Inspraakreactie Leefbaar Baarle op kennisgevingsnota plan mer voor afrittencomplex E40 13 te Drongen by Leefbaar Baarle vzw

Aan Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst milieueffectrapportagebeheer Graaf de Ferrarisgebouw (3de verdieping) Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 BRUSSEL

Inspraakreactie op kennisgeving

PLAN-MER HERAANLEG VAN AUTOSNELWEGCOMPLEX 13 VAN DE E40 TE DRONGEN Projectnummer P.000836

ingediend door Leefbaar Baarle VZW op 2 maart 2017

www.leefbaarbaarle.org

Inhoud 1

INTRODUCTIE................................................................................................................................... 5

TABEL MET OPLIJSTING VAN INSPRAAKBEMERKINGEN .................................................................. 8

THEMATISCHE BESPREKING VAN INSPRAAKBEMERKINGEN PER SCENARIO BOUWSTEEN I ........ 53 3.1

Variante 1: Complex op de huidige locatie C1+(+) (centraal gelegen Hollands complex) .... 53

3.1.1 Pro: Het complex op de huidige locatie heeft als belangrijkste voordeel dat de impact op natuur en omwonenden niet veranderd ten opzichte van de huidige situatie. ...................... 53 3.1.2

3.2

MER disciplines .............................................................................................................. 53

3.1.2.1

Bodem ....................................................................................................................... 53

3.1.2.2

Water ......................................................................................................................... 54

3.1.2.3

Mens – Verkeer ......................................................................................................... 54

3.1.2.4

Geluid en trillingen .................................................................................................... 54

3.1.2.5

Lucht .......................................................................................................................... 55

3.1.2.6

Fauna en flora ............................................................................................................ 56

3.1.2.7

Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie...................................................... 57

3.1.2.8

Mens-Ruimtelijke aspecten ....................................................................................... 57

3.1.2.9

Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid .................................................................... 58

3.1.2.10

Verkeersdisciplines: ............................................................................................... 59

3.1.2.11

Algemene opmerkingen ........................................................................................ 59

VARIANTE 2: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET OOSTEN, SCENARIO O1+, “DE TROMPET” 60

3.2.1

Pro/contra ..................................................................................................................... 60

3.2.2

MER disciplines ......................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3.2.2.1

Bodem ....................................................................................................................... 61

3.2.2.2

Water ......................................................................................................................... 63

3.2.2.3

Mens – Verkeer ......................................................................................................... 65

3.2.2.4

Geluid en trillingen .................................................................................................... 66

3.2.2.5

Lucht .......................................................................................................................... 68

3.2.2.6

Fauna en flora ............................................................................................................ 82

3.2.2.6.1 Fauna ................................................................................................................... 82 3.2.2.6.2 Flora: Ecotopen/vegetatie ................................................................................... 90 3.2.2.7

Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie.................................................... 105

3.2.2.8

Mens-Ruimtelijke aspecten ..................................................................................... 108

3.2.2.9

Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid .................................................................. 109

3.2.2.10

Verkeersdisciplines: ............................................................................................. 110 2

3.3

VARIANTE 3: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET OOSTEN, SCENARIO O3, “DE LUS” ........ 112

3.3.1

Pro/contra ................................................................................................................... 112

3.3.2

MER disciplines ............................................................................................................ 113

3.3.2.1

Bodem ..................................................................................................................... 113

3.3.2.2

Water ....................................................................................................................... 114

3.3.2.3

Mens – Verkeer ....................................................................................................... 117

3.3.2.4

Geluid en trillingen .................................................................................................. 118

3.3.2.5

Lucht ........................................................................................................................ 120

3.3.2.6

Fauna en flora .......................................................................................................... 134

3.3.2.6.1 Fauna: ................................................................................................................ 134 3.3.2.6.2 Flora: Ecotopen/vegetatie ................................................................................. 142 3.3.2.7

Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie.................................................... 155

3.3.2.8

Mens-Ruimtelijke aspecten ..................................................................................... 158

3.3.2.9

Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid .................................................................. 159

3.3.2.10

Verkeersdisciplines: ............................................................................................. 161

3.4 VARIANTE 4: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET WESTEN, SCENARIO W (WNB): WESTELIJKE TROMPET ......................................................................................................................................... 162 3.4.1 4

Pro/contra ................................................................................................................... 162

INSPRAAKBEMERKINGEN BOUWSTEEN II en III .......................................................................... 163 4.1

BOUWSTEEN II: ONTSLUITING INDUSTRIETERREIN DRONGEN 1 ........................................ 163

4.2

BOUWSTEEN III: DOORTOCHT BAARLE, RANDWEG, RINGWEG .......................................... 165

4.2.1

Doortocht Baarle ......................................................................................................... 165

4.2.2

Ringweg ....................................................................................................................... 166

4.2.3

Randweg ...................................................................................................................... 166

UITVOERINGSALTERNATIEVEN .................................................................................................... 167 5.1 Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle Voorstel 1 .................................................................................. 167 5.1.1

Niet-technische samenvatting..................................................................................... 167

5.1.2

Planbeschrijving........................................................................................................... 168

5.1.3

Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40 ....................................................................... 169

5.1.3.1

Parallelle weg E40.................................................................................................... 169

5.1.3.2

Aansluitingscomplex E40 ......................................................................................... 171

5.1.3.3

Aansluitingscomplex E40 (variante) ........................................................................ 173

5.1.3.4

Lokale netwerk ........................................................................................................ 174

5.1.4

Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein ................................................................. 175 3

5.1.4.1

Hollands complex .................................................................................................... 175

5.1.4.2

Trompet ................................................................................................................... 176

5.1.5

Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern ............................................................ 177

5.1.6

Fietsnetwerk ................................................................................................................ 178

5.1.7

Geluidswering met groenscherm ................................................................................ 179

5.1.8

Toetsing aan de criteria, vooropgestelde door de intiatiefnemer .............................. 181

5.1.9

Bijlagen ........................................................................................................................ 182

5.2 Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle Voorstel 2 - ondergeschikte variante op bouwsteen II ............. 183 5.2.1

Niet-technische samenvatting..................................................................................... 183

5.2.2

Planbeschrijving........................................................................................................... 184

5.2.3

Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40 ....................................................................... 185

5.2.3.1

Parallelle weg E40.................................................................................................... 185

5.2.3.2

Aansluitingscomplex E40 ......................................................................................... 187

5.2.3.3

Lokale netwerk ........................................................................................................ 188

5.2.4 5.2.4.1

Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein ................................................................. 189 Hollands complex .................................................................................................... 189

5.2.5

Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern ............................................................ 190

5.2.6

Fietsnetwerk ................................................................................................................ 191

5.2.7

Geluidswering met groenscherm ................................................................................ 192

5.2.8

Toetsing aan de criteria, vooropgestelde door de intiatiefnemer .............................. 194

5.2.9

Bijlagen ........................................................................................................................ 195

BRONVERMELDINGEN ................................................................................................................. 197

BIJLAGES ...................................................................................................................................... 199

1 INTRODUCTIE Hierbij wenst Leefbaar Baarle VZW (LBB) gebruik te maken van de mogelijkheid om opmerkingen en alternatieven naar voor te brengen over de kennisgeving van de PlanMER P.000836 te Drongen (Gent) waarvan het openbaar onderzoek loopt tot en met donderdag 2 maart 2017. Voor zover nodig wordt deze inspraakreactie tezelfdertijd ook ten persoonlijke titel door de heer Wim Vancauwenberghe woonachtig te Ernest Solvynsdreef 33 9031 Drongen en tevens voorzitter van Leefbaar Baarle VZW, ingediend. Leefbaar Baarle VZW is een erkende milieuvereniging met een 120-tal leden. Leefbaar Baarle vzw heeft tot doel het realiseren en bevorderen van een betere leefbaarheid in het dorp Baarle bij Drongen (Gent). Deze leefbaarheid is de optelsom van sociale en fysieke elementen in een buurt, die een relatie hebben met het maatschappelijk welzijn, de levenskwaliteit, de woonomstandigheden, de volksgezondheid, de verkeersveiligheid, de algemene veiligheid, de natuur, de ecologie, de duurzaamheid en de aantrekkelijkheid van de leefomgeving, en dit in zijn breedste betekenis. Leefbaar Baarle VZW leest in de kennisgevingsnota PlanMER P.000836 dat de voorgestelde scenario’s de nadruk heel erg leggen op het creëren van een open afritten complex dat toekomstige stijgende verkeersstromen moet kunnen verwerken. In geval van stijgende en/of gewijzigde verkeersstromen op het complex moet de infrastructuur ook deze kunnen verwerken met minimale aanpassingen. Ten eerste benadrukken wij dat uit de MER studie van het project “The Loop” is gebleken dat er geen problemen zijn met de restcapaciteit van het afrittencomplex Baarle-Drongen. Het kan geenszins de bedoeling zijn om een MEGA-afrittencomplex te realiseren om een zeer sterke toename van verkeer van andere afritten langs de E40 te verplaatsen naar de afrit BaarleDrongen waar er geen probleem is met de restcapaciteit (zie MER studie “The Loop”). Een verkeerscomplex met een disproportionele capaciteit zal net verkeersstromen aantrekken met zeer negatieve gevolgen voor de leefbaarheid van Baarle en Drongen. Dat is volledig in tegenspraak met de andere doelstelling uit de kennisgevingsnota PlanMER P.000836 “Veilig en leefbaar Baarle” om een zo groot mogelijke daling van doorgaand verkeer te bekomen door de kern van Baarle. Je kan niet meer verkeer aantrekken door een gigantische verkeerswisselaar te bouwen en dan verwachten dat er minder mensen door Baarle en Drongen gaan rijden. De leefbaarheid van Baarle en Drongen wordt niet verbeterd door meer verkeer aan te trekken. Leefbaar Baarle VZW kan zich wel helemaal vinden in de bemerking dat een eerste hoofddoelstelling van een verbeterd complex het verbeteren van de verkeersafwikkeling op het huidige open afrittencomplex is. De realisatie van voldoende lange in- en uitvoegstroken op de E40, een doorlopende pechstrook en vlotte aansluitingen met het onderliggende wegennet die rekening houden met alle verkeersmodi, dus naast wagens ook zeker met fietsers en voetgangers met het oog op de verkeersveiligheid. Leefbaar Baarle VZW merkt op dat de ontsluiting van het industrieterrein en de doortocht door Baarle door AWV wordt opgenomen in de hoofddoelstellingen maar niet onmiddellijk zal gerealiseerd worden. Wat bijzonder cynisch is omdat net de realisatie van bouwsteen II en III een belangrijke bijdrage zou leveren tot de doelstelling van de leefbaarheid van Baarle dorp en de realisatie van een vlotte doortocht van de N466. Alternatieven die uitgewerkt zijn met een oplossing voor bouwsteen I, II en III verdienen bij de evaluatie dan ook de voorkeur bovenop scenario’s met enkel een oplossing voor één van de 5

bouwstenen. Daarom heeft Leefbaar Baarle vzw in een gespecialiseerde werkgroep mobiliteit met vertegenwoordigers van alle wijken van Baarle en medewerking van mobiliteits- en MERexperten alternatieve scenarii uitgewerkt voor een gecombineerde oplossing voor de 3 bouwstenen die bovendien rekening houdt met de voorwaarden opgesteld door AWV. Deze alternatieve scenario’s voldoen aan de 5 hoofddoelstellingen opgesteld door AWV, en werden daarvoor afgetoetst bij mobiliteits- en MER-experten. Wij vragen dan ook met aandrang om deze scenarii mee te onderzoeken in de MER studies. 1. Het realiseren van een verkeersveilig complex met voldoende capaciteit en functionaliteit. 2. Veilig en leefbaar Baarle 3. Goede bereikbaarheid van de bedrijvenzone Drongen I 4. Goede ruimtelijk-landschappelijke inpassing 5. Samenhang bewaren met de latere realisatie van bouwstenen Naast het uitwerken van alternatieve scenarii zijn we er als VZW zijn we van overtuigd dat er hiaten bestaan in het verder te voeren onderzoek (planMER) en in de argumentatie betreffende waarom het project “Heraanleg van het snelwegcomplex 13 (Drongen) op de E40” al dan niet moet gerealiseerd worden op de voorgestelde locatiealternatieven. De inspraakreactie van Leefbaar Baarle VZW is als volgt opgebouwd: Ten eerste heeft Leefbaar Baarle vzw bedenkingen, vragen en/of aanvullende onderzoeksvragen geformuleerd. Deze zijn zowel weergegeven in een overzichtstabel (hoofdstuk 2 Oplijsting van inspraakbemerkingen) als in een uitgebreide beschrijvende tekst (hoofdstuk 3 Thematische bespreking van inspraakbemerkingen per scenario). Ten tweede heeft Leefbaar Baarle vzw in een gespecialiseerde werkgroep mobiliteit met vertegenwoordigers van alle wijken van Baarle alternatieve scenarii uitgewerkt voor een oplossing op de huidige locatie. Mede dankzij de technische kennis van mobiliteits- en MER-experten, de grondige terreinkennis van de bewoners en het idee om niet te kiezen voor de gemakkelijkste weg hebben wij een valabel alternatief uitgewerkt dat rekening houdt met de probleemstelling geformuleerd door AWV en de fundamenten waarvoor Leefbaar Baarle staat. Het alternatieve scenario is terug te vinden onder hoofdstuk 5 van dit document: ● “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle - voorstel 1” dat bestaat uit een uitgewerkte gedetailleerde beschrijving van de alternatief scenario met verduidelijkende plannen. ● Een ondergeschikte variante op bouwsteen II van bovengenoemd alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW is getiteld Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle Voorstel 2 - ondergeschikte variante op bouwsteen II. Ten slotte worden de uitgebreide kaarten en plannen van voorstel 1 en voorstel 2 nog eens apart opgenomen in de bijlagen van dit document en tevens ook elektronisch op de USB stick.

Dit alternatief werd afgetoetst bij erkende MER-experten en verkeersdeskundigen en wordt door de lokale bevolking gedragen. Daarvoor werd een speciale informatiesessie ingericht op 24 februari 2017 in de school Don Bosco te Baarle waarop alle inwoners van Baarle per brief werden uitgenodigd. Het alternatief voorstel van Leefbaar Baarle VZW werd door een overgrote meerderheid verkozen boven elk van de door AWV voorgestelde scenario’s en oplossingen. Ten derde heeft Leefbaar Baarle ook verder doorgedacht in de uitwerking van de alternatieve scenarii hoe de samenhang kan bewaard worden met de latere realisatie van bouwstenen II en III: ontsluiting industrieterrein en doortocht door Baarle. De drie bouwstenen werden telkens mee opgenomen in de uitwerking van de alternatieve scenarii. Ten vierde heeft Leefbaar Baarle een petitie opgestart, ondertekend door 403 personen, waarin de ondergetekenden akkoord gaan met onderstaande stelling: “We zijn tegen een nieuw open afrittencomplex van de E40 in Drongen (afrit 13) met een sterk verhoogde verkeerscapaciteit en dringt er op aan dat het Agentschap Wegen en Verkeer een oplossing uitwerkt waarbij 1) er geen extra verkeersstromen op de N466 doorheen Drongen en Baarle ontstaan; 2) er een zo klein mogelijke impact op omwonenden en natuur is; 3) er terzelfder tijd een goede ontsluiting van de industriezone en een leefbare doortocht van de N466 doorheen Baarle wordt gerealiseerd.” Deze petitie is terug te vinden in de bijlagen van dit document en tevens ook elektronisch op de USB stick.

Tot slot wordt ook een elektronische versie van de volledige inspraakreactie door Leefbaar Baarle VZW op USB stick meegeleverd.

2 TABEL MET OPLIJSTING VAN INSPRAAKBEMERKINGEN Hierna volgen de inspraakreacties van Leefbaar Baarle VZW op het kennisgevingsdocument: Inspraakreactie LBB1 betreffende 0. Voorwoord - pag 9: Bouwsteen I en II zijn ons inziens wel degelijk MER plichtig gezien dit gaat om de aanpassing van primaire wegen teneinde de inrichting van deze wegen aan te passen aan de inrichtingsprincipes voor het primaire wegennet zoals gedefinieerd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen voor zover de oorspronkelijke wegzate geheel of gedeeltelijk verlaten wordt. Dit is zeker het geval wanneer wordt geopteerd voor een scenario met de ringweg of randweg. Bouwsteen I en II zouden dan ook integraal deel moeten uitmaken van het voorliggende MER onderzoek.

Inspraakreactie LBB2 betreffende 2.2 Toetsing aan de Mer-plicht - pag. 17: Ons inziens is de realisatie van de ring of randweg voor bouwsteen III ook MER-plichtig. Het gaat immer over belangrijke infrastructurele werken die het architectonische en landschappelijke karakter van het gebied kennelijk in het gedrang brengen.

Inspraakreactie LBB3 betreffende 4.2.2 Doelstelling: een verkeersveilig complex met voldoende capaciteit en functionaliteit - pag. 28: Een belangrijke verkeersstroom is het verkeer naar de industriezone (industrieverkeer). Er dient ook gestreefd worden naar een functionele scheiding van deze verkeersstroom.

Inspraakreactie LBB4 betreffende 4.2.2 Doelstelling: een verkeersveilig complex met voldoende capaciteit en functionaliteit - pag. 28: Er wordt geen nummerieke waarde toegekend aan de terminologie "voldoende capaciteit". Een vlotte doorstroming heeft niets te maken met capaciteit, wel met de efficiente en veilige verkeersstromen

Inspraakreactie LBB5 betreffende 4.2.3 Doelstelling : Veilig en leefbaar Baarle - pag. 29: "Op de N466 in de dorpskern van Baarle is enkel lokaal verkeer wenselijk, wat de verkeersleefbaarheid en â&#x20AC;&#x201C;veiligheid ten goede zal komen." Dit is a fortiori van toepassing op de 8

verschillende woonwijken in Baarle, waar kinderen spelen, wandelen en fietsen.

Inspraakreactie LBB6 betreffende 4.2.3 Doelstelling : Veilig en leefbaar Baarle - pag. 29: "Een element dat samengaat met een daling van het verkeer in Baarle is de verbetering van de luchtkwaliteit en een daling van de geluidshinder." it is a fortiori van toepassing op de verschillende woonwijken in Baarle.

Inspraakreactie LBB7 betreffende 4.2.3 Doelstelling : Veilig en leefbaar Baarle - pag. 29: Het begrip 'barriĂ¨revorming' dient eenvormig te worden gedefinieerd een eenduidig gebruikt voor de verschillende scenario's en oplossingen. Er dienen ook niet voor interpretatie vatbare criteria te worden vastgelegd om dit begrip te kwantificeren zodat de verschillende scenario's en oplossingen op een neutrale manier met elkaar kunnen worden vergeleken.

Inspraakreactie LBB8 betreffende 4.2.4 Doelstelling : Goede bereikbaarheid van de bedrijvenzone Drongen I - pag. 30: In een op zichzelf staand systeem is het verkeer van en naar de industriezone Drongen I ook zo min mogelijk afhankelijk van het locale verkeer.

Inspraakreactie LBB9 betreffende 4.2.5 Doelstelling : Goede ruimtelijk-landschappelijke inpassing - pag. 30: De Ferrariskaart (1771) toont de historische waarde van het Kasteel in de Ernest Solvynsdreef en de hoeves in de Keuzemeersen aan. Het is duidelijk dat de huidige wegen voortspruiten uit met bomen afgekende dreven. Ten noorden van de dienstenzone was er een bos. Dit kan het gebruik van bomen en andere beplanting om de visuele hinder van het open afrittencomplex te milderen, verantwoorden. Referentiemateriaal: Ferraris kaart, zie http://www.geopunt.be/kaart?viewer_url=http%3A%2F%2Fmaps.geopunt.be%2Fresources%2Fa pps%2FGeopunt-kaart_app%2Findex.html%3Fid%3De4c840e05a4e1f8a015a7c75e73b017f.

Inspraakreactie LBB10 betreffende 4.2.5 Doelstelling : Goede ruimtelijk-landschappelijke inpassing - pag. 30: "Enerzijds dient er te worden gestreefd naar het zoveel mogelijk wegnemen van de huidige (visuele) barriĂ¨rewerking van het complex". Het begrip 'visuele barriĂ¨rewerking' dient eenduidig te worden gedefinieerd en uniform worden gebruikt voor de beoordeling van de verschillende scenario's en oplossingen. Er dienen ook niet voor interpretatie vatbare criteria te worden vastgelegd om dit begrip te kwantificeren zodat de verschillende scenario's en oplossingen op een neutrale manier met elkaar kunnen worden vergeleken. Bovendien is dit criterium eenzijdig negatief voor de centrale varianten en is dit dus geen neutraal criterium waarmee de verschillende oplossingen en scenario's tegenover elkaar kunnen worden afgewogen.

Inspraakreactie LBB11 betreffende 4.2.5 Doelstelling : Goede ruimtelijk-landschappelijke inpassing - pag. 30: "Anderzijds dienen de aanwezige landschappelijke potenties zoveel mogelijk verzilverd te worden." Het begrip 'landschappelijke potentie' dient eenduidig te worden gedefinieerd en uniform worden gebruikt voor de beoordeling van de verschillende scenario's en oplossingen. Er dienen ook niet voor interpretatie vatbare criteria te worden vastgelegd om dit begrip te kwantificeren zodat de verschillende scenario's en oplossingen op een neutrale manier met elkaar kunnen worden vergeleken. Bovendien moet verduidelijkt worden dat de 'landschappelijke potentie' dient beoordeeld te worden van uit het standpunt van de bewoners. Het is immers op hen dat de Milieueffecten betrekking hebben en niet op de voorbijtrekkende weggebruikers. Bovendien is voor de voorbijgangers de verzilvering van de landschappelijke potentie per tijdseenheid intifesimaal kleiner dan deze van de bewoners in de omgeving van de voorziene constructies. De verzilvering van de landschappelijke potentie in het standpunt van weggebruikers is bijgevolg irrelevant en minstens ondergeschikte aan deze van de omgevingsbewoners.

Inspraakreactie LBB12 betreffende 4.2.5 Doelstelling : Goede ruimtelijk-landschappelijke inpassing - pag. 30: "Daarbij is het versterken van de beleving van het aanwezige Kouterlandschap het belangrijkste aandachtspunt.." Het begrip 'beleving van Kouterlandschap' dient eenduidig te worden gedefinieerd en uniform worden gebruikt voor de beoordeling van de verschillende scenario's en oplossingen. Er dienen ook niet voor interpretatie vatbare criteria te worden vastgelegd om dit begrip te kwantificeren zodat de verschillende scenario's en oplossingen op een neutrale manier met elkaar kunnen worden vergeleken. Bovendien moet verduidelijkt worden dat de 'beleving van Kouterlandschap' dient beoordeeld te worden van uit het standpunt van de 10

bewoners. Het is immers op hen dat de Milieueffecten betrekking hebben en niet op de voorbijtrekkende weggebruikers. Bovendien is voor de voorbijgangers de beleving van het kouterlandschap per tijdseenheid intifesimaal kleiner dan deze van de bewoners in de omgeving van de voorziene constructies. De beleving van Kouterlandschap in het standpunt van weggebruikers is bijgevolg irrelevant en minstens ondergeschikt aan deze van de omgevingsbewoners.

Inspraakreactie LBB13 betreffende 4.2.6 Doelstelling : Samenhang bewaren met de latere realisatie van bouwstenen - pag. 31: Deze budgettaire restrictie heeft tot gevolg dat bouwstenen II en III niet binnen afzienbare termijn zullen worden gerealiseerd. Dit betekent dat de situatie waarbij enkel bouwsteen I zal zijn gerealiseerd zonder de bouwstenen II en III een geruime tijd zal bestaan. i) Het is dan ook noodzakelijk om voor alle scenario's alle millieueffecten in kaart te brengen voor de situatie waarbij bouwsteen I is gerealiseerd zonder de bouwstenen II en III. ii) Er dient ook voorafgaand aan de aanvang van de studie van de MER effecten worden vastgelegd hoe de mogelijks negatieve effecten van het niet realiseren van bouwstenen II en III in rekening zullen worden gebracht. iii) Bovendien dient overwogen te worden in welke mate milieueffecten van bouwstenen II en III kunnen meegenomen worden bij de kwantificereing van de totale millieueffecten van een scenario of oplossing, terwijl geweten is dat deze bouwstenen in het betrokken scenario of oplossing niet binnen afzienbare tijd zullen worden gerealiseerd. iv) Tenslotte dient dan ook nagegaan te worden in hoeverre deze beleidsoptie en de daaruitvloeiende (toekomstige) overheidsopdrachten sporen met De Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (VSDO), het Vlaams Decreet Duurzame Ontwikkeling, en het Plan Overheidsopdrachten 2016-2020, waarin wordt ingezet op op duurzame en innovatieve overheidsopdrachten. De overheidsbrede ambtelijke Werkgroep Duurzame Ontwikkeling (WGDO), het Team Duurzame Ontwikkeling, het Expertisecentrum - Duurzame ontwikkeling of het Steunpunt TRADO kunnen hier mogelijks een oordeel over vellen.

Inspraakreactie LBB14 betreffende 5.2 Huidig gebruik van het plangebied - pag. 32: Op figuur 5-4 wordt de functie woonwijk gelegen in de Moortelputstraat en zijstraten niet als dusdanig geĂŻdentificeerd.

Inspraakreactie LBB15 betreffende 5.2 Huidig gebruik van het plangebied - pag. 32: Op figuur 5-4 wordt de functie woonwijk gelegen in in de Weegbreestraat en Ernest Solvynsdreef niet als dusdanig geïdentificeerd.

Inspraakreactie LBB16 betreffende 5.2 Huidig gebruik van het plangebied - pag. 32: Op figuur 5-4 wordt de functie woonwijk gelegen in De Karel De Bondtlaan en in de Keuzekouter en Keuzemeers en zijstraten niet als dusdanig geïdentificeerd.

Inspraakreactie LBB17 betreffende 5.2 Huidig gebruik van het plangebied - pag. 32: Op figuur 5-4 wordt de functie natuurgebied met zachte recreatie gelegen in de Keuzemeersen en Latemse Meersen niet als dusdanig geïdentificeerd.

Inspraakreactie LBB18 betreffende 5.3 Beschrijving van het plan - pag. 33: Baarle dorp (dit is de kern en de aan de E40 bellendende woonwijken) gaat reeds jaren gebukt onder de steeds toenemende overlast van de E40 (verkeerslawaai, luchtkwaliteit, etc..) en de slechte ontsluiting van het industrieterrein Drongen I. De heel erg beperkte en enige doelstelling van de initiatiefnemer om enkel de 'onveilige en gestremde verkeersafwikkeling' op enkel het complex op te lossen met het oog op een grotere verwerkingscapaciteit is minstens onvolledig geformuleerd. De locale bevolking vreest immers dat de realisatie van deze doelstelling onvermijdelijk de overlast voor de locale bevolking nog zal verhogen. Het feit dat er enkel 'aandacht' wordt besteed aan de leefbaarheid van Baarle en de ontsluiting van het bedrijventerrein Drongen I, en deze beide dus geen integraal deel uitmaken van de doelstelling, doet het ergste vermoeden. Er dient dan ook onderzocht te worden of de voorliggende doelstelling en beschrijving van het plan voldoende correct en volledig is geformuleerd op gebied van duurzaamheid, dit in het kader van het goedgekeurde Vlaamse beleid voor duurzame ontwikkeling.

Inspraakreactie LBB19 betreffende 6.1 Doelstellingsalternatieven - pag. 35: De hier geformuleerde doelstelling komt trouwens niet overeen met de doelstelling zoals geformuleerd in 5.3 beschrijving van het plan. Er dient dan ook onderzocht te worden welke doelstelling de initiatiefnemer nu beoogd. 12

Inspraakreactie LBB20 betreffende 6.1 Doelstellingsalternatieven - pag. 35: Er dient onderzocht te worden of de in 6.1 vermelde doelstelling, in casu 'het oplossen van de onveilige en gestremde verkeersafwikkeling ter hoogte van het open afrittencomplex en het verbeteren van de verkeersleefbaarheid in de kern van Baarle', voldoende volledig is geformuleerd op gebied van duurzaamheid, dit in het kader van het goedgekeurde Vlaamse beleid voor duurzame ontwikkeling. Temeer omdat de aangehaalde 'verschillende niveaus van structuurplanning en de verschillende mobiliteitsplannen die voor het gebied opgemaakt werden' ook een goede ontsluiting van de industriezone Drongen I omvatten, hetgeen wordt bevestigd in de inleidende tekst van hoofdstuk 6 - Alternatieven.

Inspraakreactie LBB21 betreffende 6.4 Nulalternatief - pag. 42: Er wordt gesteld dat 'Een nulalternatief lijkt dan ook weinig bij te brengen aan de analyse.' Dit betekent echter niet dat de MER effecten van een nulalternatief niet onderzocht kunnen worden. Het is best mogelijk dat, mits enkele kleine ingrepen, de momenteel in het plan beoogde doelstellingen kunnen worden behaald met een zeer beperkt extra ruimtebeslag. Alternatieven die dicht aansluiten bij de huidige situatie dienen dan ook te worden meegenomen in het MER onderzoek.

Inspraakreactie LBB22 betreffende 7.1 Verkavelingen - pag. 45: Er wordt gesteld dat 'Voor het woonuitbreidingsgebied tussen de Gaverlandstraat â&#x20AC;&#x201C; Noordhoutstraat â&#x20AC;&#x201C; Schepenstraat is een stedenbouwkundig attest ingediend waarbij er een inrichting van een sociaal huisvestingsproject wordt voorgesteld.' Dit is niet correct.

Inspraakreactie LBB23 betreffende 7.2 Afwikkeling verkeer N466 door Baarle - pag. 45: De N466 is ten zuiden van de E40 (Baarledorpstraat) geselecteerd als secundaire weg I. Het statuut van de N466 ten zuiden van E40 moet gewijzigd worden naar een lokale weg I.

Inspraakreactie LBB24 betreffende 7.2 Afwikkeling verkeer N466 door Baarle - pag. 45: 13

De hier vermelde vaststellingen zijn correct. Uit de kennisgevingsnota blijkt echter dat de initiatiefnemer de oplossing voor dit probleem niet heeft opgenomen als integraal deel van de doelstelling van het voorliggende plan. Er dient dan ook nagegaan te worden in hoeverre deze beleidsoptie en de mogelijks daaruitvloeiende (toekomstige) overheidsopdrachten sporen met De Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (VSDO), het Vlaams Decreet Duurzame Ontwikkeling, en het Plan Overheidsopdrachten 2016-2020, waarin wordt ingezet op op duurzame en innovatieve overheidsopdrachten. De overheidsbrede ambtelijke Werkgroep Duurzame Ontwikkeling (WGDO), het Team Duurzame Ontwikkeling, het Expertisecentrum Duurzame ontwikkeling of het Steunpunt TRADO kunnen hier mogelijks een oordeel over vellen.

Inspraakreactie LBB25 betreffende 7.3 Ontsluiting bedrijventerrein Drongen I - pag. 45: De hier vermelde vaststellingen zijn correct. Uit de kennisgevingsnota blijkt echter dat de initiatiefnemer de oplossing voor dit probleem niet heeft opgenomen als integraal deel van de doelstelling van het voorliggende plan. Er dient dan ook nagegaan te worden in hoeverre deze beleidsoptie en de mogelijks daaruitvloeiende (toekomstige) overheidsopdrachten sporen met De Vlaamse Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (VSDO), het Vlaams Decreet Duurzame Ontwikkeling, en het Plan Overheidsopdrachten 2016-2020, waarin wordt ingezet op op duurzame en innovatieve overheidsopdrachten. De overheidsbrede ambtelijke Werkgroep Duurzame Ontwikkeling (WGDO), het Team Duurzame Ontwikkeling, het Expertisecentrum Duurzame ontwikkeling of het Steunpunt TRADO kunnen hier mogelijks een oordeel over vellen.

Inspraakreactie LBB26 betreffende 8. Relevante informatie uit bestaande onderzoeken - pag. 47: Graag wijzen we op het bestaan van de Studie van de herinrichting van het toegangscomplex te Drongen, opgemaakt aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen - Vakgroep Civiele Techniek TW15 - Afdeling Weg- en Waterbouwkunde door Cederic Maes & Frederik Naeyaert onder de auspiciĂŤn van Prof. ir. E. De Winne. i) De inzichten en voorstellen in deze studie zijn ons inziens cruciaal en bieden een waardevolle toevoeging aan de disicipline Mens - Mobiliteit en mogelijks andere disciplines. Deze diende dan ook meegenomen te worden in de MER studie. ii) De wetenschappelijk uitgewerke oplossing voor het open afrittencomplex lijkt ons een vallabel alternatief op de momenteel voorgestelde Centrale varianten en dient dan ook als een alternatief mee onderzocht te worden in de MER studie Referentiemateriaal: http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/311/904/RUG01001311904_2010_0001_AC.pdf

Inspraakreactie LBB27 betreffende 8.4 Bedrijfsvervoerstudie E40 â&#x20AC;&#x201C; Drongen I (Traject, 2006) - pag. 48: i) Ook de andere conclusies van deze studie dienen onderzocht te worden en overwogen bij de evaluatie van de MER. ii) Voor ons is het duidelijk dat een directe ontsluiting van de Industriezone langs de E40 belangrijke MER voordelen kan bieden. Deze opties dient dan ook wel degelijk overwogen te worden en de MER effecten hiervan dienen in kaart te worden gebracht.

Inspraakreactie LBB28 betreffende 8.7 Verkeersonderzoek Drongen (TRACTEBEL i.o.v. Afdeling Wegen en Verkeer, 2016) - pag 48: Gelieve rekening te houden met het feit dat ten tijde van de metingen er wegen- en rioleringswerken plaasvonden in de Kloosterstraat/Baarleveer in opdracht van Aquafin. Bewoners hebben ook vastgesteld dat er technische problemen waren met de meetlinten op de weg. Het is aangewezen om na te gaan in hoeverre de bekomen meetresultaten en de conclusies die hieraan verbonden (zullen) worden beinvloedt worden door deze factoren.

Inspraakreactie LBB29 betreffende 9. Ruimtelijke, juridische en beleidsmatige situering van het plan - pag. 50: In het goedgekeurd ProjectMER "The Loop" wordt gesteld dat er genoeg restcapaciteit is op Afrit 13 (Drongen) om de mogelijke groei in verkeersdrukte op te vangen.

Referentiemateriaal: ProjectMER "The Loop"

Inspraakreactie LBB30 betreffende 9. Ruimtelijke, juridische en beleidsmatige situering van het plan - pag. 50: Het gecoĂśrdineerd advies van de Stad Gent over de nota voor de raadpleging van de instanties behorende bij het onderzoek tot milieueffectenrapportage in het kader van een aanvraag van een planologisch attest van 4 bedrijven gevestigd in het industrieterrein E40 Drongen Goedkeuring (2016_CBS_15225) ontbreekt. 15

Referentiemateriaal: Gecoรถrdineerd advies van de Stad Gent over de nota voor de raadpleging van de instanties behorende bij het onderzoek tot milieueffectenrapportage in het kader van een aanvraag van een planologisch attest van 4 bedrijven gevestigd in het industrieterrein E

Inspraakreactie LBB31 betreffende 9. Ruimtelijke, juridische en beleidsmatige situering van het plan - pag. 50: Graag wijzen we op het bestaan van het gemeentelijk RUP (nr. 169) 'Thematisch RUP Groenfiche B6 Keuze. De huidige ruimtelijke visie beoogt echter een optimaal behoud en de bescherming van de groengebieden in Gent, omwille van hun functie als gebruiksgroen (woongroen of wijkpark) of omwille van hun natuur- en ecologische waarde (biologisch waardevol tot biologisch zeer waardevol) en in het kader van een beoogde standstill voor natuur. Nog steeds verdwijnt er waardevolle open ruimte in functie van harde ontwikkelingen die dikwijls niet omkeerbaar zijn. De Stad Gent wil hierin een actievere rol spelen bij het tegengaan van dergelijke ongewenste evoluties. Vandaar dat het behoud van deze groenwaarden en de eventuele bijkomende kwaliteiten van deze gebieden (erfgoedwaarde, gebruikswaarde, enz.) via het aanpassen van de planologische bestemming en/of stedenbouwkundige voorschriften zo veel mogelijk geregeld moet worden. Er werd bijgevolg beslist een thematisch RUP groen op te maken om de bestaande waardevolle groenzones planologisch te beschermen. Gelieve hiermee rekening te houden in de MER studie. Referentiemateriaal: gemeentelijk RUP (nr. 169) 'Thematisch RUP Groen- fiche B6 Keuze

Inspraakreactie LBB32 betreffende 9.2 Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden - pag. 50: Het MOBILITEITSPLAN GENT dient te worden toegevoegd als beleidsmatige randvoorwaarde. i) Daarin wenst De Stad Gent dat binnen de stadsregio, een snelheidsregime van 100 km/u wordt ingevoerd op het hoofdwegennet, waarvan E40 in Drongen een onderdeel uitmaken (pag 139). ii) Daarin wordt ook enkel het wegsegment van de N466 Drongensesteenweg tussen R40 en de R4 als vrachtroute type I vastgelegd; Dit betekent dat vrachtverkeer van uit Gent de E40 dient te bereiken via de R4 en NIET via het wegsegment van de N466 R4 - Drongen. iii) Graag wijzen wij er op dat ook de gewone verkeersstromen iv) Hierin is als actiepunt F.13 de herinrichting van het E40 complex Drongen INCLUSIEF de doortocht N466 Drongen-Baarle opgenomen v) Hierin wordt de N466 tussen Drongen/Baarle - Sint-Martens-Leerne / Bachte-Maria-Leerne als (Inter)lokale weg type I geselecteerd. De functie van de lokale wegen I is het verbinden op 16

LOKAAL niveau. Als aanvullende functie is er het ontsluiten en toegang geven op LOKAAL niveau. Er dient dan ook in de te verwachten toekomstige verkeersstromen rekening gehouden te worden met volgende aspecten: v.1) dat vracht(verkeer) en gewoon wegverkeer van uit Deinze in principe het hoger gelegen wegennet dient te nemen via het complex van de E17 in Deinze; v.2) dat regionaal vrachtverkeer vanuit de regio Deinze , Tielt en verder de industriezone Drongen I dient te bereiken via de E40; v.3) dat dieninvolge het vrachtverkeer op de N466 doorheen de kern van Baarle sterk beperkt kan worden, bv met een doorgangsverbod. v.4) een directe ontsluiting van de industriezone Drongen I via de E40 wenselijk is.

Referentiemateriaal: https://stad.gent/sites/default/files/page/documents/20150929_DO_%20Mobiliteitsplan%20Gent %20-%20strategische%20mobiliteitsvisie.pdf

Inspraakreactie LBB33 betreffende 9.2 Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden - pag. 50: Met het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen heeft de Vlaamse regering immers een ambitieus veranderingstraject op gang getrokken om het bestaand ruimtebeslag beter en intensiever te gebruiken en zo de druk op de open ruimte te verminderen. Er wordt voor geopteerd om proactief in te zetten op ruimtelijk rendement. Het doel is het gemiddeld bijkomend ruimtebeslag terug te dringen van 6 hectare per dag vandaag naar 3 hectare per dag in 2025. De inname van nieuwe ruimte moet tegen 2040 volledig gestopt zijn. Er dient dan ook onderzocht te worden hoe, gezien de voorbeeldfunctie van de Vlaamse overheid zelf, in welke mate er ook in dit project kan worden geopteerd om proactief in te zetten op ruimtelijk rendement. Referentiemateriaal: Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) en Witboek BRV https://www.ruimtelijkeordening.be/Portals/108/BRV/VR20163011WitboekBRV.pdf

Inspraakreactie LBB34 betreffende 12.3 Ontsluiting bedrijventerrein Drongen I - pag. 89: In het gecoรถrdineerd advies van de Stad Gent over de nota voor de raadpleging van de instanties behorende bij het onderzoek tot milieueffectenrapportage in het kader van een aanvraag van een planologisch attest van 4 bedrijven gevestigd in het industrieterrein E40 Drongen Goedkeuring (2016_CBS_15225), wordt de beleidsoptie overwogen om de industriezone Drongen I te verdichten en eventueel uit te breiden. i) bij de evaluatie van de MER effecten van de verschillende oplossingen en scenario's, dient dan ook gerekend te worden met dit beleid ii) ook in het scenario waarbij conform de doelstelling van de kennisgevingsnota enkel bouwsteen I wordt gerealiseerd, dient de robuustheid van de huidige toegangsweg tot de industriezone nagegaan te worden waarbij rekening gehouden wordt met dit beleid. 17

Inspraakreactie LBB35 betreffende 12.4 Overzicht van de planalternatieven in combinatie met de ontwikkelingsscenarioâ&#x20AC;&#x2122;s - pag. 91: In de kennisgevingsnota komen de milieueffecten van de bouwstenen onderling op elkaar niet aan bod.

Inspraakreactie LBB36 betreffende 13. Milieueffecten, criteria en methode van effectbeoordeling - pag. 92: Aan een open afrit brandt continu licht gedurende de nacht. Dit kan een invloed hebben op de fauna in de aanpalende natuurgebieden Keuzemeersen en Latemse Meersen, bijvoorbeeld tijdens het broedseizoen van de weidevolgels. Daarom is het noodzakelijk ook de discipline discipline licht, warmte en elektromagnetische golven mee te nemen bij de bepaling van de milieu-effecten.

Inspraakreactie LBB37 betreffende 13.2 Discipline Bodem - pag. 93: We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn. Van de watervoerende lagen is de effectieve doorlatendheid niet exact gekend. Hierdoor is de berekening van de effecten van de bemaling steeds een benadering van de realiteit. In de studie zal daarom rekening gehouden worden met een â&#x20AC;&#x153;slechtste gevalâ&#x20AC;? situatie. De bodem bestaat vnl. uit klei en veen. De kleiige en venige bodems zijn niet infiltratiegevoelig, maar zeer grondwaterstromingsgevoelig (ondiep grondwater, kwel). Het risico op grondwaterverlaging, zettingen en grondwaterstromingen is zeer groot omdat bemaling zal nodig zijn voor een dergelijke open afrittencomplex te realiseren. De effectieve doorlatendheid moet onderzocht worden zodat de berekening van de bemaling correct gebeurt.

Inspraakreactie LBB38 betreffende 13.2 Discipline Bodem - pag. 93: De realisatie van een dergelijk open afritten complex in dit meersengebied zal door opstuwing van drainage waters een stagnatie van regenwater en bijhorende oppervlakkige verzuring veroorzaken. Effecten van bodemverzuring zijn het vrijkomen van toxisch aluminium en toxische zware metalen. Dit veroorzaakt een toename van een beperkt aantal tolerante soorten, terwijl een groot aantal gevoelige (en vaak zeldzame) soorten verdwijnt (Dumortier et al. in 18

Kuijken et al. 2001). Deze mogelijke verzuring en gevolgen moeten onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB39 betreffende 13.2.1 Discipline Bodem - Afbakening van het studiegebied - pag. 93: Op het gewestpan staat het perceel in de Keuzemeersen gelegen tussen de dienstenzone en de Leie ingekleurd als ontginningsgebied. De status onginningsgebied is een onduidelijke omschrijving die duidt op de historische afvalstortplaats die zich daar bevindt. Deze is met aarde afgedekt. Dit staat ten onrechte niet vermeld op de kaart mbt bodemkwaliteit. Gezien de geringe zorg die in de jaren '50 en '60 werd besteed aan het sorteren van afval en de toenmalige afwezigheid van de nodige verwerkingscapaciteit voor industrieel afval in Vlaanderen, kan men aannemen dat er zich op deze historische stortplaats ook gevaarlijk afval bevindt. Dit kan gaan ondermeer gaan over gevaarlijke chemische stoffen, zware metalen en asbesthoudende materialen. i) Gezien in alle scenario's een nieuwe, bredere brug wordt geplaatst op deze locatie (bredere brug over de Leie), dringt een grondig onderzoek naar de inhoud van deze historische stortplaats zich op, alsook een grondige studie van de mogelijke milieueffecten mbt de discipline bodem. ii) Gezien de ernst van de mogelijke effecten, volstaat een theoretische studie niet en dient een grondig bodem onderzoek te gebeuren. iii) Ook de risico's op verspreiding van de mogelijke vervuiling door toedoen van de geplande werken dient grondig en diepgaand onderzocht te worden

Inspraakreactie LBB40 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: Er dient gestreefd te worden naar een vrije instroming van beken en grachten van en naar de Leie. Door het maximaal benutten van de natuurlijke overstromingsgebieden in de rivieren de beekvalleien en de herwaardering van de beken- en grachtenstelsels in de aangrenzende agrarische gebieden kan men een vertraagde waterafvoer realiseren en een afzwakking van piekdebieten bekomen. De mogelijke impact op de vrije instroming van de grachten moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB41 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: In het kader van de werken voor het creĂŤren van nieuwe grachten en rioleringen door Farys is een volledige afwateringsanalyse gebeurd voor de wijken Keuzemeers, Keuze Kouter, Karel De 19

Bondtlaan, Ernest Solvynsdreef en Weegbreestraat. Navraag bij de verantwoordelijke waterbouwkundig ingenieur van Farys bevestigt dat er geen rekening is gehouden in dit afwaterplan met een nieuw te bouwen complex van dergelijke omvang in een risicogebied voor overstromingen.

Inspraakreactie LBB42 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: Het samenhangend geheel van rivier (leie)- en beekvalleien zal door het realiseren van een oostelijk complex opgebroken worden en zal een sterke verandering veroorzaken in de berekende afwateringsplanning. Ingrijpen in het veengebied zal de natuurlijke afwateringsbuffer (het veen capteert veel water) gevoelig verstoren en mogelijks tot nieuwe wateroverlast zorgen in de vermelde wijken.

Inspraakreactie LBB43 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn in verband met kwaliteit en kwantiteit doordat ze niet zijn geïnventariseerd. Debietsgegevens van de beken in dewelke het eventuele bemalingswater wordt geloosd, zijn mogelijk niet beschikbaar. Ook de inschatting van de huidige waterkwaliteit hangt af van de beschikbaarheid van meetgegevens op de betrokken waterlopen.

Inspraakreactie LBB44 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar. Van de watervoerende lagen is de effectieve doorlatendheid niet exact gekend. Hierdoor is de berekening van de effecten van de bemaling steeds een benadering van de realiteit. In de studie zal daarom rekening gehouden worden met een “slechtste geval” situatie. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe een dergelijk complex zoals scenario O3 impact zal hebben op de grondwaterstroming en op de afbraak van het veengebied.

Inspraakreactie LBB45 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe de insijpelingsgebieden van het grondwater zullen 20

beschermd worden.

Inspraakreactie LBB46 betreffende 13.3 Discipline Water - pag. 99: We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn in verband met kwaliteit en kwantiteit doordat ze niet zijn geĂŻnventariseerd. Debietsgegevens van de beken in dewelke het eventuele bemalingswater wordt geloosd, zijn mogelijk niet beschikbaar. Ook de inschatting van de huidige waterkwaliteit hangt af van de beschikbaarheid van meetgegevens op de betrokken waterlopen.

Inspraakreactie LBB47 betreffende 13.3.1 Discipline Water - Afbakening van het studiegebied - pag. 99: Op het gewestpan staat het perceel in de Keuzemeersen gelegen tussen de dienstenzone en de Leie ingekleurd als ontginningsgebied. De status onginningsgebied is een onduidelijke omschrijving die duidt op de historische afvalstortplaats die zich daar bevindt. Deze is met aarde afgedekt. Dit staat ten onrechte niet vermeld op de kaart mbt bodemkwaliteit. Gezien de geringe zorg die in de jaren '50 en '60 werd besteed aan het sorteren van afval en de toenmalige afwezigheid van de nodige verwerkingscapaciteit voor industrieel afval in Vlaanderen, kan men aannemen dat er zich op deze historische stortplaats ook gevaarlijk afval bevindt. Dit kan ondermeer gaan over gevaarlijke chemische stoffen, zware metalen en asbesthoudende materialen. i) Gezien in alle scenario's een nieuwe, bredere brug wordt geplaatst op deze locatie (bredere brug over de Leie), dringt een grondig onderzoek naar de inhoud van deze historische stortplaats zich op, alsook een grondige studie van de mogelijke milieueffecten mbt de discipline water. ii) Gezien de ernst van de mogelijke effecten, volstaat een theoretische studie niet en dient een grondige en diepgaande analyse van de het grondwater te gebeuren naar mogelijke poluenten. iii) Ook de risico's op verspreiding van de mogelijke vervuiling door toedoen van de geplande werken dient grondig en diepgaand onderzocht te worden

Inspraakreactie LBB48 betreffende 13.3.1 Discipline Water - Afbakening van het studiegebied - pag. 99: In de Keuzemeersen bevinden zich naast de kwelzone met moeras, ook stukken alluviaal bos 21

onder populier. De Hydrodynamiek is een sleutelfactor in de instandhouding van dit type bos en de daarin aanwezige fauna en flora. Ondernatuurlijke omstandigheden zullen bosgroeiplaatsen die bij overstromingen zijn ontstaan door sedimentatie van bodemdeeltjes, periodiek opnieuw onder invloed komen van het oppervlaktewater. De frequentie en duur van de overstromingen kan van plek tot plek sterk verschillen, onder andere afhankelijk van het afvoerregime, de hoogte en de afstand tot het stroombed. Verschillen in hydrodynamiek zijn daarbij sterk bepalend voor de soortensamenstelling van het bos en daarmee voor het bostype. De hydrodynamiek heeft ook een grote impakt op de kwelzone met moeras in de Keuzemeersen. i) Er dient dan ook grondig en quantitatief onderzocht te worden welke invloed de werken en de geplande infrastructuur kunnen hebben op wijziging van de hydrodynamiek ter hoogte van dit alluviale bos. ii) en ter hoogte van de kwelzone met moeras in de Keuzemeersen.

Inspraakreactie LBB49 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: In alle variantes verdwijnt de Ernest Solvynsbrug. Er moet bij de beoordeling rekeninggehouden worden met de impact van het schrappen van deze brug op de bereikbaarheid tot het openbaar vervoer (haltes) voor de bewoners en bezoekers van de omliggende woonbuurten.

Inspraakreactie LBB50 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: i) Er dient te worden onderzocht hoe het residentiĂŤle verkeer en het werfverkeer zullen gescheiden worden. ii) Er dient ook te worden onderzocht wat de milieueffecten van het werfverkeer de werken zijn op de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen. iii) Er dient tenslotte ook nagegaan te worden welke maatregelen kunnen worden genomen om mogelijke tijdelijke of permanente schade aan de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen te voorkomen.

Inspraakreactie LBB51 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: Er moet meer rekeninggehouden worden met de bestaande fietsknooppunt routes

Inspraakreactie LBB52 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: In alle variantes verdwijnt de Ernest Solvynsbrug. Er moet bij de beoordeling rekeninggehouden worden met de impact van het schrappen van deze brug op de extra afstand die fietsers moeten afleggen om de Deinsesteenweg te bereiken om richting Drongensesteenweg te fietsen.

Inspraakreactie LBB53 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: Gezien de heel nabije aanwezigheid van 3 scholen met 100'en kleuters, en lagere en middelbare schoolkinderen, en een woon- en zorgcentrum nabij de E40 ter hoogte van Baarle, en bijgevolg een groot aantal mensen die heel gevoelig zijn aan fijn stof, stellen we een snelheidsvermindering van 100 km per uur ter hoogte van dit gebied, als milderende maatregel voor, aangezien dit een aanzienlijke impact heeft op de uitstoot van fijn stof.

