, waren er niet alleen familiale banden met de Knibbe’s maar ook met Jan Pantin die getrouwd was met Maria van Ryckeghem, een dochter van Romeyn. Eind September 1578 kreeg Paulus Knibbe van Willem van Orange instructies om voor de Gentse schepenen een gematigder godsdienstbeleid te bepleiten. Wanneer het daaropvolgend jaar de Gentse volksmenner Jan van Hembyze door Willem van Oranje werd ontslagen wegens zijn te radicaal optreden, zag men hierin de hand van Paulus Knibbe zoals blijkt uit het volgend spotschrift: 3 Pieter Daethen of Dathenus was afkomstig uit Cassel en was een tijd monnik in het karmelietenklooster te Ieper. Hij deed hagepreken te Kortrijk en te Poperinge, maar moest in 1550 naar Engeland vluchten waar hij trouwde met een non. Hij keerde later terug naar Vlaanderen en werd opnieuw predikant in Ieper.

De Ryckeghem saga

“Adieu, mijn conducteur, meester Pauwels Knibbe, vul scientie, Van u scheidende met diligentie, doet mijn oratie, Oft ik mocht commen in de gratie van Zijn Excellentie” Op 10 augustus 1566 was in Hondschoote en Steenvoorde in Frans Vlaanderen de beeldenstorm uitgebroken. Op 16 augustus bereikten de beeldstormers Menen. Op 22 augustus brak op de Gentse Korenmarkt eveneens een vlaag van beeldstormerij uit. Deze plotselinge vlaag van geweld was een vorm van volksverzet tegen het verbod van de uitoefening van de hervormde godsdienst, aangewakkerd door hardnekkige predikanten. Het geweld van de beeldstormers was onstuitbaar, en kan vergeleken worden met dat van de latere Franse Revolutie.

Jan van Hembyse door Petrus Pourbus de Oude

WILLEM VAN ORANGE-NASSAU Een ontmoedigde en zieke Keizer Karel had in 1555 troonsafstand gedaan ten gunste van zijn zoon Filips II. Bij deze plechtigheid in Brussel leunde hij met zijn arm op de schouder van Willem van Orange die hij bij zijn zoon uitdrukkelijk als raadsheer aanbeviel. Willem zou deze functie vervullen van 1555 tot 1559 en werd door Filips II aangesteld tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Wanneer Filips II in 1559 voorgoed naar Spanje terugkeerde, stelde hij zijn halfzuster Margareta van Parma aan als landvoogdes met als raadsheer Granvelle, die tevens werd bevorderd tot aartsbisschop van Mechelen. In 1559 werd door deze laatste het bisdom Gent opgericht met Tielt als Willem van Orange-Nassau dekenij. Granvelle ignoreerde echter Willem van Orange door Antonio Moro in 1554 en de andere Vlaamse nobelen uit de Raad van State, zoals Marnix van Sint-Aldegonde, en regeerde in de plaats met een Geheime Raad die bijzonder onpopulaire maatregelen uitvaardigde en vooral een hardere lijn aantrok tegen het Protestantisme. In december 1564 sprak Willem van Orange een urenlange redevoering uit in de Raad van State, waarin hij pleitte voor gewetensvrijheid, en verklaarde “dat het hem niet kon behagen dat vorsten willen heersen over het geweten van mensen, en hen de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen”. Het jaar daarop werd het Verbond der Edelen opgericht in open conflict met Filips II. Margareta van Parma nam ontslag en de Hertog van Alva werd afgevaardigd om orde op zaken te stellen. Willem van Orange vluchtte naar Nassau in Duitsland en al zijn bezittingen in de Nederlanden werden verbeurd verklaard.

De Ryckeghem saga

Vanuit het veilige Valladolid stuurde Filips II de hertog van Alva met zijn troepen af op Vlaanderen om een einde te maken aan de beeldenstorm en de edellieden Egmont en Hoorn een kopje kleiner te maken.

De beeldstormers aan het werk in 1566

In 1568 brak de Tachtigjarige Oorlog uit tussen de Verenigde ProvinciĂŤn onder leiding van Willem van Orange-Nassau en de Spaanse bezetters. Het politieke verzet was in de eerste plaats een kwestie van de edelen: zij grepen het calvinisme aan omwille van de steun die ze bij de massa kregen in hun strijd tegen Filips II. De zeventien gewesten trokken daarom op niet uitsluitend om religieuze motieven, maar ook om bestuursrechtelijke redenen.

Om de Tieltenaars gunstig te stemmen, verleende Filips II in 1568 een octrooi om een nieuwe oostelijke toegangsweg naar Gent aan te leggen. Tot dan liep een eeuwenoude verbindingsweg naar Gent over de rug van de Rijkegemkouter en verder naar Ruiselede. Don Luis de Requesens, een jeugdvriend van Filips II, die Alva in 1573 kwam opvolgen, kon de situatie niet lang meester en na zijn plotselinge dood op 5 maart 1576 brak een opstand uit van de Spaanse troepen, achteraf betiteld als De Spaanse Furie, waarbij in Antwerpen meer dan 7000 burgers werden omgebracht. Pieter Bruegel moet een voorgevoel gehad hebben van deze slachtpartij wanneer hij De Triomf van de Dood schilderde. De vrede werd tijdelijk hersteld door Don Juan, de halfbroer van Filips II en opvolger van Requesens, met het ondertekenen van de zgn. Pacificatie van Gent in November 1576, waarbij een godsdienstvrede tussen Roomsen en Protestanten werd afgesloten en de Spaanse troepen zich in april 1577 voorlopig terugtrokken. In 1578 werd niettemin de Unie van Utrecht opgericht door Holland, Zeeland, Utrecht en de Groningse Ommelanden. Gent was de eerste Vlaamse stad die zich bij deze Unie aansloot, later gevolgd door Antwerpen, Ieper, Brugge en het Brugse Vrije. De Unie van Utrecht werd de grondslag van de staatsinrichting voor de latere Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De katholiek gebleven zuidelijke gewesten werden in 1578 door de bekwame nieuwe landvoogd Alexander Farnese (een kleinzoon van Keizer Karel) uit dit bondgenootschap weggelokt met de

De Ryckeghem saga

belofte dat hun oude privilegies zouden gehandhaafd blijven. Deze zgn. “Malcontenten” brachten op 18 mei 1579 een “bezoek” aan Tielt en lieten de stad verwoest achter met een epidemie van de pest als visitekaartje. Vierhonderd Gentenaars die in Tielt gelegerd lagen, verloren hierbij het leven. De Tieltenaars ontvluchtten achteraf de stad die gedurende verschillende jaren onbewoond zou blijven. Eind 1579 ontstond in Gent een strijd tussen de Oranjegezinde en meer gematigde Ryhove en de radicale Hembyse, waardoor eerstgenoemde aanvankelijk de stad moest verlaten. Later wist Ryhove met hulp van Paul Knibbe die door Orange als gezant werd afgevaardigd, Hembyse uit het stadsbestuur te wippen en zelf op 1 september 1579 grootbaljuw te worden in dienst van Oranje. In de zomer van 1583 hadden de partijgangers van Hembyse echter opnieuw de macht in handen gekregen, en kon Hembyse samen met Dathenus naar Gent terugkeren. De Gentenaren moesten zich ten slotte overgeven aan Farnese op 1 september 1584, nadat deze reeds eerder ook Ieper en Brugge had heroverd. Hembyse, die getracht had te onderhandelen met Farnese, werd door de harden in zijn eigen kamp wegens verraad veroordeeld en op 4 augustus gehalsrecht. Nadat ook Brussel en Antwerpen bezweken aan de overmacht, betekende dit het einde van het Calvinisme in Vlaanderen. Farnese gaf blijk van enige mildheid door de Calvinisten toe te laten binnen de twee jaar het land te verlaten, hetgeen leidde tot een emigratiegolf naar het nabije Middelburg (zie verder). Niettegenstaande de geslaagde moordpoging op Willem van Orange op 10 juli 1584 moest Farnese zijn zegevierende veldtocht tegen de Hollanders opgeven nadat Filips II zijn prioriteiten wijzigde en een invasie tegen Engeland voorbereidde met zijn Armada vloot. Na de mislukking van deze expeditie zou Filips II vlak voor zijn overlijden in 1598 de Zuidelijke Nederlanden overdragen aan zijn dochter Isabella en haar echtgenoot, de Oostenrijkse aartshertog Albrecht. Hun huwelijk werd ingezegend in bijzijn van Filips II door de kapelaan Pieter Pantin uit Tielt met wie Albrecht bevriend was geraakt toen hij nog kardinaal was van Toledo. Pieter Pantin was hoogleraar Grieks aan de universiteit van Toledo en zou Albrecht en Isabella later volgen naar Brussel. Hij was een humanist en eerder verdraagzaam op religieus gebied en had een positieve invloed op het beleid van de aartshertogen dat veel milder was dan dat van hun voorgangers. Het katholieke restauratieproces kon beginnen (zie verder De Familie Pantin). Welke waren nu de belangrijkste leden van het Ryckeghem geslacht die werden meegesleurd in de gebeurtenissen van die tijd? In De Geschiedenis van Tielt (2009) wordt in het hoofdstuk door Johan Decavele geen enkele van Ryckeghem genoemd in verband met het Protestantisme. Dit sluit echter geen onrechtstreekse banden met leden van het nieuwe geloof uit.

De Ryckeghem saga

Steven en zijn zoon Boudewijn Steven V was hoir feodaal van de aloude hofstede van de vR’s in Ruiselede en een rechtstreekse afstammeling van Steven I uit 13654. We weten niet met wie hij getrouwd was, wel dat zijn zoon Boudewijn later trouwde met Petronella Bibau uit Tielt, doch met haar geen kinderen had. In 1578 vluchtte Boudewijn naar Gent om te ontsnappen aan de bezetting van Tielt door de Malcontenten en aan de pest-uitbraak waaraan zijn echtgenote waarschijnlijk overleden was. Te Gent hertrouwde hij met Marie de Seclin wiens familie nauw verbonden was met de De Gruutere’s. De familienaam heette oorspronkelijk van der Sickelen, en het wapenschild van de familie op de gevel van één der oudste woningen achter de Sint-Baafskathedraal vertoont nog steeds drie sikkels.

Unie van Utrecht in 1579

In de kroniek van de familie Goethals wordt Boudewyn vermeld als “seigneur de Tielt” in verband met het huwelijk van Amand Goethals die in 1604 trouwde met Boudewyn’s enige dochter Jacoba. Amand behoorde tot de elitaire tak van de Goethalsen, die teruggaat tot de eerder vermelde Italiaanse edelman Pietro Bonicolli. De familie Goethals was tijdens de godsdienstoorlogen politiek verdeeld. Amand’s oom Lieven had zich aangesloten bij Hembyse, terwijl Amand’s vader getrouw bleef aan Filips II en weigerde toe te treden tot de Groep van XVIII. Hij werd door Hembyse gevangen gezet en volgens de kroniek op wreedaardige wijze de oren Wapenschild de Seclin Grote Sikkel te Gent afgesneden. 4 Steven wordt vermeld in een document uit het Rijksarchief Gent betreffende de heerlijkheid Poeksche in Ruiselede: “op 27 april 1556 gebeurde een verkaveling uit de nalatenschap van Pieter Nieulant. Tot de goederen ter Ruiselede behoren art. 1: 400 roeden land en meersch gelegen bij de hofstede van Steven van Rikeghem”

De Ryckeghem saga

Nadat de Spanjaarden in 1584 de stad hadden heroverd was Gent een echte ruïne geworden. De kerken en kloosters stonden vol koeien, de stad was verschrikkelijk vuil en stonk. De Calvinisten kregen twee jaar tijd om de stad te verlaten. Lieven Goethals vertrok samen met Ryhove naar Middelburg. Zijn broer Josse was ondertussen overleden, maar zijn neef Amand bekwam van de aartshertogen Albrecht en Isabella het privilegie om handel te drijven “te lande en ter zee” en aldus het familiefortuin te herstellen en tevens de adellijke familietitel te behouden. Amand bereikte de gezegende leeftijd van 93 jaar en werd samen met Jacoba begraven in de H. Kerstkerk (Sint Salvator), waar hun grafsteen tot op heden bewaard is.

Romeyn (1527-1585) Romeyn was zonder twijfel de meest interessante figuur onder de vR’s uit de 16e eeuw. Hij kwam voort uit de prominente tak van Sander. Het was zijn oom Jan die in 1539 de delegatie van TieltBuiten had geleid bij de onderhandelingen met de keizerlijke raadsheer Adrien Claeyssone over de verdeling van de gemene kosten met Tielt-Binnen. Romeyn was een tijdgenoot van Willem van Orange, en hun paden kruisten reeds in 1549 wanneer de toekomstige koning Filips II samen met de Prins van Orange op aandringen van Keizer Karel een rondreis ondernam om zich te laten kennen door de 17 provinciën. In juli van dat jaar waren zij te gast te Gent en op 26 juli arriveerden ze te Brugge. De precieze omstandigheden konden we niet achterhalen, maar te Gent werd op dat ogenblik een gift geregistreerd van een stuk land van “Willem van Orangien” aan Romeyn. Deze vriendschap lag waarschijnlijk aan de basis van de sympathie die Romeyn later bleef koesteren voor het Protestantisme. Romeyn kreeg op de leeftijd van 24 jaar reeds de lucratieve functie van stadsontvanger van Roeselare toegewezen. Vanaf 1551 werd hij daar ook gemeenteraadslid en in 1558 schepen. Via zijn echtgenote Joanna de Meyere was hij verwant met burgemeester Leynaert Werrebrouck, wiens vader Jan in 1540 op bevel van Keizer Karel was onthoofd nadat hij zich openlijk had verzet tegen nieuwe belastingen. Geen wonder dus dat de Habsburgers in Roeselare van weinig sympathie genoten. Zoals reeds vermeld werd Romeyn na het overlijden van Frans Knibbe in 1555 voogd van zijn twee zonen, waaronder Paulus5, bekend als Knibbius Tiletanus, later raadsheer van Willem van Orange. Romeyn’s loopbaan te Roeselare werd brutaal verstoord door de troebelen van 1578 gedurende dewelke zijn echtgenote om het leven kwam. Het werd hem te Roeselare te warm onder de voeten en hij verkoos om samen met Leynaert Werbrouck naar Gent te verhuizen waar hij zou overlijden rond 1585.

5 Op de website van de familie Knibbe http://knib.be treft men uitgebreide informatie aan over Paulus: “In 1578 werd Knibbe raadsheer in de domeinraad van Willem van |Orange, die zijn privé-goederen beheerde. In 1613 werd aan de erfgenamen van van Paul Knibbe nog steeds een renter uitbetaald op een geldsom die op 8 augustus 1559 ten voordele van Knibbe werd bezet door Romey van Ryckeghem.”

De Ryckeghem saga

Romeyn’s dochter Maria was bovendien getrouwd met Jan Pantin die schepen was van Tielt onder het Calvinistisch bewind van 1578 tot 1584. Zij woonden in het hoekhuis ten Oosten van de Markt. Romains oudste zoon Willem die rechten had gestudeerd in Douai en 1575 griffier werd van Kortrijk bleef echter katholiek. Nadat de Calvinisten ook daar in 1577 de macht hadden overgenomen, vluchtte hij tijdelijk naar Terwaen. Later zou hij terugkeren als stadspensionaris van Kortrijk. Hij was getrouwd met de aristocratische Anna van der Varent wiens grootvader Jan raadsheer was aan het Hof van Keizer Karel. Hun dochter Anne trouwde later met Boudewyn Tayaert, de burgemeester van Kortrijk. Romeyn’s tweede zoon Pieter trouwde in 1584 met jonkvrouw Petronella van Nieuwmunster. Hij overleed echter reeds in 1593 te Brugge en werd er begraven in de Sint-Jacobskerk. Hij liet twee kinderen na, Anna en Guillaume. Deze laatste zou later te Gent trouwen met jonkvrouw Isabeau de Gruutere die afsatamde van de reeds vermelde Ferdinand de Lixbonne, de privé secretaris van Isabella van Portugal. Na de ontvolking van 1579-1580, veroorzaakt door de wandaden der Malcontenten en de daarop volgende pestuitbraak, was Tielt-Buiten onbewoonbaar geworden omwille van “de wilde beesten en de baanstropers”.

DE FAMILIE PANTIN EN DE VR’S De familie Pantin was afkomstig uit Frankrijk maar was reeds lang prominent te Tielt en ging ten minste terug tot 1350. De gebroeders Maerten en Pieter Pantin werden geboren te Tielt tussen 1480 en 1485. Maerten had een briljante zoon, Willem, die geneeskunde studeerde te Leuven en vanaf 1520 in Brugge de functie waarnam van geneesheer-pensionaris. Hij was o.m. bevriend met Vesalius en Adolf van Meetkerke, de schoonvader van de Calvinist Paulus Knibbe. De humanistisch ingestelde Willem hield zich evenwel afzijdig van de godsdiensttwisten en pleitte voor verdraagzaamheid. Maerten’s broer Pieter was getrouwd met Catharina van Ryckeghem, de dochter van Sander II. Pieter overleed echter vroeg in 1524, en liet zes minderjarige kinderen na, waaronder Pieter junior en Jan. Het voogdijschap over deze wezen werd toevertrouwd aan Maerten Pantin en aan Romeyns vader Pieter, zodat Romeyn samen opgroeide met de zes wezen Pantin. Pieter Pantin junior staat in 1534-35 reeds vermeld als ontvanger van de stad Tielt en in 1544 als burgemeester. Volgens Johan de Cavele in de Geschiedenis van Tielt zou hij de vader zijn van de reeds vermelde Petrus Pantinus. Andere bronnen vermelden echter een minder bemiddelde Jacob als vader. van deze laatste. Pieter junior was echter wel degelijk de vader van Charles en Bartholomeus Pantyn die leidersfuncties bekleedden in de Roeselaarse wederdopers-

De Ryckeghem saga

gemeente. Tussen 1568 en 1570 werden zij bij verstek veroordeeld en al hun bezittingen aangeslagen. Bartholomeus kwam in Gent terecht waar hij een leidersfunctie bekleedde bij de Mennonieten. In juni 1592 werd hij aangehouden en veroordeeld. Na wurging in het Gravensteen werd zijn lijk in het openbaar opgehangen. Romeynâ&#x20AC;&#x2122;s dochter Maria trouwde met Jan junior, de zoon van Jan Pantin. Zij betrokken het hoekhuis op de Markt van Tielt waar alle prominente burgers woonden. Het was deze Jan die stadhouder was in het Calvinistisch stadsbestuur van Tielt tussen 1578 en 1582. Het is in dit verband vermeldenswaardig dat Jan Pantins dochter Catharina (genaamd naar haar grootmoeder Catharina vR) getrouwd was met apotheker Gabriel Bultynck en met hem drie zonen had, waarvan er twee priester werden: Michael die van 1667 tot 1678 abt zou worden van de befaamde abdij ter Duinen te Brugge, en Pieter die pastoor werd te Kanegem waar hij bekend stond omdat hij zo prachtig kon preken. Gabrielâ&#x20AC;&#x2122;s broer Pieter was de vader van Barbe Bultynck die getrouwd was met Joachim Goethals, de oudste zoon van de reeds vermelde Amand Goethals en Jacoba van Ryckeghem. De familie Bultynck had als stamvader Pieter die in 1480 schepen was van Brugge en deken van de gilde van huidevetters. Samen met zijn echtgenote schonk hij een schilderij van Hans Memling aan de OLV-kerk te Brugge. Zoals de gewoonte werden zij als donateurs weergegeven uiterst links en rechts van het onderstaande schilderij.

Pieter Bultynck links vooraan op schilderij van Hans Memling

De Ryckeghem saga

In de publicatie Tieltsche Mengelingen6 treffen we een lijst aan van vR’s die zich binnen de stad kwamen vestigen. Wie waren zij? Catharina (1550-1598) een nicht van Romeyn die getrouwd was met Jan Roose die schepen was en ontvanger van de Armen-disch. Zij woonden in het hoekhuis van de Markt met de Bruggestraat. Maria (1565-?) Romeyn’s enige dochter die getrouwd met de reeds vermelde Jan Pantin. Ook zij woonden op de Markt. Olivier (1560-1610) een kleinzoon van Steven en Allardine Martens uit Wingene was getrouwd met Judoca Houttekier. Zij woonden op de Markt in 1588 en kochten in 1595 ook nog een huis in de Sint-Jansstraat. Jan (1525-?) was een zoon van Jan d’Heere de Oude. Zijn zoon Adriaan d’Heere (1545-1596) was getrouwd met Joanna van Bruane. Zij woonden in 1588 in de Bruggestraat. Adriaan was de zoon van Jan en Catharina Tytgat uit Pittem en was getrouwd met Catharina Devriendt. Zij woonden in de Nieuwstrate maar zouden later uitwijken naar Brugge. Pieter V (1543-1600) was een kleinzoon van Pieter III de Rederijker en was getrouwd met Janneken Tavernier. Hij was waarschijnlijk handelaar. Denys was poorter sinds 1562; hij was handelaar in buskruit (!) en woonde in de Hoochstrate. In 1586 bekwam Tielt van Filips II een octrooi om nieuwe rechten op het bier te mogen heffen, ten einde de stedelijke financiën te herstellen en de verbrande stad en Hallentoren te kunnen herbouwen7. Op de nieuwe toren werden de wapenschilden van de voornaamste Tieltse families aangebracht. Om onverklaarbare redenen komt de naam van Ryckeghem op geen enkel schild voor, hoewel één van de schilden de naam van Tielt-Buiten draaagt. De vR’s waren nochtans ongetwijfeld de belangrijkste familie van Tielt-Buiten.

6 Thieltse Mengelingen, 1878, p. 75 7 Thieltse Mengelingen, op.cit. p. 115.

De Ryckeghem saga

De Markt met Hallentoren: in de 16e eeuw woonden hier meerdere vR’s.

PITTEM Nadat de stad Tielt grotendeels was leeggelopen, werd Pittem de belangrijkste pleisterplaats voor de vR’s. In de penningcohieren van 1571 tot 1577 vinden we alle vR’s terug die in die periode poorters waren van Pittem en Egam. Om de uitgaven voor bestuur en bezetting op de Nederlanden te verhalen had de hertog van Alva in 1569 een ordonnantie uitgevaardigd waarbij een eenmalige vermogensbelasting van 1% werd ingevoerd onder de naam van de honderste penning. Deze belasting, die op hevig verzet stootte vanwege de grote landeigenaars, werd in 1571 vervangen werd door een doorlopende heffing van 5% op de huurprijs die de pachters jaarlijks betaalden aan hun landheren. Voor de eigenaars van gronden en huizen die hun eigendom zelf bewoonden werd door erkende schatters een huurwaarde opgegeven. In de penningkohieren van 1571 tot 1577 vinden we een volledige beschrijving van landerijen, weiden en bossen met hun oppervlakte en ligging. Gillis d’Heer (1526-1580) was na het overlijden van zijn broer Willem II in 1551 hoir feodaal geworden van de heerlijkheid van Braemt. Hij was zelf gemeenteontvanger in 1565-1566 en werd voor zijn eigen hofstede met woonhuis, schuur, koeienstal en paardenstal en verschillende stukken land geschat op 6 pond.. Dit was meer dan de Heer van Pittem zelf , en maakte hem meteen de rijkste grondbezitter van Pittem. Zijn broer Jan (1527-?) had in 1560 een leen van 350 roeden land en 100 roeden cijnsland bekomen , ook gelegen in de gulde vanden Braemt. De door hem bewoonde hofstede met 37 roeden grond werd geschat op 36 schellingen (1 pond = 20 schellngen). Zijn neef Gillis (1541-?) fil. Willem II werd geschat voor ontvangen pacht op verschillende stukken land o.m. Klein Zeebroeck: 15 schellingen. Kinderen van Pieter (1543-?) fil. Willem II die pacht ontvingen voor 1 bunder en 15 roeden land: 4 pond. Francine van Zandtweghe werd geschat voor pacht betaald aan haar kinderen, 14 schellingen. Haar man Gillis (1505-1537) was een zoon uit het tweede huwelijk van Willem I en was jong gestorven. Zijn weduwe zag zich genoopt van in 1538 geld te lenen van de bevriende Jan van Rumbeke ook uit Pittem. De fiscus spaarde geen weduwen… Lauwers (1535-?) fil. Omaar: 18 schellingen voor zijn eigen bewoonde hofstede, met woonhuis, schuur, paarden- en koeienstal en een half gemet grond. Zijn vader Omaar was ook een zoon uit het tweede huwelijk van Willem I. Lauwers fil. Lauwers voor een bewoonde hofstede: 2 pond en 16 schellingen. Deze Lauwers was van Tielt naar Pittem komen wonen. Zijn zoon Maerten trouwde later met Cathelyne van Rumbeke, wiens vader Steven ook geschat werd op 6 ponden.

De Ryckeghem saga

Samenvatting: De familie van Ryckeghem in de XVIde eeuw Na de eeuwwisseling zag de reeds aanzienlijk uitgebreide stamboom van de vR’s er als volgt uit: TAK TIELT-RUISELEDE 1. Steven fil. Steven Boudewyn (1540-1600) x Petronella Bibau (1551-1578) Idem xx Marie de Seclin (1560-?) Jacoba (1580-1654) x Amand Goethals 2. Jan d`Heere de Oude (1501-1538) x N. Vanhoucke Jan d’Heere de Jonge (1530-?) x N Adriaan d’Heere (1550-1596) x J. van Bruane 3. Pieter (1502-1539) x N Loys (1522-1577) x Jacquemyne N Frans (1550-?) Romain (1552-1603) x Barbe van Vaernewyck Janneken x Gedeon de Bane Catharina x Paulus van Deynse Loreine (1553-?) Sander III (1523-?) x N Pieter (1525-?) x N Catharina (1550-1598) x Jan Roose Romeyn (1527-1585) x Joanna de Meyere Maria (1555-?) x Jan Pantin Catharina Pantin x Gabriel Bultinck Willem (1557-?) x Anna van der Varent Anne x Boudewyn Tayaert Pieter (1560-1593) x Petronella van Nieuwmunster Guillaume x Isabelle de Gruutere

De Ryckeghem saga

Ruiselede Tielt Gent Gent Ruiselede Tielt Tielt Ruiselede Ruiselede Ruiselede Gent Gent Gent Ruiselede Ruiselede Ruiselede Tielt Roeselare Tielt Tielt Kortrijk Kortrijk Brugge Gent

Anna x Joos Vermandere Ysabeau (1562-?) x N. Wybraecke 4. Joannes fil. Pieter IV (1514-1570) x Meresente Pieter V (1543-1600) x Janneken Tavernier Joannes II (1545-?) x N Egidius di. Leyns (1550-1629) x Petronella Perneel

Tielt Tielt Tielt Tielt

5a Pieter fil. Omaar I (1479-?) x N van Vuersbrouck Omaar III (1499-1549) x N van de Walle Omaar IV (1534-?) x N Omaar V (1554-?) x Petronella de Bouvere Henricus (1575-?) x Catharina Potvliet Antonia (1578-?) x Laurentius Pinioen Petrus di. de Vlegel (1580-?) x Florentia N 5b Omaar II fil. Omaar I (1480-1555) x Ampoline N Jan (1505-?) Omaar III (1510-?) x N Jacob (1540-?) x Joanna Houthooft Louis (1512-1575) x N Pieter (1515-1543) x N Louis (1540-?) PITTEMSE TAK 6. Steven d’Heere fil. Willem I (1494-1542) Willem II (1521-1551) x N Gillis (1541-?) Pieter (1543-?) x N Gillis d’Heere (1526-1580) x N Jan d’Heere (1574-1633) x Kathelyne Tytgat Jan (1527-1563) x N 7. Gillis fil. Willem I (1505-1537) x Francine van Zandtweghe

Ruiselede Ruiselede Ruiselede Tielt Tielt Tielt Tielt Oostkamp Ruiselede Ruiselede Ruiselede Ruiselede Ruiselede Ruiselede

8. Omaar fil. Willem I (1512-?) x Joanna de Jaeghere Laureins (1535-1586) x Margriete De Zwaene

Pittem Oostkamp

9. Lauwers fil. Omaar (1535-?) x Catharina Bibau Maerten (1571-1641) x Cathelyne van Rumbeke

Brugge Kortrijk

Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

Pittem Pittem

De Ryckeghem saga

BRUGSE TAK 10. Steven fil. Jan (1490-1547) x Allardine Martens Karel (1520-1578) x Maria van Walleghem Joris (1550-?) x Catharina van Dierendonck Jans (1555-?) x N Gillis (1522-1573) Loonis (1524-1560) xx Cornelia vande Voorde Steveken (1548-1578) x Jossyne Moenins Idem (1524-1560) xx N. Hellebuyck Oliverius di. Hellebuyck (1560-1610) x Judoca Houttekier

Wingene Wingene Wingene Wingene Tielt Oostkamp Oostkamp Tielt Tielt

11a Loonis fil. Jan (1485-1533) x N Jan 11b Adriaan fil. Jan (1496-1554) x N Jan (1520-1584) x N Franciscus I (1557-?) x Petronella Negheman Idem xx N van Roosebeke Georgius (1560-?) x Cathelyne Verleene Joannes (1570-?) x Jacquemyne Joos Willem (1523-1581) x Mageriete de Donckere 11c Cornelis fil. Jan(1497-?) x N Adriaan (1518-1554) x N Jan (1540-?) Pieter (1524-?) x N Anthuenis (1525-?)

Assebroek Assebroek Oedelem Brugge Oostkamp Oostkamp Brugge Assebroek Oedelem Koolkerke Koolkerke Koolkerke Dudzele Koolkerke

ZEELANDSE TAK 14. Geleyn I (1530-1570) x Jeanne de Clercq Barbe (1560-1595) x Charles de Corbehem Reynier (1562-?) Geleyn II (1565-1602) & Grietken Somers Hendrick (1585-?) x Anna Ros Tanneken (1586-?) x A. Schyn Sara (1588-?) x Hans Pieters Janneken (1595-1639) x Jacob Beeckman Gillis (1596-?) x S. de Fervacques Martynken (1567-?)

De Ryckeghem saga

Sluis Sluis Sluis Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Rotterdam Middelburg Sluis

DE VR’S IN ZEELAND Middelburg in Zeeuws Vlaanderen was in februari 1574 na een langdurig beleg door de watergeuzen in handen gevallen van Willem van Orange-Nassau. Talrijke Vlamingen weken uit naar deze stad, vooral na de val van Antwerpen in 1585. Middelburg werd in 1598 als volgt beschreven door een Frans bezoeker: “Je puis dire avec vérité que Middelbourg est une des plus belles et marchandes villes de toutes celles qui sont en la puissance des Estats.”

