Selected Khutba Maranao by Local Governance Support Program in ARMM

Mindiyorobasa Musa Mangondaya Macapasir Lompokan a Minimpid Alem Mahmod Sultan Polangi Alem Daud Disoma Alem Daud Manalao Polangi Alem Abu Hannan Macaorao Manga Panonorat Abdulwahid Inju Abdulgani Alawi Haidit Astarani Sharif Jul Asiri Abirin Mukhtar Jailani Abdullah Hamja Utoh Shervin Kasim Mahmood Pulangi Alimudin Abdullah Abdulcadir Mambuay Kamarudin Baulo Ahmad Mala Bajunaid Ibrahim Abdulsalam Alabat Ahmad Ali Bud Pâ&#x20AC;&#x2122;Mosawer Ustadz Esmail Ebrahim Lompokan a Mamponay sa Pamikiran Kamarudin Baulo Cindy Fair, LGSPA Marion Maceda Villanueva, LGSPA Jose Deles Jr., LGSPA Myn Garcia, LGSPA Gemma Borreros, LGSPA Joseph Palanca, LGSPA Jodl Isahac, LGSPA Maya Flaminda J. Vandenbroeck, LGSPA Juvylyn Sobrivega, LGSPA Plinggi ko Arta Arthur Ian L. Garcia Sii ko bongkos: Masjid Saduc, Islamic City of Marawi

Piyagarao A Khutba A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas Copyright ÂŠ 2009 Local Governance Support Program in ARMM (LGSPA) Giya Local Governance Support Program in ARMM (LGSPA) na ini oyat iyan a kausara, kandiyorobasai, kaploaloaga, a khipagalatn sangkai a kasangkapan sa kna ba kandaganga a kausaraon, sarta a zozzkhod a pahala a kiptompoknon sa LGSPA. Bapiya pn sabnar a miya sagipa a tanto a kiyanggkaa sangkai a kitab, na dadn ko miyaka langkapon ago odi na so manga salingogopa ago odi na so minimpidon oba niyan matarima so di misosongkad ko bapiya antonaa kabara maana a khitras ko kaphagosaraon odi na so bapiya antonaa a mapapadalm sii. February 2009 ISBN No. ISBN 978-971-94065-3-2 Ini tombok ago biyakhs sa bandaran a Davao, Philippines. Piyakalangkap a: Local Governance Support Program in the Autonomous Region of Muslim Mindanao Unit 72 LANDCO Corporate Center J.P. Laurel Avenue, Bajada Davao City, 8000 Philippines Tel. Nos. (63-82) 227-7980 to 81 http://www.lgspa.org.ph Giyangkai a piyamikir na miyangglabk a dadaorogn a gasto a parinta a Canada okit anggogolalan sa Canadian International Development Agency (CIDA).

Gintasan Ko Dalm Iyan Pamkasan Panagayanan Katharo Phoon Ko Mufti Katharo O Mindiyorobasa Mapiya A Parinta 1. Kapnakoda Sii Ko Kambabatang Iyan Ko Islam Manga Ropaan Ago Ladiyawan A Pakayan O Giindatu So Kandatu Sii Ko Islam Manga Sarat Ko Kandatu A Kai-Islamie So Nabi Mohammad A Ladiyawan A Datu So Kapmbabsa Rka Ko Kadatu So Datu A Go So Pagonot

19 23 27 31 36 42

2. So Kada O Aulan Sabap Ko Kapangalampas Ago Kaplalalim Sarig Ago Kaontol Ko Islam Onga O Kapangalampas Go Kaplalalim

47 51

3. So Kapaka Daa Ko Lbog A Pamikiran Ko Kapholitika So Atoran O Kapholitika Ko Islam So Rarad O Lbog A Kapholitika Ko Ingd So Islam Na Diniyan Papakayin So Kazoborno So Kalbihan O Kapmomosawera

55 60 64 68

So Kapaka Moayana Ko Kapaginontolan Ko Manga Tao 1. So Ontol Ago Somsndad A Kambilangatao So Kapaganad Sa Elmo Na Paliogat Ko Pithanggisaan So Kalbihan O Elmo

72 78

2. So Misosongkad A Siyap Ko Wata Odi Na Mapiya Biatan So Kabnar O Wata Ko Kambabatang Iyan Ko Islam So Kanggonanaowa Ko Wata, Sii Ko Kambabatang Iyan Ko Islam

83 87

3. So Kapakatngkayos O Zozokhod A Pagithod O Kapmanosiya So Kapiya Kambobolawasan Ago So Kaplompio So Kalbihan O Halal So Kaplompiyo Ko Kambabatang Iyan Ko Islam So Kapmbtsa Go Kaphagala Dalada Ko Mbabalibta

91 95 99 103

4. So Kaplindinga Ko Dadabiatan A Kai-Islamie Kabnar O Manga Mama Kabnar O Manga Bae So Kamamama Odi Na Kabababay Sii Ko Kambabatang Iyan Ko Islam Antonai Pitharo O Islam Ko Gii Kapaka Khakarong Karomai Pangkatan O Manga Bae Ko Kambabatang Iyan Ko Islam