Inspraakreactie LBB54 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: Bij het verdwijnen van de Ernest Solvynsbrug in scenario van het complex verschoven naar het oosten kan de buurt bestaande uit Ernest Solvynsdreef, Weegbreestraat, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan, Keuzemeers enkel nog via de Brouwerijstraat en wellicht enkel via de Moortelputstraat de buurt verlaten, terwijl dit nu ook nog kan via de Ernest Solvynsbrug en Keuze. Dit kan een gevaar betekenen bij eventuele ontruiming van dit gebied, dit is niet uitgesloten gezien de nabijheid van de dienstenzone met tankstation.

Inspraakreactie LBB55 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: Bij het verdwijnen van de Ernest Solvynsbrug in scenario van het complex verschoven naar het oosten kan de buurt bestaande uit Ernest Solvynsdreef, Weegbreestraat, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan, Keuzemeers enkel nog via de Brouwerijstraat en vervolgens wellicht enkel via de Moortelputstraat de buurt verlaten, wat een enorme toename in verkeersdrukte betekent voor de Moortelputstraat. Op het einde van deze straat ter hoogte van het MP centrum staan nu al vaak wagens geparkeerd, waardoor vlot verkeer in twee richtingen moeilijk is, laat staan in aanwezigheid van zwakke weggebruikers, want dit is een straat zonder voet- of fietspad. i) alle MER effecten van het verwijnen van de Solvynsbrug dienen in kaart te worden gebracht. ii) de MER effecten in geval van het behouden van de Solvynsbrug dienen ook in kaart te worden gebracht.

Inspraakreactie LBB56 betreffende 13.4 Discipline Mobiliteit - pag. 104: i) Graag wijzen we op het veiligheidsverhogend effect en de aanvaardbaarheid van het gebruik van weefstroken op de weginfrastructuur van de E40 ter hoogte van Gent. Deze worden immers binnenkort aangelegd ter hoogte van Sint-Denijs Westrem. ii) De toepassing van weefzones in een oplossing kan dus geenzins worden gepenaliseerd bij het onderzoek naar haalbaarheid en millieueffecten van een oplossing. Referentiemateriaal: Haalbaarheidsstudie spitsstroken â&#x20AC;&#x201C; verkeerskundige evaluatie Datum / Versie: 30 april 2012 v1 Opgemaakt door : Patrick Deknudt met medewerking van Katia Organe, Leen De Valck Dossier : 12026 Evaluatie DVM Maatregelen

Inspraakreactie LBB57 betreffende 13.4.3 Discipline Mobiliteit - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 105: Er wordt ten onrechte geen melding gemaakt van het sluipverkeer dat komende van uit richting Deinze via de Noorhoudstraat en Moerstraat de industriezone bereikt, naast het sluipverkeer en vrachtverkeer via de Kloosterstraat. Deze verkeersstromen dienen mede in kaart te worden gebracht om tot een correcte inschatting te kunnen komen voor het industrieverkeer.

Inspraakreactie LBB58 betreffende 13.4.3 Discipline Mobiliteit - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 105: In 13.4.3.3. over het vrachtverkeer, wordt gesteld dat de tonnagebeperking goed wordt nageleefd. Dit strookt niet met de ervaring en vaststellingen van de locale bewoners. Deze stelling dient dan ook nader te worden onderzocht.

Inspraakreactie LBB59 betreffende 13.4.3 Discipline Mobiliteit - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 105: In 13.4.3.3. over het vrachtverkeer, wordt er geen beschrijving gegeven van het uit het industrieterrein vetrekkende vrachtverkeer. Mogelijks zijn deze niet in kaart gebracht. Bovendien is sinds de recente opening van de capaciteitsuitbreiding van het veevoederbedrijf Nuscience het vrachtverkeer mogelijks significant toegenomen. Tenslotte is het ook belangrijk te weten dat het vrachtverkeer van wegenbouwbedrijven zoals Aswebo vaak in de vroege ochtend, gebeurlijk vanaf 4 uur 's ochtends. Dit type zwaar en lawaaierig vrachtverkeer verstoort de nachtrust van omwonenden van de toegangsweg(en) naar het industrieterrein. Om een correct 24

beeld te vormen van de verschillende milleueffecten dient het vrachtverkeer veel gedetaileerder in kaart gebracht en onderzocht te worden.

Inspraakreactie LBB60 betreffende 13.4.4 Discipline Mobiliteit - Methodiek voor de bespreking van de geplande situatie - pag. 110: In 13.4.3.3. over het vrachtverkeer, wordt gesteld dat de tonnagebeperking goed wordt nageleefd. Dit strookt niet met de ervaring en vaststellingen van de locale bewoners. Het niet respecteren van de tonnagebeperking wordt trouwens impliciet erkend in de paragraaf rond de Kloosterstraat. i) Het industrieverkeer dat gebruikt maakt van de Kloosterstraat, maar ook van Noorhoutstraat, Moerstraat, Halewijnstationstraat en de Moorstraat dient dan ook als ongewenst sluipverkeer worden gecatalogeerd. ii) Dit sluipverkeer dient te worden gekwantificeerd. iii) er dient vervolgens te worden onderzocht inhoeverre de huidige reguliere ontsluiting van de industriezone via de Brouwerijstraat voldoende robuust is om de industriezone correct te ontsluiten. iv) het voorgaande ook in het geval dat het sluipverkeer wordt aangepakt en, zoals het hoort, naar deze toegangsweg wordt toegeleid, al dan niet onder invloed van het realiseren van bouwsteen I. v) bij de evaluatie van de MER effecten van de verschillende oplossingen en scenario's, dient dan ook gerekend te worden met de totale verkeersstromen naar het industrieterrein, waarbij ook de huidige sluipverkeersstromen via de in het scenario voorziene ontsluitingsweg van de industriezone verlopen. Men mag men ander woorden het huidige industriesluipverkeer niet wegcijferen voor het bepalen van de robuustheid van een scenario. vi) ook in het scenario waarbij conform de doelstelling van de kennisgevingsnota enkel bouwsteen I wordt gerealiseerd, dient de robuustheid van de huidige toegangsweg tot de industriezone nagegaan te worden waarbij enkel het gebruik van de reguliere toegangsweg tot de industriezone is toegestaan (= huidige verkeersstroom + huidige sluipverkeersstroom + eventuele toekomstig voorziene verkeersstromen).

Inspraakreactie LBB61 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Bij het opstellen van geluidsbelastingskaarten en berekenen van een Lden niveau bestaat het risico dat er gebruikt gemaakt van een verouderde berekeningsmethode. Daarbij wordt immers vaak gebruikt gemaakt van de voorlopige berekeningsmethode die in Vlaanderen wordt gehanteerd voor wegverkeerslawaai: dit is de Nederlandse berekeningsmethode: Reken- en Meetvoorschrift Wegverkeerslawaai 2002. In Nederland is deze berekeningsmethode reeds 2 maal aangepast (in 2006 en 2012) omdat deze berekeningsmethode niet meer voldeed. Zo zijn er ondermeer nieuwe wegdekcorrectiefactoren voor de levensduurgemiddelde geluidsreductie van ZOA (Zeer Open Asfalt). Om een correcte beoordeling te kunnen vormen van de milieueffecten in de discipline geluid, dient er dan ook over gewaakt te worden dat deze huidige inzichten en stand der techniek wordt gehanteerd voor het berekenen van de geluidsbelasting.

Inspraakreactie LBB62 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Bij het berekenen van de geluid kan geen rekening worden gehouden met de Europese en (de aangekondigde toekomstige Vlaamse regelgeving) rond geluidsarme banden voor vrachtwagens. Geherprofileerde banden worden immers niet door de (Europese) regelgeving inzake geproduceerde rolgeluiden gevat. Herprofilering is een praktijk die veelvuldig bij vrachtwagenbanden wordt toegepast. Gezien de relatief grotere bijdrage van vrachtverkeer in wegverkeerslawaai, zal het onterecht toepassen van de Europese reglegeving als referentie, een belangrijke onderschatting geven van geluidsbelasting.

Inspraakreactie LBB63 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Een op en afrittencomplex op een nieuwe locatie (niet de centrale ligging) bevat een belangrijk deel nieuwe snelweginfrastructuur. De gedifferentieerde referentiewaarden maken differentiatie tussen type weg en bestaand/nieuw. Zo zijn de toetsingswaarden voor nieuwe en bestaande wegen verschillend, waarbij die voor nieuwe wegen strenger zijn. De varianten verschoven naar het oosten bevatten een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur. Daar moet rekening gehouden worden met de strengere normen. Wat voor de centrale ligging niet noodzakelijk is.

Inspraakreactie LBB64 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Ten zuiden en ten oosten van de oostelijke scenario bevinden zich woonkernen waar er geen discrete meetpunten gesitueerd zijn in de huidige voorliggende geluidsbepalingen. Aangezien de woonwijken Keuzekouter, Keuze en Keuzemeers zeer sterk getroffen zullen worden door dit nieuwe mogelijkse complex moeten er ook discrete meetpunten worden voorzien halfweg de Keuzekouter en ter hoogte van de kruising Keuzekouter-Keuzemeers en op het einde van de Keuzemeers.

Inspraakreactie LBB65 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: De twee meetpunten in de aanvullende geluidsmetingen van beperkte meetduur (10 min. tijdens de dagperiode) O1+ & O3/2 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3) en het meetpunt O1+ & O3/4 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open 26

afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3)moeten geupgraded worden van ambulant naar discreet meetpunt. De reden is omdat deze meetpunten in de onmiddellijke omgeving van het mogelijkse nieuwe complex komen te liggen. Bij veranderlijke windrichting is het niet correct om slechts 10 minuten per dag te meten. Daarom moet er over een langere periode gemeten worden.

Inspraakreactie LBB66 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: De verwachte evolutie van het omgevingsgeluid moet uitgebreid onderzocht worden. Er is immers een sterke toename van verkeer te verwachten op het op en afrittencomplex. Hiervoor dient via discrete rekenpunten of via een verschilkaart het verschil aangetoond te worden, met en zonder de geplande situatie en de toekomstige evolutieve situatie.

Inspraakreactie LBB67 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Gezien de nabijheid van een belangrijke concentratie woonwijken in zowat het gehele plangebied (waarvan verschillende niet worden geïdentificeerd op figuur 5-4) dient een geluidswering onder de vorm van een beplante aarden wal, eco-wall (groenscherm) naast de nieuwe weginfrastructuur als milderende maatregel te worden overwogen. Dit type geluidswering heeft, door de hoge massa en de aanwezigheid van de begroeiing, immers inherente extra positieve effecten op gebied van geluid, maar ook op gebied lucht, landschappelijke integratie en fauna en flora.

Inspraakreactie LBB68 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Het wegdek kan uitgevoerd worden in geluidsarme verharding (ZOA of fluisterasfalt). Wel dient rekening worden gehouden met de verouderingsverschijnselen op gebied van geluidsdemping.

Inspraakreactie LBB69 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Op het tracé van het open afrittencomplex kan een gehandhaafde gereduceerde snelheid tot 70 of 50 km/u een belangrijke milderend effect hebben op gebied van geluid en lucht (fijn stof, schadelijke uitstoot, etc...).

Inspraakreactie LBB70 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Bij de bepaling van de impact van geluidschermen wordt mogelijks geen rekening gehouden met de reflectie-effecten op achtergelegen en tegenovergelegen woningen en op hogere gevelhoogtes bij aangelegen woningen. Om een correcte beoordeling te kunnen vormen van de milieueffecten in de discipline geluid, dient er dan ook over gewaakt te worden dat deze huidige inzichten en stand der techniek wordt gehanteerd voor het berekenen van de geluidsbelasting in geval van toepassing van deze milderende maatregel.

Inspraakreactie LBB71 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Mogelijks wordt het gebruik van met beplanting begroeide geluidsschermen voorgesteld als milderende maatregel voor milieueffecten mbt de discipline geluid. Bij de bepaling van de impact van dit type geluidschermen wordt mogelijks geen rekening gehouden met de positieve eigenschappen op gebied van fauna en flora. De beplante geluidsschermen creeĂŤren immers een locaal ecologisch systeem, wat niet het geval is met klassieke geluidsschermen. Om een correcte beoordeling te kunnen vormen van de milieueffecten in de discipline fauna en flora, dient er dan ook over gewaakt te worden dat deze huidige inzichten en stand der techniek wordt gehanteerd voor het berekenen van de positieve effecten op dit gebied in geval van toepassing van deze milderende maatregel.

Inspraakreactie LBB72 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Graag wijzen we er op dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert om op termijn te streven naar een nachtelijk geluidsdensiteit van 40dBA (veertig). Gezien de geplande infrastructuurwerken voor heel erg lange termijn in stand gehouden zullen worden , is het logisch om met betrekking tot de beperking van de Milieu effecten van geluid, dat bij de realisatie van deze nieuwe wegeninfrastructuur naar voormelde doelstelling van Lden, nacht van 40dBA wordt gestreefd. Referentiemateriaal: http://ec.europa.eu/environment/integration/research/newsalert/pdf/transport_noise_mitigatio n_must_consider_medical_impacts_47si1_en.pdf -- "Science for Environment Policy": European Commission DG Environment News Alert Service, edited by SCU, The Univers

Inspraakreactie LBB73 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: De oostelijke varianten bevatten een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur en moet voldoen aan de Lden-niveau 60dB en Lnight-niveau van 50dB.

Inspraakreactie LBB74 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Er dient nagegaan of de voorgestelde meetpunten voldoende zijn om de geluidsbelasting in beeld te brengen, indien dit niet het geval is, dienen bijkomende meetpunten toegevoegd te worden of kunnen meetpunten verschoven worden.

Inspraakreactie LBB75 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Ten zuiden en ten oosten van het scenario O3 bevinden zich woonkernen waar er geen discrete meetpunten gesitueerd zijn in de huidige voorliggende geluidsbepalingen. Aangezien de straten Keuzekouter en Keuzemeers eveneens zeer sterk getroffen zullen worden door dit scnario moet overwogen worden om discrete meetpunten tevoorzien op de Keuzekouter tussen het kruispunt met de Karel De Bondtlaan en Keuzemeers, ter hoogte van de kruising Keuzekouter-Keuzemeers in het doodlopend deel van de Keuzekouter aan de achterkant van de woningen, en op het einde van de Keuzemeers. Des te meer omdat deze buurt lawaaihinder zal hebben van de geplande oprit richting Brussel in de oostelijke variant, een oprit die zich ongelijkgronds bevindt (waardoor wagens en vrachtwagens een groter vermogen moeten opbouwen om op snelheid te komen wat meer geluid met zich meebrengt + dat de geluidsbronnen zich hogergelegen bevinden dan de woningen) en zich nabij de Leie bevindt, waarbij geweten is dat geluidsgolven zich beter voortbewegen over water.

Inspraakreactie LBB76 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Het de locatie van het voorgestelde discreet meetpunt 5 bevindt zich ter hoogte van 'lintbebouwing in de Keuzekouter, t.h.v. de toekomstige uitvoeringsscenario's 01 + 03 & W' (p. 119), terwijl er zich in de Keuzekouter geen lintbebouwing bevindt en dit niets te maken heeft met scenario W. Bovendien is de locatie op het kleine plan onduidelijk. Dit moet verduidelijkt worden en onderzocht of dit een relevante plaats is.

Inspraakreactie LBB77 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: 29

Het discrete meetpunt O1 + O3/4 ter hoogte van de geĂŻsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario's O1+ & O3 bevindt zich achter een reeds bestaande bebossing. Er dient nagegaan te worden of dit een relevant meetpunt is door de aanwezigheid van de huidige aanwezigheid van bomen, die wellicht zouden verdwijnen bij uitvoering van deze uitvoeringsscenario's.

Inspraakreactie LBB78 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: In de omgeving van het projectgebied van scenario O3 (en zelfs in het projectgebied) bevindt zich een relevant kwetsbaar natuurgebied, waardoor het studiegebied moet uitgebreid worden tot het ganse natuurgebied. Dit conform de bepaling van het studiegebied uit het richtlijnenboek discipline geluid en trillingen besteknummer LNE:AMNEB/MER/2008.10.28 onder punt 8.3.6.1. Er moet uitgebreid onderzocht worden wat de geluidseffecten zijn op het natuurgebied Keuzemeersen en meer bepaald de elementen inzake vogelrichtlijngebied en habitatgebied.

Inspraakreactie LBB79 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: bij de geluidsmetingen moet het geluid onderzocht worden tijdens voldoende lange meetperiodes en de verschillen tussen week en weekend worden opgemeten, zowel overdag als 's nacht, tijdens spitsuren en minder drukke verkeersmomenten en moeten alle windrichtingen in aanmerking genomen worden.

Inspraakreactie LBB80 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: De verwachte evolutie van het omgevingsgeluid moet uitgebreid onderzocht worden. Er valt immers een sterke toename van verkeer te verwachten op het open afrittencomplex. Hiervoor dient via discrete rekenpunten of via een verschilkaart het verschil onderzocht te worden, met en zonder de geplande situatie en de toekomstige evolutieve situatie.

Inspraakreactie LBB81 betreffende 13.5 Discipline Geluid en Trillingen - pag. 117: Gezien de te verwachten toename in verkeersgeluid dient nagegaan te worden welke milderende maatregelen genomen moeten worden. Hierbij dient nagegaan te worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt. 30

Inspraakreactie LBB82 betreffende 13.5.1 Discipline Geluid en Trillingen - Afbakening van het studiegebied - pag. 117: In de omgeving en zelfs in het projectgebied van de oostelijke scenario's bevindt zich een relevant kwetsbaar natuurgebied, waardoor het studiegebied moet uitgebreid worden tot het ganse natuurgebied. Dit conform de bepaling van het studiegebied uit het richtlijnenboek discipline geluid en trillingen besteknummer LNE:AMNEB/MER/2008.10.28 onder punt 8.3.6.1

Inspraakreactie LBB83 betreffende 13.5.2 Discipline Geluid en Trillingen - Beschrijving van de referentiesituatie - pag. 118: De metingen worden uitgevoerd bij voldoende lage windsnelheid (p. 120). Graag ook metingen bij variĂŤrende windsnelheden aangezien dit wel degelijk een serieus effect heeft op het geluidsniveau.

Inspraakreactie LBB84 betreffende 13.5.2 Discipline Geluid en Trillingen - Beschrijving van de referentiesituatie - pag. 118: In 13.5.2.1 wordt omschreven hoe het huidige geluidsklimaat zal worden gemeten. Graag wijzen we op de aanwezigheid van woonwijken in Keuze, de Karel De Bondtlaan, de Moortelputstraat en in de de Ernestsolvynsdreef+Weegbreestraat. Deze zijn ook vergeten aangeduid te worden als woonwijk in figuur 5-4. i) Het is ons inziens aan te bevelen om het referentiekader ook in deze woonwijken te bepalen gezien deze woonwijken mogelijks worden geĂŻmpacteerd. ii) er dienen ook in deze wijken geluidsmetingen te gebeuren.

Inspraakreactie LBB85 betreffende 13.5.2 Discipline Geluid en Trillingen - Beschrijving van de referentiesituatie - pag. 118: In 13.5.2.1 wordt omschreven hoe het huidige geluidsklimaat zal worden gemeten. Graag wijzen we er op dat de mogelijke geluidseffecten in de woonwijken in de omgeving bouwsteen II en III. Daardoor bestaat het risico dat de effecten van de realisatie van bouwsteen I in combinatie met de strategische ontwikkelingen II en III niet correct kan worden ingeschat. i) Ons inziens dient dit te gebeuren. ii) er dienen dan ook in deze woonwijken metingen worden uitgevoerd.

Inspraakreactie LBB86 betreffende 13.5.4 Discipline Geluid en Trillingen - Milderende maatregelen - pag. 124: Het is aan te bevelen om rekenig te houden met de afnemende geluidsreducerende eigenschappen van ZOA (Zeer Open Asfalt, een vaak toegepaste milderende maatregel) gedurende de levensduur.

Inspraakreactie LBB87 betreffende 13.5.4 Discipline Geluid en Trillingen - Milderende maatregelen - pag. 124: Het plaatsen van geluidsschermen is een vaak gebruikte en belangrijke milderende maatregel ter bestrijding van geluid. Reeds lange tijd is gekend dat belastende wind een groot deel van hun efficientie verliezen. Onderzoek van de groep akoestiek van de vakgroep Informatie Technologie (INTEC) van de universiteit Gent heeft aangetoond dat dit probleem kan worden verholpen door het plaatsen van bomenrijen die als windvang fungeren. Deze extra milderende maatregel heeft ook een gunstig effect op achtergelegen woningen. Referentiemateriaal: http://hdl.handle.net/1854/LU-293218

Inspraakreactie LBB88 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: Voor PM2,5 is er een bijkomende norm (blootstellingsconcentratieverplichting genoemd) opgenomen in de richtlijn luchtkwaliteit. Naast de blootstellingsconcentratieverplichting van 20 µg/m³, te behalen tegen 2015, legt Europa tegen 2020 een procentuele vermindering op van de gemiddelde blootstellingsindex (GBI) om lidstaten aan te zetten om ook op plaatsen waar de grenswaarde gerespecteerd wordt, verdere inspanningen te doen. Op die manier streeft men een gezondheidseffect na voor een veel grotere groep burgers. De mate van vermindering, te behalen tegen 2020, is afhankelijk van de GBI in 2010 of 2011. Hoe hoger de GBI in het startjaar was, hoe meer een lidstaat haar concentratie moet verminderen. Vlaanderen berekent op basis van de metingen op de stedelijke achtergrondplaatsen de gewestelijke gemiddelde blootstellingsindex (GGBI) zoals bepaald in bijlage 2.5.3.14 van VLAREM II. De Vlaamse GGBI2011 bedraagt 19,6 µg/m³. Dat betekent een na te streven vermindering van 20% tegen 2020. De GGBI mag dus tegen 2020 in Vlaanderen maximaal 15,7 µg/m³ bedragen. Aangezien het op en afrittencomplex zal gerealiseerd worden na 2020, dient er rekening te worden gehouden met de GGBI van maximaal 15,7 µg/m³.

Inspraakreactie LBB89 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: Aangezien het complex O1+ mogelijks zal gerealiseerd worden en zeker na 2020 dient rekening te houden te worden met de maximumgrens van de berekende GBI van de jaren 2018, 2019 en 2020.

Inspraakreactie LBB90 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: Milderende maatregelen De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling waar een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, dienen er voldoende milderende maatregelen genomen te worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt.

Inspraakreactie LBB91 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: We stellen het gebruik van volgende milderende maatregelen voor omwille van de te verwachten toename aan fijn stof i) een geluidscherm opgebouwd met betonnen constructieelementen die zijn gevuld met een substraat (aarde) en zijn begroeid met planten ii) een begroeid geluidsscherm type greenbelt (groenscherm) iii) een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting . Deze 3 types begroeide geluidsschermen dienen daarenboven telkens worden geflankeerd door een bomenrij die als windvang fungeren waardoor het efficientieverlies van klassieke geluidsschermen wordt tegengegaan. De begroeide geluidschermen hebben door het adsorptie-effect bovendien positieve bijdrages op gebied van lucht, zorgen voor een harmonieuze landschappelijke integratie en creĂŤren een extra locaal ecologisch systeem.

Inspraakreactie LBB92 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: In het scenario O1+ komt een drukke op en afrit op minder dan 500m van woonwijken. Er moet uitgebreid bestudeerd worden wat de impact is van de toename van NO; NO2, PM10 en PM2.5 concentraties op de omwonenden en op de fauna en flora.

Inspraakreactie LBB93 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling, waardoor een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, verzoeken we na te gaan of er voldoende milderende maatregelen genomen worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt.

Inspraakreactie LBB94 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: De emissiefactoren (EF) en achtergrondconcentraties (AC) die momenteel in CAR Vlaanderen zitten, zijn nog niet gecorrigeerd naar aanleiding van deze bevindingen. Dit betekent dat, als de luchtkwaliteit en verkeersbijdrage worden berekend met de huidige versie van het model in 2020, dit leidt tot een onderschatting van de potentiĂŤle effecten. We verzoeken om de waarden van het jaar 2015 in beide modellen (CAR en IFDM traffic) te gebruiken. Daarom verzoeken we na te gaan of in in alle lopende dossiers 2015 als referentiejaar genomen worden voor de luchtkwaliteitsmodellering;

Inspraakreactie LBB95 betreffende 13.6 Discipline Lucht - pag. 124: Mogelijks wordt het gebruik van met beplanting begroeide geluidsschermen voorgesteld als milderende maatregel voor milieueffecten mbt de discipline geluid. Bij de bepaling van de impact van dit type geluidschermen wordt mogelijks geen rekening gehouden met de positieve eigeschappen op gebied van lucht door de adsorptie van fijn stof en anderen vervuilende bestanddelen. Om een correcte beoordeling te kunnen vormen van de milieueffecten in de discipline lucht, dient er dan ook over gewaakt te worden dat deze huidige inzichten en stand der techniek worden gehanteerd voor het berekenen van de positieve effecten op dit gebied in geval van toepassing van deze milderende maatregel. Referentiemateriaal: Ondermeer in de Paper 'QUANTIFYING THE ADSORPTION OF AIR POLLUTANTS FROM VEHICLES BY GREEN WALLS', JOURNAL OF ENVIRONMENTAL SCIENCE AND TECHNOLOGY 2015 , Volume 16 , Number SPECIAL ISSUE; Page(s) 315 To 322.

Inspraakreactie LBB96 betreffende 13.6.4 Discipline Lucht - Methodiek voor de bespreking 34

van de geplande situatie - pag. 127: Graag wijzen we op het bestaan van verschillende studies die aantonen dat de werkelijke uitstoot van voertuigen met zelfontbrandingsmotoren, vele malen hoger is dan dewelke in de normen zijn toegelaten. i) Om een correcte inschatting te maken van de milieueffecten mbt de discipline lucht dient te worden nagegaan in hoeverre de berekengsmethodes rekening houden met de meest actuele kennis en inzichten. ii) er dient tevens grondige en uitvoerig aangetoond worden dat de gebruikte methode wel degelijk hiermee rekening houdt bij de bepaling van de milieueffecten.

Inspraakreactie LBB97 betreffende 13.6.6 Discipline Lucht - Milderende maatregelen - pag. 129: Klassieke geluidschermen die vaak worden geplaatst langs snelwegen hebben een negatieve invloed op de concentraties van luchtpolluenten in afwinds gelegen gebieden. Dit dient dan ook afgewogen te worden met de positieve invloed op de reductie van het wegverkeerlawaai. Bij gebruik van een begroeid geluidsscherm is de negatieve invloed significant lager. Het gebruik van begroeide geluidsschermen dient dan ook onderzocht te worden. Referentiemateriaal: Model evaluation of roadside barrier impact on near-road air pollution, Gayle S.W. Hagler, Wei Tang , Matthew J. Freeman , David K. Heist, Steven G. Perry , Alan F. Vette Atmospheric Environment, Volume 45, Issue 15, May 2011, Pages 2522â&#x20AC;&#x201C;2530 - http://www

Inspraakreactie LBB98 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: De kaart voor natuurinrichtingsprojecten is niet opgenomen. Deze dient toegevoegd te worden aan het dossier om een correcte MER studie te kunnen uitvoeren.

Inspraakreactie LBB99 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het antropogene lawaai van de constructiewerken en het verkeerslawaai van de voorziene weginfrastructuur in de Oostelijke varianten kunnen een belangrijke negatieve impact hebben op de foerageeractiviteit van de fauna in het belendende Natuurgebied Keuzemeersen en de daaromligende gebieden gelegen in het plangebied. Zo is onder andere in recent wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd door de Europese commissie aangetoond dat snelwegverkeer de succesratio van prooivangsten van vleermuizen negatief beĂŻnvloed. De studie concludeert dat er bij het bepalen van de milieueffecten rekening dient te worden gehouden met de impact van antropogeen lawaai op de fauna, inclusief op de soorten waarvan op het eerste 35

zicht niet wordt verwacht dat ze hieronder lijden. Wij willen er op aandringen dat, gezien de relevantie, dit dan ook in dit dossier gebeurt. Referentiemateriaal: http://ec.europa.eu/environment/integration/research/newsalert/pdf/noise_from_human_activit y_can_impair_foraging_in_bats_425na2_en.pdf -- "Science for Environment Policy": European Commission DG Environment News Alert Service, edited by SCU, The Universit

Inspraakreactie LBB100 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat er geen volledige inventarisatie wordt opgesteld van de fauna en flora van de mogelijke projectgebieden. Door de hoge natuurwaarde van het natuurgebied de Keuzemeersen hebben wij een inventarisatie gemaakt op basis van de wetenschappelijke literatuur die weldegelijk voorhanden is. Er komen tal van zeldzame, waardevolle, bedreigde en zelfs beschermde planten en diersoorten voor in het natuurgebied de Keuzemeersen. De impact van van de heraanlegvan het autosnelwegcomplex hierop moet ingeschat worden.

Inspraakreactie LBB101 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het VEN-gebied van de Keuzemeersen evenals de Latemse meersen behoort tot de 20% ecologisch waardevolste gebieden van de ganse Toeristische Leievallei. De impact van een dergelijk open afrittencomplex in het beschreven VEN-gebied op de aanwezige Fauna kan ernstige gevolgen meebrengen voor de kwetsbare en met uitsterven bedreigde soorten die in het VEN-gebied vertoeven. Deze impact moet voldoende bestudeerd worden.

Inspraakreactie LBB102 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: De impact van een dergelijk open afrittencomplex in het beschreven VEN-gebied op de aanwezige Fauna kan ernstige gevolgen meebrengen voor de kwetsbare en met uitsterven bedreigde soorten die in het VEN-gebied vertoeven. Deze impact moet voldoende bestudeerd worden.

Inspraakreactie LBB103 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het spreekt voor zich dat de impact van een op en afrittencomplex de Rode-Lijst-soorten nog verder onder druk zal zetten of ze zelf kan doen verdwijnen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe deze kostbare soorten beschermd zullen worden. Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties moet onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Referentiemateriaal: floradatabank 1981-2000

Inspraakreactie LBB104 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het voorgestelde complex O1+ zal enkel bijdragen aan de verdere versnippering van waardevolle ecotopen. Deze impact moet uitgebreid onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB105 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: In de Latemse en Keuzemeersen werd in 1999 een belangwekkend aantal zeldzame soorten slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegengevangen: - 92 soorten slankpootvliegen waarvan 30 Rode-Lijst-soorten (5 zeer zeldzaam, 4 zeldzaam, 15 vrij zeldzaam, 4 kwetsbaar en 1 nieuwe soort voor België); - 62 soorten zweefvliegen waarvan 12 Rode-Lijst-soorten (1 bedreigd, 8 zeldzaam, 2 kwetsbaar); - 81 soorten dansvliegen waarvan 37 Rode-Lijst-soorten (4 nieuw voor Vlaanderen, 1 met uitsterven bedreigd, 3 bedreigd, 4 kwetsbaar, 25 zeldzaam). (Bonte & Grootaert 2000). Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties moet onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Inspraakreactie LBB106 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: In de Keuzemeers in het VEN-gebied van de oostelijke scenario's broedt de met uitsterven bedreigde paapje, grasmus en zomertaling. 37

In de Latemse en Keuzemeersen in het VEN-gebied van de oostelijke scenario's broedt de bedreigde rietzanger. In de Keuzemeers in het VEN-gebied van de oostelijke scenario's broedt de achteruitgaande rietgors, ringmus. Er dient onderzocht te worden wat de impact van de oostelijke scenario's is op deze vogelpopulaties via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.. Er dient tevens onderzocht te worden wat de impact is van de werkfases op deze populaties en specifiek op het broedseizoen. Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties moet onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Inspraakreactie LBB107 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Er komen nog heel wat bomenrijen voor in het keuzemeersgebied. Door de sootelijke scenario's zullen mogelijks een belangrijk aandeel knotbomen en haagkanten sterk verminderen. Vogels die in hogere bomen broeden zoals Torenvalk, Ransuil, Steenuil, ringmus zullen leiden onder de verdere vermindering van het aantal knotbomen in het gebied. De impact op deze populaties moet onderzocht worden, met inbegrip van de mogelijke impact van de werken en de uiteindelijke infrastructuur op het broedgedrag van deze vogels.

Inspraakreactie LBB108 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: De voorgestelde variante scenario O3 is gelegen in VEN gebied. Het integratiebeginsel bepaalt dat het toebrengen van zowel ‘vermijdbare’ als ‘onvermijdbare of onherstelbare’ schade verboden is.

Inspraakreactie LBB109 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het VEN-gebied van de Latemse en Keuzemeersen is onderhevig aan bescherming. De beschermingsgraad van natuurlijke ecotopen is afhankelijk van het vegetatiewijzigingsbesluit, het bosdecreet, en van de gewestplanzones waarin ze gelegen zijn. Van de ecotopen binnen de groenlaag (natuurgebied op gewestplan: 560 ha) zijn slechts 237 ha waardevol tot zeer waardevol. Hieronder vallen de Latemse meersen en de Keuzemeersen. De natuurlijke ecotopen zijn hier onderhevig aan het vegetatiewijzigingsbesluit (verbod of vergunningsplicht) of het bosdecreet. 38

Er moet onderzocht worden of aan alle restricties van een VEN-gebied is voldaan.

Inspraakreactie LBB110 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: De Leie en de meersengebieden zoals de Keuzemeersen zijn een belangrijke doortrekroute voor heel wat vogelsoorten. In de winter pleisteren er in de open keuzemeersen diverse wateren weidevogels, de (overstroomde) meersen zijn een uitwijkgebied voor de grote watervogelconcentraties in de Bourgoyen. Roerdomp, Purperreiger en Ooievaar zijn zeer zeldzame doortrekkers. Wilde zwaan is een zeer zeldzame wintergast; Smient(h) pleistert â&#x20AC;&#x2122;s nachts soms ook foeragerend in Latemse Meersen en Keuzemeersen. Pijlstaart is een onregelmatig gast in de Latemse en Keuzemeersen. Slechts een klein aantal Wintertalingen overwintert in het meersengebied. De impact van de Oostelijke scenario's en van de werkfases op deze trekvogels moet uitgebreid onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB111 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Van slechtvalk foerageren overwinterende exemplaren uit het Gentse ook in het meersengebied. Torenvalk, Buizerd en Sperwer zijn aanwezig. De Leie wordt jaarlijks als doortrekroute gebruikt door Havik, Boomvalk, Visarend en Zwarte wouw; ook Grauwe en Blauwe kiekendief werden waargenomen als doortrekker in de keuzemeersen. De impact van de Oostelijke scenario's op deze roofvogels moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB112 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Kleine plevier en Bontbekplevier zijn doortrekkers langsheen de Leie in de keuzemeersen; Zwarte ruiter, Groenpootruiter, Kemphaan, Bosruiter en Witgatje gebruiken de Leie als trekroute, en zijn jaarlijks in kleine aantallen waar te nemen. Voornamelijk langs de Leie, maar ook langsheen beken en brede sloten in de landschappelijk meer open gedeelten zoals de Keuzemeersen. Grutto wordt als DT soms in grote concentraties waargenomen in de Keuzemeersen. Oeverloper 39

is een talrijke DT langsheen de oevers van de Leie; Tureluur en Regenwulp worden sporadisch waargenomen als DT in vochtige Leieweiden zoals de Keuzemeersen. Watersnip is tijdens trekperiode heel talrijk aanwezig in de vochtige Keuzemeersen. Houtsnip is een talrijke doortrekker en broedvogel in kleine aantallen, voornamelijk in de meer gesloten en beboste gedeelten van de keuzemeersen. De impact van de oostelijke scenario's en van de werkfases op deze plevieren, steltlopers en snippen moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB113 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: De rietvelden van de Latemse en keuzemeersen bieden in de winter slaapplaats aan een grote groep Rietgors en Waterpieper (10 - 40 exemplaren). Rietzanger wordt op doortrek waargenomen in oevervegetaties langsheen de rietvelden van de Latemse en keuzemeersen. Van Grote karekiet werden in 1999 3 ringvangsten gedaan. Kramsvogel, Koperwiek, Kneu en Sijs overwinteren in vrij grote aantallen. Keep overwintert in kleinere aantallen. Verder is de Leie en de Latemse en Keuzemeersen voor verschillende zangvogels een veelgebruikte doortrekroute. Veldleeuwerik, Fitis en Graspieper zijn DT in vrij grote aantallen; de laatste ook pleisterend waar te nemen in open vochtige graslanden van de meersen. Grote gele kwikstaart en Gele kwikstaart zijn regelmatige DT in de vochtige graslanden langsheen de Leie. Boomleeuwerik is een DT, waarvan overwinterende exemplaren worden waargenomen in kouterbulkenlandschap van de Keuze en Latem. Blauwborst, Sprinkhaanzanger, Spotvogel, Bonte vliegenvanger, Braamsluiper, Vuurgoudhaantje en Distelvink zijn DT in kleine aantallen. Paapje, Roodborsttapuit, Tapuit, Geelgors en Boompieper zijn DT in zeer kleine aantallen. Kruisbek is tijdens invasiejaren ook vaak waarneembaar; Draaihals is een zeer accidentele doortrekker. De impact van de Oostelijk scenario's en de werkfases op deze zangvogelpopulaties moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB114 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Een inventarisatie in het kader van het Natuurinrichtingsproject â&#x20AC;&#x2DC;Latemse en keuzemeersenâ&#x20AC;&#x2122; (Opstaele & Embo 1999) vindt 26 zoogdiersoorten terug in het meersgebied. Aanvullend werden voor het hele studiegebied ook gegevens opgenomen uit de zoogdierendatabank van Natuurpunt. Algemene soorten zoals het Europees wild konijn, Haas, Egel, Mol, komen zeer regelmatig voor, alsook meer algemene muizen-, spitsmuizen- en woelmuizensoorten, waarvan de beschermde soorten Gewone bosspitsmuis, Dwergspitsmuis en Huisspitsmuis .

De impact van de oostelijke scenario's op deze zoogdierenpopulaties moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB115 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Verschillende soorten bedreigde vleermuizen gebruiken het open valleigebied van de Leie en Keuzemeersen als jachtgebied. De Ruige dwergvleermuis, de Gewone baardvleermuis en Grootoorvleermuis, en de Franjestaart zijn Rode-Lijst-soorten, waarschijnlijk bedreigd (Criel et al. 1994). Verder komen in de Latemse en Keuzemeersen ook de meer algemene Rosse vleermuis, Laatvlieger, Gewone dwergvleermuis en Watervleermuis voor. De impact van de oostelijke scenario's op deze bedreigde vleermuizenpopulaties moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB116 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het voorgestelde open afrittencomplex in scenario O1+ zal de verbinding tussen de Leie en de talrijke zijbeken in de keuzemeersen bemoeilijken. Deze impact moet voldoende bestudeerd worden.

Inspraakreactie LBB117 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het mogelijke projectgebied voor de Oostelijke scenario's bevat ook waardevolle ecotopen buiten de groenlaag gelegen. - soortenrijke cultuurgraslanden met halfnatuurlijke relicten in het dienstverleningsgebied (rond benzinestation) ten noorden van de Keuzemeersen; - cultuurgrasland met verspreide biologische waarde (conform HPG) in de noordelijke Keuzemeersen - moeras en natte ruigte in het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen - droge ruigte in de Keuzemeersen - alluviaal bos en relicten onder populierbos in het dienstverleningsgebied ten noorden van de 41

Keuzemeersen De impact van de oostelijke scenario's op deze waardevolle ecotopen moet uitgebreid onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB118 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het mogelijke project gebied voor de oostelijke scenario's bevat enkele kleinere mesotrofe waterpartijen. Hier worden o.a. soorten aangetroffen als Waterviolier, Kikkerbeet (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd), Fijne waterranonkel, Gele plomp, Grof hoornblad en kroosvegetaties zoals Klein kroos en Bultkroos, Veelwortelig kroos, Puntkroos en Wortelloos kroos (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd) (VLM4 2000, Embo 1996). De impact op deze bedreigde hydrofyten moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB119 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het mogelijke projectgebied in het oosten wordt doorsneden door sloten. In deze grachten en sloten in de Keuzemeersen komt Wortelloos, Veelwortelig kroos en Puntig fonteinkruid (Rode-Lijst-soort) voor. De impact van de oostelijke scenario's op deze sloten en de bijhorende vegetatie moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB120 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het mogelijke prohjectgebied in het oosten bevat eutrofe, basenrijke natte tot zeer natte standplaatsen en wordt geĂŻnundeerd door stilstaand of traagstromend oppervlaktewater, soms kwel. In de Keuzemeersen komt een grote zeggenvegetatie voor in de kwelzone ter hoogte van de snelweg. 42

De impact van een osstelijk scenario op de periodieke overstromingen in deze kwelzones moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB121 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Het mogelijke projectgebied in het oosten bevat eutrofe, basenrijke natte tot zeer natte standplaatsen en wordt geĂŻnundeerd door stilstaand of traagstromend oppervlaktewater, soms kwel. In de Keuzemeersen komt een grote zeggenvegetatie voor in de kwelzone ter hoogte van de snelweg. De impact van een oostelijk scenario op de periodieke overstromingen in deze kwelzones moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB122 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Dottergraslanden en natte graslanden die niet meer worden beheerd, verruigen en worden dikwijls gedomineerd door Rietgras en Moerasspirea. Ze worden moerasspirearuigten genoemd en behoren tot het natte type. Diverse mooie percelen komen voor in de Keuzemeersen met overgangen naar dottergrasland of op de vochtigste plaatsen naar grote zeggenvegetaties. Onder de soortenrijkere vormen worden tevens Poelruit, Kattenstaart, Grote wederik, Gewone engelwortel, Smeerwortel en Gewone Valeriaan aangetroffen. De impact van de oostelijke scenario's op deze unieke moerasspirearuigten moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB123 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: Nitrofiel alluviaal elzenbos komt voor op jonge voedselrijke gronden met een goede vochtvoorziening en een permanent hoge basenbezetting: op natte laaggelegen kleigronden, in de komgronden of als beekbegeleidend bos. In de struiklaag ontwikkelen zich naast Zwarte els soorten als Vlier, Esdoorn, Gelderse roos, Rode kornoelje, Meidoorn,

Aalbes. Belangrijke relicten van dit bostype (meestal als ondergroei onder populier) komen voor in de Keuzemeersen, in de kwelzone rond de snelweg; met in de kruidlaag soorten als Gevlekte aronskelk en Gele dovenetel. De impact van de oostelijke scenario op dit alluviaal elzenbos is gigantisch en moet daarom uitgebreid onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB124 betreffende 13.7 Discipline Fauna & Flora - pag. 130: We merken op dat er verschillende Rode-Lijst-soorten terug te vinden zijn in de Keuzemeersen. Daaronder een met uitsterven bedreigde soort (Puntig fonteinkruid) en een sterk bedreigde soort (wortelloos kroos). Aanvullend vinden we er verschillende zeldzame soorten terug zoals te zien is in de floradatabank 1981-2000. De impact van de oostelijke scenario op deze Rode-Lijst-soorten moet daarom uitgebreid onderzocht worden.

Referentiemateriaal: floradatabank 1981-2000.

Inspraakreactie LBB125 betreffende 13.7.2 Discipline Fauna & Flora - Methodiek beschrijving van de referentiesituatie - pag. 131: In de Keuzemeersen was recent ook een broedgeval van Paapje, een vogel die met uitsterven bedreigd is. Er dient nagegaan te worden wat het effect van het voorgestelde open afrittencomplex in scenario O1+ hierop betekent.

Inspraakreactie LBB126 betreffende 13.7.2 Discipline Fauna & Flora - Methodiek beschrijving van de referentiesituatie - pag. 131: De mogelijke scenarii op de oostelijke locatie bevatten soortenrijke cultuurgraslanden, cultuurgraslanden, moeras en natte ruigte met verbod op vegetatiewijziging, droge ruigte waarbij vergunning nodig is bij wijziging en alluviaal bos waarbij vergunning nodig is bij wijziging.

Inspraakreactie LBB127 betreffende 13.7.3 Discipline Fauna & Flora - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 132: Volgens de Biologische Waarderingskaarten (BWK) werd aan de verschillende karteringseenheden een waardering toegekend. De ecologisch waardevolste gebieden in de Toeristische leievallei zijn onder andere - de kwelzone met moeras in de Keuzemeersen met ook relicten van alluviaal bos onder populier. Ecologisch waardevolle gebieden, met veel open ruimte, die vooral van belang zijn als broeden foerageergebied voor vogels bevinden zich in de de Keuzemeersen De impact van een dergelijk open afrittencomplex in het beschreven VENgebied op de aanwezige Fauna en Flora kan ernstige gevolgen meebrengen voor de kwetsbare en met uitsterven bedreigde soorten die in het aan het plangebied belendende VEN-gebied vertoeven. Deze impact dient dan ook erg uitgebreid bestudeerd worden met inbegrip van de mogelijke impact van de werken en de uiteindelijke infrastructuur op het broedgedrag van de weidevogels. Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Inspraakreactie LBB128 betreffende 13.7.3 Discipline Fauna & Flora - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 132:

Inspraakreactie LBB129 betreffende 13.7.3 Discipline Fauna & Flora - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 132: In de Latemse en Keuzemeersen werden in 1999 in totaal 89 soorten spinnen gevangen; hiervan behoorden volgende 13 soorten tot de Rode Lijst van Vlaanderen (Maelfait et al. 1998). De impact op deze populatie spinnen moet onderzocht worden. Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Inspraakreactie LBB130 betreffende 13.7.3 Discipline Fauna & Flora - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 132: In de Latemse en Keuzemeersen werden in 1999 60 soorten loopkevers gevonden, waarvan 6 Rode-Lijst-soorten (Desender et al. 1995) .De impact op deze populatie loopkevers moet onderzocht worden. Door de leemte in de kennis van de fauna in het mogelijke projectgebied kan de significantiebeoordeling via een gewogen beoordeling voor de criteria “kwetsbaarheid/waarde”, “omvang” en “duur/waarschijnlijkheid” niet correct gebeuren. Daarom moet de impact op deze populaties onderzocht worden via een langlopend en diepgaand veldonderzoek.

Inspraakreactie LBB131 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: De Ferrariskaart (1771) toont de historische waarde van het Kasteel in de Ernest Solvynsdreef en de hoeves in de Keuzemeersen aan. Het is duidelijk dat de huidige wegen voortspruiten uit met bomen afgekende dreven. Ten noorden van de dienstenzone was er een bos. Het is duidelijk dat de Keuzemeersen de laatste onaangeroerde resten bevat van dit historisch waardevol gebied. De visuele impakt van een open afrittencomplex dient dan ook zwaar door te wegen. Referentiemateriaal: Bijlage: Ferraris kaart, zie http://www.geopunt.be/kaart?viewer_url=http%3A%2F%2Fmaps.geopunt.be%2Fresources%2Fa pps%2FGeopunt-kaart_app%2Findex.html%3Fid%3De4c840e05a4e1f8a015a7c75e73b017f.

Inspraakreactie LBB132 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Het mogelijks projectgebied in de oostelijke scenario's wordt gekenmerkt door een vrij open veen landschap, dat sterk contrasteert met de aangrenzende dienstenzone. De impact van een open afrittencomplex op de versnippering in aaneengesloten meersengebied met ook akkerlanden en bos moet uitgebreid bestudeerd worden.

Inspraakreactie LBB133 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Het plaatsen van grondreflectors of aangepaste, minimale verlichting in de plaats van de normale verlichting moet als milderende maatregel onderzocht worden. 46

Inspraakreactie LBB134 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Er moet onderzocht worden hoe de visuele overlast van het verkeer verminderd kan worden. Hierbij moet het alternatief van de installatie van een lichtondoorlaatbare afscherming van een aarden wal met bermvegetatie naast de nieuwe weginfrastructuur te worden onderzocht.

Inspraakreactie LBB135 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Er moet onderzocht worden hoe de visuele overlast van de oprit richting Brussel geminimaliseerd kan worden voor de bewoners van de Keuzekouter in het oostelijk scenario. Als milderende maatregel moet de mogelijkheid tot het aanplanten van een bos bestaande uit een gemengd loof- en naaldbos met inheemse bomen in het gebied tussen Keuzekouter (tussen kruispunt met Karel De Bondtlaan en kruispunt met Keuzemeers) onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB136 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Het mogelijke projectgebied in de oostelijke scenario komt in en vlakbij het natuurgebied van de keuzemeersen te liggen. Dat gebied staat bekend als uitgebreid broedgebied. Indien in de oostelijke scenario's werkzaamheden in het vogelbroedseizoen plaatsvinden zijn er mitigerende maatregelen noodzakelijk voor broedvogels, welke in het broedseizoen eventueel begeleid moeten worden door een ter zake kundige ecoloog. Er zijn mitigerende maatregelen noodzakelijk ter voorkoming van lichtoverlast op potentiële verblijfplaatsen, foerageergebieden en vliegroutes van de onder punt fauna besproken types vleermuizen. Er geldt een zorgplicht voor vissen en amfibieën.

Inspraakreactie LBB137 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Aan de rand van de dienstenzone midden in het projectgebiied voor de oostelijke varianten bevindt zich een bouwkundig erfgoed, Hoeve ’t Keuzegoed. Deze mooie omwalde hoeve uit het eerste kwart van de 18de eeuw zal erg veel visuele en andere hinder ondervinden van de oostelijke scenario's. De visuele overlast zijn de weg zelf, de verlichtingspalen overdag, en de 47

wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten ’s nachts. De impact van al deze aspecten moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB138 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: De mogelijke oostelijke scenarii zullen nood hebben aan een aandamming hoog boven het maaiveld om op de E40 te kunnen aansluiten zowel ter hoogte van de afritten als ter hoogte van de opritten. Bovenop deze erg hoge dam komen dan nogmaals vrachtwagens en ander verkeer. De visuele overlast op de woonzones zijn de weg zelf, de verlichtingspalen overdag, en de wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten ’s nachts. De visuele overlast op de recreatiezones zijn de weg zelf, de verlichtingspalen overdag, en de wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten ’s nachts. De visuele impact op de woonzones en de recreatiezones moet uitgebreid onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB139 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: Aldus de dienst Toerisme van de provincie Oost-Vlaanderen vormt de Leiestreekroute de populairste fietsroute in Oost-Vlaanderen, waarbij geciteerd wordt: 51 km fietsen langs de mooiste plekjes aan de Leie tussen Gent en Deinze, door een inspirerend kunstenaarslandschap met bekende musea, voorbij de pittoreske dorpjes Deurle en Sint-Martens-Latem, en langs het kasteel Ooidonk. Het is net in dit stuk thv Sint-Martens-Latem, dat zowel op visueel vlak, op vlak van geluid, op vlak van fauna en flora... verstoord zal worden door oostelijk verschoven complex. Dit heeft een effect op alle recreatieve gebruikers van dit fietspad.