Middelburg in 1652 door J. Blaeu

Bijna elke belangrijke Vlaamse familie was op dat ogenblik in Middelburg vertegenwoordigd. Antoine vander Sickele was reeds aangekomen in 1566. Hij zou later raadsheer worden van Zeeland en in 1576 de Pacificatie van Gent mede-ondertekenen. Hij werd in 1582 vervoegd door Lieven Goethals wanneer deze Gent moest verlaten. Zijn zoon Jan werd later lid van de Raad voor Oost-Indië en nam in 1606 deel aan de verovering van Ceylon. De familie Cabeliau was vertegenwoordigd door koopman en zeekapitein Abraham Cabeliau (1560-1645), die de eerste expeditie leidde naar Suriname, en door Jonas Cabeliau (1575-1633), wiens zoon Samuel we terugvinden als officiant bij de doopceremonie van Samuel Beeckman, de zoon van Jacob Beeckman en Janneken van Rickegem. Ook de familie Bibau was vertegenwoordigd door Simon Bibau, die in de Biezenpolder bij Aardenburg een kolonie stichtte voor gevluchte baptisten. De aanwezigheid van vRs in de streek was echter reeds voordien begonnen met de drie zonen van Gillis II: Reynier, Jacob en Gillis III. Jacob was in Sluis getrouwd met Jacquemyne Drabbe en had met haar twee dochters, Kathelyne, die huwde met Sebastiaan Dierkens, en Gheerdyne, die huwde met Viktor Blomme uit Brugge. Het waren echter vooral de nakomelingen van Gillis III die de toekomst van deze tak zouden verzekeren. Zijn zoon Geleyn I trouwde met Jeanne de Clercq en woonde met haar op de hofstede Rouckenburg, gelegen aan de zuidpoort van Sluis. Zij hadden samen vijf kinderen: Reynier, Jacobus, Geleyn II , Barbara en Martyn. Janneken van Ryckegem werd in Middelburg geboren op 8 december 1595. Zij was de dochter van Geleyn II (1560-1602) die koopman was in “bourdeauxschen wijn” en wiens schoonvader Henrick Somers, burgemeester van Veere, een vurig aanhanger was van Willem van Oranje. Geleyn II dook op in Middelburg in 1583 wanneer hij zich liet inschrijven als poorter. Na zijn vroegtijdig overlijden werd zijn dochter Janneken samen met haar zeven minderjarige broers en zusters onder voogdij geplaatst van hun kozijn Cornelis Somers. In 1618 trouwde zij met Jacob Beeckman, eveneens uit Middelburg. Jacob en zijn broer Isaac Beeckman waren

De Ryckeghem saga

vooraanstaande intellectuelen van hun tijd8. Zij hadden beiden gestudeerd aan de universiteit van Leiden die in 1575 door Willem van Orange was opgericht. Isaac studeerde er wetenschappen en medicijnen, en was bevriend met de Franse wiskundige en filosoof René Descartes, die hem in 1618 zijn Compendium Musicae opdroeg gedurende zijn verblijf in Breda. Hij trouwde in 1620 met Katelijne de Cerf. Het schilderij Le Cartésien Inconnu door van Bronckhorst wordt verondersteld Isaac Beeckman en zijn gezin weer te geven met een portret van Descartes hangend aan de muur van zijn werkkamer9. Jacob Beeckman daarentegen had klassieke talen (incl. hebreeuws) gestudeerd en werd in 1620 benoemd tot rector van de Erasmusschool in Rotterdam, zodat hij zich met zijn gezin kon vestigen in de nabije Begynenstraat. Jacob en Janneken van Ryckegem hadden samen drie kinderen: Daniel, Janneken en Samuel. Bij de aangifte van Samuel’s geboorte in 1625 trad de predikant Samuel Cabeliau op als getuige én als peetvader, en moet dus een familievriend geweest zijn. Samuel Beeckman zou later trouwen met Maria de With, de dochter van admiraal de With. Hij bracht het zelf tot bewindhebber van de West Indische Compagnie. Zijn vader Jacob Beeckman was vroegtijdig overleden in 1629, waarna zijn broer Isaac de voogdij over de drie weeskinderen waarnam tot wanneer hij zelf ook aan tering zou bezwijken in 163410. Janneken keerde dan terug naar Middelburg en hertrouwde met een Bruggeling. In Middelburg moeten de gebroeders Beeckman de befaamde sterrekundige Philip van Lansberghe gekend hebben die bevriend was met hun vader Abraham. Hij was geboren te Gent in 1561, maar na de val van Antwerpen in 1585 was hij naar Nederland uitgeweken waar hij vanaf 1614 zijn intrek nam in de Spanjaardstraat te Middelburg. Hij was één van de eersten die het heliocentrisch systeem verdedigde, hetgeen hem noch door de Roomse kerk noch door 8 Isaac Beeckman is vooral bekend omwille van zijn dagboek, dat de critische periode 1604-1634 bestrijkt. Zie “Journal tenu par Isaac Beeckman de 1604 à 1634”(http://www.dbnl.org/tekst/beec.php). Zijn grootvader Hendrick Beeckman was hofmeester van de befaamde Andrea Doria te Genoa en overleed te Londen. Willem Beeckman was brouwer in Schenactady en alderman van Nieuw Amsterdam (nu New York). Het meest prestigieuze adres in Manhatten is naar hem genaamd (cf. Beekman Place op Wikipedia). 9 Descartes, Exposition organisée pour le IIIe Centenaire du Discours de la Méthode, Bibliothèque Nationale, Paris, 1937. 10 Ik ben dank verschuldigd aan Eric van der Linden uit Nederland, die mij op het spoor bracht van de merkwaardige geschiedenis van de familie Beeckman.

De Ryckeghem saga

de Protestanten in dank werd afgenomen. Hij wordt vurig verdedigd in het dagboek van Isaac Beeckman (fol. 46 verso). Zijn zoon Jacob Lansbergen was ook wiskundige, filosoof en geneeskundige. Hij werd burgemeester van Middelburg en Isaac Beeckman kwam regelmatig bij hem thuis op bezoek voor het uitvoeren van sterrekundige waarnemingen. De van Lansberghe’s waren verwant met de Tieltse vR’s door het huwelijk van Janneken van Lansberghe met Pieter IV. Haar broer Daniel wordt vermeld als Heer van Meulebeke en was getrouwd met Pauline van der Honigh. Op 5 augustus 1625 werd in de Nieuwe Kerk te Amsterdam Susanna van Rickegem gedoopt. Ze was de dochter van Janneken’s broer Gilles en Susanna de Fervacques. Het wapenschild van de familie vR dat bij de gelegenheid werd gereproduceerd, toont nog steeds het gekwetste hert dat deze keer achter een boom loopt doorboord met een pijl. De tekst onderaan vermeldt dat de vR’s reeds lang in Middelburg gevestigd waren en afkomstig waren uit Vlaanderen. Let ook op de schrijfwijze van de naam Rickegem die nog de oorspronkelijke spelling volgt uit de 14e eeuw.. De vR’s bleven nog gedurende verschillende generaties in Middelburg wonen. In 1664 wordt een notaris Henrij van Rijckegem vermeld bij een verkoop van een nieuw aangelegde polder: “Henrij van Rijckegem verkocht aan luitenant Johan de Moor voor mons. Gillis van Rijckegem, zijn zwager, Beoostenblij-benoorden deel in octrooien, 26-1-1664”11 De verwijzing naar mons. Gillis als verkoper bewijst dat de voornaam van de stamvader Gillis uit Tielt bij zijn nakomelingen in gebruik was gebleven. De zoon van Henrij, opnieuw een Gilles, wordt eveneens vermeld als notaris te Middelburg tussen 1669 en 1676. De dochters van de vR’s kregen blijkbaar allemaal een uitstekende opvoeding, en bleven in trek bij academische partners, zoals o.m. de filosoof Johannes Horthemels uit Middelburg, die trouwde met Johanna Catharina Rijckegem, de kleindochter van mons. Gillis. Horthemels was hoogleraar wijsbegeerte in Utrecht, en vanaf 1743 rector magnificus aan deze universiteit. Zijn dochter Anna Constantia trouwde met de predikant Jacob Dermout en hun zoon Isaac Johannes Dermout was eveneens een belangrijke intellectueel van zijn tijd. Hij was Hofpredikant en was co-auteur van de Geschiedenis der Nederlandsche Hervormde Kerk, een boek dat nog steeds als een basiswerk wordt beschouwd (zie Wikipedia).

11 Beoostenblij was een nieuwe polder in Axel, waar de vR’s zwaar in hadden geïnvesteerd. De plannen van deze polder bevinden zich in de archieven van de Centrale Bibliotheek van de Universiteit van Gent. In juli 1669 wordt Henrij opnieuw vermeld als curator bij de verkoop van een deel van de vacante gronden in Beoostenblij.

De Ryckeghem saga

Hoofdstuk 5 Tweehonderd jaar miserie 1600-1800 Terwijl de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden na haar afscheiding van Spanje een Gouden Eeuw zou beleven, en zich vlug zou ontplooien tot een wereldmacht, bleven de zuidelijke Nederlanden nog honderd jaar verder zuchten onder het Spaanse juk en nadien nog een extra eeuw onder de onverschillige Oostenrijkers. De zeventiende eeuw was het tijdperk van de expansie van de wereldhandel, waaraan de Noorderburen vrij konden deelnemen en ook sommige Antwerpse kooplieden zich konden aansluiten door uit te wijken naar Middelburg of Amsterdam1. Kenmerkend voor de Verenigde Provincies was de goed gespreide welvaart die de algemene welstand bevorderde2. Gedurende het Twaalfjarig Bestand van 1609 tot 1621 in de Tachtigjarige Oorlog konden de zuidelijke provinciën zich enigszins herstellen van de schade opgelopen in de vorige eeuw. Deze pauze werd evenwel reeds in 1618 onderbroken door een nieuwe Dertigjarige Oorlog tussen de Fransen en de Oostenrijkers, die grotendeels op Vlaams grondgebied werd uitgevochten. In het spoor van deze oorlog kwam ook de pest terug in Vlaanderen. In 1631 waren de zieken en de stervenden zo talrijk, dat de Tieltse overheden naar Gent moesten gaan vragen om pesthuizen te bouwen. Zowat een vierde van de Tieltse bevolking werd in die periode ten grave gedragen, terwijl er ook massaal veel zieken waren. In 1645 moesten Tielt en de omliggende dorpen ook nog afdelingen van het Spaanse huurlingenleger huisvesten, die de streek tegen de Fransen kwamen “verdedigen”. Deze soldaten sloegen echter vlug aan het muiten en staken de kerken van Tielt, Meulebeke en Ruiselede in brand. Twee keer sloegen alle Tieltenaren op de vlucht. De landbouwoogsten gingen aldus verloren, waardoor de bevolking verzwakte en geen weerstand kon bieden aan ziekten en epidemieën. Ook de vR’s ondergingen uiteraard de gevolgen van deze demografische en economische crisis. Steunend op de gegevens van de databanken West-Vlaanderen slaagden we er in een beeld te schetsen van de evolutie van het aantal geboorten waarbij één van de ouders (man of vrouw) een vR was. Deze gegevens onderschatten wel het aantal geboorten omdat tot nog toe niet alle gemeenten in deze databanken werden verwerkt. Zoals men kan zien werden tussen 1600 en 1610 nagenoeg geen kinderen van vR’s geboren. Dit was omdat tussen 1601 en 1604 de Spanjaarden hun tenten opsloegen te Tielt. Na een korte wederopleving in 1630-1640 noteren we de impact der rampzalige jaren 1645-47. In 1658 kwamen Franse troepen zonder veel tegenstand opnieuw het Leie- en Scheldegebied plunderen en werd de ganse landbouwoogst vernield. De Zuidelijke Nederlanden moesten in 1659 gans Artois opnieuw aan Frankrijk overdragen. De Negenjarige Oorlog (1688-1697) die 1 A. Th. Van Deursen, op.cit. p.130 en 242. Bij de oprichting in 1602 van de Oost-Indische Compagnie was de gezamenlijke inbreng van de noorderlingen 672 duizend gulden, terwijl die van de ingeweken zuiderlingen 926 duizend gulden bedroeg. 2 Daron Acemoglu en James A. Robinson: Why Nations Fail. The origins of Power, Prosperity, and Poverty.. Crown Publishing 2012.

De Ryckeghem saga

Lodewijk XIV met Spanje voerde was één van de meest verwoestende en dodelijkste van de 17e eeuw en werd voor een deel in de kasselrij Kortrijk uitgevochten. Onze streken werden geteisterd door herhaaldelijke troepenbewegingen, opeisingen, leveringen, plunderingen en verkrachtingen. In 1690 lagen Franse troepen opnieuw gekazerneerd in Tielt en omgeving. In 1692-93 verdubbelden de graanprijzen tengevolge van de slechte weersomstandigheden en droegen bij tot massale sterfte in 1694. Tussen 1694 en 1696 stierven in Tielt meer dan duizend bewoners aan disenterie uit een totale bevolking van drieduizend vijfhonderd! Moet de 17e eeuw daarom als ongelukseeuw bestempeld worden? Niet alle historici zijn het hierover eens3. Plaatselijke verschillen niet te na gesproken, bleven de Zuidelijke provincies een oasis, gekend om haar aanzienlijke graanproductie en rijke veestapel. We zullen ons oordeel in beraad houden tot wanneer wij de ervaringen van de verschillende takken van vR’s in deze periode hebben onderzocht. In 1700 duidde de kinderloze Spaanse koning Carlos II bij testament Filips van Anjou, de kleinzoon van de toen nog levende Lodewijk XIV, aan als universeel erfgenaam. Omdat de Oostenrijkse Habsburgers ook op deze opvolging aanspraak maakten brak na zijn overlijden de 3 Denis Morsa in zijn bijdrage tot België in de 17de eeuw (Snoeck, 2006) ziet de 17de eeuw als een heterogeen fresco. Volgens hem deed zich geen plotse daling van het bevolkingsaantal voor en evenmin van de industriele activiteit of de landbouwproductie. Bij gebrek aan statistieken is echter geen defintief besluit mogelijk.

De Ryckeghem saga

zgn. Spaanse devolutie-oorlog uit. Nadat Nederland en Engeland zich bij Oostenrijk aansloten, moest Lodewijk XIV zijn pretenties matigen en werden de Zuidelijke Nederlanden samen met Milaan, Napels en Sardinië afgestaan aan Oostenrijk. Engeland bemachtigde Gibraltar en Filips van Anjou moest zich tevreden stellen met wat overbleef. Onder de Oostenrijkers werd de vrede in onze gewesten hersteld, maar de nieuwe heersers vertoonden weinig belangstelling voor het verarmde Vlaanderen. Aanvankelijk deden ze nog een poging om een maritiem handelsimperium in het leven te roepen met de oprichting van de Oostendse Compagnie in 1722. Deze Compagnie was de eerste die zich volledig toelegde op de theehandel met China. Tussen 1725 en 1728 werd in Oostende 58% van de aanvoer van thee naar West-Europa geveild. De grote winsten die de Oostendse Compagnie maakte, lokten echter hevig verzet uit van haar concurrenten, de Verenigde Oost-Indische Compagnie en de Britse Oost-Indische Compagnie. In 1733 werd door het Verdrag van Wenen een einde gesteld aan de activiteiten van de Oostendse Compagnie. Door het lamleggen van de overzese handel beperkte de economische activiteit zich dan noodgedwongen tot de landbouw, die weliswaar nog steeds de meest productieve was van gans Europa. In de streek van Tielt zorgde vooral de vlasteelt met het thuisweven van het lijnwaad nog voor relatieve welstand. Tussen 1740 en 1748 ondergingen onze streken opnieuw de weerslag van een Oostenrijkse Successie-oorlog tussen Oostenrijk en Pruisen. In Oostenrijk werd Karel VII werd opgevolgd door zijn dochter Maria Theresia, maar Frederik de Grote van Pruisen maakte van de gelegenheid gebruik om Silesie in te palmen en tevens het keizerschap van het Roomse keizerrijk door de Habsburgers in vraag te stellen. In dit conflict koos Lodewijk XV de zijde van Pruisen en profiteerde ervan om de Zuidelijke Nederlanden binnen te vallen en territorium in te palmen. Vooral de talentvolle generaal Maurits van Saksen die zich ter beschikking had gesteld van de Franse Koning Lodewijk XV, was bijzonder succesvol in deze oorlog. De Engelsen en de Hollanders kozen echter opnieuw de zijde van Oostenrijk in dit conflict en verzamelden hun troepen te Gent. Doornik werd verdedigd door een Hollands garnizoen, maar moest zich overgeven op 20 juni 1745 na de slag van Fontenoy. Vanaf dat ogenblik konden de Franse troepen zich vrij in Vlaanderen en Henegouwen bewegen. In januari 1746 belegerde Maurits van Saksen de hoofdstad Brussel, die zich vlug overgaf, gevolgd door Antwerpen in maart van hetzelfde jaar. Het verdrag van Aix la Chapelle stelde een einde aan de invasie en Oostenrijk verkreeg opnieuw controle over de Zuidelijke Nederlanden. Voor Frankrijk betekende deze interventie een slag in het water, maar voor Vlaanderen opnieuw grote miserie. In deze eeuw van “Verlichting” bestreden de Oostenrijkers het analfabetisme en ontwikkelden een eerste onderwijsnet. Zij ijverden eveneens voor een lekenopvatting van de Staat en streefden naar de afschaffing van de voorrechten van de clerus. Ze bestreden het locale en provinciale particularisme en streefden naar een grotere uniformisering en centralisatie van de instellingen. In 1781 schafte keizer Jozef II bij keizerlijk besluit eindelijk de lijfeigenen af.

De Ryckeghem saga

De Franse revolutie zou een einde stellen aan het Oostenrijks bewind en aan het systeem der heerlijkheden. Zij werd daarom aanvankelijk goed ontvangen en er heerste vreugde wanneer in december 1792 alle bestaande privilegies en belastingen werden afgeschaft. Het zou echter duren tot Oktober 1795 dat de Zuidelijke Nederlanden formeel bij de Franse republiek werden ingelijfd. De Franse wetgeving en administratie werden ingevoerd, en een burgerlijke stand werd ingericht waar voortaan alle geboorten, huwelijken en sterfgevallen werden geregistreerd. Het entoesiasme koelde echter vlug af wanneer in september 1798 de conscriptie werd ingevoerd. De Franse periode duurde slechts tot 1814 toen Napoleon Bonaparte te Waterloo definitief verslagen werd. Gedurende de periode 1600-1800 was de familie van Ryckeghem aanvankelijk nog steeds geconcentreerd in de Roede van Tielt, maar om te ontsnappen aan het oorlogsgeweld en aan de vele ziekten die erop volgden, begon zij zich geleidelijk te verspreiden in de richting van het Brugse Vrije, de Kasselrij Ieper, en in Oost Vlaanderen Aalter en Gent.

I. DE ROEDE van TIELT Onder de voogdij van Albrecht en Isabella was de economische toestand enigszins verbeterd zodat in 1620 de vrije jaarmarkt van Tielt kon worden heropend. De vRâ&#x20AC;&#x2122;s die kooplui waren, behoorden tot de rijkste burgers van de stad. Dit was o.m. het geval voor Jan, de zoon van Adriaan dâ&#x20AC;&#x2122;Heer, die het huis De Mane betrok op de Markt. Hij bekleedde tevens de functies van amman en thesaurier van de stad4. Deze laatste functie bezorgde hem echter kopzorgen telkens wanneer de stadskas leeg was. In 1654 wordt hij vermeld onder de tien belangrijkste notabelen van Tielt die zich bereid verklaarden een speciale vermogensbelasting te betalen aan de Kasselrij Kortrijk: 4 De amman bestuurde in naam van de vorst de Prinselijke Ammanie van Tielt. De opdracht van een amman kon vergeleken worden met die van een baljuw.

De Ryckeghem saga

“Bijeenroeping der notabelen, 1654. De notable ende gegoede binnen der stede van Thielt op hedent ter versoucke van Burchmeester ende Schepenen geconvoceert zynde omme te raemen den besten ende bequaemsten middle, tot betaelen van de acht hondert transporten uutghezonden ende geaccordeert vande Casselrye van Cortrycke, den ix-en february 1654, hebben geconsenteert ommegestelt ende gepoinct te worden op elcx rycdom, negociatie ende bedryf naer costume, tot zes ponden pars vanden bunder. Toorconden deze by ons onderteeckent desen xx febr. 1654.

Jan van Ryckeghem Jaques de Hane Jan vander Brugghe Guil. Tuytens Heundrick de Nolf

Pieter Beke G. Cruucke Eustaes Oste Geeraert Bruneel J. van Aken

Wanneer in 1658 de Franse troepen de volledige oogst hadden vernield, konden er dat jaar geen belastingen worden geïnd en werd Jan als stads-thesaurier gedurende acht dagen te Gent vastgehouden waar zijn rijke zoon Loys zijn borg kon betalen. Na zijn triomfantelijke terugkeer in Tielt werd hij eerste Schepen en het jaar daarop burgemeester, maar zou in 1660 uitgeput overlijden. Hij werd bijgezet in de St. Pieterskerk. Hij had nog net de tijd gehad om het hout te kopen voor het bouwen van de nieuwe schepenhalle op het Marktplein. Jan was twee keer getrouwd: eerst met Adriana, de dochter van burgemeester vander Pieten, met wie hij vier kinderen had (Jan, Loys, Jacoba en Pieter) en later met Petronella de Bouserie, met wie hij nogmaals vijf kinderen had (Maria, Catelyne, Petronelle, Judocus en Rebecca). Deze Jan “de Oude” werd opgevolgd door zijn zoon Jan “de Jonge” die in zijn jeugd Engeland bezocht en een handel in granen en lijnzaad uitbaatte in het hoekhuis van de Markt en de Hoochstrate. De Hoochstrate was toen nog de hoofdstraat van Tielt en diende als doorgang voor handel en verkeer naar Gent. Het eerste landboek van Tielt-binnen en de kopergravure met het eerste Tieltse stadsplan verschaffen inzicht in het 17e-eeuwse stadsbeeld. Tielt-binnen had toen nog een onmiskenbaar landelijk uitzicht (zie hiernaast de Hoochstrate; het hoekhuis met de Markt was eigendom van Jan de Jonge). Tielt-Binnen in de 17e eeuw

De Ryckeghem saga

Jan de Jonge was zoals zijn vader tresorier van de stad en fungeerde in geval van nood als bankier. Hij zou nagenoeg gans zijn persoonlijk fortuin uitgeven om in de behoeften van de stad te voorzien, en moest in geval van nood soms beroep doen op zijn kapitaalkrachtige broer Loys die koopman was te Gent. Jan de Jonge zou bezwijken aan de pest in 1667 en zijn echtgenote Petronella Ghesquière volgde hem in het graf het daaropvolgend jaar. Hun vier weeskinderen, Hansken, Joosken, Adrianeken en Pierken, werden opgenomen in het gezin van hun oom Loys te Gent. In 1681 verkochten zij het ouderlijk huis op de hoek van de Hoochstrate bij notaris Buysse te Gent. Datzelfde jaar trouwde Pierken (nu Pieter geworden) met Catharina van Grysperre en zijn broer Joosken (nu Judocus) trouwde in 1687 met Anna Maria Zoete de Lake, een teken dat de deuren van de Gentse elite nog steeds openstonden voor de welstellende vR’s. Op het einde van zijn leven zou oom Loys zelf in financiële moeilijkheden geraken wanneer hij in 1685 door de Keure van Gent veroordeeld werd omwille van twee geprotesteerde wisselbrieven ten bedrage van 812 pond ten gunste van tabakskoopman Abraham Pauwels. Loys was in zijn leven bijzonder genereus geweest en had in 1649 het Hauweelhof in de Bruggestraat geschonken aan de Tieltse grauwzusters waar zijn zuster Jacoba kloosterlinge was. Hij overleed in 1688 in de toenmalige gevangenis Chastelet op de Koornmarkt. Hij eindigde dus letterlijk op de Koornmarkt... Loys was aanvankelijk getrouwd met Francisca de Moor, de dochter van Judocus de Moor en Maria Gloribus uit Brugge die het huis De Prince van Parma op de Markt betrokken. Hun zoon Frans zou later het huis op de Markt erven terwijl hij voor priester studeerde. Na het vroegtijdig overlijden van Francisca de Moor hertrouwde Loys te Gent met jonkvouw Catharina vande Keere wiens familie verwant was met de befaamde Gentse cartografen Pieter vande Keere (Kerius) en Joost de Hondt (Hondius). Met Catharina vande Keere had Loys nog zes kinderen (Nicolaus, Maria Michaela, Catharina, Petronella, Françoise en Theresia). Hun halfbroer Frans, die ondertussen tot priester gewijd was, officieerde telkens als getuige bij hun huwelijken. Uit het tweede huwelijk van hun vader hielden Jan de Jonge en Loys drie halfzusters en een halfbroer over. Rebecca, de jongste van deze halfzusters, bleefn ongehuwd en woonde aanvankelijk in bij Loys in Gent, en na de dood van deze laatste trok zij in bij haar priester-neef Frans in Sinaai-Waas. Haar twee zusters bleven voorlopig wonen in het huis de Mane op de Markt dat zij van hun vader hadden geërfd maar later verkochten aan Zacharias Vandekeere5. Zij waren welstellend maar spaarzaam en leenden dikwijls geld aan de tresorier van de stad. In 1715 besteedden zij hun gezamenlijke erfenis aan de oprichting van een arme-meiskens-wezenhuis te Tielt. Hun overblijvende broer Judocus had zich als koopman in Bilbao gevestigd, waar hij bekend stond als Justo.

5 De families vande Keere en vR bleven verwant. Jacoba vande Keere, een kleindochter van Zacharias, trouwde later met Egidius IV,.

De Ryckeghem saga

Een tweede tak in Ruiselede-Tielt was die van Audomarus di. De Vlegel. Hoe hij aan die minder vleiende bijnaam kwam kunnen we slechts raden. Zijn zoon Henricus was getrouwd met Catharina Potfliet wiens vader Pieter in 1580 naar Brugge was gevlucht. Zij hadden vijf kinderen, waaronder twee zonen Joannes en Rolandus. Joannes trouwde met Judoca de Ven, en Rolandus trouwde met Elisabeth van Betsbrugge. Henricus trouwde later nog een tweede keer met Judoca Snauwaert, en hun dochter Livina trouwde met Antonius Hellebuyck. Veruit de meest uitgebreide en duurzame tak bleek echter deze te zijn die afstamde van Pieter de Rederijker, met zijn twee kleinzonen Pieter V di. Gebeur en Egidius di. Leyns. Er waren op dat ogenblik zoveel vR’s in Tielt met dezelfde voornaam dat men begon ze te onderscheiden met hun bijnaam. Pieter V was getrouwd met Janneken Tavernier en zij hadden slechts één overlevende zoon Willem, die trouwde met Joanna Sys. Dit laatste echtpaar trof het echter met vijf kloeke zonen: Pieter VI, Joannes, Egidius, Livinus en Guiliaem. De reeks van Pieters werd voortgezet door Pieter VII en kwam pas tot een einde in het Tieltse wanneer Pieter IX naar Gent vertrok. Deeltakken werden ondertussen nog gevestigd te Aarsele door Theodorus en te Aalter door mijn voorvader Pieter Joseph, burgemeester van Bellem gedurende de Franse revolutie. Egidius di. Leyns was getrouwd met Petronella Perneel. De bijnaam Leyns werd later overgedragen op zijn zonen Petrus, Egidius II en Jacobus. Dit had misschien te maken met de heerlijkheid “Het Leynse”, één van de 10 heerlijkheden van Tielt-Buiten. De oudste zoon Petrus had op zijn beurt zes zonen, waaronder opnieuw een Egidius. Jacobus trouwde twee keer: een eerste maal met Rogeria Verschoore, met wie hij vier zonen had, waaronder Pieter die uitweek naar het naburige Ardooie. In 1631-32 had Tielt erg te lijden van doortrekkende en kamperende soldaten6. Deze huurlingen in dienst van de Spaanse koning veroorzaakten een virulente pestepidemie. Pieryne Neerincx, de echtgenote van burgemeester vander Pieten en schoonmoeder van Jan “de Oude” was toen één van de slachtoffers. In september 1645 werd de Tieltse bevolking opnieuw geteisterd door een “contagieuse ziekte” die het gevolg was van een bezetting door Spaanse en Franse huurlingenlegers7. Een derde van de bevolking ging er aan ten onder. Ook de familie vR ontsnapte er niet aan: Judoca (de dochter van Egidius en Petronella Perneel) en haar echtgenoot Petrus Verleye stierven tragisch op dezelfde datum van 22 december 1646, twaalf weeskinderen nalatend. Van de vijf kinderen van Jacobus II overleden er vier tussen 1645 en 1647. De epidemie doofde pas uit nadat de Vrede van Munster in 1648 een einde stelde aan de Tachtigjarige oorlog. De volgende epidemie in deze Zwarte Eeuw zou Tielt treffen in de jaren 1666-68.

6 De Geschiedenis van Tielt, op.cit. p.128 7 De Geschiedenis van Tielt, op. cit. p. 129.

De Ryckeghem saga

TIELT / RUISELEDE / AARSELE 1600-1800 *Tak van Sander d’ Heere (Burgemeesterstak) Jan “de Oude” (1595-1660) x Adriana vander Piete Jan “de Jonge” (1617-1667) x Petronella Ghesquière Joannis (1643-) Judocus (1649-) x Maria Joanna Zoete de Lake Louis (1685-?) Nicolaes (1688-?) Pieter (1655-) x Jacoba van Grysperre Antonius (1681-?) Philippus (1658-) Loys (1619-1690) x Francisca de Moor EH Frans (1649-1720) Idem 1619-1690) xx Catharina Vandekeere Nicolaus (1656-?) Petrus (1624-1646) Idem x Petronella de Bouserie Justo (1643-?)

Tielt Tielt Gent Gent Gent Gent Brugge Brugge Tielt Brugge Gent Gent Gent Tielt Tielt Bilbao

*Tak van Omaar V di. de Vlegel Henricus (1575-1634) x Catharina Potvliet Joannes (1610-1638) x Judoca de Ven Joannes (1629-1678) x Francisca Degraeve Rolandus (1620-1677) x Elisabeth van Betsbrugge Joannes (1643-1673) Michael (1645-1694) Carolus (1649-1676) Petrus (1621-?) x Joanna Mesdagh Petrus (1640-?) x Joanna Dobbels Joannes (1648-?) x Judoca Vandenberghe Idem (1621-?) x Judoca Snauwaert Antonia (1578-?) x Laurentius Pinioen Antonia Pinioen x Petrus vR (1602-1654) fil. Jan d’Heere (Pittem) Petrus di de Vlegel (1580-1620) x Florentia N Omaar VI (1611-?) x Petronella de Bouvere

Tielt Tielt Vlamertinge Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Pittem Pittem Tielt Tielt Tielt Tielt Wingene

De Ryckeghem saga

*Tak van Pieter V di. Gebeur Guilielmus di. Gebeur (1575-1646) x Joanna Sys Tielt Engelbertus David (1598-?) x Joanna Steyaert Tielt Pieter VI di. Gebeur (1599-1673) x Paschasia Devriese Tielt Georgius (1632-1681) x Maria Vandeneynde Tielt Petrus (1656-1684) Tielt Guilielmus (1659-1713) x Esther Poppe Tielt Petrus (1681-?) x Judoca Maseele Tielt Alexander (1683-1719) x Joanna Hoste Tielt Josephus (1719-?) x A.M. Vandenberghe Pittem Joannes (1756-?) Meulebeke Livinus (1684-?) x Catharine Potvliet Tielt Idem (1659-1713) xx Regina van Overbeke Tielt Idem (1659-1713) xxx Elisabeth de Loddere Tielt Guilielmus (1701-1744) x J.M. Bethuyne Tielt Petrus Joannes (1734-1811) x I. van Torre Ruiselede Carolus (1784-1811) x C. Declerck Ruiselede Jacobus Franciscus (1744-?) Ruiselede Georgius (1704-1744) x J. Deleersnyder Tielt Joannes Jacobus (1712-1722) Tielt Livinus (1661-1688) x Barbara de Borchgrave Tielt Joannes (1701-1782) x M. E. Craeymeersch Tielt Jacobus Franciscus (1745-?) x J. M. Beusaert Tielt Bernardus (1771-?) x Cath. Lievens Tielt Pieter VII (1637-1690) x Maria Desmet Ruiselede Joannes (1662-1684) Tielt Pieter VIII (1664-1690) Ruiselede Joos (1670-1739) x Elisabeth Vandaele Tielt Pieter IX (1695-1728) x A.M. van Quathem Gent Theodorus (1699-1742) x Maria Cales Aarsele Judocus (1723-) Aarsele Hubertus (1725-) Aarsele Guilielmus (1729-) Aarsele Livinus (1735) Aarsele Jan Baptist (1710-1766) Tielt Joannes Franciscus (1711-1779) x M.A. Gernaey Tielt Pieter Joseph (1735-1817) x Cath. Waelput Aalter

De Ryckeghem saga

Carolus (1735-?) x Anna de Courtray Joannes (1745-1819) x M.A. van Acker Franciscus (1750-?) Hubertus (1676-?) Joos (1640-?) Petrus (1670-?) x Helena Baut Petrus (1691-?) x Judoca Malaront Pieter (1711-?) x Albertina Claerquin Joannes di. Gebeur (1601-1661) x Catharina Bruneel Judocus (1618-1683) x Maria Verschelde Judocus (1643-1683) x Judoca Bruneels Jacobus (1680-1717) x Judoca Verbrugge Joannes (1730-1786) x Petr. van Canneyt Petrus Josephus (1774-1830) Joannes (1627-1696) x Anna de Boosere Joannes (1651-?) Zacharia (1653-?) Idem xx Maria Magdaela Dhaenens Stephanus (1629-1660) x Francisca Dujardin Stephanus (1649-?) Hieronimus (1657-1709) x Jacoba Verhagen Idem xx Maria Catharina Ruysselaere Petrus di. dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1632-?) Guilielmus (1643-1654) Egidius (1603-1681) x Margaretha Cornet Petrus (1632-?) x Jacoba van de Walle Pieter (1665-?) x Helena Zegers Egidius II (1635-1694) x Judoca Bruneel Judocus (1656-1673) Egidius III (1664-?) x Marie van Severen Rogerius (1691-?) Egidius IV (1693-?)