107 111 114 118 122

So Maliwanag A Kapangi Masad Sa Rido Sii Ko Islam 1. So Kapaka Daa Ko Rido Ago So Kalbihan O Kapagayonayon Ago So Gii Kazozonoda So Kapagariari Siiko Kambabatang Iyan Ko Islam Kaplagilagid Sii Ko Kaphagingd A Islam Kaphagaladalada Go Kaplindinga Ko Niyawa O Manosiya Ago So Ongangn Ko Kitas So Balas O Kabgay Sa Maap So Kiyazozonoda Ago So Kiya Ompong Ko Islam So Kaatasan O Kaisaisa Ko Islam

128 133 137 141 145 148

2. So Kapaka Laolada Ko Pangitaban, Kaaator, Kali-lintad Go Kapaka Thithikna So Islam Na Agama A Kalilintad So Kabnar O Siringan

151 155

3. So Rarad O Kathgas Ko Kauyagoyag O Manosiya So Islam Na Tiyaplis Iyan So Katitigas

159

So Kabolongi Ko Kapobre A Maka Mangoao So Kakhwiyagan Ko Islam 1. So Kapagiyanyan A Gii Kambagi Bagia Ko Pagpr So Kaiimportante O Zakat So Kapangoyat Sa Tao Sa Kapanagontaman Iyan Ko Gii Kambabanoga Ko Rizki O Allah So Islam Na Agama A Malbod

163 168 173

2. So Kaplindinga Ko Mbabalibta So Kapmbtsa Go Kasiyapa Ko Mbabalibta

179

3. So Kapaka Daa Ko Riba So Islam Na Ini Sapar Iyan So Kathobo

184

So Islam Na Tarotop A Okit O Kapagintao 1. Daa Kapaka Znggaya Ako Agama Go So Ingd So Islam Na Tarotop A Okit O Kapagin’tao So Islam Na Zozokod A Kauyagoyag Ko Imanto Ago Mapita

188 193

2. So Kapaka Bagra Ko Paratiyaya So Kababayai Ko Rasul So Naraka So Balas O Kabatiya Sa Qur’an

196 200 204

3. So Islam Na Da Niyan Batawa So Pakatopo So Di Kababatawa O Islam Ko Pakatopo

208

4. So Kapaka Ozora Ko Paparangayan Ko Islam So Islam Ko Kiphapantagn Iyan Ko Maka Sasagailang A Paratiyaya Ago So Kharombaan Iyan 5. So Padoman Tano

211

Mangoda Ko Imanto Na Mama Ko Mapita

215

Pamkasan Giya Local Governance Support Program in ARMM (LGSPA) A Canadian International Development Agency (CIDA) na ika sosoat iyan a kiya salapidawa niyan ago kiya tiyagara, ago kiya bmbara niyan sangkai: Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas. Giyai na pd ko panagontaman a LGSPA sa kapaka ozora ko mapiya a parinta sa ARMM a pizasagokor a kiya batawaon sa kiya sanganaon o manga olowan a bara Agama ko manga Muslim. A kapzinanada iran ko phagingd ko pimbarang masaala a p’phaka liwanag ko oman salongan a gii kapagoyagoyag o manga tao. Giyangkai a panagontaman na kiya phoonan sa kapangalimbabaan a galbk ko masa kiya philiay sa ARMM ko ragon a 2005, a pd oto sa kapndaoroga sa kapaka sowa sa kapiya kinggolalann ko kapamili. Giyangkai a LGSPA na minggalbk a pdiyan si Ustads Ahmad Ali A. Bud. Oriyan iyan na so Dean sa Southern Philippine Center for Islamic Teaching and Training a mbbkn sa MSU,Tawi-Tawi sa katiyagara go bmbarn angkai a toroan a khutba ko paparangayan a kai islamie a mikakawilon so miyanga ppnto a manga ulowan ko manga masgit sa Tawi-Tawi. Pito a khutba a miya paka moayani Ustad Ahmad Ali A. Bud a kiya alampaa niyan so pito a jamaat ko 45 a manga gawii a gii kakhandidato’ ko kaphiliay. So kababaloy niyan a tomanor ko Majlisul A’la Supreme Council for Islamic Teaching and Advocacy sa Tawi-Tawi na si Ustad Ahmad Ali A. Bud na kiyawel iyan a limolimod so manga Da’e ko manga masgit sa kaombongiran sangkai a manga toroan ago so kipanalaon sa kaosara sangkai a toroan. A endaowan ko gii kazambayang ko oman jamaat. Na miyaka tondog san na si Ustad Ahmad Ali A. Bud na skaniyani miyag anchor ko programa sa radio oman pito gawii na miyaka dawat sa madakl a text a pangoyat phoon ko gion mamaking a phagombongan iran a katharo go lalag angkoto a manga wasiat ko jamaat. Na kadaa okor a badn miyawafat Si Ustad Ahmad Ali Bud sa dapn kapaka moayan angkaya a panagontaman sa kiya paka blang iyan dn aya. Na bapiya giyanandn na so kiya zinagadan iyan na miya paka mbkn iyan so tomadng a kiya paka mangoao angkai a khutba. Na giyai imiya onga o panagontaman sa kiya isa-isa o lima o mufti a phoon sa Basilan, Sulu, Tawi-tawi, Maguindanao go Lanao a misasartaon so ogop o mga kadadayoan a mga shariah ago mosowirah, onga eni o madakl a workshop (kaimpit) ago brainstorming (kam batlae sa pamikiran) a limo limod na kiyatondongan a kini soratn ko galbk ago so kiya emolnge ko galbk ko oman e toroan o khutba sa da niyan pn katakna, na mappnto a kiya batawa ki Ustad Ahmad ali A. Bud sa kiya todyokaniyan a tanto ko inokitan.

