PROGRAMMABOEK
1
Het programma van de Impulsdag is opgebouwd rond verschillende workshops van 70 minuten, die in verschillende tijdsblokken aangeboden worden. Diverse workshops worden herhaald in de voor- en namiddag. Wie inschrijft, geeft op het digitale registratieformulier [www.lessius.eu/leon/studiedag] aan welke workshop hij/zij kiest. Inschrijven kan voor een ganse dag (vier workshops en lunch) of voor twee sessies in de voormiddag of twee in de namiddag. Kijk op blz. 18 voor meer info daarover. Programma:
08.15 – 08.45 uur
registratie en ontvangst van de deelnemers
08.50 – 10.00 uur
tijdsblok 1
10.00 – 10.30 uur
koffiebreak
10.30 – 11.40 uur
tijdsblok 2
keuze uit diverse workshops
11.50 – 13.00 uur
tijdsblok 3
keuze uit diverse workshops of lunch
13.00 – 14.10 uur
tijdsblok 4
keuze uit diverse workshops of lunch
14.20 – 15.30 uur
tijdsblok 5
keuze uit diverse workshops
keuze uit diverse workshops
Je kan in alle tijdsblokken een bezoek aan de praktijkmarkt inplannen De Impulsdag gaat door in de lokalen van de lerarenopleidingen van Thomas More Mechelen, Campus De Vest, Zandpoortvest 60, 2800 Mechelen. Campus De Vest is makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer. Wie met de wagen komt, kan zijn voertuig kwijt op één van de betaalparkings in de buurt van de campus. Raadpleeg [www.lessius.eu/contact/campussen/vest] voor meer informatie.
Impulsboek Het Impulsboek – editie 2013 – bevat artikels van alle workshopleiders waarin ze de inhoud van hun sessies nader toelichten, verduidelijken, ... Elke deelnemer aan de Impulsdag die individueel inschrijft voor de volledige dag, krijgt automatisch dit boek mee naar huis.
2
Beste lezer
In deze brochure stellen we het programma van onze zesde Impulsdag aan je voor. De Vlaamse Impulsdag ‘Hoever gaat onze zorg?’ wil op woensdag 13 maart 2013 opnieuw alle mensen die betrokken zijn bij het zorgbeleid in het basisonderwijs en het secundair onderwijs in Vlaanderen – zowel in het gewoon als buitengewoon onderwijs – samenbrengen en hen een platform bieden waar ideeën uitgewisseld worden, beleidsopties onder de loep worden genomen, good practices gedeeld worden, …. Naast leerkrachten zijn natuurlijk ook andere onderwijsactoren van harte welkom. Leden van de inspectie, pedagogisch begeleiders, lerarenopleiders, verantwoordelijken van schoolbesturen, CLBmedewerkers, … kortom iedereen die betrokken is bij het zorgbeleid van een school kan in ons workshopaanbod zijn gading vinden en hopen wij te mogen ontmoeten op deze dag. De Impulsdagen ontstonden in de schoot van de VOZO opleiding van de lerarenopleidingen van de Katholieke Hogeschool Mechelen / Lessius Mechelen. De banaba-opleiding Zorgverbreding- en remediërend leren (BNBZorg) van Thomas More zet die traditie voort, samen met LeON, het kenniscentrum onderwijs van Thomas More Mechelen dat professionaliseringstrajecten voor leerkrachten ondersteunt. Geïnspireerd door vragen en voorstellen uit het brede werkveld werd een programma opgebouwd rond zeven zorgthema’s: ontwikkeling van een zorgvisie en –beleid; differentiatie in de klas; taalbeleid; diversiteit en anderstaligen; begeleiden van de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen; begeleiden van leerproblemen; bewegingszorg. Naast deze workshops kan je op de Impulsdag ook terecht op de praktijkmarkt met tal van zorgbrede materialen. Zorgbegeleiders uit basis- en secundaire scholen geven je daar toelichting bij het gebruik van de tentoongestelde materialen. Bovendien kan je in een aantal gezellige uitwisselingshoekjes met elkaar van gedachten wisselen over de dagelijkse zorgbrede onderwijspraktijk. We hopen je te ontmoeten op 13 maart.
Tot dan?
Jan Wauters, domeindirecteur onderwijs Thomas More Mechelen Sofie Yserbyt, opleidingsverantwoordelijke BNB Zorgverbreding en remediërend leren Marc Gorremans, coördinator LeON kenniscentrum voor onderwijs
3
Overzicht van de workshops Zorgvisie en zorgbeleid
6
1.PassieTalent van leerkrachten
6
2.Coaching als kans tot gelijkwaardige samenwerking
6
3.Therapeut op school… Noodzakelijk kwaad of deugd?