Aalter Aalter Tielt Gent Gent Gent Gent Tielt Pittem Pittem Zwevezele Zwevezele Gent Tielt Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Brugge Brugge Tielt Tielt Tielt Tielt Heist Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

De Ryckeghem saga

Livinus I (1610-1686) x Maria Devroe Tielt Livinus II (1642-?) Tielt Hubertus (1664-1692 ) x M. De Backer Tielt Livinus III (1687-1739) x M.A. Vermeersch Tielt Petrus Josephus (1718-? Jacobus (1723) x Maria Anna Beirelle Aarsele Joannes Baptist (1742-1816) Aarsele Judocus (1788) Aarsele Josephus (1789) Aarsele Theodoor (1791) Pittem Victor (1791) Kanegem Pieter Joannes (1753) Tielt Petrus Josephus (1758) Aarsele Livinus Bernardus (1768) Aarsele Franciscus (1797) Aarsele Guilielmus (1731-?) x J. M. van Maele Tielt Laurentius (1734-?) x Brigitta de Dobbelaere Tielt Idem xx Joanna Theresia Verlinden Tielt Joannes (1691-1745) x Jacoba Verbeke Pittem Petrus (1666-1718) Petrus Josephus (1730) Tielt Joannes (1753-1817) Aarsele Guilielmus (1731) Idem (1610-1686) xx Joanna Vanderbeke Tielt Petrus (1666-1707) x Elisabeth Crop Tielt Guilliaem II (1612-1680) x Joanna van Aelst Ruiselede Guilliaem III (1640-?) x Judoca de Meyere Ruiselede Pieter (1669-?) x Maria Verbeke Markegem Willem (1690-1778) x Joanna Devolder Markegem Guilliaem IV (1670-?) x Judoca van Heuverszwyn Dentergem Guilliaem V (1700-1742) x Theresa Soetaert Markegem Joannes Baptist (1736-1820) x Brig. Lampaert

Idem (1736-1820) xx M.A. Snauwaert

De Ryckeghem saga

Aarsele

*Tak van Joannes II Joannes II (1545-1629) x N Tielt Joannes III (1570-?) x N Tielt Petrus (1605-1655) x Maria de Clercq Ardooie Joannes IV (1626-1701) x Judoca Vandenberghe Ardooie Guilielmus (1655-1715) x A.M.Roelens Ardooie Karel (1677-?) Ardooie Jan (1680-?) x Cec. Vandewaetere Ardooie Joannes V (1660-1712) Ardooie Petrus Josephus (1628-?) Ardooie Petrus (1632-1667) x N Koolskamp Petrus (1654-?) Koolskamp Jan Laet (1659-1724) x Francisca Bylo Koolskamp Stephanus (1659-?) x Joanna Valckaert Koolskamp Martinus (1661-?) Koolskamp Laurentius (1640-?) Ardooie *Tak van Egidius di. Leyns Egidius di. Leyns (1550-1629) x Petronella Perneel Petrus di. Leyns (1578-1651) x Anna De Cock Petrus (?-1631) Guilielmus di. Leyns (1605-1655) x Petronella van de Walle Idem xx Judoca Viaene Joannes (1613-?) x Petronella van Bruane Petrus (1643-1673) Jacob (1650-?) David (1605-1650) x Anna Eeckhout David (1645-?) x Anna Cool Herminus (1646-1681) Egidius di. Leyns II (1580-1629) x Anna Dâ&#x20AC;&#x2122;Hollander Petrus (1618-?) Philippus (1620-?) x N Egidius (1644-1695) Egidius di. Leyns III (1622-?) Livinus (1624-?) x Joanna Vanderbeken Jacobus (1625-?) Joannes

Pittem Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Sint-Kruis Pittem Pittem Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt

De Ryckeghem saga

Jacobus di. Leyns (1585--1643) x Rogeria Verschoore Tielt Petrus di. Leyns (1604-1671) x Petronella Claeys Ardooie Jan (1634-?) Ardooie Petrus (1636-?) x Maria de Caigny Tielt Jan Baptist (1681-1725) x Judoca Bollaire Wingene Guilielmus (1639-1720) x Jacoba Vandenbussche Ardooie Egidius (1642-?) x Jacoba van Aelst Tielt Idem xx Jacoba de Reet Tielt Cornelis (1646-1716) x Joanna de Reynel Tielt Ludovicus (1686-1717) Ardooie Idem xx Anne Vandeputte Ardooie Jacobus Franciscus Tielt Nicolas (1605-1675) Ardooie Jacobus II (1608-1648) x Catharina Claeys Jacobus III (1632-1695) x Maria de Smet Franciscus (1662-?) x M. Martele Jacobus IV (1665-1712) x M. Craene Idem (1585-1643) xx Anna Hendrickx Guilielmus (1618-1655) x Catharina Verbeke Idem (1618-1655) xx Catharina Leene Jacobus (1650-1715) x Maria Claus Petrus (1681-?) Judocus (1683-?) x Rosa Verhelst Franciscus (1688-?) Egidius (1691-?) Guilielmus (1653-1701) x Maria van Isegem Martinus (1683-?) Joannes (1683-?) x N Martinus (1715-1749) x Joanna Cys Idem xx Regina Blomme Idem x Catharina Hasaert Joannes (1685-1769) x Anna Le Cluyse Guilielmus (1713-?) Joannes (1716-?) x Catharina De Meyer Marinus (1723-1746) Nicodemus (1690-?) x Elisabeth Tuytens Petrus (1694-1728) x E. Van Lysabetten

De Ryckeghem saga

Tielt Tielt Pittem Pittem Tielt Tielt Tielt Markegem Markegem Markegem Markegem Markegem Tielt Tielt Tielt Torhout Torhout Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt

Petrus Joannes (1724-?) x Carolina de Sloovere Tielt Joannes (1623-1684) x Catharina de Sloovere Pittem Philippus (1590-1624) x N Tielt Petrus (1620-?) Tielt Egidius IV (1624-1685) x Jacoba vande Keere Tielt Abel (1654-?) Tielt Petrus (1655-1683) x Petronella Verlinde Tielt Egidius (1658-?) Tielt Adrianus (1661-1697) x Judoca Gallant Tielt Egidius (1688-1729) x Joanna Boutens Tielt Joannes Franciscus (1727-?) Tielt Zacharias (1728-?) x M. van Compernolle Tielt Ferdinandus (1729-?) Tielt Joannes Franciscus (1690-?) Tielt Ferdinandus (1691-?) Meulebeke Zacharias (1692-?) Meulebeke Marinus (1591-?) x Anna Hellebuyck Tielt Marinus (1620-?) Wingene

*Petrus (1602-1654) (fil.Joannes dâ&#x20AC;&#x2122;Heere uit Pittem) x Antonia Pinioen

Tielt

Joannes (1628-1715)

Stephanus (1631-1714) x Catharina Verstraete Zwevezele Petrus (1669-1713) x Adriana de Poortere Loppem Pieter (1635-?) Tielt Joos (1637-1684) x Maria van Brabant Tielt Joos (1667-1712) x Cornelia Vervenne Meulebeke Joos Willem (1703-56) x Anna Devolder Tielt Franciscus Guilielmus (1734-?) x C. Ailliet Tielt Idem xx Petronella Cleppe Tielt Petrus Josephus (1740-1799) x B. Vandaele Tielt Joannes Franciscus (1746-?) x M.J. de Brouwer Tielt Jacobus (1677-1714) x Judoca Vande Keere Tielt Frans Joos (1700-?) Tielt

De Ryckeghem saga

II. DE MANDELVALLEI (Pittem, Oostrozebeke, Meulebeke, Dentergem, Markegem, Wakken) De Mandelrivier ontspringt in Passendale en Westrozebeke, kronkelt zich een weg door Roeselare en stroomt dan verder door Izegem, Ingelmunster, Oostrozebeke en Wakken, waar zij ten slotte in de Leie vloeit. Aan de overkant van de Leie vormt Sint-Eloois-Vijve een tweelingdorp met Sint-Baafs-Vijve. De zgn. oude Mandel mondt reeds uit in de Leie te Dentergem, Markegem em Oeselgem liggen ingesloten tusssen de Mandel en de Leie. De vruchtbare Mandelvallei kende al een intensieve vlasbouw in de 14e eeuw, nog vĂłĂłr de Leiestreek tot ontwikkeling kwam. Wanneer in de 16e eeuw de wolnijverheid ten onder ging kwam de vlasindustrie helemaal tot bloei. Het grootste deel van de lokale bevolking haalde toen zijn inkomen uit de vlasteelt em het verwerken van het vlas.

De Mandelrivier

De Ryckeghem saga

PITTEM - EGEM Strict genomen maakt Pittem geen deel uit van de Mandelvallei. Op de hoogten van Egem ontspringen evenwel meerdere beken, waarvan de afwatering naar de Mandelrivier in zuidelijke richting plaats vindt via de Devebeek. In het begin van de 17e eeuw bestond Pittem slechts uit een kleine dorpskern met een twintigtal huizen en omliggende landerijen. Ten noorden lag het voormalig kasteel van de heren van Pittem in ruïne. Het totaal aantal inwoners was geslonken tot een duizendtal. Tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) kwam de streek stilaan opnieuw tot rust en werden meer kinderen geboren. Het aantal inwoners werd evenwel opnieuw gedund door de pest van 1645-48 en door een uitbraak van dysenterie in 1694.

De begrafenisakten in de parochieregisters van Pittem geven een treurig beeld van de tol die geëist werd van de familie vR gdurende de epidemies van 1645-48 en 1694.:

22 augustus 1645: 31 october 1645: 3 december 1645: 10 december 1645 2 november 1646: 9 november 1647: 9 november 1647: 25 januari 1648: 25 januari 1648

+ Steven f. Gillis d’Heere + Petrus f. Stephanus & Joanna Bouverie + Laureins IV f. Maerten & Cath. van Rumbeke + Judoca Neels uxor Petrus f. Maerten + David f. Petrus di. Leyns & Anna de Cock + Willem f. Jan d´Heere & Kathelyne Tytgat + Guillam f. Jacobus di. Leyns II & Cathalina Claeys + Steven f. Steven (1568-1645) + Maria fa. Petrus & Judoca Neels

2 maart 1694: 4 april 1694: 27 april 1694: 10 october 1694: 16 october 1694: 16 october 1694: 21 october 1694: 3 november 1694: 1 december 1694:

+ Judoca De Tollenare uxor Jan vR + Jacobus + Maria fa. Jacobus di. Leyns III & Maria de Loddere +Stephanus f. Stephanus +Petronilla fa. Steven (1615-1660) +Jacobus f. Pieter & Joanna de Riemaecker +Egidius f. Joannes (1623-1674) +Judoca van Brabant uxor Laureins V +Guilielma fa. Laureins V & Judoca van Brabant

De Ryckeghem saga

In het boek van Valère Arickx over de Geschiedenis van Pittem worden de belangrijkste vR´s vermeld die daar in de 17e eeuw openbare functies vervulden. Zij kwamen voornamelijk voort uit de hoofdtak van Willem, met Steven als Schepen en Armmeester in 1640-43 en Pieter als Lid van het Leenhofbestuur van Claerhout in 1641; ook de tak van Lauwers, met Laureins als Armmeester in 1667-68, zijn zoon Jan als schepen in 1677-78, en In deze kerk werden in de 17e eeuw veel van Ryckeghem’s begraven zijn tweede zoon Joos als Armmeester en als Pointer (schatter) in 1683-87 was goed vertegenwoordigd, terwijl ten slotte de derde tak van Jacobus ook nog een Kerkmeester leverde in 1708-1709. De hoofdtak van Willem ontsnapte niet aan de epidemies. De belangrijkste slachtoffers waren Steven (1568-1645) en twee van zijn zonen, Petrus (1620-1645) en Steven (1615-1648). De enige overlevende zoon van Steven was Judocus (1618-1683) wiens nakomelingen nog in Pittem bleven wonen tot wanneer Judocus naar Zwevezele zou verhuizen. Na het overlijden van Jan de Heere (1570-1633) namen zijn erfgenamen de beslissing om de heerlijke rente van het leen den Braemt te verkopen aan jonker Daneel Deechbroot uit Brugge8. Zijn broers Adrianus, Pieter (die naar Tielt was verhuisd), Stephanus en Joannes doorspartelden de epidemie van 1645, maar twee van de drie kinderen van Stephanus zouden later bezwijken aan de disenterie-uitbraak van 1697. Van de zonen van Jan de Heere bleef uiteindelijk alleen zijn jongste zoon Joannes in Pittem wonen.

8 Valere Arickx: De Geschiedenis van Pittem, p. 76. Zie ook het Rijksarchief Gent 210 van de Familie Kervyn de Volkaersbeke, 3359, akte van 23 augustus 1633. De ingewikkelde verkoop vond plaats via een tussenpersoon. Met dank aan Luc Neyt die de verkoopakte voor ons ontcijferde. Het foncier bleef echter in bezit van de familie vR tot in 1687.

De Ryckeghem saga

PITTEM/EGEM 1600-1800 Steven (1568-1645) fil. Gillis dâ&#x20AC;&#x2122;Heere Steven (1615-1648) Judocus (1618-1683) x Maria Verschelde Judocus (1640-1683) x Judoca Bruneels Jacobus (1680-?) x Joanna Verbrugge Petrus (1620-1645) x Petronelle Charyn Joannes (1644-1681) x Susanna de Breine

Pittem Pittem Pittem Pittem Zwevezele Pittem Tielt

Pieter (1570-?) x Fluere N Steven (1605-?) x Janneken N Pieter (1607-?) x Joanna de Riemaecker Jacobus (1643-1694) x Maria de Mulye

Pittem Meulebeke Pittem Pittem

Jan dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1574-1633) x Katelyne Tytgat Adrianus (1600-?) x Catharina Devriendt Adrianus (1629-1665) x Catherina Callewaert Carolus (1636-?) x Maria Everaerts Joannes (1640-?) x Maria Pollentier Idem xx Petronilla van Zeebroeck Petrus (1602-1654) x Antonia Pinioen Guillielmus (1603-1647) x Jacoba van Driest Guilielmus (1635-?) x Petronilla van de Walle Joannes (1643-1716) x Adriana Termote Joannes (1668-1742) x Judoca Sanders Jan Baptist (1730) x Antonia Assur Petrus (1683) x Brigitta Marteyn Josephus (1687) x J. Raus Stephanus (1615-1660) x N Stephanus (1637-1694) x Joanna Deeghels Petrus (1659-1727) x Jacoba de Smet Jan (1618-1682) x Jacoba van Braele Joannes (1650-?) x Maria van Keesbilck Jos (1692-1722) Cornelis (1699-1733)

Pittem Pittem Brugge Brugge Brugge Brugge Tielt Pittem Pittem Pittem Pittem Gent Brugge Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

De Ryckeghem saga

Maerten (1570-1641) (fil. Laureins III) x Cathelyne van Rumbeke Pittem Petrus (1590-1645) x Judoca Neels (1600-1645) Pittem Stefaan (1595-1645) x Joanna Bouverie Pittem Petrus (1620-1645) Pittem Laureins IV (1600-1645) x Maria Bouckaerts Pittem Laureins V (1622-1680) x Judoca van Brabant (+1694) Pittem Laureins VI (1657-1679) x N Oostkamp Joannes (1625-1681) x Joanna van Keesbilck Pittem Petrus di. Leyns (1578-1651) x Anna De Cock Pittem Petrus (1598-1631) Tielt Jacobus (1599-1636) Tielt Guilielmus di Leyns (1600-1655) x Judoca Viaene Pittem. David (1605-1646) x Anna Eeckhout Pittem David (1645-?) x Anna Cool Pittem Joannes (1613-?) x N Tielt Egidius di. Leyns II (1580-1629) x Anna dâ&#x20AC;&#x2122;Hollander Pittem Petrus (1618-?) Tielt Philippus (1620-?) x N Tielt Egidius di. Leyns III (1622-?) Tielt Livinus (1624-?) x Joanna Vanderbeken Tielt Jacobus (1625-?) Tielt Jacobus di. Leyns I (1585-1643) x Rogeria Verschoore Tielt Nicolas (1605-1675) Tielt Pieter di. Leyns (1606-1670) x Petronella Clais Tielt Jacobus di. Leyns II (1608-1648) x Catalina Clais Tielt Jacobus di. Leyns III (1625-1690) x Maria Desmet Tielt Franciscus (1662-1712) x Maria Martele Pittem Jacobus di. Leyns IV (1663-1712) x Maria Craene Pittem Jacobus di. Leyns V (1693-1750) x Wambeecke Pittem Joannes Baptist (1729-1773) x de Cnock Loppem Petrus (1666-1713) x Adriana de Poorter Loppem Joannes (1634-1690) x Maria Merre Pittem Guilliam (1637-1647) Pittem Idem (1585-1643) xx Anna Hendrickx Tielt Guilielmus (1618-1655) x Catharina Leene Tielt Jacobus (1650-1715) x Maria Claus Markegem Guilielmus (1653-1701) x Maria van Isegem Tielt

De Ryckeghem saga

Joannes di Leyns (1623-1684) x Catharina de Sloovere

Pittem

Egidius (1610-1682) x Margaretha Cornet Egidius (1643-1694) x Judoca Bruyneel Egidius (1664-?) x M. van Severen Egidius (1693-?)

Pittem Pittem Pittem Pittem

Petrus (1621-?) x Joanna Mesdagh Petrus (1640-?) x Joanna Dobbels Joannes (1691-1745) x Judoca Sanders Jan (1719-?) Idem (1691-1745) xx Jacoba Verbeke Emmanuel x Jacqueline Boone Joannes (1648-?) x Judoca Vandenberghe

Tielt Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem Pittem

Huybrecht (1664-1690) x Maria de Backer Pittem Livinus III (1687-1739) x Maria Anna Vermeersch Tielt Jacobus (1723-?) x Maria Anna Beirelle Aarsele Petrus Josephus (1730-1795) x G. Neute Wingene Guilielmus (1731) x Joanna Maria van Maele Tielt Joannes (1691-1745) Pittem

Karel van Mander

Kasteel ter Borcht (uit Flandria Illustrata 1641-1644)

De Ryckeghem saga

Een tweede tak die nog zwaarder getroffen werd dan die van Willem was die van Lauwers uit Tielt die rond 1560 naar Pittem was verhuisd. Zijn zoon Maerten trouwde er met Kathelyne van Rumbeke. Hun drie zonen Stephanus, Petrus en Laureins IV, samen met de echtgenote van Petrus en twee van hun kleinkinderen Petrus en Maria bezweken allen aan de pest tussen augustus 1645 en januari 1648. Slechts twee dochters Catherine en Emerentia bleven gespaard. Deze laatste was in 1635 getrouwd met Cornelius van Lerberghe en hun zoon Lieven zou later naar Kortrijk gaan wonen en daar een bekende dynastie starten. Lauwers V, de zoon van Lauwers IV bleef ook gespaard, maar zijn echtgenote Judoca van Brabant zou bezwijken aan disenterie in 1694. Hun enige zoon Lauwers VI verhuisde naar Oostkamp waar ook hij vroegtijdig overleed. Merkwaardigerwijze werden de afstammelingen van de tak di. Leyns die van Tielt naar Pittem overkwamen maar weinig getroffen. Jacobus di. Leyns III overleed weliswaar aan disenterie in 1695. Zijn broertje Guilliam was reeds eerder op tienjarige leeftijd bezweken aan de pest van october 1647.

MEULEBEKE (incl. Oostrozebeke, Dentergem, Markegem, Ingelmunster, Wakken) Meulebeke was de geboorteplaats van de befaamde kunstschilder Karel van Mander, wiens familienaam duidelijk was afgeleid van de Mandelrivier. Hij studeerde te Tielt en ging daarna te Gent in de leer bij Lucas de Heere. Doordat hij later wegens de godsdienstonlusten naar Nederland ging wonen staat hij ten onrechte gerangschikt als een Hollandse schilder. De heerlijkheid Meulebeke was een oud bezit van de heren van Dendermonde die verbonden waren met het huis van Béthune. In 1515 werd de heerlijkheid verkocht aan Filips de Beer, wiens wapenschild terugging tot de stichter van zijn dynastie Nicolas l’Ours. Als beloning voor bewezen diensten in het Spaanse leger werd zijn achterkleinzoon Nicolas in 1655 door de Spaanse koning tot baron verheven.

Marialoop – Meulebeke

De Ryckeghem saga

De talrijke vR‘s die in de 17e eeuw naar deze streek migreerden, werkten er vooral als wevers terwijl hun echtgenoten en dochters spinsters waren. Hun aanwezigheid in Meulebeke begon rond 1627 met Pieter, één van de zonen van Gillis d’Heere van Pittem. Deze tak werd verder gezet door zijn zonen Steven en

Pieter, telkens ingeschreven als Kortrijkse buitenpoorters. Laatstgenoemde Pieter zou achteraf in het huweljk treden met Joanna de Riemaecker, de dochter van de burgemeester van Wingene, en met haar naar Pittem terugkeren. Een tweede tak begon in 1664 met Guilielmus uit Ardooie die te Meulebeke kwam trouwen met Judoca Vandenbussche. Zij hadden drie zonen, Laurentius, Guilielmus en Petrus, die allen in Meulebeke bleven, maar daar verder geen bekend nageslacht hadden. Een derde tak was afkomstig uit Ruiselede met twee zonen van Guilliaem III, die elk een deeltak startten. De eerste deeltak was die van Petrus die in 1696 tte Markegem trouwde met Maria Verbeke. Zij hadden drie zonen, Egidius, nog een Petrus en Bonaventure. De tweede deeltak was die van Guiliaem IV die zich vestigde in het naburige Dentergem waar hij trouwde met Judoca van Heuverswijn. Hun zoon GuiliaemV bleef ook in Dentergem wonen. Een vierde tak kwam uit Tielt met Jacobus die getrouwd was met Maria Claus en die zich aanvankelijk in Markegem vestigde. Maria´s oom Pieter Claus was de voorvader van de schrijver Hugo Claus acht generaties later. Maria en Jacobus vR hadden drie zonen: Petrus (1681), Franciscus (1686) en Egidius (1691-1778). Deze laatste verhuisde naar Meulebeke en was daar getrouwd met Joanna de Volder. Hij werd in 1772 gevolgd door Joannes die in Meulebeke trouwde met Maria Jacoba Desmet en in 1776 door Philippus Jacobus die huwde met Maria Catharina Devolder. Hun zoon Joannes Baptiste werd te Wakken geboren in 1789 en trouwde later met Victoria Vanhoutte. Een vijfde tak begon met Emmanuel uit Wingene die in Meulebeke kwam trouwen met Barbara Rottez.. Hun oudste zoon Joannes Franciscus trouwde met Barbara Delie en woonde in de sectie Robrechtegem. Zijn drie broers woonden echter in Oostrozebeke. Emmanuel’s broer Ignatius was wever en was getrouwd met Barbara Schoonbaert die spinster was. Zij hadden zeven overlevende kinderen, waaronder twee zonen Ivo en Leonardus. Ivo overleed echter als soldaat in de kazerne te Gent op 25-jarige leeftijd. Hun dochter Rosalia was getrouwd met Joannes Claerhout. Emmanuel´s jongste broer Machaer was getrouwd met Francisca Lefèvre en ging in Tielt wonen waar hun zoon Constantinus geboren werd. Deze werd later dienstbode terwijl zijn echtgenote Maria Vanderbeke opnieuw spinster was. Veel later kwam nog een zesde tak uit Tielt naar Meulebeke met Carolus Ludovicus. Hij was rond 1830 te Tielt getrouwd met Amelia Walleyn. Hij was wever en ook zij was spinster. Zij hadden vijf kinderen, waaronder slechts één zoon Leonardus, die trouwde met Maria Verhelle. Hun enige overlevende dochter Rosalia trouwde te Meulebeke met Johannes Matton en later een tweede keer met Thomas Coussement.

De Ryckeghem saga

MEULEBEKE-MARKEGEM-DENTERGEM 1600-1800 I. Pieter (1570-1634) fil. Gillis dâ&#x20AC;&#x2122;Heere x Fluere N Steven (1605-?) x Janneken N Pieter (1631-?) x N Judocus (1663-1717) x Judoca Lodders Guillaeme (1665-?) Pieter (1606-?) x Joanna de Riemaecker Jacobus (1643-?) x Marie de Mulye

Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke Pittem Pittem

II. Guilielmus (1639-1720) x Judoca Vandenbussche Laurentius (1666-1681) Guilielmus (1667-1701) Petrus (1672-?)

Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke

III. Petrus (1669-1778) x Maria Vanderbeke Egidius (1697-1778) x Joanna de Volder Dominicus (1737-1799) x Brigitte van Nieuwenhuyse Fredericus (1778-1857) x Rosalia Desmet Philppus Jacobus (1743-1814) x Maria Catharina Devolder Joannes Baptist (1789-1857) x Victoria Vanhoutte Bernardus (1790-1836) Petrus (1710-1736) x N Petrus (1735-?) x Neute Bonaventure (1715-1784) x Ana Livina Van Aelst Petrus Josephus (1740-?) x N Franciscus (1778-1847) Karel (1746-1795) x Theresia Roose Bernard (1792-1847) x Ang. van Betsbrugge Joannes Baptist (1749-1821) Petrus Joannes (1796-1845)

Markegem Markegem Markegem Markegem Wakken Deerlijk Wakken Markegem Zwevezele Dentergem Dentergem Dentergem Dentergem Dentergem Dentergem Meulebeke

De Ryckeghem saga

IV. Guilielmus IV (1670-?) x Judoca van Heuverszwyn Guilielmus V (1700-?) x Theresia Soetaert Jan Baptist (1745-?) x Brigitte Lampaert Josephus (1800-?)

Meulebeke Dentergem Meulebeke Ruiselede

V. Emmanuel (1747-?) x Barbara Rottez Joannes Franciscus (1776-?) x Barbara Delle Ignatius (1777-?) x Barbara Schoonbaert Ivo (1806-1831) VI. Carolus Ludovicus x Amelia Walleyn Leonard (1826-?)

Wingene Meulebeke Meulebeke Gent Meulebeke Meulebeke

VII. Jean (1737-?) x Marie Anne Snauwaert Joseph Bernard (1765-1818) x Philippine de Waele Idem xx Isabelle Rose Adam Eugenius (1767-1846) x Regina Boutte Joannes Franciscus (1798-1835) x Eugenia Debels Ferdinand (1803-1887) x Maria Francisca Roelens Idem (1767-1846) x Maria Jacoba Desmedt Pieter (1807-1847) x Barbara Vandenbulcke Idem (1767-1848) xxx Maria Neirynck Leo (1818-?) Ignace (1782-1802) x Isabelle Rose Boutte Jan Franciscus (1803-1892) x F. Casteleyn

Wakken Wakken Wakken Wakken Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke Meulebeke Oostrozebeke Dentergem

Een zevende en laatste tak was die van Eugenius uit Wakken. Deze laatste kwam pas naar Meulebeke na het overlijden van zijn eerste echtgenote Regina Boutte. Hij hertrouwde nog tweemaal, eerst met Maria Jacoba Desmedt, met wie hij nog twee kinderen had, en ten slotte met Maria Neirinck, die hem ook nog een zoon schonk. Hij was uit sterk hout gesneden, want hij overleed pas op de leeftijd van 80 jaar. Drie van zijn zonen werden wevers, die telkens trouwden

De Ryckeghem saga

met spinsters, spoelsters of kantwerksters. Zij woonden vooral in de wijken van Marialoop en Robrechtegem. WINGENE-ZWEVEZELE De plunderingen en vernielingen die plaatsvonden tussen 1570 en 1600 hadden een totale ontvolking van deze gemeente veroorzaakt. In 1583 vielen Oostendse vrijbuiters de parochie Wingene binnen en vernielden de kerk, samen met de omliggende huizen en schuren. Lodewijk Mesdach, de Heer van Wingene, vluchtte naar het bastion van de Malcontenten in Doornik, waar hij in 1584 zelfmoord pleegde.9 In 1595 werd de economische toestand van Wingene als volgt beschreven: “De prochie van Wingene is de allerarmste en de miserabelste prochie die onder de roede van Tielt gelegen is.” De grond was weinig vruchtbare zandgrond en was aan herbebossing toe. Men kan zich afvragen wat sommige vR’s bezielde om daar te blijven wonen. Het was nochtans in de periode rond 1600 dat twee zonen en een dochter van landbouwer Joris vR en Catharina van Dierendonck geboren werden. Deze Joris was de zoon van Karel en Maria van Walleghem en de enige die in Wingene nog overbleef van de oorspronkelijke tak van Jan vR en Beatrijs de Wulf. Beide zonen van Joris zouden trouwens omkomen gedurende de pest van 1645-46, waardoor deze deeltak te Wingene volledig uitdoofde. De landkaarten in het Tiendenboek geven een goed overzicht van Wingene in die tijd. In het centrum van Wingene worden 26 woningen afgebeeld. In de Flandria Illustrata van 1641 worden de belangrijkste domeinen op zeer gedetailleerde manier weergegeven, met name Wildenburg, het Hof van Poelvoorde en het Hof van Wingene. Op het einde van de 17e eeuw geraakten deze heerlijkeden echter in verval. Het kasteel van Poelvoorde werd omgebouwd tot een tot op heden bestaande boerderij. De familie van Poelvoorde was sinds eeuwen zelf niet langer in het bezit van haar heerlijkheid, die verschillende keren van Brugse eigenaar wisselde (de families Dreelinck, Bladelin, Metteneye en Adornes). Wel was Pieter van Poelvoorde ca. 1600 nog leenhouder van het achterleen de Gieteloo van Tielt-ten-Hove dat hij geërfd had van zijn vader Olivier VI, de rechtstreekse afstammeling van de eerder vermelde bottelier van de graaf van Vlaanderen.

9 Jo Patteeuw, op.cit.p. 43.

De Ryckeghem saga

WINGENE/ZWEVEZELE 1600-1800 Joris I (1550-1617) x Catharina van Dierendonck Joris II (1605-1646) x Petronella Vandyck Karel II (1605-1646) x Marie Vanakere Omaer VI (1600-?) x Petronella de Bouvere Joannes (1624-1673) x N Egidius (1654-1694) Joes x N Adrianus (1660-?) Arnoldus (1634-?) Amandus (1639-?) Petrus (1641-1663) Joannes Baptist (1681-1725) fil. Petrus (Tielt) x Judoca Bollaire Joannes Baptist II (1708-1769) x Anna Maria de Ryckere Emmanuel (1737-1773) x Barbara van Eenoo Amandus (1762-1832) x Joanna Francisca Deneweth Franciscus Xaverius (1765-?) x Augustina Dujardin Ivo (1797-1846) x Rosalia van Hee Idem (1737-1773) x Barbara Rottez Joannes Franciscus (1776-1820) x Barbara Delie Machaer (?-1847) Ignatius (1777-1846) x Barbara Theresia Schoonbaert Joannes Baptist III (1742-1784) x Godeleva Daijseele Petrus Josephus (1769-1800) x Veronica Schoonvaere Joannes (1800-?) Eugenius (1780-1836) x Joanna Theresia Degraeve Petrus Josephus (1744-1793)

Wingene Lichtervelde Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Meulebeke Meulebeke Wingene Wingene Wingene Meulebeke Wingene Wingene Wingene Zedelgem Wingene

De Ryckeghem saga

Idem (1708-1766) xx Barbara Theresia Steyaert Franciscus (1753-1819) x Lucia van Eenoo Leonardus (1789-?) x Isabella van Tornout Bernard (1755-1831) x Maria Theresia Notebaert Amandus (1789) Josephus Bernardus (1795) Idem (1755-1830) xx Anna Maria Bert Idem (1755-1830) xxx M.A. Verstraete Joannes (1800-1855) Charles (1802-?) Idem (1755-1830) xxxx Francisca Cleppe Bernard II (1824-?) & Amelia Verbauw Joannes Baptist (1764-?) Franciscus Augustus (1768-?) Stephanus (1631-1714) fil. Pieter den Heere (Pittem) x Catharina Verstraete Gillis !661-?) x N Jan (1682-?) Petrus de Oude (1669-1758) x Adriana Depoortere Petrus (1710-1736) fil. Petrus (Markegem) x N Petrus (1735-?) x Godeliva Neute

De Ryckeghem saga

Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Wingene Zwevezele Zwevezele Zwevezele Loppem Wingene Wingene

Tijdens de tweede helft van de 17e eeuw moesten de Wingenaars opnieuw het hoofd bieden aan vernielingen, opeisingen, hongersnood, ziekten en hoge belastingen. Door de talrijke incursies van de troepen van Lodewijk XIV werd Wingene in de periode 1665-1697 verschillende keren grondig vernield. Onder het Oostenrijks bewind kwam de rust terug en kon het gebied zich herstellen en verder ontwikkelen. Deze periode werd gekenmerkt door economische groei en demografische expansie. Het aantal vRâ&#x20AC;&#x2122;s in de streek nam eveneens exponentieel toe. De duurzaamste tak zou deze blijken welke gestart werd door Joannes Baptist II (1710-1771) de kleinzoon van Petrus en Maria de Caigny uit Tielt. Hij had tien kinderen uit zijn eerste huwelijk met Anna Maria de Ryckere en zeven uit zijn tweede huwelijk met Barbara Steyaert. De kindersterfte in die tijd was echter indrukwekkend, want van de zeventien kinderen bereikten slechts zes Sint-Martinus Kerk te Ardooie: hier werden veel vRâ&#x20AC;&#x2122;s gedoopt de meerderjarigheid! Joannes Baptist werd later nog voorbijgestreefd door zijn zoon Bernardus die er in slaagde vier keer te trouwen met een totaal van dertien kinderen, waarvan er opnieuw slechts acht meerderjarig werden. Naar Zwevezele kwam Stephanus uit Pittem na zijn huwelijk in 1657 met Catharina Verstraete. Hun tweede zoon Petrus de Oude (1669-1758) vertrok naar Loppem om daar een belangrijke landbouwerskolonie te vestigen (zie verder). Jacobus, de zoon van Judocus en Jacoba Bruneels uit Pittem werd rond 1660 in Zwevezele geboren. Hij trouwde er met Judoca Verbruggen en hun zoon Joannes trouwde met Petronilla van Canneyt, die op haar beurt een Joannes ter wereld bracht.