Giya LGSPA na inipagomarg iyan go bantogan iyan a kiya pd iyan sa giyangkae a panagontaman. Samporna a eni paka piya ginawa eran so sarig ago bagr a eni palad o mga mufti sa kiya baloya iran sa LGSPA a minimbala eran. Giya LGSPA ko hadap iyan na pembaloyae a malai gona a kasangkapan sa kitatarosn makaogop sa kapaka mangoaw o kapakaeningka o langon a phagengd sa ARMM. So makatotokaw a phagengd na magndod sa kaphangensop iyan ko kapamarinta. Giya LGSPA na thawakid a amen ko singayo o mga ulwan ko agama sa giyangkae a eningka na mapaka garang eyan so kapamarinta ko oman e phagengd a miyathay a matatago sa hatin iyan. Local Governance Support Program in the Autonomous Region of Muslim Mindanao (LGSPA)

Panagayanan â&#x20AC;&#x153;Hay miyamaratiyaya, igira a inipananawag so sambayang ko alongan a Jumat, na nggagaang kano somong ko tadm ko Allah, go awai niyo so kaphapasai: Giyoto man I mapiya rkano o skano na katawi niyo!â&#x20AC;? (62:09) Siiko mga ragonan na so mga olowan ko agama a mga Muslim na pphangped siran ko mga lompokan ko engd eran ka aniran mapâ&#x20AC;&#x2122;phapkadayamang so kapakawsor o kapmanosia ago so kaoyagan sa kapaka bagra ko Islam a maka liwanag so thompokan eran goso mbabalibta ago so pd ko kaphagengd. So Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas na miyaka gonanao sa kiyanggolalan eyan sa Assembly of Darul Ifta ka aniyan kasompati so kapapantagan a galbk a makatotoro sa kaliwanagi ko masaala o kaphagengd o Muslim ko phisa kowan o engd, giyangkae a kitab na phakalangkapn ko mga a ala a masgit sa ARMM. Giyangkae a kitab na pasad o madakl a workshop (kaimpit) so kinisoratn ko paganay niyan agoso kiya emolnge ron ka an maisa-isa so pamikiran ko khutba odi na wasiat ko Jumaat. Na aya mapiya sii na: so kadaklan ko khutba na inosay niyan so masa-ala a makatotoro kondmdmtan o mga tao agoso mga mbabalibta kiran. Na lima a pagithod a patot na miya tndo, mapiya paritna, kapaginontolan ko pagtao, kapangemasad sa simokt, so kapakawsor o kawyagan a mada so kawis-wis ago so Islam nam baloy a aya okit ko kapagintao. So okit a tiyondog sa kiyambaali sa giyangkae a khutba na miyapakagtao niyan so kiya isa-isa ago kiya diyamong o galbk o mga olwan ko agama a miyamakapoon ko pimbarang a ana basa niyan a lumpokan sa Cotabato, Basilan, Lanao del Sur, Maguindanao, Marawi City, Sulu ago Tawi-Tawi. Na maliwanag ko kadaklan a knaba eni manual odi na handbook, giyangkae a mga khutba sii na an makablang so kapapantagan a bontal eyan a phagosarn sangkae a mga masgit. Giyangkai a kitab na singayo iyan a makanggagayan a phaka ogop sa maka oyat ko muslim sa makakasag siran ko sangan iran ko kapaka ozor ago mapaka ozor iran so kauyagoyag iran. Anggolalan ko endaowan o Islam, Aya hadap angkai a khutba na kabgan iyan so Muslim sa panginam go parinao. Sa kasasarmpanga niyan ko pimbarang a balamban, Lagid o kapobre, kawiwiswisan ko kakhawiyagan, ago di makasag a kapamarinta.

Giyangkai a manga khutba na phaka oyat ko kaphagingd a Muslim ka aniran midayon so singayo iran ko kalilintad ago so kapaka ozor o kapmanosiya; na sabap ko toroan o Allah na phangni kami a giya kitab aya na maka ogop sa pithidalman sa kasaboti go maka garang so inngka o pagtao sa migtao siran ko pâ&#x20AC;&#x2122;kha ori a masa. Abdulwahid Inju Abdulgani Alawi Haidit Astarani Sharif Jul Asiri Abirin Mukhtar Jailani Abdullah Hamja Utoh Shervin Kasim Mahmood Pulangi Alimudin Abdullah Abdulcadir Mambuay Kamarudin Baulo Ahmad Mala Bajunaid Ibrahim Abdulsalam Alabat