6
4.Men je team door een vernieuwingsparcours
7
5.Effectief aan de slag met het gemotiveerd verslag
7
6.Het kind achter het gelabelde kind
7
7.Aan de slag met handelingsgerichte protocollen in het zorgbeleid
8
8.Wie draagt zorg voor de zorgcoördinator?
8
35.Creatief met ICT
8
Differentiatie
9
9.Meervoudige intelligentie… géén labels… wél visie!
9
10.Leervoorsprong: hoe ontdek je het en wat doe je ermee?
9
11.Binnenklasdifferentiatie, sterk voor de zwakken en een zwak voor sterken
9
12.Werken aan universele klaspraktijk
Taalbeleid en –ontwikkeling
10
10
13.Aardig op weg naar taalvaardig
10
14.“Ik gaat naar school”. Taalontwikkeling bij kinderen
10
15.De taal van prentenboeken
11
34.Fundels AVI-boeken
11
36.Fundels Prentenboeken & Zorg
11
Diversiteit en anderstaligen
12
16.Multiculturaliteit in je school? Een ramp of een rijkdom?
12
17.Dit ben ik in Brussel. Aan de slag met de diversiteit uit je klas!
12
Sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden
13
18.Mag ik even stoom afblazen?
13
19.Maken we het voor kansarme kinderen misschien nog moeilijker dan het al is?
13
20.Samen werken aan morele ontwikkeling in de kleuterschool
13
21.De waterval in het secundair en hoger onderwijs start in de kleuterschool
14
22.PassieTalent van leerlingen
14 4
23.Een herstelgerichte benadering doet leerlingen en leerkrachten groeien!
14
24.My Digital Me Junior, digitaal talentenportfolio voor de derde gr.BaO en eerste gr.SO
15
25.Het woord aan het kind
15
Leerproblemen en –stoornissen
16
26.Je school coachen naar een efficiënt dyslexiebeleid
16
27.Samenleven met een kind met leerproblemen, thuis en op school
16
28.Hoe start ik op school met Sprint? Begeleiding van leerlingen en leerkrachten
16
29.Storm in mijn hoofd
17
Bewegingszorg
17
30.Grond onder de voeten: zorg in beweging
17
31.MRT – Elk kind beweegt!
17
Praktijkmarkt
18
Lunch
18
Praktisch
18
Op de volgende pagina’s vind je het overzicht van alle workshops en de tijdsblokken waarin ze ingericht worden. Om ze makkelijk op het dagoverzicht (zie ook blz. 19 of onze website) terug te vinden, hebben we elke rubriek een kleurcode gegeven. Dat maakt het zoeken van de juiste sessies eenvoudiger. Zorgvisie en zorgbeleid Differentiatie Sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden Leerproblemen en -stoornissen Taalbeleid en -ontwikkeling Diversiteit en anderstaligen Bewegingszorg Praktijkmarkt Lunchmoment
5
Zorgvisie en zorgbeleid 1.PassieTalent van leerkrachten Veerle Van den Wyngaert, zorgcoördinator Wonderwijzer Schilde doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Op zoek gaan naar ieders talenten en die laten openbloeien, is een prachtige uitdaging die snel een andere kijk op de dingen geeft. Om dit te kunnen verwezenlijken moeten we eerst de talenten en passie van leerkrachten ontdekken, ontwikkelen en gebruiken. Het onderwijs drijft immers voor een groot gedeelte op talent en bezieling van leerkrachten. Leerkrachten willen immers graag het beste in leerlingen naar boven halen. We maken ruimte om stil te staan bij (je eigen) talenten en hoe je deze optimaal kan gebruiken in de klas en binnen je schoolteam. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
2.Coaching als kans tot gelijkwaardige samenwerking Mieke Hembrechts, zorgcoördinator basisschool GO Het Schrijvertje Mol Hilaire Dolfeyn, nascholer, trainer en onderwijscoach CAMPHORA VOF en praktijklector BNBZorg Thomas More doelgroep: zorgbegeleiders in de kleuter- en lagere school Hoe kunnen coach en coachee samen bouwen aan vertrouwen, waardering en openheid? Wat zijn mogelijke valkuilen en hefbomen doorheen een coachingproces? Aan de hand van een praktijkverhaal verkennen we samen een mogelijk coachingkader en zoeken we naar de betekenis en meerwaarde van coaching in het onderwijs. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
3.Therapeut op school… Noodzakelijk kwaad of deugd? Sofi Van Ussel, kinesitherapeut met specialisatie psychomotoriek / coördinator multidisciplinair team dynamIQ, Zoersel doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Moeten we therapeuten op school toelaten of niet? Zijn ze wel een meerwaarde?... Vaak is een goede samenwerking tussen school en externe zorgverstrekkers het resultaat van een moeilijke evenwichtsoefening. Vertrekkend vanuit een korte schets van het wettelijk kader krijg je, aan de hand van een praktijkgetuigenis, handvatten om tot een verrijkende samenwerking te komen met externe zorgverstrekkers. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
6
4.Men je team door een vernieuwingsparcours Roselien Rappé, zorgcoördinator basisschool De Kastanjelaar Vilvoorde Peter Van Cleemput, Zorgcoördinator Basisschool Temse-Velle doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Je hebt je wagen volgeladen met nieuwe ideeën. Met je team trek je op weg naar 'het beloofde land'. Hoe houd je op deze tocht de voortrekkers, de meelopers en de 'last'dieren bij elkaar? Elk teamlid speelt zijn rol van betekenis. En wat doe jij als ZOCO- 'men'ager? Twee ervaringsdeskundigen brengen je een reisverhaal over de valkuilen en oppeppers bij vernieuwingsprocessen. Breng ook jouw verhaal mee zodat we samen verder kunnen gaan! Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