Inspraakreactie LBB140 betreffende 13.8 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - pag. 138: In tijden waar men de mond vol heeft over een betonstop dient het effect op het innemen van de open ruimte bij de heraanleg van het autosnelwegcomplex een belangrijke verzwarende milieufactor vormen in het onderzoek. Met het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen heeft de Vlaamse regering immers een ambitieus veranderingstraject op gang getrokken om het bestaand ruimtebeslag beter en intensiever te gebruiken en zo de druk op de open ruimte te verminderen. Er wordt voor geopteerd om proactief in te zetten op ruimtelijk rendement. Het doel is het gemiddeld bijkomend ruimtebeslag terug te dringen van 6 hectare per dag vandaag naar 3 hectare per dag in 2025. De inname van nieuwe ruimte moet tegen 2040 volledig gestopt zijn. Er dient dan ook onderzocht te worden, gezien de voorbeeldfunctie van de Vlaamse 48

overheid zelf, in welke mate er ook in dit project kan geopteerd om proactief in te zetten op ruimtelijk rendement.

Inspraakreactie LBB141 betreffende 13.8.3 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 140: We wijzen graag op het bestaan van de Archeologienota projectcode 2016F106 - Drongen, Noordhoutstraat â&#x20AC;&#x201C; Zuidelijk deel van STADSARCHEOLOGIE GENT. Referentiemateriaal: https://loket.onroerenderfgoed.be/archeologie/notas/archeologienotas/617/bijlagen/3193

Inspraakreactie LBB142 betreffende 13.8.3 Discipline Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie - Beknopte beschrijving van de referentiesituatie - pag. 140: We wijzen graag op het bestaan van het Vooronderzoek Gent Baarle Kloosterstraat, Archeologienota Baarle â&#x20AC;&#x201C; Kloosterstraat door N. Heynssens, R. De Brant & J. Hoorne dd janurai 2017 en het programma van PROGRAMMA VAN MAATREGELEN terzake. Referentiemateriaal: https://loket.onroerenderfgoed.be/archeologie/notas/archeologienotas/1744/bijlagen/8591 en https://loket.onroerenderfgoed.be/archeologie/notas/archeologienotas/1744/bijlagen/8590

Inspraakreactie LBB143 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: Het schrappen van de Ernest Solvynsbrug en de brug aan de Kloosterstraat versterkt de barrierevorming van de E40. Dit is nefast voor de leefbaarheid en de ruimtelijke schikking van de woonzones die langs weerzijden van de E40 liggen.

Inspraakreactie LBB144 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: Er moet in het mogelijke scenario O2+ met de impact op de belangrijke functies van wonen en recreatie rekening gehouden worden.

Inspraakreactie LBB145 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: Geluidsoverlast dient in dit scenario te worden beperkt door milderende maatregelen uit te voeren. We stellen voor om ook het gebruik van een aarden dam met coniferenbegroeiing in beschouwing te nemen aangezien deze zowel het geluid als het fijn stof vermindert.

Inspraakreactie LBB146 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: De hoge kwaliteit van de woonzones in het mogelijke oostelijke projectgebied staat ook rechtstreeks in verband met de recreatiezone die de keuzemeersen vormt. Recreatie is een fundamentele menselijke behoefte die specifieke eisen aan haar fysische omgeving stelt. De recreatiemogelijkheden dragen in grote mate bij tot de kwaliteit van de leefomgeving. Het gebied is een aantrekkingspool voor wandelaars en fietsers vanuit gans Drongen maar evengoed vanuit Gent en andere buurgemeenten. De toeristische LeieVallei is een publiekstrekker bij uitstek tijdens mooie weekenddagen. De directe verbinding via de Leieoever van aan Het Heilig Huizeken door de Keuzemeersen tot aan Baarleveer is een unieke fietsen wandelroute. Het toeristisch potentieel van het gebied is groot. Door mogelijk oostelijk scenario dreigt er dus ook een impact te zijn op het recreatiegebied en daarmee ook op horecabedrijven die in de onmiddellijke omgeving liggen van het besproken gebied zoals Heilig Huizeken, Hof Ter Leie. De impact op het recreatiegebied Keuzemeersen en op de naburige horecabedrijven moet onderzocht worden.

Inspraakreactie LBB147 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: Vanaf 1 januari 2017 is een aannemer verplicht om bij bouw-, sloop- en infrastructuurwerken de stofemissies zo laag mogelijk te houden. Bedoeling van de nieuwe milieuvoorwaarden in de Vlaamse milieuwetgeving (Vlarem) is om het fijn stof dat bij bouwwerken vrijkomt, te verminderen en de overlast voor omwonenden te beperken. De wetgeving is van toepassing op alle bouw-, sloop- en infrastructuurwerken uitgevoerd in open lucht door een aannemer die langer dan één dag duren. Activiteiten uitgevoerd door een particulier vallen niet onder het toepassingsgebied. Het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie volgt de implementatie van de nieuwe wetgeving op. De nieuwe wetgeving omschrijft vier concrete maatregelen voor het voorkomen van stofemissies die afkomstig zijn van breekwerken, zandstralen, polijsten, slijpen, boren, frezen, zagen en slopen. Minimaal één van deze vier maatregelen moet genomen worden. Het gaat met name over de maatregelen: 1. afscherming met doeken of zeilen

2. beneveling van de locatie waar de werken worden uitgevoerd 3. bevochtiging ter hoogte van de apparatuur 4. rechtstreekse stofafzuiging op breekhamers, polijstmachines, slijpschijven, boormachines, freesmachines en schuurmachines. Deze milderende maatregelen moeten in acht genomen worden bij de uitvoering van het gekozen scenario.

Inspraakreactie LBB148 betreffende 13.9 Discipline Mens-Ruimtelijke aspecten - pag. 145: De oversteekplaats in de Baarledorpstraat ter hoogte van het scholencomplex is vandaag een gevaarlijke oversteekplaats waar auto's en vrachtwagens frequent het rode licht negeren. Bij de herinrichting van het autosnelwegcomplex moeten maatregelen genomen zodat dit vermeden wordt, door bv bij snelheidsovertreding het verkeerslicht op rood te laten springen.

Inspraakreactie LBB149 betreffende Bijlage 1 - Kaart 11 Bodemkwaliteit - pag. 13: Op het gewestpan staat het perceel in de Keuzemeersen gelegen tussen de dienstenzone en de Leie ingekleurd als ontginningsgebied. De status onginningsgebied is een onduidelijke omschrijving die duidt op de historische afvalstortplaats die zich daar bevindt. Deze is met aarde afgedekt. Dit staat ten onrechte niet vermeld op de kaart mbt bodemkwaliteit. Gezien de geringe zorg die in de jaren '50 en '60 werd besteed aan het sorteren van afval en de toenmalige afwezigheid van de nodige verwerkingscapaciteit voor industrieel afval in Vlaanderen, kan men aannemen dat er zich op deze historische stortplaats ook gevaarlijk afval bevindt. Dit kan gaan ondermeer gaan over gevaarlijke chemische stoffen, zware metalen en asbesthoudende materialen. Gezien in alle scenario's een nieuwe, bredere brug wordt geplaatst op deze locatie (bredere brug over de Leie), dringt een grondig onderzoek naar de inhoud van deze historische stortplaats zich op, alsook een grondige studie van de mogelijke milieueffecten, minstens met betrekking tot de disciplines mens, bodem, water, fauna en flora, en zowel voor de periode tijdens de bouwfase als voor de periode na realisatie van de wegen bruginfrastructuur.

Inspraakreactie LBB150 betreffende Bijlage 1 - Kaart 24 Natura 2000 - pag. 26: Op kaart 24 is de Habitat rond Keuze niet opgenomen. Deze dient opgenomen te worden.

Inspraakreactie LBB151 betreffende Bijlage 1 - Kaart 26 Natuurreservaten - pag. 28: Er is een natuuruitbreidingsgebied tussen Keuzekouter en Keuze. Hierop geld een voorverkooprecht voor Natuurinrichtingsprojecten, Natuureservaten, Vlaams ecologisch Netwerk en Waterwegen en Zeekanaal,

De bemerkingen, inzichten en voorstellen op de hierna volgende paginaâ&#x20AC;&#x2122;s werden niet genummerd maar maken desalniettemin integraal deel uit van de inspraakreactie en dienen als dusdanig geĂŤvalueerd en besproken te worden.

3 THEMATISCHE BESPREKING VAN INSPRAAKBEMERKINGEN PER SCENARIO BOUWSTEEN I 3.1 Variante 1: Complex op de huidige locatie C1+(+) (centraal gelegen Hollands complex)

3.1.1 Pro: Het complex op de huidige locatie heeft als belangrijkste voordeel dat de impact op natuur en omwonenden niet veranderd ten opzichte van de huidige situatie. Een complex op de huidige locatie heeft een zeer groot draagvlak bij zowel de lokale bevolking van Baarle als bij de politieke beleidsmakers. Leefbaar Baarle VZW heeft in een uitgebreide petitie getoetst naar de voorkeur van de lokale bevolking voor een vernieuwd open afrittencomplex. De resultaten van deze petitie inclusief de handtekeningen zijn bijgevoegd aan deze reactienota. In een gespecialiseerde werkgroep mobiliteit heeft Leefbaar Baarle met vertegenwoordigers van alle wijken van Baarle een alternatief uitgewerkt voor een oplossing op de huidige locatie. Leefbaar Baarle VZW is dus een sterke voorstander van een oplossing op de huidige centrale locatie, maar ons alternatief wijkt af van hetgeen door AWV wordt voorgesteld onder variantie C1+(+) centraal gelegen Hollands complex. Wij vragen dan ook met aandrang om het alternatieve scenario van Leefbaar Baarle VZW mee op te nemen in de MER studie.

3.1.2 MER disciplines 3.1.2.1 Bodem Aangezien er voor de uitwerking van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW geen of zo min mogelijk nieuwe gronden worden aangeboord, zal de impact op het vlak van de MER discipline bodem beperkt zijn. We zien geen noemenswaardige verschillen tussen de referentiesituatie en de nieuwe situatie. We merken op dat het huidig bodemgebruik in het plangebied omschreven wordt als voornamelijk discontinue bebouwing en landbouw. 53

3.1.2.2 Water Een belangrijk voordeel van de centrale variant en het alternatief uitgewerkt door Leefbaar Baarle VZW is met name het feit dat het complex verder gelegen is van de kwetsbare Leiebedding en het natuurgebied Keuzemeersen. De waterkwaliteit van de Leie is er de laatste jaren sterk op vooruit gegaan. Door de verplichte stelsels van gescheiden afwatering die momenteel overal in het gebied door Farys worden aangelegd zal deze positieve trend doorgezet worden. Daarom is het absoluut noodzakelijk om het centrale complex aan te sluiten op deze afwateringsplannen. Deze centrale variant biedt hiervoor veel meer mogelijkheden dan een

3.1.2.3 Mens – Verkeer Er dient te worden nagegaan of de uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de naburige woonwijken. Er dient tevens te worden nagegaan welke de invloed zal zijn ten opzichte van de referentiesituatie voor de woonwijken gelegen in het oosten en het westen. Het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zorgt ook voor een betere en vooral veiligere ontsluiting van de wijk Keuze naar de N466 toe door de creatie van een rotonde. Hierbij werd ook sterk rekening gehouden met de aandacht voor zwakkere weggebruikers zoals fietsers. De doorgang naar het fietspad van de Leie via Keuze voor schoolgaande jeugd en mensen die in Gent gaan werken per fiets wordt in dit scenario perfect mogelijk. We wijzen erop dat hier immers ook een veel gebruikte fiets-knooppuntenroute loopt. Het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zorgt ook voor een veel betere ontsluiting naar het industrieterrein, één van de ontwikkelingsdoelstellingen die door AWV naar voren werden geschoven, maar niet concreet werd uitgewerkt. Het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW op de huidige locatie zal ook het centrum van Baarle verkeersleefbaarder maken door het zware verkeer weg te leiden. Voor de details omtrent dit alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW verwijzen we naar de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

3.1.2.4 Geluid en trillingen Er dient te worden nagegaan bij de uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW of dit zal leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de naburige woonwijken. We wijzen erop dat er op de referentiesituatie geluidsweringen zijn aangebracht. Als verbeterde oplossing stellen wij voor dat een geluidwering dient te worden voorzien onder de vorm van een aarden wal of een eco-wall naast de nieuwe weginfrastructuur. Het wegdek dient uitgevoerd te worden in geluidsarme verharding (fluisterasfalt). Er dient een snelheidsbeperking van 50km/u te worden opgelegd over het ganse oprit en afrit tracé komende van een weefzone op de E40. De geluidsoverdachtweg moet worden geblokkeerd door een aarden wal of een eco-wall (groenscherm) of minimum door geluidsschermen.

Figuur: Groenscherm of eco-wall Zie ook bijlage artikel: Model evaluation of roadside barrier impact on near-road air pollution, Atmospheric Environment Volume 45, Issue 15, May 2011, Pages 2522–2530Gayle S.W. Hagler a,*, Wei Tang b, Matthew J. Freeman b, David K. Heist c, Steven G. Perry c, Alan F. Vette c

3.1.2.5 Lucht De uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de luchtkwaliteit op de huidige locatie. Alle verkeersstromen die het nieuwe open afrittencomplex gebruiken blijven immers in de huidige zone actief. Een verplaatsing van deze verkeersstromen naar ofwel het oosten ofwel het westen zal daarentegen een sterke impact hebben op de luchtkwaliteit van deze oostelijke en westelijke wijken ten opzichte van de referentiesituatie. Leefbaar Baarle VZW stelt wel de volgende milderende maatregelen voor om de druk op de huidige situatie te minderen. De impact van fijn stof en roet op de omgeving kan het beste getemperd worden via een voldoende hoge aarden talud of bio-wall (groenscherm). Coniferenbeplanting biedt in de literatuur de beste captatie voor fijn stof. De voorgestelde inplanting van deze groenschermen zijn aangeduid op de detailkaarten van het alternatieve voorstel uitgewerkt door Leefbaar Baarle vzw, zie voor de details de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

Figuur: Groenscherm of eco-wall in het Duitse RĂźhrgebied

3.1.2.6 Fauna en flora Volgens de Biologische Waarderingskaarten (BWK) werd aan de verschillende karteringseenheden een waardering toegekend op basis van 4 criteria nl.: zeldzaamheid, biologische kwaliteit, kwetsbaarheid en vervangbaarheid (De Blust et al., 1985). Voor de vallei van de Toeristische Leie blijkt dat circa 60 % van de ecotopen biologisch minder waardevol zijn. Het projectgebied voor uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW ligt volgens deze waarderingskaarten in een ecotopen gebied dat biologisch minder waardevol is. Dit in sterke tegenstelling tot de andere scenario's van de Oostelijke varianten die in de biologisch zeer waardevolle tot waardevolste gebieden liggen.

De uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de betrokken fauna en flora op de huidige locatie. Deze locatie is dus ook voor mens en natuur de beste keuze.

3.1.2.7 Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie De uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor het betrokken landschappelijke en bouwkundig erfgoed.

3.1.2.8 Mens-Ruimtelijke aspecten De uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de mensruimtelijke aspecten. De leefruimte waarin het voorgestelde scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW wordt ingepland heeft vandaag reeds een belangrijke functie als wegzone. Hier verandert een scenario op de huidige locatie niets aan. Dit in tegenstelling tot alternatieve scenario's in het oosten en het westen van Baarle waar er ook naast een sociale residentiĂŤle dimensie ook een sterke recreationele dimensie is. Het gebied 57

Keuzekouter, Keuzemeers, Keuze en de door natuurpunt onderhouden wandelwegen doorheen de Keuzemeersen trekken zowel in de winter als in de zomer grote groepen wandelaars en fietsers aan. Er lopen meerdere officiĂŤle wandelparcours doorheen het gebied. Daarnaast loopt ook de bij fietsers wijdverspreide knooppuntenroute door het gebied ten oosten en ten westen van Baarle.

De knooppuntenroute 71 -61 is een prachtige fietstocht langs de Leie vanuit Drongen via het natuurgebied Keuzemeersen tot aan het Baarleveer. De realisatie van voorgestelde scenario C1+(+) of beter nog het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW laat deze fietsroute midden de natuur in zijn volle glorie verder bestaan. Het alternatief van Leefbaar Baarle VZW op de huidige locatie zal tevens zorgen voor een betere en veiligere verbinding vanop de N466 naar het natuurgebied de Keuzemeersen met speciale aandacht voor de fietsers. Recreatie is een fundamentele menselijke behoefte die specifieke eisen aan haar fysische omgeving stelt. De recreatiemogelijkheden dragen in grote mate bij tot de kwaliteit van de leefomgeving. Het gebied is een aantrekkingspool voor wandelaars en fietsers vanuit gans Baarle en Drongen maar evengoed vanuit Gent en andere buurgemeenten. De toeristische LeieVallei is een publiekstrekker bij uitstek tijdens mooie weekend dagen. De directe verbinding via de Leieoever aan heilig Huizeken door de Keuzemeersen via de knooppuntenroute tot aan Baarle-veer is een unieke fiets en wandelroute. Het toeristisch potentieel van het gebied is groot.

3.1.2.9 Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid De uitvoering van scenario C1+(+) of het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal waarschijnlijk niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie op het vlak van menselijke hinder, veiligheid en gezondheid voor de naburige woonwijken. We wijzen erop dat er op de referentiesituatie geluidsweringen zijn aangebracht. Als verbeterde oplossing stellen wij voor dat het wegdek dient uitgevoerd te worden in geluidsarme verharding (fluisterasfalt). Er dient een snelheidsbeperking van 50km/u te worden opgelegd over het ganse oprit en afrit tracĂŠ komende van een weefzone op de E40. De geluidsoverdachtweg moet worden geblokkeerd door een aarden wal of een eco-wall (groenscherm) of minimum door geluidsschermen. 58

De eerder beschreven aarden dam met coniferenbegroeiing kan zowel het geluid als het fijn stof verminderen.

3.1.2.10

Verkeersdisciplines:

Leefbaar Baarle VZW heeft in zijn alternatieve scenario’s uitvoerig rekening gehouden met de verschillende verkeersdisciplines. Zo is er een perfecte en door iedereen gedragen oplossing om het vrachtverkeer rechtstreeks naar het industrieterrein te leiden zonder te moeten passeren aan kleuter en lagere scholen en zonder het centrum van Baarle te belasten. De oplossing voor de wagens zijn doordacht en door mobiliteitsexperts gevalideerd en lossen de huidige problemen van filevorming op de E40 op. Tevens is er dankzij een intelligente rotonde een oplossing voor de hoge snelheid van de wagens die Baarle centrum doorkruisen. In de werkgroep mobiliteit van Leefbaar Baarle vzw werd door frequente fietsers een voorstel uitgewerkt voor fietsers en voetgangers om de groene routes van de Leievallei te combineren met de verplaatsingen tussen Deinze en Gent. Tevens werd gedacht aan een goede en veilige bereikbaarheid van de school. Leefbaar Baarle VZW verwijst naar het alternatieve voorstel waarin de verschillende verkeersdisciplines worden besproken. Voor de details omtrent dit alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW verwijzen we naar de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

3.1.2.11

Algemene opmerkingen

Het uitgangspunt van Leefbaar Baarle VZW was om op de huidige locatie te komen met een werkbaar alternatief dat strookt met de kernwaarden van Leefbaar Baarle en de doelstellingen van AWV. Door de aftoetsing van het alternatief door erkende verkeersdeskundigen en de plaatselijke bevolking is er een sterk draagvlak om dit alternatief te steunen. Voor de details omtrent dit alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW verwijzen we naar de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

3.2 VARIANTE 2: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET OOSTEN, SCENARIO O1+, “DE TROMPET”

3.2.1 Pro/contra De voorgestelde variante scenario O1+ is gelegen in VEN-gebied. In het ontwerp VEN 1ste fase (opgemaakt september 2002, en onderworpen aan openbaar onderzoek), werd binnen het studiegebied 465 ha VEN-gebied (Vallei van de Benedenleie) afgebakend. Het betreft hier grote delen van Vosselareput, de westelijke Ooidonkmeersen en Ooidonkbos, Otegemse ham, Latemse meersen, Keuzemeersen en het Centrale meersengebied van de Assels; en kleinere delen in de Rekkelingemeersen, de meersen van Deurle en de meersen van Leerne. Het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) is een samenhangend en georganiseerd geheel van gebieden van de open ruimte, waarin een specifiek beleid inzake natuurbehoud wordt gevoerd en waarin natuur de hoofdfunctie is. Het VEN heeft een reglementair karakter. Het VEN omvat Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). Binnen het VEN gelden volgende voorschriften: - behoudens individuele of algemene ontheffing is het verboden: pesticiden te gebruiken, de vegetatie, kleine landschapselementen, het bodemreliëf, de structuur van waterlopen of het waterpeil te wijzigen. Het blijft wel mogelijk om de bestaande drainage en irrigatiesystemen en de waterlopen te onderhouden; Dit besluit is van toepassing op het studiegebied van scenario O1+. Het integratiebeginsel bepaalt dat het toebrengen van zowel ‘vermijdbare’ als ‘onvermijdbare of onherstelbare’ schade verboden is.

3.2.2 MER-disciplines 3.2.2.1 Bodem We merken op dat het huidig bodemgebruik in het plangebied omschreven wordt als voornamelijk discontinue bebouwing en landbouw. Hierbij wordt volledig vergeten dat een groot deel van het complex in natuurgebied komt te liggen, in casu de Ven Vallei van de beneden Leie, met daarin een belangrijk stuk Vlaams natuurreservaat ‘Keuzemeersen’ en het aangrenzende Vlaams natuurreservaat ‘Latemse meersen’.

Bron: Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan 212_00369_00001. Afbakening grootstedelijk gebied Gent - Deelproject 6C - Parkbos Vervening kan een belangrijke rol spelen in het tegengaan van het broeikaseffect. Vervening is immers het omgekeerde van verbranding van steenkool of turf. Het verloopt evenwel veel langzamer in tijd. De bovenste lagen van aangroeiende veenmossen 'verstikken' de lagen die eronder liggen. Die slaan op hun beurt veel CO2 op. Tenzij de mens deze onderste lagen vroeg of laat verbrandt, komt die CO2 niet meer vrij. 61

Bovendien slaan veengebieden veel water op. Dat water heeft een matigende werking op de temperatuur. Opnieuw een gunstig element tegen de opwarming van de aarde. De bodem bestaat vnl. uit klei en veen. De kleiige en venige bodems zijn niet infiltratiegevoelig, maar zeer grondwaterstromingsgevoelig (ondiep grondwater, kwel). Het risico op grondwaterverlaging, zettingen en grondwaterstromingen is zeer groot omdat bemaling zal nodig zijn voor een dergelijke open afrittencomplex te realiseren. We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn. Van de watervoerende lagen is de effectieve doorlatendheid niet exact gekend. Hierdoor is de berekening van de effecten van de bemaling steeds een benadering van de realiteit. In de studie zal daarom rekening gehouden worden met een â&#x20AC;&#x153;slechtste gevalâ&#x20AC;? situatie. Er moet uitgebreid bestudeerd worden hoe een dergelijk complex zoals scenario O1+ impact zal hebben op de grondwaterstroming en op de afbraak van het veengebied. Bodemverzuring: Bodemverzuring is de verandering van het protonenevenwicht in de bodem, en heeft gevolgen voor de chemische evenwichten in de bodem. Bodemverzuring is een natuurlijk proces (uitloging van basische kationen door percolatie van regenwater), maar kan onder invloed van antropogene factoren versneld of afgeremd worden. Vooral de niet-gebufferde zandbodems zijn gevoelig voor verzuring. Bodemverzuring hangt nauw samen met de hydrologie van de standplaats. Op droge standplaatsen, waar alleen percolatie optreedt, spelen slechts de neerslagintensiteit en de depositie van verzurende stoffen een rol. Deze standplaatsen zijn het gevoeligst. Het spreekt voor zich dat een gebied dat afgesneden wordt door een betonnen afsluiting zoals een open afrit bijzonder gevoelig zal zijn aan deze verzuring. Het alluviaal bos ter hoogte van het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen is een waardevol ecosysteem. De impact op dit gebied moet uitgebreid onderzocht worden. Ingrijpende verandering zoals een open afrittencomplex van meerdere honderden meters beton op vochtige standplaatsen kan de nauwe balans in gevaar brengen. In de natte perioden van het jaar bereikt het grondwater via capillaire opstijging het maaiveld, of op natte standplaatsen waar een kwelstroom aanwezig is, kan de bodem opnieuw worden opgeladen met basen. Ook via periodieke overstroming vanuit de Leie kan het oppervlaktewater een valleigebied terug opladen met basen. De realisatie van een dergelijk open afritten complex in dit meersengebied zal door opstuwing van drainage waters een stagnatie van regenwater en bijhorende oppervlakkige verzuring veroorzaken. Effecten van bodemverzuring zijn het vrijkomen van toxisch aluminium en toxische zware metalen. Dit veroorzaakt een toename van een beperkt aantal tolerante soorten, terwijl een groot aantal gevoelige (en vaak zeldzame) soorten verdwijnt (Dumortier et al. in Kuijken et al. 2001).

3.2.2.2 Water Integraal waterbeheer De administratieve overheid voert in het VEN een beheer van de waterhuishouding gericht op de verwezenlijking van een duurzaam ecologisch functioneren van een watersysteem (zgn. â&#x20AC;&#x153;integraal waterbeheerâ&#x20AC;?) dat bij de bestaande of beoogde natuur behoort. In het bijzonder wordt beoogd: - het terugdringen van de risico's op verdroging, - het herstel van verdroogde natuurgebieden, - bescherming van de insijpelingsgebieden van het grondwater, - het beheer van waterlopen gericht op het behoud of herstel van natuurwaarden (behoud en herstel waterkwaliteit, waterkwantiteit en de natuurlijke structuur van waterlopen en hun randzones) zonder dat dit disproportionele gevolgen heeft voor de gebieden buiten het VEN. Hoewel de waterkwaliteit van de Leie er de laatste jaren op vooruit gegaan is, is ze nog altijd de meest verontreinigde rivier in Vlaanderen. De Toeristische Leie heeft een matige waterkwaliteit, de kwaliteit in de zijbeken varieert van matig tot zeer slecht. De grootste verontreinigingsbronnen zijn de industrie stroomopwaarts (zware metalen), intensieve landbouw en huishoudelijk afvalwater (stikstof en fosfaten). Ook de waterbodem is sterk verontreinigd met zware metalen. Er moet uitgebreid onderzocht worden of de insijpelingsgebieden van het grondwater zullen beschermd worden. In het waterkwantiteitbeheer is het herstel van de verstoorde hydrologische omstandigheden belangrijk. Het ecologisch herstel van het riviersysteem vraagt zo natuurlijk mogelijke waterpeilen in rivier en vallei. Verhoging van de (grond)waterstand en het herstel van kwelinvloeden zijn hierbij essentieel. Er dient gestreefd te worden naar een vrije instroming van beken en grachten van en naar de Leie. Door het maximaal benutten van de natuurlijke overstromingsgebieden in de rivieren de beekvalleien en de herwaardering van de beken- en grachtenstelsels in de aangrenzende agrarische gebieden kan men een vertraagde waterafvoer realiseren en een afzwakking van piekdebieten bekomen. Er moet uitgebreid onderzocht worden of de natuurlijke structuur van de Leie en haar randzones (beken) onaangetast blijft. Er zal in tegendeel zwaar ingegrepen worden op deze natuurlijke structuur door doorkruising met een hoge betonnen berm om het open afrittencomplex te realiseren. Samenhangend watergeheel Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) kreeg een wettelijke basis in het Decreet van 24/07/1996 houdende de ruimtelijke planning, en vervolgens in het Decreet van 15/05/1999. Hierin zijn de bepalingen vervat m.b.t. de ruimtelijke structuurplannen en de daarmee corresponderende verordeningen op 3 niveaus: het Vlaams Gewest, provincies en gemeenten. Tevens bevat het een overgangsregeling m.b.t. de bestaande gemeentelijke structuurplannen. Het RSV geeft het integratiekader aan waarbinnen de verschillende sectoren (stedelijk gebied, buitengebied, economische centra, verkeers- en vervoersinfrastructuur) zich ruimtelijk verder kunnen ontwikkelen. De ruimtelijke structuur van het buitengebied wordt bepaald door de natuurlijke structuur, de agrarische structuur, de nederzettingsstructuur en de infrastructuur. De natuurlijke structuur dient volgens het RSV te worden afgebakend en ontwikkeld. Deze natuurlijke structuur wordt omschreven als een samenhangend geheel van rivieren beekvalleien, natuurgebieden, boscomplexen en andere gebieden waar de voor natuur 63

structuurbepalende elementen en processen tot uiting komen. Aanvullend hierop staat de ecologische infrastructuur gevormd door vlakke, lijn- en puntvormige elementen, door geĂŻsoleerde natuur- en bosgebieden en door parkgebieden. Bijgevolg bestaat de natuurlijke structuur uit gebieden waar de natuurfunctie in verschillende gradaties aanwezig is (bv. als hoofd-, neven- of basisfunctie). Om deze structuur goed te laten functioneren moeten voldoende omvangrijke en samenhangende gebieden gerealiseerd worden, waarbij deze voldoende worden gebufferd tegen externe invloeden en met elkaar verbonden worden. Uit het eindrapport van de ecohydrologische studie Seine-Schelde West uitgevoerd door Ecorem n.v. in opdracht van WATERWEGEN & ZEEKANAAL NV (Dossiernr. B01/2131/01.007.R7 November 2011) blijkt het volgende. Ter hoogte van de Toeristische Leie is de vallei zeer breed met lage weiden, zodat deze een tijdelijk buffergebied vormen ten tijde van overstromingsgevaar. Ondanks het feit dat de Leie in het studiegebied nog haar meanderend verloop behouden heeft, is de overstromingsdynamiek wel sterk gewijzigd door het graven van de ringvaart. Echter zijn de debieten die de Toeristische Leie te verwerken krijgt bij hevige neerslagperiodes kortstondig zeer groot. Dit heeft kortstondige hevige overstromingen tot gevolg.

In het kader van de werken voor het creĂŤren van nieuwe grachten en rioleringen door Farys is een volledige afwateringsanalyse gebeurd voor de wijken Keuzemeers, Keuze Kouter, Karel De Bondtlaan, Ernest Solvynsdreef en Weegbreestraat. Navraag bij de verantwoordelijke waterbouwkundig ingenieur van Farys bevestigt dat er geen rekening is gehouden in dit afwaterplan met een nieuw te bouwen complex van dergelijke omvang in een risicogebied voor overstromingen. Het samenhangend geheel van rivier (Leie)- en beekvalleien zal door het realiseren van een dergelijk complex zoals scenario O1+ opgebroken worden en zal een sterke verandering veroorzaken in de berekende afwateringsplanning. Wij herinneren eraan dat deze wijken overstromingsgevoelig zijn en dat het samenhangend veengebied veel water opslaat. Ingrijpen in het veengebied zal de natuurlijke 64

afwateringsbuffer (het veen capteert veel water) gevoelig verstoren en mogelijks tot nieuwe wateroverlast zorgen in de vermelde wijken.

Bovenstaande figuur toont de afwateringsgrachten die het gebied in scenario O1+ doorkruisen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe een dergelijk complex de impact op nieuwe overstromingen kan beïnvloeden. We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn in verband met kwaliteit en kwantiteit doordat ze niet zijn geïnventariseerd. Debietsgegevens van de beken in dewelke het eventuele bemalingswater wordt geloosd, zijn mogelijk niet beschikbaar. Ook de inschatting van de huidige waterkwaliteit hangt af van de beschikbaarheid van meetgegevens op de betrokken waterlopen.

3.2.2.3 Mens – Verkeer De uitvoering van scenario O1+ zal een sterke impact hebben op de woonwijken Ernest Solvynsdreef, Karel De Bondtlaan, Keuzekouter, Keuzemeers en Keuze. Deze wijken worden ontsloten via de Ernest Solvynsbrug of via de Brouwerijstraat. Het is evident dat scenario O1+ de normale passage zeer ernstig zal hinderen. Daarbij komt nog dat er een bijkomende aanzuiging zal zijn van verkeer door het werfverkeer. Onzes inziens is het belangrijk te onderzoeken hoe het residentiële verkeer en het werfverkeer zullen gescheiden worden. Er dient ook te worden onderzocht wat de milieueffecten van het werfverkeer de werken zijn op de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen. Er dient tenslotte ook nagegaan te worden welke maatregelen kunnen worden genomen om mogelijke tijdelijke of permanente schade aan de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen te voorkomen. 65

Indien voor een dergelijk scenario wordt geopteerd zal een noodbrug over de E40 noodzakelijk zijn om het verkeer uit de woonwijken de toegang te geven tot de N466 en de oprit naar de E40. Het kan onmogelijk de bedoeling zijn om zwaar werfverkeer door een woonwijk met het kader van een speelstraat te sturen zoals de Moortelputstraat.

3.2.2.4 Geluid en trillingen De aanleg van nieuwe autosnelwegen valt onder de categorieën van projecten die overeenkomstig artikel 4.3.2, § 1 van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid aan de project-MER worden onderworpen en waarvoor een project-MER moet worden opgesteld. In het MER dient de verwachte geluidsimpact van het project te worden ingeschat en indien het project een negatieve impact heeft op het geluidsklimaat dienen er milderende maatregelen te worden voorgesteld. Om dit in te schatten dient men conform het richtlijnenboek Geluid (versie februari 2011) aan de gedifferentieerde referentiewaarden te toetsen die zijn opgenomen in het huidige MER richtlijnenboek geluid en trillingen (https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/geluid%20en%20trillingen.pdf , p113). Voor een nieuwe snelweginfrastructuur wordt er getoetst aan een Lden-niveau van 60 dB en een Lnight-niveau van 50 dB. De gedifferentieerde referentiewaarden maken differentiatie tussen type weg en bestaand/nieuw. Zo zijn de toetsingswaarden voor nieuwe en bestaande wegen verschillend, waarbij die voor nieuwe wegen strenger zijn. De variante Complex verschoven naar het oosten, scenario O1+, “de trompet” bevat een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur en moet voldoen aan de Lden-niveau 60dB en Lnight-niveau van 50dB. Tabel: Gedifferentieerde referentiewaarden voor wegverkeer uit MER richtlijnenboek geluid en trillingen

Ten zuiden en ten oosten van het scenario O1+ bevinden zich woonkernen waar er geen discrete meetpunten gesitueerd zijn in de huidige voorliggende geluidsbepalingen. Aangezien de woonwijken Keuzekouter, Keuze en Keuzemeers zeer sterk getroffen zullen worden door dit nieuwe mogelijkse complex moet er nagegaan worden welke extra discrete meetpunten nodig zijn halfweg de Keuzekouter en ter hoogte van de kruising Keuzekouter-Keuzemeers en op het einde van de Keuzemeers, telkens aan de zijde gericht naar de autosnelweg. Daarnaast moet overwogen worden om de twee meetpunten in de aanvullende geluidsmetingen van beperkte meetduur (10 min. tijdens de dag periode) O1+ & O3/2 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3) en het meetpunt O1+ & O3/4 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3) te upgraden van ambulant naar discreet meetpunt. De reden is omdat deze meetpunten in de onmiddellijke omgeving van het mogelijkse nieuwe complex komen te liggen. Bij veranderlijke windrichting is het bovendien niet correct om slechts 10 minuten per dag te meten. Daarom moet er overwogen worden om over een langere periode te meten.

Meetpunten ten aanzien van de receptor ‘fauna en flora’ Belangrijk bijkomend bevindt zich in de omgeving van het projectgebied van scenario O1+ (en zelfs in het projectgebied) een relevant kwetsbaar natuurgebied, waardoor het studiegebied moet uitgebreid worden tot het ganse natuurgebied. Dit conform de bepaling van het studiegebied uit het richtlijnenboek discipline geluid en trillingen besteknummer LNE: AMNEB/MER/2008.10.28 onder punt 8.3.6.1 Op dit moment bevindt er zich geen enkel meetpunt in het natuurgebied Keuzemeersen. Er moet uitgebreid onderzocht worden wat de geluidseffecten zijn op het natuurgebied Keuzemeersen en meer bepaald de elementen inzake vogelrichtlijngebied en habitatgebied. De variante Complex verschoven naar het oosten, scenario O1+, “de trompet” bevat een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur en moet voldoen aan de Lden-niveau 60dB en Lnight-niveau van 50dB. De WHO adviseert op zijn beurt voor een goede slaap echter een geluidsomgeving waarvan het gemiddelde niveau niet boven 30 dB(A) komt. Voor de 24uurswaarden stelt de WHO dat er 50 dB(A) Lden gezondheidsproblemen optreden, vanaf 55 dB is er een toename van 67

medicatiegebruik. De verwachte evolutie van het omgevingsgeluid moet uitgebreid onderzocht worden. Er is immers een sterke toename van verkeer te verwachten op het op en afrittencomplex. Hiervoor dient via discrete rekenpunten of via een verschilkaart het verschil aangetoond te worden, met en zonder de geplande situatie en de toekomstige evolutieve situatie. Voldoen aan al deze voorwaarden lijkt onmogelijk zonder de juiste milderende maatregelen langs de volledige nieuwe tracé. De geluidssimulaties via de Nederlandse Standaard Rekenmethode II voor wegverkeer dienen uitgevoerd te worden met inbegrip van hoge taluds of geluidswerende schermen zodat een correcte inschatting van de geluidsoverdracht mogelijk is. Een geluidswering dient te worden voorzien onder de vorm van een aarden wal of eco-wall (groenscherm) naast de nieuwe weginfrastructuur. Het wegdek dient uitgevoerd te worden in geluidsarme verharding (fluisterasfalt). Er dient een snelheidsbeperking van 50km/u te worden opgelegd over het ganse tracé. De geluidsoverdrachten moet worden geblokkeerd door taluds of minimum door geluidsschermen.

3.2.2.5 Lucht Epidemiologische studies tonen aan dat de belangrijkste gezondheidseffecten door luchtvervuiling te wijten zijn aan fijn stof en in mindere mate aan ozon. Inademing van fijn stof veroorzaakt irritatie of schade aan het longweefsel. Fijn stof kan zowel korte- als langetermijneffecten hebben. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) is er geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten voorkomen. Bij een korte blootstelling aan fijn stof worden bestaande gezondheidsproblemen zoals luchtweginfecties en astma ernstiger, maar de gezondheidseffecten van lange termijn of chronische blootstelling zijn aanzienlijk groter. Chronische blootstelling verhoogt het risico van cardiovasculaire aandoeningen en longziektes, en ook longkanker. Geschat wordt dat de gemiddelde levensduur van de Belgische bevolking met circa negen tot tien maanden verkort wordt door de blootstelling aan de huidige PM2,5-concentraties (Amann et al, 2005). In Vlaanderen neemt fijn stof ongeveer driekwart van de verloren gezonde levensjaren als gevolg van milieufactoren voor zijn rekening (MIRA, 2012). De sterkste link met gezondheidseffecten wordt gevonden voor de PM2,5- fractie, maar er werden ook effecten aangetoond voor de fijnere UFP-fractie (Ultra Fine Particles; fijn stof kleiner dan 0.1 µm) en de grovere 2.5-10 µm-fractie (Brunekreef et al, 2005). Fijn stof bevat Black Carbon (BC of ook dieselroet) en ander verbrandingsgerelateerd materiaal, wat op zich niet de meest toxische component is van de kleinere PM-deeltjes maar een drager is van allerhande chemische toxische substanties. In 2012 werd door het “Agency for Research on Cancer” (IARC), een afdeling van de WGO, dieselroet tot groep 1 van de voor de mens kankerverwekkende stoffen geclassificeerd (WHO, 2012). Groep 1 zijn stoffen die “zeker” kankerverwekkend zijn voor mensen. In 2013 werd luchtvervuiling eveneens als kankerverwekkend voor de mens (groep 1) geclassificeerd (WHO,2013). In het scenario O1+ komt een drukke op en afrit op minder dan 500m van woonwijken. Er moet uitgebreide studie gebeuren betreffende de toename van NO; NO2, PM10 en PM2.5 concentraties op de omwonenden en op de fauna en flora zoals hieronder geargumenteerd. Het Actieplan fijn stof en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse kanaalzone (2016 – 2020) focust op de polluenten fijn stof (PM10), stikstofdioxide (NO2) en de roeten verbrandingsgerelateerde parameters elementair koolstof (EC) en zwarte koolstof (BC). 68

De afbakening van het gebied â&#x20AC;&#x153;agglomeratie Gent en Gentse kanaalzoneâ&#x20AC;? en de ligging van de meetpunten binnen dit gebied worden onderscheiden op basis van de specifieke kenmerken van het gebied: de Gentse kanaalzone, bestaande uit het havengebied en de eraan palende kanaaldorpen en randgemeenten Zelzate en Evergem en de agglomeratie Gent. De agglomeratie Gent bevat Gentcentrum, Gent-Zuid, de deelgemeenten Sint-Amandsberg, Gentbrugge, Ledeberg, Zwijnaarde, Sint-Denijs-Westrem, Drongen, Mariakerke en Wondelgem evenals de randdeelgemeenten Destelbergen en Heusden. Voor het actieplan werd deze zone uitgebreid met Melle (inclusief Gontrode) en Merelbeke (zonder de deelgemeenten) omwille van de aanwezigheid van de E40 en R4. Gentcentrum wordt afgezonderd van de Gentse agglomeratie. Gent-centrum wordt gekenmerkt door de kernstad met haar dichte bebouwing en een dicht netwerk aan straten. In het plangebied zijn er 9 meetpunten aanwezig waarbij er per meetpunt een of meerdere polluenten worden bemeten. De grenswaarden voor fijn stof (PM10 en PM2,5) en NO2 zijn afkomstig uit de Europese richtlijn luchtkwaliteit 2008/50/EG. Deze waarden worden samen met de richtwaarden van de WGO weergegeven in de onderstaande tabel. Voor PM10 zijn de grenswaarden van toepassing sinds 2005, voor PM2,5 traden ze in werking in 2015 en voor NO2 zijn ze in werking sinds 2010.

Tabel: Grenswaarden uit de Europese richtlijn luchtkwaliteit 2008/50/EG

De meeste kritische grenswaarde voor PM10 is de daggemiddelde grenswaarde van 50 µg/m³ die per jaar maximaal 35 keer mag overschreden worden. Deze komt statistisch overeen met een jaargemiddelde waarde van 31,2 µg/m³. De meeste kritische grenswaarde voor NO2 is de jaargemiddelde grenswaarde van 40 µg/m³. Voor PM2,5 is er nog een bijkomende norm (blootstellingsconcentratieverplichting genoemd) opgenomen in de richtlijn luchtkwaliteit, die echter niet geldt voor de steden afzonderlijk maar wel voor het gemiddeld stedelijk achtergrondniveau (gemiddelde blootstellingsindex) van hiervoor geselecteerde Vlaamse steden en agglomeraties met meer dan 100 000 inwoners. Het gaat om Brugge, Gent en Antwerpen. De grenswaarde geldt voor het gemiddelde over 3 jaar. Naast de blootstellingsconcentratieverplichting van 20 µg/m³, te behalen tegen 2015, legt Europa tegen 2020 een procentuele vermindering op van de gemiddelde blootstellingsindex (GBI) om lidstaten aan te zetten om ook op plaatsen waar de grenswaarde gerespecteerd wordt, verdere inspanningen te doen. Op die manier streeft men een gezondheidseffect na voor een veel grotere groep burgers. De mate van vermindering, te behalen tegen 2020, is afhankelijk van de GBI in 2010 of 2011. Hoe hoger de GBI in het startjaar was, hoe meer een lidstaat haar concentratie moet verminderen. Vlaanderen berekent op basis van de metingen op de stedelijke achtergrondplaatsen de gewestelijke gemiddelde blootstellingsindex (GGBI) zoals bepaald in bijlage 2.5.3.14 van VLAREM II. De Vlaamse GGBI2011 bedraagt 19,6 µg/m³. Dat betekent een na te streven vermindering van 20% tegen 2020. De GGBI mag dus tegen 2020 in Vlaanderen maximaal 15,7 µg/m³ bedragen. Aangezien het complex O1+ mogelijks zal gerealiseerd worden en zeker na 2020 dient rekening te houden te worden met de GGBI van maximaal 15,7 µg/m³.

Tabel: Blootstellingsconcentratieverplichting voor stedelijk achtergrondniveau, gemiddelde over 3 jaar in hiervoor geselecteerde steden > 100 000 inwoners

PM10 De EU-grenswaarde voor de bescherming van de bevolking tegen de kortdurende blootstelling aan PM10 is een daggemiddelde PM10-concentratie van 50 µg/m³ die niet meer dan 35 keer per jaar mag worden overschreden. In 2015 werd die drempel nergens overschreden (Figuur 10). De WGO luchtkwaliteitsadvieswaarde voor kortdurende blootstelling, nl. hoogstens 3 dagen waarop de daggemiddelde PM10-concentratie hoger is dan 50 µg/m³, werd enkel ten zuiden van Samber en Maas gehaald. Globaal genomen was 2015 het beste jaar sinds het begin van de metingen in 1997 wat betreft het aantal overschrijdingen van de PM10 daggrenswaarde.

Het aanbrengen van vegetatiebuffers of ’greenbelts’ wordt aangeraden vooral voor captatie van zwaardere stofdeeltjes. Voor de captatie van PM10 is vooral naaldbos geschikt (Beckett et al., 2000; Saebo et al., 2012; Broekx et al., 2013). De kengetallen voor de afvang van fijn stof zijn zeer uitlopend, zowel wat de afvanghoeveelheden als wat de droge depositiesnelheden betreft. Zo wordt voor naaldbos een jaarlijkse maximum afvang van 127 kg PM10 ha-1 gebruikt. Hewitt (2010) gebruikt voor bosgebieden in de West Midlands (UK) echter veel lagere cijfers (1-10 kg PM10 ha-1 jaar-1 ). Nowak et al. (2006) hanteren cijfers voor stedelijk bos tussen 26 en 36 kg ha-1 jaar-1 . De gemiddelde depositiesnelheden voor fijne partikels (0.1-2.0 µm) zijn laag en variëren volgens Zhang et al. (2001) tussen 0.1 cm s-1 (gras) en 0.7 cm s-1 (naaldbos). Oosterbaan et al. (2006) 71

hanteren voor PM10, depositiesnelheden tussen 0.33 cm s -1 (gras) en 1.15 cm s-1 (naaldbos). Wij stellen hieronder om als milderende maatregelen dan ook een vegetatiebuffer voor van een greenbelt (groenscherm) of een aarden dam met coniferen begroeiing te onderzoeken. PM2,5 De Europese grenswaarde voor de bescherming van de bevolking tegen langdurige blootstelling aan PM2,5 werd vastgelegd op 25 µg/m³ als jaargemiddelde concentratie en is van kracht sinds 2015. Om de blootstelling van de bevolking aan PM2,5 te verminderen, is in de Europese richtlijn 2008/50/EG de ‘gemiddelde blootstellingsindex’ (GBI) als aanvullende bepaling opgenomen. Die GBI is een nationale streefwaarde en wordt berekend als het gemiddelde over drie jaar van de gemeten PM2,5-concentraties in stedelijke achtergrondstations. Voor die GBI werd een grenswaarde van 20 µg/m³ tegen 2015 vastgelegd samen met een reductiepercentage tegen 2020. Dat reductiepercentage2 wordt voor België bepaald door de GBI die berekend werd op basis van de jaren 2009, 2010 en 2011 en moet worden gehaald in 2020 op basis van de GBI voor de jaren 2018, 2019 en 2020. De berekende GBI voor de jaren 2013, 2014 en 2015 bedraagt 15,4 µg/m³ (zie Tabel 1) en ligt dus dicht bij de doelstelling voor 2020. Aangezien het complex O1+ mogelijks zal gerealiseerd worden en zeker na 2020 dient rekening te houden te worden met de maximumgrens van de berekende GBI van de jaren 2018, 2019 en 2020.