Katharo Phoon Ko Mufti

Assalamo Alaikom wa Rahmatullahi wa Barakotoho; Manga pagari ko a khisasakaon, giyangkaiya kitab a Khutba na aya mala a hadap ko kiyamba-aliron na so kisampay o Da’wah Islamiah ko manga Muslim, so manga okit a kipuphanampain ko Da’wah na madakl, ogaid na pat a onayaniyan: 1. Paganay ron na mokit sa katharo, na so pman so katharo na mapayag ko Khutba go sii ko Mohadarah go kapangdao ko manga Madrasah. 2. Ika dowa a okit na izampay so Da’wah mokit sa galbk a mapiya dataro kapagogopi ko adna manga galbk iyan a kailanganiyan so ogop, so kapangmbaal sa kamapiya-an o manga tao pdon so manga paka-ig, manga lalan. 3. Ika tlo o okit na isampay so Da’wah sa mokit sa paparangayan a mapiya ka so Islam na aya mala a sabap a kiya pamagislam o manga tao a kna o ba manga Muslim na so kiya ilaya iran ko manga paparangayan a mapiya o manga Muslim na samporna ko parangay o Nabi tano a so Muhamad. 4. Ika pat a okit a kipanampain ko Da’wah na mokit ko tamok, datar o kambalay sa Masjid go manga Madrasah go so kapthabangi sa tamok ko makakhaikailangan sa tabang, di-i kanggasto ko kapangmbaal sa kitab a waqaf ko ALLAH. Manga pagari ko a manga Muslim, na aya samporna iyan na so manga Ulama, tatagowaniyo sa ginawa niyo a sukano i khisasarigan o ALLAH ko manga kaadniyan sa kathoro iran ko lalan a mathitho go panamariniyo a katatapaniyo ko kalbihan niyo a inibgay rkano o Islam. Pd ko katharo o Nabi a maka pmama-ana sa: mapiya rkano na so tao a piyaganad iyan so Qur’an na go ini pangndao niyan so kabatiya-aon ago so ma-ana niyan ko manga manosiya. Manga pagari ko a manga Muslim, giyangkaiya kitab a Khutba na omani isaon ka Khutba na phagomann kaon so katawan ka a manga Dalil a pho-on ko Qur’an go sii ko manga Hadith o Rasul a i pphakabagr o manga Maodo’ iyan, o adun a kabatiya iyo ron a ribat na ompiya i niyo ka so ndaowan o Islam na tatap a ontol. Na so pphanorat na pkhalipat go pkharibat.

Ya ALLAH a makaphapa-ar ko langowa ka-adn, go makaphapa-ar ko langowa masa, a kirk ko kambayabaya, na phangninami ruka a mabaloy o so manga galbk ami a sii dn makaphapasod ko agamami a agama Islam, go pakapipiya-angka so kawiyagan ami ko donya ami, go pphagomaning ka so manga kamapiya-an ami ko kaoyagoyag ami, go baloyangka so kapkhawafat ami a aya midn kapphaka dkha ko karomasayan ko donya na mamakasorga kami ko sorga aka a kasorga-an o phamakasorga. Go yan ALLAH na taofiki kaming ka nago gonanaowa kaming ka ko kamapiya-an ami ko donya ami go sii ko akhirat ami na aya kaposan o manga galbk ami na so sakodo ko Islam na go kandao ko manga Muslim.

Alim Mahmod S. Polangi Mufti Marawi, Lanao del Sur

Katharo O Mindiyorobasa Mizagipoon ako sa ingaran o Allah a lbi a mala ago lbi a maporo ka sabap sa katotokawangko a so galbk a di mipzalingganata sa ingaran o kadnan na sii pkhirong sa kha dadas. Piyagayonan ami ago giya (LGSPA) sa kadadaorogaon a (CIDA) a minggolalan ki Mufti Alem Mahmoud Polangi a kandiyorobasai ko sa khutba ini ko basa tano a meranao sa rapg o pahala a mandidiokor ago ongayo akn ko sonday a imbgay ko miyagamal sa mapiya sa lagid dn o kini ropa anon o Islam. So kiya ndiyoro basa na piyaka ayon akn ko lagaday o sngkoan o gii kapangosiyat o manga ulama tano ko mimbar o manga masgit tano, sa kapkha saboti ko wasiat, so hadapiyan, so hikmaon go oba adna manga sagabay a lalag a patot so gii on kanggda gdaa o omani isa. Bapiya pn da mazataga, ka knapn mambo o ba giyotoi niatakn. So kini soratn ko basa na so patay na dadn a baris iyan na so pman so dapan na biyarisan sa “o” ka inngka sa ba misaginda ko pd iyan a baris, na so phaka dagthong a basa na piyagltan akn sa “h” ka kalo kalo na maka ogop sa kasabotaon. Liyo san so batang a “s” ka kagiya madakli sngkoan. Phanalamatan akn so manga kaka ko go so manga pagari akn a manga ulama a miya manorat sa kitab a basa meranao a malo akn kiya sagadan a batiya sabap sa kiya baloya koron a pkhandodan. na pntoonakn a phanalamatan akn so muna tiwalaya akn ka sabap sa igira kiya pantagan sa walay a malo ako riyobas na pantk a maka kowa koron sa musawer ko pd a basa o basa tano, ka kagiya skaniyan na adn mambo a madrasa niyan, na babo labao ron a ika dowaya tiwalaya akn ka sabap sa maliwanag so basa niyan ka kagiya sii piyagoyagoyag sa ranao. Na patot a diko kapaka lipatan so manga ikaritangko a gii mamaganad sa mala a paganadan sa msu ka kagiya igira makampt so oras ka didn pthoon oba ko kapti so programa a Al-Qareeb ago Al-Wafe a p’phaka ogop rakn na kaizaan akn siran, ko basa a domadait. Ago so manga bolog a kalombayan a masasangan iran so kaplkai ko computer. Na samporna a phanalamatangko so manga lompokan akn a sirani minimpit sa diyorobasa ko aya. Na aya oriyan aya na phangni ako sa maap, Ya Allah na maapiya kongka ko diko misosowa, so dako kapaka sowa, so diko kisosogot, Ya Allah na aarapn akn so maap ka go so kalbihan ka, skaboi tarotop a pzalimbotawanan. Ameen. Musa Mangondaya Macapasir Mindiyorobasa