5.Effectief aan de slag met het gemotiveerd verslag: achtergrondinformatie en ervaringen uit de praktijk Mieke Meirsschaut, docent en onderzoeker Banaba buitengewoon onderwijs, zorgverbreding en remediërend leren & schoolontwikkeling Arteveldehogeschool doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Het gemotiveerd verslag is een uniform systeem dat scholen voor basis- en secundair onderwijs een leidraad biedt om te komen tot een éénduidige, effectieve begeleiding van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. In het gemotiveerd verslag worden ondersteunende maatregelen en een geschikte aanpak opgenomen die de onderwijskansen van leerlingen optimaliseren. De focus ligt hiermee niet langer op ‘wat heeft deze leerling?’ maar wel op ‘wat heeft deze leerling nodig om te kunnen leren en participeren op school?’. De spreker licht o.a. de zorgvisie en het praktische gebruik van het gemotiveerd verslag toe. Aan de hand van recente onderzoeksresultaten krijg je concrete tips om effectief aan de slag te gaan met het gemotiveerd verslag. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
6.Het kind achter het gelabelde kind Leen Ackaert, beleidsadviseur kinderrechtencommissariaat doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Hoe kijkt het ‘gelabelde’ kind naar zijn label en de begeleiding die speciaal voor hem is uitgetekend? Stemt het overeen met wat hij belangrijk vindt? De spreker stelt, in interactie met haar publiek, de stem van het ‘gelabelde’ kind centraal. Aan de hand van de documentaire ‘Herdruk’ sta je stil bij het perspectief van ‘gelabelde’ kinderen, en reflecteer je over de wijze waarop hun perspectief meer zou kunnen doorwegen in de begeleiding die je hen biedt. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u. 7
7.Aan de slag met handelingsgerichte protocollen in het zorgbeleid Lies Verlinde, pedagoge in CLB-Brugge(n) en projectmedewerker PRODIA en Christoph De Smedt, zorgcoördinator basisschool De Stip Erembodegem en projectmedewerker PRODIA doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Het netoverstijgend project ‘Protocollering van diagnostiek. School en CLB samen voor de leerling’, kortweg PRODIA, ontwikkelt handelingsgerichte diagnostische protocollen in functie van onderwijsgerelateerde zorgvragen en onderwijs op maat. Deze protocollen zijn bedoeld voor alle CLB-teams, leerkrachten, zorgteams, cellen leerlingenbegeleiding in Vlaanderen en Brussel. Aan de hand van het ‘protocol diagnostiek bij vermoeden van (hoog)begaafdheid’ illustreren we op een interactieve manier hoe diagnostiek gekaderd wordt binnen een continuüm van zorg. Hoe kan een protocol voor een specifieke doelgroep helpen in een zorgbeleid? Wat betekent protocollering voor een school, een zorgcoördinator of leerlingenbegeleider? Doet de leerkracht er écht toe? Wat zijn de taken van een school? Hoe werkt de school samen met CLB? Hoe afstemmen? Eveneens staan we stil bij de website www.prodiagnostiek.be. Welke protocollen zijn reeds digitaal beschikbaar? Hoe kan je als school en CLB gebruik maken van de website? Wat verwachten we nog?? Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
8.Wie draagt zorg voor de zorgcoördinator? De noodzaak van zelfzorg in kaart gebracht Ann Van Dessel, zorgcoördinator Vrije Basisschool OLVWaver doelgroep: zorgbegeleiders in de kleuter- en lagere school Gelukkig wordt ‘zorg dragen voor’ vandaag in de breedte toegepast. Het basisonderwijs lijkt wel te zwemmen in zorg. Maar… nogal wat zorgverleners verdrinken in het aandragen van die zorg. We zoeken uit waar het schoentje wringt. Kan je voor iemand zorgen als je niet voor jezelf kan zorgen? Is de job te zwaar geworden? Of moeten we willen en durven anders denken? Hoe doe je dat dan? Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
35.Creatief met ICT Inge De Cleyn, BuSO Sint-Janshof Mechelen doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere en secundaire school In een creatieve en goed functionerende klaswerking is ICT ingebed als een vanzelfsprekendheid. ICT moet bestaan naast alle andere toepassingen om met leerstof en kennis aan de slag te gaan op een creatieve manier. De verschillende ICT-toepassingen die we in deze sessie willen aanreiken aan leerkrachten zijn bedoeld als inspiratiebron om te werken met de ontwikkelingsdoelen ICT (BuSO). Ze zijn niet bedoeld als iets extra, ze reiken alleen een andere werkvorm aan om met bestaande leerstof om te gaan. De toepassingen zijn niet alleen toepasbaar in het BuSO, maar ook in het gewone lager en secundair onderwijs. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u. 8