De Ryckeghem saga

ARDOOIE/KOOLSKAMP/RUDDERVOORDE 1600-1800 Petrus di. Leyns (1604-1671) x Petronella Claeys Jan (1634-?) x Petrus (1636-?) x Maria de Caigny Guilielmus (1639-?) Egidius (1642-?) x Jacoba de Reet xx Jacoba van Aelst Cornelis (1646-1715) x Jeanne de Reynel Idem xx Anna Vandeputte Petrus (1605-1655) x Maria de Clercq Joannes (1626-1701) x Judoca Vandenberghe Guilielmus (1655-1715) x A. M. Roelens (1651-1716) Karel (1677-?) Jan (1684-1712) x Cecilia van de Waetere Jan Baptist (1708-1781) x Isabella de Clercq Petrus (1711-?) x N Jan (1660-1712) x N Jan (1684-?) x N Jacobus (1686-?) x Maria de Roo Petrus Josephus (1628-?) Petrus (1632-1668) x N Petrus (1654-?) Jan Laet (1659-1724) x Francisca Bylo Stephanus (1694-?) Joannes (1698-?) Petrus (1701-1752) x Judoca Duisaert Petrus Jacobus (1704-?) Michael (1708-1763) Jacobus (1709-?) x Godelieve Devyncke Stephanus (1659-?) x Joanna Valckaert Martinus (1661-?) x Petronella Vandevelde

De Ryckeghem saga

Ardooie Ardooie Tielt Ardooie Brugge Brugge Tielt Tielt Ardooie Ardooie Ardooie Ardooie Ardooie Koolskamp Ardooie Ardooie Ardooie Ardooie Ardooie Ardooie Koolskamp Koolskamp Koolskamp Koolskamp Torhout Koolskamp Torhout Koolskamp Koolskamp Handzame

ARDOOIE/KOOLSKAMP/RUDDERVOORDE

Met Ardooie-Koolskamp-Ruddervoorde verlaten we de Roede van Tielt. In de jaren 1646-1648 werd ook Ardooie zwaar getroffen door de pest. Vanaf 1683 onderging de gemeente plunderingen van Spaanse en Franse troepen en sloeg een groot deel van de bevolking op vlucht. Rond 1694 heerste dysenterie die 666 levens opeiste. Slechts twee deeltakken van vR’s waagden de overstap van Tielt naar Ardooie. De eerste was die van Petrus di. Leyns en Petronella Claeys. Hun vijf zonen werden allen gedoopt in de St. Martinuskerk. Deze stoere kerk is nu geklasseerd als nationaal erfgoed. In een zijkapel staat het praalgraf van Jacob van Lichtervelde († 1431). Petronella Claeys was één van de eerste slachtoffers van de pest in 1646-1648. Drie van haar vijf zonen zouden daarna vlug Ardooie verlaten: Petrus trouwde met Maria de Caigny, een kleindochter van Romain de Caigny en keerde terug naar Tielt. Egidius ging in Brugge trouwen met Jacoba de Reet en bleef daar wonen. Cornelis ten slotte trouwde met Jeanne de Reynel, en keerde ook terug naar Tielt. Hun dochter Anne trouwde later in 1707 met Jacques de Caigny. Uiteindelijk bleef aldus van deze deeltak in Ardooie maar weinig over. Een tweede, meer duurzame, deeltak was deze van Petrus en Maria de Clercq uit de tak van de Pieter IV van Tielt. Deze Petrus was welstellend: hij was “prijser” in 1647, notaris in 1652 en eigenaar van een winkel en drie weefgetouwen te Ardooie. Zijn oudste zoon Joannes was getrouwd met Judoca Vandenberghe en had met haar twee zonen die in Ardooie bleven wonen. De oudste zoon Guilielmus, die getrouwd was met Anna Maria Roelens, verdient een bijzondere vermelding als één van de voorvaders van wereldkampioen wielrennen Briek Schotte, wiens voorouders uit Koolskamp kwamen. Schotte werd zelf geboren te Kanegem, waar zijn standbeeld (op de fiets) staat rechtover de kerk. De broer van Joannes, opnieuw een Petrus, had op zijn beurt vier zonen waarvan drie zich in Koolskamp vestigden en de vierde naar Handzame ging trouwen. Vooral Jan Laet, geboren in 1659 had veel nakomelingen, waarven het merendeel in Koolskamp bleef wonen.

10 Voor de stamboom van Briek Schotte, zie het tijdschrift Vlaamse Stam van maart-april 2011.

De Ryckeghem saga

ROESELARE De geschiedenis van Roeselare gaat terug tot de negende eeuw en kende een parallel verloop met dat van Tielt. De Roeselaarse Keure werd rond 1250 verleend door Margaretha van Constantinopel en rond 1260 werd op de markt een Belfort en Halle gebouwd. De lakennijverheid kende grote bloei tot 1578 maar ging ook ten onder in de godsdienstonlusten. In het begin van de 17e eeuw waren er geen vRâ&#x20AC;&#x2122;s meer in Roeselare. De twee zonen van schepen Romeyn, hoewel geboren in Roeselare hadden huin geboortestad verlaten om resp. naar Brugge en Kortrijk te gaan wonen. Vers bloed werd echter aangebracht door Antonius, uit de Brugse tak van vRâ&#x20AC;&#x2122;s , daar geboren in 1677. Hij was getrouwd met Maria Catharina Denys en had met haar twee zonen die poorters werden te Roeselare.

ROESELARE (1600-1800) Antonius (1673-1733) x Maria Catharina Denys Carolus Antonius (1720-1780) x Maria Joanna Degraeve Petrus Antonius (1767-?) Joannes Ferdinandus (1775-?) Petrus Jacobus (1730-1780) x Cecilia Isabella Poorters Pierre (1760-?) x Joanna Messelis Pieter Jacobus x Albertina de Langhe Eugenius x E. Halewyck Jean Charles (1761-?) x Maria Lowyck Ferdinand Hipolite (1768-1847) x Dedryvere Petrus Joseph (1795) x Marie Hovaere Louis Jourdain (1799-1853) Donatianus (1803-1876) x van Biervliet Charles Jean (1806-1885) x Virginie Lepere Petrus Jacobus (1768-?) x Maria Francisca Santorum Victor Francis (1791-?) Pieter Jan (1796-?) Idem xx Jacqueline Bossemaere Petrus Josephus (1807-?)

De Ryckeghem saga

Roeselare Roeselare Torhout Roeselare Roeselare Brugge Gent Gent Roeselare Roeselare Gent Gent Roeselare Gent Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare

HET BRUGSE VRIJE LICHTERVELDE-TORHOUT

Kaart van het Brugse Vrije gemaakt in 1664

Lichtervelde was een heerlijkheid die afhing van het Brugse Vrije. Het kasteel van Lichtervelde werd in 1580 verwoest door de de Malcontenten. Sindsdien resideerden de Heren van Lichtervelde in Brugge en Gent. Sanderus schrijft in zijn Flandria Illustrata van 1641: “Het oud en vermaard dorp Lichtervelde pronkte voormaels met een uitmuntend paleis en kasteel des Heren ’t welke de woede des oorlogs, gelijk vele andere in Vlaenderen omvergeworpen heeft.”

De Ryckeghem saga

Oude kaart van Lichtervelde (Bron: Wikipedia)

Het noorden van de gemeente bestond oorspronkelijk uit heidegebied. De hoofdactiviteit bestond er uit het steken van turf. De vRâ&#x20AC;&#x2122;s kwamen hier aan rond 1630 wanneer Joris II uit Wingene overkwam met zijn echtgenote Petronella Vandyck. Tussen 1635 en 1644 werden hier hun vier kinderen geboren: Joris III, Maria, Abraham en Joannes. Van geen enkele van de drie zonen zijn nakomelingen bekend. TORHOUT was op dat ogenblik reeds een belangrijke stad. Een eerste generatie arriveerde hier met twee zonen van Pieter vR uit Ardooie, Jan Laet, en Martinus. Deze laatste was aanvankelijk nog getrouwd te Bovekerke met Regina Blomme maar zijn tweede huwelijk met Joanna Cys werd reeds in Torhout ingezegend.

Ferraris-kaart van Torhout in 1775

De Ryckeghem saga

LICHTERVELDE/TORHOUT 1600-1800 Joris II (1605-1646) x Petronella Vandyck Joris III (1635-?) Abraham (1641-?) Joannes (1644-?)

Wingene Lichtervelde Lichtervelde Lichtervelde

Jan Laet (1659-1724) x Francisca Bylo Koolskamp Joannes (1698-1740) x Petronella Ketels Torhout Albertus Josephus (1738-?) x Angela van Tieghem Torhout Albertus Joannes (1760-1819) x Regina Vermeersch Torhout Jan (1792-1844) x Catharina Deschepper Torhout Petrus (1701-1752) x Judoca Duisaert Torhout Michael (1706-1763) x Joanna Roose Torhout Petrus Daniel (1745-?) x Maria van Sieleghem Torhout Petrus Antonius (1772-1846) x Joanna Gheysens Torhout Franciscus (1776-?) Torhout Joannes Baptist (1783-?) x Eugenie Petry Torhout Franciscus (1807-1853) Torhout Amand (1812-?) Torhout Joannes Baptist (1754-1816) x Barbara Dekeirle Torhout Petrus (1804-?) Torhout Carolus (1815-1879) x Celestine. Vandepitte Brugge Martinus (1661-?) x Petronella Vandevelde Handzame Martinus (1704-1749) x Regina Blomme Torhout Joannes (1742-?) Torhout Idem (1715-1740) x Joanna Cys Torhout Joannes Baptist (1746-1816) x Anna Depauw Torhout Lauwers (1707-?) x Maria Anna Blomme Torhout Jacobus Franciscus (1740-1806) x Maria Petronilla Chevalier Esen

100

De Ryckeghem saga

KOEKELARE en omgeving De streek van Koekelare vormt de overgang van de Westhoek met het Houtland en de polders. Het nabije Gistel was in de Late Middeleeuwen via een kreek met de zee verbonden. De bodem bestond uit zee-aanslibbingen die werden afgezet door periodieke zeedoorbraken. Koekelare maakte deel uit van het Brugse Vrije en was in de XVI-de eeuw ontvolkt geraakt tengevolge van de godsdienstonlusten en militaire bezettingen die daarop volgden. In 1591 was nog slechts een tiende van het landbouwgebied in gebruik. De aanleg in 1638 van het kanaal Plassendale-Nieuwpoort blies de locale economie nieuw leven in en zette verschillende vR’s er toe aan om zich in de streek te vestigen. Vanuit het nabije Oostkamp kwamen vijf kloeke zonen van Cornelis en Wilhelmina de Wulf: Petrus, Cornelius II, Joannes, Joos en Jacabus. De oudste zoon Petrus kwam in 1667 te Ichtegem trouwen met Jacoba Demeester. Zijn broer Cornelius II trad bij deze gelegenheid op als getuige. Deze trouwde later op zijn beurt met Catherina Tybaut en vestigde zich met haar in het naburige Gistel. De derde zoon Joannes trouwde met Adriana Termote, een jonge weduwe met drie kinderen en bleef in Koekelare wonen. De voorlaatste zoon Joos trouwde met Maria Mergaert en pachtte “het Somerhof ” dat toebehoorde aan de prinses van Izegem, die tevens dame was van de heerlijkheid Koekelare. Zij hadden het aanvankelijk niet gemakkelijk omwille van de ongunstige klimaatwijzigingen in dat tijdperk11. Zo moest Joos in 1712 een verklaring afleggen over hoeveel pacht hij verschuldigd was voor zijn hofstede omwille van sinds 1685 geaccumuleerde rente. Joannes, de derde zoon van Cornelius I, hertrouwde in 1692 met de negentienjarige Helena Marcus uit Koekelare. Omwille van het leeftijdsverschil bestond er lang twijfel of het hier ging om dezelfde Joannes, maar dit werd definitief bevestigd door de opzoekingen van Jaak Knudde uit Koekelare. Joannes pachtte het kasteelgoed De Princesse van de vorstin van Izegem voor de som van 40 pond grooten per jaar. Ook hij had het soms moeilijk zijn pacht tijdig te betalen want in 1718 eiste de ontvanger van de prinses van Izegem de som van 52 grooten pond voor achterstallige pacht. De laatste zoon Jacobus was in 1679 te Handzame getrouwd met Petronella Wllaert.Hun zoon Cornelius huurde later een grote hoeve op de Moerdijk te Goese. Jacobus trouwde later een tweede keer met Joanna Madou. In totaal accumuleerde hij aldus een twaalftal kinderen, waarvan echter slechts drie zonen de volwassen leeftijd zouden bereiken.De gemiddelde leeftijd bij overlijden bedroeg in die tijd slchts 13,6 jaar.

11 Volgens historicus Frank Daelemans in het hoofdstuk De Vlaamse en Brabantse Landbouw in: Belgie in de 17de Eeuw, p. 252 was de 17de eeuw voor de landbouw een periode van wederopbouw. De werkomstandigheden werden evenwel verzwaard door klimatologische veranderingen. In 1580 was een “kleine ijsperiode” begonnen die haar hoogtepunt bereikte in 1580-1610, 1640-1655 en 1690-1710. Dit waren tevens periodes van nieuw oorlogsgeweld gevolgd door zware epidemies (pest, dysenterie en griep).

De Ryckeghem saga

101

De volgende generaties stelden het reeds beter. De pachtprijzen in Koekelare vervijfvoudigden later tussen 1730 en 1790 hetgeen wijst op een belangrijke productiviteitsstijging12.Een bijzondere vermelding verdient Martinus Jacobus (1745-1796) een kleinzoon van Joannes en Helena Marcus. Hij trouwde drie keer en produceerde zes overlevende zonen, waarvan de laatste nog geboren werd in 1795. Hij was reeds een gegoede burger want in 1808 kon zijn zoon Carolus Josephus uit zijn tweede huwelijk zich vrijkopen van militaire dienst in het leger van Napoleon voor een bedrag van 650 franse kronen. Carolus Josephus leefde rustig verder tot 1852. De ironie van het lot wou dat zijn achterkleinzoon August in 1917 zou sneuvelen in de eerste wereldoorlog en begraven werd in het militair kerkhof van West Vleteren (zie foto).

12 Cf. David Hackett Fischer, op.cit. p. 131. 102

De Ryckeghem saga

GISTEL- ICHTEGEM- KOEKELARE 1600-1800 Petrus (1642-?) x Jacoba Demeester Ichtegem Petrus (1665-1684) x Joanna Vandevelde Gistel Cornelius II (1647-1698) x Catharina Tybaut Gistel Cornelius III (1675-1712) x Maria van Hacke Gistel Cornelius IV (1698-?) Gistel Franciscus (1699-1738) x Joanna Clara Verslype Gistel Cornelius Franciscus (1735-1798) x M. Fr. Demeester Gistel Petrus Franciscus (1767-?) Gistel Petrus Joannes (1771-?) Gistel Engelbertus (1776-?) Gistel Idem (1675-1712) xx Godelieve Coopman Gistel Nicasius Ignatius (1709-1732) Gistel Judocus Jacobus (1680-?) x Catharina Goes Vladslo Josephus (1731-?) Vladslo Idem (1680-?) xx Godeliva van Beneen Gistel Joannes (1650-1719) x Adriana Termote Koekelare Joannes (1678-1742) x Judoca Sanders Koekelare Pieter (1683-?) x Brigitta Marteyn Brugge Antonius (1708-?) Koekelare Balthasar (1712-?) Koekelare Bonifacius (1713-?) Koekelare Joseph (1715-?) Koekelare Joseph (1687-?) x Joanna Raus Koekelare Judocus (1687-1734) x Joanna Mockery Koekelare Josephus (1718-1756) x Joanna Dekeyser Koekelare Peter Ignatius (1720-?) Koekelare Joannes Baptist (1722-1742) Koekelare Idem (1687-1734) xx Joanna Gotelaere Koekelare Petrus |Josephus (1734-1812) x Isabella Theresia Storme Koekelare Petrus Josephus (1770-1820) x Isab. Vandecasteele Koekelare Carolus Franciscus (1774-1854) x J.Clara Dereeper Koekelare

De Ryckeghem saga

103

Idem (1650-1719) xx Helena Marcus Joannes (1704-1751) x Petronella van Parijs Joannes Franciscus (1745-1796) x Maria Theresia Verheust Idem (1745-1796) xx Isabella Clara Dhondt Idem (1745-1796) xxx Joanna Francisca Deprez Ludovicus (1793-1855) x Sophia Vanacke Bernardus (1795-1867) x Helena Speecke Ludovicus (1747-1816) x Constantia Willaert Franciscus Josephus (1785-1818) Martinus Ignatius (1707-1779) x Elisabeth Dierickx Martinus Jacobus (1745-1796) x Veronica Vandecasteele Martinus (1769-1795) x Rosa Hemerijck Petrus Martinus (1777-1851) x Catharina Rammelaere Idem (1745-1796) xx Helen Arnoudt Joannes Baptist (1787-1854) x Francisca Vanacke Carolus Josephus (1789-1852) x Cecilia Tommelein Idem (1789-1852) x Anna Thersia Wallyn Ludovicus (1710-1791) x Joanna Vandewalle Joannes Ludovicus (1741-1816) x Maria Theresia Hendrickx Petrus Joannes (1771-1788) Joannes Baptist (1774-?)

104

Koekelare Koekelare Vladslo Vladslo Koekelare Ichtegem Vladslo Leke Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Gistel

De Ryckeghem saga

Joos (1659-1719) x Maria Mergaert Eduardus (1690-?) Jacobus Petrus (1691-?) x Joanna Badou Petrus (1692-?) Sebastianus (1694-?)

Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare

Jacobus (1660-1719) x Petronella Willaert Petrus (1687-?) Arnoldus (1696-1719) Cornelius (1698-1758) x Godeliva Dekeyser Joannes Baptist (1740-?) x Joanna Maria de Crabbe Ludovicus (1773-1845) x Maria Theresia Vanheste Philippus Jacobus (1776-?) Joannes Norbertus (1776-?) Joannes (1700-1769) x Judoca Vandenberghe Joannes (1732-?) Joseph (1734-1794) x Maria Anna Verbrugge Idem (1660-1719) xx Joanna Madou

Koekelare Koekelare Koekelare Koekelare Pervyze Pervyze Pervyze Pervyze Keiem Keiem Leke Koekelare

Paschasius (1681-?) x Joanna Declerck Petrus Jacobus (1732-?) Carolus Jacobus (1758-?)

Ettelgem Ettelgem Koekelare

De Ryckeghem saga

105

Kaart van Brugge in 1562

BRUGGE en omstreken Gedurende de Tachtigjarige Oorlog was de handel via het Zwin volledig stilgevallen. Bovendien kwam de voorhaven van Sluis volledig in handen van de Republiek der Verenigde Nederlanden en daarmee verloor Brugge zijn verbinding met de zee. Het vervoer van goederen op het kanaal Brugge-Sluis werd verboden of aan een hoge tol onderheven. Van een bloeiende handelsstad was nu geen sprake meer. De bevolking zakte van 42.000 naar 30.000. Toch kon de stad zich nog enigszins in stand houden dank zij haar internationale contacten, o.m. met Engeland en Spanje. Onder het Oostenrijkse bewind kende de stad een lichte economische heropleving. Op initiatief van Jozef II werden de kerkhoven binnen de stad afgeschaft. Rondom de St. Salvatorskerk werd deze ruimte herleid tot een tuin; aan de St. Jacobskerk ontstond een plein. Het is zinvol de verschillende vertakkingen van vRâ&#x20AC;&#x2122;s te Brugge te groeperen volgens de wijk waar ze woonden, de kerk waar hun kinderen gedoopt werden, waar ze trouwden en ten slotte ten grave werden gedragen. Op die manier ondernemen we tevens een excursie door deze mooie historische stad.

106

De Ryckeghem saga

SINT-DONAAS KERK De Sint-Donaaskerk was oorspronkelijk genaamd naar de locale beschermheilige en diende lang als hofkerk van de graven van Vlaanderen op de Burch, tegenover het stadhuis en naast de residentie van de graaf. Galbert van Brugge beschrijft de kerk als volgt (tekst uit de Engelse vertaling): “There stood the church of Saint Donatian, built round and high, roofed over with earthenware material, its peak vaulted with hollow jars and bricks, for the original roofing of the church had been made of wood but when the structure of the bell-tower was erected, the basilica itself Sint-Donaaskerk aan de Burch (links vooraan) had been covered with this man-made material. From this place it dominated the scene in the splendor of its beauty like the throne of the realm; in the midst of the fatherland it called for safety and justice everywhere in the land through security and peace, right and laws.”13 Wanneer in 1559 het bisdom Brugge werd opgericht, werd de kerk bevorderd tot kathedraal en behield ze deze rang tot aan het einde van het Ancien Regime in 1795. In 1799 werd ze echter openbaar verkocht en daarna volledig afgebroken. De vR’s die in Brugge woonden tussen 1600 en 1795 hebben deze kathedraal echter nog goed gekend. De kinderen van Pieter vR en Jacoba van Grysperre werden in deze prestigieuze kerk gedoopt: Pieter was de zoon van Jan de Jonge en Petronella Ghesquiere uit Tielt en kwam uit de burgemeesterstak van Alexander d’Heere, terwijl Jacoba van Grysperre stamde van een patriciërsfamilie die meerdere ridders in haar stamboom telde14. Brugge St. Anna De St. Anna parochie is een populaire buurt in Brugge en ligt vlak naast Assebroek en Sint Kruis. Het is dus niet te verwonderen dat we hier de telgen aantreffen van de Brugse tak van de vR’s die in de 16e eeuw naar Assebroek en omgeving kwamen wonen. Op 27 april 1595 trouwde Joannes, een kleinzoon van Cornelis uit Oedelem, hier met Jacquemine Joos. Hun zoon Gaspard bleef later in Brugge wonen. 13 Galbert of Bruges: “The Murder of Charles the Good”. 14 Ondermeer de ridders Guillaume en Simon, beiden geboren te Gent rond 1430. Deze familie was bovendien verwant met de Brugse familie van Praet van Moerkerke. De Ryckeghem saga

107

Op 17 juni 1606 liet zijn kozijn Frans uit Oostkamp, hier zijn dochter Jacoba dopen.. Zoals verder vermeld was Frans getrouwd met Petronella Negheman, die als voorouders Jan Negheman en Margaretha Lem had, deze laatste een kleindochter van de rijke handelaar en burgemeester Maerten Lem.

Sint-Anna wijk te Brugge

De oorspronkelijke gotische kerk, die tien jaar voordien door de beeldenstormers vernield werd, was toen nog volop in wederopbouw.

De nieuwe Sint-Annakerk, die werd ingewijd in 1624, bezat een barok interieur, met o.a. een marmeren doksaal en doopvont. Op 19 oktober 1645 werd hier David boven de doopvont gehouden; hij was de zoon van David vR en Anna Eeckhout die het jaar voordien in Tielt waren getrouwd. Later, op 31 januari 1660, trouwde Adrianus in dezelfde kerk met Catharina Calewaert. Hij was ook afkomstig uit Tielt, maar stond sinds 1655 ingeschreven Interieur van de Sint-Annakerk in het Brugse register van makelaars en woonde sindsdien in de Koopmanstraat Oost. Op 13 september 1665 werd hij reeds in dezelfde kerk begraven, waarschijnlijk als slachtoffer van de pest. Het makelaarsberoep stelde zijn leden bloot aan besmettelijke ziekten die langs de schepen werden binnengebracht15. Op 23 januari 1667 kwam Joannes, de jongere broer van Adrianus, hier trouwen met Maria Polentiers. Hun vijf kinderen werden nadien allen in deze kerk gedoopt16. Maria Polentiers zou evenwel overlijden in 1676 kort na de geboorte van haar jongste dochter Anna, en weduwnaar Joannes hertrouwde daarna met Petronella van Zeebroeck, opnieuw in de St. Anna kerk. Hun zoon Livinus, geboren in april 1677, werd in dezelfde kerk gedoopt. 15 In 1665 overleden in Brugge niet minder dan twintig makelaars aan de pest, waaronder deken Pieter Allaert. 16 De Vlaamse priester-dichter Guido Gezelle werd later ook in dezelfde kerk gedoopt. 108

De Ryckeghem saga

In 1678 werd Maria Everaerts uit het nabije Sint-Kruis hier ten grave gedragen. Zij was eerder met haar echtgenoot Carolus III vanuit Wingene naar Sint-Kruis verhuisd. In 1706 trouwde Petrus uit Koekelare in deze kerk met Brigitta Marteyn. Hun dochter Brigitta, geboren in 1709, trouwde later in dezelfde kerk met slachter Maximiliaan Druel. Zij hadden een kloeke zoon Joannes, die twee keer in het huwelijk zou treden, de laatste keer nog op 87-jarige leeftijd ! Sint Salvator Deze kerk gaat terug tot de negende eeuw, maar kreeg haar huidige gotische vorm pas in de 14e eeuw. Zij ontving het statuut van kathedraal in de 19e eeuw na een gelukte restauratie uitgevoerd door de Britse architect Robert Chantrell.

Sint Salvator-kerk

De meest prestigieuze huwelijken vonden plaats in St. Salvator. In 1648 trouwde hier koopman Loys uit Tielt met Francisca de Moor, de dochter van Joos de Moor en Maria Gloribus. Hun zoon Frans erfde van zijn moeder die jong overleed en werd aldus mede-eigenaar van het huis de Prince van Parma op de Markt. Zijn vader hertrouwde later te Gent met Catharina vande Keere en zette daar zijn zaken verder. Nadat Franciscus zijn studies tot priester had voleindigd, vervoegde hij opnieuw zijn familie in Gent, waar hij kapelaan werd van de Sint Michielskerk. In februari 1682 kwam Hieronimus uit Pittem in Sint Salvator trouwen met Jacoba Verhagen. Van 1682 tot 1699 hadden zij samen elf kinderen waaronder zeven dochters en slechts twee overlevende zonen. Na het overlijden van zijn echtgenote in 1701 hertrouwde Hieronimus met Maria Catharina Rysselaere en had met haar nog een laatste (befaamde) dochter Rosa. In 1714 trouwde Isabella, de oudste dochter van Hieronimus ook in St Salvators met Jacobus Bauwens. Tussen 1714 en 1726 bracht zij zeven kinderen op de wereld, die allen in dezelfde kerk werden gedoopt. Haar jongere zuster Philippina trad in hetzelfde jaar 1714 in het huwelijk met Jacobus Haegebaert. Zij zou later in 1771 in dezelfde kerk begraven worden. Rosa, de jongste dochter van Hieronimus, was hier in 1741 voor de tweede keer getrouwd met Joannes Baptist van Severen, wiens broer Robert abt was van de abdij ter Duinen. In 1702 was Ludovicus hier getrouwd met Barbara de Gryson. Hij was de zoon van Joannes en Petronella van Zeebroeck. Zijn jongste dochter Barbara trouwde later in dezelfde kerk met Melchior Vanhaecke. In 1749 had hier het huwelijk plaats van Carolus II uit St. Kruis met Maria Verpoortere. Zij hadden vijf kinderen, die allen in dezelfde kerk gedoopt werden.

De Ryckeghem saga

109

In 1767 vond het huwelijk plaats tussen Theresia vR en Petrus Vandeneucker. Hun vier kinderen zouden echter vroeg overlijden tussen 1770 en 1771 en allen in dezelfde kerk begraven worden. Vijf kinderen van Aldegonde vR en Pierre Turgy werden ook hier gedoopt tussen 1771 en 1777. Hiervan zouden slechts twee overleven. Aldegonde was te Gistel geboren als dochter van Franciscus en Joanna Clara Verslype. Ten slotte trouwde Emmanuel Charles hier in 1793 met Marie Frison. ONZE-LIEVE-VROUW KERK De Onze-Lieve-Vrouw kerk is misschien niet de grootste, maar wellicht de mooiste kerk van Brugge omwille van haar middeleeuws karakter. Haar constructie vond plaats tussen de 13e en de 15e eeuw. Het belangrijkste en meest in het oog springende deel is de toren van 122 meter hoog die eeuwigheid en robuustheid uitstraalt. In de kapel in de rechtervleugel staat de beroemde Madonna van Michelangelo, die in 1506 door twee Brugse kooplieden in Siena werd aangeToren van OLV-Kerk te Brugge kocht. In het koor van de kerk staan twee prachtige grafstenen van Karel de Stoute en van zijn dochter Maria van Bourgondië. In 1587 was Georgius, de zoon van Pieter uit Koolkerke, hier getrouwd met Catherine Verleene. In 1616 liet Gaspard, de zoon van Joannes uit Assebroek, hier zijn zoon Joannes dopen. Het volgende huwelijk van een vR in deze kerk zou pas veel later plaats vinden in 1668 tussen Catharina en Joannes Ledieu. In hetzelfde jaar werd de zoon Joannes van Livina en Martinus Timmerman hier gedoopt. In 1682 werd Zacharias, de zoon van Joannes en Petronella van Roobroeck er gedoopt. In 1686 trouwde Joanna met Petrus Deprez; tussen 1687 en 1699 werden hun acht kinderen allen in dezelfde kerk gedoopt. Vermeldenswaard is het dubbel huwelijk tussen vR’s en van Wambeecke’s in september 1720. Joanna, de dochter van Hieronimus trouwde toen met Jacobus van Wambeecke terwijl de zuster van deze laatste trouwde met Jacobus di. Leyns uit Pittem..

110

De Ryckeghem saga

Het volgende dubbele huwelijk had plaats in 1760 tussen Pieter en Joanna Messelis enerzijds en tussen Adrianus Messelis en Coleta Constantia vR anderzijds. Joseph Charles, de zoon van Pieter die geboren werd in 1762 en kleermaker werd, zou op zijn beurt trouwen in 1804 met Marie Lowyck. In 1767 trouwde Maria vR met Carolus Goddyn; zes jaar later werd ze reeds begraven in St. Salvator. In 1768 werd hier het huwelijk voltrokken tussen Anna vR met Franciscus Declercq. Sint-Catharina De Heilige-Magdalena- en Catharina-kerk dateert van de 16e eeuw. In 1664 werd hier Zacharias van Isegem gedoopt, de zoon van Judoca vR en Pieter van IseÂgem. In 1696 werd de dochter Maria van Joanna vR en Jacobus Hagetuyte er gedoopt. Hun tweede dochter Joanna werd er ten grave gedragen in 1750. Sint-Gillis Deze kerk bevindt zich in de volkse wijk Sint-Gillis. Zij werd aanvankelijk gebouwd in 1240 als hulpkapel van de OLV parochie maar werd aanzienlijk verruimd tussen 1462 en 1479. In de 15e eeuw vonden belangrijke kunstenaars zoals Jan Memling hier hun laatste rustplaats. Zijn graf is ondertussen verdwenen, waarschijnlijk vernietigd tijdens de beeldenstorm. In 1660 trouwden hier Guilielmus vR en Audomara FranĂ§oys. Audomara overleed echter reeds in 1664. In 1666 werd de tweede echtgenote van Guilielmus er ook reeds ten grave gedragen. Zij was samen met haar kind bezweken aan de pestepidemie die dat jaar Brugge teisterde. De dubbel getroffen weduwnaar werd in dezelfde kerk begraven in 1670. Hij was nauwelijks dertig jaar oud. In 1706 trad Petrus in het huwelijk met Brigitta Marteyn. Hij was de zoon uit het eerste huwelijk van Joannes met Adriana Termote uit Koekelare. In 1707 trouwde Magdalena hier met Joannes Baptiste Aneca. Zij was de oudste dochter van de reeds vermelde Hieronimus. Tussen 1708 en 1714 werden haar vier kinderen echter gedoopt in St. Salvator. Haar echtgenoot werd in 1715 in St. Gillis begraven. Nog hetzelfde jaar hertrouwde zij in dezelfde kerk met Jacobus Verduyn. Het jaar voordien was haar zuster Philippina in dezelfde kerk getrouwd met Jacobus Haeghebaert.