K h u t ba

Manga Ropaan Ago Ladiyawan A Pakayan O Giindatu

(Attributes and Ideal Qualities of a Leader)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar a rowar ko Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. Sii sa Suratul Imran 3:102 “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” Pitharo o Allah sa Qur’an, Sii sa Suratun Nisa 4:1

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 19

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim, na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . So Allah na inadniyan so manosiya sa maporo a pangkatan a kaoombawaniyan so salakao ron a kaadn. Na samaotodn; na bapiya so manosiya na margn a kapkha-toona niyan ko bnar mipantag ko migagaib, na diniyan khasangka so kaaadn o kadnan a giyoto na karina rkaniyan a minggolalan sa tanod. So Allah na sabap ko kala o limo iyan a goso kalbihan iyan na siyogo iyan so nabi Mohammad a ladiyawan a tarotop ko omani pizasokowan o kauyagoyag, sii ko paratiyaya, sii ko parangay, sii ko kaphagingd, sii ko kapamimikiran, ago kipzonggodn ko ingd, kaan maparoli o manosiya so bnar na kaonotaniyan so toroan o kadnan a minggolalan ko Mohammad a kiyazalingganataan o bnar ago so kaontol. Sa Qur’an na pitharo o Allah a maporo a go mala: sii sa Suratul Haj 22:4

“Siran na o pakakhapaar Ami siran ko lopa, na iphamayandg iran so sambayang, go tonayn iran so zakat, go isogo iran so mapiya, go isapar iran so marata: Na kapaar o Allah so khaakiran ko pkhakawlawla.” Giyangkai a ayat a miya aloy na miya bin'siyan so pakayan o mapiya a datu na sabap sangkai a gonanao na so Muslim na magaga niyan a kapilia niyan ko mamponay a datu a pd kiran. Na aya mapiya datu na so; karinayaga niyan ko sarig o madakl a tao, ko omani pizasokowan o kipzonggodn ko ingd, giyanani sabap a so Allah na inaloy niyan sa Qur’an sa Suratu Nisa: 4:58

20 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Nabi , "a pito ka grupo a phaka sirong ko sironsironga o Allah ko gawii a daa khasirongan a rowar ko sironsironga iyan na pd kiran so datua maontol." So mapiya a pakayan o kandatu ko Islam na miyabataw anan a miyaka poon ko manga Muslim sangkai a donya. So sabaad na miya paroliran so kiya pilia kiran odi na miyapnto siran ko manga ala kadatu. Na so pman so sabaad na miya ipos kiran so kararapn't o kapiya kandatu. Na samaoto na mangpd tano ko gii kapanggiloba, na di niyo katawan na zizii rkano a giyangkanan a pakayan. Ogaid na ayabo a lamba na so katangkd iyan ko kaphangpd iyan a mapd ko saap a phamilian. Na ogopi niyo siran sa mapaka moayan iran so kazizimalawa kiran ko phamakaoma a kapamili sa datu. Manga pagariko go manga babay akn, so kabibinnday o Sulo Sea go so kapaka rarad o ranaw tano na isa nan ko tomadng a hadap a montiya migagadong a ini bgay rkitano o kadnan tano, so manga datu tano na mapili siran ko sabap a mikhoat iran go mapakambowat iran angkanan a hadap a pammgayan a phoon ko Allah. Sa aya kapilia ko manga datu tano na so kanayo a kasiyapa ko manga inadn o Allah ago kna ba giyabo a gii kanggonai ko katotogon o limo a go so kalai arga o gion kipamadian'n a kaligt a pekha impodanon. So masa na zasaksi sa ditano khaparoli so kabaya tano ko kapamili, sabap ko kiyapaka rarad o kapanalimbot, a giyotowi p'phakailat a adat a kna ba pasimbo a tabiya, kailangan a maka moayan tano, kna ba tano badn ggnk ko kamamasai tano ko kapanalimbot go kapamagakal. Oba aya khalilid so ribat na patot rkitano a maka zalimbtad tano, ilain tano so saye' go ombongan tano na maka ogop ka ko kapaka asal iyan, go so kambaloy niyan a taralbi. Manga pagariko go manga babay akn, na piliin tano so kapiya go pakayan o kapmili sa datu. Pirharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratu Nahl:16:90