Black Carbon (BC) BC is een polluent gerelateerd aan onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen, biobrandstoffen en biomassa. De hoogste concentraties komen dan ook voor in verkeersdrukke regio’s, naast snelwegcomplexen en op locaties waar biomassa verbrand wordt. Momenteel bestaan geen grens- of streefwaarden waarmee de geïnterpoleerde BC concentraties kunnen vergeleken worden. De impact van het mogelijke op en afrittencomplex O1+op de uitstoot van Black carbon in de omgeving dient te worden bestudeerd. Black Carbon (BC), ook “roet” genoemd, is een luchtverontreinigende stof die wordt uitgestoten door verbrandingsreacties. Het gaat om primaire deeltjes met een diameter tussen 20 en 150 nanometers (nm). BC vormt dus een subcategorie van de PM2,5, de fijnstofdeeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 µm. Conform de richtlijn 2008/50/EG moet de aanwezigheid van PM2,5-deeltjes in de omgevingslucht voortaan worden opgevolgd. Voor de komende tien jaar voorziet de richtlijn luchtkwaliteitsdoelstellingen die steeds strenger worden. Deze doelstellingen hebben betrekking op zowel de concentraties van PM2,5 als de blootstelling van de bevolking in stedelijk gebied. De BC-deeltjes worden gekenmerkt door een zeer groot vermogen om zichtbaar licht te absorberen. Zuivere BC-deeltjes worden zelden opgemerkt in de atmosfeer omdat ze de neiging vertonen te klonteren en te reageren met andere verbindingen van de omgevingslucht, zoals organische koolstof en sulfaten. Deze gebonden vormen worden dan als roet gecategoriseerd. De benaming “roet” duidt dus op een geheel van verontreinigende stoffen uit de onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen en biomassa. De belangrijkste bronnen van BC in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn het vervoer (vooral dieselmotoren) en de verwarming. Roet is een van de eerste categorieën van luchtverontreinigende stoffen waarvan het gezondheidseffect werd erkend. De gevolgen voor de gezondheid bleken duidelijk tijdens dramatische periodes van koolstofvervuiling, zoals in de rampzalige winter van 1952 in London toen bijna 4 000 doden vielen op 5 dagen tijd. In 1956 werd de Clean Air Act opgesteld, waardoor de roetuitstoot in het Verenigd Koninkrijk sterk kon worden verminderd. Andere landen sloten zich vervolgens aan bij deze initiatieven. Deze inspanningen hadden zeer positieve gevolgen voor de luchtkwaliteit, waardoor het belang van onderzoek naar roet sterk afnam. Zo moest dit thema in de belangrijkste wetenschappelijke studies wijken voor het onderzoek naar PM10 en PM2,5. Daarom is het thema van BC tot vandaag niet zo sterk ontwikkeld. In het algemeen kunnen de fijnstofdeeltjes diep doordringen in het ademhalingsstelsel. De deeltjes met de kleinste diameter kunnen doordringen tot in de longblaasjes, waardoor gevaarlijke stoffen in de bloedsomloop terecht kunnen komen. Men gaat ervan uit dat er geen drempel is waaronder de blootstelling zonder effect is. Terwijl er onenigheid is over de directe toxiciteit van Black Carbon, staat het buiten twijfel dat deze stof voor verschillende toxische stoffen dienst doet als drager. Hiervan zijn de meest vermelde stoffen de polycyclische aromatische koolwaterstoffen en de zware metalen. Cardiovasculaire aandoeningen en kankerverwekkende effecten van de fijne deeltjes en/of van BC Vandaag is het nog onzeker of de gezondheidsimpact die verband houdt met de blootstelling aan BC kwalitatief of kwantitatief verschilt van de impact van fijnstofdeeltjes in hun geheel. Het aantal studies dat tegelijk de gezondheidseffecten van BC en die van fijnstof in het algemeen nagaat, is nog te beperkt. 73

●

Er is geen verschil tussen de effecten van Black Carbon op het cardiovasculair stelsel en die van PM2,5 in het algemeen, namelijk hartritmestoornissen en hartinsufficiëntie met vaak de dood tot gevolg. In het algemeen kan de longfunctie afnemen, vooral bij patiënten met een ademhalingsdeficiëntie, zoals astmalijders. Bovendien kunnen zich ontstekingsreacties voordoen in de longen, en indien deze zich verspreiden, kan dit leiden tot een aantasting van het autonome zenuwstelsel, wat indirecte gevolgen heeft voor de hartfunctie. Vooral bij kinderen kan een sterke blootstelling aan fijnstof de ontwikkeling van de longen aantasten. Luchtwegaandoeningen doen zich frequent voor: bronchitis, chronische hoest, sinusitis, verkoudheden. Er is discussie over de mechanismen van de ontwikkeling van kanker, maar vast staat dat er een verband is tussen de blootstelling aan fijnstofdeeltjes en het risico van ontwikkeling van kanker. Van de PM2,5 heeft het roet uit dieselmotoren het ergste kankerverwekkend effect: het bevat een hoge concentratie aan BC-deeltjes die significante hoeveelheden van andere verbindingen, zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen, kunnen adsorberen. Mortaliteit Er zijn slechts weinig studies die zich uitsluitend over BC buigen. De meeste studies behandelen alleen PM2,5. Er werden verschillende verbanden gelegd tussen de blootstelling aan PM2,5 en de daling van de levensverwachting. Zo stelden Miller et alii (2007) vast dat een stijging van PM2,5 met 10 µg/m³ het risico van sterfte door cardiovasculaire aandoeningen bij vrouwen kan doen stijgen met 76%. Risicogroepen De bevolkingsgroepen die het sterkst worden getroffen door deze gezondheidseffecten zijn: ● ● ●

kinderen, bij wie een blootstelling aan fijnstofdeeltjes kan leiden tot een sterke functiestoornis van de longen en het ademhalingsstelsel, die nog in ontwikkeling zijn; oudere mensen, die gevoelig zijn voor gevolgen op het vlak van het cardiovasculair systeem; astmapatiënten en andere personen die aan ademhalingsziekten lijden.

vegetatieseizoen, waardoor hun groot botsingsoppervlak behouden blijft in het seizoen wanneer PM10-concentraties pieken (Beckett et al., 2000). Bladeren met een dikke cuticula die veel vetachtige bestanddelen bevatten, zoals bij naaldbomen, zijn eveneens zeer geschikt voor het wegvangen van minder wateroplosbare organische componenten zoals PAK’s en dioxinen (Jacobs et al., 2010). Zware metaal partikels kunnen direct door de cuticula opgenomen worden (Smith et al., 1990). De depositie van fijn stof is optimaal wanneer de bladeren vochtig zijn, een ruw, plakkerig en/of behaard bladoppervlak bezitten en elektrostatisch geladen zijn (Beckett et al., 2000; Pye, 1987). Afgevangen stof kan worden verwijderd door neerslag en op de bodem terechtkomen. Door wind kan fijn stof deels van het bladoppervlak opwaaien (resuspensie16). Dit treedt op bij 10 tot 90% van de neergeslagen partikels. Voor resuspensie zijn wel relatief hoge windsnelheden nodig (Nowak, 1994). Depositie van fijn stof wordt zowel door de microstructuur van bladeren (epicuticulaire waslaag, aanwezigheid beharing) als door de geometrie van het kronendak beïnvloed (Petroff et al., 2008). Ook de partikelgrootte beïnvloedt de captatie-efficiëntie (removal efficiency). Onderzoek van Fujii et al. (2008) tonen in dit verband echter aan dat de fijne fractie zoals zeer fijn (a.d. < 0.25 µm) en ultrafijn (a.d. < 0.1 µm) stof, toch beter gecapteerd zou kunnen worden dan algemeen wordt aangenomen. Dit zou onder meer veroorzaakt worden door haar ‘sticky nature’ en ‘high diffusion lengths’, dit in tegenstelling tot de 0.1 - 1 µm fractie die zich in de “accumulatie mode” bevindt (Seinfeld en Pandis, 1998). Meer onderzoek in Vlaanderen kan bevestigen of dit wel degelijk het geval is NO2 Stikstofoxides (NOx) is de verzamelnaam voor een mengsel dat voornamelijk bestaat uit stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). Stikstofoxides worden grotendeels door menselijke activiteiten uitgestoten tijdens verbrandingsprocessen bij hoge temperaturen waarbij luchtstikstof geoxideerd wordt. De belangrijkste bronnen van NOx zijn (weg)verkeer, energieproductie en industrie (inclusief raffinaderijen) en gebouwenverwarming. In België is ongeveer de helft van de NOx-emissie afkomstig van het wegtransport. NO2 is dan ook een goede ‘proxy’ voor het complexe mengsel van verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. NOx wordt voornamelijk uitgestoten in de vorm van NO en in mindere mate NO2 (behalve bij dieselwagens, daar kan de verhouding NO2/NOx oplopen tot 60%) (Grice et al., 2009). De levensduur van NO is echter zeer kort (enkele minuten). Door fotochemische reacties met onder andere ozon en vluchtige organische stoffen (VOS) wordt NO omgezet in het in de atmosfeer langer levende NO2 (enkele uren tot dagen). NOx wordt niet alleen door antropogene emissies in de atmosfeer gebracht, maar ook door biochemische processen in de bodem, bij bliksems en bosbranden. Stikstofoxides spelen ook een belangrijke rol bij de vorming van ozon. Tijdens warme zomerdagen met sterke zonnestraling wordt NO2 door het uv-licht van de zon gedissocieerd in NO en een vrij zuurstofradicaal (O). Het laatste zal vervolgens reageren met een zuurstofmolecule en zo ozon (O3) vormen. Ozon is een zeer reactief gas met schadelijke gevolgen voor de bevolking en de ecosystemen. Ook in de vorming van aerosolen spelen stikstofoxides een rol. Door chemische reacties in de atmosfeer is NOx verantwoordelijk voor de vorming van nitraationen (NO3 - ), die een secundaire component zijn van fijn stof. Door de langere levensduur van NO2 kan die polluent over grote afstanden worden getransporteerd en zo ook in meer afgelegen gebieden, met minder of geen bronnen van luchtverontreiniging, schade veroorzaken. Stikstofoxides zorgen ook voor verzuring en vermesting van het milieu (MIRA, 2011; MIRA, 2006). NO2 wordt in de atmosfeer omgezet tot salpeterzuur (HNO3). Droge of natte depositie van onder andere salpeterzuur veroorzaakt verzuring van de bodem en het water, met aantastingen van de ecosystemen tot gevolg. Verzuring wordt omschreven als de gezamenlijke effecten van luchtverontreinigende stoffen die door de atmosfeer aangevoerd worden en waaruit zuren (zoals HNO3) kunnen worden gevormd (MIRA, 2006). Met vermesting (of eutrofiëring) wordt de ophoping of ‘aanrijking’ van de bodem 75

of het grondwater bedoeld met nutriënten (waaronder N). Hoge nutriëntconcentraties hebben een verstorende werking op ecosystemen (MIRA, 2011). Blootstelling aan zeer hoge NO2-concentraties kan door de toxiciteit van het gas onmiddellijk nadelige gezondheidseffecten veroorzaken. Het effect van langdurige blootstelling aan de huidige NO2- concentraties is moeilijk af te zonderen in epidemiologische studies. Er zijn echter wel duidelijk negatieve gezondheidseffecten verbonden aan verkeersemissies en NO2 is sterk gecorreleerd met het mengsel van de verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Om die reden en omdat NO2 ook indirect schadelijk is voor mensen milieu hebben de Europese Commissie en de Wereldgezondheidsorganisatie er grenswaarden voor opgesteld. Op basis van de REVIHAAP studie (WHO, 2013) blijkt dat er meer en meer aanwijzingen zijn dat NO2 ook afzonderlijk, voornamelijk bij kortetermijnblootstelling, schadelijk is. Voor de chronische, langetermijnblootstelling zijn de conclusies minder éénduidig. VMM-meetstudies (VMM (2011), NO2-meetcampagne met passieve samplers in steden in 2010, VMM (2013), Life+ Atmosys: NO2- stedencampagne) geven aan dat in verschillende Vlaamse steden de NO2-jaargrenswaarde van 40 μg/m³ werd overschreden op verkeersintensieve stedelijke locaties en (minder) drukke streetcanyons. In de onderstaande figuur is het resultaat van de recentste studie weergegeven, waaruit de verhoogde concentraties en overschrijdingen in drukke invalswegen en (minder) drukke streetcanyons blijkt. De meetcampagne liep gedurende een jaar in de steden Antwerpen (AT), Gent (GN), Brugge (BB) en Oostende (OS).

Onderstaande figuur: stikstofmonoxideconcentraties (NO) op 8 december 1982 gemeten in Essene (Affligem). De metingen werden uitgevoerd op 5 plaatsen, op 5 tot 168 meter afstand van de rand van de E40-autosnelweg. Elke lijn stelt het gemiddelde van de metingen over periodes van 15 minuten voor. Bron: Instituut voor HygiĂŤne en Epidemiologie (IHE), via P. Vanderstraeten (BIM).

De meetpunten werden respectievelijk op 5,6, 22,5, 55,6, 108 en 167,8 m van de rand van de weg opgezet. Uit deze meetcampagne blijkt dat de concentraties snel afnemen wanneer de afstand tot de autosnelweg groter wordt. De impact van het verkeer op de NO-concentraties wordt relatief klein op meer dan 100 m van de snelweg. De studie van Rodes en Holland uit 1980 in Los Angeles waarbij de impact van het verkeer op luchtkwaliteit langs een autosnelweg van San Diego (200 000 voertuigen per dag, 9 rijstroken) werd bepaald, bevestigt de resultaten van de IHE studie. Dit blijkt uit figuur 3 : het concentratieverloop stemt zeer sterk overeen met de metingen van het IHE in 1982 langs de E40. De NO2 concentraties waarvan de â&#x20AC;&#x153;achtergrondâ&#x20AC;? ook hoger is, nemen minder sterk af in functie van de afstand tot de snelweg. Verder dan 500 meter van een drukke snelweg is de impact van het verkeer op de NO2 concentraties klein. Op 0 tot 150 m afstand van de rand van de weg: gevoelige afname van de NOx-concentraties in functie van de afstand tot de weg; Op 150 tot 500 m afstand van de rand van de weg: tragere en relatief lineaire afname van de NOx-concentraties; Op meer dan 500 m afstand van de weg: de invloed van het verkeer op de NOx-concentraties is relatief klein.

Figuur: gemiddelde stikstofmonoxideconcentraties (NO), (periode 15 juli tot 1 september 1978) gemeten in functie van de afstand tot de autosnelweg van San Diego. Bron: figuur 3 uit de publicatie van Rodes en Holland (1980).

Figuur: gemiddelde stikstofdioxideconcentraties (NO2)(periode 15 juli tot 1 september 1978) gemeten in functie van de afstand tot de autosnelweg van San Diego. Bron: figuur 4 uit de publicatie van Rodes en Holland (1980). Er is een onlosmakelijk verband tussen de aanwezigheid van een drukke weg en de significante afname van de luchtkwaliteit in een zone tot op een afstand van 500 m Studies op de ring van Brussel toonden een NO2: bijdrage van 10 tot 60 Âľg/m3 aan de jaargemiddelde concentraties en voor PM10 en PM2.5: bijdrage van 1 tot 9 Âľg/m3 aan de jaargemiddelde concentraties. Zowel de AURORA-IFDM-modellering als de meetcampagnes bevestigen dat een drukke verkeersweg een significante impact heeft op de luchtkwaliteit in een zone tot op een afstand van 500 m. Dit is vooral het geval voor de NO2-concentraties: 78

het verkeer op een drukke weg zoals de Brusselse Ring zorgt voor een toename van de jaargemiddelde concentraties van minstens 10 Âľg/m3 . De impact van het verkeer op de Ring op de PM10- en PM2.5-concentraties is lager. Wonen binnen een straal van 500m van een drukke verkeersweg kan een impact hebben op de gezondheid. Dit werd aangetoond door Gauderman et al. (2007). Die stelde vast dat de ademhalingsfunctie van 18-jarigen die opgroeiden op minder dan 500 m van een IRCEL-CELINE p. 15 / 24 drukke autosnelweg significant minder goed is dan van 18-jarigen die opgroeiden op meer dan 1500 m van die weg. De eenheid longtoxicologie van de K.U.Leuven onderzocht of er een verband bestond tussen de concentraties fijn stof in de lucht en de dagelijkse sterfte. Voor hun studie gebruikten de onderzoekers sterfte-, temperatuur- en luchtvervuilingsgegevens voor de periode 1997 tot 2003 in Vlaanderen. Ze stelden vast dat de dagelijkse sterfte stijgt als het fijn stof toeneemt in warme periodes. In koude periodes (herfst, winter) was er een stijging in dagelijkse sterfte bij de hoogste concentraties fijn stof. Het korte termijneffect van fijn stof op de dagelijkse sterfte bleek dus afhankelijk van de buitentemperatuur. Als de gemiddelde dagelijkse concentratie van het fijn stof 20 Âľg/m3 niet had overschreden, dan zouden er 654 vroegtijdige sterfgevallen per jaar zijn voorkomen. Ondanks de duidelijk afgenomen luchtverontreiniging in de laatste decennia wordt sinds het begin van de jaren negentig op een systematische en consistente manier aangetoond dat er een verband bestaat tussen de huidige concentraties van fijn stof in de lucht en de effecten op de gezondheid. Grafiek: Dagelijkse sterfte en fijnstofconcentratie (PM10) in Vlaanderen (periode 1997-2003) uit onderzoek dienst Toxicologie KU Leuven

In het scenario O1+ komt een drukke op en afrit op minder dan 500m van woonwijken. Er moet voldoende bestudeerd worden wat de impact is van de toename van NO; NO2, PM10 en PM2.5 concentraties op de omwonenden en op de fauna en flora.

Sinds 2005 (het jaar van inwerkingtreding van de grenswaarden voor PM10) werd op diverse meetpunten in Vlaanderen de Europese daggrenswaarde voor PM10 overschreden. Deze daggrenswaarde, zoals omschreven in de richtlijn 2008/50/EG, bepaalt dat er op jaarbasis maximaal 35 dagen een overschrijding mag zijn van een daggemiddelde PM10-concentratie van 50 µg/m³. Overschrijdingen deden zich onder andere voor in de VMM-meetpunten in de agglomeratie Gent en de Gentse kanaalzone. Als een gevolg van de overschrijdingen in Vlaanderen en in de andere gewesten, heeft de Europese Commissie de lidstaat België officieel in gebreke gesteld en een inbreukprocedure ingeleid (die ondertussen opgeschort werd). Dit is mede de aanleiding voor een nieuw actieplan voor de Gentse kanaalzone, maar het biedt ook de gelegenheid om verder te kijken dan PM10 alleen, om op een duurzame manier de grenswaarden te respecteren en om concentraties van luchtverontreinigende stoffen verder te doen dalen. Voor PM is er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten voorkomen. Bij korte episodes – 24 uur – van luchtverontreiniging verergeren bestaande gezondheidsproblemen, zoals luchtweginfecties en astma. Bij chronische blootstelling maakt de WGO melding van een vermindering van de longfunctie, een toename van chronische luchtwegaandoeningen en een verminderde levensverwachting. Midden 2012 classificeerde het International Agency for Research on Cancer (IARC), het gespecialiseerde 1 CHEMKAR PM10 – Stedencampagne Chemische karakterisering van fijn stof in Antwerpen, Gent, Brugge en Oostende, VMM 2011-2012 Mei 2016 Pagina A-6 kankeragentschap van de WGO, dieseluitlaatgassen als kankerverwekkend voor de mens. Dieselwagens stoten – ten opzichte van benzinewagens – veel meer stikstofoxiden en roetdeeltjes uit. Zwarte koolstof (EC/BC) is een maat voor roet. Eind 2013 classificeerde het IARC ook fijn stof als kankerverwekkend voor de mens. NO2 veroorzaakt irritatie van de luchtwegen; zowel korte episodes met hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk. De richtwaarden van de WGO liggen dikwijls veel lager dan de geldende normen. Het blijft daarom belangrijk om te streven naar een betere luchtkwaliteit, zeker op plaatsen waar er blootstelling is van de bevolking. Op het vlak van gezondheid moet ook de nodige aandacht besteed worden aan de fijnere stoffractie (PM2.5) en de roetgerelateerde parameters EC (elementair koolstof) en BC (black carbon of zwarte koolstof) als maat voor componenten van onvolledige verbranding zoals dieselroet. Voor deze parameters worden geen Europese normoverschrijdingen opgetekend (PM2.5) of ontbreken richt-, drempelen grenswaarden en meetprotocollen (EC, BC). 80

Voor PM2.5 liggen de WGO-richtwaarden nog buiten bereik. Deze parameters komen naar voor in recente epidemiologische studies en worden meer en meer beschouwd als potentieel de meest gezondheidsschadelijke fracties binnen fijn stof, mogelijk ook omdat ze drager zijn van heel wat schadelijke micropolluenten. Er zijn effecten aangetoond op het vlak van hart- en vaatziekten, astma en hersenbeschadiging. Onderzoek toont aan dat de werkelijke NOX- uitstoot bij dieselvoertuigen sterk afwijkt van wat de euronormen vooropstellen. Er is hierbij geen verband meer tussen de norm en de werkelijke uitstoot. De emissiefactoren (EF) en achtergrondconcentraties (AC) die momenteel in CAR Vlaanderen zitten, zijn nog niet gecorrigeerd naar aanleiding van deze bevindingen. Dit betekent dat, als de luchtkwaliteit en verkeersbijdrage worden berekend met de huidige versie van het model in 2020, dit leidt tot een onderschatting van de potentiĂŤle effecten. In 2016 zullen de EF en AC worden geactualiseerd. Zolang het model niet is geactualiseerd wordt uit voorzorg best met de EF en AC van 2015 gerekend. In IFDM traffic zijn de emissiefactoren gedeeltelijk geactualiseerd. Enkel de EF voor euro 6 wordt in het model nog onderschat. Doordat het aandeel euro 6 in 2020 al sterk zal gestegen zijn t.o.v. 2015 wordt ook hier best met de EF van 2015 gerekend om de impact niet te onderschatten. De AC zijn dezelfde als bij CAR en dus nog niet gecorrigeerd. Daarom vragen we om in alle lopende dossiers ook 2015 als referentiejaar op te nemen voor de luchtkwaliteitsmodellering, in beide modellen (CAR en IFDM traffic), naast die van 2020. Milderende maatregelen voor het garanderen van een goede luchtkwaliteit. De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling waar een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, vragen we na te gegaan of er voldoende milderende maatregelen genomen worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient tevens nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting tot de beste bescherming leidt.

3.2.2.6 Fauna en flora We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat er geen volledige inventarisatie wordt opgesteld van de fauna en flora van de mogelijke projectgebieden. Door de hoge natuurwaarde van het natuurgebied de Keuzemeersen hebben wij een inventarisatie gemaakt op basis van de wetenschappelijke literatuur die weldegelijk voorhanden is. Er komen tal van zeldzame, waardevolle, bedreigde en zelfs beschermde planten en diersoorten voor in het natuurgebied de Keuzemeersen.

3.2.2.6.1 Fauna Het VEN-gebied van de Keuzemeersen evenals de Latemse meersen behoort tot de 20% ecologisch waardevolste gebieden van de ganse Toeristische Leievallei. Volgens de Biologische Waarderingskaarten (BWK) werd aan de verschillende karteringseenheden een waardering toegekend op basis van 4 criteria nl.: zeldzaamheid, biologische kwaliteit, kwetsbaarheid en vervangbaarheid (De Blust et al., 1985). De onderstaande tabel geeft een overzicht van de verdeling van de biologische waardering voor de vallei van de Toeristische Leie (op basis van de kartering beschreven onder paragraaf Hieruit blijkt dat circa 60 % van de ecotopen biologisch minder waardevol zijn. Ongeveer 20% kreeg als waardering biologisch waardevol tot zeer waardevol. De resterende 20 % is minder waardevol gebied met waardevolle elementen; het betreft hier vooral de zones met residentiĂŤle bebouwing en vrij intensieve landbouw met natuurwaarden. Tabel: Oppervlakteverdeling van de biologische waardering in de vallei van de Toeristische Leie (BWK 1999 en 2000)

De ecologisch waardevolste gebieden zijn: - de kwelzone met moeras in de Keuzemeersen en relicten van alluviaal bos onder populier; - de Latemse Meersen: langsheen de Meersbeek en in het noordelijk deel (Brakelmeersen) komen kwelzones voor met dottergraslanden, natte ruigten met moerasrelicten onder populier, en relicten van nat schraalgrasland; - de Belaertmeersen: een komgrond die door een oeverwal gescheiden wordt van de Leie en nog vrij regelmatig overstroomt. Hier ligt een belangrijke kwelzone met dottergrasland en rietmoerasspirearuigte; - de Meersgebieden van Sint-Martens-Leerne met natte ruigten, dottergrasland en relicten van alluviaal essen-olmenbos; - het noordelijk deel van â&#x20AC;&#x2DC;het Meulebroekâ&#x20AC;&#x2122; te Afsnee: natte ruigten, struwelen en mesotroof elzenbos op veengronden; 82

- het beekbegeleidend bos, en de natte weiden in de kwelzone rond de Nazarethbeek; - het boscomplex rond het kasteel van Ooidonk met oud eiken-beukenbos (in het zuidelijk hoger gelegen deel) en populieraanplant met moerasrelicten (in het noordelijk lager gelegen deel op kleigrond op veensubstraat); - op het rivierduin: relicten van arm eiken-beukenbos en relicten van droog schraalgrasland rond het golfterrein. Ecologisch waardevolle gebieden, met veel open ruimte, die vooral van belang zijn als broeden foerageergebied voor vogels: - de Keuzemeersen, de Meersen van Vosselareput en de Rekkelinge. - het centraal meersengebied in de Assels en de Hoge Blaarmeersen; - de Hoge Laken; - de Meersen van Ooidonk en de Otegemse ham; Ecologisch minder waardevolle gebieden die toch hun belang hebben als verbindingsgebied: - de zuidwestelijke meersgebieden van de Assels en de overige natte weiden in de vallei van de Rosdambeek; - de Meersen van Deurle; - de zones met residentiële bebouwing langsheen de Leie en op het rivierduin. De Leievallei tussen Deinze en Gent is om reden van zijn hoge natuurwaarden gedeeltelijk opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN-gebied ‘Vallei van de Beneden-Leie’ code 213). Tussen Deinze en Gent liggen ook verschillende weide(broed)vogelgebieden en zeer belangrijke overwinteringsgebieden voor eenden (slob, smient, krakeend, pijlstaart) en steltlopers (kemphaan, wulp, grutto…). Die vogelgebieden situeren zich verspreid over de Leievallei, o.a. ter hoogte van de Latemse meersen en Keuzemeersen. Er gebeurde ook een uitgebreide inventarisatie van spinnen, libellen, loopkevers, sprinkhanen, slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen in de Latemse en Keuzemeersen (Bonte & Grootaert 2000). De belangrijkste resultaten uit deze studie worden hier weergegeven; ze schetsen een beeld van de grote diversiteit in het VEN-gebied van de Keuzemeersen. De impact van een dergelijk open afrittencomplex in het beschreven VEN-gebied op de aanwezige Fauna kan ernstige gevolgen meebrengen voor de kwetsbare en met uitsterven bedreigde soorten die in het VEN-gebied vertoeven. Deze impact moet erg uitgebreid bestudeerd worden. Onderstaand verschaffen wij een compleet overzicht van alle verschillende diersoorten met Rode-Lijst-status die in het betrokken VEN-gebied, Latemse en Keuzemeersen, voorkomen. Voor de Rode-Lijst-status van de verschillende diersoorten in Vlaanderen werden telkens de volgende afkortingen gebruikt: u: uitgestorven in Vlaanderen; ub: met uitsterven bedreigd; b: bedreigd; k: kwetsbaar; z: zeldzaam; a: achteruitgaand; nb: momenteel niet bedreigd.

3.2.2.6.1.1 Ongewervelden Er gebeurde een uitgebreide inventarisatie van spinnen, libellen, loopkevers, sprinkhanen, slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen in de Latemse en Keuzemeersen (Bonte & Grootaert 2000). In de verspreide natuurlijke vegetatierelicten in de Latemse Meersen bevindt zich bij nadere studie nog een waardevolle ongewervelde fauna. Door de vele bodem- en vochtgradiĂŤnten komt hier op een kleine oppervlakte een grote diversiteit aan ecotopen voor, waarin zich zeer gevarieerde fauna kan ontwikkelen. Vlinders:

Bruin blauwtje is een Rode-Lijst-soort (kwetsbaar) (Maes & Van Dyck 1999) die in het VENgebied voorkomt van scenario O1+. Spinnen: In de Latemse en Keuzemeersen werden in 1999 in totaal 89 soorten gevangen; hiervan behoorden volgende 13 soorten tot de Rode Lijst van Vlaanderen (Maelfait et al. 1998).

Loopkevers: In de Latemse en Keuzemeersen werden in 1999 60 soorten gevonden, waarvan 6 Rode-Lijst-soorten (Desender et al. 1995).

Slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen: In de Latemse en Keuzemeersen werd in 1999 een belangwekkend aantal zeldzame soorten gevangen: - 92 soorten slankpootvliegen waarvan 30 Rode-Lijst-soorten (5 zeer zeldzaam, 4 zeldzaam, 15 vrij zeldzaam, 4 kwetsbaar en 1 nieuwe soort voor BelgiĂŤ); - 62 soorten zweefvliegen waarvan 12 Rode-Lijst-soorten (1 bedreigd, 8 zeldzaam, 2 kwetsbaar); - 81 soorten dansvliegen waarvan 37 Rode-Lijst-soorten (4 nieuw voor Vlaanderen, 1 met uitsterven bedreigd, 3 bedreigd, 4 kwetsbaar, 25 zeldzaam). (Bonte & Grootaert 2000)

3.2.2.6.1.2 Gewervelden Vissen: De Leie was vroeger een belangrijke migratieroute voor vissen maar heeft reeds lange tijd af te rekenen met een slechte waterkwaliteit. De vele rechttrekkingen in de jaren '70 verminderden bovendien de structuurkwaliteit en dus ook de ecologische mogelijkheden van deze rivier. De visstand heeft zich kunnen handhaven in de afgesneden Leiemeanders, die gevrijwaard bleven van te grote watervervuilingen.

In 1999 werden door het IBW (Van Thuyne & Belpaire) een aantal beken in de streek rond SintMartens-Latem, Baarle-Drongen bemonsterd. Van de verschillende staalnameplaatsen werd de visindex berekend, dit is een maat voor de biotische integriteit (ecologische kwaliteit). In de Meersbeek werd Driedoornige en Tiendoornige stekelbaars gevangen, en stroomopwaarts het zuiveringsrietveld ook Giebel, Vetje en de exoot Blauwbandgrondel (wordt als aasvis gebruikt, en gedijt goed in vervuilde wateren), in de Kasteelgracht Driedoornige en Tiendoornige 85

stekelbaars en Blauwbandgrondel. Deze waterlopen kregen een visindex 7 = ‘slecht viswater’ (weinig vis, enkel geïntroduceerde en tolerante soorten overleven). In staalnamepunten stroomopwaarts de Kalebeek, in de Ooidonkmeersen, in de Brakelmeersen en in de sterk vervuilde Scheidbeek werd geen vis gevangen (visindex 9 = ‘dood viswater’). - In 1999 onderzocht Esher de vispopulatie in heel wat kleinere beken en sloten in het studiegebied van het VLM-project ’Latemse Meersen’ (VLM4 2000). Hierbij werd op 81 plaatsen Drie- en Tiendoornige stekelbaars, in de (nagenoeg) permanent waterhoudende grachten, en dan nog dikwijls slechts op de diepere plaatsen. - Het visbestand van de Oude Leie in de Assels is vrij uitgebreid met als In het algemeen kan men stellen dat bij verbetering van het Leiewater en een herstel van een visstand op de Leie, een herkolonisering van de (gezuiverde) zijbeken vanuit de Toeristische Leie weer mogelijk is. Dan wordt het immers mogelijk dat vissen van de Leie de 130 beken optrekken om er te paaien. In dat geval moet ook de verbinding tussen Leie en zijbeken open zijn. Het voorgestelde open afrittencomplex in scenario O1+ zal de verbinding tussen de Leie en de talrijke zijbeken in de keuzemeersen vermoeilijken. Reptielen en amfibieën: In de poelen en plassen van de Latemse en Keuzemeersen worden zowel in 1978 (De Fonseca) als in 1999 (Opstaele et al.) enkel vrij algemene soorten aangetroffen: Bruine kikker, Groene kikker, Kleine watersalamander, Alpenwatersalamander, Gewone pad. In de Leie zelf gedijt de Roodwangschildpad (verwilderde exoot). Vogels: De implementatie van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn (Natura 2000-netwerk) in Vlaanderen werd gedeeltelijk gerealiseerd in het Decreet op het Natuurbehoud (21/07/97). Hier werden reeds uitgebreid bepalingen opgenomen tot bescherming van specifieke soorten. Vogels: broedvogels Door het verdwijnen van moerasecotopen (door verkorte winterse overstromingen en droogleggen van weiden), ruigten en extensief grasland, door aanplant van populieren op drassige percelen, door de afwezigheid van oevervegetaties en de recreatiedruk op het water staan heel wat typische broedvogels van een vallei-ecosysteem (waaronder heel wat Rode-Lijstsoorten) onder druk. De uitvoering van het open afrittencomplex in een dergelijk broos ecosysteem kan sommige sterk bedreigde vogelsoorten verder sterk terugdringen of voor enkele met uitsterven bedreigde soorten uit de Keuzemeersen zelf de genadeslag betekenen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de actuele minder algemene broedvogels binnen de verschillende deelgebieden van de Leievallei (Vermeersch 2000, Menschaert 1991, Embo 1996, Opstaele & Embo 1999, Verhoye 1998, Anoniem1 1991-1999, Anoniem2 1991-2000). We bemerken de aanwezigheid van enkele met uitsterven bedreigde, bedreigde, kwetsbare en zeldzame vogels in de Leievallei en in de het broedgebied van de Keuzemeersen. Duiding van hun Rode-Lijst-status (UB=met uitsterven bedreigd, B=bedreigd, K=kwetsbaar, Z=zeldzaam, A=achteruitgaand (Kuijken et al., 1999)

In de Keuzemeers in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de met uitsterven bedreigde paapje, grasmus, zomertaling. In de Latemse en Keuzemeersen in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de bedreigde rietzanger. In de Keuzemeers in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de achteruitgaande rietgors, ringmus. In de Keuzemeersen komen sporadisch enkele rietkragen voor langs beekjes en als onderdeel van natte ruigten in de meersen. In de rietvelden broedt Kleine karekiet, de afname van het aantal territoria van Rietzanger is een trend die overal in Vlaanderen te volgen is. De Rietzanger kent sinds de jaren ’80 een drastische terugval, die te wijten zou zijn aan het verdwijnen van moerasbiotopen op weg naar de overwinteringsgebieden. De achteruitgang van Rietgors werd in Vlaanderen vastgesteld na een reeks van strenge winters medio de jaren ’80. Habitatvernieling met het droogleggen van moerassen en weiden en de versteviging van rivieroevers, wordt tevens als een belangrijke oorzaak aanzien. Waterral(a) is een zeldzame BV in de natte ruigten in Hooglatem (vroeger ook in Bachte-Maria-Leerne); Sprinkhaanzanger(a**) werd ook éénmaal broedend waargenomen in verruigd hooiland in de meersen Ook het aandeel ruigten en struweel is in de vallei van de Toeristische Leie erg beperkt; enkel meer algemene soorten als Bosrietzanger, Grasmusen Fitis komen hier tot broeden, in de Keuzemeersen was recent ook een broedgeval van Paapje (met uitsterven bedreigd!!!). Vogels van water en directe omgeving: Het open meersengebied van Vosselareput-Rekkelinge, Ooidonk, Latemse Meersen langsheen de Meersbeek, de Keuzemeersen, Hoge Laken en Assels bieden broedplaats aan verschillende eendensoorten, zoals Slobeend(h), Bergeend (a**, h) en Kuifeend(h). Zeldzamere soorten zoals Zomertaling(h) komen er echter slechts zeer sporadisch voor, wat te maken heeft met het lage aandeel natte meersen (veel drainage) en het intensieve graslandgebruik (verstoring). De laatste jaren is er sterke toename van het aantal exoten dat tot broeden komt in de meersen. Soorten als Canadese gans, Nijlgans en Indische gans zijn vrij agressief, en palmen het territorium van inheemse soorten in. Ook verwilderde of uitgezette exemplaren van Grauwe gans, Brandgans en Knobbelzwaan komen tot broeden. Er is een terugkeer van broedende Oeverzwaluw(a**) in de afkalvende oevers van de Leie (vooral stroomopwaarts het studiegebied); vaak worden door de oevererosie echter veel nesten 87

vernietigd voordat de jongen zijn uitgevlogen. IJsvogels (kwetsbare vogel) worden waargenomen in de Latemse en Keuzemeersen en blijven een sporadische broedvogel van steile oeverranden. Vogels van oude (knot)bomenrijen: Er komen nog heel wat bomenrijen voor in het keuzemeersgebied. Door scenario O1+ zullen een belangrijk aandeel knotbomen en haagkanten sterk verminderen. Vogels die in hogere bomen broeden zoals Torenvalk, Ransuil, Steenuil, ringmus zullen leiden onder de verdere vermindering van het aantal knotbomen in het gebied.

Weidevogels: De Grutto is een belangrijke broedvogel in de open weilanden van de Keuzemeersen. Opvallend is dat heel wat weidevogels (ook Scholekster) hun broedbiotoop verlegden naar het omringende kouter-bulkengebied, perceelsranden en bermen. Zo is ook de Veldleeuwerik een vrijwel verdwenen broedvogel in de alluviale vlakte; enkel in het omringend kouter-bulkenlandschap komen nog enkele schaarse broedgevallen voor. Van Patrijs zijn broedpopulaties aanwezig op de omringende kouters. De Graspieper vindt nog een broedplaats in de ruigere wegen rivierbermen. Allen zullen getroffen worden door realisatie van scenario O1+. Vogels: Overwinterende soorten en doortrekkers De Leie en de meersengebieden zoals de Keuzemeersen zijn een belangrijke doortrekroute voor heel wat vogelsoorten. In de winter pleisteren er in de open keuzemeersen diverse wateren weidevogels, de (overstroomde) meersen zijn een uitwijkgebied voor de grote watervogelconcentraties in de Bourgoyen. Grote moerasvogels: Roerdomp, Purperreiger en Ooievaar zijn zeer zeldzame doortrekkers. Watervogels: 88

Wilde zwaan is een zeer zeldzame wintergast; Smient(h) pleistert ’s nachts in de meersen nabij Ooidonk (tot meerdere duizenden exemplaren!); overdag in de Bourgoyen-Ossemeersen (Ramsargebied). ’s Nachts soms ook foeragerend in Latemse Meersen en Keuzemeersen. Pijlstaart is een regelmatige wintergast in de Assels, Hoge Laken, Ooidonk en onregelmatig in de Latemse en Keuzemeersen. Slechts een klein aantal Wintertalingen overwintert in het meersengebied.

Foto: Jeroen Seaux 10/12/2016 Keuze Roofvogels en uilen: Van Slechtvalk foerageren overwinterende exemplaren uit het Gentse ook in het meersengebied. Torenvalk, Buizerd en Sperwer zijn aanwezig. De Leie wordt jaarlijks als doortrekroute gebruikt door Havik, Boomvalk, Visarend en Zwarte wouw; ook Grauwe en Blauwe kiekendief werden waargenomen als doortrekker in de keuzemeersen. Rallen en hoenderachtigen: Kwartels maken gebruik van de Leie als oriëntatieroute tijdens de trek. Ze komen voornamelijk voor langs het zuidelijk kouterbulkenlandschap. Plevieren, steltlopers en snippen: Kleine plevier en Bontbekplevier zijn doortrekkers langsheen de Leie in de keuzemeersen; Zwarte ruiter, Groenpootruiter, Kemphaan, Bosruiter en Witgatje gebruiken de Leie als trekroute, en zijn jaarlijks in kleine aantallen waar te nemen. Voornamelijk langs de Leie, maar ook langsheen beken en brede sloten in de landschappelijk meer open gedeelten zoals de Keuzemeersen. Grutto wordt als DT soms in grote concentraties waargenomen in de Keuzemeersen. Oeverloper is een talrijke DT langsheen de oevers van de Leie; Tureluur en Regenwulp worden sporadisch waargenomen als DT in vochtige Leieweiden zoals de Keuzemeersen. Watersnip is tijdens trekperiode heel talrijk aanwezig in de vochtige Keuzemeersen. Houtsnip is een talrijke doortrekker en broedvogel in kleine aantallen, voornamelijk in de meer gesloten en beboste gedeelten van de keuzemeersen. Meeuwen en sternen: Kokmeeuw, Stormmeeuw en in beperkte mate Zilvermeeuw zijn tijdens de winter- en doortrekperiode waarneembaar in de Meersen nabij Ooidonk. Grote stern is een zeer zeldzame doortrekker langsheen de Leie. Zangvogels De rietvelden van de Latemse en keuzemeersen bieden in de winter slaapplaats aan een grote groep Rietgors en Waterpieper (10 - 40 exemplaren). Rietzanger wordt op doortrek waargenomen in oevervegetaties langsheen de rietvelden van de Latemse en keuzemeersen. Van 89

Grote karekiet werden in 1999 3 ringvangsten gedaan. Kramsvogel, Koperwiek, Kneu en Sijs overwinteren in vrij grote aantallen. Keep overwintert in kleinere aantallen. Verder is de Leie en de Latemse en Keuzemeersen voor verschillende zangvogels een veelgebruikte doortrekroute. Veldleeuwerik, Fitis en Graspieper zijn DT in vrij grote aantallen; de laatste ook pleisterend waar te nemen in open vochtige graslanden van de meersen. Grote gele kwikstaart en Gele kwikstaart zijn regelmatige DT in de vochtige graslanden langsheen de Leie. Boomleeuwerik is een DT, waarvan overwinterende exemplaren worden waargenomen in kouterbulkenlandschap van de Keuze en Latem. Blauwborst, Sprinkhaanzanger, Spotvogel, Bonte vliegenvanger, Braamsluiper, Vuurgoudhaantje en Distelvink zijn DT in kleine aantallen. Paapje, Roodborsttapuit, Tapuit, Geelgors en Boompieper zijn DT in zeer kleine aantallen. Kruisbek is tijdens invasiejaren ook vaak waarneembaar; Draaihals is een zeer accidentele doortrekker. Zoogdieren: De diversiteit aan zoogdiersoorten wordt bepaald door de verscheidenheid aan biotopen in het VEN-gebied. De bosrijke gebieden herbergen de meeste soorten; de graslandcomplexen daarentegen herbergen, o.m. door de afwezigheid van opgaande begroeiing, heel wat minder soorten. Een inventarisatie in het kader van het Natuurinrichtingsproject â&#x20AC;&#x2DC;Latemse en keuzemeersenâ&#x20AC;&#x2122; (Opstaele & Embo 1999) vindt 26 zoogdiersoorten terug in het meersgebied. Aanvullend werden voor het hele studiegebied ook gegevens opgenomen uit de zoogdierendatabank van Natuurpunt. Algemene soorten zoals het Europees wild konijn, Haas, Egel, Mol, komen zeer regelmatig voor, alsook meer algemene muizen-, spitsmuizen- en woelmuizensoorten, waarvan de beschermde soorten Gewone bosspitsmuis, Dwergspitsmuis en Huisspitsmuis. De Eekhoorn komt vrij algemeen voor. Verschillende soorten bedreigde vleermuizen gebruiken het open valleigebied van de Leie en Keuzemeersen als jachtgebied. De Ruige dwergvleermuis, de Gewone baardvleermuis en Grootoorvleermuis, en de Franjestaart zijn Rode-Lijstsoorten, waarschijnlijk bedreigd (Criel et al. 1994). Verder komen in de Latemse en Keuzemeersen ook de meer algemene Rosse vleermuis, Laatvlieger, Gewone dwergvleermuis en Watervleermuis voor. Van de marterachtigen komen Wezel en Bunzing voor. Van Hermelijn (beschermd) zijn een beperkt aantal waarnemingen in de Latemse Meersen. Er is ook een waarneming van een Steenmarter. Ook de Vos is al met zekerheid vastgesteld in de Meersen.

3.2.2.6.2 Flora: Ecotopen/vegetatie Het VEN-gebied van de Latemse en Keuzemeersen is onderhevig aan bescherming. De beschermingsgraad van natuurlijke ecotopen is afhankelijk van het vegetatiewijzigingsbesluit, het bosdecreet, en van de gewestplanzones waarin ze gelegen zijn. Van de ecotopen binnen de groenlaag (natuurgebied op gewestplan: 560 ha) zijn slechts 237 ha waardevol tot zeer waardevol. Hieronder vallen de Latemse meersen en de Keuzemeersen. De natuurlijke ecotopen zijn hier onderhevig aan het vegetatiewijzigingsbesluit (verbod of vergunningsplicht) of het bosdecreet.

Daarnaast bevat het gebied ook waardevolle ecotopen buiten de groenlaag gelegen waarvan verschillende ecotopen in het VEN-gebied Keuzemeersen gelegen. - soortenrijke cultuurgraslanden met halfnatuurlijke relicten (130 ha) in de Rekkelingemeersen, Vosselareput, Ooidonkmeers, Meersen van Sint-Martens-Leerne, Assels en het Meulebroek, en in het woonuitbreidingsgebied in de Rosdambeekvallei en het dienstverleningsgebied (rond benzinestation) ten noorden van de Keuzemeersen; - cultuurgrasland met verspreide biologische waarde (conform HPG) in de noordelijke Keuzemeersen en op het golfterrein op het rivierduin; - moeras en natte ruigte (11 ha) in de Meersen van Sint-Martens-Leerne, het woonuitbreidingsgebied in Hooglatem en in het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen; en 26 ha als ondergroei van populier ten noorden van Ooidonk. - droge ruigte (25 ha) in Meulebroek, Keuzemeersen, de meersen van Sint-Martens-Leerne en Assels; - alluviaal bos (32 ha en relicten onder populierbos 26 ha) in het Meulebroek, het populierbos ten noorden van Ooidonk en in de Meersen van Sint-Martens-Leerne, het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen, en het agrarisch gebied, woongebied en woonuitbreidingsgebied in de Rosdambeekvallei; 91

De Leievallei tussen Deinze en Gent is om reden van zijn hoge natuurwaarden gedeeltelijk opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN-gebied ‘Vallei van de Beneden-Leie’ code 213). Op diverse plaatsen zoals in de keuzemeersen zijn nog mooi ontwikkelde dotterbloemvegetaties aanwezig, typische vegetaties voor valleigebieden. Het “wijzigen van vegetatie en kleine landschapselementen" (opgenomen in uitvoering van de Wet op Natuurbehoud, B.S. 10/01/1998 en de omzendbrief LNW/98/01, B.S. 17/02/1999), is in bepaalde gevallen verboden of onderhevig aan een ‘natuurvergunning’. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging in holle wegen, graften, bronnen, poelen, vennen, heiden, moerassen, waterrijke gebieden en duinvegetaties in het ganse Vlaamse Gewest. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging van historisch permanent grasland, duingrasland (gedefinieerd volgens het Natuurdecreet) en poelen gelegen in groen-, park-, buffer- en bosgebieden. Wel bestaan er uitzonderingsbepalingen op deze regel, bv. in of nabij kavels van woningen of bedrijfsgebouwen, in het kader van beheersplannen van AMINAL-Afd. Natuur of bij landinrichtingsprojecten. Tevens kunnen individuele afwijkingen toegestaan worden door de bevoegde Minister. Een natuurvergunning is verplicht in Vogelrichtlijn-, Habitatrichtlijn- en Ramsargebieden; beschermde duingebieden (Duinendecreet) en in gebieden met gewestplanbestemmingen zoals groen-, bos-, park- en buffergebied, natuurontwikkelingsgebieden, agrarische gebieden met ecologisch belang of agrarische gebieden met bijzondere waarde, valleigebieden en brongebieden voor: - het afbranden, vernietigen, beschadigen of doen afsterven van vegetatie met mechanische of chemische middelen, - het wijzigen van historisch permanent grasland met inbegrip van het micro-reliëf, - het aanplanten of rooien van bosjes op plaatsen met vegetatie, het wijzigen van reliëf, - de nivellering van micro-reliëf, - het wijzigen van de waterhuishouding door drainage, ontwatering, dichten, - het wijzigen van het overstromingsregime van vegetatie. 35 Verder is er ook een natuurvergunningsplicht voor wijziging van kleine landschapselementen (o.a. houtkanten, heggen, bermvegetaties, holle wegen, bronnen, graften, met inbegrip van perceelsbegroeiingen en sloten) in de gebieden en zones waarin een vergunningsplicht op de wijziging van vegetatie geldt, in de landschappelijke waardevolle agrarische gebieden op de geldende plannen van aanleg, en in de (nog af te bakenen) gebieden van het IVON voor: - het rooien of verwijderen en het beschadigen van houtachtige beplantingen op bermen of taluds of langs waterlopen, dijken of taluds, heggen, hagen, houtkanten, houtwallen, bomenrijen, hoogstamboomgaarden, - het afbranden en vernietigen, beschadigen of doen afsterven met mechanische of chemische middelen van de vegetatie horende bij kleine landschapselementen of van perceelsrandbegroeiingen en sloten, - het uitgraven, verbreden, rechttrekken, dichten van stilstaande waters, poelen of waterlopen. Dit besluit is van toepassing op het VEN-gebied waarin scenario O1+ wordt uitgevoerd. Het uitgesproken microreliëf en de vele overgangen tussen bodemtypes gaande van zand tot zware klei levert veel interessante gradiënten op, zodat er op een kleine oppervlakte zoals de keuzemeersen veel verschillende vegetatietypes kunnen voorkomen. De soortenrijkste zones komen immers overeen met de gradiëntrijkste gebieden en de voorkomende kwelzones. De meanderende Leie overstroomt nog af en toe voor een korte tijd; de rivier staat op die manier nog in contact met het grootste deel van de haar omringende alluviale vlakte; de manier waarop is echter gewijzigd. Door verlaging van het rivierpeil, verminderde overstromingsduur en verhoogde drainage van de landbouwgronden zijn de van oorsprong natte komgebieden droger 92

geworden. Hierdoor zijn van de typische moerasvegetaties nog enkel plaatselijk zeer kleine relicten over. Relictpopulaties van alluviaal elzenbroekbos verwijzen naar de vroegere aanwezigheid van rivierbossen in het gebied.

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze Een van de resterende moerasgebieden is het VEN-gebied van de Keuzemeersen. Het project gebied bevat enkele kleinere mesotrofe waterpartijen met voorkomende hydrofyten. Hier vindt men tevens in en rond de dienstenzone Texaco een restant van een groter alluviaal bos. Dat is een uniek ecotoop met specifieke helofyten en freatofyten rijkdom. De impact van een open afrittencomplex in deze kwetsbare zone met de variant O1+ moet uitgebreid bestudeerd worden. Overzicht van soortenrijkdom in de Keuzemeersen: Hieronder geven wij een overzicht van de soortenrijkdom die in de keuzemeersen kan aangetroffen worden. Door de VLM werd in het kader van het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen in 1999 een inventarisatie van de Leieoevers gedaan tussen het sas van Astene en de Keuzemeersen (VLM4 2000). Op basis daarvan werd de inventarisatie aangevuld en vervolledigd door waarnemingen over het hele traject door Inbo (september 2000). Voor elk traject met een min of meer homogene vegetatie en oeververdediging werd telkens de soortensamenstelling, de bedekkingsgraad en de standplaatsfactoren (afkalving, aanslibbing, aanwezigheid van steigers) genoteerd. Er werd geĂŻnventariseerd ter hoogte van de waterlijn, op het talud, en op de kruin. Ook werden puntwaarnemingen van bijzondere soorten wateren oeverplanten aangeduid. Waterplanten of hydrofyten Het project gebied bevat enkele kleinere mesotrofe waterpartijen. Hier worden o.a. soorten aangetroffen als Waterviolier, Kikkerbeet (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd), Fijne waterranonkel, Gele plomp, Grof hoornblad en kroosvegetaties zoals Klein kroos en Bultkroos, Veelwortelig kroos, Puntkroos en Wortelloos kroos (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd) (VLM4 2000, Embo 1996).

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s (Ecohydrologische studie Seine-Schelde West; aandachtsgebied Keuzemeersen): Waterviolier (links) en grote waterweegbree (rechts) Planten op de waterlijn of moeras (helofyten - freatofyten): moerasplanten die onder water wortelen maar met stengel en bladeren, althans ten dele boven het water uitgroeien; ze kunnen volledig uit het water op de oever overleven) (Nagels et al. 1993). Helofyten: verticale begroeiing met Gele lis, Oeverzegge, Liesgras, Lisdodde, Rietgras, Kalmoes, Egelskop, Scherpe zegge, Riet. 94

Riet: wanneer dit de dominante (en dikwijls enige) soort is. Pioniervegetaties: solitaire planten Waterzuring, Stijf barbarakruid, Cyperzegge, Pluimzegge, Moerasandoorn. Freatofyten: Beekpunge, Blaartrekkende boterbloem, Moerasvergeet-mij-nietje, Zwart tandzaad, Liesgras, Watermunt, vroeger ook Schildereprijs (Rode-Lijst-soort).