De Ryckeghem saga

111

Sint-Jacobs Deze kerk dateert nog uit de 13e eeuw en wordt soms bestempeld als de schatkamer van Brugge. De schatbewaarder van de Orde van het Gulden Vlies ligt hier begraven (evenwel zonder zijn schatkist). In deze parochie woonden niet alleen de meest prominente Bruggelingen maar ook rijke vreemdelingen zoals de Italiaanse bankier Arnolfini, wiens befaamd huwelijksportret geschilderd werd door de bevriende Jan van Eyck.

Giovanni Arnolfini en echtgenote

Slechts vier vRâ&#x20AC;&#x2122;s traden in deze kerk in het huwelijk. Twee betroffen de kinderen Franciscus en Rosa van Hieronimus. Franciscus trouwde in 1725 met Godeliva Fockaert en Rosa in 1727 met Joannes Vanvyve uit het bekende Brugse vleeshouwersgeslacht. Hun vader was ondertussen reeds overleden in 1709 en hun jonge broer Hieronimus II stond ingeschreven in het wezenregister van de kerk tussen 1705 en 1711.

Het tweede huwelijk van Ludovicus met Anna Wagenare in 1718 en het derde met Maria Rosee in 1721 vonden telkens plaats in deze kerk. In 1768 trouwde hier ten slotte Aldegunde uit Gistel met Petrus Turgy. Hun vijf kinderen werden echter gedoopt in St. Salvator. Sint-Michiels Sint-Michiels ligt ten zuiden van de historische binnenstad en is samen met Sint-Andries de welvarendste deelgemeente van Brugge. In 1801 werd hier Simon de zoon van Anne Therese vR en Jean FranĂ§ois Moerman gedoopt. SINT-PIETERS-OP-DEN-DIJK Deze kerk lag oorspronkelijk op het kruispunt van twee dijken die de stad tegen overstromingen moesten beschermen. Hier werd in 1647 Franciscus vR gedoopt. Hij was de zoon van Carel II en Maria van Acker uit Wingene die naar Brugge waren verhuisd.

112

Sint-Pieters-op-den-Dijk

De Ryckeghem saga

Beeld van de ziekenzaal van het Sint-Janshospitaal in 1778

SINT-JANS HOSPITAAL Het Sint-Jans hospitaal is één van de oudst bewaarde hospitaalgebouwen van Europa. Het is een museum waar meubels, schilderijen, beelden en tinnen keukengerief getuigen zijn van eeuwenlange ziekenverzorging. In de hospitaalkapel kan men het beroemde Ursulaschrijn van Jan Memling bewonderen. In 1666 woedde de pest in Brugge, en verschillende vR’s zijn er onder bezweken. Thomas Van den Berghe (“Montanus”), die op dat ogenblik reeds sinds twintig jaar hoofdgeneesheer was van het Sint-Janshospitaal, werd toen benoemd tot hoofdverantwoordelijke van de “Kamer van Gezondheid”. Hij noteerde de evolutie van de ziekte van dag tot dag bij alle besmette personen en hun familie. Hij publiceerde achteraf een verslagboek in het Latijn over de Brugse pest. Het verzorgend personeel van Sint Jans werd uiteraard zelf ook getroffen door deze epidemie. Montanus zelf bleef gelukkig gespaard. Onder de slachtoffers van de pest in augustus 1666 tellen we o.m. Magdalena Verschrieck, de echtgenote van Guilielmus vR. Zij waren nog geen jaar getrouwd. In 1782 stierf in het hospitaal Anna, een dochter van Martina vR en in 1783 stierf er de echtgenoot Joseph Heuninck van Maria. In 1794 stierf hier ook de schoonzuster Joanna Messelis van Coleta Constantia vR.

De Ryckeghem saga

113

SINT-KRUIS Sint Kruis ligt ten oosten van de historische binnenstad, en behoorde zoals Assebroek ooit tot Sijsele. Het oorspronkelijk centrum van Sint-Kruis lag te Male, de residentie van de graven van Vlaanderen. Lodewijk van Male werd er geboren in 1321. Zijn halfzuster Maria van Vlaanderen trouwde er in 1351 met Olivier van Poelvoorde, de bottelier van de graaf. Rond 1660 kwam Carolus, een zoon van Adrianus en Catharina Devriendt, vanuit Kasteel van Male,: Olivier van Poelvoorde trouwde hier in Pittem naar Sint Kruis om er te trouwen 1351 met Maria van Vlaanderen met Maria Everaerts. Tussen 1664 en 1676 werden hun zeven kinderen, waaronder drie zonen, in St Kruis geboren. Maria Everaerts overleed reeds in 1678 en Carolus volgde haar in het graf in 1685. Hun oudste zoon Carolus II werd ingeschreven als wees in het register van Sint Donaas. Hun tweede zoon Joannes trouwde er later met Anna de Brune. Hun derde zoon Jacobus trouwde met Petronella vanden Berghe. en ging in Oostkamp wonen. ZEDELGEM-LOPPEM Deze landbouwersgemeente ligt in het Brugse Ommeland en grenst ten Noorden aan Sint-Andries en Sint-Michiels. De Sint-Martinuskerk te ZedelgemLoppem werd in de 13e eeuw “versteend” door Philip van Steelant, de oudst bekende dorpsheer. Petrus, eén van de zonen van Stephanus uit Zwevezele, trouwde in Varsenare met Adriana Depoortere, en vestigde zich daarna met haar in het naburige Loppem. Deze Petrus was de patriarch van een levenskrachtige kolonie die begon met twee zonen, Isaac (1701) en Sint-Laurentiuskerk te Zedelgem Petrus (1704), beiden gedoopt in de Sint-Martinuskerk te Loppem. Isaac trouwde in deze kerk met Francisca Mingauw uit Oostkamp en betrok met haar de herberg de Nachtegaal. Hij overleed reeds in 1731 en liet twee weeskinderen na, Anna

114

De Ryckeghem saga

en Petrus, resp. drie en twee jaar oud.17 Petrus (1704-1759) trof het beter dan zijn broer Isaac, trouwde zelfs twee keer, en hield uit elk huwelijk een zoon over: Joannes Baptiste (1729) en Isaac (1737). Joannes Baptiste trouwde met Anna Maria Deknock en had zeven overlevende kinderen, waarvan twee zonen: Petrus Jacobus en Joannes Josephus. Isaac trouwde ook tweemaal, en had uit elk huwelijk een zoon met dezelfde naam Petrus Jacobus. De talrijke kinderen van Eugenius en Joanna Theresia Degraeve werden ook in de Sint-Martinuskerk gedoopt. Eugenius was de zoon van Jan Baptist IV uit Wingene. Zijn zuster Barbara kwam ook in Zedelgem trouwen met Joannes van Cleven.

OOSTKAMP

Sint-Martinuskerk te Loppem: hier werden veel vR’s gedoopt

Na het Calvinistisch bewind te Brugge van 1578 tot 1584 eeuw lagen alle gronden van de heerlijkheid Oostkamp verwoest en geruineerd achtergelaten. Rond 1600 kwam echter Frans vR vanuit Oedelem naar Oostkamp om te trouwen met Pieryncken Negheman, de dochter van de vermogende lokale kerkmeester Jan Negheman. De familie Negheman was prominent in het Brugse. Grootvader Jan I Negheman was ooit getrouwd met Margaretha Lem uit de rijke Brugse familie die handel dreef met Lissabon en Madeira. Maerten Lem was burgemeester van Brugge en raadgever van de Boergondische graven van Vlaanderen. Margaretha Lem was één van zijn talrijke kleinkinderen. Pieryncken Negheman had evenwel twee halfzusters uit een vorig huwelijk van haar vader met Ludovica Kindt. Na het overlijden van haar vader in 1596 kwam Pieryncken aldus in onverdeeldheid met haar halfzusters, die respectievelijk getrouwd waren met Omaert de Sanghere en Adrien Goormachtigh. Haar echtgenoot Frans kocht niettemin een hofstede in Oostkamp en wordt vermeld als aanborger van de gemene Looweiden in Oostkamp uit hoofde van Pieryncken Negheman. De onverdeeldheid tussen de families van Ryckeghem, de Sanghere en Goormachtigh werd echter niet opgelost en werd verschoven naar de volgende generatie. 17 Petrus Mingauw, de broer van Francisca, bleek na onderzoek mijn voorvader langs moederszijde te zijn. Mijn kloeke grootvader Henri Mingou, geboren te Sint-Andries en overleden te Blankenberge op 92-jarige leeftijd, was inderdaad een afstammeling van Petrus Mingauw en Adriana van Rentergem.

De Ryckeghem saga

115

Uit het huwelijk met Pieryncken Negheman kwam een zoon Frans II voort, en uit een later tweede huwelijk met van Roosebeque een tweede zoon Cornelis. Frans II bleef echter vrijgezel en woonde in het naburige Erckegem, terwijl zijn halfbroer Cornelis trouwde met Wilhelmina de Wulf en in Oostkamp bleef wonen. In 1661 gingen de halfbroers Frans II en Cornelis een zware lening aan bij chirurg Andreas Balsar uit Brugge om de mede-erfgenamen van de families de Sanghere en Goormachtigh te kunnen afkopen en aldus de hoeve van Jan Negheman in haar geheel te verwerven. Zij slaagden er achteraf niet in de zware lening terug te betalen en in 1680 liet de weduwe van chirurg Balsar door de baljuw van Erckeghem beslag leggen op de hofstede van de zoon Frans III te Oostkamp en op de landerijen te Erckeghem tot verhaal van 707 pond gr. schulden.Dit verklaart waarschijnlijk waarom de overige vier zonen van Cornelis en Wilhelimina de Wulf besloten van uit te wijken naar Koekelare om daar een verse landbouwerskolonie te vestigen. De enige die achterbleef was Frans III die getrouwd was met Petronella van Eenoo bij wie hij slechts één dochter had, zodat deze tak te Oostkamp tot een vroegtijdig einde kwam. Laurentius vR uit Pittem kwam ook te Oostkamp aan rond 1670 maar overleed reeds in 1679. Dit betekende meteen ook het einde van een lange reeks van Lauwersen in deze tak. Rond 1700 kwam ten slotte ook nog Jacobus, één van de zonen van Carolus III, over uit Sint-Kruis. Hij was getrouwd met Petronella van den Berghe en overleed te Oostkamp in 1734.

116

De Ryckeghem saga

BRUGGE en Omstreken 1600-1800 Joannes (1570-?) x Jacquemine Joos Gaspard (1595-?) x N Joannes (1616-?) Frans (1557-?) x Pieryncken Negheman Frans II (1600-1662) Idem (1557-?) xx N. van Roosebeque Cornelis I (1615-?) x Wilhelmine de Wulf Petrus (1642-?) x Jacoba de Meester Joannes (1643-1716) x Adriana Termote Pieter (1683-?) x Br4igitta Marteyn Antonius (1708-?) Balthasar (1712-?) Bonifacius (1713-?) Josephus (1715-1745) Josephus(1687-?) x Joanna Raus Idem (1643-1716) xx Helena Marcus Frans III (1645-1690) x Petronella van Eenoo Cornelis II (1647-1698) x Catharina Tybaut Jacobus (1655-1712) x Petronella Willaert

Assebroek Brugge Brugge Oostkamp Erckegem Oostkamp Oostkamp Koekelare Koekelare Brugge Brugge Brugge Brugge Azie Koekelare Koekelare Erckegem Gistel Koekelare

Adrianus fil. Jan dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1600-?) x Catherina Devriendt Adrianus (1629-1665) x Catharina Calewaert Carolus (1636-1685) x Maria Everaerts Carolus II (1664-1710) Carolus III (1700-?) x Maria Verpoortere Joannes (1666-1699) x Anna de Brune Jacobus (1670-1734) x Petronella vanden Berghe Stephanus (1674-?) Joannes (1640-?) x Maria Pollentier Jan (1674-?) Idem (1640-?) xx Petronella van Zeebroeck Lodewijk (1678-?) x Barbe de Gryson Idem (1678-?) xx Anna de Waeghenaere Idem (1678-?) xxx Marie Rosee Daneel (1680-?)

Pittem Brugge Sint-Kruis Sint-Kruis Brugge Sint-Kruis Oostkamp Sint-Kruis Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge

De Ryckeghem saga

117

Carel (1600-1646) x Maria van Acker Brugge Carel (1630-?) Brugge Antonius (1673-1733) x Maria Catherina Denys Roeselare Michael (1638-1672) Moere Petrus (1641-1672) Wingene Franciscus (1647-?) Sint-Pieters-op-den-Dijk Loys (1619-1690) x Francisca de Moor Joannes Baptist (1648-?) Franciscus Ludovicus EH (1649-1720)

Brugge Gent Gent

Pieter (1655-?) x Jacoba van Grysperre Antonius (1681-?) Hieronimus (1657-1709) x Jacoba Verhagen Hieronimus II (1695-?) Franciscus (1697-1737) x Godeliva Fockaert Idem (1657-1709) xx Maria Catharina Rysselaere Rosa (1702-1768) x Jan van Vyve (?-1741) Idem (1702-1768) xx Jan Baptist van Severen

Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge

Guilielmus (?-1670) x Audomara Franรงoys Idem xx Magdalena Verschrieck

Brugge Brugge

118

De Ryckeghem saga

Petrus â&#x20AC;&#x153;de Oudeâ&#x20AC;?(1669-1713) x Adriana Depoortere Isaac Jacobus (1701-1731) x Francisca Mingauw Petrus Jacobus (1729-1804) x Joanna Messelis Joos (1760-?) Joseph Charles (1762-1841) x M. Regina Lowyck Ferdinand (1768-?) Thomas Franciscus (1769-?) Pieter Jacobus (1777-1843) x Albertina de Langhe Petrus (1704-1759) x Judoca Perquy (1705-1735) Jan Baptiste (1729-1773) x Anna Maria Deknock Petrus Jacobus (1762-1825) x J. Th. van Hollebeke Idem (1762-1825) xx Isabella Bogaert Joannes Josephus (1768-1813) x A. van Raefelgem Philippus (1798-1892) x Francisca Decloedt Franciscus (1799-?) x Joanna Keirsebilck Idem (1704-1759) xx Joanna Taveirne (?-1768) Isaac (1737-1806) x Francisca Goegebuur Petrus Jacobus (1761-1812) x Anna M. Decloedt Joannes Baptist (1775-1847) x Victoria Dousselaere Idem (1737-1806) x Isabella Clara Dousselaere Petrus Jacobus (1798-?) Petrus (1801-1849) x Anna M. Declerck Josephus (1707-?) x N Joannes (1750-?) x N

De Ryckeghem saga

Loppem Loppem Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Gent Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Zedelgem Loppem Loppem Zedelgem Zedelgem Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem

119

DE REGIO KUST-WESTHOEK 1600-1800 De kuststreek trok aanvankelijk maar weinig vR’s aan, die geen vissers waren. De Zwinstreek omvat de pittoreske stadjes Damme en Lissewege. Lissewege “het mooiste dorpje van West-Vlaanderen” ligt op de weg van Brugge naar Zeebrugge. In Lissewege treffen we het gezin aan van Petrus (1680) die er trouwde in de Onze-Lieve-Vrouw-Bezoeking kerk, gebouwd in de 13e eeuw door de orde van de tempelieren. Het hotel Sint-Jacob was een verplichte halte voor de pelgrims uit het Noorden op hun weg naar Santiago de Compostella. Vandaar de drie Sint-Jacobsschelpen op het wapenschild van Lissewege. In 1712 trouwde hier Petrus vR met Petronilla Vandepitte. Zij hadden vijf kinderen, waarvan geen enkel hen overleefde. In 1726 trouwde Petrus er voor de tweede keer met Maria Vantomme, met wie hij nog een dochter Rosa had, die hem evenmin overleefde.

Lissewege poster

In 1719 kwam Anna, de dochter van Joannes vR en Anna de Brune uit Brugge, hier voor de tweede keer trouwen met Joannes Croes, wiens familie in Lissewege prominent was. Ze had met hem nog vijf kinderen, waarvan er twee in de zelfde kerk begraven werden in 1729 en 1731. Ze werd er later zelf ook begraven in 1759. Te Heist noteren we in 1667 een Pieter die door de locale pastoor als gezinshoofd werd ingeschreven. Hij was getrouwd met Helena Zegers en ze hadden zeven dochters, maar geen enkele zoon. In de locale kerk staat als gedenkenis een glasraam van Sint-Simon met onderaan het wapenschild van de familie vR. De grootste concentratie van vR’s vinden we in de Westhoek. De Westhoek is een benaming die dateert uit de Middeleeuwen (Flandria Occidentalis Extrema), toen het graafschap Vlaanderen nog begrensd werd door de Aa-rivier in Noord-Frankrijk. De volledige Westhoek omvatte zeven kasselreien: Veurne, Ieper, Waasten, Belle, Berge, Kassel en Broekburg. Sint Simon glasraam

120

De Ryckeghem saga

In 1639 treffen we een Joos vR aan op een lijst van weerbare mannen in de kasselrij Belle (nu Bailleul) die moesten paraat staan om weerstand te bieden aan een nakende invasie van Franse troepen. We nemen aan dat Joos zelf geboren werd te Ieper omdat zijn vader Adrianus daar poorter was. We vinden hem later opnieuw terug te Ieper op 18 januari 1653 als verkoper van een molenwal te Brielen aan een zekere Jan van Renterghem. Dertien jaar later, in september 1660, Dikkebus-Vlamertinge met Sint-Martinus-kerk zou zijn zoon Jan een proces aangaan tegen deze van Renterghem wegens achterstallige betaling en de verkoop werd vernietigd. We nemen aan dat Joos I dus voor die datum moet overleden zijn te Brielen of te Ieper. Joos was vier keer getrouwd, maar zijn meeste kinderen kwamen voort uit zijn derde huwelijk met Mayken Crepeel uit Ieper. Zijn oudste zoon Jan was in 1653 getrouwd te Vlamertinge met Francisca de Grave. De heerlijkheid Vlamertinge was in 1605 verkocht geworden door de regenten Albrecht en Isabella aan Jan de Cerf, ridder van het Gulden Vlies. Jan en Francisca hadden vier kinderen, waaronder twee zonen, Jan II en Andreas. Jan II trouwde in 1678 te Vlamertinge met Jacoba Kesteman. Zij kwam uit een familie van ondernemende kooplui in Ieper-Diksmuide. Hun zoon Jan III kreeg in 1700 de kans van zijn leven wanneer hij voor een periode van negen jaar de stadswatermolen (touter) en windmolen van Poperinge kon pachten. Poperinge was het onbetwiste centrum van de hopteelt en was omringd door abdijen die zich toelegden op het brouwen van befaamde bieren. De stadswatermolen een windmolen behoorden toe aan de Sint Bertinus abdij waarvan de abt tevens heer was van Poperinge en dus een machtig personage. In 1710 geraakte Jan III verwikkeld in een proces tussen de brouwers van Poperinge en een herbergier die zijn eigen bier wou brouwen. Jan getuigde dat de herbergier hem bedreigd had dat “hij het vuur in zijn molen zou werpen” indien hij zou weigeren zijn mout te malen. De herbergier werd veroordeeld en er volgde een verbod aan alle herbergiers om zelf hun bier te brouwen. Het jaar daarop getuigde zijn knecht Jan Maes voor de rechtbank dat hij gedurende de nacht van Driekoningen van 1711 “een vuil liedje” had horen zingen “en flameng”. Hij had het wel goed beluisterd, want hij kende het nog letterlijk van buiten... In april 1713 was Jan III eindelijk in staat zijn eigen korenwindmolen te kopen in de Ghervelgatstraat te Poperinge voor 1100 pond. III moet overleden zijn rond 1714, maar zijn weduwe Barbara Ramoudt bleef verder de molen uitbaten. Dit is geweten omdat zij in april 1715 een proces moest inspannen tegen haar klant Louis Loys wegens niet-betaling van een

De Ryckeghem saga

121

rekening van 37 pond. In 1726 kocht haar kleinzoon Petrus Jacobus een vierde deel van de Ghervegat-molen en zette aldus de molenaartraditie van dit geslacht verder. Hij trouwde viermaal, de tweede keer met Isabelle Vuylsteke uit het nabije Geluwe waar hij de Moerputmolen ging uitbaten. Hun zoon Franciscus Ludovicus zou later in 1801 te Geluwe eigenaar worden van de zgn. Plaatsmolen. Hun derde zoon Yvon werd ook molenaar en hun vierde zoon Jean Baptiste werd olieslager te Beselaere. Een tweede tak van vRâ&#x20AC;&#x2122;s in dezelfde streek werd gestart door Cornelius uit Koekelare met zijn zoon Frans die geboren werd te Wervik in 1710. Drie jaar later werd zijn geboortestad in twee gesplitst, waarbij Wervicq-Sud bij Frankrijk werd ingelijfd, terwijl Geluwe deel bleef uitmaken van de Oostenrijkse Nederlanden. De streek van Wervik was bekend om haar tabaksteelt.

DE KUSTSTREEK â&#x20AC;&#x201C; WESTHOEK 1600-1800

Egidius (?-1648) x N

Heist

Petrus (1638-?) x Jacoba van de Walle Pieter (1660-?) x Helena Zegers

Heist Heist

Petrus (?-1705) & Joanna Elare

Heist

Petrus (1692-1736) x Petronella Vandepitte Nicolaus (1720-?) Idem(1680-1736) xx Maria Vantomme

Lissewege Lissewege Lissewege

Anna (1698-1759) xx Joannes Croes Paschasius (1681-?) x Joanna de Clerck Petrus Jacobus (1732-?) x N Carolus Jacobus (1758-?)

Lissewege

122

Ettelgem Ettelgem Ettelgem

De Ryckeghem saga

Adrianus (1580-?) Ieper Joos I (1610-1653) x Petronelle de Plouy Ieper Idem (1610-1653) xx Mayken Florizeune Ieper Petrus (1630-?) Belle Idem (1610-1653) xxx Mayken Crepeel Ieper Jan I (1634-?) x Francisca de Grave Vlamertinge Jan II (1654-1714) x Jacoba Kesteman Vlamertinge Jan III (1678-1718) x Marie-Anne Huyghe Vlamertinge Martinus (1700-1744) x Maria Costenoble Vlamertinge Petrus Jacobus (1707-1776) x Isabella Mavant Vlamertinge Idem (1707-1776) x Maria Catharina Kesteloot Vlamertinge, Petrus Jacobus II (1733-1776) x Isab. Vuylsteke Geluwe Eugenius Franciscus (1770-1807) Geluwe Franciscus Ludovicus (1772-1854) Geluwe Yvon (1775-?) x Pelagie Coppin Geluwe Joannes Baptista (1777-1854) x Maria Versuyt Geluwe Idem (1707-1776) xx Godelieve Coudron Vlamertinge Joannes Franciscus (1748-1782) Vlamertinge Eugenius (1758-?) x Jacoba de Renty Poperinge Karel Alexander (1760-1823) x Reg. Markey Vlamertinge Jacobus Constantius (1761-?) Vlamertinge Idem (1678-1718) x Barbara Ramoudt Vlamertinge Andreas (1661-1704) x Maria Lauwers Ieper AndrĂŠ (1688-?) x Elisabeth Debruyne Vlamertinge AndrĂŠ Albert (1730-?) x Petronille Hans Vlamertinge Charles Joseph (1766-?) x Isab. van Cappel Quaedypre Amand Joseph Quaedypre Joos II (1636-?) Vlamertinge Jacobus (1638-?) Vlamertinge Vincentius (1645-?) Vlamertinge Pieter (1650-?) Vlamertinge Idem (1610-1653) xxxx Petronelle van de Cappelle Ieper

De Ryckeghem saga

123

In Leke bij Diksmuide kwam rond 1768 ook nog Ludovicus zich vestigen. Hij was geboren te Keiem, getrouwd met Constantia Willaert en zij hadden een zoon, Franciscus, geboren in 1800. In Esen, ook nog in de streek van Diksmuide werd in 1781 Charles Louis geboren, wiens ouders Jacob Franciscus en Maria Petronilla Chevalier afkomstig waren uit Koekelare. Hij trouwde met Regina Bouckaert te Klerken en zij hadden drie kinderen, waarvan twee zonen, David Alexander en nog een Charles Louis.

De Plaatsmolen te Geluwe

In 1713 kwam na de Vrede van Utrecht een deel van de Westhoek uiteindelijk toch in Franse handen, en sindsdien onderscheidt men de West-Vlaamse Westhoek van de Franse Westhoek. De West-Vlaamse Westhoek strekt zich uit van de Yzer vlakte als westelijke grens tot de Leie als oostelijke grens en omvat de steden Diksmuide, Ieper, Poperinge en Veurne. De Franse westhoek komt grosso modo overeen met het huidig departement Nord-Pas-de-Calais en omvat naast Duinkerken de steden Grevelingen en Hazebrouck.

124

De Ryckeghem saga

DIKSMUIDE 1600-1800 (inclusief Beerst, Leke, Kemmel, Klerken, Woumen, Stuivekenskerke en Pervyze) Josephus (?-?) & 1729 Maria Dekeuwere

Loker

Josephus (1730-?) x Maria Anna Verbrugge

Keiem

Jan Baptist (?-?) x 1769 Maria Joanna Crabbe Jacob Franciscus (?-?) x Chevalier Charles Louis (1781-?) x Bouckaert David Alexander (1824-?) Charles Louis (1827-1860)

Pervijze Koekelare Klerken Klerken Klerken

Franse Westhoek 1600-1800 Carolus (1636-1685) x Marie Everaerts Charles (1663-1723) x Anne Derie (?-1721) Jacques-Charles (1714-1791) x M.C. Deweert (1722-1803) Pierre Charles (1750-1795) & M.A. Bouvars Pierre Ignace Emmanuel (1755-1817) x M. Decuyper Georges Louis (1800-1827) Adrien (1635-?) x Adriana Goddyn Adrien (1663-?) x Petronelle van Noorenbergh Idem (1663-?) xx Catharina Declercq Joseph (1767-?) x N

Brugge Duinkerken Duinkerken Duinkerken Duinkerken Duinkerken Bergues Bergues Bergues Quaëdypre

In 1663 werd te Duinkerken Charles Vanryckeghem geboren die in 1698 trouwde met Anne Derie. Hij was “maître maréchal” van beroep zoals zijn vader Carolus uit Brugge. Zijn zoon Jacques Charles trouwde met Marie Catherine Deweert en zijn kleinzoon Pierre Ignace bracht het tot “tonnelier” en trouwde met Marie Catherine Decuypere. Hun zoon Georges Louis verdronk evenwel op zee in 1827. De Ryckeghem saga

125

OOST-VLAANDEREN De familie vR was tussen 1600 en 1800 grotendeels nog een West-Vlaamse familie gebleven en in Oost-Vlaanderen kwam nooit een uitgebreide tak tot stand. Toch verhuisden regelmatig Tieltse kooplui naar Gent, waar ze de ambitie hadden om fortuin te maken en zich te verbinden aan de Gentse elite18. Dit kunnen we afleiden uit de lijst van huwelijken met vR’s die vermeld worden in de Gentse archieven van de Zwarte Doos, verdeeld per parochiekerk waar de trouwers zich presenteerden.

GENT -SINT- MARTINUS Deze kerk is één van de oudste van Gent en gaat waarschijnlijk terug tot de Vikingen-tijd van 940. Zij was getuige van een aantal huwelijken van belangrijke vR’s in de 17e en 18e eeuw. Ze bevindt zich in een randwijk van de stad waar vroeger de Gentse elite woonde. Zo bezat de befaamde bisschop Antoon Triest er een prachtige residentie. Van 1622 tot 1657 was hij bisschop van Gent waar hij de contra-reformatie leidde tegen het protestantisme. Zijn familie was verwant met de meest vooraanstaande Gentse families, zoals de Gruutere, van Vaernewyck, etc. In deze kerk te Ekkergem werd op 9 november 1616 het prestigieus huwelijk ingezegend tussen dominus Guilielmus, een kleinzoon van Romeyn uit Roeselare, en Elisabeth de Gruutere. De bruid behoorde tot één Bisschop Antoon Triest (bron: Wikipedia) van de belangrijkste Gentse families en het baart geen verwondering dat de twee getuigen op dit huwelijk eveneens behoorden tot de crème de la crème van de Artevelde-stad, nl. de domini van Steelant en van Vaernewijck.

18 Volgens Karel Degryse in Belgie in de 17de eeuw (Deel II, p. 311) was er in de jaren zestig van de 17de eeuw een overvloed van geld in de Arteveldestad. Een groep handelaars had zich verrijkt met de lijnwaadhandel met Spanje en Z. Amerika. Het is dus niet te verwonderen dat ook kooplui uit Tielt zich hierdoor aangetrokken voelden.

126

De Ryckeghem saga

GENT-SINT-BAAFS Oorspronkelijk St. Jans genaamd, werd deze collegiale kerk in 1539 hernaamd naar Sint Bavo, en werd in 1559 gepromoveerd tot kathedraal. De toren van de kathedraal vormt samen met de Sint-Niklaaskerk en het Belfort de befaamde Gentse Torenrij. Hier trouwde in augustus 1654 jonkvrouw Cathelyne van de Keere met coopman Loys vR, de reeds vermelde zoon van burgemeester Jan de Oude uit Tielt 19. Dit was zijn tweede huwelijk, waaruit tien kinderen zouden voortspruiten. Zijn uitgebreid gezin werd later nog aangevuld met de kinderen van zijn overleden broer Jan de Jonge. Zijn tweede dochter Catharina ging de geschiedenis in als voormoeder van Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck door haar eerste huwelijk met Melchior van Beerleere (cf. Almanach de Gand van Michel Nowé op Geneanet. org) . . Uit dit tweede huwelijk hield Loys ook nog vier zonen over, waarvan er twee koopman werden: Niclaes, die zijn vader te Gent opvolgde en Lodewijk die een zeer actieve handelaar werd in Bilboa, waar hij in 1712 een schip kocht van honderd toneladas voor 35 duizend reales. Niclaes wordt vermeld in verband met het ophefmakend faillissement van één van zijn klanten, Renier de Buck, wiens “negotie van wollen laken” in 1707 de boeken afsloot met een tekort van 220.000 gulden. Dat het moeilijke tijden waren om handel te drijven, bleek uit de brief die Renier de Buck destijds aan de overheden richtte om zijn faillissement te verklaren: Niclaes bleef ongehuwd terwijl zijn broer Lodewijk met een Spaanse in zijn boot stapte. In oktober 1742 trouwde een Pieter vR hier met Albertina Claerquin. Deze Pieter IX was de laatste in de lange reeks van Pieters afkomstig uit Tielt. Zowel zijn grootvader als zijn vader waren ook reeds te Gent getrouwd (zie verder).

Sint-Baafs kathedraal

In mei 1757 trouwde Joanna Maria er met Joannes de Loup. Haar vader, meesterbakker Franiscus uit Pittem was getuige. Haar zuster Maria Joanna trouwde in dezelfde kerk in 1761.

19 In april 1651 was haar nicht Jacoba van de Keere in Tielt reeds getrouwd met Egidius II di Leyns vR.

De Ryckeghem saga

127

GENT-SINT-MICHIELS Deze kerk bevindt zich aan het St. Michielsplein aan de overkant van de brug over de Leie, naast het historisch Pand. In 1566 werd de bouw van de toren onderbroken door de beeldenstormers en daarna nooit meer voleindigd.