â&#x20AC;&#x153;Mataan! a so Allah na isosogo Iyan so kaontol, go so kaphiyapiya, go so kabgi ko tonganay, go isasapar Iyan so pakasisingay, go so marata, go so kapanganiyaya: Iphagndao Niyan rkano, ka an kano makatatadm.â&#x20AC;? So Nabi tano a Mohammad na lalayon iyan rkitano p'phaki tokawan a kailangan a mbaloy tano a maongangn ko kapamili sa datu go piyaka tokaw niyan pn so makaphiphikiron. Pitharo iyan: obangka tontota imabaloy ka a datu, kagiya o bgan rka oto na ipagiza rka, na o bgan rka oto a dangka pangniya na tabangan ka o Allah, na o miyaka zapa ka sa zowaan ka so sayei na oriyan iyan na miya ilaingka so taralbi a di skaniyan, na khiparat ka na nayawangka so taralbi. A go pitharo iyan: so sugo o Allah na pitharo iyan ko Abdulrrahman a dingka phangniya so kadatu, kagiya o makowangka sabap ko kiya pangniyangkaon na dika ogopan o Allah ko kipnggolalann kaon, na o kanombraika sa kadatu a dangka pangniya na ogopangka o Allah sa kipnggolalann ko galbk ka.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 21

Phangnin tano ko Allah so toroan a mabaloy tano niyan a maka pili tano sa mapiya datu go masiyap, a mapaka mangoaw niyan so kapapantagan a kauyaguyag tano, samporna sa alongan a mauri. Manga pagari ko, go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, so Nabi Mohammad na pitharo iyan: a so kadatu na kanaotan a okor ogaid na mitotoro iyan so mala a atastanggongan. So kandatu na mailay ko kalilid a kapagintaw, so kalilid a kapagintaw na palapa ko kitayaw. Mabaloy a ladiyawan ko kasanggila ko kalangkapan go so mappnto a btad, ogaid na so kasanggila na kna ba kiyasanaan, so tarotop a karinayag na kailangan a mailay ko omani btad ko omani masa go darpa. Antonai patot sangkai a manga datu a rowar sa kasigurowa iran sa so phagingd na di siran mitaloga go di siran misowasowa ko kalobay a gii niyan kinggolalann ko kadatu iyan. Manga pagariko ko Islam, kalkn iyo so Allah, go tanodi niyo a phagilain tano niyan. Pangnintano ko Allah a rizkhiyan tano niyan sa kaontol, ago so manga datu tano, go balowiniyan so manga datu tano a pd ko manga maalkn rkaniyan, na sii tano magapas ko Allah, go onotan tano so pandoaniyan agoso ikasosoat iyan.

Tarimaan rktano o Allah so kabarakat o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an go maka gona rakn go skano so matatagoon a sabdan go so tadntadm a ongangn, go ptharoongkowai ago phangni ako ago skano go so kadandan o manga Muslim sa maap ko Allah ko omani dosa, na pangni kanoron sa maap, kagia skaniyani ptharima sa taubat.

22 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kandatu Sii Ko Islam (Leadership in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 23

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.â&#x20AC;? Hay manga manosiya na kalkn iyo so Allah go tatanodi niyo a papatngan kano niyan, sla aniyo so pandoan iyan go oba niyo sangkaa, tanodi niyo a so kababaloy niyo a datu na sii ko Islam na aya isa a mala a galbk iyo go atastanggongan iyo a ini sarig rkano na so kisogoon ko mapiya ago so kisaparn ko marata, inoto a kasasaksian tano a pkhatarima o kadaklan so kadadapaya go kapthalikodi ko galbk a kasogo sa kapaginontolan go kasapar sa marata o manga datu kon o pagtao a Muslim, ombs o di so Allah a tomiyoron sa kitab imiyordingon go somiyogoon, Inoto so kadaklan ko manga datu a Muslim na diyapay ran go tiyarikodan iran angkai a galbk. Antonai kandatu sii ko Islam? Sa ditanopn katoona ko smbag angkai a pakaiza, na pangadian tano go alowin tano so pd ko manga ayat o Allah go so Hadith o Rasul mipantag sii, na paka gmawon tano so katharo a khalifa sa kiya tharoawn o Allah mipantag ko manosiya. Pitharo o Allah sa Suratul Baqara 2:30

Na gowani, na pitharo o Kadnan ka ko manga malaikat a: "Mataan! a Sakn na magmbaal Ako sii ko lopa sa khalifa." Na pitharo iran a: "Ino ka on pagmbaal sa taw a phaminasa on go phamakaragiray ron ko manga rogo? A skami na ipthasbik ami so poding Ka, go pzotin ami Ska?" Pitharo Iyan a: "Mataan! a Sakn na katawan ko so di niyo katawan." Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so kandatu na sii ko pangkatan a maporo a sarig o phagingd, pithikaloksan go nasion ago pakatopo, sa so kapiya o kadatu na sii bo matatago ko datu, kna ba so kadatu naba phakadapanasa so sabaad, odi na phagakalan so governo odi na so phagingd ko patot ko omani isa a sarig. So kiya panginsoyaan a datu na miyaka zasalongan sa korte odi na sa kalaboso. Miya ilay tano go miyan'g tano so kap-phakaya ko kapkha agos o pamirak a kalangkapan o phagingd, na aya tantoron a marata na n'nga go mlapilapid a baya ginawa, na sabap sii na thawagn ami so tithoa miya maratiyaya ,mama babay sa kaogop iran sa kabmbar o mapiya a thothol odi na mapiya galbk ago so kisaparn ko marata. Pd a toos a inosar o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an ko datu na so Rasul Monafikon 63:1

Pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratul

Igira a miyakaoma rka (ya Mohammad) so manga monapik, na gi iran tharoon a: "Zasaksian ami a mataan! a ska na titho a sogo o Allah". Na so Allah na katawan Iyan a mataan! a ska na titho a sogo Iyan. Na so Allah na zasaksian Iyan a mataan! a so manga monapik na titho a manga bokhag.

24 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Isapn na so Allah a maporo a go mala na initawag iyan ko Nabi Ebrahim so Imam; maana datu sa Qur’an: sa Suratul Baqara 2:124

Na gowani na adn a initpng ko Ibrahim o Kadnan Iyan a manga katharo, na tiyarotop Iyan oto: Pitharo Iyan a: "Mataan! a Sakn na mbalowin Akn ska ko manga manosiya a khawnotan". Na pitharo (o Ibrahim): "Ago so pn so manga moriyataw akn". Pitharo (o Allah): "A di izampay so diyandi Akn ko da pamaginontolan." So ika pat a ini tawag ko datu a lagido kiya osaraon o Nabi Pitharo o Nabi

na Sultan.

: so bbgan sa kapaar (Sultan) na wali o daa wali niyan.

Ika lima: na so Nabi

na inosar iyan so katharo a Amir. Ko kiya tharoa niyan ko:

"Ondalakaw so tlo katao na tndoa iran so isa kiran a Amir." So osayan o ptharoon a datu na sii ko Islam na skaniyan so tao a pinili a datu ko kanggoverno, madidiyamongon so pakayan ago paratobowan a mapaparatiyaya a go sosongkadn iyan so Atoran o Islam. So kandatu na kailangan a maka sosongkad ko sabdan sa Qur’an, pitharo o Allah sa Suratu Rom: 30: 30

“Na pakambatangang ka so hadap ka ko agama a: Zasalimbotawang ka. Okit a kiyapangadn o Allah a: So inadn Iyan so manga manosiya sii Rkaniyan. Da a kasambi ko kiyapangadn o Allah: Giyoto man I okit a ontol, na ogaid na so kadaklan ko manga manosiya na di iran katawan.” Hay manga Muslim na bapiya antawaa rkano imiyabaloy a datu na kailangan a masowa iyan go minggolalan iyan so manga pakayan go manga sarat o Allah, ago so okit a kininggolalan'non o manga sugo ko pagtao iran, babo labao so okit o Nabi Mohammad go aya pd a ladiyawan na so manga khalifa, iphoon ko Abu Bakr As Siddic, Omar ibnul khattab Al Farouk, Uthman Ibnu Affan "Zu Norain" go so Ali Ibnu Abi Talib. Pitharo o Nabi Mohammad a: Patot rkano a kasongkada niyo ko okit akn go so okit o manga khalifa ko a khika-totoro' ago manggogonanao. Hay so miyamaratiyaya ago manga oripn o Allah, sadn sa mitoro rkano a datu na tatanodi niyo lalayon a skanoi salianti o Allah sii ko doniya iyan. Pitharo o Nabi Mohammad , tanodi niyo ka so datu rkano na skaniyani khalifatullah sii ko ingd iyan, na khasiyap iyan so kabnar o malalalim ko pagtao. O kokom sa kaontol so datu na maparoli niyan so balas o Allah ago so madakl a tao na ika pipiya oto a ginawa iran, na oda paginontolan so datu na tanto dn a maparoli niyan so siksa o Allah, na thikna go zabar so madakl a tao. Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 25