Differentiatie 9.Meervoudige intelligentie… géén labels… wél visie! Karine Van Acker (directeur), Liliane Van Acker (pedagogisch begeleider), Ria Carette (leerkracht), De Letterdoos Gent doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Wat is meervoudige intelligentie? Welke visie schuilt er achter dit concept? Hoe kan je die visie verwerken in de klas en in de school? Welke invloed heeft deze visie op het evalueren van het kind? Wat zijn de voordelen voor het kind op lange termijn? Enkele leden van het schoolteam brengen je een praktijkverhaal vanuit hun ‘Meervoudige Intelligentieschool’. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
10.Leervoorsprong: hoe ontdek je het en wat doe je ermee? Magda Vandoninck, EduRatio doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Wanneer is differentiatie voor sterkere leerlingen nodig? Hoe pak je deze differentiatie best aan? In elke klas zitten wel leerlingen met voorsprong op klasgenoten op één of meerdere domeinen. Soms is die voorsprong zo groot, dat differentiatie dringend nodig is om de motivatie tot bijleren te blijven behouden. Je krijgt een voorbeeld van een eenvoudig stappenplan waarmee je – gebruikmakend van de middelen die in de meeste scholen aanwezig zijn – kunt uitzoeken welke leerlingen voor differentiatie in aanmerking komen en wat hun noden zijn. Je kan ook differentiatiematerialen inkijken. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
11.Binnenklasdifferentiatie, sterk voor de zwakken en een zwak voor sterken Ivan Van Gucht, vormingsmedewerker/onderwijscoach CEGO Leuven doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere school Om alle kinderen aan te spreken op hun niveau, hun talenten, hun zorgen, wordt er van leerkrachten verwacht dat ze differentiëren. Via gevarieerde, interactieve werkvormen ( hoekenen contractwerk, open opdrachten, compenserende maatregelen, stappenplannen, …) en aan de hand van foto- en filmmateriaal uit de hedendaagse klaspraktijk, krijg je voorbeelden en ideeën aangereikt. Betrokkenheid en welbevinden van kinderen vormen steeds het uitgangspunt bij deze manier van werken. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
9
12.Werken aan universele klaspraktijk Annet De Vroey, opleidingscoördinator Banaba buitengewoon onderwijs KHLeuven (voormiddagsessie) Katrien Roelandts, lector Banaba buitengewoon onderwijs KHLeuven (namiddagsessie) doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere en secundaire school Leerkrachten die op zoek gaan naar een gedifferentieerde klaspraktijk, verbeteren vaak ook hun algemene aanpak. We bekijken samen strategieën en acties op vlak van klimaat en vriendschappen, het lesformat en de instructie, om het onderwijs aan alle leerlingen te verbeteren. Hiertoe gebruiken we een kijkwijzer voor klaspraktijk bij heterogene groepen. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
Taalbeleid en –ontwikkeling 13.Aardig op weg naar taalvaardig Karlien De Keyzer, leerkracht taalondersteuning voor de kleuterschool, St.-Clemensschool Hoeilaart doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuterschool Het klinkt al snel saai als je denkt: weer werken aan taal! Maar zo hoeft het zeker niet te zijn. We verkennen samen hoe het anders kan. Taal kan je gerust op een leuke, speelse, creatieve, aangename manier integreren in je dagelijkse klaspraktijk. Hiervoor moeten er niet steeds taalspelletjes zelf gemaakt te worden. Je kan ook al handelend met de kinderen, met of zonder behulp van concreet materiaal, taalvaardig aan de slag gaan. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
14.“Ik gaat naar school”. Taalontwikkeling bij kinderen Chris De Bal, praktijklector en Lien Martens, lector, opleiding Logopedie en Audiologie Thomas More doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Kinderen ontwikkelen taal spelenderwijs. Maar bij een aantal kinderen verloopt de taalontwikkeling vertraagd of anders. Voor welke signalen moet je als leerkracht alert zijn? Welke ontwikkelingsmijlpalen en alarmsignalen kunnen je leiden? Wanneer kan je als leerkracht best verdere hulp inschakelen? Bij wie kan je dan terecht? De sprekers bieden je mogelijke antwoorden op deze vragen aan de hand van concrete voorbeelden. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
10
15.De taal van prentenboeken Hedwige Buys, zorgcoördinator en boekenjuf Gemeentelijke Basisschool Blanden doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Hoe kunnen beeld en taal bijdragen tot het verwerven van taal? Hoe kunnen beeld en taal bijdragen tot het uitbreiden van de eigen belevingswereld? Hoe kunnen prentenboeken de betrokkenheid van kinderen verhogen? Je krijgt een interactieve illustratie over de manier waarop prentenboeken geïntegreerd kunnen worden in het dagelijks schoolleven. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