Koor van de St.- Michielsskerk te Gent

Hier was in februari 1600 Janneken vR reeds getrouwd met Gedeon de Bane. Zij was de dochter van Romain (niet te verwarren met zijn neef Romeyn) en Joanna van Vaernewyck. Haar zuster Catharina was gretrouwd met Paulus van Deynse.

In november 1648 werd Joannes Baptist er gedoopt, de eerstgeboren zoon van koopman Loys en Francisca de Moor, wiens moeder Maria Gloribus uit Brugge was gekomen om op te treden als meter. Dezelfde maand werd op het arme kind een duiveluitdrijving gepleegd (!). We weten niet of het kind dit overleefde. Wanneer later Ludovicus een tweede keer te Gent trouwde met Catherine van de Keere, liet hij opnieuw zes van zijn kinderen in dezelfde kerk dopen: Een halve eeuw later, in november 1709, trouwde hier Judoca vR met Bartholomeus de Nijcker. Getuigen waren Anna Maria van Poucke en Joannes de Nijcker. In juni 1711 trouwde Teresia met Jacobus Cremers. Getuigen waren haar tante Catharina samen met haar echtgenoot Jacobus Vanden Kerckhove. In januari 1732 kwam hier Franciscus Judocus trouwen met Anna Maria Dilman. Zijn vader Jacobus kwam voort uit de tak van Jacobus di. Leyns van Tielt en was rond 1700 van Pittem naar Gent verhuisd. De zoon van Franciscus Judocus was Joannes Franciscus de meesterbakker die drie keer zou trouwen, de laatste keer in augustus 1779 met de negentienjarige Petronella Delateur. Uit zijn vorig huwelijk met Maria Robyn kwam zijn enige zoon voort, Franciscus Josephus, die ook meesterbakker zou worden. In maart 1772 was ook Carolus, de tweede zoon van Franciscus Judocus, in dezelfde kerk getrouwd met Anna Isabella Courtois. In juli 1780 trouwde Carolus een tweede maal met Maria Anna Anthierens.

128

De Ryckeghem saga

GENT-SINT-NIKLAAS De St. Niklaaskerk aan de Korenmarkt is één van de oudste kerken van Gent. Het stapelrecht voor graan dat Gent voor Vlaanderen had verworven ligt aan de basis van de toewijding van deze kerk aan St Niklaas, de beschermheilige van schippers en bakkers.

Sint-Niklaas kerk

Hier was in januari 1690 Pieter getrouwd met Helena Baut uit Zwijnaarde. Hij was een kleinzoon van Pieter VI en Paschasia de Vriese uit Tielt. Zijn zoon Pieter zou later in dezelfde kerk trouwen met Judoca Maleront. Helena Baut zelf kwam uit een vooraanstaande familie die zich later Baut de Rasmon zou noemen, nadat François Baut in 1758 door keizerin Maria Theresia tot de adelstand werd verheven. Zijn grootvader was één van de medestichters van de Oostendse Compagnie in 1732.

In september 1752 kwam Joannes Baptista uit Pittem in de St Niklaaskerk trouwen met Antonia Assur. Getuigen waren zijn oom Josephus en Maria Picqué. In juni 1763 had hier ook het laatste huwelijk paats tussen meesterbakker Joannes Franciscus met de reeds vermelde negentienjarige Petronella Delateur.

De Ryckeghem saga

129

SINT-JACOBS St Jacobs bij de Vrijdagmarkt is de oudste Romaanse kerk van BelgiĂŤ, maar kreeg er een gotische spits bij op het einde van de 15e eeuw. Het interieur had erg te lijden van de beeldenstormers en de republikeinen tussen 1578 en 1584, maar werd sindsdien rijkelijk hersteld. Hier trouwde op 9 december 1698 Nicolaus Leyns met Theresia vR. Getuigen waren haar vader Nicolaus (de jongere broer van EH Franciscus) en Joannes Baptista Leyns. In mei 1770 trouwde Susanna met David Serjacop. Zij was de kleindochter van Petrus en Helena Baut uit Zwijnaarde. Getuigen waren haar moeder Albertina Claerquin en Judocus Serjacop.

SINT-SALVATOR (Heilig Kerst) Het is vernoemenswaardig dat SintSalvator lang een Protestantse kerk was. We vermeldden reeds eerder dat Jacoba vR hier sinds 1654 samen met haar echtgenoot Amand Goethals begraven ligt. Hier trouwde in juli 1727 Anna Maria vR met Guilielmus Steyaert. Deze laatste was reeds eerder getrouwd geweest met Joanna Goethals.

130

De Ryckeghem saga

GENT 1600-1800 Jacoba (1580-1654) x Amand Goethals Joachim Goethals (?-1654) x Barbe Bultinck Anna (1580-?) x Boudewijn Tayaert Guillaume Franรงois Tayaert (1600-?) x Barbe Nieulant Guilielmus (1585-1635) x Elisabeth de Gruutere Catharina (1620-?) x Adrianus de Rave Jan de Jonge (1617-1667) x Pieternelle Ghesquiere Joannes (1643-?) Judocus (1649-? x Maria Joanna Zoete Louis (1685-?) Niclaes (1688-?) Adriaen (1651-?) Pieter (1655-?) x Jacoba van Grysperre Loys (1619-1688) xx Catharina vande Keere Catharina Jacoba (1657-1720) x Melchior Berleere Maria Michaela (1658-1691) x Fernandus Arroy Lodewijk (1661-1715) x Josepha de Zurburan Nicolaus Josephus (1664-?) Ludovicus Judocus (1669-?) Francoise (1674-?) Theresia (1675-?) x Nicolaus van Leyns

Joos Judocus (1670-1739) x Elisabeth Van Daele Pieter IX (1695-1728) x Anna Maria van Quathem Guilielmus (1773-?) x J. Maria van Poelvoorde Ludovicus (1809) x Amilie Jacques Carolus (1850-1909) x Emilia Paepens

De Ryckeghem saga

Gent Gent Kortrijk Gent Gent Gent Tielt Gent Gent Gent Gent Gent Brugge Gent Gent Gent Bilboa Gent Gent Gent Gent

Ruiselede Gent Aalter Gent Gent

131

Pieter (1665-?) x Helena Baut Pieter (1691-) x Judoca Malerant Pieter (1710-?) x Albertina Claerquin Susanna (1745-?) x David Serjacop Judocus (1700-?) x N. Cleppe

Gent Gent Gent Gent Gent

Franciscus (1662-1727) x Maria Martele Jacobus (1680-?) x N Franciscus Judocus (1710-?) x A.M. Dilman Jan Franciscus (1736-?) x Joanna Alleman Id. xx M. Catharina Robyn Franciscus Josephus (1777-?) x N Jan Xavier (1800-?) x R. Coene Id. xxx Petronella Delateur Carolus (1750-?) x Anna Courtois Id. xx Maria Antierens

Pittem Gent Gent Gent Gent Gent Gent Gent Gent Gent

Joannes (1678-1742) x Judoca Sanders Joannes Baptist (1730-?) x A. Assur

Pittem Gent

Petrus (?-1804) x Joanna Messelis Pieter Jacobus (1779-?) x Albertina de Langhe Eugenius (1805-1855) x Eulalia Halewyck

132

Roeselare Gent Gent

De Ryckeghem saga

Hoofdstuk 6 De acht takken van vR’s We zijn nu in staat de volledige genealogie van de vR’s weer te geven bestaande uit acht verschillende mannelijke takken, alle afstammend van de wezen van Pieter III in 1453.

De tak van STEVEN Steven II (1436-1475) was de hoir feodaal van zijn vader Pieter II. We weten weinig over zijn zoon en kleinzoon, alleen dat Steven IV in 1520 heerlijke rente ontving uit Hondscote. Zijn kleinzoon Boudewyn trouwde twee maal: een eerste huweljk met Petronella Bibau bleef kinderloos, en zij overleed waarschijnlijk tijdens de pest die Tielt teisterde in 1578. Gedurende deze pest vluchtte een groot deel van de Tieltse bevolking naar Gent. Dit was ook het geval voor Boudewyn die daar hertrouwde met Marie de Seclin. Hierdoor kwam hij in nauw contact met andere belangrijke Gentse patriciersfamilies, zodat hun dochter Jacoba later kon trouwen met Amand Goethals. Boudewyn wordt in de familekroniek van de familie Goethals vermeld als “seigneur de Tielt”. Dit was een prestigieus huwelijk, maar het betekende meteen het einde van zijn tak, want Boudewyn had verder geen enkele zoon..

STEVEN Steven II (1435-1475) Steven III (1465-1530) Steven IV (1490-1543) Steven V (1520-?) Boudewyn (1540-1600) x Petronella Bibau Idem xx Marie de Seclin Jacoba x Amand Goethals

Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Gent Gent

De tak van JAN (Brugse Tak) Gezien zijn oudere broer Steven hoir feodaal was, zocht Jan zijn geluk in Wingene waar hij trouwde met de twintig jaar jongere Beatrijs De Wulf. Hij zou reeds in 1500 overlijden en zes weeskinderen nalaten, waaronder twee dochters en vier zonen. Zijn oudste dochter Cathelyne trouwde ter plaatse met Wouter Traen en de jongste Margaretha trad in het huwelijk met Pieter Scherrens. Van zijn zonen bleef alleen Steven in Wingene wonen, die na het overlijden van Wouter Traen het voogdijschap over diens minderjarige kinderen toegewezen kreeg. De overige drie zonen van Jan en Beatrijs vertrokken allen naar het plattelond rond Brugge, waardoor deze tak de naam van de Brugse tak kreeg toegewezen. Loonis verhuisde naar de Assebroekse meersen, Adriaan naar Oedelem en Cornelis naar Koolkerke.

De Ryckeghem saga

133

Zelfs al woonden ze niet in de stad Brugge zelf, dan waren ze toch meestal ingeschreven als Brugse buitenpoorters zodat zij niet onder het gezag van de plaatselijke heer vielen. Adriaans kleinzoon Frans I trouwde eerst met Pieryncken Negheman, een achterkleindochter van Margaretha Lem uit de befaamde burgemeestersfamilie. Hun zoon Frans II bleef jonkman, maar uit het tweede huwelijk van Frans I met van Roosebeque te Oostkamp kwam een zoon Cornelis voort. Deze zou later in het huwelijk treden met Wilhelmina Dewulf en lag aan de basis van een uitgebreide dynastie van energieke landbouwers die de polderstreek van Gistel en Koekelare bevolkten. Dit gebied lag verlaten sinds de vandalenstreken van de geuzen in de vorige eeuw, maar won opnieuw aan aantrekkingskracht na de aanleg in 1630 van een kanaal naar Nieuwpoort . Cornelis had vier kloeke zonen, waaronder de befaamde Joannes die twee keer trouwde. Uit zijn tweede huwelijk met de negentien-jarige Helena Marcus kwamen drie dynamische landbouwers voort die gezamenlijk een groot deel van de streek uitbaatten. De laatste overbljvende van deze dinastie is Gery (1942) de huidige uitbater van de Blauwe Hoeve. Hij stamt af van Martinus Ignatius (1707-1779) de tweede zoon van Joannes en Helena Marcus, die drie keer trouwde en de meeste afstammelingen had. Gery bleek essentieel voor mijn studie omdat hij zijn medewerking verleende aan DNA-testen die aantoonden dat alle mannelijke vR’s practisch identische Y-chromosomen hebben (zie verder). Carel II, een afstammeling van Steven uit Wingene, woonde zelf ook nog in Wingene, waar hij overleed aan de pest van 1646, maar zijn zonen Carel III en Michiel overleefden deze epidemie en verhuisden respectievelijk naar Brugge en Moere. Carel III trouwde te Brugge met Marie Everaerts. Van hun vier kinderen bleven er drie in Brugge wonen. Hun jongste zoon Antonius verhuisde naar Roeselare om daar een deeltak te vestigen. Deze deeltak bleek later bijzonder ondernemend, in het bijzonder met de drukkers Petrus Joseph en Charles Jean die in het begin van de 19e eeuw naar Gent uitweken om daar twee succesvolle uitgeverijen te vestigen, één op de Vrijdagmarkt en een andere aan het Sint-Baafsplein1. Hun broer Donatianus die in Roeselare bleef wonen had vijf zonen waaronder Polidor die fabrikant was van weefgetouwen.

1 Terwijl de boeken uitgegeven door Petrus Joseph vooral in het Frans verschenen, waren deze van Charles Jean meestal in het Nederlands en zelfs uitgesproken anti-franskiljons. Hij gaf o.m. de geschriften uit van priester-auteur C. Duvillers: Lofspraak der Polders (1839) en “De Fransquillonade of dichtproef op de verbasterde Belgen, de Fransquillons en Co.” (1842). Na dit laatste boek werd aan Duvillers door de bisschop van Gent publiceerverbod opgelegd..

134

De Ryckeghem saga

In de richting Brugge vond in de 19e eeuw nog weinig migratie plaats. De stad Brugge was achteruit gebleven in het industralisatieproces, en vertoonde weinig aantrekkingskracht2. De Bruggeling Louis vande Casteele schreef een moedig pamflet â&#x20AC;&#x153;De Ellende van Vlaanderenâ&#x20AC;? waarin hij de passiviteit van de regering in Brussel aanklaagde. Op 2 en 3 mei 1847 brak te Brugge een hongeroproer uit dat evenwel vlug bedwongen werd. In 1848 werd Vlaanderen getroffen door een mislukte aardappeloogst die een algemene hongersnood veroorzaakte. Wanneer in 1848 op verschillende plaatsen in Europa revoluties uitbraken, braken in Gent en Brussel opstootjes uit en werd Karl Marx die vanuit Brussel pas zijn Communistisch Manifest had gelanceerd, aan de deur gezet.3 Verder bleef het in Belgie rustig, ondanks de crisis in Vlaanderen.

JAN Jan (1438-1500) x Beatrijs de Wulf 1. Steven (1483-1543) x Allardina Martens Loonis (1524-1560) x Cornelia vande Voorde Steveken (1548-1578) x Josseyne Moenins Martijnken (1572-?) Marijn (1576-?) Idem (1524-1560) xx N. Hellebuyck Oliverius (1555-1620) x Judoca Houttekier Oliverius (1610-? x Antonia Maes Carel I (1525-1578) x Maria van Walleghem Joris (1555-1617) x Catharina van Dierendonck Joris II x N

Wingene Wingene Oostkamp Oostkamp Oostkamp Oostkamp Tielt Tielt Pittem Wingene Wingene Lichtervelde

2 Bruges la Morte was de titel van een succesvolle roman van Georges Rodenbach (1858-1898) 3 Cf. Eric Hobsbawm, The Age of Revolution.

De Ryckeghem saga

135

Joris III Lichtervelde Joannes Lichtervelde Carel II (1600-1646) x Marie van Acker Wingene Carel III (1634-1678) x Marie Everaerts Brugge Carel IV (1663-1723) x Anna Derie Brugge Ludovicus (1695-?) x Marie Rosee Brugge Carel V (1700-?) Brugge Joannes (1666-1699) x Anna de Bruyne Sint Kruis Joost (1695) Brugge Joannes Franciscus (1696) Sint-Kruis Jacobus (1670-?) x P.etronella Vandenberghe Oostkamp *Antonius (1673-1733) zie verder deeltak Roeselare Michiel (1638-1691)) x Joanna Decock Moere *Jacobus (1660-1719) Koekelare 2. Loonis (1486-1533) x N Hanneken (1515-?)

Assebroek Assebroek

3. Willem (1492-?) x Sentine de Jans Adriaan (1510-?) 4. Adriaan (1496-1554) x Sentine de Jans Oedelem Adriaan (1518-1554) Wingene Willem (1523-1581) x Mageriete de Donckere Oedelem Jan (1524-1584) x N Brugge Franciscus (1557-?) x Petronella Negheman Oostkamp Frans II Brugge Idem xx N. van Roosebeke Oostkamp Cornelis I (1610-?) x Wilhelmina Dewulf Oostkamp *Cornelis II (1638-1698) zie verder deeltak Gistel *Petrus (1642-1684) x Jacoba Demeester Ichtegem Paschasius (1681-?) Koekelare Frans III (1645-1690) x Petr. van Eenoo Oostkamp *Joannes (1650-1715) x Adriana Termote Koekelare Idem (1650-1715) xx Helena Marcus Koekelare Judocus (1659-1719) x Maria Mergaert Koekelare

136

De Ryckeghem saga

5. Cornelis (1497-?) x N Adriaan (1519-1554) Pieter (1524-?) Anthuenis (1525-?) x N

Georgius x Catherine Verleene Anthuenis x N Joannes x Jacquemine Joos Gaspard Joannes

Koolkerke Koolkerke Koolkerke Koolkerke Brugge Koolkerke Brugge Brugge Brugge

Deeltak ROESELARE *Antonius (1673-1733) x Maria Catherina Denys Jan Jacobus (1719-?) Carolus Antonius (1720-?) x Maria Joanna Degraeve Petrus Antonius (1767-?) x N Joannes Ferdinandus (1775-?) Joanna Clara (1722-?) Norberta Francisca (1724-?) Maria Jacoba (1728-?) Petrus Jacobus (1730-1780) x Cecilia Depoortere Petrus (1760-?) x Joanna Messelis Pieter Joannes x Albertina de Langhe Eugenius x Eulalie Halewyck

De Ryckeghem saga

Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Roeselare Gent Gent Gent

137

Joseph Charles (1761-?) x Maria Lowyck Roeselare Petrus Jacobus (1763-1843) x Jacqueline Bossemaere Roeselare Victor Francis (1791-?) Roeselare Pieter Jan (1796-?) Roeselare Seraphina (1798-1879 ) x Gillis de Buck Gent Idem xx M. Francisca Santorum Roeselare Petrus Josephus (1807-?) x Isabella Donck Roeselare Desiderius (1838-1900) x Amelia Gaytant Roeselare Jozef Eugene (1861-?) x M. Louise Dewilde Klerken Isidoor (1862-?) x Maria Demeulenaere Diksmuide Gustaaf (1890-?) x Alida N Diksmuide Paul (1890-?) x Irma N Diksmuide Modeste (1893-1943) x Julia Clauw Klerken Gustavus (1913-1971) x A. Geeraert Klerken Hector DĂŠsirĂŠ (1896-1971) x Irma Fieuw Menen Isidore x Robertina Putman Menen Leopold (1905-1987) x Irma Camerlynck Kortrijk Ferdinand Bernard (1870-?) Diksmuide Ferdinand Hipolite (1768-1847) x Eugenia Dedrijvere Roeselare Petrus Joseph (1795-?) x Maria Hovaere Gent Louis Jourdain EH (1799-1853) Gent Donatianus (1803-1876) x Juliana van Biervliet Roeselare Donatianus Jacobus (1830-?) Roeselare Ludovicus Vincentius (1831-1857) Roeselare Polidor (1832-?) x Virginia Deruyck Roeselare Emilius (1860-1934) Roeselare Julius Josephus (1865-1931) Kortrijk Carolus Cajetanus (1835-1860) Roeselare August (1838-?) x Maria Rosalia van Ryckeghem Roeselare Richardus Eduardus (1839-1877) Roeselare Charles Jean (1806-1885) x Virginie Lepere Gent

138

De Ryckeghem saga

Deeltakken KOEKELARE en Omgeving *Petrus (1642-1684) x Jacoba Demeester Petrus (1665-?) x Joanna Vandevelde Judocus (1673-1719) Paschasius (1681-?) x Joanna Declerck Petrus Jacobus (1732-?) x N Carolus Josephus (1758-?) x N *Cornelius II (1647-1690) x Catherina Tybaut Cornelius III (1675-1712) x Maria Vanhecke Cornelius IV (1698-?) x Florentia de Bels Franciscus (1699-1738) x Joanna Verslyppe Cornelius V (1735-1798) x Maria Demeester Petrus Franciscus (1767-?) Petrus |Joannes (1771-?) Engelbertus (1776-?) Jacobus (1680-?) x Angelina Wallyn Idem (1680-?) xx Catharina Goes Idem (1680-?) x Godelieve Joanna van Beneen

Ichtegem Ichtegem Ichtegem Ettelgem Ettelgem Ettelgem Gistel Gistel Pittem Gistel Gistel Gistel Gistel Gistel Vladslo Vladslo Vladslo

*Joannes (1650-1721) x Adriana Termote Koekelare Judocus (1687-1734) x Joanna Gotelare Koekelare Petrus Joannes (1734-1812) x Isabelle Storme Koekelare Petrus Josephus (1770-1820) x Isabella Vandecasteele Eernegem Carolus Franciscus (1774-1854) x Joanna Dereepere Koekelare Ludovicus (1817-1894) x Marie Lombaert Koekelare August (1850-?) Koekelare Idem (1650-1721) xx Helena Marcus Koekelare Joannes (1704-1751) x Petronella van Parijs Koekelare Joannes (1736-1814) x Isabella Dhondt Koekelare Joannes Jacobus (1743-?) Koekelare Joannes Franciscus (1744-1814) x Maria Theresia Verheust Vladslo Ludovicus (1747-1816) x Constantia Victoria Willaert Leke Franciscus Josephus (1785-?) x M. Decoodt Leke Idem (1785-?) xx Maria Theresia Castelein Leke

De Ryckeghem saga

139

Martinus Ignatius (1707-1779) x Isabella Clara Dierickx Koekelare Martinus Jacobus I (1745-1796) x Veronica Vandecasteele Koekelare Martinus Jacobus II (1769-1795) x Rosalia Hemeryck Koekelare Petrus Martinus (1777-1851) x Cath. Rommelaere Koekelare Martinus (1796-1864) x Beuselinck Koekelare Pieter Auguste (1843-1921) x 4strate Koekelare Gustave Joseph (1875-?) Ichtegem Oscar (1880-?) Ichtegem Pieter Jac.(1801-1881) x Joanna Lippens Zande Idem (1777-1851) xx Coleta Devriendt Koekelare Carolus Ludovicus (1822-?) x Parmentier Koekelare Joannes (1824-1891) x Idonia Gheldof Ichtegem Carolus (1862-1938) x Vierstrate Ichtegem Victor (1863-1939) x Bryon Handzame Pieter (1864-1952) x Dupon Handzame Martinus (1867-1897) x Bruynooghe Handzame Joannes (1867-1950) x Lud. Claeys Koekelare Emiel (1902-1987) x Zosima Vandekerckhove Gery (1942) x Dora Segaert Koekelare Henricus (1825-1901) x Sophia Sys Ichtegem Josephus (1826-1909) x Louise Boussy Koekelare Prosper (1887-1981) x Deceuninck Koekelare Florent (1915-1996) Koekelare Albert (1917-2000) Koekelare Franciscus (1828-?) x Louisa Strubbe Koekelare Renatus (1867-?) x Amelia Moenaert Koekelare Charles Louis (1874-?) x El.Museeuw Koekelare Oscar (1901-1944) Sachsenhausen Maurits (1901-1980) Oostende Octaaf (1904-1980) Kortrijk Alois (1880-1966) x Alice Serry Koekelare Frans (1913-?) Koekelare

140

De Ryckeghem saga

Martinus Jacobus (1745-1796) xx Helena Arnoudt Koekelare Joannes Baptist (1787-1854) x Francisca Isabella van Haecke Koekelare Franciscus (1817-?) Aartrijke Karel (1824-1857) Torhout Lodewijk (1829-1887) x Barbara Tempelaere Torhout August (1849-?) Torhout Henri (1854-?) Torhout Charles Louis (1858-?) x Silvie Kesteloot Torhout Camiel (1904-1980) x A. Denys Kortrijk Antoon (1930) x G. Rogolle Kortrijk Cyrille (1932) x A. Decocker Kortrijk Frans (1934) x Y. Pappens Kortrijk Idem (1829-1887) x Rosalia Vandekerckhove Torhout Carolus Josephus (1789-1852) x Constantia Tommelein Koekelare Charles Joseph (1816-?) x Catharina Rommelaere Vladslo Carel (1845-?) x J. Depoorter Pollinkhove August (1880-1917) Vleteren Augustus (1850-?) Vladslo Idem (1789-1852) xx Anna Theresa Wallyn Vladslo Ludovicus (1836-1858) Brusse Bruno (1837-?) Vladslo Idem (1745-1796) xxx Joanna Francisca Deprez Koekelare Ludovicus (1793-1855) x Sophia Van Haecke Ichtegem Bernardus (1795-?) x Helena Speecke Vladslol Ludovicus (1710-1791) x Joanna Vandewalle Joannes Ludovicus (1740-?) x Maria Hindryckx Petrus Joannes (1771-?) Joannes Baptiste (1773-?) Petrus Jacob (1746-?) Jacobus Henricus (1753-?) Ludovicus Carolus (1758-?)

De Ryckeghem saga

Koekelare Gistel Gistel Gistel Koekelare Koekelare Koekelare

141

*Jacobus (1655-1719) x Petronella Willaert Koekelare Cornelius (1693-1758) x Maria Joanna Vermeerle Koekelare Ludovicus (1723-?) Koekelare Josephus (1723-?) x Maria Joanna Dekeyser Koekelare Idem (1693-1758) xx Godeliva Dekeyser Koekelare Joannes Baptist (1740-1798) x Joanna Maria de Crabbe Koekelare Ludovicus Norbertus (1774-?) M.Th. Vanheste Pervijze Petrus Jacobus (1801-?) Pervijze Louis Joseph (1805-?) x Anna Th. Dhaene Pervijze Franciscus (1837-1921) x Sophia. Houvenaghel Pervijze Charles Louis (1808-?) Pervijze Jean Baptiste (1812-?) Pervijze Philippus Jacobus (1776-?) Pervijze Joannes Norbertus (1776-?) Pervijze Idem (1740-1798) xx Maria Joanna Vermeerle Koekelare Josephus (1718-1756) x Joanna Dekeyser Koekelare Idem (1693-1758) xxx Anna van den Casteele Koekelare Arnoldus (1696-1719) Koekelare Joannes Baptiste (1700-1769) x Josynken vanden Berghe Keiem Joannes (1732-1753) Keiem Joseph (1734-1794) x Maria Anna Verbrugge Keiem Idem (1655-1719) xx Joanna Madou Koekelare

142

De Ryckeghem saga

LAUWERS Lauwers I (1449-1500) x N Tielt Lauwers II (1485-1540) x Pieryne Bibau Tielt Lauwers III (1535-?) x Catharina Bibau Pittem Maerten (1570-1641) x Cathelyne van Rumbeke Pittem Petrus (1590-1645) x Judoca Neels Pittem Maria (1620-1648) Pittem Catharina (1592-?) x Jan vanden Bussche Pittem Stephanus (1595-1645) x Joanna Bouverie Pittem Petrus (1620-1645) Pittem Lauwers IV (1600-1645) x Maria Bouckaerts Pittem Lauwers V (1622-1680) x Judoca van Brabant Pittem Lauwers VI (1657-1679) x N Oostkamp Laurentia (1678-?) Oostkamp Jan Pieter (1625-1717) x Joanna van Keesbilck Pittem Joanna (1672-1730) x Judocus Verougstrate Pittem Catharina (1626-1672) Pittem Jacobus (1628-1677) x Maria de Loddere Pittem Maria (1662-1694) Pittem Florentia (1668-?) x Jacobus Caneydt Pittem Laurentius VII (1670-?) x N Pittem Jacobus (1699-1729) x P. Salembier Pittem Emerentia (1610-1679) x Cornelius van Lerberghe Pittem

De tak van LAUWERS Deze tak doofde vlug uit bij gebrek aan mannelijke nakomelingen. Het huwelijk van Lauwers II met Pieryne Bibau had slechts één zoon opgeleverd, namelijk Lauwers III, die zelf ook slechts één zoon had, Maerten. Het huwelijk van deze laatste met de rijkste jongedochter van Pittem, Cathelyne van Rumbeke, leverde weliswaar drie zonen op, maar zij bezweken alle drie aan de pest die Pittem teisterde in 1645. Alleen hun zuster Emerentia die getrouwd was met Cornelius van Lerberghe overleefde en haar zoon Lieven zou stamvader worden van een belangrijke dynastie van industriëlen in het Kortrijkse4. De drie kinderen van Lauwers IV (1600-1645) en Maria Bouckaerts overleefden wel de pest: zij waren Lauwers V die trouwde met Judoca van Brabant, Jan Pieter die trouwde met Joanna van Keesbilck, en Jacobus die trouwde met Maria de Loddere. De zoon van Lauwers V ging naar Oostkamp wonen, overleed er jong, een éénjarige dochter nalatend. Jan Pieter had ook slechts één dochter Maria die trouwde met Judocus Verougstrate. Jacobus was uiteindelijk de enige met een zoon, Laurentius VII, maar diens zoon Jacobus overleed zonder kinderen te Pittem in 1731. Zijn weduwe Petronella Salembier zou nochtans het daaropvolgend jaar reeds hertrouwen met Jacob Lakiere en met hem nog vijf kinderen hebben… 4 De befaamde franstalige dichter Charles van Lerberghe kwam ook uit het Kortrijkse, maar uit een andere tak van die Cornelius.

De Ryckeghem saga

143

De tak van SANDER Deze burgemeesterstak was ongetwijfeld de meest prestigieuse in de geschiedenis van de familie vR. Spijtig genoeg was hij niet uitgebreid genoeg om duurzaam te blijken en ook hij zou uitsterven op het einde van de 17e eeuw. We kunnen twee deeltakken onderscheiden die begonnen met twee verschillende kleinzonen van Sander. I., die van Jan d’Heere en die van Pieter..

A. De deeltak van Jan d’Heere Jan de Heere was Heer van ’t Halewijnsche in Ryckeghemdienst in Tielt-Buiten. Hij moet van groot aanzien genoten hebben want een jaar vóór zijn overlijden in 1538 leidde hij de delegatie van Tielt-Buiten bij de onderhandelingen over de verdeling van de gemene kosten met Tielt-Binnen. Zijn kleinzoon en erfgenaam Adrianus was koopman en wanneer na 1580 Tielt-Buiten onveilig was geworden, kwam hij met zijn echtgenote Joanna van Bruane binnen de stad wonen en vestigde zich in de Brugstrate. Hun enige zoon Jan (de Oude) woonde in het huis De Mane op de Markt waar alle belangrijke poorters hun adres hadden. Hij was eerst getrouwd met de burgemeestersdochter Adriana vander Piete en na haar overlijden ca. 1630 nog een tweede maal met Petronella Bouserie. Hij was Leenman van het Prinselijk Hof van Tielt en schepen van de heerlijkheden van ‘t Halewijnsche in Ryckeghemdienst, van ‘t Lembeeksche, van Hage, van Ayshove, van ‘t Leynsche, en van Gruuthuuse. Hij was ook tresorier van de stad en als rijkste poorter zag hij zich soms verplicht de stadskas aan te vullen. Hij werd ten slotte op het einde van zijn leven ook nog burgemeester. Hij werd te Tielt opgevolgd door zijn zoon Jan (de Jonge) terwijl zijn tweede zoon Louys koopman werd in Gent. Jan de Jonge was handelaar in granen en lijnzaad en woonde op de hoek van de Markt met de Hoochstrate. Hij had in zijn jeugd Engeland bezocht en werd vroegtijdig ontvoogd op de leeftijd van 22 jaar (de normale leeftijd was 25 jaar). Hij was gedurende een termijn tresorier van de stad. Hij overleed reeds op de leeftijd van 50 jaar en zijn minderjarige kinderen werden opgevangen door zijn broer Loys te Gent. Loys was aanvankelijk een succesvol koopman in koloniale waren zoals cacao en tabak. Hij was te Gent een tweede keer getrouwd met Catharina van de Keere. Hij betaalde het borggeld van zijn vader wanneer deze te Gent werd vastgehouden omwille van achterstallige belastingen van de stad Tielt. Hij leende ook geld aan de stad Tielt wanneer zijn broer tresorier werd. Wanneer zijn zuster Jacomyne non werd, kocht hij voor haar orde van Grauwzusters een vastgoed. Op het einde van zijn leven geraakte hij evenwel zelf in financiële moeilijkheden toen een wisselbrief geprotesteerd werd. Het waren moeilijke tijden om handel te drijven... Loys had meerdere zonen, maar geen gekende kleinzonen want zijn zoon Frans uit zijn eerste huwelijk werd priester en zijn zoon Niclays uit zijn tweede huwelijk bleef ongetrouwd, terwijl een derde zoon Luis naar Spanje uitweek. Zijn dochter Catharina die getrouwd was met Melchior van Beerleere bleek later de voormoeder te zijn van Maurice Maeterlinck, de Gentse Nobelprijswinnaar van literatuur.

