30 januari 2013, pag. 34
Het onderzoek van Merlijn Twaalfhoven JACOB HAAGSMA
LEEUWARDEN – Merlijn Twaalfhoven zoekt zangers voor zijn project ‘The air we breathe’, zaterdag in de Blokhuispoort. Hedendaagse muziek als onderzoek. ,,Het is niet zomaar een meezingmiddag’’, zegt componist Merlijn Twaalfhoven over ‘The air we breathe’. ,,Het wordt wel een professioneel concert.’’ Hij neemt vijf solisten mee, die het stuk grotendeels dragen. De rest van de muziek, want instrumentalisten zijn er niet, komt van de zangers die ter plekke worden gerecruteerd. Dat zijn er maximaal honderd, op dit moment zijn er ,,enkele tientallen’’ vrijwilligers, maar aanmelden kan nog altijd. Deze vrijwilligers worden overdag aangepakt in een aantal workshops. ’s Avonds, bij de uitvoering, staan ze ruimtelijk opgesteld in het cellenblok. ‘The air we breathe’ wordt vaker opgevoerd, vertelt Twaalfhoven, maar het pakt elke keer weer heel anders uit. ,,Het wordt een soort jamsessie van mij als componist en degenen die het uitvoeren.’’ De plek waar het zich afspeelt, in dit geval het cellenblok van de Blokhuispoort, resoneert op verschillende manieren mee. Twaalfhoven is er zelf nog niet geweest, maar heeft wel foto’s van de ruimte bestudeerd. Bij de galmende eigenschappen ervan, lastig bij popconcerten, kan hij zich wel
iets voorstellen. ,,Dat past heel mooi bij die stemmen. In een badkamer is het immers ook lekker zingen.’’ Maar hij wil niet al te veel werk maken van de geschiedenis van die plek, waar mensen als gevolg van hun zonden en misdaden werden opgesloten. ,,Ik ga uit van de plek zoals die nu is. Ik hoop met muziek de ruimte tot klinken te brengen, zodat mensen hun eigen verhaal bij die ruimte hebben, hun eigen indruk ervaren.’’ Twaalfhoven (1976) probeert zijn muziek nadrukkelijk bij het publiek te brengen, wat geen vanzelfsprekende zaak is in de hedendaagse gecomponeerde muziek. ,,Daarin gaat het vaak om experimenten, waar heel veel uitleg bij moet. Het is een laboratorium van muziek, bestemd voor ingewijden. Dat moet ook, de resultaten hoor je vaak weer terug bij muziek voor films, of bij popmuziek, dat soort plekken. Zoeken naar nieuwe klanken. Maar mij gaat het
‘Hoe bereik ik mensen zonder platvloers te worden?’
om de schoonheid, het ervaren van iets bijzonders.’’ Ook Twaalfhoven doet onderzoek, zegt hij: ,,Naar de relatie tussen het publiek en de uitvoerders. Ik onderzoek niet alleen de klank, maar ook de vorm van het concert: wat doen we hier samen, wat zijn we samen, wat beleven we hier? De luisteraar is echt deel van het onderzoek, die is niet zomaar toeschouwer. Ik probeer zo veel mogelijk mensen erbij te betrekken, jong en oud. Een concert is wat mij betreft pas geslaagd als iedereen zich er welkom voelt. Als mensen openstaan voor avontuur, beloof ik dat het heel mooi wordt. Een bijzondere ervaring, maar ook gewoon mooi.’’ Daartoe benut hij de ,,algemene wetten van harmonie en schoonheid’’, en dat zijn geen al te voor de hand liggende waarden in de hedendaagse serieuze muziek. Zeker, ook Twaalfhoven gebruikt technieken uit de atonale en de twaalftoonsmuziek, ,,heftige klanken, dissonante klankblokken. Die gebruik ik als contrast met hele heldere klanken en melodieën. De twintigste-eeuwse muziek heeft een enorme verrijking van het klankenpalet opgeleverd, dat is juist die laboratoriumfunctie. Maar veel componisten bleven juist in één kleur hangen: somber, weerbarstig, experimenteel. Het is heel fijn dat we dat achter ons gelaten hebben.’’ Nu bereikt Twaalfhoven zijn publiek wel. Bijvoorbeeld met de ‘operaatjes’ van pakweg een minuut in ‘De wereld draait door’, waarin hij (afgewisseld met andere componisten) geregeld commentaar geeft op de actualiteit. ,,Ik vind het gedurfd om in zo’n programma op prime time hedendaagse muziek te laten reflecteren op zoiets. Dat is een heel belangrijke functie van kunst: een muzikale manier om patronen in de waarneming te doorbreken.’’ Hij geeft gastlessen en schreef er een boekje over. ,,Ik neem mijn studenten graag mee op een zoektocht naar hun publiek. Hoe bereik ik mensen zonder platvloers te worden? Dat is de kunst.’’ ‘The air we breathe’ in het kader van het festival Social Sound, zaterdagavond, Blokhuispoort Leeuwarden.
Merlijn Twaalfhoven in een uitvoering van ’The air we breathe’ tjidens de Operadagen in Rotterdam in 2011. FOTO HANS HIJMERING
Aanmelden als zanger/zangeres kan nog steeds via www.theairwebreathe.nl