34.Fundels AVI-boeken Valentine Lerouge, Playlane doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere school Fundels AVI-boeken richt zich tot kinderen tussen 7 en 10 jaar om op een digitale manier aan de slag te gaan met bestaande AVI-boekjes, met inbegrip van verschillende leesmodules, oefeningen rond begrijpend lezen en oefeningen rond technisch lezen. Deze toepassing heeft een volledig opvolgsysteem dat leerkrachten in staat stelt om de taal- en leesontwikkeling op de voet te volgen. In de workshop wordt de toepassing toegelicht en aangetoond hoe digitale toepassingen een onderdeel kunnen vormen van de klaspraktijk. We gaan actief aan de slag in het computerlokaal met de Fundels en bekijken de mogelijkheden. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
36.Fundels Prentenboeken & Zorg Eveline Derre, kleuterleidster Sint-Vincentiusschool Melle doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuterschool Fundels brengt een prentenboek multimediaal tot leven. Het is een ‘bundel vol fun’ en omvat de animatie van een prentenboek aangevuld met leuke activiteiten voor kinderen tussen drie en zeven jaar. Fundels draagt bij tot de algemene ontwikkeling van het kind en dit door de schrijf-, spreek-, luister- en rekenvaardigheden te stimuleren. Het concept ‘Fundels’ wordt in deze sessie getoetst aan het zorgbeleid. We bekijken de mogelijkheden om de ‘Fundels’ aan te passen op het niveau van elke individuele kleuter. In de workshop wordt concreet aan de slag gegaan met deze digitale toepassing. Elke deelnemer zit aan een computer en verkent interactief de mogelijkheden van ‘Fundels’ voor de in de eigen praktijk. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
11
Diversiteit en anderstaligen 16.Multiculturaliteit in je school? Een ramp of een rijkdom? Veerle De Vos, directeur basisschool De Ham Mechelen doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Hoe ga je om met een publiek dat steeds armer en gekleurder wordt? Hoe kan je diverse ouders betrekken bij het schoolleven? Hoe kan je de GOK-uren - nu SES-lestijden - inrichten? Wat met anderstalige nieuwkomers en de lestijden die je hiervoor krijgt? De spreker brengt je haar verhaal gebaseerd op 30 jaar ervaring als leraar, zorgbegeleider en directeur van een basisschool in Mechelen met bijna 300 kinderen van ruim 50 verschillende culturen. Haar verhaal is doorspekt met anekdotes en doordenkertjes over succesmomenten, maar helaas ook over tegenvallers. Kortom, de realiteit. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
17.Dit ben ik in Brussel. Aan de slag met de diversiteit uit je klas! Brigitte Puissant, lector Hogeschool-Universiteit Brussel doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school (tweede, derde kleuterklas en eerste, tweede en derde leerjaar) Je maakt kennis met het intercultureel educatief pakket ‘Dit ben ik in Brussel’. Dit materiaal bestaat uit vijf verhalen van kinderen uit Brussel. Ze vertellen over het dagdagelijks leven van Choesang, Otman, Lia, Daniel Felipe en Flynn. Van elk verhaal zijn er vertelplaten en een boekje. Ze vormen het kader op basis waarvan je met de diversiteit van je klas aan de slag kan. Aan de hand van een website met heel wat verwerkingssuggesties tonen we aan hoe deze verhalen een aanzet kunnen zijn om de diversiteit van de eigen klas onderwerp te maken van het lesgebeuren. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
Inschrijven kan alleen via het digitaal formulier op onze website www.lessius.eu/leon/studiedag
12
Sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden 18.Mag ik even stoom afblazen? Ariane Moreels, leerkracht en GOK-coördinator in VIBLO Leieland Deinze doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school “Mag ik even stoom afblazen?” Klinkt deze vraag jou bekend in de oren of zouden ook kinderen zich deze vraag stellen? Ben je op zoek naar korte, speelse en creatieve ontspannende tussendoortjes om in de klas te gebruiken? We verkennen hoe we doelbewust met kinderen aan ontspanning kunnen werken en hoe we dit in de klaswerking kunnen integreren. Daarnaast zijn er ook kansen om zelf te genieten van enkele ontspannende tussendoortjes. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
19.Maken we het voor kansarme kinderen misschien nog moeilijker dan het al is? Albert Janssens, zaakvoerder en trainer CeSMOO eBVBA doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school De meeste leerkrachten hebben een idee over kansarmoede. Ze kunnen de belangrijkste kenmerken ervan opnoemen. Op de vraag welke de specifieke problemen zijn van kansarme kinderen, is het antwoord al moeilijker. Op de vraag wat de gevolgen van kansarmoede zijn op het leren van die kinderen, moeten velen het antwoord schuldig blijven. De spreker focust vooral op deze laatste vraag en zoekt met jou naar oplossingen om de ongelijkheid, waarvan deze kinderen het slachtoffer zijn, op zijn minst te verkleinen. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