144

De Ryckeghem saga

B. De deeltak van Pieter

Gelukkig waren er nog de nakomelingen van Pieter, de oudste broer van Jan de Heere. Hij had de heerlijkheid Moeracker te Ruiselede geërfd maar ging toch in Brugge wonen. Zijn oudste zoon Louys erfde deze heerlijkheid in 1546 en keerde terug naar Kanegem. Zijn zoon Romain trouwde met Barbe van Vaernewyck, de nicht van de bekende Gentse geschiedschrijver Marcus van Vaernewyck, maar had met haar slechts twee dochters. Hoewel de jongste van Pieters vier kinderen, was Romeyn (niet te verwarren met zijn neef Romain) veruit de belangrijkste. Hij moet in zijn jeugd bevriend geweest zijn met Willem van Oranje, want wanneer deze in de zomer van 1549 de toekomstige koning Filips II vergezelde bij zijn Blijde Intrede in Gent, werd in deze stad een gift van Oranje aan Romeyn geregistreerd. Romeyn ging achteraf naar Roeselare wonen, waar hij eerst ontvanger en daarna schepen werd. Door zijn huwelijk met Joanna de Meyere werd hij verwant met de familie van burgemeester Werbroeck en terzelfdertijd met de familie Knibbe. Aldus werd hij later voogd van Paulus Knibbe, bekend als Knibbius Tieletanus, een Calvinist en tevens raadsheer van Willem van Oranje. Uit zijn huwelijk met Joanna de Meyere hield Romeyn twee belangrijke zonen over: Willem die pensionaris zou worden van Kortrijk en getrouwd was met Anne van der Varent, en Pieter die naar Brugge verhuisde en er trouwde met Petronella van Nieuwmunster. Bij gebrek aan kleinzonen zou deze veelbelovende tak spijtig genoeg ook vroeg uitsterven. Zijn zoon Willem had namelijk slechts één dochter, Anna, die trouwde met de burgemeester van Kortrijk, Boudewyn Tayaert. Guillaume, de zoon van Pieter en Petronella van Nieuwmunster, was te Gent getrouwd met Elisabeth de Gruutere, maar ook hij had slechts één dochter, Catharina. Deze tak was verbonden met de merkwaardige familie Pantin die dicht betrokken was bij de godsdienst-twisten. Romeyn’s tante Catharina vR was namelijk getrouwd met Pieter Pantn, en haar kleinzoon Bartholomeus werd in 1593 als leider van de wederdopers binnen het |Gravens teen gewurgd. Romeyn’s dochter Maria was getrouwd met Jan Pantin die lid was van het Calvinistisch stadsbestuur van Tielt van 1478 tot 1582. Romeyn moest zelf in 1580 het stadsbestuur van Roeselare verlaten om zich te vestigen in de Gentse Calvinistische Republiek.

De Ryckeghem saga

145

SANDER Sander (1436-1486) x N

Tielt

Alexander d’Heere (1470-1540) x N Pieter (1495-1539) x (zie verder deeltak B) Catharina (1492-?) x Pieter Pantin Jan d`Heere (1501-1538) (zie deeltak A hieronder) Jan (1480-1550) x Pierynken Hallaert

Tielt Brugge Tielt Tielt Tielt

A. DEELTAK JAN d`HEERE (burgemeesterstak) Jan d’Heere (1501-1538) x N. Van Houcke Jan (ca. 1525-) x N Adrianus (1550-1595) x Joanna van Bruane Joannes de Oude (1590-1660) x A. vander Piete Jan de Jonge (1617-1667) x Petronella Ghesquiere Joannes (1643) Judocus (1649) x Maria Joanna Zoete Louis (1685) Nicolaes (1688) Pieter (1655) x Joanna van Grysperre Antonius (1681) Philippus (1658) Loys (1619-1690) x Francisca de Moor Frans (1650-1720) EH Idem xx Catharina vande Keere Niclais (1656) ongehuwd Catharina (1660) x Melchior van Beerleere Luis (1661-1715) x Josefa de Zurburan Pieter (1624-1646) Idem xx Petronella Bouserie Judocus “Justo” (1643-?)

146

Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Gent Gent Gent Brugge Brugge Tielt Brugge Gent Gent Gent Gent Bilbao Diest Tielt Bilbao

De Ryckeghem saga

B. DEELTAK PIETER Pieter (1495-1539) x N. Vanacker Louys Martin (1522-1577) x Jacquemyne N Frans (1550-?) Romain (1555-1582) x Barbe van Vaernewyck Joanna (1580-?) x Gideon de Bane Catherina (1581-?) x Paulus van Deynse Sander III (1523-?) Pieter (1525-?) x N Catharina (1550-1595) x Jan Roose Romeyn (1527-1585) x Joanna de Meyere Willem (1547-1620) x Anna van der Varent Anne (1580-?) x Boudewyn Tayaert Maria (1555-?) x Jan Pantin Pieter (1560-1593) x Petronella van Nieuwmunster Guillaume (1585-?) x Elisabeth de Gruutere Catharina x Adrianus de Rave

De Ryckeghem saga

Brugge Kanegem Ruiselede Gent Gent Gent Tielt Tielt Tielt Roeselare Kortrijk Kortrijk Tielt Brugge Gent Gent

147

Tak van OMAER Omaer I werd geboren te Tielt, maar ging in Ruiselede wonen met de jonge weduwe van Steven de Meyere. Hij werd voogd van haar vier kinderen en had met haar ook nog twee zonen, Omaer II en Pieter, die later elk de helft erfden van het reeds vermelde leen ter Vlaegt (zie p. 42). Pieterken was nog minderjarig wanneer zijn vader overleed in 1485 en kreeg als voogd zijn oom Willem uit Pittem . Van Ryckeghem’s molen te Geluwe Hij moest in 1500 echter dringend reeds meerderjarig verklaard worden omdat zijn zoon Omaer III reeds het jaar voordien geboren was. Omaar III volgde later het voorbeeld van zijn grootvader en trouwde in 1534 met een jonge weduwe Vandewalle. Hun kleinzoon Audomarus V di. Vlegel keerde later terug naar Tielt. Zijn zoon Petrus de Vlegel had acht kinderen, waarvan slechts één zoon, Omaer VII die naar Wingene ging wonen. De derde zoon van Petrus de Vlegel, Adrianus, week uit naar Ieper en werd de voorvader van een molenaarsdynastie te Vlamertinge met Jan I, Jan II en Jan III en nadien te Geluwe tot en met Bernardus. De Van Ryckeghem’s molen te Geluwe afgebeeld op bovenstaande postkaart werd evenwel zwaar beschadigd gedurende de eerste wereldoorlog en is sindsdien afgebroken. Carolus Eduardus, de broer van Bernardus cumuleerde de functies van handelaar, notaris en gemeentesecretaris maar vond geen tijd om te trouwen. Gelukkig had Bernardus zelf elf kinderen, waaronder de molenaar Constant, de landbouwer Henricus, de handelaar en burgemeester Hector, Julius, de priester E.H. Emiel, de brouwer Jan Baptist die het befaamde heksenbier brouwde, de handelaar Desiderius en ten slotte nog de EH Franciscus die aalmoezenier was gedurende de eerste wereldoorlog. Twee van de zonen van Constant (Jozef Constant en Willem) zouden later uitwijken naar Waregem.De huidige burgemeester van Waregem behoort tot deze tak.

148

De Ryckeghem saga

OMAER Omaer I (1445-1485) x N. Vandewatermeulen (weduwe de Meyere) Ruiselede Omaar II (1475-?) x Ampoline N Oostkamp Jan (1505-?) Ruiselede Pieter (1530-?) x Judoca van Pachtenbeke Ruiselede Omaer III (1510-?) x N Ruiselede Jacob (1540-?) Ruiselede Louis (1512-1572) Ruiselede Pieter (1515-1544) x N Kanegem Louis (1540-?) Ruiselede Pieter (1479-1543) x N. Van Vuersbrouck Ruiselede Omaer IV (1499-1549) x N. Vandewalle Ruiselede Omaer V (1534-?) x N Tielt Audomarus VI di. Vlegel (1554-?) x P. De Bouvere Tielt Petrus di. de Vlegel (1575-1625) x Florentia N Tielt Audomarus VII (1600-?)x Petron. de Bouvere Wingene Hendricus (1621-?) Tielt Joannes (1624-1673) x N Wingene Egidius (1654-1694) Pittem Joes (1629-?) x N Wingene Adrianus (1660-?) Wingene Amandus (1634-1660) Wingene Arnoldus (1639-?) Wingene Petrus (1641-1663) Wingene Adrianus (1580-?) Ieper Henricus (1582-1634) x Catharina Potvliet Tielt Jan (1610-1638) x Judoca de Ven Tielt Jan (1629-?) Tielt Rolandus (1616-1677) x E. van Betsbrugge Tielt Joannes (1643-1673) Tielt Michael (1645-1694) Tielt Carolus (1649-1676) Tielt Petrus (1621-?) x J. Mestdagh Tielt Petrus (1640) x Joanna Dobbels Tielt Joannaes (1691-1745)x J. Verbeke Pittem Emmanuel (1720-?) Pittem Joannes (1648) x J. vanden Berge Pittem

De Ryckeghem saga

149

Deeltak Geluwe6 Adrianus (1580-?) Ieper Joos (1610-?) x Ieper Jan I (1625-1678) x Francisca Degrave Vlamertinge Jan II (1654-1714) x Jacquemyne Kesteman Vlamertinge Jan III (1678) x Marie-Anne Huyghe Vlamertinge Martinus (1700) x Maria Costenoble Vlamertinge Petrus Jacobus (1707-1776) x Marie Catherine Kesteloot Geluwe Petrus Jacobus Dionysius x Isabelle Vuylsteke Geluwe Franciscus Ludovicus (1772-1854) x J. Vandamme Geluwe Ludovicus Franciscus (1802-1870) Geluwe Carolus Edward (1808-1869) Geluwe Bernardus (1810-1873) x H. Vandamme Geluwe Hendrik (1844-1937) x M.L. Marrecau Geluwe Louis (1879-1893) Geluwe Emiel (1881-1937) x van Haverbeke Geluwe Louis (1913-?) Congo Andries (1929-?) Brugge Jozef (1887-1941) Kortrijk Paul (1888-1971) Geluwe Gerard (1922-?) x G. Vercamert Oedelem Hendrik (1924-?) x Declerck Moerkerke Jozef (1926-?) Oedelem Jan Baptist (1929-?) x Spillebeen Moorsele Paul (1937-?) Geluwe Jules (1891-1919) Geluwe Hector (1845-1903) x M. Nisse Beselare Daniel Josephus (1889-?) Beselare Julius Alfonsus (1848-1913) Geluwe Emiel EH (1850-1920) Roeselare J. Baptist (1852-1931) x M. Dessein Beselare Ludovicus (1854-1874) Geluwe Desiderius (1856-1879) x M. Nisse Beselare Franciscus (1858-1927) Kachtem Constant (1860-1948) x N DePanne Louis (1894) x Madeleine Talpe Geluwe

150

De Ryckeghem saga

Arnold (1924-?) x M.H. Beyls Geluwe Antoon (1895) x Maria Talpe Geluwe Jozef Constant (1922-2011) Waregem Frans (1923-?) Congo Willem (1931-2005) Waregem Frans (1898) DePanne Robert (1901-1966) x E. Parmentier Geluwe Joel (1929-?) x Maria Dermaux Ath Gilbert (1931-?) Waregem Joannes Baptista (1814-1870) Geluwe Ivo (1775) x Pelagie Coppin Wytschate Joannes Baptist (1777) x M. Anna Vansuyt Geluwe Idem (1707-1776) xx Marie Françoise Maes Geluwe Karel Alexander x Regina Markey Geluwe

Tak van PIETER (“de Rederijker”) Pieter de Rederijker zelf overleed vroegtijdig en had slechts één enkele zoon, Willem, die op zijn beurt ook één zoon zou nalaten, namelijk Pieter IV die trouwde met Janneken van Lansberghe uit Wakken. Vanaf 1540 splitste deze hoofdtak zich af in drie deeltakken: die van Jan, die van Pieter V di. Gebuer en die van Egidius di. Leyns. Er waren op dat ogenblik zoveel vR’s met dezelfde voornaam in het Tieltse, dat men begon ze te onderscheiden met de bijnaam van hun respectievelijke deeltak: Gebuer, Leyns, Vlegel, etc. Hoewel bescheiden begonnen, zou de tak van Pieter III uiteindelijk de meest uitgebreide worden. Jan werd de voorvader van een deeltak in Ardooie. Hij had zes kinderen uit zijn eerste huwelijk met Mayken de Clercq. Zijn kleinzoon Petrus bracht het tot notaris in 1652 en was bovendien ook nog eigenaar van drie weefgetouwen. Pieter V was getrouwd met Janneken Tavernier die zelf een kleindochter was van Magdalena vR uit Wingene. Hun oudste zoon Guilielmus di. Gebeur trouwde met Joanna Sys en had met haar niet minder dan zes zonen. Onder dezen had vooral Pieter VI een talrijk nageslacht. Hij was getrouwd met Paschasia de Vriese, een kleindochter van Maria vR uit Pittem. Na het overlijden van Pieter VII in 1688 erfde zijn zoon Joos de heerlijkheid Het Halewynsche op de grens met Ruiselede. Hij was getrouwd met Elisabeth van Daele en zij hadden samen drie zonen. De oudste zoon Pieter vertrok naar Gent waar hij trouwde met Anna Maria van

De Ryckeghem saga

151

Quathem, maar hij overleed op vroege leeftijd en had geen nakomelingen. Zijn jongste broer Joannes keerde terug naar Tielt. Vier van de vijf zonen van deze laatste verkozen nadien om naar Aalter te gaan wonen, waaronder Pieter Jozef die er schepen en burgemeester werd gedurende de bewogen periode van de Franse revolutie. Hij was getrouwd met Catherine Rose Waelput, een molenaarsdochter uit Aalter. Hij was zelf eigenaar van een oliewindmolen die hij in 1805 trachtte te verkopen met volgende advertentie: “Uit de hand te koop bij de eigenaar, P. Joseph van Ryckeghem in Aalter: een onlangs uit de grond nieuw gebouwde oliewindmolen, met het huis en ongeveer 1 gemet erf, daar bijhorend.” Zijn zoon Guilielmus was getrouwd met Joanna Maria van Poelvoorde, die afstamde van de reeds eerder vermelTeerling molen te Aalter de Olivier van Poelvoorde, de bottelier van de graaf van (Foto: Donald Vandenbulcke, Staden) Vlaanderen. Guilielmus’ zoon Ludovicus (1809-1849) werd aangetrokken door de Gentse textielindustrie die toen in volle expansie was. In 1800 had Lieven Bouwens te Gent een katoenspinnerij opgericht met gesmokkelde machines uit Engeland. Deze machines vereisten slechts een geringe kapitaalinzet en hadden een enorme productivteitstijging voor gevolg. In 1808 waren er in Gent 8 spinnerijen en 12 weverijen. Twee jaar later was het aantal spinnerijen reeds gestegen tot 18 en het aantal weverijen tot 20. Rond 1830 verschafte de Gentse katoenindustrie werkgelegenheid aan 16.000 arbeiders. Ook de linnenijverheid werd gemechaniseerd. In 1840 bezat Gent 4 mechanische vlasspinnerijen. De meest uitgebreide deeltak bleek echter die van Egidius di. Leyns die in Tielt trouwde met Petronella Perneel (soms vermeld als Paneel). Zij hadden vijf zonen, Philippus; Petrus, die twee keer trouwde,, Egidius en ten slotte Marinus. Vooral de nakomelingen van Jacobus, die op zijn beurt vijf zonen had, waren bijzonder talrijk en bleven geconcentreerd in de streek van Tielt. Een van de talrijke afstammelingen van Jacobus is Marnix vR uit Brugge, wiens DNA nagenoeg identisch bleek te zijn met het mijne en met dat van de reeds onder Koekelare vermelde Gery . In de volgende uitgebreide tabel worden de stamvaders van elke deeltak met een asterisk (*) aangeduid. Mijn voorouders te beginnen met Pieter III worden in cursief weergegeven.

152

De Ryckeghem saga

PIETER Pieter III de Rederijker (1442-1478) x N Tielt Willem (1471-1560) x N Tielt Pieter IV (1492-1556) x Janneken van Lansberghe Tielt Jan (1510-1570) x Meresente Tielt *Joannes (1540-?) x N Tielt Joannes (1570 -?) x N Tielt Petrus (1605-1655) x Maria de Clercq Ardooie Joannes (1626-1701) x Judoca Vandenberghe Ardooie Guilielmus (1655-1715) x Anna Maria Roelens Ardooie Jan (1660-1712) x N Ardooie Jacobus (1686-1741) x Maria de Roo Ardooie Joannes (1706-1766) x Maria Velghe Markegem Engelbert (1744-1812) x Maria Anna Neirinck Markegem Francies (1771-1834) x Anna Th.de Bel Oostrozebeke Engelbert (1798-1873) x Fra. Ternest Oostrozebeke J. Baptist (1833-1891) x M. Cottignies Oostrozebeke Alois (1887-1962) x Sara Noppe Oostrozebeke Petrus (1632-1668) x Joanna Riemaeckers Ardooie Jan Laet (1659-1724) x Francisca Bylo Koolskamp Joannes (1698-?) x Petronella Ketels Torhout Petrus (1701-1752) x Joanna Duisaert Torhout Michael (1706-1763) x Joanna Roose Torhout Jacobus (1709-?) x Godelieve Devyncke Torhout Stephanus (1659-?) x Joanna Valckaert Koolskamp Joannes (1690-?) Koolskamp Guilielmus (1701-?) Koolskamp Martinus (1661-?) x Petronella Vandevelde Handzame Martinus (1704-1749) x Regina Blomme Torhout Lauwers (1707-?) x Maria Anna Blomme Torhout nn..

De Ryckeghem saga

153

*Pieter V (1543-1600) x Janneken Tavernier Tielt Guilielmus di. gebeur (1575-1646) x Joanna Sys Tielt Engelbertus David (1598-?) x Joanna Steyaert Tielt Pieter VI di. gebeur (1599-1673) x Paschasia Devriese Tielt Georgius (1632-1681) x Maria Vandeneynde Tielt Petrus (1656-1684) Tielt Guilielmus (1659-1713) x Esther Poppe Tielt Petrus (1681) x Judoca Maseele Tielt Livinus (1682) x Catharina Potvliet Egem Alexander (1683-1719) x Joanna Hoste Tielt Josephus (1717-1758) x A.M. vanden Berghe Meulebeke Joannes (1756-?) Meulebeke Idem xx Regina van Overbeke Tielt Idem xxx Elisabeth de Loddere Tielt Guilielmus (1701-1744) x Joanna Maria Bethuyne Tielt Petrus Joannes (1734-1811) Ruiselede Carolus (1784-1811) x Caroline Declerck Ruiselede Jacobus Franciscus (1744-?) Ruiselede Georgius (1704-1744) x Joanna Deleersnyder Tielt Joannes Jacobus (1712-1722) Tielt Livinus (1661-1729) x Barbara de Borchgrave Tielt Joannes (1701-1782) x Maria Elisabeth Craymeersch Tielt Jacobus Franciscus (1745) x Jeanne Beeusaert Tielt Bernardus (1771-?) x Catherine Lievens Tielt Karel (1809-1867)x Xaviera Desmet Blankenberge Hendryk (1845) Blankenberge Lodewyk (1879-1929) Blankenberge Andre Jozef (1911-1991) Blankenberge Leopold (1888-1960) Blankenberge Edward Joris (1928-1978) Blankenberge Franciscus (1852) Uitkerke Gustaaf Joseph (1882-1907 Blankenberge Petrus Augustijn (1855) Blankenberge Joannes Baptist (1783-1831) x Catharina Allaert Tielt August x Emma Houvenaghel Zedelgem Carolus (1819-?) x Ida Bibuyck Jabbeke

154

De Ryckeghem saga

Pieter VII (1637-1690) x Maria Desmet Tielt Pieter VIII (1664-1690) Tielt Joos (1670-1739) x Elisabeth van Daele Ruiselede Pieter IX (1695-1728) Gent Theodorus (1699-1742) x Maria Cales Aarsele Hubertus (1725) x Angela Caron Aarsele Josephus (1780-1853) x Baudonck Aarsele Carolus (1807) x van Overbeke Aarsele Julius (1863-1960) x Verhove Dentergem RenĂŠ (1890-1973) x Marie Alliet Wakken Guilielmus (1729) Aarsele Livinus (1735) Aarsele Judocus (1708-?) Tielt Jan Baptist (1710-1766) Ruiselede Joannes Franciscus (1711) x Maria Anna Gernaey Tielt Pieter Joseph (1735-1805) x Catharina Waelput Aalter Guilielmus (1765) x Joanna Maria van Poelvoorde Aalter Ludovicus (1809-1856) x Amelie Jacques Gent Carolus (1850) x Emilia Paepens Gent Gustavus (1884-1952) x Ida Guyssens Robert x Clementine Mingou Gent Willy x Nicole Hacquaert Gent Carolus (1736-?) x Anna de Courtray Gent Joannes (1745-1819) x M.A. Vanackere Tielt Joseph (1772-1840) x Coleta Duyck Tielt Carolus (1777-?) Tielt Norbertus (1783-1852) x M.C. Verstraeten Tielt Franciscus (1786-?) x Barb. Declercq Koolskamp Joannes (1784) Tielt Franciscus (1750-?) Aalter Judocus (1640-?) x N Tielt Petrus (1665-?) x Helena Baut Gent Judoca (1690) Gent Pieter (1691-?) x Judoca Malerant Gent Pieter (1710) x Albertine Claerquin Gent Judocus (1700) x N. Cleppe Gent

De Ryckeghem saga

155

Joannes di. Gebeur(1601-1661) x Catharina Bruneel Tielt Joannes (1627-1696) x Anna de Boosere Tielt Joannes(1651-?) Pittem Zacharias (1653-?) Pittem Stephanus (1628-?) x Francisca Dujardin Pittem Hieronimus (1657-1709) x Jacoba Verhagen Brugge Hieronymus II (1695-?) Brugge Franciscus (1697-1737) x Godelieve Fockaert Brugge Idem x Maria Catharina Ruysselaere Brugge Pieter di. dâ&#x20AC;&#x2122;Heere (1632-?) Tielt Egidius II (1643-1694) x Judoca Bruneel Pittem Egidius III (1664-?) x Marie van Severen Pittem Rogerius (1691) Pittem Egidius IV (1693) Pittem Livinus I (1610-1660) x Maria De Vroe Tielt Livinus II (1642-?) Tielt Hubertus (1664-1690) x Maria De Backer Tielt Livinus III (1687-1739) x M.A. Vermeersch Tielt Jacobus (1723) x M.A. Beirelle Aarsele Joannes Baptist (1742-1816) x J.M Depaepe Aarsele Judocus (1788-1846) x M. Th. vR. Aarsele Josephus (1789-1853) x Baudonck Aarsele Carolus (1830-?) x M. van Overbeke Aarsele Theodoor (1791-1870) Aarsele Louis (1835) Aarsele Leo (1845) Aarsele P. Adolph (1846) Bulskamp Victor (1798-1870) Kanegem Pieter Joannes (1753-1817) x van Acker Tielt Carolus (1777) Tielt Franciscus (1780) Tielt Joaneo (1784) Tielt Joseph (?-1817) Tielt Petrus Josephus (1758) x M. Fr. Maertens Tielt Petrus Joannes (1794) x A.M. BorrĂŠ Oostkamp Josephus (1797) x Anna Dewaele Beernem Ferdinandus (1798) x Fr. Caerels Wingene Livnus Bernardus (1768) Tielt

156

De Ryckeghem saga

Guilliaem II (1612-1680) x Joanna van Aelst Ruiselede Guilliaem III (1640-?) x Judoca de Meyere Ruiselede Petrus (1669-1758) x Maria Vanderbeke Markegem Petrus (1710-1736) x N Markegem Petrus (1735-1795) x Godelieve Neute Wingene Bonaventure (1715-1784) x Anna van Aelst Dentergem Petrus Josephus (1740) Dentergem Franciscus (1778) x van Thourout Dentergem Franciscus (1800-?) x A. Deblauwe Dentergem Angelus (1804) x E. Deblauwe Dentergem Karel (1746-1795) x Theresia Roose Dentergem Bernard (1792-1847) x van Betsbrugge Dentergem Charles Louis (1825-1877) Roubaix Joannes Baptist (1749-1821) x Maria Velghe Dentergem Pieter (1796-?) x Angela Cosman Meulebeke Ivo (1832-1859) x Blondeau Beveren a/Yzer Leopold (1854-1926) Hondschoote Guilliaem IV (1670-?) x Joanna van Heuverszwyn Dentergem Guilliaem V (1700-?) x Theresia Soetaert Markegem Joannes Baptist (1736-1820) x M.A.Snauwaert Wakken Eugeen (1767-1846) Meulebeke Carolus Amandus (1780-1848) Tielt Ignaas (1782-1847) Dentergem Idem (1736-1820) xx Brigitta Lampaert Aarsele Josephus (1800-?) Ruiselede

De Ryckeghem saga

157

*Egidius di.Leyns (1550-1629) x Petronella Perneel Pittem Philippus di.Leyns (1585-?) x N Tielt Egidius (1624-1695) x Jacoba van de Keere Tielt Petrus (1655-1683) x Petronella Verlinde Tielt Adrianus (1661-1697) x Judoca Gallant Tielt Egidius (1688-1729) x Joanna Boutens Tielt Zacharias (1728-?) x Maria van Compernolle Tielt Petrus di.Leyns (1586-1658) x Anna de Cock Tielt Guilielmus (1602-1655) x Judoca Viaene Pittem Egidius (1603-1681) x Margaretha Cornet Pittem Petrus (1632-?) x Jacoba van de Walle Tielt Pieter (1665-?) x Helena Zegers Heist-aan-Zee Egidius (1635-1694) x Judoca Bruneel Pittem Egidius (1664-?)x Maria van Severen Pittem Rogerius (1691-?) Pittem Egidius (1693-?) Pittem David (1605-1655) x Anna Eeckhaut Pittem David (1652-?) x Anna Cool Pittem David (1681-?) Pittem Joannes (1613-?) x Petronella van Bruane Tielt Jacobus I di.Leyns (1587-1643) x Rogeria Verschoore Tielt Pieter (1605-1671) x Petronella Claeys Tielt Jan (1634-1701) x Judoca van den Berghe Ardooie Willem (1655-?) x Ana Maria Roelens Ardooie Karel (1677-?) Ardooie Jan (1680-1712) x C. Van de Watere Ardooie Joannes (1708-1781) x I. De Clercq Koolskamp Petrus (1765-1819) x I. Craymeersch Rudderv Carolus (1800-?) x A. Wagenaere Wingene Jan Frans (1767-?) Koolskamp Regina (1769-?) x Karel Koucke Pittem Reginald (1776-?) x J. Declerck Ruddervoorde Joannes (1804-?) x Naessens Ruddervoorde Ludovicus (1831-1888) Ruddervoorde Eduard (1866) Ruddervoorde Felix (1868) Ruddervoorde Arthur (1875) Ruddervoorde Petrus (1711-?)x Maria de Meulenaer Ardooie Jan (1660-1712) Ardooie

158

De Ryckeghem saga

Petrus (1636-?) x Maria de Caigny Tielt Joannes Baptist (1681-1725) x Joanna Bollaire Wingene Joannes Baptist II (1708-1771) x A.M. de Rycke Wingene Emmanuel (1737-1773) x Barb. van Eenoo Wingene Amandus (1762-1832) x J.Fr. Deneweth Tielt Augustinus (1799-1848) x Bruggeman Tielt Fr. Xaverius (1765-?) x Dujardin Meulebeke Ivo (1797-1846) x Rosa Vanhee Meulebeke Idem (1737-1773) xx Barbara Rottez Wingene J. Franciscus (1776-1820) x B. Delie Meulebeke Macharius (1804-:) Meulebeke Amandus (1809-?) Meulebeke Martinus (1815-?) Meulebeke Ignatius (1777-1846) Wingene Machaer (?-1847) x Fr. Lefevre Wingene Constantinus (1831-?) x M.L. Vanderbeke Tielt Joannes Baptist III (1742-1783) x B. Steyaert Wingene Franciscus (1753-1819) x Lucia van Eenoo Wingene Philippus (1819-1876) x Vermeersch Wingene Carolus (1859-?) x Verschaeve Zedelgem Augustus (1889-?) Zedelgem Augustus (1861-1938) Brugge Edmundus (1866-?) Zedelgem Idem (1742-1783) xx G. Daijseele Wingene Petrus (1769-1817) Wingene Eugenius (1780-1836) x J. Th. Degraeve Zedelgem J. Franciscus (1814-?) x Maertens St. Andries Idem xx Coleta Rooseboom St. Andries Ph. Jacobus (1819-1875) Zedelgem Ludovicus (1823-1904) x Desante Zedelgem Henricus (1861-?) Zedelgem Eduardus (1865-?) x Derudder Zedelgem Camiel (1903-1966) x G. Sevenant Brugge Louis (1904-1981) x Irma Baes Zedelgem Leo Josephus (1908-?) Brugge Leonardus (1789-?) x Isab. van Torout Wingene Joannes (1817) x Pelagie van Torout Wingene Julius (1872) x L. Ockier Wingene Marcelus (1902) Wingene

De Ryckeghem saga

159

Omar (1903) Wingene Godfried (1908) Wingene Bernardus (1755-1831) x Marie Theresia Notebaert Wingene Amandus (1792-?) Wingene Josephus Bernardus (1795) Wingene Idem (1755-1831) x Anna Maria Bert Wingene Idem (1755-1831) x Maria Anna Verstraete Wingene Jean (1800-1855) x R. van Eeckhoute Meulebeke Pierre (1825-1895) x A. Lernould Meulebeke Charles (1802-?) Meulebeke Idem (1755-1830) xx Francisca Cleppe Wingene Bernard (1824) x Amelie Verbauw Wingene Ivo (1859-1929) x Em. van Beveren Ruiselede Michel (?-1975) x M. Tommelein Roeselare Maurits (1896-1959) x M. Decock Ruiselede August (1898-1985) x L. Vermeersch USA Odiel (1902-1969)x J. Coppens Canada Gentiel (1904-?) x M. Mestdagh Ruiselede Basiel (1910-1988) Pittem Albert (1915-1996) x M. van Meenen Tielt Marc Tielt Marnix x Rita Claeys Brugge Luc Tielt Boudewyn (1919-2002) x van Paemel Tielt Guilielmus (1639-1720) Tielt Egidius (1642-?) x Jacoba van Aelst Tielt Cornelius (1646-1715 ) x Jeanne de Reynel Tielt Ludovicus (1686-1717) Tielt Idem xx Anna Vandeputte Tielt Jacobus Franciscus Tielt Idem xx Joanna Verhelst Tielt

160

De Ryckeghem saga

Jacobus II di. Leyns (1608-1648) x Catalina Claeys Tielt Jacobus III di. Leyns (1632-1695) x Maria Desmet Tielt Franciscus (1662-?) x Maria Martele Pittem Jacobus (1680-?) x N Gent Franciscus (1710-?) x A.M. Dilman Gent Jan Franciscus (1736-?) x J. Alleman Gent Idem xxx M.C. Robyn Gent Franciscus Joseph (1777-?) x N Gent Jan Xav.ier(1800-?) x R. Coene Gent Francis (1844-1928) x Deblaere Gent Carolus (1750-?) x A. Courtois Gent Idem xx M. Antierens Gent Jacobus IV di. Leyns (1663-1712) x Maria Craene Pittem Jacobus V (1693-1750) x N. Van Wambeecke Brugge Jan Baptist (1729-1773) x Anna M. Decnock Brugge Petrus Jacobus (1762-?) Brugge Jan Baptist (1765-?) Loppem Joannes (1768-1813) x A. van Raefelgem Loppem Philippus (1798-?) x Francisca Decloedt Loppem Petrus (1839-?) x Juliana Fryckelo Loppem Idem xx Nathalia Braet Loppem Franciscus (1799) x J. Keirsebilck Zedelgem Ludovicus (1828) x J. Puype Zedelgem Augustus (1836) x Rosalia vR Zedelgem Pieter (1886-1931) x A.Keirsebilck Izegem Alphons (1909-1991) x Sanders Brugge

De Ryckeghem saga

161

Idem Jacobus I di. Leyns (1585-1643) xx Anna Hendricks Guilielmus (1618-1655) x Catharina Leene Jacobus (1650-?) x Maria Claus Petrus (1681-?) Franciscus (1686-?) Egidius (1691-?) x Joanna de Volder Ph. Jacobus (1744-1814) x Devolder J. Baptist (1789-1857) x Vanhoutte Leo (1828-?) Ivo (1830-?) x Dendoove Theodule (1870-?) Guilielmus (1653-1701) x Maria van Izeghem Martinus (1683-?) Joannes (1683-?) Idem xx Catharina Haesaert Joannes (1685-1769) x Anna Lecluyse Guilielmus (1713-?) Joannes (1716-?) x Catharina de Meyer Marinus (1723-1746) Egidius (1688-?) Nicodemus (1690-?) x Elisabeth Tuytens Petrus (1694-1728) x E. Van Lysabethen Petrus Joannes (1724-?) Joannes (1623-1684) x Catharina de Sloovere Egidius II di. Leyns (1590-1629) x Anna dâ&#x20AC;&#x2122;Hollander Philippus (1620-?) x N Egidius (1645-1694) Livinus (1624-?) x Joanna Vanderbeken Marinus di. Leyns (1591) x Anna Hellebuyck Marinus (1620-?)