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze Vegetatie op het talud Lokaal komen er bloemrijkere vegetatietypen voor; deze werden benoemd volgens de typologie van Zwaenepoel (1998), en zijn in onderstaande tabel beschreven. De eerste drie types leunen nauw bij elkaar aan: het Grote weegbree-Koninginnenkruidtype gaat onder invloed van waterbezoedeling en sterk schommelende grondwaterstanden over naar het LiesgrasRietgrastype (hoe groter de vervuiling, hoe meer Liesgras en Rietgras domineren op de andere soorten); en bij verruiging naar het Harig wilgenroosje-Riettype (hoe ruiger, hoe meer Grote brandnetel en Akkerdistel). Gezien het beperkt aantal soorten was het onderscheid tussen de verschillende typen niet altijd zo duidelijk te maken. In het Scherpe boterbloem-Rode klavertype komen relictsoorten van mesofiele hooilanden van het Glanshaververbond (o.a. Knoopkruid) voor, een vegetatie die thuishoort op de lemige oeverwallen van de rivier. Tabel: Typologie oevervegetaties (naar Zwaenepoel 1998)

Het talud van de rivieroevers is op de meeste plaatsen begroeid met soortenarme grazige ruigten en ruderale vegetaties. Een aantal vegetatietypes is zo kruidenarm dat enkel de vermelding ‘gras’, ‘gras-netelruigte’, ‘bramenruigte’ gebruikt wordt. Iets bloemrijker zijn de wolfspootruigten, waar naast Wolfspoot als dominante soort ook sporadisch Harig wilgenroosje, Moerasandoorn en Engelwortel voorkomen, evenals Grote brandnetel, Rietgras en Liesgras. Deze vegetatietypes zijn samen goed voor 75 % van de oevers van de Toeristische Leie. Ze indiceren allemaal een hoog N-gehalte in de bodem; de hoge trofiegraad van het verontreinigd Leiewater en de invloed van bemesting van aanpalende landbouwgronden zijn hier de bepalende factoren.

hoogte van de Keuzemeersen. De in en over het water hangende takken vormen broed-, foerageer- en rustplaatsen voor vogels, en spelen een belangrijke rol in het dempen van de golfslag. Verspreide opslag wordt aangetroffen over de gehele lengte van de oevers (Es, Esdoorn, wilg, Ratelpopulier) Ecotopen De verdeling en de beschrijving van de aanwezige ecotopen in het projectgebied (behalve de waterpartijen) is gebaseerd op de vegetatiekartering door Esher in opdracht van Stad Gent van Keuzemeersen, Hoge Laken en Assels (2000). Het uitgesproken microreliëf en de vele overgangen tussen bodemtypes gaande van zand tot zware klei levert veel interessante gradiënten op, zodat er op een kleine oppervlakte ook veel verschillende vegetatietypes kunnen voorkomen. De soortenrijkste zones komen vaak overeen met de gradiëntrijkste gebieden en de voorkomende kwelzones. De meanderende Leie overstroomt nog af en toe voor een korte tijd; de rivier staat op die manier nog in contact met het grootste deel van de haar omringende alluviale vlakte; de manier waarop is echter gewijzigd. Door verlaging van het rivierpeil, verminderde overstromingsduur en verhoogde drainage van de landbouwgronden zijn de van oorsprong natte komgebieden droger geworden. Hierdoor zijn van de typische moerasvegetaties nog enkel plaatselijk zeer kleine relicten over. Ook de typische vegetatie op de oeverwallen en donken is vrijwel verdwenen; de natuur is hier verdrongen door bewoning, intensieve tuinbouw en akkerbouw. Relictpopulaties van alluviaal elzenbroekbos verwijzen naar de vroegere aanwezigheid van rivierbossen in het gebied. Stromende wateren: beekvalleien en kleinere waterlopen Minder voedselrijke sloten komen voor in minder voedselrijke graslanden van de Belaertmeersen en de Latemse Meersen, en plaatselijk in de Hoge Laken, de Hoge Blaarmeersen en de Keuzemeersen. In de Keuzemeersen komt Wortelloos, Veelwortelig kroos en Puntig fonteinkruid (Rode-Lijstsoort) voor.

De sloten waren in 1996 nog begroeid met in Vlaanderen steeds zeldzamer wordende soorten als Gekroesd fonteinkruid, Schedefonteinkruid en Smalle waterpest en in mindere mate Klein en Plat fonteinkruid (Rode-Lijst-soort, bedreigd) (Embo 1996). Sinds het zuiverend rietveld in gebruik genomen is, lijkt de huishoudelijke vervuiling in het noordelijk deel afgenomen, en in het centraal en westelijk deel gevoelig toegenomen. Enkele voor mesotrofe wateren indicatieve smalbladige fonteinkruidsoorten werden niet teruggevonden in 1999 (VLM4 2000). Moeras Moerasvegetaties zijn gebonden aan waterrijke gebieden in zowel voedselrijke als voedselarme omstandigheden en kunnen grofweg opgedeeld worden in twee types: grondwater gevoede moerassen die vooral in kwelzones van de vallei voorkomen en door de rivierdynamiek beĂŻnvloede moeras- en verlandingszones die voorkomen op de zware klei in de komgronden (Uep-Ufp) (Van Looy & De Blust 1995). In het studiegebied komen moerasvegetaties als relict langs beken en sloten, als kruidlaag in alluviaal bos, of als aangeplant rietveld. Grote zeggenvegetaties Typerende soorten zijn Moeraszegge, Scherpe zegge, Oeverzegge, Hoge cyperzegge, Pluimzegge, Stijve zegge, Valse voszegge, Gele lis en Wolfspoot. Deze gemeenschap is gebonden aan eutrofe, basenrijke natte tot zeer natte standplaatsen (langdurig waterstanden boven het maaiveld) en wordt geĂŻnundeerd door stilstaand of traag stromend oppervlaktewater, soms kwel. Tijdens de winterperiode staan de vegetaties onder water, tijdens het groeiseizoen mag de vegetatie niet volledig ondergedompeld zijn; de grondwatertafel mag ook maar enkele decimeter onder het maaiveld zakken (Weeda et al. 1994). In de Keuzemeersen komt een grote zeggenvegetatie voor in de kwelzone ter hoogte van de snelweg. Graslanden Het voorkomen van grasland blijft voornamelijk beperkt tot natte gronden; de drogere gronden zijn ingenomen door akkerbouw en tuinbouw. Interessante graslandrelicten zijn terug te vinden in de vochtigste graslanden van de Latemse Meersen en keuzemeersen. Halfnatuurlijke graslanden: Een eerste type van de biologisch zeer waardevolle halfnatuurlijke graslanden die we in de vallei van de Toeristische Leie terugvinden, zijn de zogenaamde dotterhooilanden (hc), met soorten zoals Dotterbloem, Bosbies, Tweerijige zegge, Zwarte zegge, Scherpe zegge, Gewone Waterbies, Pijptorkruid, Holpijp, Egelboterbloem, Watermunt, Lidrus, Moeraswalstro, Moerasvergeet-mijnietje, Zompvergeet-mij-nietje, Zeegroene muur, Trosdravik, Gewoon reukgras, Mannagras, Echte koekoeksbloem. Deze combinatie van graslanden moerassoorten is typisch voor dit type van natte hooilanden Door vermesting en verdroging is de aanwezigheid van de dottergraslanden sterk achteruitgegaan; slechts 33 ha van de circa 1000 ha grasland in de vallei van de Toeristische Leie behoort volgens de hoofdeenheid (eenheid 1) van de BWK tot dit type. Enkele van de mooiste dotterhooilanden zijn terug te vinden in de Latemse Meersen en Keuzemeersen.

Foto (Ecohydrologische studie Seine-Schelde West, aandachtsgebied Dotterbloemgrasland en grote zeggenvegetatie in de keuzemeersen

Keuzemeersen)

Verder werden ook de vochtige graslanden gedomineerd door russen met Pitrus en/of Zeegroene rus, ondergebracht bij de halfnatuurlijke graslanden. Dit type ontwikkelt zich vaak uit dottergraslanden als verstoring optreedt door intensieve beweiding (bodemverdichting) of waterstagnatie. Zowel in de Latemse Meersen als de Keuzemeersen zijn deze russengraslanden sporadisch te vinden. Mesofiele hooilanden behoren tot het Glanshaververbond met veel schermbloemigen zoals Peen en Pastinaak samen met o.a. Gewone glanshaver, Knoopkruid, Margriet, Groot streepzaad. Natte mesofiele hooilanden komen voor op de oeverwallen in de Latemse Meersen en keuzemeersen. Soortenrijke permanente graslanden met halfnatuurlijke relicten De soortenrijke graslanden met halfnatuurlijke relicten zijn terug te vinden in de Keuzemeersen en verspreid in de Latemse Meersen treffen we een aantal grotere graslandcomplexen aan van dit type. Deze graslanden behoren grotendeels tot een min of meer gedegradeerde vorm van de graslanden met het Verbond van Grote vossenstaart, dat men aantreft op vochtige, voedselrijke bodems op klei, lemige klei of veen die â&#x20AC;&#x2DC;s winters langdurig onder water staan. Dit type vindt in Noordwest-Europa zijn grootste verspreiding in stroomgebieden van rivieren, zowel in de komgronden als op de overgang tussen komgrond en oeverwal. Grote vossenstaart is een kensoort en duidt op vrij goede, minder verstoorde situaties. Daarnaast komen ook soorten zoals Glanshaver, Rietgras, Liesgras, Scherpe zegge, Veldlathyrus, Vogelwikke en Moerasrolklaver voor. In een soortenrijkere variant treffen we ook Echte koekoeksbloem en Pinksterbloem aan. Dit type is dikwijls een verdroogde en vermeste vorm van het dottergrasland (Feryn 1999). De typische soorten van de halfnatuurlijke graslanden zijn dikwijls terug te vinden aan de randen of langs slootkanten; de kwetsbare soorten van deze types worden vaak niet meer teruggevonden. - Zo zijn relicten van dottergrasland terug te vinden langs slootkanten van de intensieve weilanden in de komgebieden van Vosselareput, Rekkelingemeersen, Sint-Martens-Leerne, de Hoge Blaarmeersen, alsook in de komgebieden en de kwelzone in de Keuzemeersen. - De kenmerkende kwetsbare soort Grote Ratelaar (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd in Vlaanderen), wordt slechts heel sporadisch aangetroffen in de intensieve weilanden. Ruigten Graslanden, akkers, kapvlaktes en opgespoten percelen die een aantal jaar onbeheerd worden gelaten ontwikkelen zich spontaan tot ruigten. Ruimtelijk en ecologisch staan ruigtekruidvegetaties tussen grasland en struweel of bos. Het belangrijkste onderscheid wordt 99

gemaakt tussen natte en droge ruigten. Dottergraslanden en natte graslanden die niet meer worden beheerd, verruigen en worden dikwijls gedomineerd door Rietgras en Moerasspirea. Ze worden moerasspirearuigten genoemd en behoren tot het natte type. Ze komen voor op iets drogere standplaatsen dan grote zeggenvegetaties en zijn minder lang aan stagnerend grondwater onderhevig. In de winter komt de grondwatertafel tot aan of boven het maaiveld; in de zomer zakt het grondwater niet verder dan een halve meter onder het maaiveld (Butaeye & Hermy 1997). Onder de soortenrijkere vormen worden tevens Poelruit, Kattenstaart, Grote wederik, Gewone engelwortel, Smeerwortel en Gewone Valeriaan aangetroffen. Ook moerasvegetaties kunnen verruigen tot moerasspirearuigten. Men kan ze ook terugvinden onder gedegradeerde vorm langs slootkanten, of als ondergroei van alluviaal elzenbos of populieraanplantingen op natte bodem.

Foto (Ecohydrologische studie Seine-Schelde moerasspirearuigten in de Keuzemeersen

West,

aandachtsgebied

Keuzemeersen),

In het gebied komt moerasspirearuigte voor. Meestal betreft het hier voormalige natte dottergrashooilanden die verruigd zijn door het wegvallen van het maaibeheer. Diverse mooie percelen in de Latemse en Keuzemeersen met overgangen naar dottergrasland of op de vochtigste plaatsen naar grote zeggenvegetaties. Vaak is dit vegetatietype ook terug te vinden aan de slootranden. Alluviale bossen In de vallei van de Toeristische Leie komen veel typische kleinere alluviale elzenbroekrelicten voor, zij het meestal als spontane opslag in een populieraanplant, of met populieren ingeplant in het broekbos. Nitrofiel alluviaal elzenbos komt voor op jonge voedselrijke gronden met een goede vochtvoorziening en een permanent hoge basenbezetting: op natte laaggelegen kleigronden, in de komgronden of als beekbegeleidend bos. In de struiklaag ontwikkelen zich naast Zwarte els soorten als Vlier, Esdoorn, Gelderse roos, Rode kornoelje, Meidoorn, Aalbes. Belangrijke relicten van dit bostype (meestal als ondergroei onder populier) komen voor in de Keuzemeersen, in de kwelzone rond de snelweg; met in de kruidlaag soorten als Gevlekte aronskelk en Gele dovenetel.

100

Alluviaal essen-olmenbos komt voor in de Latemse Meersen (met Speenkruid, Bosandoorn en Hondsdraf) en in de Keuzemeersen. In de struiklaag komen Zomereik, Lijsterbes, Es, Olm, Sporkehout en Vlier voor, in de onderlaag vaak Braam. Elzen-essenbos ontwikkelt zich als overgangsvorm naar de nattere gronden. Voorkomende soorten zijn Speenkruid, Nagelkruid, Salomonszegel, Kruipend zenegroen, Heksenkruid, Echte koekoeksbloem, Gele lis, Watermunt en langs de wegen Brede wespenorchis. Rode-Lijst-soorten: Onderstaande tabel geeft een overzicht van de huidig voorkomende Rode-Lijst-soorten binnen het studiegebied. Hierbij werden gegevens gebruikt uit de floradatabank 1981-2000. De rode lijststatus van een soort geeft aan in welke mate een soort bedreigd is, en in aantal achteruitgaat in Vlaanderen. De volgende categorieën worden gebruikt: UB = met uitsterven bedreigd, B = bedreigd, K = kwetsbaar: deze categorieën worden beschouwd als behorende tot de Rode Lijst, in de strikte zin van het woord; ze zijn beduidend in aantal achteruitgegaan. ZZ = zeer zeldzaam, Z = zeldzaam, VZ = vrij zeldzaam: deze soorten zijn niet beduidend achteruitgegaan, maar komen slechts voor op een beperkt aantal plaatsen. A = achteruitgaand: soorten die momenteel achteruitgaan, en het risico lopen om op korte termijn in de categorie “kwetsbaar” terecht te komen als beschermingsmaatregelen uitblijven. ? = onvoldoende gekend: dit betekent niet dat ze niet bedreigd kunnen zijn.

101

102

We merken op dat er verschillende Rode-Lijst-soorten terug te vinden zijn in de Keuzemeersen. Daaronder een met uitsterven bedreigde soort (Puntig fonteinkruid) en een sterk bedreigde soort (Wortelloos kroos). Aanvullend vinden we er verschillende zeldzame soorten terug. Het spreekt voor zich dat de impact van een op en afrittencomplex in dergelijk gebied deze Rode-Lijst-soorten nog verder onder druk zal zetten of ze zelf kan doen verdwijnen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe deze kostbare soorten beschermd zullen worden. Het VEN-gebied van de Latemse en Keuzemeersen is onderhevig aan bescherming. De beschermingsgraad van natuurlijke ecotopen is afhankelijk van het vegetatiewijzigingsbesluit, het bosdecreet, en van de gewestplanzones waarin ze gelegen zijn. De Leievallei tussen Deinze en Gent is om reden van zijn hoge natuurwaarden gedeeltelijk opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN-gebied ‘Vallei van de Beneden-Leie’ code 213). Op diverse plaatsen zoals in de keuzemeersen zijn nog mooi ontwikkelde dotterbloemvegetaties aanwezig, typische vegetaties voor valleigebieden. Het “wijzigen van vegetatie en kleine landschapselementen" (opgenomen in uitvoering van de 103

Wet op Natuurbehoud, B.S. 10/01/1998 en de omzendbrief LNW/98/01, B.S. 17/02/1999), is in bepaalde gevallen verboden of onderhevig aan een ‘natuurvergunning’. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging in holle wegen, graften, bronnen, poelen, vennen, heiden, moerassen, waterrijke gebieden en duinvegetaties in het ganse Vlaamse Gewest. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging van historisch permanent grasland, duingrasland (gedefinieerd volgens het Natuurdecreet) en poelen gelegen in groen-, park-, buffer- en bosgebieden. Wel bestaan er uitzonderingsbepalingen op deze regel, bv. in of nabij kavels van woningen of bedrijfsgebouwen, in het kader van beheersplannen van AMINAL-Afd. Natuur of bij landinrichtingsprojecten. Tevens kunnen individuele afwijkingen toegestaan worden door de bevoegde Minister. Een natuurvergunning is verplicht in Vogelrichtlijn-, Habitatrichtlijn- en Ramsargebieden; beschermde duingebieden (Duinendecreet) en in gebieden met gewestplanbestemmingen zoals groen-, bos-, park- en buffergebied, natuurontwikkelingsgebieden, agrarische gebieden met ecologisch belang of agrarische gebieden met bijzondere waarde, valleigebieden en brongebieden voor: - het afbranden, vernietigen, beschadigen of doen afsterven van vegetatie met mechanische of chemische middelen, - het wijzigen van historisch permanent grasland met inbegrip van het micro-reliëf, - het aanplanten of rooien van bosjes op plaatsen met vegetatie, het wijzigen van reliëf, - de nivellering van micro-reliëf, - het wijzigen van de waterhuishouding door drainage, ontwatering, dichten, - het wijzigen van het overstromingsregime van vegetatie. 35 Verder is er ook een natuurvergunningsplicht voor wijziging van kleine landschapselementen (o.a. houtkanten, heggen, bermvegetaties, holle wegen, bronnen, graften, met inbegrip van perceelsbegroeiingen en sloten) in de gebieden en zones waarin een vergunningsplicht op de wijziging van vegetatie geldt, in de landschappelijke waardevolle agrarische gebieden op de geldende plannen van aanleg, en in de (nog af te bakenen) gebieden van het IVON voor: - het rooien of verwijderen en het beschadigen van houtachtige beplantingen op bermen of taluds of langs waterlopen, dijken of taluds, heggen, hagen, houtkanten, houtwallen, bomenrijen, hoogstamboomgaarden, - het afbranden en vernietigen, beschadigen of doen afsterven met mechanische of chemische middelen van de vegetatie horende bij kleine landschapselementen of van perceelsrandbegroeiingen en sloten, - het uitgraven, verbreden, rechttrekken, dichten van stilstaande waters, poelen of waterlopen. Dit besluit is van toepassing op het VEN-gebied waarin scenario O1+ wordt uitgevoerd. Ecologische verbindingsfunctie: De vallei van de Toeristische Leie vormt in principe een belangrijke ecologische corridor voor fauna en flora. De aanwezige natuurelementen in de nog grotendeels open ruimte van de vallei enerzijds en de rivier zelf anderzijds, kunnen een belangrijke rol spelen in de migratie van organismen. De combinatie van open meersgebieden met een vrij groot bebost areaal bieden een uitgelezen biotoop voor bepaalde faunasoorten. De natte meersen zoals de Latemse en Keuzemeersen bieden een uitwijkmogelijkheid voor de grote vogelpopulaties die in de Bourgoyen (beschermd als Ramsargebied) pleisteren en broeden. De boscomplexen vormen stapstenen tussen de omliggende Hospicebossen, de Vinderhoutse bossen en de kleine bosgebieden van de Scheldevallei. Door de aanwezigheid van veel gradiëntsituaties op de overgangen van zand tot zware klei is er een grote variatie aan levensgemeenschappen mogelijk. Toch zien we dat door de hedendaagse maatschappelijke ontwikkelingen zoals de uitbreiding van het wegennet, van de urbane zones en de intensivering van de landbouw, de ecologische waardevolle gebieden onder grote druk staan. Er treedt een verregaande versnippering en isolatie op van de waardevolle ecotopen. Verdroging en vermesting 104

resulteren in het verdwijnen van de natte, soortenrijke hooilanden en graslanden; de typische moerasecotopen zijn nagenoeg verdwenen. Alluviale bossen komen slechts voor als relicten in populieraanplantingen of als heel kleine bosrestantjes in de beekvalleien. Door verkleining in oppervlakte van deze typische en kwetsbare ecotopen worden de randeffecten van vermesting, verdroging en verstoring steeds groter met een daling van de algemene biodiversiteit en een genetische verarming van de restpopulaties tot gevolg. Het voorgestelde complex O1+ zal enkel bijdragen aan de verdere versnippering van waardevolle ecotopen. Deze impact moet uitgebreid onderzocht worden. Voor de ontwikkeling van watergebonden flora en fauna is de waterkwaliteit de meest beperkende factor. Enkel een drastische verbetering hiervan, samen met een beperking van de verstoring door recreatievaart, maakt de ontwikkeling van wateren moerasecotopen langs de rivier terug mogelijk. Doordat nog belangrijke natuurwaarden en relictvormen van de oorspronkelijke ecotopen aanwezig zijn, fungeert de rivier en haar vallei inclusief meersengebied nog beperkt als ecologische corridor. Ingrijpen op dit kwetsbare ecosysteem door een omvangrijk open afrittencomplex zou een ecologische schande zijn. Door het opwaarderen van de natuurwaarden van de vallei en de rivier, zou dit gebied pas echt een volwaardige verbindende functie krijgen.

3.2.2.7 Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Voor een landschapsecologische beschrijving van de laatste historische referentie zijn de bronnen grotendeels beperkt tot de kaarten van Graaf de Ferraris (Ferrariskaarten) opgemaakt tussen 1772 en 1779, en de beschrijving van het grondgebruik door Vermeulen, 1988 (gebaseerd op oude kadasterplannen). Een vergelijking van het bos en meersengebied tussen 1772 en nu werd gemaakt. Onderstaande tabel geeft een vergelijkend overzicht per deelgebied. Ten tijde van Ferraris was het grondgebruik vrij eenduidig: in het alluviaal gebied moerassige weiden, op de hoger gelegen kouters en donken akkers (veelal omgeven door hagen, behalve op Afsneekouter) en schaarse bebouwing, op het rivierduin bos met op de randen bebouwing. Ook was de open ruimte weinig versnipperd en waren ecologische barriĂ¨res afwezig. Tabel: Vergelijking van het studiegebied tussen 1772 (de Ferraris) en nu

In de eerste helft van de 19de eeuw werden door crisis in de vlasnijverheid nieuwe 105

bestaansmiddelen in de landbouw gezocht, waarop veel minder geschikte gronden in cultuur werden genomen: veel bos werd hiertoe gerooid, vochtig grasland werd omgezet in akkerland. In de 20ste eeuw werd, als gevolg van de landbouwpolitiek gevoerd door de Europese Unie, veel akkerland terug omgezet in grasland. Rond het Gentse kende de bebouwing een enorme vlucht. Op het rivierduin groeit de residentiële bebouwing sterk aan ten koste van het resterende duinbos, ook langs de Leieoevers komt veel residentiële bebouwing. De aanleg van de spoorweg Gent-Brugge rond het begin van de 18de eeuw, de aanleg van de snelweg E40 in de jaren ’50 en het uitgraven van de Ringvaart in de jaren ’60 veroorzaken in het westelijk deel van het studiegebied een versnippering van het valleigebied. Tussen Deinze en Drongen is het aandeel meersen in het alluviaal gebied vrij gelijk gebleven, wel zijn er delen opgehoogd. De impact van een open afrittencomplex op de versnippering in aaneengesloten meersengebied met ook akkerlanden en bos moet uitgebreid bestudeerd worden. Het gebied wordt vandaag reeds doorsneden door een snelweg, een grote gewestweg en een spoorlijn, en verder nog een heel wegennet gerelateerd aan de intensieve bebouwing in het gebied. Ook wordt de versnippering van typische vallei-ecotopen veroorzaakt door intensief landbouwgebruik (akkers en intensieve graslanden uit de BWK), waardoor de vallei-ecotopen teruggedrongen worden naar de perceelsranden en de weinige resterende natte percelen De zone wordt gekenmerkt door een vrij open veen landschap, dat sterk contrasteert met de aangrenzende dienstenzone. Aan de rand van de dienstenzone midden in het projectgebied voor variante O1+ bevindt zich een bouwkundig erfgoed, Hoeve ’t Keuzegoed. Omwalde hoeve met losstaande bestanddelen toegankelijk langs vierkante bakstenen hekpijlers en omvattende: een gaaf bewaard boerenhuis (ten oosten) uit het eerste kwart van de 18de eeuw, met in het verlengde linker stal en rechter zijaanbouwsel, dwarsschuur ten zuiden, een ruime schuur en stalvleugel op de westzijde en tenslotte nog een klein dienstgebouwtje aan de mestvaalt midden het erf. Boerenhuis van negen traveeën en één bouwlaag met zadeldak (nok loodrecht op de straat, pannen) en twee dakkapellen met puntgeveltje. Geprofileerde houten modillons met diamantpunt onder het overstekend dekschild. Licht geel beschilderd bakstenen gebouw op gepikte plint. Vier rechthoekige beluikte vensters. Tussen smalle rechthoekige deur en rechter venster kleine gevelsteen met jaartal 1720. Rechter zijgevel afgewerkt met muurvlechtingen en in geveltop voorzien van twee korfboogvormige laadvensters. Rechts zij-aanbouwseltje oorspronkelijk afgewerkt met muurvlechtingen (zie sporen) later lichtjes verhoogd. Binnenin bewaarde grote schouw.

106

Bron: Bogaert C., Lanclus K. & Verbeeck M. 1983: Inventaris van het cultuurbezit in BelgiĂŤ, Architectuur, Stad Gent, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4ND, Brussel - Gent. Auteurs: Lanclus, Kathleen Datum tekst: 1983 Visuele verandering: Het voorgestelde scenario O1+ (de trompet) zal een grote visuele hinder veroorzaken. Een aandamming van minimaal 8m hoog boven het maaiveld moet gemaakt worden om op de E40 te kunnen aansluiten zowel ter hoogte van de afritten als ter hoogte van de opritten. Bovenop deze erg hoge dame komen dan nogmaals vrachtwagens en ander verkeer. De visuele overlast op de woonzones zijn de weg zelf, de verlichtingspalen overdag, en de wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten â&#x20AC;&#x2122;s nachts. De visuele overlast op de recreatiezones zijn de weg zelf, de 107

verlichtingspalen overdag, en de wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten ’s nachts. Het plaatsen van grondreflectors of aangepaste, minimale verlichting in de plaats van de normale verlichting moet als milderende maatregel onderzocht worden. Daarnaast moet onderzocht worden hoe de visuele overlast van het verkeer verminderd kan worden. Hierbij moet het alternatief van de installatie van een lichtondoorlaatbare afscherming van een aarden wal met bermvegetatie naast de nieuwe weginfrastructuur te worden onderzocht. We wensen te benadrukken dat het voorgestelde alternatief in het natuurgebied van de keuzemeersen komt te liggen. Dat gebied staat bekend als uitgebreid broedgebied. Zie deelbemerkingen onder het punt fauna. Indien in dit bovenstaande scenario werkzaamheden in het vogelbroedseizoen plaatsvinden zijn er mitigerende maatregelen noodzakelijk voor broedvogels, welke in het broedseizoen eventueel begeleid moeten worden door een ter zake kundige ecoloog. Er zijn mitigerende maatregelen noodzakelijk ter voorkoming van lichtoverlast op potentiële verblijfplaatsen, foerageergebieden en vliegroutes van de onder punt fauna besproken types vleermuizen. Er geldt een zorgplicht voor vissen en amfibieën.

3.2.2.8 Mens-Ruimtelijke aspecten De leefruimte waarin het voorgestelde scenario O2+, de trompet wordt ingepland heeft vandaag een sterke sociale residentiële en recreationele dimensie. Het gebied Keuzekouter, Keuzemeers, Keuze en de door natuurpunt onderhouden wandelwegen doorheen de Keuzemeersen trekken zowel in de winter als in de zomer grote groepen wandelaars en fietsers aan. Er lopen meerdere officiële wandelparcours doorheen het gebied. Daarnaast loopt ook de bij fietsers wijdverspreide knooppuntenroute door het gebied. Er zijn dus zowel maatschappelijke en individuele belangen die ertoe leiden dat het gebied uit het voorgestelde scenario O2+ niet voldoet om een dergelijke op en afrittencomplex te bouwen. De woongebieden Keuze, Keuzemeersen, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan, Ernest Solvynsdreef vertegenwoordigen een woongebied van hoge kwaliteit. Het is evident dat een dergelijke verkeerswisselaar de kwaliteit van het woongebied sterk aantast. We benadrukken dat de gemiddelde kwaliteit van de woningen in dit gebied erg hoog is. Er is erg veel nieuwbouw die aan de strengste eisen qua energie-efficiëntie (E-peil) en isolatie moeten voldoen. Het belang op gezinsniveau van de financiële uitgaven voor wonen is duidelijk. In het gezinsbudget vertegenwoordigen de woonuitgaven ongeveer 28.5%. (Dit cijfer is het totaal van de bestedingscategorieën 'wonen'; 'water, verwarming, elektriciteit'; 'duurzame huishoudartikelen'.) (Onderzoek 1987-1988 - Statistisch zakjaarboek 1992). De hoge kwaliteit van de woonzones in het gebied staat ook rechtstreeks in verband met de recreatiezone die de keuzemeersen vormt. Recreatie is een fundamentele menselijke behoefte die specifieke eisen aan haar fysische omgeving stelt. De recreatiemogelijkheden dragen in grote mate bij tot de kwaliteit van de leefomgeving. Het gebied is een aantrekkingspool voor wandelaars en fietsers vanuit gans drongen maar evengoed vanuit Gent en andere buurgemeenten. De toeristische Leievallei is een publiekstrekker bij uitstek tijdens mooie weekenddagen. De directe verbinding via de Leieoever aan heilig Huizeken door de Keuzemeersen tot aan Baarle veer is een unieke fiets en wandelroute. Het toeristisch potentieel van het gebied is groot. Door een dergelijk complex dreigt er dus ook een impact te zijn voor horecabedrijven die in de onmiddellijke omgeving liggen van het besproken gebied zoals Heilig Huizeken, … Er moet in het mogelijke scenario O2+ met de impact op deze belangrijke functies van wonen en recreatie rekening gehouden worden. 108

3.2.2.9 Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid Veiligheid: In de zone voor scenario O1+ zijn enkele nutsinstallaties gelegen die gepaard gaan met zekere veiligheidsrisico’s: aardgasleidingen, rioleringen, Gezondheid: Luchtkwaliteit Fijn stof is zowel op korte als op lange termijn schadelijk voor onze gezondheid. Bij hogere fijnstofconcentraties stijgt het aantal luchtwegklachten en zijn er meer spoedopnames. Luchtwegeninfecties en astma worden erger, mensen hoesten meer en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen neemt toe. Bij langdurige blootstelling aan fijn stof vermindert de longfunctie en stijgt de kans op chronische luchtwegenaandoeningen. Bovendien zijn deeltjes afkomstig van verbrandingsprocessen schadelijk omdat ze kankerverwekkende stoffen, zoals polyaromatische koolwaterstoffen, bevatten. Fijn stof kan bloedvaten doen dichtslibben en hartaanvallen veroorzaken. Volgens het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek is fijn stof kankerverwekkend voor de mens. Door deze effecten zorgt fijn stof voor een daling van de levensverwachting. Volgens de meest recente studie van Milieurapport Vlaanderen verliest elke inwoner in Vlaanderen gemiddeld ongeveer één gezond levensjaar door fijn stof. Deeltjes groter dan 10 micrometer worden door de neus vastgehouden en uitgescheiden via het slijmvlies. Kleinere zwevende deeltjes komen bij inademing in de longen terecht. In de longen treedt schade op, maar hoe dat juist gebeurt is nog onzeker. Wetenschappers denken dat de kleine deeltjes ontstekingsreacties veroorzaken en de zuurstofopname bemoeilijken. Die ontstekingsreacties zijn ook schadelijk voor het hart. Het is bovendien niet zo duidelijk welk effect de chemische en fysische samenstelling heeft op onze gezondheid. Het lijkt er wel op dat de kleinste deeltjes nog schadelijker zijn omdat ze dieper in de longen doordringen. Sommige mensen zijn ook gevoeliger voor fijn stof dan anderen. De meest kwetsbare groepen zijn ouderen en personen met hart-, vaat- of longaandoeningen. Studies geven aan dat er geen veilige ondergrens is bij blootstelling aan fijn stof. De huidige EUgrenswaarden zijn dan ook een compromis tussen gezondheids- en socio-economische belangen. Hoe klein de blootstelling ook is, er is een meetbaar schadelijk effect op de gezondheid. Minder stof produceren blijft dus altijd gunstig voor onze gezondheid. De jaargemiddelde concentraties gemeten voor scenario O1+ voldoen aan de wettelijke grenswaarden, maar de berekende fijn stof-waarden ter hoogte van bewoning liggen wel hoger dan de WGO (Wereld Gezondheidsorganisatie) doelstellingen. Dus niettegenstaande er ruimschoots aan de wettelijke bepalingen voldaan wordt dient er toch rekening gehouden te worden met mogelijke gezondheidseffecten. Met betrekking tot de gezondheidsaspecten blijkt vooral de impact inzake ultra fijn stof (inclusief roet) bepalend te zijn. Zie ook opmerkingen onder deel lucht. Voor PM is er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten voorkomen. Bij korte episodes – 24 uur – van luchtverontreiniging verergeren bestaande gezondheidsproblemen, zoals luchtweginfecties en astma. Bij chronische blootstelling maakt de WGO melding van een vermindering van de longfunctie, een toename van chronische luchtwegaandoeningen en een verminderde levensverwachting. Midden 2012 classificeerde het International Agency for Research on Cancer 109

(IARC), het gespecialiseerde 1 CHEMKAR PM10 – Stedencampagne Chemische karakterisering van fijn stof in Antwerpen, Gent, Brugge en Oostende, VMM 2011-2012 Mei 2016 Pagina A-6 kankeragentschap van de WGO, dieseluitlaatgassen als kankerverwekkend voor de mens. Dieselwagens stoten – ten opzichte van benzinewagens – veel meer stikstofoxiden en roetdeeltjes uit. Zwarte koolstof (EC/BC) is een maat voor roet. Eind 2013 classificeerde het IARC ook fijn stof als kankerverwekkend voor de mens2 . NO2 veroorzaakt irritatie van de luchtwegen; zowel korte episodes met hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk. De richtwaarden van de WGO liggen dikwijls veel lager dan de geldende normen (zie hoofdstuk 3). Het blijft daarom belangrijk om te streven naar een betere luchtkwaliteit, zeker op plaatsen waar er blootstelling is van de bewoners aan het fijn stof. Fijn stof beperken door milderende maatregelen Nieuwe regels om fijn stof van bouwwerken te beperken Vanaf 1 januari 2017 is een aannemer verplicht om bij bouw-, sloop- en infrastructuurwerken de stofemissies zo laag mogelijk te houden. Bedoeling van de nieuwe milieuvoorwaarden in de Vlaamse milieuwetgeving (Vlarem) is om het fijn stof dat bij bouwwerken vrijkomt, te verminderen en de overlast voor omwonenden te beperken. De wetgeving is van toepassing op alle bouw-, sloop- en infrastructuurwerken uitgevoerd in open lucht door een aannemer die langer dan één dag duren. Activiteiten uitgevoerd door een particulier vallen niet onder het toepassingsgebied. Het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie volgt de implementatie van de nieuwe wetgeving op. De nieuwe wetgeving omschrijft vier concrete maatregelen voor het voorkomen van stofemissies die afkomstig zijn van breekwerken, zandstralen, polijsten, slijpen, boren, frezen, zagen en slopen. Minimaal één van deze vier maatregelen moet genomen worden. Het gaat met name over de maatregelen: 1. afscherming met doeken of zeilen 2. beneveling van de locatie waar de werken worden uitgevoerd 3. bevochtiging ter hoogte van de apparatuur 4. rechtstreekse stofafzuiging op breekhamers, polijstmachines, slijpschijven, boormachines, freesmachines en schuurmachines. Geluid Er is een groot deel van de woningen gelegen binnen de Lnight 40 dB(A) contour (doelstelling WHO, welke mogelijke slaapverstoring aangeeft). Geluidsoverlast dient in dit scenario te worden beperkt door milderende maatregelen uit te voeren. Hierbij dringen we aan om na te gaan of milderende maatregelen voldoende zijn voorzien en om de eerder beschreven aarden dam met coniferenbegroeiing in beschouwing te nemen aangezien deze zowel het geluid als het fijn stof verminderen.

3.2.2.10

Verkeersdisciplines:

In de werkgroep mobiliteit van Leefbaar Baarle vzw werd door frequente fietsers een voorstel uitgewerkt voor fietsers en voetgangers om de groene routes van de Leievallei te combineren met de verplaatsingen tussen Deinze en Gent. Tevens werd gedacht aan een goede en veilige bereikbaarheid van de school. Voor de details omtrent dit alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW verwijzen we naar de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

111

3.3 VARIANTE 3: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET OOSTEN, SCENARIO O3, “DE LUS”

3.3.1 Pro/contra De voorgestelde variante scenario O3 is gelegen in VEN gebied. In het ontwerp VEN 1ste fase (opgemaakt september 2002, en onderworpen aan openbaar onderzoek), werd binnen het studiegebied 465 ha VEN-gebied (Vallei van de Benedenleie) afgebakend. Het betreft hier grote delen van Vosselareput, de westelijke Ooidonkmeersen en Ooidonkbos, Otegemse ham, Latemse meersen, Keuzemeersen en het Centrale meersengebied van de Assels; en kleinere delen in de Rekkelingemeersen, de meersen van Deurle en de meersen van Leerne. Het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) is een samenhangend en georganiseerd geheel van gebieden van de open ruimte, waarin een specifiek beleid inzake natuurbehoud wordt gevoerd en waarin natuur de hoofdfunctie is. Het VEN heeft een reglementair karakter. Het VEN omvat Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). Binnen het VEN gelden volgende voorschriften: - behoudens individuele of algemene ontheffing is het verboden: pesticiden te gebruiken, de vegetatie, kleine landschapselementen, het bodemreliëf, de structuur van waterlopen of het waterpeil te wijzigen. Het blijft wel mogelijk om de bestaande drainage en irrigatiesystemen en de waterlopen te onderhouden; Dit besluit is van toepassing op het studiegebied van scenario O3. Het integratiebeginsel bepaalt dat het toebrengen van zowel ‘vermijdbare’ als ‘onvermijdbare of onherstelbare’ schade verboden is.

112

3.3.2 MER disciplines 3.3.2.1 Bodem We merken op dat het huidig bodemgebruik in het plangebied omschreven wordt als voornamelijk discontinue bebouwing en landbouw. Hierbij wordt volledig vergeten dat een groot deel van het complex in natuurgebied komt te liggen, in casu de Ven Vallei van de beneden Leie, met daarin een belangrijk stuk Vlaams natuurreservaat ‘Keuzemeersen’ en het aangrenzende Vlaams natuurreservaat ‘Latemse meersen’.

temperatuur. Opnieuw een gunstig element tegen de opwarming van de aarde. De bodem bestaat vnl. uit klei en veen. De kleiige en venige bodems zijn niet infiltratiegevoelig, maar zeer grondwaterstromingsgevoelig (ondiep grondwater, kwel). Het risico op grondwaterverlaging, zettingen en grondwaterstromingen is zeer groot omdat bemaling zal nodig zijn voor een dergelijke open afrittencomplex te realiseren. We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar. Van de watervoerende lagen is de effectieve doorlatendheid niet exact gekend. Hierdoor is de berekening van de effecten van de bemaling steeds een benadering van de realiteit. In de studie zal daarom rekening gehouden worden met een “slechtste geval” situatie. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe een dergelijk complex zoals scenario O3 impact zal hebben op de grondwaterstroming en op de afbraak van het veengebied. Bodem verzuring: Bodemverzuring is de verandering van het protonenevenwicht in de bodem, en heeft gevolgen voor de chemische evenwichten in de bodem. Bodemverzuring is een natuurlijk proces (uitloging van basische kationen door percolatie van regenwater), maar kan onder invloed van antropogene factoren versneld of afgeremd worden. Vooral de niet-gebufferde zandbodems zijn gevoelig voor verzuring. Bodemverzuring hangt nauw samen met de hydrologie van de standplaats. Op droge standplaatsen, waar alleen percolatie optreedt, spelen slechts de neerslagintensiteit en de depositie van verzurende stoffen een rol. Deze standplaatsen zijn het gevoeligst. Het spreekt voor zich dat een gebied dat afgesneden wordt door een betonnen afsluiting zoals een open afrit bijzonder gevoelig zal zijn aan deze verzuring. Het alluviaal bos ter hoogte van het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen is een waardevol ecosysteem. De impact op dit gebied moet uitgebreid onderzocht worden. Ingrijpende verandering zoals een open afrittencomplex van meerdere honderden meters beton op vochtige standplaatsen kan de nauwe balans in gevaar brengen. In de natte perioden van het jaar bereikt het grondwater via capillaire opstijging het maaiveld, of op natte standplaatsen waar een kwelstroom aanwezig is, kan de bodem opnieuw worden opgeladen met basen. Ook via periodieke overstroming vanuit de Leie kan het oppervlaktewater een valleigebied terug opladen met basen. De realisatie van een dergelijk open afritten complex in dit meersengebied zal door opstuwing van drainage waters een stagnatie van regenwater en bijhorende oppervlakkige verzuring veroorzaken. Effecten van bodemverzuring zijn het vrijkomen van toxisch aluminium en toxische zware metalen. Dit veroorzaakt een toename van een beperkt aantal tolerante soorten, terwijl een groot aantal gevoelige (en vaak zeldzame) soorten verdwijnt (Dumortier et al. in Kuijken et al. 2001).

3.3.2.2 Water Integraal waterbeheer De administratieve overheid voert in het VEN een beheer van de waterhuishouding gericht op de verwezenlijking van een duurzaam ecologisch functioneren van een watersysteem (zgn. “integraal waterbeheer”) dat bij de bestaande of beoogde natuur behoort. In het bijzonder wordt beoogd: - het terugdringen van de risico's op verdroging, 114

- het herstel van verdroogde natuurgebieden, - bescherming van de insijpelingsgebieden van het grondwater, - het beheer van waterlopen gericht op het behoud of herstel van natuurwaarden (behoud en herstel waterkwaliteit, waterkwantiteit en de natuurlijke structuur van waterlopen en hun randzones) zonder dat dit disproportionele gevolgen heeft voor de gebieden buiten het VEN. Hoewel de waterkwaliteit van de Leie er de laatste jaren op vooruit gegaan is, is ze nog altijd de meest verontreinigde rivier in Vlaanderen. De Toeristische Leie heeft een matige waterkwaliteit, de kwaliteit in de zijbeken varieert van matig tot zeer slecht. De grootste verontreinigingsbronnen zijn de industrie stroomopwaarts (zware metalen), intensieve landbouw en huishoudelijk afvalwater (stikstof en fosfaten). Ook de waterbodem is sterk verontreinigd met zware metalen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe de insijpelingsgebieden van het grondwater zullen beschermd worden. In het waterkwantiteitbeheer is het herstel van de verstoorde hydrologische omstandigheden belangrijk. Het ecologisch herstel van het riviersysteem vraagt zo natuurlijk mogelijke waterpeilen in rivier en vallei. Verhoging van de (grond)waterstand en het herstel van kwelinvloeden zijn hierbij essentieel. Er dient gestreefd te worden naar een vrije instroming van beken en grachten van en naar de Leie. Door het maximaal benutten van de natuurlijke overstromingsgebieden in de rivieren de beekvalleien en de herwaardering van de beken- en grachtenstelsels in de aangrenzende agrarische gebieden kan men een vertraagde waterafvoer realiseren en een afzwakking van piekdebieten bekomen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe de natuurlijke structuur van de Leie en haar randzones (beken) onaangetast blijft. Er zal in tegendeel zwaar ingegrepen worden op deze natuurlijke structuur door barrièrewerking te creëren via doorkruising van het grachtenstelsel met een hoge betonnen berm om het open afrittencomplex te realiseren. Samenhangend watergeheel Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) kreeg een wettelijke basis in het Decreet van 24/07/1996 houdende de ruimtelijke planning, en vervolgens in het Decreet van 15/05/1999. Hierin zijn de bepalingen vervat m.b.t. de ruimtelijke structuurplannen en de daarmee corresponderende verordeningen op 3 niveaus: het Vlaams Gewest, provincies en gemeenten. Tevens bevat het een overgangsregeling m.b.t. de bestaande gemeentelijke structuurplannen. Het RSV geeft het integratiekader aan waarbinnen de verschillende sectoren (stedelijk gebied, buitengebied, economische centra, verkeers- en vervoersinfrastructuur) zich ruimtelijk verder kunnen ontwikkelen. De ruimtelijke structuur van het buitengebied wordt bepaald door de natuurlijke structuur, de agrarische structuur, de nederzettingsstructuur en de infrastructuur. De natuurlijke structuur dient volgens het RSV te worden afgebakend en ontwikkeld. Deze natuurlijke structuur wordt omschreven als een samenhangend geheel van rivieren beekvalleien, natuurgebieden, boscomplexen en andere gebieden waar de voor natuur structuurbepalende elementen en processen tot uiting komen. Aanvullend hierop staat de ecologische infrastructuur gevormd door vlakke, lijn- en puntvormige elementen, door geïsoleerde natuur- en bosgebieden en door parkgebieden. Bijgevolg bestaat de natuurlijke structuur uit gebieden waar de natuurfunctie in verschillende gradaties aanwezig is (bv. als hoofd-, neven- of basisfunctie). Om deze structuur goed te laten functioneren moeten voldoende omvangrijke en samenhangende gebieden gerealiseerd worden, waarbij deze voldoende worden gebufferd tegen externe invloeden en met elkaar verbonden worden. Uit het eindrapport van de ecohydrologische studie Seine-Schelde West uitgevoerd door Ecorem n.v. in opdracht van WATERWEGEN & ZEEKANAAL NV (Dossiernr. B01/2131/01.007.R7 115

November 2011) blijkt het volgende: Ter hoogte van de Toeristische Leie is de vallei zeer breed met lage weiden, zodat deze een tijdelijk buffergebied vormen ten tijde van overstromingsgevaar. Ondanks het feit dat de Leie in het studiegebied nog haar meanderend verloop behouden heeft, is de overstromingsdynamiek wel sterk gewijzigd door het graven van de ringvaart. Echter zijn de debieten die de Toeristische Leie te verwerken krijgt bij hevige neerslagperiodes kortstondig zeer groot. Dit heeft kortstondige hevige overstromingen tot gevolg.

In het kader van de werken voor het creĂŤren van nieuwe grachten en rioleringen door Farys is een volledige afwateringsanalyse gebeurd voor de wijken Keuzemeers, Keuze Kouter, Karel De Bondtlaan, Ernest Solvynsdreef en Weegbreestraat. Navraag bij de verantwoordelijke waterbouwkundig ingenieur van Farys bevestigt dat er geen rekening is gehouden in dit afwaterplan met een nieuw te bouwen complex van dergelijke omvang in een risicogebied voor overstromingen. Het samenhangend geheel van rivier- (Leie) en beekvalleien zal door het realiseren van een dergelijk complex zoals scenario O3 opgebroken worden en zal een sterke verandering veroorzaken in de berekende afwateringsplanning. Wij herinneren eraan dat deze wijken overstromingsgevoelig zijn en dat het samenhangend veengebied veel water opslaat. Ingrijpen in het veengebied zal de natuurlijke afwateringsbuffer gevoelig verstoren en mogelijks tot nieuwe wateroverlast zorgen in de vermelde wijken. Ingrijpen in het meerslandschap zal de natuurlijke afwateringsbuffer gevoelig verstoren en mogelijks tot nieuwe wateroverlast zorgen in de vermelde wijken.

116

Bovenstaande figuur toont de afwateringsgrachten die het gebied in scenario O1+ doorkruisen. Er moet uitgebreid bestudeerd worden hoe een dergelijk complex de impact op nieuwe overstromingen kan beïnvloeden. We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat mogelijk niet voor alle waterlopen in het plangebied gegevens beschikbaar zijn in verband met kwaliteit en kwantiteit doordat ze niet zijn geïnventariseerd. Debietsgegevens van de beken in dewelke het eventuele bemalingswater wordt geloosd, zijn mogelijk niet beschikbaar. Ook de inschatting van de huidige waterkwaliteit hangt af van de beschikbaarheid van meetgegevens op de betrokken waterlopen.

3.3.2.3 Mens – Verkeer De uitvoering van scenario O3 zal een sterke impact hebben op de woonwijken Ernest Solvynsdreef, Karel De Bondtlaan, Keuzekouter, Keuzemeers en Keuze. Deze wijken worden ontsloten via de Ernest Solvynsbrug of via de Brouwerijstraat. Het is evident dat scenario O1+ de normale passage zeer ernstig zal hinderen. Daarbij komt nog dat er een bijkomende aanzuiging zal zijn van verkeer door het werfverkeer. Ons inziens is het belangrijk te onderzoeken hoe het residentiële verkeer en het werfverkeer zullen gescheiden worden. Er dient ook te worden onderzocht wat de milieueffecten van het werfverkeer de werken zijn op de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen. Er dient tenslotte ook nagegaan te worden welke maatregelen kunnen worden genomen om mogelijke tijdelijke of permanente schade aan de unieke fauna en flora in en rondom het natuurgebied Keuzemeersen te voorkomen. Indien voor een dergelijk scenario wordt geopteerd zal een noodbrug over de E40 noodzakelijk zijn om het verkeer uit de woonwijken de toegang te geven tot de N466 en de oprit naar de E40. Het kan onmogelijk de bedoeling zijn om zwaar werfverkeer door een woonwijk met het kader 117

van een speelstraat te sturen zoals de Moortelputstraat.

3.3.2.4 Geluid en trillingen De aanleg van nieuwe autosnelwegen valt onder de categorieën van projecten die overeenkomstig artikel 4.3.2, § 1 van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid aan de project-MER worden onderworpen en waarvoor een project-MER moet worden opgesteld. In het MER dient de verwachte geluidsimpact van het project te worden ingeschat en indien het project een negatieve impact heeft op het geluidsklimaat dienen er milderende maatregelen te worden voorgesteld. Om dit in te schatten dient men conform het richtlijnenboek Geluid (versie februari 2011) aan de gedifferentieerde referentiewaarden te toetsen die zijn opgenomen in het huidige MER richtlijnenboek geluid en trillingen (https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/geluid%20en%20trillingen.pdf , p113). Voor een nieuwe snelweginfrastructuur wordt er getoetst aan een Lden-niveau van 60 dB en een Lnight-niveau van 50 dB. De gedifferentieerde referentiewaarden maken differentiatie tussen type weg en bestaand/nieuw. Zo zijn de toetsingswaarden voor nieuwe en bestaande wegen verschillend, waarbij die voor nieuwe wegen strenger zijn. De variante Complex verschoven naar het oosten, scenario O3, “de lus” bevat een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur en moet voldoen aan de Lden-niveau 60dB en Lnightniveau van 50dB. Tabel: Gedifferentieerde referentiewaarden voor wegverkeer uit MER richtlijnenboek geluid en trillingen

Bepaling studiegebied: Meetpunten ten aanzien van de receptor ‘mens’ Het studiegebied waarop de metingen dienen te gebeuren moet zich uitstrekken tot de 50dB(A) geluidscontour, het tracé waarbinnen een effect kan verwacht worden. Deze meetpunten mogen niet gehinderd worden door gebouwen tussen meetpunt en het nieuw te realiseren complex en/of autostrade. Op de huidige kaart is dat niet het geval. Ten zuiden en ten oosten van het scenario O3 bevinden zich woonkernen waar er geen discrete meetpunten gesitueerd zijn in de huidige voorliggende geluidsbepalingen. Aangezien de straten Ernest Solvynsdreef, Weegbreestraat, Keuzekouter, Keuze en Keuzemeers zeer sterk getroffen zullen worden door dit nieuwe mogelijkse complex moeten er ook discrete meetpunten worden voorzien op de Keuzekouter tussen het kruispunt met de Karel De Bondtlaan en Keuzemeers en ter hoogte van de kruising 118

Keuzekouter-Keuzemeers en op het einde van de Keuzemeers. Daarnaast moeten de twee meetpunten in de aanvullende geluidsmetingen van beperkte meetduur (10 min. tijdens de dag periode) O1+ & O3/2 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3) en het meetpunt O1+ & O3/4 (geïsoleerde boerderij op korte afstand tot een nieuw wegsegment van het open afrittencomplex onder uitvoeringsscenario’s O1+ & O3) geüpgraded worden van ambulant naar discreet meetpunt. De reden is omdat deze meetpunten in de onmiddellijke omgeving van het mogelijkse nieuwe complex komen te liggen. Bij veranderlijke windrichting is het niet correct om slechts 10 minuten per dag te meten. Daarom moet er over ene langere periode gemeten worden.