20.Samen werken aan morele ontwikkeling in de kleuterschool Inge Verschueren, zorgcoördinator GVKS Groenendaal Merksem doelgroep: leraars en andere tewerkgestelden in de kleuterschool Voor kleuters met een taalachterstand zoek je naar interactieve werkvormen die communicatie stimuleren. Kleuters die het motorisch moeilijk hebben, bied je veel extra bewegingskansen... Maar wat met de kleuters die het op vlak van morele ontwikkeling moeilijk hebben? Je weet wel, de kleuters die op de speelplaats steevast over de schreef gaan, die conflicten oplossen met hun vuisten of tanden, die zonder blikken of blozen speelgoed afpakken, … De spreker vertelt hoe ze, samen met collega’s, op haar school de handen uit de mouwen steekt om kleuters in hun morele ontwikkeling te begeleiden aan de hand van vijf belangrijke klemtonen die schuilen in vele kleine dingen … én ... hoe ze daarbij ouders als hun belangrijke partners willen betrekken. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
13
21.De waterval in het secundair en hoger onderwijs start in de kleuterschool Luc Kumps, EduRatio doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Sommige leerlingen die zeer goed presteerden in het lager onderwijs vallen later in hun onderwijscarrière terug tot matige of slechte prestaties. Zij blijken niet adequaat om te gaan met faalervaringen en spannen zich niet goed in wanneer dat nodig is. Vaak wordt aangenomen dat deze leerlingen niet hebben ‘leren leren’ doordat de stof tot dan toe te gemakkelijk was. Een minder bekende maar belangrijke andere oorzaak van dergelijk falen is te vinden in de manier waarop ouders en leerkrachten kinderen prijzen of bekritiseren. Je maakt kennis met de theoretische achtergrond van deze visie en krijgt praktische tips. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
22.PassieTalent van leerlingen Veerle Van den Wyngaert, zorgcoördinator Wonderwijzer Schilde doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Op zoek gaan naar ieders talenten en hoe we die kunnen laten openbloeien... Dat is een prachtige uitdaging die snel een andere kijk op kinderen geeft. Je krijgt ‘tools’ die je kan gebruiken om de PasTa (passie en talent) van leerlingen te ontdekken, te ontwikkelen en in te zetten. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
23.Een herstelgerichte benadering doet leerlingen en leerkrachten groeien! Maria Beerten, medewerker Pros CGG De Pont Mechelen, navormer en hergomoderator doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Herstelgerichte benaderingen zijn gebaseerd op de filosofie van herstelrecht en maken gebruik van een aantal gestructureerde, verbindende methodieken (proactieve cirkels, herstelgesprekken, bemiddeling, herstelcirkels, hergo,…). Leerlingen ‘herstelgericht’ benaderen begint proactief door aandacht te geven aan hun welbevinden. Na een incident of conflict wordt met de leerlingen gewerkt aan de bewustwording van het storend gedrag, verantwoordelijkheid nemen en hun empathisch vermogen, door het accent te leggen op de schade aan de relaties die het gedrag veroorzaakte. Leerlingen krijgen daarbij de kans de schade te herstellen en een nieuwe start te nemen. Het gebruik van een verbindende taal en werken aan herstel start best al van in de kleuterklas! We bespreken hoe positieve relaties in de klas het leerproces versterken (o.a. door proactieve cirkels). Wat hebben leerlingen en leerkrachten nodig om het beste van zichzelf te geven? Wat hebben zij nodig als het leer- en leefklimaat wordt verstoord (via o.a. herstelgesprek, herstelcirkel, hergo)? Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u. 14
24.My Digital Me Junior, een digitaal talentenportfolio voor de derde graad BaO en eerste graad SO Jurn Van den Meerssche, projectleider ‘My Digital Me Junior’, Vlaamse Jonge Ondernemingen (VLAJO) en Nathalie Briessinck, projectleider ‘My Digital Me Junior’, dienst Beroepsopleiding departement Onderwijs & Vorming doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de derde graad van de lagere school en de eerste graad van de secundaire school ‘My Digital Me Junior’ is een gratis instrument dat leerlingen op een toffe manier wil laten reflecteren over zichzelf. Via klassikale digitale bordlessen en individuele activiteiten staan jongeren o.a. stil bij wie ze zijn als persoon en hoe zij functioneren in omgang met anderen. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar vaardigheden en attitudes waarin ze reeds goed zijn en waarin ze zich nog verder willen ontwikkelen. Al de ‘MDM Junior-talenten’ worden ondergebracht in een overzicht van de leergebiedoverschrijdende (BaO) en vakoverschrijdende (SO) eindtermen. Je maakt kennis met een andere kijk op evalueren en uiteraard ook met het instrument zelf. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