162

Tielt Tielt Markegem Markegem Markegem Markegem Markegem â&#x20AC;? Meulebeke Harelbeke Harelbeke Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Pittem Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt

De Ryckeghem saga

Kasteel van Loppem: het wapenschild boven de smalle ingangsdeur is van de hand van beeldhouwer Fernand van Ryckeghem

WILLEM Willem’s eerste echtgenote was de erfgename van het belangrijk leen van den Braemt uit Pittem. Hun oudste zoon Steven startte de lijn van feodale heren van dit leen. De volgende hoir feodaal was Willem II die jong overleed en werd opgevolgd door zijn broer Gillis . Volgens de belastingkohieren van die periode was deze Gillis nog de tweede rijkste man van Pittem. Zijn opvolgers verarmden echter snel. De laatste hoir feodaal was Jan IV die overleed in 1633. Zijn oudste zoon Pieter woonde op dat ogenblik reeds in Tielt. Samen met z\ijn broers Adrianus, Wille, Steven en Jan besliste hij van de heerlijke rente van het erfgoed te verkopen aan Daniel Deechbroot uit Brugge. Vanaf dat ogenblik viel deze tak vlug uiteen: Pieter’s zoon Steven ging naar Zwevezele ging wonen en het was zijn zoon, opnieuw een Petrus “de Oude” die met zijn echtgenote Adriana de Poortere naar Loppem zou uitwijken als pachter van baron van Caloen, de eigenaar van het kasteel van Loppem. Zijn deeltak zou uitiendelijk de belangrijkste worden onder nakomelingen van Willem en Joanna van den Braemt.

De Ryckeghem saga

163

WILLEM Willem I (1448-1511) x Joanna vanden Braemt (1470-1497)

Pittem

1. Steven d’Heere (1494-1542) x N

Pittem

Willem II (1525-1551) x Pieryne vander Meersch Gillis (1541-?) Pieter (1543-?)

Pittem Pittem Ruiselede

Gillis d’Heere (1527-1585) x N Pittem Jan d’Heere (1565-1638) x Kathelyne Tytgat Pittem Adrianus (1600-?) x Catharina Devriendt Tielt Adrianus (1629-1665) x Catharina Calewaert Brugge Carolus (1636-1685) x Maria Everaerts St. Kruis Carolus II (1664-?) x N Brugge Carolus III (1700-?) x Maria Verpoortere Brugge Joannes (1666-1699) x Anna de Brune Brugge Jacobus (1670-1734) x Petronella Vandenberghe Oostkamp Joannes (1640-?) x Maria Pollentier Brugge Joannes (1674-?) Brugge Idem (1640-?) xx Petronella van Zeebroeck Brugge Ludovicus (1677-?) x Barbara Gryson Brugge Daneel (1680-?) Brugge Pieter (1602-1654) x Antonia Pinioen Tielt Jan (1628-?) Tielt Steven (1631-1714) x Catharina Verstraete Zwevezele Gillis (1661-?) Pittem Jan (1682-?) Pittem *Petrus de Oude (1669-1713) zie verder Loppem Pieter (1635) Tielt

164

De Ryckeghem saga

Joos (1637-1684) x Maria Van Brabant Tielt Joos (1667-1712) x Cornelia Vervenne Meulebeke Joos Willem (1703-1756) x A. Devolder Meulebeke Franciscus (1734) x C. Ailliet Meulebeke Idem(1703-1756) xx Petronella Cleppe Meulebeke Petrus Josephus (1740-1799) x B. Van Daele Tielt Jacobus (1770-1843) x R. Verfaillie Tielt Constantin (1804-1890) Wingene Jacob (1677-1714) x Judoca Vande Keere Tielt Frans Joos (1703-?) x Anna Maria Dilman Gent Joannes Franciscus (1735-?) x Maria Robyn Gent Franciscus Joannes (1777-?) x N Gent J. Xaverius (1796-?) x R. Coene Gent Carolus (1740-?) x Maria Anna Antierens Gent Joannes Franciscus (1780-?) x â&#x20AC;&#x2DC;t Kint Gent Modeste (1810-?) x Keymeulen Gent Charles Albert (1785-1836) x de Clercq Gent Willem (1603-1647) x Jacoba van Driest Pittem Jacobus (1633-?) Pittem Guilielmus (1635-?) x Petronilla Vandewalle Pittem Joannes (1643-1716) Pittem Steven (1615-1660) x N Pittem Stephanus (1649-1694) x Joanna Deeghels Pittem Petrus Stephanus (1659-1727) x Jacoba de Smet Pittem Jan (1618-1682) x Jacoba van Braele Pittem Joannes (1650-?) Pittem 2. Adriaan (1496-1554)

3. Willem (1497-?) Idem Willem I (1448-1511) xx N. Van der Muelen 4. Gillis (1505-1537) x Francine van Zandtweghe 5. Omaar (1512- 1575) x Joanna de Jaghere Laureins (1535-?) x Margriete de Zwaene Pierkin (1575-?) Olivierkin (1580-?)

De Ryckeghem saga

Wingene Pittem Pittem Pittem Pittem Oostkamp Oostkamp Oostkamp

165

Deeltak Loppem *Petrus de Oude(1669-1713) x Adriana de Poortere Loppem Isaac Jacobus (1701-1731) x Francisca Mingauw Loppem Petrus Jacobus (1729) x Joanna Messelis Loppem Joseph Charles (1762-1841) x M. Regina Lowyck Brugge Pieter Jacobus (1777-1843) x Albertina de Langhe Gent Augustus (1800-?) x Francisca Vandenbossche Gent Eugenius (1805-1855) x Eulalia Halewyck Gent Jan Jacobus (1815-1848) x Catherine Lamour Namen Petrus de Jonge (1704-1759) x Judoca Porquy Loppem Joannes Baptist (1729-1773) x Anna Maria Deknock Loppem Petrus Jacobus (1762-1825) x Isabella Bogaert Zedelgem Philippus Jacobus (1811) x Blondina Denaeghele Zedelgem Josephus (1822) x Rosalia Lust Loppem Carolus Ludovicus (1857) x Rosalia Yde Loppem Camille August (1885-?) Loppem Henricus Alphons (1899-?) Loppem Valentinus (1867) x Octavie Landuyt Loppem Joannes Josephus (1768-1813) x Petronella Vermeulen Oostkamp Carolus (1803-1867) x Brigitta Ballegeer Loppem Petrus (1837-1917) x Eugenia Vandevoorde Loppem Carolus Julianus (1867-1942) x M. Willem Loppem. Idem xx Coleta Maertens Loppem Isidore (1871-1956) x Leonie Decloedt Loppem Ferdinand (1839-1925) x Vanacker Ingelmunster Amatus (1868-?) x M. Carron Ingelmunster Jozef (1903-1975) Beernem Antoon (1904-1964) Kortrijk Raphael (1908-1953) Ingelmunster Petrus Ignatius (1842-1903) x Ida Desmedt Oostkamp Henricus (1872-1910) Oostkamp Joannes (1805-1886) x J. Theresia Lagast Loppem Josephus (1832-1897) x B. Verschaeve Oostkamp Emilius (1867-?) x Leonie vR Oostkamp Petrus (1835-?) x N. Van Houtave Brugge

166

De Ryckeghem saga

Carolus (1870-?) x Emma vR Aloysius (1878-?) x Leonie Pardo Carel (1840-?) Franciscus (1842-?) x V. Vande Casteele Ludovicus (1874-?) Petrus (1808-1881) x M. Theresia Ballegeer Louis (1834-1918) x E. Dekeyser Jozef EH (1876-1966) Medard (1884-1959) Eduardus (1886-1980) x M. Dhondt Pieter (1836-1931) x Juliana Desmet Julianus (1877-1971) x Maria Redee Georges x Lucienne Andries Gaston x Maria de Bruyne Eduard x Georgette Willemarck Lucien x Esther Himpens Petrus (1920-1959) Medardus (1880-1968) x Pyliser Gaston (1907-1973) x Y. Samyn Lucien (1911-1944) Franciscus (1838-1897) x Sophie de Baene Alphons (1879) x Maria Loneville Idem Petrus xx Joanna Vandenbussche Joannes (1844-1898) x A. Theresia Kint Camillus (?-1903) x N Camiel (1898-1967) Georges (1925-2005) Roger (1927-1995) Urbain (1928) Leon (1932-1989) Bernard Joseph (1810-1877) x R. dâ&#x20AC;&#x2DC;Hooghe Karel (1839-1879) x Virginie de Loddere Fredericus (1851) x Julia Bonne Remigius (1878-?) x van Poucke RenĂŠ Maurits (1910-1945) Gustave (1883-1983) x Kerrebroeck Oscar Remi (1908) Idem (1768-1813) xx Anna van Raefelghem Philippus (1798) x Francisca Decloedt

De Ryckeghem saga

Brugge Brugge Oostkamp Oostkamp Loppem Loppem Ruiselede Loppem Brugge Loppem Knokke Knokke Knokke Knokke Knokke Knokke Knokke Brugge Knokke Brugge Sysele Loppem Zwevezele Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Loppem Brugge Oostkerke Zeebrugge Brugge Brugge Brugge Oostkamp Loppem

167

Petrus (1839) x Juliana Fryckelo

Loppem

Idem Petrus (1704-1759) xx Joanna Taveirne Isaac (1737-1806) x Francisca Goegebeur Petrus Jacobus (1761-1812) x Anna Decloedt Franciscus (1799) x Joanna Ryheul Ludovicus (1830-1900) x J. van Compernolle Hector (1859-1904) Gustaaf (1863) x M. L. Corkole Julius (1864) x Pelagie Zielinski Franciscus Alphonse (1864) Guillaume (1876-?) Carolus (1803-1867) x Francisca Casteleyn Carolus (1830-1882) x R. Sevenant Carolus Henricus (1873-?) x Alice Balanck Cyrille Adolf (1900-1970) x de Backer Joannes (1806) x Anna Declerck Ludovicus (1840-1916) x M. Ludovica Roels Carolus (1873-?) x Elisa Vanrobaeys Joannes Baptist (1775-1847) x Isabella Clara Dousselaere Petrus Jacobus (1798-?) Petrus (1802-1848) x Anna Maria Declerck Idem (1775-1847) x Victoria Dousselaere Bernardus (1811-1896) x Idonia Hackx Josephus (1811-1890) x A. Theresia Deketelaere Henricus (1813-1879) x Joanna Vercruysse Carolus (1839-1920) x Ludovica Braet Amandus (1870) x Julia Verschaeve Andreas (1910-1986) Leopold (1840-1892) x M. Rosalia vR Jacobus (1845-1939) x Paulina Martens Idem xx AmĂŠlia Casert Silvia (1886-1956) x Leon Teerlinck Gustave Remi (1889-?) x R. Ongenade AndrĂŠ (1914-1978) x E. Vanderostyne Jozef (1945) x Rozette Tanghe Kamiel Leopold Camille Arthur (1898)

168

Loppem Loppem Loppem Loppem Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Brugge Loppem Loppem Brugge Brugge Loppem Aartrijke Aartrijk Loppem Loppem Loppeme Loppem Zedelgem Zedelgem Zedelgem Zedelgem Zedelgem Zedelgem Loppem Loppem Loppem Knokke Loppem Brugge Brugge Zedelgem Loppem

De Ryckeghem saga

Petrus en Adriana de Poortere hadden twee zonen, Isaac Jacobus en opnieuw een Petrus “de Jonge”. Het waren vooral de afstammelingen van deze laatste die het domein van baron van Caloen bleven bevolken. De vier zonen van zijn kleinzoon Joannes Josephus, die nog dagloner was, zetten deze traditie verder. De belangrijkste was nog een Petrus, die het zelfs bracht tot beheerder van het domein van Caloen, en in deze functie werd opgevolgd door zijn zoon Louis. Jozef, de oudste zoon van Louis, was aalmoezenier gedurende de eerste wereldoorlog en publiceerde achteraf een merkwaardig boek ‘Een Loppem’s priester aan het Ijzerfront” Medardus, een neef van Louis, was bouw-aannemer en hotel-uitbater te Knokke, en werd de eerste wereldreiziger in de familie die in 1906 reeds cruisde naar New York en Cuba. Hij is tevens de voorvader van de huidige Knokse golfkampioene Valerie vR. Ferdinand, een andere kleinzoon van Joannes Josephus, was beeldhouwer en werd door baron van Caloen verzocht om het wapenschild te houwen van de familie wanneer hij het neogotisch kasteel liet optrekken tussen 1859 en 1862. Het wapenschild bevindt zich bovenaan de smalle ingangsdeur van het kasteel. Wat opvalt is de hoge leeftijd bereikt door talrijke leden van de Loppemse deeltak. EH Jozef werd negentig jaar oud en zijn broer Albert bereikte vierennegentig. Bewijs van goede genen of voorbeeldige levenswijze? Een speciale vermelding verdienen ook de nakomelingen van Joos (1637-1684) die trouwde met Maria van Brabant en vanuit Pittem terugkeerde naar Tielt om daar een bakkerij uit te baten. Deze activiteit werd voortgezet te Gent door hun zoon Jacobus en hun kleinzoon Frans Joos die getrouwd was met Anna Maria Dilman. Dit laatste echtpaar had twee zonen, meester-bakker Joannes Franciscus en belasting-ontvanger Carolus. De zoon van deze laatste, Charles Albert was getrouwd met Marie Sophie de Clercq, die een klein fortuin had geërfd van haar oom, de Gentse stadsarchitect Pisson. Hij startte met deze erfenis een textielfabriek die spijtig genoeg failliet ging. Dit faillissement staat bekend in de juridische geschiedenis in omwille van een belangrijk proces met de befaamde industrieel John Cockerill die de stoommachines had geleverd aan de fabriek van Charles Albert. De vraag was of de stoommachines deel uitmaakten van het globaal faillissement of konden afgsescheiden worden ten voordele van Cockerill. De rechters beslisten in het voordeel van Cockeril. Twee jaar later ging Cockerill zelf ook ten onder in de economische crisis die volgde.

De Ryckeghem saga

169

GILLIS Gillis (1452-1500) x N Gillis II (1483-?) x N Jacobus (1500-1546) x Jacquemyne Drabbe Kathelyne (?-1558) x Sebastiaan Dierckens Gheerdyne (1520-1563) x Viktor Blomme Gillis III (1505-?) Willem x N Geleyn (1530-1570) x Jeanne de Clercq Jacobus (?-1546) x N Barbe (?-1595) x Charles de Corbehem Reynier Martyn Geleyn II (1560-1602) x Griete Somers Hendrick x Anna Ros Catharina (?-1658) x C. Hendrikse Hendrik (1625-?) x Anna (1631-?) Henry (1655-?) x Sara Millers Susanna (1658-1694) Paulus (1660-?) Josua (1663-?) Sara (1666-?) Anna (1668-?) Gillis (1675-1680) Gillis IV (1596-?) x Joanna de Fervaques Susanna (?-1662) x A. Pieters Catherine (1624-?) x C. Hendrikse Anna (1631-?) x Henrik (1625-?) Gilles V (1633-1712) x Maria Polstet Anna Marguerite (1654-?) Gilles VI (1656-1702) x R. Bird Margareta (1684-1704) Joanna Catharina (1686) Aletta (1688) Agnes ( 1695-1746) Rachel (1698) Id. xx Sara Nansens Adolf (1663-?) Anna (1664-?) Samuel (1665) x J. De Lattre

170

Tielt Tielt Sluis Sluis Brugge Sluis Middelburg Sluis Sluis Sluis Sluis Sluis Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Amsterdamg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Delft Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg Middelburg

De Ryckeghem saga

Joanna Sara (1705-?) Middelburg Gilles VII (1706-?) Middelburg Samuel (1706-?) Middelburg Gilles Bonifacius (1707) Middelburg Anna Sara (1708) Middelburg J. Catherina (1712) x J. Horthemels Utrecht Anna Constantia x Jacob Dermout Anna (1586-1646) x Joannes Schijn Middelburg xx Guillaume Cobrysse Wingene Sara (1588-?) Middelburg Janneken (1595-1636) x Jacob Beeckman Rotterdam

GILLIS Gillis I was de jongste van de tien weeskinderen van Pieter II. Zijn zoon Gillis II bleef nog in Tielt, maar zijn twee kleinzonen Jacob en Gillis III verhuisden naar Sluis in Zeeland. Jacob trouwde er met Jacquemyne Drabbe. Hij had twee dochters, Kathelyne en Gheerdyne, die trouwde met Viktor Blomme, uit een aanzienlijke Brugse familie. Gillis III was de voorvader van Geleyn (=Ghislain=Gilles) die in Nederland de dynastie zou voortzetten. Het is niet geweten of de vRâ&#x20AC;&#x2122;s naar Nederland kwamen om godsdienstige of economische redenen. In alle geval deden zij er goed aan van tijdig te verhuizen en aldus te ontkomen aan de twee honderd jaar miserie die Vlaanderen zou teisteren. Geleyn I trouwde in Sluis met Jeanne Declercq en vestigde zich met haar op de hofstede Rouckenburgh. Zij hadden vier kinderen waaronder Geleyn II die trouwde met Grietken Somers, wiens vader burgemeester was van het naburige Veere. Deze Geleyn II werd wijn-koopman in het aantrekkelijke Middelburg dat een uitwijkoord werd voor welstellende Vlaamse emigranten na de val van Gent en Brugge in 1584 en Antwerpen in 1585. Geleyn II had vijf kinderen, waaronder de zonen Gilles IV en Hendrick. Een dochter uit het eerste huwelijk van Gilles IV trouwde met een zoon van Hendrick, opnieuw een Hendrick, die notaris was te Middelburg. Uit een tweede huwelijk sproot Samuel, die advocaat werd te Middelburg. Zijn dochter Joanna Catharina trouwde met de filosoof en hoogleraar Johannes Horthemels, die op het einde van zijn leven rector werd van de Universiteit van Utrecht. Hun enige dochter Anna Constantia trouwde met de predikant Jacob Dermout, wians zoon Isaac Johannes hofpredikant werd en co-auteur van de Geschiedenis der Nederlandse Hervormde Kerk.

De Ryckeghem saga

171

Epiloog “Some things we know, some things we have to guess” Professor Jan Dhondt

Het is tijd om afscheid te nemen van mijn dierbare voorouders. Mijn lange reis in het verleden begon met een normale nieuwsgierigheid van mijn oudste dochter Caroline naar onze afkomst en eindigt hier met een nagenoeg volledige stamboom van de acht takken van vR’s die afstammen van dezelfde voorvader Steven die geboren werd te Ruiselede rond 1350. Ik besef dat sommige historici de wenkbrauwen zullen fronsen bij het lezen van mijn verhaal. Ik ben zelf geen historicus, en ware ik het geweest, dan zou dit boek waarschijnlijk nooit tot stand zijn gekomen. Ik zou mij wellicht verdiept hebben in de archieven van de Gentse Sint-Pietersabdij en in hun boekhouding de opbrengsten van de heerlijkheid Rickegem hebben opgetekend. Dit zou misschien ook een publiceerbare monografie hebben opgeleverd, die echter alleen specialisten zou kunnen interesseren. Gedurende mijn studies economie in Gent kreeg ik les in economische geschiedenis van Professor Jan Dhondt zonder te beseffen hoe belangrijk hij was. De Gentse historische school die begon met Henri Pirenne hechtte steeds groot belang aan economische factoren in de geschiedenis. Mijn verhaal over de vR’s illustreert deze interactie. Ware de linnenindustrie in de 14e eeuw niet verhuisd van de Champagnestreek naar de Mandel- en Leiestreek, dan zou de geschiedenis van Tielt er gans anders hebben uitgezien. In plaats van welstellende lakenhandelaars en later linnenwevers te worden, zouden de eerste generaties van vR’s verplicht geweest zijn uit te kijken naar andere activiteiten. Had Lieven Bauwens geen textielmachines vanuit Engeland gesmokkeld, dan was Gent in de 19e eeuw niet de bakermat geworden van de moderne textielindustrie, en zou mijn voorvader uit Aalter nooit door Gent aangetrokken geworden zijn. Mijn eerste praktische ervaring met economische geschiedenis was mijn doctoraal proefschrift over de rol van de buitenlandse handel in de economische groei van Denemarken. Na mijn licentiaatsstudie te Gent te hebben beeindigd, kreeg ik een studiebeurs van het Belgisch-Deens cutureel akkoord om een jaar in Kopenhagen verder te studeren. Daar werkte ik onder leiding van de economist Erling Olsen, zelf zoon van een belangrijk historicus. Ware ik een echte historicus geweest, dan zou een proefschrift over hetzelfde onderwerp er gans anders uitgezien hebben. In plaats van een Keynesiaanse macro-economische analyse te hanteren, had ik mij waarschijnlijk verdiept in case-studies zoals het belang van de scheepvaart voor de scheepsbouw en de opkomende Deense container-industrie.

172

De Ryckeghem saga

Zonder enig vermoeden te hebben over mijn mogelijke Viking afkomst, was ik steeds geboeid door ScandinaviĂŤ. Ik leerde met gemak achtereenvolgens Zweeds, Deens en Noors. Dit kan te maken hebben met genetische factoren. Zonder te geloven in reĂŻncarnatie, zoals het geval is voor sommige van mijn Joodse vrienden, denk ik dat er zoiets bestaat als reĂŻncarnatie via DNA. Nu woon ik in warmere oorden, denkend aan mijn volgend verhaal, dat misschien zal handelen over Vlamingen in Madeira, beginnend met de afstammelingen van de Brugse Lem familie die zich vestigden op de Quinta do Leme bij Funchal. Dit werk is opgedragen aan Faolan, onze kleine wolf die ons verliet in november 2016

Madeira, november 2017

De Ryckeghem saga

173

Bibliografie ARICKX Valère: De Geschiedenis van Pittem. 1981 ARICKX Valere: Geschiedenis van Egem. 1982 ASBRIDGE Thomas: The First Crusade: a New History. In het Nederkands vertaald door Mieke Lindenburg als De eerste kruistocht, Atheneum 2006. BILLIET Jaak (coordinator): De geschiedenis van Tielt, Lannoo 2009. BRAET A.: Ruiselede in moeilijke tijden (1559-1600), in Oud Ruysselede, Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 18 nr. 3, 2001. BRAET M.: Tempeliershoeve ter Vlaagt en de Orde van Malta te Ruiselede, in Oud Ruysselede, Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 21, nr 4, 2004. CAPPON Gery: Een bijdrage tot de familiegeschiedenis Van Ryckeghem in Groot-Zedelgem CARNOY A.: Verslagen en Mededelingen van de Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, Gent, 1940. CHARTES ET DOCUMENTS de l’Abbeye Saint-Pierre au Mont Blandin à Gand, 1868 CLAEYS J.: De hongerjaren 1840-1850 te Ruiselede, in Oud Ruysselede, Heemkundig Tijdschrift Doomskerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 16, nr 1, 1999. CLERINX H.: Kelten in de Lage Landen, Davidsfonds 2005. COUPLAND Simon: Dorestad in the ninth century, herdrukt in: Carolingian Coinage and the Vikings, Variorum Collected Studies, Ashgate 2007. DEBOECK Guido: Flemish DNA & Ancestry, Dokus Publishing, Arlington 2007. DEBRABANDERE Frans: Studie van de persoonsnamen in de kasselrij Kortrijk 1350-1400, 1970 DECUYPERE Dirk: Geluwnaren van Taal en Gemoed, Davidsfonds Geluwe z.d. DEFLOU Karel: Woordenboek der Toponymie in Westeliujk Vlaanderen. DESPARS Nicolaes: Cronycke van den lande ende graefschepe van Vlaenderen, Deel III. De VLAMINCK A.L. Jaarboeken der Thieltsche Rhetorijkkamer, Deel V 1863 DHONDT Jan: Das Fruhe Mittelalter, Fischer Weltgeschichte 1968. FAUX David K: The La Téne Celtic Belgae Tribes in England: Y-Chromosome Haplogroup R-U152 – Hypothesis C. FROISSART Jehan: Cronyke van Vlaenderen, getranslateert uuten Franssoyse in Duytschen tale bij Gerijt Pottter van der Loo in de xve eeuw. GALBERT of Bruges: The Murder of Charles the Good, Translated and Edited by James Bruce Ross , Columbia University Press, 1959. GESQUIERE G.: De Roede van Tielt en de Feodaliteit XIVde eeuw-1502. HACKETT FISCHER David: The Great Wave. Price Revolutions and the Rhythm of History, Oxford 1996 HUYS Emile: Geschiedenis van Gheluwe, 2e druk , Uitgeverij Vooruitgang, Kortrijk 1936.

174

De Ryckeghem saga

HUIZINGA Johan: Herfsttij der Middeleeuwen, 1909; in het Engels vertaald als The Autumn of the Middle Ages, Chicago 1969. LIEVENS Hector: De Penningcohieren van Pittem. Z.d. LUKMAN Niels: Ragnar Lodbrok, Sigfrid, and the Saints of Flanders. in: Medieval Scandinavia, 1976, volume 9. MAERTENS-VERKINDEREN: Onze voorouders de Jonckheere, Bibau, van Belleghem en van Ryckeghem, Familia & Patria, Handzame. MILLS A.D.: Dictionary of British Place Names, Oxford University Press, 2003. NEWTON Sam: The Origins of Beowulf and the Pre-Viking Kingdom of East-Anglia. Cambridge 1993. OSTYN Ronnie: Eigenaars-Bewoners van het Tieltse Marktplein en de Reformatie. De Roede van Tielt, Jaargang 43, nr 3, 2012. PATTEEUW Jo: Feodaal overzicht van Wingene, in Ons Wingene, Jaarboek 10, Deel 2, 2007. RYE Walter: Scandinavian names in Norfolk. SABBE Etienne: De Belgische Vlasnijverheid. De Tempel 1943. STRUBBE Egidius.: De Costume van Tielt (1547) TANGHE Robert: De Poorters van Tielt van voor 1550 tot 1614. De Roede van Tielt, 1985. THIELTSCHE MENGELINGEN, getrokken uit de archieven der Stad, Roede en Vierschare, Thielt, uitgever J.D.Minnaert, 1878. VAN DEN BAUWHEDE Dirk: Brugge in de Geuzentijd, Brugge 1982. Beschikbaar als ebook op http://ebookbrouwsee.net/bauwhede-brugge-in-geuzentijd-pdf-d835606 VAN DER TUUK Luit: Noormannen in de Lage Landen, Davidsfonds Leuven 2008. VAN DEURSEN A.TH.: De last van veel geluk. De Geschiedenis van Nederland 1555-1702, 2004. VANHEULE L.: Ichtegem en de villa Koekelare, 1953 VAN RIJCKEGHEM Jean-Claude en van BEIRS Pat: Jonkvrouw, Hasselt, 2005. VAN VAERNEWYCK Marcus: Van die Beroerlijcke tyden in de Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568. Geëxcerpteerde uitgave, bewerkt en in modern Nederlands overgebracht door Herman Van Nuffel. Uitgeverij Heideland, Hasselt 2008. VAN VYVE Jaques: Histoire et généalogie de la famille Van Vyve, Brussel 1982. VVF Afdeling Brugge: Voorouders van Bernard Van Ryckeghem, 2010. VERVENNE Albin & VERSCHILDE Marc: Wettelijke Passeringen van de heerlijkheden Oostkamp etc. Heemkunidge Kring Oostkamp 2008 WHISTLER Charles: Wulfric the Thane: A story of the Danish Conquest of East Anglia, Indy Publish, 2005

De Ryckeghem saga

175

Annex 1 Volledige DNA waarden voor Willy van Ryckeghem

176

De Ryckeghem saga

Toelichting bij mijn DNA-resultaten Zoals de meeste Europeanen behoor ik tot de R1b haplogroep die afkomstig is uit Centraal Europa en die westwaarts migreerde tot Scandinavie in het noorden en het Alpengebied in het zuiden. Deze groep verdeelde zich later in twee deelgroepen, de Proto-Germaane deelgroep (U-106) en de Proto-Italo-Keltisch-Germaanse deelgroep (P-312) . Een kwart van de R1b haplogroep in Europa bestaat uit U-106, en komt meest frekwent voor in Nederland en Vlaanderen (zie www.dna-benelux.eu). Deze deelgroep bestaat voornamelijk uit Franken. De rest van R1b behoort voornamelijk tot de Proto-Italo-Keltisch-Germaanse deelgroep P-312 die vooral uit Kelten bestaat.en op zijn beurt uiteenviel in vijf verschillende subclades L21, DF27, S28/U-152, L238 en DF19. Samen met mijn naamgenoten Marnix Van Ryckeghem uit Brugge en Gery Vanryckeghem uit Koekelare werd ik positief bevonden voor de SNP S28/U-152. Deze SNP komt het meest voor in de Alpen, Rijn en Maas, Italië, Jutland en zuidwestelijk Noorwegen. R-U152 splitste zich later opnieuw in verschillende subclades: waaronder L2, L20, Z56, Z192, Z36 en PF6658/Z193. De van Ryckeghem’s behoren tot deze laatste. Samengevat: U-106 (Proto-Germanic) = R1b1b2a1:

L217.1 Z18 Z381

P-312 (Proto-Italo-Celto-Germanic) = R1b1a2a1a2 : L21 DF27 S28/U152: L2, L20, Z56, Z192, Z36, PF6658/Z193 L238 DF19

Van Steve Gilbert, de coordinator van het U-152 project bij FamilytreeDNA ontving ik de volgende toelichting bij de resultaten van mijn zgn. Big-Y test:: “You now belong to the following subclade U152>PF6658/Z193>FGC5033 et al. Right now you are the only one belonging to this subclade. Only one subclade of your own subclade is known to exist at this moment: U152>PF6658/Z193>FGC5033 et al >FGC 5029 et al. It consists of members from a same surname, the Duncans from Scotland.” De Duncans waren een Schotse clan die zich in de negende eeuw vermengd had met Vikingen die de Orkneyeilanden hadden ingenomen onder de Noor Sigurd.. Deze laatste was tevens de oom van de Viking Rollo de stichter van Normandie.

De Ryckeghem saga

177

Annex 2 Volledige stamboom van Willy van Ryckeghem Pieter I van Rikeghem (1390-1430) x Marie de Brune Pieter II van Rickeghem (1420-1453) x Maeseline van Veldeken Pieter III van Ryckeghem â&#x20AC;&#x153;de Rederijkerâ&#x20AC;? (1442-1478) x N Willem I (1471-1560) x N Pieter IV (1496-1556) x Janneken van Lansberghe Joannes (1520-1570) x Meresente N Pieter V (1543-1600) x Janneken Tavernier Willem II (1580-1646) x Joanna Sys Pieter VI (1599-1673) x Paschasia de Vriese Pieter VII (1637-1690) x Maria de Smet Joos (1670-1730) x Elisabeth van Daele Joannes Franciscus (1711-1779) x Maria Anna Gernaey Pieter Joseph (1735-1805) x Catharina Rosa Waelput Willem III (1773-?) x Joanna Maria van Poelvoorde Ludovicus (1809-1856) x Amilie Jacques Carolus (1850-?) x Emilia Depaepe Gustavus (1883-1952) x Ida Guyssens Robert Francois Charles x Clementine Mingou Willy Gustaaf Joseph x Nicole Hacquaert Caroline Patricia Anouk Marc x Bernadette Delesalle Jean-Claude Dominique

Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Tielt Aalter Aalter Gent Gent Gent Gent Madeira Barcelona Washington Washington Drongen Gent Mechelen

Mijn oudste dochter Caroline die voor mij de Rijkegem kouter ontdekte

178

De Ryckeghem saga

179

180

De Ryckeghem saga