Meetpunten ten aanzien van de receptor ‘fauna en flora’ Belangrijk bijkomend bevindt zich in de omgeving van het projectgebied van scenario O3 (en zelfs in het projectgebied) een relevant kwetsbaar natuurgebied, waardoor het studiegebied moet uitgebreid worden tot het ganse natuurgebied. Dit conform de bepaling van het studiegebied uit het richtlijnenboek discipline geluid en trillingen besteknummer LNE: AMNEB/MER/2008.10.28 onder punt 8.3.6.1 Op dit moment bevindt er zich geen enkel meetpunt in het natuurgebied Keuzemeersen. Er moet uitgebreid onderzocht worden wat de geluidseffecten zijn op het natuurgebied Keuzemeersen en meer bepaald de elementen inzake vogelrichtlijngebied en habitatgebied. De variante Complex verschoven naar het oosten, scenario O3 bevat een groot deel nieuwe snelweginfrastructuur en moet voldoen aan de Lden-niveau 60dB en Lnight-niveau van 50dB. De WHO adviseert op zijn beurt voor een goede slaap echter een geluidsomgeving waarvan het gemiddelde niveau niet boven 30 dB(A) komt. Voor de 24uurswaarden stelt de WHO dat er 50 dB(A) Lden gezondheidsproblemen optreden, vanaf 55 dB is er een toename van medicatiegebruik. De verwachte evolutie van het omgevingsgeluid moet uitgebreid onderzocht worden. Er is immers een sterke toename van verkeer te verwachten op het op en afrittencomplex. Hiervoor dient via discrete rekenpunten of via een verschilkaart het verschil onderzocht te worden, met en zonder de geplande situatie en de toekomstige evolutieve situatie. Voldoen aan al deze voorwaarden lijkt onmogelijk zonder de juiste milderende maatregelen 119

langs de volledige nieuwe tracé. De geluidssimulaties via de Nederlandse Standaard Rekenmethode II voor wegverkeer dienen uitgevoerd te worden met inbegrip van hoge taluds of geluidswerende schermen zodat een correcte inschatting van de geluidsoverdracht mogelijk is. Een geluidswering dient te worden voorzien onder de vorm van een aarden wal of eco-wall (groenscherm) naast de nieuwe weginfrastructuur. Het wegdek dient uitgevoerd te worden in geluidsarme verharding (fluisterasfalt). Er dient een snelheidsbeperking van 50km/u te worden opgelegd over het ganse tracé. De geluidsoverdrachtweg moet worden geblokkeerd door taluds of minimum door geluidsschermen.

3.3.2.5 Lucht Epidemiologische studies tonen aan dat de belangrijkste gezondheidseffecten door luchtvervuiling te wijten zijn aan fijn stof en in mindere mate aan ozon. Inademing van fijn stof veroorzaakt irritatie of schade aan het longweefsel. Fijn stof kan zowel korte- als langetermijneffecten hebben. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) is er geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten voorkomen. Bij een korte blootstelling aan fijn stof worden bestaande gezondheidsproblemen zoals luchtweginfecties en astma ernstiger, maar de gezondheidseffecten van lange termijn- of chronische blootstelling zijn aanzienlijk groter. Chronische blootstelling verhoogt het risico van cardiovasculaire aandoeningen en longziektes, en ook longkanker. Geschat wordt dat de gemiddelde levensduur van de Belgische bevolking met circa negen tot tien maanden verkort wordt door de blootstelling aan de huidige PM2,5-concentraties (Amann et al, 2005). In Vlaanderen neemt fijn stof ongeveer driekwart van de verloren gezonde levensjaren als gevolg van milieufactoren voor zijn rekening (MIRA, 2012). De sterkste link met gezondheidseffecten wordt gevonden voor de PM2,5- fractie, maar er werden ook effecten aangetoond voor de fijnere UFP-fractie (UltraFine Particles; fijn stof kleiner dan 0.1 µm) en de grovere 2.5-10 µm-fractie (Brunekreef et al, 2005). Fijn stof bevat Black Carbon (BC of ook dieselroet) en ander verbrandingsgerelateerd materiaal, wat op zich niet de meest toxische component is van de kleinere PM-deeltjes maar een drager is van allerhande chemische toxische substanties. In 2012 werd door het “Agency for Research on Cancer” (IARC), een afdeling van de WGO, dieselroet tot groep 1 van de voor de mens kankerverwekkende stoffen geclassificeerd (WHO, 2012). Groep 1 zijn stoffen die “zeker” kankerverwekkend zijn voor mensen. In 2013 werd luchtvervuiling eveneens als kankerverwekkend voor de mens (groep 1) geclassificeerd (WHO,2013). In het scenario O1+ komt een drukke op en afrit op minder dan 500m van woonwijken. Er moet voldoende rekening gehouden worden met de toename van NO; NO2, PM10 en PM2.5 concentraties op de omwonenden en op de fauna en flora zoals hieronder geargumenteerd. Het Actieplan fijn stof en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse kanaalzone (2016 – 2020) focust op de polluenten fijn stof (PM10), stikstofdioxide (NO2) en de roeten verbrandingsgerelateerde parameters elementair koolstof (EC) en zwarte koolstof (BC).

120

122

Het aanbrengen van vegetatiebuffers of ’greenbelts’ wordt aangeraden vooral voor captatie van zwaardere stofdeeltjes. Voor de captatie van PM10 is vooral naaldbos geschikt (Beckett et al., 2000; Saebo et al., 2012; Broekx et al., 2013). De kengetallen voor de afvang van fijn stof zijn zeer uitlopend, zowel wat de afvanghoeveelheden als wat de droge depositiesnelheden betreft. Zo wordt voor naaldbos een jaarlijkse maximum afvang van 127 kg PM10 ha-1 gebruikt. Hewitt (2010) gebruikt voor bosgebieden in de West Midlands (UK) echter veel lagere cijfers (1-10 kg PM10 ha-1 jaar-1). Nowak et al. (2006) hanteren cijfers voor stedelijk bos tussen 26 en 36 kg ha-1 jaar-1. De gemiddelde depositiesnelheden voor fijne partikels (0.1-2.0 µm) zijn laag en variëren volgens Zhang et al. (2001) tussen 0.1 cm s-1 (gras) en 0.7 cm s-1 (naaldbos). Oosterbaan et al. (2006) hanteren voor PM10, depositiesnelheden tussen 0.33 cm s -1 (gras) en 1.15 cm s-1 (naaldbos). Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt.

123

PM2,5 De Europese grenswaarde voor de bescherming van de bevolking tegen langdurige blootstelling aan PM2,5 werd vastgelegd op 25 µg/m³ als jaargemiddelde concentratie en is van kracht sinds 2015. Om de blootstelling van de bevolking aan PM2,5 te verminderen, is in de Europese richtlijn 2008/50/EG de ‘gemiddelde blootstellingsindex’ (GBI) als aanvullende bepaling opgenomen. Die GBI is een nationale streefwaarde en wordt berekend als het gemiddelde over drie jaar van de gemeten PM2,5-concentraties in stedelijke achtergrondstations. Voor die GBI werd een grenswaarde van 20 µg/m³ tegen 2015 vastgelegd samen met een reductiepercentage tegen 2020. Dat reductiepercentage wordt voor België bepaald door de GBI die berekend werd op basis van de jaren 2009, 2010 en 2011 en moet worden gehaald in 2020 op basis van de GBI voor de jaren 2018, 2019 en 2020. De berekende GBI voor de jaren 2013, 2014 en 2015 bedraagt 15,4 µg/m³ (zie Tabel 1) en ligt dus dicht bij de doelstelling voor 2020. Aangezien het complex O1+ mogelijks zal gerealiseerd worden en zeker na 2020 dient rekening te houden te worden met de maximumgrens van de berekende GBI van de jaren 2018, 2019 en 2020.

diameter kleiner dan 2,5 µm. Conform de richtlijn 2008/50/EG moet de aanwezigheid van PM2,5-deeltjes in de omgevingslucht voortaan worden opgevolgd. Voor de komende tien jaar voorziet de richtlijn luchtkwaliteitsdoelstellingen die steeds strenger worden. Deze doelstellingen hebben betrekking op zowel de concentraties van PM2,5 als de blootstelling van de bevolking in stedelijk gebied. De BC-deeltjes worden gekenmerkt door een zeer groot vermogen om zichtbaar licht te absorberen. Zuivere BC-deeltjes worden zelden opgemerkt in de atmosfeer omdat ze de neiging vertonen te klonteren en te reageren met andere verbindingen van de omgevingslucht, zoals organische koolstof en sulfaten. Deze gebonden vormen worden dan als roet gecategoriseerd. De benaming “roet” duidt dus op een geheel van verontreinigende stoffen uit de onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen en biomassa. De belangrijkste bronnen van BC in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn het vervoer (vooral dieselmotoren) en de verwarming. Roet is een van de eerste categorieën van luchtverontreinigende stoffen waarvan het gezondheidseffect werd erkend. De gevolgen voor de gezondheid bleken duidelijk tijdens dramatische periodes van koolstofvervuiling, zoals in de rampzalige winter van 1952 in London toen bijna 4 000 doden vielen op 5 dagen tijd. In 1956 werd de Clean Air Act opgesteld, waardoor de roetuitstoot in het Verenigd Koninkrijk sterk kon worden verminderd. Andere landen sloten zich vervolgens aan bij deze initiatieven. Deze inspanningen hadden zeer positieve gevolgen voor de luchtkwaliteit, waardoor het belang van onderzoek naar roet sterk afnam. Zo moest dit thema in de belangrijkste wetenschappelijke studies wijken voor het onderzoek naar PM10 en PM2,5. Daarom is het thema van BC tot vandaag niet zo sterk ontwikkeld. In het algemeen kunnen de fijnstofdeeltjes diep doordringen in het ademhalingsstelsel. De deeltjes met de kleinste diameter kunnen doordringen tot in de longblaasjes, waardoor gevaarlijke stoffen in de bloedsomloop terecht kunnen komen. Men gaat ervan uit dat er geen drempel is waaronder de blootstelling zonder effect is. Terwijl er onenigheid is over de directe toxiciteit van Black Carbon, staat het buiten twijfel dat deze stof voor verschillende toxische stoffen dienstdoet als drager. Hiervan zijn de meest vermelde stoffen de polycyclische aromatische koolwaterstoffen en de zware metalen. Cardiovasculaire aandoeningen en kankerverwekkende effecten van de fijne deeltjes en/of van BC Vandaag is het nog onzeker of de gezondheidsimpact die verband houdt met de blootstelling aan BC kwalitatief of kwantitatief verschilt van de impact van fijnstofdeeltjes in hun geheel. Het aantal studies dat tegelijk de gezondheidseffecten van BC en die van fijnstof in het algemeen nagaat, is nog te beperkt. ●

●

een hoge concentratie aan BC-deeltjes die significante hoeveelheden van andere verbindingen, zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen, kunnen adsorberen. Mortaliteit Er zijn slechts weinig studies die zich uitsluitend over BC buigen. De meeste studies behandelen alleen PM2,5. Er werden verschillende verbanden gelegd tussen de blootstelling aan PM2,5 en de daling van de levensverwachting. Zo stelden Miller et alii (2007) vast dat een stijging van PM2,5 met 10 µg/m³ het risico van sterfte door cardiovasculaire aandoeningen bij vrouwen kan doen stijgen met 76%. Risicogroepen De bevolkingsgroepen die het sterkst worden getroffen door deze gezondheidseffecten zijn: ● ● ●

Kinderen, bij wie een blootstelling aan fijnstofdeeltjes kan leiden tot een sterke functiestoornis van de longen en het ademhalingsstelsel, die nog in ontwikkeling zijn; Oudere mensen, die gevoelig zijn voor gevolgen op het vlak van het cardiovasculair systeem; Astmapatiënten en andere personen die aan ademhalingsziekten lijden.

Milderende maatregelen De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling waar een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, dienen er voldoende milderende maatregelen genomen te worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt. Het aanbrengen van vegetatiebuffers of ’greenbelts’ wordt aangeraden vooral voor captatie van zwaardere stofdeeltjes. Aanbrengen van vegetatiebuffers leidt tot windsnelheidsreducties tot 60% achter het groenscherm. Deze luwte blijkt enorm effectief te zijn voor het terugbrengen van de emissiesterkte van grove stofdeeltjes die zich na het groenscherm ophopen en minder terug gaan opwaaien. Tevens worden (de gemakkelijk afvangbare) grove stofdeeltjes opgevangen door de vegetatie zelf In het algemeen zijn naalden van coniferen vanwege de kleine, spitse vorm effectiever voor fijn stof captatie dan bladeren van loofbomen. Dit leidt tot een minder ontwikkelde laminaire grenslaag (Rb = 0) en een betere uitwisseling/koppeling met de atmosfeer (Beckett et al., 2000; Saebo et al., 2012). Naaldbomen behouden bovendien ook hun naaldmassa buiten het vegetatieseizoen, waardoor hun groot botsingsoppervlak behouden blijft in het seizoen wanneer PM10-concentraties pieken (Beckett et al., 2000). Bladeren met een dikke cuticula die veel vetachtige bestanddelen bevatten, zoals bij naaldbomen, zijn eveneens zeer geschikt voor het wegvangen van minder wateroplosbare organische componenten zoals PAK’s en dioxinen (Jacobs et al., 2010). Zware metaal partikels kunnen direct door de cuticula opgenomen worden (Smith et al., 1990). De depositie van fijn stof is optimaal wanneer de bladeren vochtig zijn, een ruw, plakkerig en/of behaard bladoppervlak bezitten en elektrostatisch geladen zijn (Beckett et al., 2000; Pye, 1987). Afgevangen stof kan worden verwijderd door neerslag en op de bodem terechtkomen. Door wind kan fijn stof deels van het bladoppervlak opwaaien (resuspensie16). Dit treedt op bij 10 tot 90% van de neergeslagen partikels. Voor resuspensie zijn wel relatief hoge windsnelheden nodig (Nowak, 1994). 126

Depositie van fijn stof wordt zowel door de microstructuur van bladeren (epicuticulaire waslaag, aanwezigheid beharing) als door de geometrie van het kronendak beïnvloed (Petroff et al., 2008). Ook de partikelgrootte beïnvloedt de captatie-efficiëntie (removal efficiency). Onderzoek van Fujii et al. (2008) tonen in dit verband echter aan dat de fijne fractie zoals zeer fijn (a.d. < 0.25 µm) en ultrafijn (a.d. < 0.1 µm) stof, toch beter gecapteerd zou kunnen worden dan algemeen wordt aangenomen. Dit zou ondermeer veroorzaakt worden door haar ‘sticky nature’ en ‘high diffusion lengths’, dit in tegenstelling tot de 0.1 - 1 µm fractie die zich in de “accumulatie mode” bevindt (Seinfeld en Pandis, 1998). Meer onderzoek in Vlaanderen kan bevestigen of dit wel degelijk het geval is NO2 Stikstofoxides (NOx) is de verzamelnaam voor een mengsel dat voornamelijk bestaat uit stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). Stikstofoxides worden grotendeels door menselijke activiteiten uitgestoten tijdens verbrandingsprocessen bij hoge temperaturen waarbij luchtstikstof geoxideerd wordt. De belangrijkste bronnen van NOx zijn (weg)verkeer, energieproductie en industrie (inclusief raffinaderijen) en gebouwenverwarming. In België is ongeveer de helft van de NOx-emissie afkomstig van het wegtransport. NO2 is dan ook een goede ‘proxy’ voor het complexe mengsel van verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. NOx wordt voornamelijk uitgestoten in de vorm van NO en in mindere mate NO2 (behalve bij dieselwagens, daar kan de verhouding NO2/NOx oplopen tot 60%) (Grice et al., 2009). De levensduur van NO is echter zeer kort (enkele minuten). Door fotochemische reacties met onder andere ozon en vluchtige organische stoffen (VOS) wordt NO omgezet in het in de atmosfeer langer levende NO2 (enkele uren tot dagen). NOx wordt niet alleen door antropogene emissies in de atmosfeer gebracht, maar ook door biochemische processen in de bodem, bij bliksems en bosbranden. Stikstofoxides spelen ook een belangrijke rol bij de vorming van ozon. Tijdens warme zomerdagen met sterke zonnestraling wordt NO2 door het uv-licht van de zon gedissocieerd in NO en een vrij zuurstofradicaal (O). Het laatste zal vervolgens reageren met een zuurstofmolecule en zo ozon (O3) vormen. Ozon is een zeer reactief gas met schadelijke gevolgen voor de bevolking en de ecosystemen. Ook in de vorming van aerosolen spelen stikstofoxides een rol. Door chemische reacties in de atmosfeer is NOx verantwoordelijk voor de vorming van nitraationen (NO3 - ), die een secundaire component zijn van fijn stof. Door de langere levensduur van NO2 kan die polluent over grote afstanden worden getransporteerd en zo ook in meer afgelegen gebieden, met minder of geen bronnen van luchtverontreiniging, schade veroorzaken. Stikstofoxides zorgen ook voor verzuring en vermesting van het milieu (MIRA, 2011; MIRA, 2006). NO2 wordt in de atmosfeer omgezet tot salpeterzuur (HNO3). Droge of natte depositie van onder andere salpeterzuur veroorzaakt verzuring van de bodem en het water, met aantastingen van de ecosystemen tot gevolg. Verzuring wordt omschreven als de gezamenlijke effecten van luchtverontreinigende stoffen die door de atmosfeer aangevoerd worden en waaruit zuren (zoals HNO3) kunnen worden gevormd (MIRA, 2006). Met vermesting (of eutrofiëring) wordt de ophoping of ‘aanrijking’ van de bodem of het grondwater bedoeld met nutriënten (waaronder N). Hoge nutriëntconcentraties hebben een verstorende werking op ecosystemen (MIRA, 2011). Blootstelling aan zeer hoge NO2-concentraties kan door de toxiciteit van het gas onmiddellijk nadelige gezondheidseffecten veroorzaken. Het effect van langdurige blootstelling aan de huidige NO2- concentraties is moeilijk af te zonderen in epidemiologische studies. Er zijn echter wel duidelijk negatieve gezondheidseffecten verbonden aan verkeersemissies en NO2 is sterk gecorreleerd met het mengsel van de verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Om die reden en omdat NO2 ook indirect schadelijk is voor mensen milieu hebben de Europese Commissie en de Wereldgezondheidsorganisatie er grenswaarden voor opgesteld. Op basis van de REVIHAAP studie (WHO, 2013) blijkt dat er meer en meer aanwijzingen zijn dat NO2 ook afzonderlijk, voornamelijk bij kortetermijn-blootstelling, schadelijk is. Voor de chronische, langetermijnblootstelling zijn de conclusies minder éénduidig. 127

VMM-meetstudies (VMM (2011), NO2-meetcampagne met passieve samplers in steden in 2010, VMM (2013), Life+ Atmosys: NO2- stedencampagne) geven aan dat in verschillende Vlaamse steden de NO2-jaargrenswaarde van 40 μg/m³ werd overschreden op verkeersintensieve stedelijke locaties en (minder) drukke streetcanyons. In de onderstaande figuur is het resultaat van de recentste studie weergegeven, waaruit de verhoogde concentraties en overschrijdingen in drukke invalswegen en (minder) drukke streetcanyons blijkt. De meetcampagne liep gedurende een jaar in de steden Antwerpen (AT), Gent (GN), Brugge (BB) en Oostende (OS).

Afname van de NOx-concentraties in functie van de afstand tot de weg In december 1982 zette het Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie (IHE) een meetcampagne op om de afname van de stikstofoxideconcentraties (NO en NO2) en koolstofmonoxideconcentraties (CO) te evalueren in functie van de afstand tot een drukke verkeersader. Zoals in figuur 1 te zien is, werd de luchtkwaliteit gemeten langs de E40autosnelweg (Brussel – Gent – Oostende), ter hoogte van Essene (Affligem). Onderstaande figuur: stikstofmonoxideconcentraties (NO) op 8 december 1982 gemeten in Essene (Affligem). De metingen werden uitgevoerd op 5 plaatsen, op 5 tot 168 meter afstand van de rand van de E40-autosnelweg. Elke lijn stelt het gemiddelde van de metingen over periodes van 15 minuten voor. Bron: Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie (IHE), via P. Vanderstraeten (BIM).

128

De meetpunten werden respectievelijk op 5,6, 22,5, 55,6, 108 en 167,8 m van de rand van de weg opgezet. Uit deze meetcampagne blijkt dat de concentraties snel afnemen wanneer de afstand tot de autosnelweg groter wordt. De impact van het verkeer op de NO concentraties wordt relatief klein op meer dan 100 m van de snelweg. De studie van Rodes en Holland uit 1980 in Los Angeles waarbij de impact van het verkeer op luchtkwaliteit langs een autosnelweg van San Diego (200 000 voertuigen per dag, 9 rijstroken) werd bepaald, bevestigt de resultaten van de IHE studie. Dit blijkt uit figuur 3 : het concentratieverloop stemt zeer sterk overeen met de metingen van het IHE in 1982 langs de E40. De NO2 concentraties waarvan de â&#x20AC;&#x153;achtergrondâ&#x20AC;? ook hoger is, nemen minder sterk af in functie van de afstand tot de snelweg. Verder dan 500 meter van een drukke snelweg is de impact van het verkeer op de NO2 concentraties klein. op 0 tot 150 m afstand van de rand van de weg: gevoelige afname van de NOxconcentraties in functie van de afstand tot de weg; op 150 tot 500 m afstand van de rand van de weg: tragere en relatief lineaire afname van de NOx-concentraties; op meer dan 500 m afstand van de weg: de invloed van het verkeer op de NOxconcentraties is relatief klein.

129

het verkeer op een drukke weg zoals de Brusselse Ring zorgt voor een toename van de jaargemiddelde concentraties van minstens 10 Âľg/m3 . De impact van het verkeer op de Ring op de PM10- en PM2.5-concentraties is lager. Wonen binnen een straal van 500m van een drukke verkeersweg kan een impact hebben op de gezondheid. Dit werd aangetoond door Gauderman et al. (2007). Die stelde vast dat de ademhalingsfunctie van 18-jarigen die opgroeiden op minder dan 500 m van een IRCEL-CELINE p. 15 / 24 drukke autosnelweg significant minder goed is dan van 18-jarigen die opgroeiden op meer dan 1500 m van die weg. De eenheid longtoxicologie van de K.U.Leuven onderzocht of er een verband bestond tussen de concentraties fijn stof in de lucht en de dagelijkse sterfte. Voor hun studie gebruikten de onderzoekers sterfte-, temperatuur- en luchtvervuilinggegevens voor de periode 1997 tot 2003 in Vlaanderen. Ze stelden vast dat de dagelijkse sterfte stijgt als het fijn stof toeneemt in warme periodes. In koude periodes (herfst, winter) was er een stijging in dagelijkse sterfte bij de hoogste concentraties fijn stof. Het kortetermijneffect van fijn stof op de dagelijkse sterfte bleek dus afhankelijk van de buitentemperatuur. Als de gemiddelde dagelijkse concentratie van het fijn stof 20 Âľg/m3 niet had overschreden, dan zouden er 654 vroegtijdige sterfgevallen per jaar zijn voorkomen. Ondanks de duidelijk afgenomen luchtverontreiniging in de laatste decennia wordt sinds het begin van de jaren negentig op een systematische en consistente manier aangetoond dat er een verband bestaat tussen de huidige concentraties van fijn stof in de lucht en de effecten op de gezondheid. Grafiek: Dagelijkse sterfte en fijnstofconcentratie (PM10) in Vlaanderen (periode 1997-2003) uit onderzoek dienst Toxicologie KU Leuven

In het scenario O1+ komt een drukke op en afrit op minder dan 500m van woonwijken. Er moet uitgebreid bestudeerd worden wat de impact is van de toename van NO; NO2, PM10 en PM2.5 concentraties op de omwonenden en op de fauna en flora. Milderende maatregelen De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling waar een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, verzoeken we na te gaan of er voldoende milderende maatregelen genomen worden om de impact van fijn 131

stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt.

Tabel: Aantal inwoners in de afgebakende zones.

vaatziekten, astma en hersenbeschadiging. Onderzoek toont aan dat de werkelijke NOX- uitstoot bij dieselvoertuigen sterk afwijkt van wat de euronormen vooropstellen. Er is hierbij geen verband meer tussen de norm en de werkelijke uitstoot. De emissiefactoren (EF) en achtergrondconcentraties (AC) die momenteel in CAR Vlaanderen zitten, zijn nog niet gecorrigeerd naar aanleiding van deze bevindingen. Dit betekent dat, als de luchtkwaliteit en verkeersbijdrage worden berekend met de huidige versie van het model in 2020, dit leidt tot een onderschatting van de potentiĂŤle effecten. In 2016 zullen de EF en AC worden geactualiseerd. Zolang het model niet is geactualiseerd wordt uit voorzorg best met de EF en AC van 2015 gerekend. In IFDM traffic zijn de emissiefactoren gedeeltelijk geactualiseerd. Enkel de EF voor euro 6 wordt in het model nog onderschat. Doordat het aandeel euro 6 in 2020 al sterk zal gestegen zijn t.o.v. 2015 wordt ook hier best met de EF van 2015 gerekend om de impact niet te onderschatten. De AC zijn dezelfde als bij CAR en dus nog niet gecorrigeerd. We verzoeken om de waarden van het jaar 2015 in beide modellen (CAR en IFDM traffic) te gebruiken. Daarom verzoeken we na te gaan of in in alle lopende dossiers 2015 als referentiejaar genomen worden voor de luchtkwaliteitsmodellering; Milderende maatregelen voor het garanderen van een goede luchtkwaliteit. De wijken Keuze, Keuzemeers, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan en Ernest Solvynsdreef tellen meerdere nieuwbouwwoningen en zelfs een volledige nieuwe verkaveling waar een sterke toename van kinderen wordt vastgesteld. Ten einde de ontwikkeling van deze kinderen niet te hypothekeren, verzoeken we na te gaan of er voldoende milderende maatregelen genomen worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden talud met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt.

133

3.3.2.6 Fauna en flora We merken op dat onder de leemten in de kennis in de kennisgevingsnota staat dat er geen volledige inventarisatie wordt opgesteld van de fauna en flora van de mogelijke projectgebieden. Door de hoge natuurwaarde van het natuurgebied de Keuzemeersen hebben wij een inventarisatie gemaakt op basis van de wetenschappelijke literatuur die weldegelijk voorhanden is. Er komen tal van zeldzame, waardevolle, bedreigde en zelfs beschermde planten en diersoorten voor in het natuurgebied de Keuzemeersen.

3.3.2.6.1 Fauna: Het VEN-gebied van de Keuzemeersen evenals de Latemse meersen behoort tot de 20% ecologisch waardevolste gebieden van de ganse Toeristische Leievallei. Volgens de Biologische Waarderingskaarten (BWK) werd aan de verschillende karteringseenheden een waardering toegekend op basis van 4 criteria nl.: zeldzaamheid, biologische kwaliteit, kwetsbaarheid en vervangbaarheid (De Blust et al., 1985). De onderstaande tabel geeft een overzicht van de verdeling van de biologische waardering voor de vallei van de Toeristische Leie (op basis van de kartering beschreven onder paragraaf Hieruit blijkt dat circa 60 % van de ecotopen biologisch minder waardevol zijn. Ongeveer 20 % kreeg als waardering biologisch waardevol tot zeer waardevol. De resterende 20 % is minder waardevol gebied met waardevolle elementen; het betreft hier vooral de zones met residentiĂŤle bebouwing en vrij intensieve landbouw met natuurwaarden. Tabel: Oppervlakteverdeling van de biologische waardering in de vallei van de Toeristische Leie (BWK 1999 en 2000)

De ecologisch waardevolste gebieden zijn: - de kwelzone met moeras in de Keuzemeersen, en relicten van alluviaal bos onder populier; - de Latemse Meersen: langsheen de Meersbeek en in het noordelijk deel (Brakelmeersen) komen kwelzones voor met dottergraslanden, natte ruigten met moerasrelicten onder populier, en relicten van nat schraalgrasland; - de Belaertmeersen: een komgrond die door een oeverwal gescheiden wordt van de Leie en nog vrij regelmatig overstroomt. Hier ligt een belangrijke kwelzone met dottergrasland en rietmoerasspirearuigte; - de Meersgebieden van Sint-Martens-Leerne met natte ruigten, dottergrasland en relicten van alluviaal essen-olmenbos; - het noordelijk deel van â&#x20AC;&#x2DC;het Meulebroekâ&#x20AC;&#x2122; te Afsnee: natte ruigten, struwelen en mesotroof 134

elzenbos op veengronden; - het beekbegeleidend bos, en de natte weiden in de kwelzone rond de Nazarethbeek; - het boscomplex rond het kasteel van Ooidonk met oud eiken-beukenbos (in het zuidelijk hoger gelegen deel) en populieraanplant met moerasrelicten (in het noordelijk lager gelegen deel op kleigrond op veensubstraat); - op het rivierduin: relicten van arm eiken-beukenbos en relicten van droog schraalgrasland rond het golfterrein. Ecologisch waardevolle gebieden, met veel open ruimte, die vooral van belang zijn als broeden foerageergebied voor vogels: - de Keuzemeersen, de Meersen van Vosselareput en de Rekkelinge. - het centraal meersengebied in de Assels en de Hoge Blaarmeersen; - de Hoge Laken; - de Meersen van Ooidonk en de Otegemse ham; Ecologisch minder waardevolle gebieden die toch hun belang hebben als verbindingsgebied: - de zuidwestelijke meersgebieden van de Assels en de overige natte weiden in de vallei van de Rosdambeek; - de Meersen van Deurle; - de zones met residentiële bebouwing langsheen de Leie en op het rivierduin. De Leievallei tussen Deinze en Gent is om reden van zijn hoge natuurwaarden gedeeltelijk opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN-gebied ‘Vallei van de Beneden-Leie’ code 213). Tussen Deinze en Gent liggen ook verschillende weide(broed)vogelgebieden en zeer belangrijke overwinteringsgebieden voor eenden (slob, smient, krakeend, pijlstaart) en steltlopers (kemphaan, wulp, grutto…). Die vogelgebieden situeren zich verspreid over de Leievallei, o.a. ter hoogte van de Latemse meersen en Keuzemeersen. Er gebeurde ook een uitgebreide inventarisatie van spinnen, libellen, loopkevers, sprinkhanen, slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen in de Latemse en Keuzemeersen (Bonte & Grootaert 2000). De belangrijkste resultaten uit deze studie worden hier weergegeven; ze schetsen een beeld van de grote diversiteit in het VEN-gebied van de Keuzemeersen. De impact van een dergelijk open afrittencomplex in het beschreven VEN-gebied op de aanwezige Fauna kan ernstige gevolgen meebrengen voor de kwetsbare en met uitsterven bedreigde soorten die in het VEN-gebied vertoeven. Deze impact moet voldoende bestudeerd worden. Onderstaand verschaffen wij een compleet overzicht van alle verschillende diersoorten met het Rode-Lijst-status die in het betrokken VEN gebied, Latemse en Keuzemeersen voorkomen. Voor de Rode-Lijst-status van de verschillende diersoorten in Vlaanderen werden telkens de volgende afkortingen gebruikt: u: uitgestorven in Vlaanderen; ub: met uitsterven bedreigd; b: bedreigd; k: kwetsbaar; z: zeldzaam; a: achteruitgaand; nb: momenteel niet bedreigd.

135

3.3.2.6.1.1 Ongewervelden: Er gebeurde een uitgebreide inventarisatie van spinnen, libellen, loopkevers, sprinkhanen, slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen in de Latemse en Keuzemeersen (Bonte & Grootaert 2000). In de verspreide natuurlijke vegetatierelicten in de Latemse Meersen bevindt zich bij nadere studie nog een waardevolle ongewervelde fauna. Door de vele bodem- en vochtgradiĂŤnten komt hier op een kleine oppervlakte een grote diversiteit aan ecotopen voor, waarin zich zeer gevarieerde fauna kan ontwikkelen. Vlinders:

Loopkevers: In de Latemse en Keuzemeersen werden in 1999 60 soorten gevonden, waarvan 6 Rode-Lijst-soorten (Desender et al. 1995).

136

Slankpootvliegen, zweefvliegen en dansvliegen: In de Latemse en Keuzemeersen werd in 1999 een belangwekkend aantal zeldzame soorten gevangen: - 92 soorten slankpootvliegen waarvan 30 Rode-Lijst-soorten (5 zeer zeldzaam, 4 zeldzaam, 15 vrij zeldzaam, 4 kwetsbaar en 1 nieuwe soort voor België); - 62 soorten zweefvliegen waarvan 12 Rode-Lijst-soorten (1 bedreigd, 8 zeldzaam, 2 kwetsbaar); - 81 soorten dansvliegen waarvan 37 Rode-Lijst-soorten (4 nieuw voor Vlaanderen, 1 met uitsterven bedreigd, 3 bedreigd, 4 kwetsbaar, 25 zeldzaam). (Bonte & Grootaert 2000)

3.3.2.6.1.2 Gewervelden: Vissen: De Leie was vroeger een belangrijke migratieroute voor vissen maar heeft reeds lange tijd af te rekenen met een slechte waterkwaliteit. De vele rechttrekkingen in de jaren '70 verminderden bovendien de structuurkwaliteit en dus ook de ecologische mogelijkheden van deze rivier. De visstand heeft zich kunnen handhaven in de afgesneden Leiemeanders, die gevrijwaard bleven van te grote watervervuilingen.

tolerante soorten overleven). In staalnamepunten stroomopwaarts de Kalebeek, in de Ooidonkmeersen, in de Brakelmeersen en in de sterk vervuilde Scheidbeek werd geen vis gevangen (visindex 9 = ‘dood viswater’). - In 1999 onderzocht Esher de vispopulatie in heel wat kleinere beken en sloten in het studiegebied van het VLM-project ’Latemse Meersen’ (VLM4 2000). Hierbij werd op 81 plaatsen Drie- en Tiendoornige stekelbaars, in de (nagenoeg) permanent waterhoudende grachten, en dan nog dikwijls slechts op de diepere plaatsen. - Het visbestand van de Oude Leie in de Assels is vrij uitgebreid met als In het algemeen kan men stellen dat bij verbetering van het Leiewater en een herstel van een visstand op de Leie, een herkolonisering van de (gezuiverde) zijbeken vanuit de Toeristische Leie weer mogelijk is. Dan wordt het immers mogelijk dat vissen van de Leie de 130 beken optrekken om er te paaien. In dat geval moet ook de verbinding tussen Leie en zijbeken open zijn. Het voorgestelde open afrittencomplex in scenario O1+ zal de verbinding tussen de Leie en de talrijke zijbeken in de keuzemeersen bemoeilijken. Reptielen en amfibieën: In de poelen en plassen van de Latemse en Keuzemeersen worden zowel in 1978 (De Fonseca) als in 1999 (Opstaele et al.) enkel vrij algemene soorten aangetroffen: Bruine kikker, Groene kikker, Kleine watersalamander, Alpenwatersalamander, Gewone pad. In de Leie zelf gedijt de Roodwangschildpad (verwilderde exoot). Vogels: De implementatie van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn (Natura 2000-netwerk) in Vlaanderen werd gedeeltelijk gerealiseerd in het Decreet op het Natuurbehoud (21/07/97). Hier werden reeds uitgebreid bepalingen opgenomen tot bescherming van specifieke soorten. Vogels: broedvogels Door het verdwijnen van moerasecotopen (door verkorte winterse overstromingen en droogleggen van weiden), ruigten en extensief grasland, door aanplant van populieren op drassige percelen, door de afwezigheid van oevervegetaties en de recreatiedruk op het water staan heel wat typische broedvogels van een vallei-ecosysteem (waaronder heel wat Rode-Lijstsoorten) onder druk. De uitvoering van het open afrittencomplex in een dergelijk broos ecosysteem kan sommige sterk bedreigde vogelsoorten verder sterk terugdringen of voor enkele met uitsterven bedreigde soorten uit de Keuzemeersen zelf de genadeslag betekenen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de actuele minder algemene broedvogels binnen de verschillende deelgebieden van de Leievallei (Vermeersch 2000, Menschaert 1991, Embo 1996, Opstaele & Embo 1999 ,Verhoye 1998, Anoniem1 1991-1999, Anoniem2 1991-2000). We bemerken de aanwezigheid van enkele met uitsterven bedreigde, bedreigde, kwetsbare en zeldzame volgels in de Leievallei en in de het broedgebied van de Keuzemeersen. Duiding van hun Rode-Lijst-status (UB=met uitsterven bedreigd, B=bedreigd, K=kwetsbaar, Z=zeldzaam, A=achteruitgaand (Kuijken et al., 1999)

138

In de Keuzemeers in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de met uitsterven bedreigde paapje, grasmus, zomertaling. In de Latemse en Keuzemeersen in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de bedreigde rietzanger. In de Keuzemeers in het VEN-gebied van scenario O1+ broedt de achteruitgaande rietgors, ringmus. In de Keuzemeerzen komen sporadisch enkele rietkragen voor langs beekjes en als onderdeel van natte ruigten in de meersen. In de rietvelden broedt Kleine karekiet, de afname van het aantal territoria van Rietzanger is een trend die overal in Vlaanderen te volgen is. De Rietzanger kent sinds de jaren ’80 een drastische terugval, die te wijten zou zijn aan het verdwijnen van moerasbiotopen op weg naar de overwinteringsgebieden. De achteruitgang van Rietgors werd in Vlaanderen vastgesteld na een reeks van strenge winters medio de jaren ’80. Habitatvernieling met het droogleggen van moerassen en weiden en de versteviging van rivieroevers, wordt tevens als een belangrijke oorzaak aanzien. Waterral(a) is een zeldzame BV in de natte ruigten in Hooglatem (vroeger ook in BachteMaria-Leerne); Sprinkhaanzanger(a**) werd ook éénmaal broedend waargenomen in verruigd hooiland in de meersen Ook het aandeel ruigten en struweel is in de vallei van de Toeristische Leie erg beperkt; enkel meer algemene soorten als Bosrietzanger, Grasmusen Fitis komen hier tot broeden, in de Keuzemeersen was recent ook een broedgeval van Paapje, een soort die met uitsterven bedreigd is! Vogels van water en directe omgeving: Het open meersengebied van Vosselareput-Rekkelinge, Ooidonk, Latemse Meersen langsheen de Meersbeek, de Keuzemeersen, Hoge Laken en Assels bieden broedplaats aan verschillende eendensoorten, zoals Slobeend(h), Bergeend(a**,h) en Kuifeend(h). Zeldzamere soorten zoals Zomertaling(h) komen er echter slechts zeer sporadisch voor, wat te maken heeft met het lage aandeel natte meersen (veel drainage) en het intensieve graslandgebruik (verstoring). De laatste jaren is er sterke toename van het aantal exoten dat tot broeden komt in de meersen. Soorten als Canadese gans, Nijlgans en Indische gans zijn vrij agressief, en palmen het territorium van inheemse soorten in. Ook verwilderde of uitgezette exemplaren van Grauwe gans, Brandgans en Knobbelzwaan komen tot broeden. 139

Er is een terugkeer van broedende Oeverzwaluw(a**) in de afkalvende oevers van de Leie (vooral stroomopwaarts het studiegebied); vaak worden door de oevererosie echter veel nesten vernietigd voordat de jongen zijn uitgevlogen. Ijsvogels (kwestbare vogel) worden waargenomen in de Latemse en Keuzemeersen en blijven een sporadische broedvogel van steile oeverranden. Vogels van oude (knot)bomenrijen: Er komen nog heel wat bomenrijen voor in het keuzemeersgebied. Door scenario O1+ zullen een belangrijk aandeel knotbomen en haagkanten sterk verminderen. Vogels die in hogere bomen broeden zoals Torenvalk, Ransuil, Steenuil, ringmus zullen leiden onder de verdere vermindering van het aantal knotbomen in het gebied.

Watervogels: Wilde zwaan is een zeer zeldzame wintergast; Smient(h) pleistert ’s nachts in de meersen nabij Ooidonk (tot meerdere duizenden exemplaren!); overdag in de Bourgoyen-Ossemeersen (Ramsargebied). ’s Nachts soms ook foeragerend in Latemse Meersen en Keuzemeersen. Pijlstaart is een regelmatige wintergast in de Assels, Hoge Laken, Ooidonk en onregelmatig in de Latemse en Keuzemeersen. Slechts een klein aantal Wintertalingen overwintert in het meersengebied.

waargenomen in oevervegetaties langsheen de rietvelden van de Latemse en keuzemeersen. Van Grote karekiet werden in 1999 3 ringvangsten gedaan. Kramsvogel, Koperwiek, Kneu en Sijs overwinteren in vrij grote aantallen. Keep overwintert in kleinere aantallen. Verder is de Leie en de Latemse en Keuzemeersen voor verschillende zangvogels een veelgebruikte doortrekroute. Veldleeuwerik, Fitis en Graspieper zijn DT in vrij grote aantallen; de laatste ook pleisterend waar te nemen in open vochtige graslanden van de meersen. Grote gele kwikstaart en Gele kwikstaart zijn regelmatige DT in de vochtige graslanden langsheen de Leie. Boomleeuwerik is een DT, waarvan overwinterende exemplaren worden waargenomen in kouterbulkenlandschap van de Keuze en Latem. Blauwborst, Sprinkhaanzanger, Spotvogel, Bonte vliegenvanger, Braamsluiper, Vuurgoudhaantje en Distelvink zijn DT in kleine aantallen. Paapje, Roodborsttapuit, Tapuit, Geelgors en Boompieper zijn DT in zeer kleine aantallen. Kruisbek is tijdens invasiejaren ook vaak waarneembaar; Draaihals is een zeer accidentele doortrekker. Zoogdieren: De diversiteit aan zoogdiersoorten wordt bepaald door de verscheidenheid aan biotopen in het VEN gebied. De bosrijke gebieden herbergen de meeste soorten; de graslandcomplexen daarentegen herbergen, o.m. door de afwezigheid van opgaande begroeiing, heel wat minder soorten. Een inventarisatie in het kader van het Natuurinrichtingsproject â&#x20AC;&#x2DC;Latemse en keuzemeersenâ&#x20AC;&#x2122; (Opstaele & Embo 1999) vindt 26 zoogdiersoorten terug in het meersgebied. Aanvullend werden voor het hele studiegebied ook gegevens opgenomen uit de zoogdierendatabank van Natuurpunt. Algemene soorten zoals het Europees wild konijn, Haas, Egel, Mol, komen zeer regelmatig voor, alsook meer algemene muizen-, spitsmuizen- en woelmuizensoorten, waarvan de beschermde soorten Gewone bosspitsmuis, Dwergspitsmuis en Huisspitsmuis . De Eekhoorn komt vrij algemeen voor. Verschillende soorten bedreigde vleermuizen gebruiken het open valleigebied van de Leie en Keuzemeersen als jachtgebied. De Ruige dwergvleermuis, de Gewone baardvleermuis en Grootoorvleermuis, en de Franjestaart zijn Rode-Lijstsoorten, waarschijnlijk bedreigd (Criel et al. 1994). Verder komen in de Latemse en Keuzemeersen ook de meer algemene Rosse vleermuis, Laatvlieger, Gewone dwergvleermuis en Watervleermuis voor. Van de marterachtigen komen Wezel en Bunzing voor. Van Hermelijn (beschermd) zijn een beperkt aantal waarnemingen in de Latemse Meersen. Er is ook een waarneming van een Steenmarter. Ook de Vos is al met zekerheid vastgesteld in de Meersen.

3.3.2.6.2 Flora: Ecotopen/vegetatie Het VEN-gebied van de Latemse en Keuzemeersen is onderhevig aan bescherming. De beschermingsgraad van natuurlijke ecotopen is afhankelijk van het vegetatiewijzigingsbesluit, het bosdecreet, en van de gewestplanzones waarin ze gelegen zijn. Van de ecotopen binnen de groenlaag (natuurgebied op gewestplan: 560 ha) zijn slechts 237 ha waardevol tot zeer waardevol. Hieronder vallen de Latemse meersen en de Keuzemeersen. De natuurlijke ecotopen zijn hier onderhevig aan het vegetatiewijzigingsbesluit (verbod of vergunningsplicht) of het bosdecreet.

142

Daarnaast bevat het gebied ook waardevolle ecotopen buiten de groenlaag gelegen waarvan verschillende ecotopen in het VEN-gebied Keuzemeersen gelegen. - soortenrijke cultuurgraslanden met halfnatuurlijke relicten (130 ha) in de Rekkelingemeersen, Vosselareput, Ooidonkmeers, Meersen van Sint-Martens-Leerne, Assels en het Meulebroek, en in het woonuitbreidingsgebied in de Rosdambeekvallei en het dienstverleningsgebied (rond benzinestation) ten noorden van de Keuzemeersen; - cultuurgrasland met verspreide biologische waarde (conform HPG) in de noordelijke Keuzemeersen en op het golfterrein op het rivierduin; - moeras en natte ruigte (11 ha) in de Meersen van Sint-Martens-Leerne, het woonuitbreidingsgebied in Hooglatem en in het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen; en 26 ha als ondergroei van populier ten noorden van Ooidonk. - droge ruigte (25 ha) in Meulebroek, Keuzemeersen, de meersen van Sint-MartensLeerne en Assels; - alluviaal bos (32 ha en relicten onder populierbos 26 ha) in het Meulebroek, het populierbos ten noorden van Ooidonk en in de Meersen van Sint-Martens-Leerne, het dienstverleningsgebied ten noorden van de Keuzemeersen, en het agrarisch gebied, woongebied en woonuitbreidingsgebied in de Rosdambeekvallei;

143

natte komgebieden droger geworden. Hierdoor zijn van de typische moerasvegetaties nog enkel plaatselijk zeer kleine relicten over. Relictpopulaties van alluviaal elzenbroekbos verwijzen naar de vroegere aanwezigheid van rivierbossen in het gebied.

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze Een van de resterende moerasgebieden is het VEN-gebied van de Keuzemeersen. Het project gebied bevat enkele kleinere mesotrofe waterpartijen met voorkomende hydrofyten. Hier vindt men tevens in en rond de dienstenzone Texaco een restant van een groter alluviaal bos. Dat is een uniek ecotoop met specifieke helofyten en freatofyten rijkdom.. De impact van een open afrittencomplex in deze kwestbare zone met de variant O1+ moet uitgebreid bestudeerd worden. Overzicht van soortenrijkdom in de Keuzemeersen: Hieronder geven wij een overzicht van de soortenrijkdom die in de keuzemeersen kan aangetroffen worden. Door de VLM werd in het kader van het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen in 1999 een inventarisatie van de Leieoevers gedaan tussen het sas van Astene en de Keuzemeersen (VLM4 2000). Op basis daarvan werd de inventarisatie aangevuld en vervolledigd door waarnemingen over het hele traject door Inbo (september 2000). Voor elk traject met een min of meer homogene vegetatie en oeververdediging werd telkens de soortensamenstelling, de bedekkingsgraad en de standplaatsfactoren (afkalving, aanslibbing, aanwezigheid van steigers) genoteerd. Er werd geĂŻnventariseerd ter hoogte van de waterlijn, op het talud, en op de kruin. Ook werden puntwaarnemingen van bijzondere soorten wateren oeverplanten aangeduid. Waterplanten of hydrofyten Het project gebied bevat enkele kleinere mesotrofe waterpartijen. Hier worden o.a. soorten aangetroffen als Waterviolier, Kikkerbeet (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd), Fijne waterranonkel, Gele plomp, Grof hoornblad en kroosvegetaties zoals Klein kroos en Bultkroos, Veelwortelig kroos, Puntkroos en Wortelloos kroos (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd) (VLM4 2000, Embo 1996).

145

Planten op de waterlijn of moeras (helofyten - freatofyten): moerasplanten die onder water wortelen maar met stengel en bladeren, althans ten dele boven het water uitgroeien; ze kunnen volledig uit het water op de oever overleven) (Nagels et al. 1993). Helofyten: verticale begroeiing met Gele lis, Oeverzegge, Liesgras, Lisdodde, Rietgras, Kalmoes, Egelskop, Scherpe zegge, Riet. Riet: wanneer dit de dominante (en dikwijls enige) soort is. Pioniervegetaties: solitaire planten Waterzuring, Stijf barbarakruid, Cyperzegge, Pluimzegge,Moerasandoorn. Freatofyten: Beekpunge, Blaartrekkende boterbloem, Moerasvergeet-mij-nietje, Zwart tandzaad, Liesgras, Watermunt, vroeger ook Schildereprijs (Rode-Lijst-soort).

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze

146

Vegetatie op het talud Lokaal komen er bloemrijkere vegetatietypen voor; deze werden benoemd volgens de typologie van Zwaenepoel (1998), en zijn in onderstaande tabel beschreven. De eerste drie types leunen nauw bij elkaar aan: het Grote weegbree-Koninginnenkruidtype gaat onder invloed van waterbezoedeling en sterk schommelende grondwaterstanden over naar het LiesgrasRietgrastype (hoe groter de vervuiling, hoe meer Liesgras en Rietgras domineren op de andere soorten); en bij verruiging naar het Harig wilgenroosje-Riettype (hoe ruiger, hoe meer Grote brandnetel en Akkerdistel). Gezien het beperkt aantal soorten was het onderscheid tussen de verschillende typen niet altijd zo duidelijk te maken. In het Scherpe boterbloem-Rode klavertype komen relictsoorten van mesofiele hooilanden van het Glanshaververbond (o.a. Knoopkruid) voor, een vegetatie die thuishoort op de lemige oeverwallen van de rivier. Tabel: Typologie oevervegetaties (naar Zwaenepoel 1998)

147

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze De interessantere bloemrijke types vertegenwoordigen samen 15 % van de taludbegroeiing van de Toeristische Leie; Ze zijn echter over het algemeen maar zeer rudimentair vertegenwoordigd door enkele rompsoorten. Struweel bestaat hoofdzakelijk uit wilg, en komt voor langs de Toeristische Leie (2,5 %) ter hoogte van de Keuzemeersen. De in en over het water hangende takken vormen broed-, foerageer- en rustplaatsen voor vogels, en spelen een belangrijke rol in het dempen van de golfslag. Verspreide opslag wordt aangetroffen over de gehele lengte van de oevers (Es, Esdoorn,wilg, Ratelpopulier) Ecotopen De verdeling en de beschrijving van de aanwezige ecotopen in het projectgebied (behalve de waterpartijen) is gebaseerd op de vegetatiekartering door Esher in opdracht van Stad Gent van Keuzemeersen, Hoge Laken en Assels (2000). Het uitgesproken microreliëf en de vele overgangen tussen bodemtypes gaande van zand tot zware klei levert veel interessante gradiënten op, zodat er op een kleine oppervlakte ook veel verschillende vegetatietypes kunnen voorkomen. De soortenrijkste zones komen vaak overeen met de gradiëntrijkste gebieden en de voorkomende kwelzones. De meanderende Leie overstroomt nog af en toe voor een korte tijd; de rivier staat op die manier nog in contact met het grootste deel van de haar omringende alluviale vlakte; de manier waarop is echter gewijzigd. Door verlaging van het rivierpeil, verminderde overstromingsduur en verhoogde drainage van de landbouwgronden zijn de van oorsprong natte komgebieden droger geworden. Hierdoor zijn van de typische moerasvegetaties nog enkel plaatselijk zeer kleine relicten over.Ook de typische vegetatie op de oeverwallen en donken is vrijwel verdwenen; de natuur is hier verdrongen door bewoning, intensieve tuinbouw en akkerbouw. Relictpopulaties van alluviaal elzenbroekbos verwijzen naar de vroegere aanwezigheid van rivierbossen in het gebied.