25.Het woord aan het kind Sabine Timmerman (zorgcoördinator), Céline Sercu (co-zorgcoördinator), Geert Garré (directeur) basisschool Baliebrugge doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Hoe voer je kindgesprekken vanuit een handelingsgerichte visie? Binnen het implementatietraject handelingsgericht werken zoeken we op onze school hoe we inhoudelijk en structureel gesprekken met kinderen kunnen optimaliseren. We brengen je een beeld van het wenselijke (de visie en theoretische achtergronden) alsook van het haalbare (wat hebben we reeds gerealiseerd en welke zijn onze volgende stappen). Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
15
Leerproblemen en –stoornissen 26.Je school coachen naar een efficiënt dyslexiebeleid Anouk Smets, leerkracht Engels/Frans Campus Sint-Ursula Lier doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere en secundaire school Hoe ontwikkel je in je school een efficiënt dyslexiebeleid? Hoe begin je eraan? Wie betrek je erbij? Welke stappen kan je best doorlopen? Aan de hand van een praktijkvoorbeeld verkennen we het theoretisch kader, maar vooral ook de praktische kant: hoe kan je vanuit jouw enthousiasme je collega’s coachen naar het realiseren van een sterk dyslexiebeleid? Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
27.Samenleven met een kind met leerproblemen, thuis en op school Luc Anthonis, raad van bestuur Sprankel vzw en Rit van den Breekel, leerkracht op rust van type 8school De Merode Antwerpen en medewerker stuurgroep Sprankel vzw doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter-, lagere en secundaire school Welke impact hebben leerproblemen op het gezin? Hoe ervaren ouders de samenwerking met de school en de begeleiders? Is de afgelegde schoolloopbaan wel de juiste geweest? Een ouder en een leerkracht vertellen je over eigen ervaringen. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
28.Hoe start ik op school met Sprint? Begeleiding van leerlingen en leerkrachten Melissa De Rudder, zorgcoördinator en logopediste basisonderwijs Sint-Elooischool Merelbeke doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de lagere en secundaire school Is het realistisch om dyslexiesoftware zoals Sprint te gebruiken op je school? Hoe start je met Sprint? Hoe bepaal je wie deze software kan gebruiken?... Je maakt kennis met een praktisch stappenplan en je krijgt tips en suggesties om aan de slag te gaan op je school met het softwarepakket Sprint. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
16
29.Storm in mijn hoofd Inge Danneels en Tanja Kassel, leerkrachten GO! Ter Berken Hofstade doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Dyslexie, dysfasie, chronische ziekte, NLD, ADHD, leerproblemen,… Op school word je geconfronteerd met verschillende ‘etiketten’. Maar wat schuilt er achter deze etiketten? Wat zijn de behoeften van de betreffende leerlingen doorheen hun schoolloopbaan in de basisschool? We vertellen je, aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden, over het verloop van de schoolcarrière van enkele leerlingen met leerproblemen en/of -stoornissen op onze school. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
Bewegingszorg 30.Grond onder de voeten: zorg in beweging Mia De Vleeschhouwer, leerkracht lichamelijke opvoeding en zorg Vrije Basisschool Sint Lutgart Belsele doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Bewegingsopvoeding biedt unieke kansen om aan zorg te doen. Eutonie kan handvatten aanreiken om thuis te komen in je lichaam en van hieruit bewust in beweging te komen. Eutonie vormt dan ook een interessante basis om de dagelijkse zorg in de beweging te verbreden en contactvaardigheden en welbevinden te verhogen. In deze luister- en doe-sessie ontdek je hoe je door eutonie kinderen letterlijk en figuurlijk grond onder de voeten kan geven. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
31.MRT – Elk kind beweegt! Frank Kuipers, vakleerkracht bewegingsonderwijs, gecertificeerd MRT-er Basisschool SilvesterBernadette Helmond Nederland doelgroep: leerkrachten en andere tewerkgestelden in de kleuter- en lagere school Elke leerkracht die lessen bewegingsonderwijs geeft, heeft kinderen in zijn groep die niet of minder goed mee kunnen met hun leeftijdgenoten. Hoe ga je daarmee om en wat kun je er aan doen? Je krijgt toelichting bij de inhoud van Motorische Remedial Teaching en een praktijkvoorbeeld over de implementatie van Motorische Remedial Teaching in het vak bewegingsonderwijs op een basisschool. Deze sessie kan je volgen tijdens de onderstaande gekleurde blokken BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
17
Praktijkmarkt Studenten en docenten van de banaba-opleiding Zorgverbreding en remediërend leren van Thomas More Mechelen stellen hun praktijkgerichte materialen voor en geven graag een woordje uitleg. Deze ‘markt’ is de ganse dag te bezoeken. Reserveer zeker een ‘blok’ daarvoor in je planning!
BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
Lunch Wie intekent voor een ganse dag, heeft recht op een lunch in onze ‘Impulsdag-bistro’. Vergeet niet op je inschrijvingsformulier aan te geven in welk blok je de lunch wil gebruiken. BLOK 1 08.50 -10.00 u.
BLOK 2 10.30 - 11.40 u
BLOK 3 11.50 - 13.00 u.
BLOK 4 13.00 - 14.10 u.
BLOK 5 14.20 - 15.30 u.
Praktisch Inschrijven kan uitsluitend via het digitaal formulier op [www.lessius.eu/leon/studiedag] Op onze website kan je ook een dagplanner terugvinden, die een visueel overzicht geeft van de verschillende workshops. Deelnemen kost:
€ 80 voor de volledige dag, inclusief lunch en Impulsboek met verslag van alle workshops
€ 40 indien je alleen deelneemt aan twee workshops in voormiddag of namiddag (geen lunch en geen Impulsboek inbegrepen)
Je ontvangt vooraf een factuur van de financiële dienst van Thomas More Mechelen met een uitnodiging tot betaling van het verschuldigde bedrag. Indien je deze studiedag wil betalen met opleidingscheques, moet je deze indienen bij aanvang van de Impulsdag aan de onthaalbalie of op het secretariaat lerarenopleiding van Thomas More Mechelen. Wie inschrijft, betaalt de factuur. Wij voorzien geen annulatieprocedure. De Impulsdag wordt georganiseerd in de lokalen van de lerarenopleidingen van Thomas More in Campus De Vest, Zandpoortvest 60, 2800 Mechelen
Info? Bijkomende informatie krijg je via het secretariaat van LeON op 015 369 279 of via mail naar leon@lessius.eu
18
blok 5
blok 4
blok 3
blok 2
Zorgvisie en zorgbeleid
blok 1
DAGPLANNER 1.PassieTalent van leerkrachten 2.Coaching als kans tot gelijkwaardige samenwerking 3.Therapeut op school… Noodzakelijk kwaad of deugd? 4.Men je team door een vernieuwingsparcours 5.Effectief aan de slag met het gemotiveerd verslag 6.Het kind achter het gelabelde kind 7.Aan de slag met handelingsgerichte protocollen 8.Wie draagt zorg voor de zorgcoördinator? 35.Creatief met ICT Differentiatie 9.Meervoudige intelligentie… géén labels… wél visie! 10.Leervoorsprong: hoe ontdek je het … 11.Binnenklasdifferentiatie 12.Werken aan universele klaspraktijk Taalbeleid en –ontwikkeling 13.Aardig op weg naar taalvaardig 14.’Ik gaat naar school’ 15.De taal van prentenboeken 34.Fundels AVI-boeken 36.Fundels Prentenboeken & Zorg Diversiteit en anderstaligen 16.Multiculturaliteit in je school 17.Dit ben ik in Brussel Sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden 18.Mag ik even stoom afblazen? 19.Maken we het voor kansarme kinderen … 20.Samen werken aan morele ontwikkeling 21.De waterval in het s.o en h.o. start in de ks 22.PassieTalent van leerlingen 23.Een herstelgerichte benadering… 24.My Digital Me Junior, digitaal talentenportfolio 25.Het woord aan het kind Leerproblemen en –stoornissen 26.Je school coachen naar een efficiënt dyslexiebeleid 27.Samenleven met een kind met leerproblemen 28.Hoe start ik op school met Sprint? 29.Storm in mijn hoofd Bewegingszorg 30.Grond onder de voeten: zorg in beweging 31.MRT – Elk kind beweegt! Praktijkmarkt Lunch
19
20