148

Stromende wateren: beekvalleien en kleinere waterlopen Minder voedselrijke sloten komen voor in minder voedselrijke graslanden van de Belaertmeersen en de Latemse Meersen, en plaatselijk in de Hoge Laken, de Hoge Blaarmeersen en de Keuzemeersen. In de Keuzemeersen komt Wortelloos, Veelwortelig kroos en Puntig fonteinkruid (Rode-Lijstsoort) voor.

Foto: Jeroen Seaux 29/11/2016 Keuze - In het noordelijk deel van de Latemse Meersen is de waterplantensamenstelling beter ontwikkeld, met soorten als Kikkerbeet, Waterviolier, Wortelloos kroos, Veelwortelig kroos. De sloten waren in 1996 nog begroeid met in Vlaanderen steeds zeldzamer wordende soorten als Gekroesd fonteinkruid, Schedefonteinkruid en Smalle waterpest en in mindere mate Klein en Plat fonteinkruid (Rode-Lijst-soort, bedreigd) (Embo 1996). Sinds het zuiverend rietveld in gebruik genomen is, lijkt de huishoudelijke vervuiling in het noordelijk deel afgenomen, en in het centraal en westelijk deel gevoelig toegenomen. Enkele voor mesotrofe wateren indicatieve smalbladige fonteinkruidsoorten werden niet teruggevonden in 1999 (VLM4 2000). Moeras Moerasvegetaties zijn gebonden aan waterrijke gebieden in zowel voedselrijke als voedselarme omstandigheden en kunnen grofweg opgedeeld worden in twee types: grondwatergevoede moerassen die vooral in kwelzones van de vallei voorkomen en door de rivierdynamiek beĂŻnvloede moeras- en verlandingszones die voorkomen op de zware klei in de komgronden (Uep-Ufp) (Van Looy & De Blust 1995). In het studiegebied komen moerasvegetaties als relict langs beken en sloten, als kruidlaag in alluviaal bos, of als aangeplant rietveld. Grote zeggenvegetaties Typerende soorten zijn Moeraszegge, Scherpe zegge, Oeverzegge, Hoge cyperzegge, Pluimzegge, Stijve zegge, Valse voszegge, Gele lis en Wolfspoot. Deze gemeenschap is gebonden aan eutrofe, basenrijke natte tot zeer natte standplaatsen (langdurig waterstanden boven het maaiveld) en wordt geĂŻnundeerd door stilstaand of traagstromend oppervlaktewater, soms kwel. Tijdens de winterperiode staan de vegetaties onder water, tijdens het groeiseizoen mag de vegetatie niet volledig ondergedompeld zijn; de grondwatertafel mag ook maar enkele decimeter onder het maaiveld zakken (Weeda et al. 1994). In de Keuzemeersen komt een grote zeggenvegetatie voor in de kwelzone ter hoogte van de snelweg.

149

Graslanden Het voorkomen van grasland blijft voornamelijk beperkt tot natte gronden; de drogere gronden zijn ingenomen door akkerbouw en tuinbouw. Interessante graslandrelicten zijn terug te vinden in de vochtigste graslanden van de Latemse Meersen en keuzemeersen. Halfnatuurlijke graslanden: Een eerste type van de biologisch zeer waardevolle halfnatuurlijke graslanden die we in de vallei van de Toeristische Leie terugvinden, zijn de zogenaamde dotterhooilanden (hc), met soorten zoals Dotterbloem, Bosbies, Tweerijige zegge, Zwarte zegge, Scherpe zegge, Gewone Waterbies, Pijptorkruid, Holpijp, Egelboterbloem, Watermunt, Lidrus, Moeraswalstro, Moerasvergeet-mij-nietje, Zompvergeet-mij-nietje, Zeegroene muur, Trosdravik, Gewoon reukgras, Mannagras, Echte koekoeksbloem. Deze combinatie van graslanden moerassoorten is typisch voor dit type van natte hooilanden Door vermesting en verdroging is de aanwezigheid van de dottergraslanden sterk achteruit gegaan; slechts 33 ha van de circa 1000 ha grasland in de vallei van de Toeristische Leie behoort volgens de hoofdeenheid (eenheid 1) van de BWK tot dit type. Enkele van de mooiste dotterhooilanden zijn terug te vinden in de Latemse Meersen en Keuzemeersen. Verder werden ook de vochtige graslanden gedomineerd door russen met Pitrus en/of Zeegroene rus, ondergebracht bij de halfnatuurlijke graslanden. Dit type ontwikkelt zich vaak uit dottergraslanden als verstoring optreedt door intensieve beweiding (bodemverdichting) of waterstagnatie. Zowel in de Latemse Meersen als de Keuzemeersen zijn deze russengraslanden sporadisch te vinden. Mesofiele hooilanden behoren tot het Glanshaververbond met veel schermbloemigen zoals Peen en Pastinaak samen met o.a. Gewone glanshaver, Knoopkruid, Margriet, Groot streepzaad. Natte mesofiele hooilanden komen voor op de oeverwallen in de Latemse Meersen en keuzemeersen. Soortenrijke permanente graslanden met halfnatuurlijke relicten De soortenrijke graslanden met halfnatuurlijke relicten zijn terug te vinden in de Keuzemeersen en verspreid in de Latemse Meersen treffen we een aantal grotere graslandcomplexen aan van dit type. Deze graslanden behoren grotendeels tot een min of meer gedegradeerde vorm van de graslanden met het Verbond van Grote vossenstaart, dat men aantreft op vochtige, voedselrijke bodems op klei, lemige klei of veen die â&#x20AC;&#x2DC;s winters langdurig onder water staan. Dit type vindt in Noordwest Europa zijn grootste verspreiding in stroomgebieden van rivieren, zowel in de komgronden als op de overgang tussen komgrond en oeverwal. Grote vossenstaart is een kensoort en duidt op vrij goede, minder verstoorde situaties. Daarnaast komen ook soorten zoals Glanshaver, Rietgras, Liesgras, Scherpe zegge, Veldlathyrus, Vogelwikke en Moerasrolklaver voor. In een soortenrijkere variant treffen we ook Echte koekoeksbloem en Pinksterbloem aan. Dit type is dikwijls een verdroogde en vermeste vorm van het dottergrasland (Feryn 1999). De typische soorten van de halfnatuurlijke graslanden zijn dikwijls terug te vinden aan de randen of langs slootkanten; de kwetsbare soorten van deze types worden vaak niet meer teruggevonden. - Zo zijn relicten van dottergrasland terug te vinden langs slootkanten van de intensieve weilanden in de komgebieden van Vosselareput, Rekkelingemeersen, Sint-MartensLeerne, de Hoge Blaarmeersen, alsook in de komgebieden en de kwelzone in de Keuzemeersen. - De kenmerkende kwetsbare soort Grote Ratelaar (Rode-Lijst-soort, potentieel bedreigd in 150

Vlaanderen), wordt slechts heel sporadisch aangetroffen in de intensieve weilanden. Ruigten Graslanden, akkers, kapvlaktes en opgespoten percelen die een aantal jaar onbeheerd worden gelaten ontwikkelen zich spontaan tot ruigten. Ruimtelijk en ecologisch staan ruigtekruidvegetaties tussen grasland en struweel of bos. Het belangrijkste onderscheid wordt gemaakt tussen natte en droge ruigten. Dottergraslanden en natte graslanden die niet meer worden beheerd, verruigen en worden dikwijls gedomineerd door Rietgras en Moerasspirea. Ze worden moerasspirearuigten genoemd en behoren tot het natte type. Ze komen voor op iets drogere standplaatsen dan grote zeggenvegetaties en zijn minder lang aan stagnerend grondwater onderhevig. In de winter komt de grondwatertafel tot aan of boven het maaiveld; in de zomer zakt het grondwater niet verder dan een halve meter onder het maaiveld (Butaeye & Hermy 1997). Onder de soortenrijkere vormen worden tevens Poelruit, Kattenstaart, Grote wederik, Gewone engelwortel, Smeerwortel en Gewone Valeriaan aangetroffen. Ook moerasvegetaties kunnen verruigen tot moerasspirearuigten. Men kan ze ook terug vinden onder gedegradeerde vorm langs slootkanten, of als ondergroei van alluviaal elzenbos of populieraanplantingen op natte bodem. In het gebied komt ongeveer moerasspirearuigte voor. Meestal betreft het hier voormalige natte dottergrashooilanden die verruigd zijn door het wegvallen van het maaibeheer. Diverse mooie percelen in de Latemse en Keuzemeersen met overgangen naar dottergrasland of op de vochtigste plaatsen naar grote zeggenvegetaties. Vaak is dit vegetatietype ook terug te vinden aan de slootranden. Alluviale bossen In de vallei van de Toeristische Leie komen veel typische kleinere alluviale elzenbroekrelicten voor, zij het meestal als spontane opslag in een populieraanplant, of met populieren ingeplant in het broekbos. Nitrofiel alluviaal elzenbos komt voor op jonge voedselrijke gronden met een goede vochtvoorziening en een permanent hoge basenbezetting: op natte laaggelegen kleigronden, in de komgronden of als beekbegeleidend bos. In de struiklaag ontwikkelen zich naast Zwarte els soorten als Vlier, Esdoorn, Gelderse roos, Rode kornoelje, Meidoorn, Aalbes. Belangrijke relicten van dit bostype (meestal als ondergroei onder populier) komen voor in de Keuzemeersen, in de kwelzone rond de snelweg; met in de kruidlaag soorten als Gevlekte aronskelk en Gele dovenetel. Alluviaal essen-olmenbos komt voor in de Latemse Meersen (met Speenkruid, Bosandoorn en Hondsdraf) en in de Keuzemeersen. In de struiklaag komen Zomereik, Lijsterbes, Es, Olm, Sporkehout en Vlier voor, in de onderlaag vaak Braam. Elzen-essenbos ontwikkelt zich als overgangsvorm naar de nattere gronden. Voorkomende soorten zijn Speenkruid, Nagelkruid, Salomonszegel, Kruipend zenegroen, Heksenkruid, Echte koekoeksbloem, Gele lis, Watermunt en langs de wegen Brede wespenorchis. Rode-Lijst-soorten: Onderstaande tabel geeft een overzicht van de huidig voorkomende Rode-Lijst-soorten binnen het studiegebied. Hierbij werden gegevens gebruikt uit de floradatabank 1981-2000. De rode lijststatus van een soort geeft aan in welke mate een soort bedreigd is, en in aantal achteruitgaat in Vlaanderen. De volgende categorieĂŤn worden gebruikt: UB = met uitsterven bedreigd, B = bedreigd, K = kwetsbaar: deze categorieĂŤn worden beschouwd als behorende tot de Rode Lijst, in de strikte zin van het woord; ze zijn 151

beduidend in aantal achteruitgegaan. ZZ = zeer zeldzaam, Z = zeldzaam, VZ = vrij zeldzaam: deze soorten zijn niet beduidend achteruitgegaan, maar komen slechts voor op een beperkt aantal plaatsen. A = achteruitgaand: soorten die momenteel achteruitgaan, en het risico lopen om op korte termijn in de kategorie â&#x20AC;&#x153;kwetsbaarâ&#x20AC;? terecht te komen als beschermingsmaatregelen uitblijven. ? = onvoldoende gekend: dit betekent niet dat ze niet bedreigd kunnen zijn.

152

We merken op dat er verschillende Rode-Lijst-soorten terug te vinden zijn in de Keuzemeersen. Daaronder een met uitsterven bedreigde soort (Puntig fonteinkruid) en een sterk bedreigde soort (wortelloos kroos). Aanvullend vinden we er verschillende zeldzame soorten terug. Het spreekt voor zich dat de impact van een op en afrittencomplex in dergelijk gebied deze Rode-Lijst-soorten nog verder onder druk zal zetten of ze zelf kan doen verdwijnen. Er moet uitgebreid onderzocht worden hoe deze kostbare soorten beschermd zullen worden. Het VEN-gebied van de Latemse en Keuzemeersen is onderhevig aan bescherming. De beschermingsgraad van natuurlijke ecotopen is afhankelijk van het vegetatiewijzigingsbesluit, het bosdecreet, en van de gewestplanzones waarin ze gelegen zijn. De Leievallei tussen Deinze en Gent is om reden van zijn hoge natuurwaarden gedeeltelijk opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN-gebied ‘Vallei van de Beneden-Leie’ code 213). Op diverse plaatsen zoals in de keuzemeersen zijn nog mooi ontwikkelde dotterbloemvegetaties aanwezig, typische vegetaties voor valleigebieden. Het “wijzigen van vegetatie en kleine landschapselementen" (opgenomen in uitvoering van de Wet op Natuurbehoud, B.S. 10/01/1998 en de omzendbrief LNW/98/01, B.S. 17/02/1999), is in 153

bepaalde gevallen verboden of onderhevig aan een ‘natuurvergunning’. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging in holle wegen, graften, bronnen, poelen, vennen, heiden, moerassen, waterrijke gebieden en duinvegetaties in het ganse Vlaamse Gewest. Er geldt een verbod op vegetatiewijziging van historisch permanent grasland, duingrasland (gedefinieerd volgens het Natuurdecreet) en poelen gelegen in groen-, park-, buffer- en bosgebieden. Wel bestaan er uitzonderingsbepalingen op deze regel, bv. in of nabij kavels van woningen of bedrijfsgebouwen, in het kader van beheersplannen van AMINAL-Afd. Natuur of bij landinrichtingsprojecten. Tevens kunnen individuele afwijkingen toegestaan worden door de bevoegde Minister. Een natuurvergunning is verplicht in Vogelrichtlijn-, Habitatrichtlijn- en Ramsargebieden; beschermde duingebieden (Duinendecreet) en in gebieden met gewestplanbestemmingen zoals groen-, bos-, park- en buffergebied, natuurontwikkelingsgebieden, agrarische gebieden met ecologisch belang of agrarische gebieden met bijzondere waarde, valleigebieden en brongebieden voor: - het afbranden, vernietigen, beschadigen of doen afsterven van vegetatie met mechanische of chemische middelen, - het wijzigen van historisch permanent grasland met inbegrip van het micro-reliëf, - het aanplanten of rooien van bosjes op plaatsen met vegetatie, het wijzigen van reliëf, - de nivellering van micro-reliëf, - het wijzigen van de waterhuishouding door drainage, ontwatering, dichten, - het wijzigen van het overstromingsregime van vegetatie. 35 Verder is er ook een natuurvergunningsplicht voor wijziging van kleine landschapselementen (o.a. houtkanten, heggen, bermvegetaties, holle wegen, bronnen, graften, met inbegrip van perceelsbegroeiingen en sloten) in de gebieden en zones waarin een vergunningsplicht op de wijziging van vegetatie geldt, in de landschappelijke waardevolle agrarische gebieden op de geldende plannen van aanleg, en in de (nog af te bakenen) gebieden van het IVON voor: - het rooien of verwijderen en het beschadigen van houtachtige beplantingen op bermen of taluds of langs waterlopen, dijken of taluds, heggen, hagen, houtkanten, houtwallen, bomenrijen, hoogstamboomgaarden, - het afbranden en vernietigen, beschadigen of doen afsterven met mechanische of chemische middelen van de vegetatie horende bij kleine landschapselementen of van perceelsrandbegroeiingen en sloten, - het uitgraven, verbreden, rechttrekken, dichten van stilstaande waters, poelen of waterlopen. Dit besluit is van toepassing op het VEN-gebied waarin scenario O1+ wordt uitgevoerd. Ecologische verbindingsfunctie: De vallei van de Toeristische Leie vormt in principe een belangrijke ecologische corridor voor fauna en flora. De aanwezige natuurelementen in de nog grotendeels open ruimte van de vallei enerzijds en de rivier zelf anderzijds, kunnen een belangrijke rol spelen in de migratie van organismen. De combinatie van open meersgebieden met een vrij groot bebost areaal bieden een uitgelezen biotoop voor bepaalde faunasoorten. De natte meersen zoals de Latemse en Keuzemeersen bieden een uitwijkmogelijkheid voor de grote vogelpopulaties die in de Bourgoyen (beschermd als Ramsargebied) pleisteren en broeden. De boscomplexen vormen stapstenen tussen de omliggende Hospicebossen, de Vinderhoutse bossen en de kleine bosgebieden van de Scheldevallei. Door de aanwezigheid van veel gradiëntsituaties op de overgangen van zand tot zware klei is er een grote variatie aan levensgemeenschappen mogelijk. Toch zien we dat door de hedendaagse maatschappelijke ontwikkelingen zoals de uitbreiding van het wegennet, van de urbane zones en de intensivering van de landbouw, de ecologische waardevolle gebieden onder grote druk staan. Er treedt een verregaande versnippering en isolatie op van de waardevolle ecotopen. Verdroging en vermesting 154

resulteren in het verdwijnen van de natte, soortenrijke hooilanden en graslanden; de typische moerasecotopen zijn nagenoeg verdwenen. Alluviale bossen komen slechts voor als relicten in populieraanplantingen of als heel kleine bosrestantjes in de beekvalleien. Door verkleining in oppervlakte van deze typische en kwetsbare ecotopen worden de randeffecten van vermesting, verdroging en verstoring steeds groter met een daling van de algemene biodiversiteit en een genetische verarming van de restpopulaties tot gevolg. Het voorgestelde complex O3 zal enkel bijdragen aan de verdere versnippering van waardevolle ecotopen. Daar moet voldoende rekening mee gehouden worden. Voor de ontwikkeling van watergebonden flora en fauna is de waterkwaliteit de meest beperkende factor. Enkel een drastische verbetering hiervan, samen met een beperking van de verstoring door recreatievaart, maakt de ontwikkeling van wateren moerasecotopen langs de rivier terug mogelijk. Doordat nog belangrijke natuurwaarden en relictvormen van de oorspronkelijke ecotopen aanwezig zijn, fungeert de rivier en haar vallei inclusief meersengebied nog beperkt als ecologische corridor. Ingrijpen op dit kwestbare ecosysteem door een omvangrijk open afrittencomplex zou een ecologische schande zijn. Door het opwaarderen van de natuurwaarden van de vallei en de rivier, zou dit gebied pas echt een volwaardige verbindende functie krijgen.

3.3.2.7 Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Voor een landschapsecologische beschrijving van de laatste historische referentie zijn de bronnen grotendeels beperkt tot de kaarten van Graaf de Ferraris (Ferrariskaarten) opgemaakt tussen 1772 en 1779, en de beschrijving van het grondgebruik door Vermeulen, 1988 (gebaseerd op oude kadasterplannen). Een vergelijking van het bos en meersengebied tussen 1772 en nu werd gemaakt. Onderstaande tabel geeft een vergelijkend overzicht per deelgebied. Ten tijde van Ferraris was het grondgebruik vrij eenduidig: in het alluviaal gebied moerassige weiden, op de hoger gelegen kouters en donken akkers (veelal omgeven door hagen, behalve op Afsneekouter) en schaarse bebouwing, op het rivierduin bos met op de randen bebouwing. Ook was de open ruimte weinig versnipperd en waren ecologische barriĂ¨res afwezig. Tabel: Vergelijking van het studiegebied tussen 1772 (de Ferraris) en nu

In de eerste helft van de 19de eeuw werden door crisis in de vlasnijverheid nieuwe bestaansmiddelen in de landbouw gezocht, waarop veel minder geschikte gronden in cultuur 155

werden genomen: veel bos werd hiertoe gerooid, vochtig grasland werd omgezet in akkerland. In de 20ste eeuw werd, als gevolg van de landbouwpolitiek gevoerd door de Europese Unie, veel akkerland terug omgezet in grasland. Rond het Gentse kende de bebouwing een enorme vlucht. Op het rivierduin groeit de residentiële bebouwing sterk aan ten koste van het resterende duinbos, ook langs de Leieoevers komt veel residentiële bebouwing. De aanleg van de spoorweg Gent-Brugge rond het begin van de 18de eeuw, de aanleg van de snelweg E40 in de jaren ’50 en het uitgraven van de Ringvaart in de jaren ’60 veroorzaken in het westelijk deel van het studiegebied een versnippering van het valleigebied. Tussen Deinze en Drongen is het aandeel meersen in het alluviaal gebied vrij gelijk gebleven, wel zijn er delen opgehoogd. De impact van een open afrittencomplex op de versnippering in aaneengesloten meersengebied met ook akkerlanden en bos moet voldoende bestudeerd worden. Het gebied wordt vandaag reeds doorsneden door een snelweg, een grote gewestweg en een spoorlijn, en verder nog een heel wegennet gerelateerd aan de intensieve bebouwing in het gebied. Ook wordt de versnippering van typische vallei-ecotopen veroorzaakt door intensief landbouwgebruik (akkers en intensieve graslanden uit de BWK), waardoor de vallei-ecotopen teruggedrongen worden naar de perceelsranden en de weinige resterende natte percelen De zone wordt gekenmerkt door een vrij open veen landschap, dat sterk contrasteert met de aangrenzende dienstenzone. Aan de rand van de dienstenzone midden in het projectgebiied voor variante O1+ bevindt zich een bouwkundig erfgoed, Hoeve ’t Keuzegoed. Omwalde hoeve met losstaande bestanddelen toegankelijk langs vierkante bakstenen hekpijlers en omvattende: een gaaf bewaard boerenhuis (ten oosten) uit het eerste kwart van de 18de eeuw, met in het verlengde linker stal en rechter zijaanbouwsel, dwarsschuur ten zuiden, een ruime schuur en stalvleugel op de westzijde en tenslotte nog een klein dienstgebouwtje aan de mestvaalt midden het erf. Boerenhuis van negen traveeën en één bouwlaag met zadeldak (nok loodrecht op de straat, pannen) en twee dakkapellen met puntgeveltje. Geprofileerde houten modillons met diamantpunt onder het overstekend dekschild. Licht geel beschilderd bakstenen gebouw op gepikte plint. Vier rechthoekige beluikte vensters. Tussen smalle rechthoekige deur en rechter venster kleine gevelsteen met jaartal 1720. Rechter zijgevel afgewerkt met muurvlechtingen en in geveltop voorzien van twee korfboogvormige laadvensters. Rechts zij-aanbouwseltje oorspronkelijk afgewerkt met muurvlechtingen (zie sporen) later lichtjes verhoogd. Binnenin bewaarde grote schouw.

156

verlichtingspalen overdag, en de wegverlichting en autolichten en vrachtwagenlichten ’s nachts. Er moet als milderende maatregel voorzien worden in grondreflectors of aangepaste, minimale verlichting in de plaats van de normale verlichting. Daarnaast moet de visuele overlast van het verkeer verminderd worden door de installatie van een lichtondoorlaatbare afscherming van een aarden wal met bermvegetatie naast de nieuwe weginfrastructuur. We wensen te benadrukken dat het voorgestelde alternatief in het natuurgebied van de keuzemeersen komt te liggen. Dat gebied staat bekend als uitgebreid broedgebied. Zie deelbemerkingen onder het punt fauna. Indien in dit bovenstaande scenario werkzaamheden in het vogelbroedseizoen plaatsvinden zijn er mitigerende maatregelen noodzakelijk voor broedvogels, welke in het broedseizoen eventueel begeleid moeten worden door een ter zake kundige ecoloog. Er zijn mitigerende maatregelen noodzakelijk ter voorkoming van lichtoverlast op potentiële verblijfplaatsen,foerageergebieden en vliegroutes van de onder punt fauna besproken types vleermuizen. Er geldt een zorgplicht voor vissen en amfibieën.

3.3.2.8 Mens-Ruimtelijke aspecten De leefruimte waarin het voorgestelde scenario O3 de trompet wordt ingepland heeft vandaag een sterke sociale residentiële en recreationele dimensie. Het gebied Keuzekouter, Keuzemeers, Keuze en de door natuurpunt onderhouden wandelwegen doorheen de Keuzemeersen trekken zowel in de winter als in de zomer grote groepen wandelaars en fietsers aan. Er lopen meerdere officiële wandelparcours doorheen het gebied. Daarnaast loopt ook de bij fietsers wijdverspreide knooppuntenroute door het gebied. Er zijn dus zowel maatschappelijke en individuele belangen die ertoe leiden dat het gebied uit het voorgestelde scenario O2+ niet voldoet om een dergelijke op en afrittencomplex te bouwen. De woongebieden Keuze, Keuzemeersen, Keuzekouter, Karel De Bondtlaan, Ernest Solvynsdreef vertegenwoordigen een woongebied van hoge kwaliteit. Het is evident dat een dergelijke verkeerswisselaar de kwaliteit van het woongebied sterk aantast. We benadrukken dat de gemiddelde kwaliteit van de woningen in dit gebied erg hoog is. Er is erg veel nieuwbouw die aan de strengste eisen qua energie-efficientie (E-peil) en isolatie moeten voldoen. Het belang op gezinsniveau van de financiële uitgaven voor wonen is duidelijk. In het gezinsbudget vertegenwoordigen de woonuitgaven ongeveer 28.5%. (Dit cijfer is het totaal van de bestedingscategorieën 'wonen'; 'water,verwarming, elektriciteit'; 'duurzame huishoudartikelen'.) (Onderzoek 1987-1988 - Statistisch zakjaarboek 1992). De hoge kwaliteit van de woonzones in het gebied staat ook rechtstreeks in verband met de recreatiezone die de keuzemeersen vormt. Recreatie is een fundamentele menselijke behoefte die specifieke eisen aan haar fysische omgeving stelt. De recreatiemogelijkheden dragen in grote mate bij tot de kwaliteit van de leefomgeving. Het gebied is een aantrekkingspool voor wandelaars en fietsers vanuit gans drongen maar evengoed vanuit Gent en andere buurgemeenten. De toeristische LeieVallei is een publiekstrekker bij uitstek tijdens mooie weekenddagen. De directe verbinding via de Leieoever aan heilig Huizeken door de Keuzemeersen tot aan Baarle veer is een unieke fiets en wandelroute. Het toeristisch potentieel van het gebied is groot. Door een dergelijke complex dreigt er dus ook een impact te zijn voor horecabedrijven die in de onmiddellijke omgeving liggen van het besproken gebied zoals Heilig Huizeken, ….,… Er moet onderzocht worden of er voldoende rekening gehouden worden met de impact van het scenario O2+ met deze belangrijke functies van wonen en recreatie. 158

3.3.2.9 Mens-Hinder, veiligheid en gezondheid Veiligheid: In de zone voor scenario O3 zijn enkele nutsinstallaties gelegen die gepaard gaan met zekere veiligheidsrisico’s: aardgasleidingen, rioleringen, hoogspanningsleidingen, hoogspanningskabels, hoogspanningscabine,… Veiligheid voor de gebruiker van het complex: Het is bekend dat ammoniumzouten in fijn stof (PM2.5 ) leiden tot een beperkte zichtbaarheid (Barthelmie en Pryor, 1998). Captatie van fijn stof door bomenrijen kan leiden tot een betere zichtbaarheid. Gezondheid: Luchtkwaliteit Fijn stof is zowel op korte als op lange termijn schadelijk voor onze gezondheid. Bij hogere fijnstofconcentraties stijgt het aantal luchtwegklachten en zijn er meer spoedopnames. Luchtwegeninfecties en astma worden erger, mensen hoesten meer en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen neemt toe. Bij langdurige blootstelling aan fijn stof vermindert de longfunctie en stijgt de kans op chronische luchtwegenaandoeningen. Bovendien zijn deeltjes afkomstig van verbrandingsprocessen schadelijk omdat ze kankerverwekkende stoffen, zoals polyaromatische koolwaterstoffen, bevatten. Fijn stof kan bloedvaten doen dichtslibben en hartaanvallen veroorzaken. Volgens het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek is fijn stof kankerverwekkend voor de mens. Door deze effecten zorgt fijn stof voor een daling van de levensverwachting. Volgens de meest recente studie van Milieurapport Vlaanderen verliest elke inwoner in Vlaanderen gemiddeld ongeveer één gezond levensjaar door fijn stof. Deeltjes groter dan 10 micrometer worden door de neus vastgehouden en uitgescheiden via het slijmvlies. Kleinere zwevende deeltjes komen bij inademing in de longen terecht. In de longen treedt schade op, maar hoe dat juist gebeurt is nog onzeker. Wetenschappers denken dat de kleine deeltjes ontstekingsreacties veroorzaken en de zuurstofopname bemoeilijken. Die ontstekingsreacties zijn ook schadelijk voor het hart. Het is bovendien niet zo duidelijk welk effect de chemische en fysische samenstelling heeft op onze gezondheid. Het lijkt er wel op dat de kleinste deeltjes nog schadelijker zijn omdat ze dieper in de longen doordringen. Sommige mensen zijn ook gevoeliger voor fijn stof dan anderen. De meest kwetsbare groepen zijn ouderen en personen met hart-, vaat- of longaandoeningen. Studies geven aan dat er geen veilige ondergrens is bij blootstelling aan fijn stof. De huidige EUgrenswaarden zijn dan ook een compromis tussen gezondheids- en socio-economische belangen. Hoe klein de blootstelling ook is, er is een meetbaar schadelijk effect op de gezondheid. Minder stof produceren blijft dus altijd gunstig voor onze gezondheid. De jaargemiddelde concentraties gemeten voor scenario O1+ voldoen aan de wettelijke grenswaarden, maar de berekende fijn stof-waarden ter hoogte van bewoning liggen wel hoger dan de WGO (Wereld Gezondheidsorganisatie) doelstellingen. Dus niettegenstaande er ruimschoots aan de wettelijke bepalingen voldaan wordt dient er toch rekening gehouden te 159

worden met mogelijke gezondheidseffecten. Met betrekking tot de gezondheidsaspecten blijkt vooral de impact inzake ultra fijn stof (inclusief roet) bepalend te zijn. Zie ook opmerkingen onder deel lucht. Voor PM is er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geen veilige drempelwaarde waaronder geen nadelige effecten voorkomen. Bij korte episodes – 24 uur – van luchtverontreiniging verergeren bestaande gezondheidsproblemen, zoals luchtweginfecties en astma. Bij chronische blootstelling maakt de WGO melding van een vermindering van de longfunctie, een toename van chronische luchtwegaandoeningen en een verminderde levensverwachting. Midden 2012 classificeerde het International Agency for Research on Cancer (IARC), het gespecialiseerde 1 CHEMKAR PM10 – Stedencampagne Chemische karakterisering van fijn stof in Antwerpen, Gent, Brugge en Oostende, VMM 2011-2012 Mei 2016 Pagina A-6 kankeragentschap van de WGO, dieseluitlaatgassen als kankerverwekkend voor de mens. Dieselwagens stoten – ten opzichte van benzinewagens – veel meer stikstofoxiden en roetdeeltjes uit. Zwarte koolstof (EC/BC) is een maat voor roet. Eind 2013 classificeerde het IARC ook fijn stof als kankerverwekkend voor de mens2 . NO2 veroorzaakt irritatie van de luchtwegen; zowel korte episodes met hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk. De richtwaarden van de WGO liggen dikwijls veel lager dan de geldende normen (zie hoofdstuk 3). Het blijft daarom belangrijk om te streven naar een betere luchtkwaliteit, zeker op plaatsen waar er blootstelling is van de bewoners aan het fijn stof. Ook hier verzoeken we na te gaan of er voldoende milderende maatregelen genomen worden om de impact van fijn stof en roet te temperen. Er dient nagegaan worden of een greenbelt (groenscherm) of een voldoende hoge aarden dam met coniferenbeplanting als milderende maatregel tot de beste bescherming leidt. Nieuwe regels om fijn stof van bouwwerken te beperken Vanaf 1 januari 2017 is een aannemer verplicht om bij bouw-, sloop- en infrastructuurwerken de stofemissies zo laag mogelijk te houden. Bedoeling van de nieuwe milieuvoorwaarden in de Vlaamse milieuwetgeving (Vlarem) is om het fijn stof dat bij bouwwerken vrijkomt, te verminderen en de overlast voor omwonenden te beperken. De wetgeving is van toepassing op alle bouw-, sloop- en infrastructuurwerken uitgevoerd in open lucht door een aannemer die langer dan één dag duren. Activiteiten uitgevoerd door een particulier vallen niet onder het toepassingsgebied. Het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie volgt de implementatie van de nieuwe wetgeving op. De nieuwe wetgeving omschrijft vier concrete maatregelen voor het voorkomen van stofemissies die afkomstig zijn van breekwerken, zandstralen, polijsten, slijpen, boren, frezen, zagen en slopen. Minimaal één van deze vier maatregelen moet genomen worden. Het gaat met name over de maatregelen: 1. afscherming met doeken of zeilen 2. beneveling van de locatie waar de werken worden uitgevoerd 3. bevochtiging ter hoogte van de apparatuur 4. rechtstreekse stofafzuiging op breekhamers, polijstmachines, slijpschijven, boormachines, freesmachines en schuurmachines. Geluid; Er is een groot deel van de woningen gelegen binnen de Lnight 40 dB(A) contour (doelstelling WHO, welke mogelijke slaapverstoring aangeeft). Hier moet onderzocht worden welke milderende maatregelen toegepast moeten worden om de geluidsoverlast te beperken. De eerder beschreven aarden dam met coniferenbegroeiing kan zowel het geluid als het fijn stof verminderen, vandaar dat deze overwogen dient te worden. 160

3.3.2.10

Verkeersdisciplines:

Leefbaar Baarle VZW heeft in zijn alternatieve scenario’s uitvoerig rekening gehouden met de verschillende verkeersdisciplines. Zo is er een perfecte en door iedereen gedragen oplossing om het vrachtverkeer rechtstreeks naar het industrieterrein te leiden zonder te moeten passeren aan kleuter en lagere scholen en zonder het centrum van Baarle te belasten. De oplossing voor de wagens zijn doordacht en door mobiliteitsexperts gevalideerd en lossen de huidige problemen van filevorming op de E40 op. Tevens is er dankzij een intelligente rotonde een oplossing voor de hoge snelheid van de wagens die Baarle centrum doorkruisen. In de werkgroep mobiliteit van Leefbaar Baarle vzw werd door frequente fietsers een voorstel uitgewerkt voor fietsers en voetgangers om de groene routes van de Leievallei te combineren met de verplaatsingen tussen Deinze en Gent. Tevens werd gedacht aan een goede en veilige bereikbaarheid van de school. Voor de details omtrent dit alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW verwijzen we naar de uitgewerkte geïllustreerde en gedetailleerde beschrijving van de alternatieve scenario's in hoofdstuk 5 van dit document met als titel “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle”.

161

3.4 VARIANTE 4: COMPLEX VERSCHOVEN NAAR HET WESTEN, SCENARIO W (WNB): WESTELIJKE TROMPET

3.4.1 Pro/contra De voorgestelde variante W (Wnb) is voor Leefbaar Baarle geen valabel alternatief. Wat wel belangrijk is, is het feit dat een deelaspect, met name de directe ontsluiting van het industrieterrein, in dit scenario aanwezig is. In het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW met als titel â&#x20AC;&#x153;Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarleâ&#x20AC;? wordt deze verbeterde ontsluiting van het industrieterrein opgenomen. Deze ontsluiting van het industrieterrein voorgesteld in het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW zal niet leiden tot een grote verandering ten opzichte van de huidige referentiesituatie voor de naburige woonwijken. De MER studies inzake de MER disciplines en verkeersdisciplines van deze Westelijke zone kunnen nuttig zijn voor de goede uitwerking van het ontwikkelingsscenario ontsluiting industrieterrein. Het verschil tussen de ontsluiting voorgesteld door Leefbaar Baarle VZW en de huidige ontsluiting van het industrieterrein zit enkel in de aansluiting op de N466. Die is een stuk ingenieuzer in het voorstel van Leefbaar Baarle. Deze verbeterde aansluiting zal er tevens toe leiden dat er minder verkeer via het centrum van Baarle naar de industriezone zal rijden.

162

4 INSPRAAKBEMERKINGEN BOUWSTEEN II en III 4.1 BOUWSTEEN II: ONTSLUITING INDUSTRIETERREIN DRONGEN 1

De huidige ontsluiting van het bedrijventerrein is niet eenduidig en zorgt bovendien voor gevaarlijke en hinderlijke situaties: personenverkeer rijdt ten zuiden van de E40 langs de Kloosterstraat, een smalle straat waar zich verschillende scholen, het rust-en verzorgingstehuis Leiehome en jeugdlokalen bevinden. Deze as is verboden voor vrachtverkeer, een verbod dat echter niet steeds nageleefd wordt. De gewenste route voor het vrachtverkeer leidt via een smalle brug over de E40 naar de Baarleveldstraat, die ter hoogte van de voormalige O’Coolsite en hotel der Valk Drongen weer aansluit op de N466. Op dit traject bevinden zich verschillende scherpe bochten en smalle passages die niet voorzien zijn op significante vrachtstromen. Er zijn dan ook reeds verschillende ideeën gerezen voor de verbetering van het bedrijventerrein door middel van een nieuwe ontsluitingsweg die een veilige en comfortabele routering moet toelaten. De eerste wenken in deze richting dateren ondertussen van het Verkeersleefbaarheidsplan voor Drongen, uit 1999. In het Streefbeeld voor de R4west – zuidelijk deel, opgesteld door Studiegroep Omgeving in 2000 is er ook aandacht voor de N466. Hierin wordt expliciet de leefbaarheid van Baarle en de gebrekkige ontsluiting van het bedrijventerrein aangestipt, en wordt er een bijkomende nieuwe ontsluitingsweg voor het bedrijventerrein vooropgesteld. In het mobiliteitsplan Gent (2002, 2015)wordt deze visie herhaald. In het Ontwerpend Onderzoek werden verschillende mogelijkheden onderzocht. Van de nieuwe ontsluiting bestaan twee basisvarianten: een ten noorden en een ten zuiden van de E40. Ook deze worden als ontwikkelingsalternatieven meegenomen in de MER-studie, zodat hun compatibiliteit met de verschillende planalternatieven nagegaan kan worden. Leefbaar Baarle VZW vindt dat een voor de hand liggende derde en derde bis oplossing hier vergeten wordt, met name een rechtstreekse afrit op de E40 via hollands complex of in combinatie met een parallele weg (cfr. Afrit Sint Niklaas op E17). Deze parallelle weg laat toe om geen extra afrit te creëren en aldus te voldoen aan de Vlaamse wetgeving. Deze oplossing laat toe om de ontsluiting van het bedrijventerrein verder van de bewoonde kern te organiseren. Hierdoor zal het zware industrieverkeer niet meer voorbij de verschillende scholen van Baarle en het woon zorg centrum passeren maar zal dat zware verkeer uit de dorpskern gehouden worden. Wij lezen in de kennisgevingsnota als opmerkingen i.v.m. de ontwikkelingsalternatieven Ontsluitingsweg ten noorden van de E40: Dit ontwikkelingsscenario vraagt een nieuwe brug ter hoogte van de Kloosterstraat die het vrachtverkeer toelaat om de E40 comfortabel te kruisen. Vervolgens loopt de weg oostwaarts, om de N466 te vervoegen ter hoogte van de huidige brug over de E40. Dit scenario valt te combineren met het complex op de huidige locatie. In dat laatste geval dient de nieuwe weg wel af te takken voordat het nieuwe traject van de N466 noordelijk afwijkt omheen de voormalige O’Coolsite. Hij loopt dan parallel aan de E40 mee onder de nieuwe brug. De noordelijke ontsluitingsweg valt prima te combineren met de ontwikkelingsscenario’s met een vernieuwde doortocht doorheen Baarle.

163

Opmerking: Leefbaar Baarle heeft in zijn uitgewerkte alternatieve scenarii ervoor gewaakt dat het vrachtverkeer comfortabel de nieuwe brug ter hoogte van de Kloosterstraat kan bereiken om de E40 te kruisen. Ons alternatieve scenarii zijn inderdaad gecombineerd met een complex op de huidige locatie en ook met een vernieuwde doortocht doorheen Baarle. Het verschil zit hem in de manier waarop het zware verkeer naar het industrieterrein wordt gebracht. Dat zal in het scenario van Leefbaar Baarle niet via een omweg naar de N466 zijn, maar rechtstreekse afrit of nog beter en wettelijk correct via een parallelle weg naast de E40 tot aan de Kloosterstraatbrug Wij lezen in de kennisgevingsnota als opmerkingen i.v.m. de ontwikkelingsalternatieven Ontsluitingsweg ten zuiden van de E40 Een ontsluitingsweg kan ook voorzien worden ten zuiden van de E40. In dit geval is er geen bijkomende brug over de E40 nodig, maar wordt het vrachtverkeer wel dichter bij de kern van Baarle geleid. Opmerking: Leefbaar Baarle is een absolute tegenstander van de ontsluitingsweg ten zuiden van de E40. Het kan niet de bedoeling zijn om zwaar vrachtverkeer langsheen de school en woon zorg centra te sturen in tijden waar er verhoogde aandacht is voor de fijnstof problematiek. Concluderend stelt Leefbaar Baarle dat de werkgroep mobiliteit zich ook gebogen heeft over een goede ontsluiting van het industrieterrein Drongen I dat rekening houdt met de ontwikkelingsdoelstellingen. Deze ontsluiting is mee opgenomen in de alternatieve scenarii onder hoofdstuk 5 van dit document. “ Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle - voorstel 1” “Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle - Voorstel 2 - ondergeschikte variante op bouwsteen II.” Wij vragen dan ook met aandrang om deze scenarii mee te onderzoeken in de MER studies.

164

4.2 BOUWSTEEN III: DOORTOCHT BAARLE, RANDWEG, RINGWEG 4.2.1 Doortocht Baarle In dit scenario wordt de Baarledorpstraat (de N466) heringericht tot een veilige doortocht en kruist de weg de E40 via een brug op de huidige locatie. De kennisgevingsnota stelt dat dit tracé op zich niet zorgt voor lagere verkeersintensiteiten in Baarle. Echter in het alternatief voorstel van Leefbaar Baarle VZW is dat wel zo omdat het verkeer naar de industriezone niet meer zal passeren in het centrum. De kennisgevingsnota stelt dat de doortocht door Baarle een kwalitatieve herinrichting kan zijn van de doortocht (met verkeersremmende en verkeersontradende maatregelen), eventueel in combinatie met een vrachtverbod. Leefbaar Baarle VZW vindt een vrachtverbod een zeer nuttige maatregel, zeker omdat in het alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW het vrachtverkeer rechtstreeks naar het industrieterrein wordt geleid. De kennisgevingsnota stelt verder dat dit ontwikkelingsscenario kan gecombineerd worden met het complex op de huidige plaats. Wellicht is er dan een overeenstemming nodig in de planning van beide projecten. Leefbaar Baarle VZW vindt dat de 3 bouwstenen in overeenstemming met elkaar moeten gepland worden. Daarom bevat ons alternatief dan ook een oplossing voor de 3 bouwstenen. Voordelen van de doortocht door Baarle zijn  Beperkt het (verder) versnipperen van het dorp  Verstrekt de middenstand die een essentieel deel is van het dorpsweefsel  Laat toe de woonuitbreidingsgebieden (WUG) voorzien in ‘Ruimte voor Gent: structuurvisie 2030’ van Stad Gent op een leefbare manier in te tekenen  Volgt het historisch tracé  Is budgetvriendelijk Verdere optimalisatie van de doortocht door Baarle zijn  Aparte fietsen voetpaden  Gemilderde snelheid  Groen  Parkeergelegenheid  Doorgaand vrachtverkeer naar/van E40 via Nevele of Zwijnaarde

165

4.2.2 Ringweg De kennisgevingsnota stelt dat om de verkeersdruk in het centrum van Baarle te verminderen, er ook kan gedacht worden aan het aanleggen van een ringweg. Deze verlaat het huidige tracé van de N466 ter hoogte van de huidige brug en loopt van daaruit ten noorden van de E40 (en ermee gebundeld om de versnippering van het open landschap te minimaliseren). Ter hoogte van de Kloosterstraat kruist de ringweg de E40 (met een nieuwe brug) om dan zuid-oostwaarts telopen en na het kruisen van de Noordhoutstraat de huidige N466 weer te vervoegen ter hoogte van de bushalte. Dit ontwikkelingsscenario kan gecombineerd worden met een centraal complex door de ringweg onder de brug van het Hollands Complex door te trekken en aan te laten takken waar het vernieuwde complex het huidige tracé van de N466 verlaat, ter hoogte van de voormalige O’Coolsite/Hotel Van der Valk Drongen. Nadelen van de ringweg  Meer onteigeningen  Versnippering woonwijk  Voor de middenstand slechter  Heeft negatieve impact op de woonuitbreidingsgebieden (WUG) te Baarle voorzien in ‘Ruimte voor Gent: structuurvisie 2030’ van Stad Gent Deze effecten moeten onderzocht worden Leefbaar Baarle VZW heeft in zijn alternatieve scenarii ons inziens een beter alternatief gevonden door de parallelle weg aan de E40 die het verkeer naar het industrieterrein leidt. De beperking van de snelheid op de parallelle weg tot 90km/u verhoogt veiligheid en de robuustheid van complex met positieve invloed op de MER effecten.

4.2.3 Randweg De kennisgevingsnota stelt dat in dit ontwikkelingsscenario de N466 eerst onder de E40 door geleid wordt ter hoogte van de huidige brug, waarna hij naar het westen afbuigt en de E40 volgt tot ter hoogte van de Kloosterstraat. Van daar wordt net als bij de Ringweg naar het zuidoosten afgebogen om de Baarledorpstraat te vervoegen ter hoogte van de bushalte. Dit ontwikkelingsscenario kan niet gecombineerd worden met een complex op de huidige locatie, dewelke veruit het grootste draagvlak heeft bij de bevolking van Baarle Drongen (zie ook petitie in de bijlage). De nadelen van de randweg zijn  Geen oplossing op de huidige locatie die het grootste draagvlak heeft  Doortocht zwaar verkeer vlak naast de school en woon zorgcentrum  Meer onteigeningen  Versnippering woonwijk  Voor de middenstand slechter  Heeft negatieve impact op de woonuitbreidingsgebieden (WUG) te Baarle voorzien in ‘Ruimte voor Gent: structuurvisie 2030’ van Stad Gent Leefbaar Baarle VZW heeft in zijn alternatieve scenarii ons inziens een beter alternatief gevonden door de parallelle weg aan de E40 die het verkeer naar het industrieterrein leidt. De beperking van de snelheid op de parallelle weg tot 90km/u verhoogt veiligheid en de robuustheid van complex met positieve invloed op de MER effecten. 166

5 UITVOERINGSALTERNATIEVEN Leefbaar Baarle vzw heeft in een gespecialiseerde werkgroep mobiliteit met vertegenwoordigers van alle wijken van Baarle alternatieven uitgewerkt voor een oplossing op de huidige locatie. Mede dankzij de grondige terreinkennis van de bewoners, de technische kennis waarop we beroep deden en de passie om niet te kiezen voor de gemakkelijkste weg hebben wij een valabel alternatief uitgewerkt dat rekening houdt met de fundamenten waarvoor Leefbaar Baarle staat. Dit alternatief werd afgetoetst bij erkende MER en verkeersdeskundigen en wordt door de lokale bevolking gedragen. Daarvoor werd een speciale informatiesessie ingericht op 24 februari 2017 waarop alle inwoners van Baarle werden uitgenodigd. Het alternatief voorstel van Leefbaar Baarle VZW werd door een overgrote meerderheid verkozen boven elk van de door AWV voorgestelde scenario’s en oplossingen.

5.1 Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle Voorstel 1 5.1.1 Niet-technische samenvatting In dit document wordt een alternatief beschreven voor het plan-MER “Heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen” voor volgende kennisgeving.      

Dossiernummer: 20177 Internnummer: 14912/PLMER/1/RV De kennisgeving periode loopt van 1 februari 2017 tot en met 2 maart 2017. Kennisgevingsnota (merkennis4900.pdf) van 21/12/2016 Bijlage 1: kaartenbundel (b2360.pdf) van 21/12/2016 Bijlage 2: ontwerpend onderzoek (b2367.pdf) van 14/11/2014

In het ontwerpend onderzoek werd met drie aparte bouwstenen gewerkt, nl.   

Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40 Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern

Deze bouwstenen worden nadien gecombineerd en geëvalueerd. Evenwel wordt in de kennisgeving (§12) aangegeven dat enkel de Bouwsteen I zeker gerealiseerd zal worden en de beide andere bouwstenen enkel als ontwikkelingsscenario’s meegenomen worden. Dit is duidelijk tegen de doelstellingen zoals geformuleerd in de verantwoording van het plan (§4). De MER-effecten kunnen alleen juist aangegeven worden als de gehele oplossing gerealiseerd wordt. De MER-effecten van elke bouwsteen en van elke combinatie moet dus onderzocht worden. Een optimalisatie van de huidige situatie kan aan alle doelstellingen voldoen, zoals hieronder beschreven.

167

5.1.2

Planbeschrijving

Het plan hieronder beschrijft een globale oplossing, schematisch weergegeven in onderstaande figuur, en in detail uitgewerkt en besproken.

Figuur bijlage 1.1 Overzichtsplan Voor Bouwsteen I, het aansluitingscomplex, wordt het volgende besproken:   

De parallelle weg op de E40 Het aansluitingscomplex Het aansluitingscomplex (variante)

Voor Bouwsteen II, de ontsluiting van het bedrijventerrein, worden twee varianten voorgesteld:  

Ontsluiting met hollands complex Ontsluiting met trompet

Bouwsteen III, doorgaand verkeer in de dorpskern, wordt eveneens beschreven. Tot slot komen het fietsnetwerk en geluidswering met groenschermen aan bod.

168

5.1.3

Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40

5.1.3.1 Parallelle weg E40 Om de verschillende opeenvolgende weefbewegingen op de E40 van Brussel naar Oostende veilig te laten verlopen en de doorstroming op de E40 zelf te verbeteren, wordt een parallelle weg (ventweg) aangelegd. Deze parallelle weg scheidt op die manier de doorgaande verkeersstroom af van het bestemmingsverkeer.

Figuur bijlage 1.3 Bouwsteen I parallelle weg De parallelle weg begint voor de Goedingebrug over de Leie en loopt door tot voorbij de centrale brug. Afgescheiden met een betonnen jersey en voorzien van een pechstrook, laat deze parallelle weg toe om veilig achtereenvolgens deze keuzes te maken (komende uit richting Brussel):      

afrijden naar de dienstenzone (tankstation) oprijden vanaf de dienstenzone afrijden naar Gent / Deinze (afrit 13) doorrijden richting Oostende (vb na tanken) via één rijstrook. oprijden richting Oostende van het verkeer vanuit Deinze via een tweede rijstrook. Voor de volgende oprit is alles terug op één rijstrook gebracht. oprijden richting Oostende van verkeer vanuit Gent via een tweede rijstrook.

Tot slot laat de parallelle baan toe alle verkeer op één punt in te voegen op de E40. Indien gewenst kan de parallelle weg verder doorlopen tot aan een aparte ontsluitingscomplex voor het bedrijventerrein.

169

De weefzone waarbij vrachtwagens kunnen invoegen op de parallelle weg is voldoende lang om veilig invoegen toe te laten. De snelheid op de ventweg kan beperkt worden tot 90 of 70 km/uur waardoor de veiligheid verhoogd wordt, de robuustheid nog verder stijgt en er een positieve invloed is op de milieueffecten. .

170

5.1.3.2

Aansluitingscomplex E40

De E40 verbindt Brussel en Oostende. De N466 verbindt Gent met Deinze en sluit aan op de E40 in Baarle. De geoptimeerde aansluiting wordt gerealiseerd op de huidige centrale locatie.

Figuur bijlage 1.2 Bouwsteen I Twee rondpunten op de N466 geven duidelijk de grenzen van het aansluitingscomplex aan. Tussen deze beide rondpunten worden alle aansluitingen gemaakt naar de E40, afgescheiden van het lokale verkeer. Het lokale wegennetwerk sluit aan op deze rondpunten. E40 van Brussel naar Oostende Alle afrijdend verkeer wordt samengevoegd met het doorgaand verkeer vanuit Deinze met bestemming Gent en geleid naar één rondpunt ter hoogte van de Ernest Solvynsdreef x Raapstraat. De voertuigen richting Gent rijden rechtdoor, de voertuigen richting Deinze keren om. Gezien de korte extra afstand en het beperkt aantal voertuigen is de milieu Verkeer met bestemming E40 Oostende van Gent / Deinze rijdt via een rechtse afslag op de N466 en een lange gelijkgrondse aansluitingsweg de parallelle weg op alvorens op de E40 in te voegen. E40 van Oostende naar Brussel Het verkeer vanuit Oostende verlaat via een verbeterde afrit de E40. Deze afrit is gelegen op de huidige locatie, maar laat enkel toe naar het rondpunt te rijden en door een flauwe bocht wordt een betere zichtbaarheid bekomen. Op het rondpunt kan men kiezen richting Gent of Deinze te rijden. Vanaf datzelfde rondpunt kan men afslaan om naar de oprit richting Brussel te rijden. Om de veiligheid en leesbaarheid te verhogen wordt de Brouwerijstraat éénrichtingsverkeer. Het lokale 171

verkeer kan afgescheiden worden via een weefzone overgaand in een betonnen jersey . De oprit start op de huidige locatie maar is verlengd om veilig invoegen op de E40 mogelijk te maken. N466 vanuit Gent Het verkeer vanuit Gent kan aan de voet van de centrale brug via een gelijkgrondse rechtse afslag de E40 richting Oostende rijden. Verkeer dat over de centrale brug rijdt komt op een rondpunt dat toelaat naar de E40 richting Brussel te rijden of de N466 verder te vervolgen. N466 vanuit Deinze Het verkeer vanuit Deinze kan aan de voet van de centrale brug via een rondpunt kiezen om richting Brussel te rijden of over de centrale brug. Vervolgens kan men de oprit richting Oostende nemen of doorrijden naar Gent.

172

5.1.3.3

Aansluitingscomplex E40 (variante)

E40 van Oostende naar Brussel De afrit voor verkeer vanuit Oostende kan ook op een andere manier gebeuren, aansluitend bij de situatie voor de bouw van het MP-center. Het verkeer vanuit Oostende rijdt af via een lange gelijkgrondse afrit onder de centrale brug door omheen het MP-center tot op een rondpunt, waarna men richting Gent of Deinze kan rijden. Hierdoor wordt de afrit veiliger door een verbeterde zichtbaarheid en moet het verkeer naar Gent het rondpunt niet oprijden. De erfaansluiting van het MP-center kan vanaf datzelfde rondpunt gerealiseerd worden, links van de centrale brug, waar men eveneens een parking kan voorzien die ruim genoeg is. Momenteel parkeren immers veel werknemers van het MP-center in de aanpalende dorpsstraten.

Figuur bijlage 1.2 Bouwsteen I variante

173

5.1.3.4

Lokale netwerk

De lokale wegen sluiten aan op de rondpunten van het aansluitingscomplex E40. Hierdoor wordt het lokaal verkeer gescheiden van het bovenlokaal verkeer wat resulteert in een leesbaar en veilig verkeerssysteem. Rondpunt N466 x Ernest Solvynsdreeft/Raapstraat Het rondpunt wordt gerealiseerd in de open ruimte, gelegen voor de huidige kruising. De Ernest Solvynsdreef ontsluit de achterliggende wijken van Baarle gelegen onder de N466. Anderzijds vormt de Ernest Solvynsbrug de enige veilige route voor de wijk Keuze naar de dorpskern (school, handelaars) aangezien het aansluitingscomplex gelegen tussen de twee rondpunten enkel voor bovenlokaal verkeer bestemd wordt. De Ernest Solvynsbrug is ook een korte en snelle weg voor hulpdiensten en brandweer richting de dienstenzone en de overstromingsgevoelige Keuzemeersen. Wegens de economische activiteit blijven de twee tankstations, carwash en frituur en enkele woonhuizen aan de N466 gelegen. Ook de huidige aansluitingssituatie van het doodlopend stukje Deinse Steenweg blijft behouden. Anderszijds wordt de middenberm van de N466 dichtgemaakt zodat er geen oversteekplaatsen meer zijn en de veiligheid drastisch verbetert. Rondpunt N466 (Baarledorpstraat) x Brouwerijstraat Het rondpunt wordt gerealiseerd op de huidige ruimte, aan het MP-center. Enkel de zuidelijke open afrit van de E40 sluiten hierop aan. Het doorgaand verkeer volgt de N466 verder. Het interlokaal verkeer kan doorheen de dorpskern richting Deinze rijden, het lokale bestemmingsverkeer kan afslaan om de achterliggende wijken of het MP-center te bereiken. Het rondpunt zelf fungeert als een adequaat middel om de zone 30 aan te geven (school). Baarleveldestraat De Baarleveldestraat wordt omgevormd tot een éénrichtingsstraat, waardoor een veilige rechtse afslag ontstaat. De huidige Baarlekouter wordt eveneens een éénrichtingstraat die uitkomt op de Raapstraat, en zo de achterliggende wijken en hotel ontsluit, want via de Raapstraat kan men tot op het rondpunt op de N466 komen. Het bedrijventerrein Drongen I kan op deze manier ontsloten blijven tot Bouwsteen II gerealiseerd is.

174

5.1.4

Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein

5.1.4.1 Hollands complex Om het bedrijventerrein te ontsluiten is de voorkeursoplossing een aparte open afrit in de plaats van de huidige Moorstraatbrug. De Moorstraatbrug moet ook vernieuwd worden en er zijn ook geen pechstroken op de E40 aanwezig. De verkeersstromen met bestemming bedrijventerrein moeten hierdoor niet meer in Baarle of de omliggende wijken komen, waardoor de leefbaarheid drastisch verhoogt. Vrachtverkeer vanuit Deinze die nu doorheen de Baarledorpstraat rijdt, wordt via het rondpunt van Bachte-Maria-Leerne naar de complex 12 (Nevele) geleid om dan via de E40 het bedrijventerrein te bereiken. Ook omgekeerd geldt deze route. Het eenvoudigste toegangscomplex voor het bedrijventerrein is een hollands complex. De lokale wegen (Kloosterstraat, Moerstraat, Moorstraat) worden geknipt om sluipverkeer naar het bedrijventerrein doorheen de woonwijken onmogelijk te maken. In het bedrijventerrein worden de bestaande wegen geoptimaliseerd tot een lusvormige structuur.

Figuur bijlage 1.4 Bouwsteen II Merk op dat het interessant kan zijn om in de toekomst het bedrijventerrein tot aan het Schipdokkanaal te ontwikkelen omdat alle mogelijke transportmogelijkheden (weg, water) aanwezig zijn.

175

5.1.4.2 Trompet Het toegangscomplex voor het bedrijventerrein kan ook uitgevoerd worden als trompet.

Figuur bijlage 1.4 Bouwsteen II variante

176

5.1.5

Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern

De doortocht is belangrijk voor de lokale middenstand en het dorpsleven. De overlast van het doorgaand verkeer en in het bijzonder het vrachtverkeer moet zoveel mogelijk beperkt worden. De Baarledorpstraat wordt heringericht als een tweerichtingsstraat met aparte fiets-en voetpaden. Het Scenario 1 (gescheiden verkeer) van AWV leunt hierbij aan (Bijlage2 p154-155). Wel moet er voldoende parkeermogelijkheid voorzien worden, dit is belangrijk voor de handelaars.

Figuur bijlage 1.5 Bouwsteen III Er moet voldoende groen voorzien worden om de leefbaarheid te verhogen. Aanplanting van bomen verbetert de luchtkwaliteit. Een maximum snelheid van 50 km/u kan al afgedwongen worden vanaf de kruising Baarlewarande/Baarleboslaan, zeker met het oog op de geplande woonuitbreidingsgebieden. Deze snelheidsbeperking kan door een gepast wegprofiel bekomen worden en komt ten goede zowel aan de veiligheid als de leefbaarheid. Vanaf de Petrus Christus dreef moet een zone 30 van toepassing zijn wegens de aanwezigheid van handelaars en school. Dit snelheidsregime zal ook een milderend effect hebben op geluid en trillingen. De wegbedekking moet geluidsdempend uitgevoerd worden.

177

5.1.6

Fietsnetwerk

Ook het fietsnetwerk sluit aan op de rondpunten van het aansluitingscomplex E40, om een afgescheiden, leesbare en veilige route te bekomen. Tussen beide aansluitingsrondpunten rijden geen fietsers en zijn er geen voetgangers. De centrale brug is enkel voor autoverkeer bestemd, de Ernest Solvynsbrug en de Kloosterstraatbrug dienen voor het lokaal verkeer inclusief fietsers en voetgangers en vormen de cohesie tussen de verschillende wijken. Hierdoor wordt de barriĂ¨rewerking van de E40 en de N466 tegengegaan. Aan het rondpunt N466 x Ernest Solvynsdreef/Raapstraat is een ondertunneling of fietsbrug nodig. Eenmaal over de Ernest Solvynsbrug volgt men het bestaande fietsroutenetwerk via de Moortelputstraat tot aan het zuidelijke rondpunt van het aansluitingscomplex. Achter het rondpunt N466 x Brouwerijstraat moet een veilige oversteekplaats voorzien worden (drempel of voetgangers-fietserstunnel). Detailonderzoek in samenwerking met de lokale bewoners en school is hier wenselijk. Het fietsverkeer naar het bedrijventerrein kan via een tweerichtingsfietspad aansluiting maken met het bestaande fietsroutenetwerk van de Kloosterstraat.

Figuur bijlage 1.6 Zwakke weggebruiker

178

5.1.7

Geluidswering met groenscherm

De snelweg E40 wordt aan beide richtingen voorzien van een pechstrook. Er komen dus ter hoogte van de nieuwe bruggen ook pechstroken, waardoor de verkeersstroom veiliger kan rijden.

Figuur bijlage 1.7 Geluidswering met groenscherm Groene geluidsschermen moeten geplaatst worden aan beide zijden van de E40 over de volledige lengte van Baarle, dus van Moorstraatbrug tot Goedingebrug. Aan de zijde van het bedrijventerrein kan de geluidswering mogelijks beperkt worden tot de Booiebos. De groene geluidsschermen dienen voldoende hoog te zijn om effectief te zijn. De keuze voor een begroeid geluidscherm geeft additionele positieve milieu-effecten op gebied van geluid lucht en landschappelijke integratie. Reeds lange tijd is gekend dat geluidsschermen door belastende wind een groot deel van hun efficiĂŤntie verliezen. Conform de inzichten van het onderzoek van de groep akoestiek van de vakgroep Informatie Technologie (INTEC) van de universiteit Gent, opteren we voor plaatsen van bomenrijen die als windvang fungeren en zo dit probleem verhelpen. Deze extra milderende maatregel heeft ook een gunstig effect op achtergelegen woningen. De wegbedekking van de E40 ter hoogte van Baarle (van Moorstraatbrug tot Goedingebrug) moet met geluidsdempend asfalt (ZOA) uitgevoerd worden. Een snelheidsbeperking van 100 km/u zoals voorgesteld in het mobiliteitsplan van Stad Gent kan ingevoerd worden (cf Ontwerp Mobiliteitsplan Gent (18/12/2014) p139) om de milieueffecten voor de omwonenden verder te reduceren. Dit snelheidsregime moet dan wel gelden over de volledige lengte van Baarle, dus vanaf de Moorstraatbrug. Door een uitbreiding van de huidige dynamische rijstrooksignalisatie kan dit eenvoudig gerealiseerd worden.

179

Bemerk dat op deze figuur ook het gewenste snelheidsregime op de N466 tot 70km/u verlaagd wordt. Dit stemt overeen met de nieuwe snelheidsnorm voor gewestwegen buiten de bebouwde kom, die Vlaams mobiliteitsminister Ben Weyts invoerde en die vanaf 1 januari 2017 van kracht is.

Ontwerp Mobiliteitsplan Gent (18/12/2014) p139: gewenste snelheidsregimes visie stad Gent

180

5.1.8

Toetsing aan de criteria, vooropgestelde door de intiatiefnemer

GOED FUNCTIONEREND COMPLEX In voorstel 1 zorgen onderstaande aspecten voor een goed functionerend, veilig en robuust complex:  Een parallelle weg ten noorden van de E40 met een veilige weefzone voor de bediening van de dienstenzone en het open afrittencomplex 13 dragen bij tot een zeer leesbaar complex.  Een beperking van de snelheid op de parallelle weg tot 90 of 70 km/uur verhoogd de veiligheid en bevordert de robuustheid van het complex met een positieve invloed op de milieueffecten.  Het open afrittencomplex 13 van de E40 wordt ter hoogte van de centrale locatie gerealiseerd. Dit complex heeft enkele cruciale voordelen ten opzichte van de variant C1 die door de initiatiefnemer niet werd weerhouden. Door een aparte open afrit op de E40 voor de industriezone te voorzien, wordt het afrittencomplex E40/N466 minder complex, heeft deze een lagere verkeersintensiteit, is deze robuuster en is ook de I/C-verhouding lager dan 90%. Deze variant van het complex zal dus wel degelijk functioneren.  Er zijn geen kruisende stromen meer waardoor een filevrije oplossing kan gegarandeerd worden. Hierdoor is het open afrittencomplex leesbaarder en tevens ook robuuster.  De lokale wegen sluiten aan op de rondpunten van het aansluitingscomplex E40. Hierdoor wordt het lokaal verkeer gescheiden van het bovenlokaal verkeer wat resulteert in een leesbaar en veilig verkeerssysteem.  De open afritten worden verlengd wat de filegevoeligheid zo goed als tot nul herleidt.

GOEDE BEREIKBAARHEID BEDRIJVENZONE De aparte open afrit op de E40 voor de bedrijvenzone, zorgt voor een vlotte en veilige ontsluiting van de industriezone en draagt voornamelijk ook bij tot een verkeersveilige dorpskern in Baarle. Toegang via sluipwegen door de woonwijken wordt onmogelijk gemaakt.

VEILIG EN LEEFBAAR BAARLE De ronde punten zijn een duidelijke afbakening van het open afrittencomplex t.o.v. het lokaal verkeer. Deze “poorten” tot de Baarle en Drongen zijn een significante maatregelen op vlak van de veiligheid en de leefbaarheid van Baarle. De onveilige situatie van de combinatie van de oprit van de N466 naar de E40 richting Brussel met het lokale verkeer op de Brouwerijstraat, wordt opgelost door het omvormen van de Brouwerijstraat tot éénrichtingsstraat. Lokaal en Bovenlokaal verkeer worden gescheiden door betonnen jersey en/of door een weefzone. Het beperkte verkeer dat het MP bedrijvencentrum verlaat dient de eenrichting te respecteren en kan de E40 nemen of via de Brouwerijstraat en Moortelputstraat richting Deinze, Gent of Oostende (ofwel via de erfweg opgenomen in variante op bouwsteen I). Gescheiden verkeer door het centrum van Baarle zorgt voor een veilige doortocht voor de zwakke weggebruikers. Fietsers kunnen van Baarle naar Drongen gaan via de fietsknooppunt route doorheen de Moortelputstraat en de Ernest Solvynsdreef. Fietsers van de wijk Keuze kunnen via de Ernest Solvynsdreef naar het centrum van Baarle. Fietsers van Luchteren kunnen via de brug aan de Kloosterstraat, die enkel nog dient voor lokaal verkeer, naar het centrum van Baarle. Het behoudt van de Ernest Solvynsbrug verlaagd de verkeersdruk op het dorpscentrum t.o.v. de door initiatiefnemer voorgestelde varianten. De Ernest Solvynsbrug en de brug aan de Kloosterstraat zijn tevens essentieel om de barrière-vorming van de E40 tegen te gaan. De begroeide geluidswering, geflankeerd door bomen heeft een maximale positieve bijdrage op de milieueffecten geluid, lucht en landschappelijke integratie voor alle woonwijken in Baarle. 181

Bovendien wordt in de dorpskern van Baarle de verkeersdruk aanzienlijk lichter door het voorkomen van filevorming door:  het wegwerken van de conflicten op het complex  het loskoppelen van de Kloosterstraat van de industriezone  het bedienen van de industriezone via een aparte open afrittencomplex op de E40

GOEDE RUIMTELIJK-LANDSCHAPPELIJKE INPASSING Door het gebruik van begroeide geluidswering, geflankeerd door bomenrijen, langs de E40 is er een landschappelijke integratie van het kunstwerk. De bomenrij is een echo van de historische dreven in het kouterlandschap, en is dan ook perfect in harmonie met het landschap. Door de ontwikkeling op de huidige locatie is er een goede ruimtelijk – landschappelijke inpassing en wordt versnippering vermeden. De extra ruimtelijke inname is zeer beperkt. De milieueffecten t.o.v. de referentiewaarden zijn tevens zeer beperkt door de ontwikkeling op de huidige locatie. De voordelen van het huidige complex worden optimaal benut, terwijl de nadelen volledig zijn weggewerkt. Dit alles resulteert in een veilig, leesbaar en robuust complex, met een sterke verhoging van de leefbaarheid in Baarle.

ONTWIKKELINGSALTERNATIEVEN Gezien het voorstel een totaaloplossing aanbiedt, is de toekomstige samenhang gegarandeerd in geval van eventuele gefaseerde realisatie. Gezien de geringe impact en relatief lage bouwkost, laat het voorstel toe om onmiddellijk de 3 bouwstenen te realiseren.

5.1.9

Bijlagen

Kaartenbundel Voorstel 1 bevindt zich op de pdf met naam voorstel 1.pdf en afgeprint onder de bijlages van hoofdstuk 7 van dit document. Daarin zitten volgende plannen:

        

Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage

1.1 Overzichtsplan 1.2 Bouwsteen I 1.2 Bouwsteen I variante 1.3 Bouwsteen I parallelle weg 1.4 Bouwsteen II 1.4 Bouwsteen II variante 1.5 Bouwsteen III 1.6 Zwakke weggebruiker 1.7 Geluidswering met groenscherm

182

5.2 Alternatief scenario van Leefbaar Baarle VZW voor de heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen-Baarle Voorstel 2 ondergeschikte variante op bouwsteen II 5.2.1 Niet-technische samenvatting In dit document wordt een alternatief beschreven voor het plan-MER “Heraanleg van autosnelwegcomplex 13 van de E40 te Drongen” voor volgende kennisgeving.      

In het ontwerpend onderzoek werd met drie aparte bouwstenen gewerkt, nl.   

Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40 Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern

183

5.2.2 Planbeschrijving Het plan hieronder beschrijft een globale oplossing, schematisch weergegeven in onderstaande figuur, en in detail uitgewerkt en besproken.

Figuur bijlage 2.1 Overzichtsplan Voor Bouwsteen I, het aansluitingscomplex, wordt het volgende besproken:   

De parallelle weg op de E40, aan beide zijden Het aansluitingscomplex Het aansluitingscomplex (variante)

Voor Bouwsteen II, de ontsluiting van het bedrijventerrein, worden één variante voorgesteld, namelijk de ontsluiting met hollands complex. Bouwsteen III, doorgaand verkeer in de dorpskern, wordt eveneens beschreven. Tot slot komen het fietsnetwerk en geluidswering met groenschermen aan bod.

184

5.2.3 Bouwsteen I: Aansluitingscomplex E40 5.2.3.1 Parallelle weg E40 Om de verschillende opeenvolgende weefbewegingen op de E40 van Brussel naar Oostende veilig te laten verlopen en de doorstroming op de E40 zelf te verbeteren, wordt een parallelle weg (ventweg) aangelegd. Deze parallelle weg scheidt op die manier de doorgaande verkeersstroom af van het bestemmingsverkeer.

Figuur bijlage 2.3 Bouwsteen I parallelle weg De noordelijke parallelweg begint voor de Goedingebrug over de Leie en loopt door tot voorbij de Kloosterstraatbrug. Afgescheiden van het doorgaand verkeer op de E40, laat deze parallelle weg toe om veilig achtereenvolgens deze keuzes te maken:        

Tot slot laat de parallelle baan toe alle verkeer op één punt in te voegen op de E40. De zuidelijke parallelweg begint voor de Kloosterstraatbrug en kan doorlopen tot aan de Goedingebrug (korter is ook mogelijk en onderwerp van studie) en laat op deze manier veilig volgende keuzes toe: 185

      

afrijden naar het bedrijventerrein oprijden vanaf het bedrijventerrein afrijden naar Gent / Deinze (afrit 13) doorrijden richting Brussel via één rijstrook (voor verkeer van het bedrijventerrein) oprijden richting Brussel vanuit Gent / Deinze afrijden naar de dienstenzone (tankstation) oprijden vanaf de dienstenzone

Tot slot laat de parallelle baan toe alle verkeer op één punt in te voegen op de E40. De weefzone waarbij vrachtwagens kunnen invoegen op de parallelle weg is voldoende lang om veilig invoegen toe te laten.

186

5.2.3.2 Aansluitingscomplex E40 De E40 verbindt Brussel en Oostende. De N466 verbindt Gent met Deinze en sluit aan op de E40 in Baarle. De geoptimeerde aansluiting wordt gerealiseerd op de huidige centrale locatie.

Figuur bijlage 2.2 Bouwsteen I Twee rondpunten op de N466 geven duidelijk de grenzen van het aansluitingscomplex aan. Tussen deze beide rondpunten worden alle aansluitingen gemaakt naar de E40, afgescheiden van het lokale verkeer. Het lokale wegennetwerk sluit aan op deze rondpunten. E40 van Brussel naar Oostende Alle afrijdend verkeer wordt samengevoegd met het doorgaand verkeer vanuit Deinze met bestemming Gent en geleid naar één rondpunt ter hoogte van de Ernest Solvynsdreef x Raapstraat. De voertuigen richting Gent rijden rechtdoor, de voertuigen richting Deinze keren om. Verkeer met bestemming E40 Oostende van Gent / Deinze rijdt via een rechtse afslag op de N466 en een lange gelijkgrondse aansluitingsweg de parallelle weg op alvorens op de E40 in te voegen. E40 van Oostende naar Brussel Het verkeer vanuit Oostende verlaat via een verbeterde afrit de parallelrijbaan van de E40. Deze afrit is gelegen op de huidige locatie, maar laat enkel toe naar het rondpunt te rijden en door een flauwe bocht wordt een betere zichtbaarheid bekomen. Op het rondpunt kan men kiezen richting Gent of Deinze te rijden. Vanaf datzelfde rondpunt kan men afslaan om naar de oprit richting Brussel te rijden. Om de veiligheid en leesbaarheid te verhogen wordt de Brouwerijstraat éénrichtingsverkeer. De oprit start op de huidige locatie maar is verlengd en via de parallelrijbaan voegt men veilig op de E40 in. 187

N466 vanuit Gent Het verkeer vanuit Gent kan aan de voet van de centrale brug via een gelijkgrondse rechtse afslag de E40 richting Oostende rijden. Verkeer dat over de centrale brug rijdt komt op een rondpunt dat toelaat naar de E40 richting Brussel te rijden of de N466 verder te vervolgen. N466 vanuit Deinze Het verkeer vanuit Deinze kan aan de voet van de centrale brug via een rondpunt kiezen om richting Brussel te rijden of over de centrale brug. Vervolgens kan men de oprit richting Oostende nemen of doorrijden naar Gent.

5.2.3.3 Lokale netwerk De lokale wegen sluiten aan op de rondpunten van het aansluitingscomplex E40. Hierdoor wordt het lokaal verkeer gescheiden van het bovenlokaal verkeer wat resulteert in een leesbaar en veilig verkeerssysteem. Rondpunt N466 x Ernest Solvynsdreeft/Raapstraat Het rondpunt wordt gerealiseerd in de open ruimte, gelegen voor de huidige kruising. De Ernest Solvynsdreef ontsluit de achterliggende wijken van Baarle gelegen onder de N466. Anderzijds vormt de Ernest Solvynsbrug de enige veilige route voor de wijk Keuze naar de dorpskern (school, handelaars) aangezien het aansluitingscomplex gelegen tussen de twee rondpunten enkel voor bovenlokaal verkeer bestemd wordt. De Ernest Solvynsbrug is ook een korte en snelle weg voor hulpdiensten en brandweer richting de dienstenzone en de overstromingsgevoelige Keuzemeersen. Wegens de economische activiteit blijven de twee tankstations, carwash en frituur en enkele woonhuizen aan de N466 gelegen. Ook de huidige aansluitingssituatie van het doodlopend stukje Deinse Steenweg blijft behouden. Anderzijds wordt de middenberm van de N466 dichtgemaakt zodat er geen oversteekplaatsen meer zijn en de veiligheid drastisch verbetert. Rondpunt N466 (Baarledorpstraat) x Brouwerijstraat Het rondpunt wordt gerealiseerd op de huidige ruimte, aan het MP-center. Enkel de zuidelijke open afrit van de E40 sluiten hierop aan. Het doorgaand verkeer volgt de N466 verder. Het interlokaal verkeer kan doorheen de dorpskern richting Deinze rijden, het lokale bestemmingsverkeer kan afslaan om de achterliggende wijken of het MP-center te bereiken. Het rondpunt zelf fungeert als een adequaat middel om de zone 30 aan te geven (school). Baarleveldestraat De Baarleveldestraat wordt omgevormd tot een éénrichtingsstraat, waardoor een veilige rechtse afslag ontstaat. De huidige Baarlekouter wordt eveneens een éénrichtingstraat die uitkomt op de Raapstraat, en zo de achterliggende wijken en hotel ontsluit, want via de Raapstraat kan men tot op het rondpunt op de N466 komen. Het bedrijventerrein Drongen I kan op deze manier ontsloten blijven tot Bouwsteen II gerealiseerd is.

188

5.2.4 Bouwsteen II: Ontsluiting bedrijventerrein 5.2.4.1 Hollands complex Het bedrijventerrein wordt ontsloten via de parallelrijbanen aan elke zijde van de E40. De nabijheid van het bedrijventerrein bij het autosnelwegcomplex maakt dat de parallelrijbaan slecht heel kort verlengd moeten worden tot voorbij de Kloosterstraatbrug. De verkeersstromen met bestemming bedrijventerrein moeten hierdoor niet meer in Baarle of de omliggende wijken komen, waardoor de leefbaarheid drastisch verhoogt. Vrachtverkeer vanuit Deinze die nu doorheen de Baarledorpstraat rijdt, wordt via het rondpunt van Bachte-Maria-Leerne naar de complex 12 (Nevele) geleid om dan via de E40 het bedrijventerrein te bereiken. Ook omgekeerd geldt deze route. Het eenvoudigste toegangscomplex voor het bedrijventerrein is een hollands complex. De zuidelijke aansluiting is naar links verschoven, wat de verkeersdoorstroming verbetert. Alle verkeerslichten moeten zo ingesteld worden dat het verkeer dat de E40 verlaat steeds voorrang heeft op het verkeer dat de E40 op wil rijden. De lokale wegen (Kloosterstraat, Moerstraat, Moorstraat) worden geknipt om sluipverkeer naar het bedrijventerrein doorheen de woonwijken onmogelijk te maken. In het bedrijventerrein worden de bestaande wegen geoptimaliseerd tot een lusvormige structuur.

Figuur bijlage 2.4 Bouwsteen II

189

5.2.5 Bouwsteen III: Doorgaand verkeer dorpskern De doortocht is belangrijk voor de lokale middenstand en het dorpsleven. De overlast van het doorgaand verkeer en in het bijzonder het vrachtverkeer moet zoveel mogelijk beperkt worden. De Baarledorpstraat wordt heringericht als een tweerichtingsstraat met aparte fiets-en voetpaden. Het Scenario 1 (gescheiden verkeer) van AWV leunt hierbij aan (Bijlage2 p154-155). Wel moet er voldoende parkeermogelijkheid voorzien worden, dit is belangrijk voor de handelaars.

Figuur bijlage 2.5 Bouwsteen III Er moet voldoende groen voorzien worden om de leefbaarheid te verhogen. Aanplanting van bomen verbetert de luchtkwaliteit. Een maximum snelheid van 50k m/u kan al afgedwongen worden vanaf de kruising Baarlewarande/Baarleboslaan, zeker met het oog op de geplande woonuitbreidingsgebieden. Deze snelheidsbeperking kan door een gepast wegprofiel bekomen worden en komt ten goede zowel aan de veiligheid als de leefbaarheid. Vanaf de Petrus Christus dreef moet een zone 30 van toepassing zijn wegens de aanwezigheid van handelaars en school. Dit snelheidsregime zal ook een milderend effect hebben op geluid en trillingen. De wegbedekking moet geluidsdempend uitgevoerd worden.

190

5.2.6 Fietsnetwerk Ook het fietsnetwerk sluit aan op de rondpunten van het aansluitingscomplex E40, om een afgescheiden, leesbare en veilige route te bekomen. Tussen beide aansluitingsrondpunten rijden geen fietsers en zijn er geen voetgangers. De centrale brug is enkel voor autoverkeer bestemd, de Ernest Solvynsbrug dient voor het lokaal verkeer inclusief fietsers en voetgangers. De Kloosterstraatbrug wordt herbestemd als brug voor de ontsluiting van het bedrijventerrein. Via de Baarleveldestraat kunnen voertuigen aansluiten op de N466, fietsers moeten evenwel de E40 kunnen kruisen via een fietsbrug of een tunnel. Hierdoor kan de cohesie tussen de verschillende wijken bewaard blijven en wordt de barriĂ¨re-werking van de E40 en de N466 tegengegaan. Aan het rondpunt N466 x Ernest Solvynsdreef/Raapstraat is een ondertunneling of fietsbrug nodig. Eenmaal over de Ernest Solvynsbrug volgt men het bestaande fietsroutenetwerk via de Moortelputstraat tot aan het zuidelijke rondpunt van het aansluitingscomplex. Achter het rondpunt N466 x Brouwerijstraat moet een veilige oversteekplaats voorzien worden (drempel of voetgangers-fietserstunnel). Detailonderzoek in samenwerking met de lokale bewoners en school is hier wenselijk. Het fietsverkeer naar het bedrijventerrein kan via een tweerichtingsfietspad aansluiting maken met het bestaande fietsroutenetwerk van de Kloosterstraat.

Figuur bijlage 2.6 Zwakke weggebruiker De snelweg E40 wordt aan beide richtingen voorzien van een pechstrook. Er komen dus ter hoogte van de nieuwe bruggen ook pechstroken, waardoor de verkeerstroom veiliger kan rijden.

191

5.2.7 Geluidswering met groenscherm

Figuur bijlage 2.7 Geluidswering met groenscherm Groene geluidsschermen moeten geplaatst worden aan beide zijden van de E40 over de volledige lengte van Baarle, dus van Moorstraatbrug tot Goedingebrug. Aan de zijde van het bedrijventerrein kan de geluidswering mogelijks beperkt worden tot de Booiebos. De groene geluidsschermen dienen voldoende hoog te zijn om effectief te zijn. De keuze voor een begroeid geluidscherm geeft additionele positieve milieu-effecten op gebied van geluid lucht en landschappelijke integratie. Reeds lange tijd is gekend dat geluidsschermen door belastende wind een groot deel van hun efficiĂŤntie verliezen. Conform de inzichten van het onderzoek van de groep akoestiek van de vakgroep Informatie Technologie (INTEC) van de universiteit Gent, opteren we voor plaatsen van bomenrijen die als windvang fungeren en zo dit probleem verhelpen. Deze extra milderende maatregel heeft ook een gunstig effect op achtergelegen woningen. De wegbedekking van de E40 ter hoogte van Baarle (van Moorstraatbrug tot Goedingebrug) moet met geluidsdempend asfalt (ZOA) uitgevoerd worden. Een snelheidsbeperking van 100 km/u zoals voorgesteld door Stad Gent moet ingevoerd worden (cf Ontwerp Mobiliteitsplan Gent (18/12/2014) p139). Dit snelheidsregime moet wel gelden over de volledige lengte van Baarle, dus vanaf de Moorstraatbrug. Door een uitbreiding van de huidige dynamische rijstrooksignalisatie kan dit eenvoudig gerealiseerd worden. Bemerk dat op deze figuur ook het gewenste snelheidsregime op de N466 tot 70 km/u verlaagd wordt. Dit stemt overeen met de nieuwe snelheidsnorm voor gewestwegen buiten de bebouwde kom, die Vlaams mobiliteitsminister Ben Weyts invoerde en die vanaf 1 januari 2017 van kracht is.

192

Ontwerp Mobiliteitsplan Gent (18/12/2014) p139: gewenste snelheidsregimes visie stad Gent

193

5.2.8 Toetsing aan de criteria, vooropgestelde door de intiatiefnemer

GOED FUNCTIONEREND COMPLEX In voorstel 2 zorgen onderstaande aspecten voor een goed functionerend, veilig en robuust complex:  Een parallelle weg ten noorden en ten zuiden van de E40 met een veilige weefzone voor de bediening van de dienstenzone, de industriezone en het open afrittencomplex 13 dragen bij tot een zeer leesbaar complex.  Een beperking van de snelheid op de parallelle weg tot 90 of 70 km/uur verhoogd de veiligheid en bevordert de robuustheid van het complex met een positieve invloed op de milieueffecten.  Het open afrittencomplex 13 van de E40 wordt ter hoogte van de centrale locatie gerealiseerd. Dit complex heeft enkele cruciale voordelen ten opzichte van de variant C1 die door de initiatiefnemer niet werd weerhouden. Door de ontsluiting van de industriezone te regelen via de parallelle weg langsheen de E40, wordt het afrittencomplex E40/N466 minder complex, heeft deze een lagere verkeersintensiteit, is deze robuuster en is ook de I/Cverhouding lager dan 90%. Deze variant van het complex zal dus wel degelijk functioneren.  Er zijn geen kruisende stromen meer waardoor een filevrije oplossing kan gegarandeerd worden. Hierdoor is het open afrittencomplex leesbaarder en tevens ook robuuster.  De lokale wegen sluiten aan op de ronde punten van het aansluitingscomplex E40. Hierdoor wordt het lokaal verkeer gescheiden van het bovenlokaal verkeer wat resulteert in een leesbaar en veilig verkeerssysteem.  De open afritten worden verlengd wat de filegevoeligheid zo goed als tot nul herleidt.

GOEDE BEREIKBAARHEID BEDRIJVENZONE De aparte open afrit voor de bedrijvenzone via de parallelle weg zorgt voor een vlotte en veilige ontsluiting van de industriezone (bouwsteen II) en draagt voornamelijk ook bij tot een verkeersveilige dorpskern. Toegang via sluipwegen door de woonwijken wordt onmogelijk gemaakt. Het is een minder robuuste oplossing voor de ontsluiting van het industrieterrein dan in voorstel 1 maar deze blijft vele malen robuuster dan de huidige situatie door de scheiding tussen bovenlokaal en lokaal verkeer.

VEILIG EN LEEFBAAR BAARLE De ronde punten zijn een duidelijke afbakening van het open afrittencomplex t.o.v. het lokaal verkeer. Deze “poorten” tot de Baarle en Drongen zijn een significante maatregelen op vlak van de veiligheid en de leefbaarheid van Baarle. De onveilige situatie van de combinatie van de oprit van de N466 naar de E40 richting Brussel met het lokale verkeer op de Brouwerijstraat, wordt opgelost door het omvormen van de Brouwerijstraat tot éénrichtingsstraat. Lokaal en Bovenlokaal verkeer worden gescheiden door betonnen jersey en/of door een weefzone. Het beperkte verkeer dat het MP bedrijvencentrum verlaat dient de eenrichting te respecteren en kan de E40 nemen of via de Brouwerijstraat en Moortelputstraat richting Deinze, Gent of Oostende. Gescheiden verkeer door het centrum van Baarle zorgt voor een veilige doortocht voor de zwakke weggebruikers. Fietsers kunnen van Baarle naar Drongen gaan via de fietsknooppunt route doorheen de Moortelputstraat en de Ernest Solvynsdreef. Fietsers van de wijk Keuze kunnen via de Ernest Solvynsdreef naar het centrum van Baarle. Fietsers van Luchteren kunnen via een fietserstunnel aansluitend op de Kloosterstraat, op een veilige mannier naar het centrum van Baarle. 194

Het behoudt van de Ernest Solvynsbrug verlaagd de verkeersdruk op het dorpscentrum t.o.v. de door initiatiefnemer voorgestelde varianten. De Ernest Solvynsbrug en de fietserstunnel aan de Kloosterstraat zijn tevens essentieel om de barrière-vorming van de E40 tegen te gaan. De begroeide geluidswering, geflankeerd door bomen heeft een maximale positieve bijdrage op de milieueffecten geluid, lucht en landschappelijke integratie voor alle woonwijken in Baarle. Bovendien wordt in de dorpskern van Baarle de verkeersdruk aanzienlijk lichter door het voorkomen van filevorming door:  het wegwerken van de conflicten op het complex  het loskoppelen van de Kloosterstraat van de industriezone  het bedienen van de industriezone via een aparte open afrit op de parallelle weg

5.2.9 Bijlagen Kaartenbundel Voorstel 2 – ondergeschikte variante op bouwsteen II bevindt zich op de pdf met naam voorstel 2 ondergeschikte variante op bouwsteen II.pdf en afgeprint onder de bijlages van hoofdstuk 7 van dit document. Daarin zitten volgende plannen:       

Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage Figuur bijlage

2.1 Overzichtsplan 2.2 Bouwsteen I 2.3 Bouwsteen I parallelle weg 2.4 Bouwsteen II 2.5 Bouwsteen III 2.6 Zwakke weggebruiker 2.7 Geluidswering met groenscherm

195

Leefbaar Baarle VZW bedankt u bij voorhand om te zorgen dat de vragen naar bijkomende effecten en alternatieven grondig onderzocht zullen worden. Zou u ontvangst kunnen bevestigen van onderhavig bericht? Vriendelijke groeten Voor Leefbaar Baarle vzw: Wim Vancauwenberghe

Jeroen Seaux

Voorzitter

Secretaris

www.leefbaarbaarle.org info@leefbaarbaarle.org

196

6 BRONVERMELDINGEN Onderstaande lijst is niet limitatief. ● ● ● ●

● ●

● ● ● ●

● ● ● ● ●

●

● ● ● ● ● ● ● ● ●

Actieplan fijn stof en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse kanaalzone, Stad Gent Ecohydrologische studie Seine-Schelde West, Eindrapport Waterwegen en zeekanaal NV, November 2011, Dossiernr. B01/2131/01.007.R7 Richtlijnenboek discipline geluid en trillingen, SGS Belgium, eindrapport LNE/AMNEB/MER/2008.10.28 Gayle S.W. Hagler a,*, Wei Tang b, Matthew J. Freeman b, David K. Heist c, Steven G. Perry c, Alan F. Vette c. Model evaluation of roadside barrier impact on near-road air pollution, Atmospheric Environment Volume 45, Issue 15, May 2011, Pages 2522–2530 JAARRAPPORT Luchtkwaliteit in België 2015, Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu Handleiding milderende maatregelen binnen het MER, met het oog op een verduidelijking en betere doorwerking ervan, definitieve handleiding, Antea Belgium nv, Opdrachtgever: LNE, afd. MNE, dienst Mer Verkennende ecologische gebiedsvisie voor de toeristische Leie en haar vallei, Instituut voor Natuurbehoud in opdracht van de Administratie Waterwegen en Zeewezen (AWZ) Het bekkenbeheerplan van het Leiebekken, Integraal waterbeleid in de praktijk, 20082013 AMINAL, afdeling Water, 1998. Waterbodem: beter voorkomen dan genezen. Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen, Technisch rapport Hoofdstuk 19, Ecosysteemdienst regulatie van luchtkwaliteit, Johan Neirynck, Maarten Stevens Instituut Natuur en Bosonderzoek, INBO.R.2014.1986607 Algemeen Waterkwaliteitsplan Leie (AWP2-Rapport), 2003. VMM. AMINAL, afdeling Water, 2000. Het watersysteem in het bekken van de Leie. Bervoets L., Schneiders A. & Wils C., 1994. Leiebekken. Onderzoek naar de verspreiding en de typologie van ecologisch waardevolle waterlopen in het Vlaamse Gewest. Antrop et al., 2002. Ecodistricten, ruimtelijke eenheden voor gebiedsgericht milieubeleid in Vlaanderen. Antrop M. en Van Damme S., 1995. Landschapszorg in Vlaanderen: onderzoek naar criteria en wenselijkheden voor een ruimtelijk beleid met betrekking tot cultuurhistorische en esthetische waarden van de landschappen in Vlaanderen. Studie uitgevoerd in opdracht van de heer Johan Sauwens, Vlaams minister bevoegd voor monumenten en landschappen. Antrop M., Gulinck H., Van Looy K., De Blust G., Van Ghelue P., Melkebeke I. en Kuijken E., 1993. Structuurplan Vlaanderen. Deelfacet open ruimte. Eindrapport. Rapport I.N. A 93.103. Opdracht Plangroep Structuurplan Vlaanderen. Aquafin en VMM, 2002. Algemene ontwerpregels, Ontwerp van de RWZI, Krachtlijnen voor een geintegreerd rioleringsbeleid in Vlaanderen. Belpaire C. et al., Atlas van de Vlaamse Beek- en Riviervissen. AWZ, Afdeling Bovenschelde, 1996. Beleidsplan Toeristische Leie. AWZ, Afdeling Bovenschelde, 1999. Economische studie Seine-Scheldeverbinding, strategische beleidsnota. Studie uitgevoerd door Technum iov AWZ. AWZ, Afd. Waterbouwkundig Laboratorium en Hydrologisch Onderzoek, 2003. Opmaak van numerieke hydrologische en hydraulische modellen van het Leiebekken. Beschermde monumenten en landschappen (OC-GIS, april 2002). Besluit van de Vlaamse Executieve van 27 maart 1985 houdende reglementering van de handelingen binnen de watergebieden en de beschermingszones. Bodemkaart (OC-GIS, 2001). Breine J.J., Goethals P., Simoens I., Ercken D., Van Liefferinge C., Verhaegen G., Belpaire C., De Pauw N., 197

●

● ● ● ● ● ● ●

● ● ● ●

Meire P. en Ollevier F., 2001. De visindex als instrument voor het meten van de biotische integriteit van de Vlaamse binnenwateren. Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, Groenendaal. Eindverslag van project De Cooman W., Florus M. en Devroede-Vander Linden M.P., 1998. Karakterisatie van de bodems van de Vlaamse onbevaarbare waterlopen. PIH, RUG en UIA i.o.v. AMINAL i.s.m. VMM. De Cooman W., Florus M. en Verheyen R.F., 1997. Karakterisatie van de bodems van de Vlaamse waterlopen. Campagne II. UIA i.o.v. AMINAL i.s.m. VMM. De Hemptinne D., daels L.,1983. Landschapsstudie van de Latemse meersen. Inventarisatie-Evaluatie-Beheer. RUG. De Poorter M.P., Van Look H.,1999. Sector Leie – Deelrapport 2. Provincie OostVlaanderen. De huidige en actuele overstromingsgebieden in Vlaanderen ‘Ground for GIS’. KULeuven, R&D i.o.v. AMINAL, afdeling Water. afdeling Natuur, 2002). Ecosysteemkwetsbaarheidskaarten voor Vlaanderen, 2000 – versie 1. Instituut voor Natuurbehoud. OVAM, afdeling Bodemonderzoek en attestering, en MIRA en VMM. Kwetsbaarheidskaart van het grondwater in Oost-Vlaanderen, 1987. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - AMINAL, afdeling Water. pg. 329 Landschapsatlas of Atlas van de relicten van de traditionele landschappen, 2001. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Monumenten en Landschappen. Meetdatabank VMM. MVG – AMINAL, 1998. Grondwaterkwaliteit in de provincie Oost-Vlaanderen. MVG – AMINAL, afdeling Water, 1987. Kwetsbaarheidskaart van het grondwater in OostVlaanderen. MVG – AMINAL, afdeling Water, 2000. Op weg naar integraal waterbeheer. Het watersysteem in het Leiebekken. MVG – AMINAL, afdeling Water en AROHM, afdeling Ruimtelijke Planning, 2001. In kaart brengen van de natuurlijke en actuele overstromingsgebieden in Vlaanderen, uitgevoerd op initiatief van de Vlaamse overheid. Ontwerp Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Oost-Vlaanderen (provincie OostVlaanderen, sector Ruimtelijke Ordening, 20 juli 2001). Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek, 2001. Waterbodemonderzoek zijlopen Toeristische Leie (Deinze-Gent). Provincie Oost-Vlaanderen. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen: integrale versie & samenvatting. deel I, 1998. AROHM (Brussel) –Ruimtelijke Planning. Schneiders A. en Wils C., 1995. Finalisering: Onderzoek naar de verspreiding en de typologie van ecologisch waardevolle waterlopen in het Vlaamse Gewest. Studie uitgevoerd door de UIA in opdracht van AMINAL, afdeling Water. Van Thuyne G. en Breine J., 2003. Visbestandsopnames op enkele zijbeken van de Leie. IBW, jan. 2003. VITO, 1997. Ecotoxiciteit van zwevende stoffen: onderzoek op in situ verzameld materiaal. VITO-ecotox i.o.v. VMM. Contractnr. 961110G00. Eindverslag. Vlaams Grondwatermodel, 2002-2004. ECOLAS - VUB i.o.v. AMINAL, afdeling Water. VLM, 2000. Natuurinrichtingsplan Latemse en Keuzemeersen.

198

7 BIJLAGES 1. Oplijsting van inspraakbemerkingen 2. Plannen behorend bij Voorstel 1 (voorstel 1.pdf)  Figuur bijlage 1.1 Overzichtsplan  Figuur bijlage 1.2 Bouwsteen I  Figuur bijlage 1.2 Bouwsteen I variante  Figuur bijlage 1.3 Bouwsteen I parallelle weg  Figuur bijlage 1.4 Bouwsteen II  Figuur bijlage 1.4 Bouwsteen II variante  Figuur bijlage 1.5 Bouwsteen III  Figuur bijlage 1.6 Zwakke weggebruiker  Figuur bijlage 1.7 Geluidswering met groenscherm 3. Plannen behorend bij Voorstel 2  Figuur bijlage 2.1 Overzichtsplan  Figuur bijlage 2.2 Bouwsteen I  Figuur bijlage 2.3 Bouwsteen I parallelle weg  Figuur bijlage 2.4 Bouwsteen II  Figuur bijlage 2.5 Bouwsteen III  Figuur bijlage 2.6 Zwakke weggebruiker  Figuur bijlage 2.7 Geluidswering met groenscherm 4. Petitie 5. Habitat 2000 6. Kaart Natuurinrichtingsprojecten 7. De Ferrariskaart

199

1.1 OVERZICHTSPLAN

BOUWSTEEN II

BOUWSTEEN I

BOUWSTEEN III Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen

1.2 BOUWSTEEN I - OPTIMALISATIE BESTAANDE COMPLEX Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Verkeersstroom dubbele richting Verkeersstroom enkele richtingen

opr afri tE 40

it p

ar a

Ge nt / D

llel we g

ein ze

opr

it p

ar a

llel w

ontsluiting MP

opr it E

Bru

sse

E40 afri

nt / D

ein

1.2 BOUWSTEEN I - VARIANTE OPTIMALISATIE BESTAANDE COMPLEX Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Verkeersstroom dubbele richting Verkeersstroom enkele richtingen

opr

ar a

llel we g

ein ze

tsl uit

ing

Ge nt / D

afri tE 40

it p

opr

it p

ar a

llel w

opr it E

Bru

sse

E40 afri

nt / D

ein

1.3 BOUWSTEEN I - PARALLELLE WEG

opr opr

it p ara ll

it d

elw e

ien ste n

zon

E4 0 opr

it d

opr

it E 40

ien

ste nzo ne

Bru sse l

opr

it p a

rall

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Verkeersstroom dubbele richting Verkeersstroom enkele richtingen Parallelweg

elw eg

1.4 BOUWSTEEN II - APARTE ONTSLUITING INDUSTRIETERREIN MET HOLLANDSCOMPLEX

E40 oprit E 40

Ooste nde afri

afri

t E4

0 in

dus

trie t

erre

ind

ust

40 Bru

Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen

Afsluiten industriezone

err

ein

in oprit E

Dienstenzone

riet

ssel

E40

1.4 BOUWSTEEN II - VARIANTE APARTE ONTSLUITING INDUSTRIETERREIN MET LUS

E40

opri t E4 0O

oste n

afrit

E40

indu

strie

terre

afrit

E40

indu strie terre

opri t

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen

Afsluiten industriezone

E40

Brus

sel

E40

1.5 BOUWSTEEN III - DOORTOCHT DORPSKERN Vergroening van de dorpskern

Gescheiden verkeer : apart fietspad in beide rijrichtingen

Gescheiden verkeer : apart fietspad in beide rijrichtingen Waar mogelijk parkeerstrook

30 50

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Doortocht dorpskern 50

1.6 ZWAKKE WEGGEBRUIKER - FIETSKNOOPPUNT ROUTE

Luchteren

Drongen

Bachte-Maria-Leerne

Drongen

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Fietsknooppuntroute

Sint-Denijs-Westrem

1.7 GELUIDWERING MET GROENSCHERM

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Geluidswering met groenscherm

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.1 OVERZICHTPLAN

BOUWSTEEN II

BOUWSTEEN I

BOUWSTEEN III Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.2 BOUWSTEEN I - OPTIMALISATIE BESTAANDE COMPLEX Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Verkeersstroom dubbele richting Verkeersstroom enkele richtingen

opr afri tE 40

it p

Ge nt / D

ar a

llel we g

ein ze

opr

it p

ar a

llel w

ontsluiting MP

opr

it p

ara

llel

E40 afri

nt / D

ein

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.3 BOUWSTEEN I - PARALLELLE WEG

opr

it p ara ll

elw e

it d ien ste

nzo ne

E4 0 opr

it d

opr

it p

ara

ien

llel

ste nzo ne

g opr opr

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Verkeersstroom dubbele richting Verkeersstroom enkele richtingen Parallelweg

it p a

it E 40

rall

Bru sse l

elw eg

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.4 BOUWSTEEN II - ONTSLUITING VIA PARALLELLE WEG

E40 afri

t in

dus

trie

terr

ein

oprit p aralle lw

eg oprit p

aralle lweg

afri

t in

dus

trie terr

E40

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen

Afsluiten industriezone

ein

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.5 BOUWSTEEN III - DOORTOCHT DORPSKERN

Gescheiden verkeer : apart fietspad in beide rijrichtingen

Vergroening van de dorpskern

Gescheiden verkeer : apart fietspad in beide rijrichtingen Waar mogelijk parkeerstrook

30 50

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen 50

Doortocht dorpskern

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.6 ZWAKKE WEGGEBRUIKER - FIETSKNOOPPUNT ROUTE Luchteren

Drongen

Bachte-Maria-Leerne

Drongen

Dienstenzone Sint-Denijs-Westrem Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Fietsknooppuntroute

VARIANTE BOUWSTEEN II (ontsluiting industrieterrein via parallelle weg) 2.7 GELUIDWERING MET GROENSCHERM

Dienstenzone Industrieterrein Autosnelweg Lokale wegen Uitbreiding lokale wegen Lokale wegen Geluidswering met groenscherm