Manga Muslim, paginontolan kano ko kaoyagoyag, ko kambabaloy niyo a olowan o pamiliya niyo, odi na sii ko ingd iyo, langon kano na ipagiza rkano so langon a ini sarig. rkano. Sabap sii manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so kadatu na patot a sii matoon ko tangan o siranoto a mannma kiran so kasakodowi ko ingd, ago matatago kiran so paratobowan a kalai gagao go kalai kapdi, malai kamaap ko salakao di salakao, kna ba malbod pamanikn a kanam, go kna ba niyan phapaporoi sa manga pagonotiyan, panananggilaan iyan o ba niyan mindolona so pagonotiyan go so tomataalokon sa ba kasakiti ko ginawa niyan go so badan iyan. Na tanodingka angkai a sipat ago paratobowan o mapiya a kandatu, a ini zando ayan o Nabi ko masa niyan. Kagia kamaoto, na sii ko Islam na khatarima a simba so kapagadatingka go kaonotingka go kinggolalann ka ko onot ko datu a Muslim, sa lagid o kiya aloyaon ko pd a khutba. So Nabi Mohammad na pitharo iyan a: skitano i kaposan a pagtao a inadn ko donya, na ogaid na sktanoi khaona somold ko sorga, so Nabi na ini sompatiyanon a sa maratiyaya rakn na piyaratiyaya niyan so Allah na sa di rakn maratiyaya na da niyan paratiyayaa so Allah, go sa onotan iyan so datu na kiya onotan ako niyan na sa diniyan onotan so datu na da koniyan kaonoti, So datu na lagid o cota a phagapasan a ipthindg iyan so kasisiyap o Muslim, a ron khasagipa so siyap kiran, opama ka so datu na sogoon iyan so pagtao sanggolalan sa kaontol go ndatu sa kaontol na mbalasan roo, na o soranga niyanoto na mipmbalogo niyan. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, tanto a marayag a kiyasabotiron ko katharo o Rasul sa so datu a Muslim ago so pagonotiyan na khitonay ran angkoto a tarasay o sangan iran para ko kapaka mangoaw go kapaka ozor o kalilintad go kathagodaya o kaphagingd. So Shaqique Al-Balkhi a malai elmo na pitharo iyan ko Haron Al-Rashid a isa skaniyan ko manga khalifa o Abbased a datu ko mala a ingd ko masa niyan: Ska so bowalan na so manga salinggogopa aka ko gii kandatu sa donya na liphowak a p'phaka poonon, opama ka so bowalan na limpiyo na daa binasa ko deposito o tangki, o so bowalan na L-bog na daa inam sa kidadayon o tangki. Hay oripn o Allah kpitingka so toroan o Allah ago so sogoan o nabingka, na baloyangka a imam ka ko apiya antonai zowaan ka, tharoangka go paratiyayaangka skaniyan, obangka onoti so n'nga aka a thatarombalay ko ginawangka, odi na onotan ka so eblis ka sii ka maka darpa ko mala a kasiksaan.

26 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga Sarat Ko Kandatu A Kai-Islamie (Conditions of Leadership in Islam)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar a rowar ko Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. Sii sa Suratul Imran 3:102 “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” Hay manga Muslim, a khipaparatiyaya ko Allah, so Islam na Atoran, a tarotop a iphagintao a khaparo a onotan o tao ko donya, So Allah na daniyan gnkn so Sayei a ba masasagala, kagiya phakambowatn iyan so langon a bontal o kapagintao, lagido kiya aloyaon o Allah sa dalm a Qur’an. Sa Suratul Maeda: 5:3

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 27

“Sa alongan nai na tiyarotop Akn rkano so okit iyo ko kapagintaw, go siyamporna Akn rkano so limo Akn; go pinili Akn rkano so Islam a agama (a okit ko kapaginaw).” Hay miyamaratiyaya skitanoi khi-atastanggongan ko ingd tano, so manga mamai olowan o pamiliya, go so grupo iran, go so phagingd, na iskl tano angkanan a atastanggongan, kagiya ditano khatalikodan angkanan a atastanggongan, nambaloy tano a mapiya a olowan o lompokan tano, na makanggalbk tano para ko langkap a kamapiyaan. Hay skano a maimolngn ago mapiya pagtao, na pamimikiran'n tano so kapapantagan a btad o pagtao tano go so ingd tano, na khatoon tano ko piyaganakanakan a puso tano a kalalagaday o kapobre, buko ago kaggdap, na giyai na sabap sa so sabagi ko manga olowan tano na da siran makagona ko pakayan o kandatu ko Islam, ana pd ko manga olowan tano a di kasosokodan ko galbk iyan, go dirandn phikirn so katoroa iran rkitano ko okit o Sharia. So Nabi Moh’d na pitharo iyan: so tao a pinili iyan so olowan a katawan iyan so taralbiron ko kandatu na sabnar a kiya ndonsiyanan iyan so Allah go so sugo iyan go so kadandan o phagingd a muslim. Sabaad ko manga mamponay sa pamikiran na initadi iran so tomadng ko kapiyao kandatu, a miya bin'ntay ko Nabi Mohammad ko omani masa, kna ba sii boo to miyakambowat a pamikiran ko manga Muslim ogaid na so kiya zatkapaon a pamikiran o kadaklan ko kna ba manga Mulim a pizakatawan a miyakapoon ko pithibarangan a ompongan ago lompokan, (Time Magazine July 15, 1974) giyangkai a impitan a miyapaka gmawi US. Prof Jules Masserman, (paychoanalyst) panday sa pamikiran, a giyanan so olowan a: 1. Mapakaborantao niyan so katanos o kapagolowan. 2. Mapaka mangoaw niyan so kapkhatapid o pagtao a maggdam iran so kasisiyap iran, go 3. Mapaka moayan iyan kiran so kadidiyamong sa panarima. So Allah na ini sogo iyan ko thito a miyamaratiyaya sa kakal siran ko kambabaratapa iran go tatap so simba iran. Sa ini patoray niyan ko miyamaratiyaya so kinggolalan'n iran ko kindatuon go kizandoayan'n ko toroan o Sharia, sabap sa so kaontol ago so kalilintad a kaphagingd na khaparoli sa tarotop o mindatu so Sharia na aya mabatao a Atoran. Tanodan ka aya hadap ino pagadna o Allah so manosiya na kagiya an mambangombangon so atoran ko kalilintad, kapakaozor, go so simba, sa lagid o kiya tharoawn o Allah sa Qur’an, Suratu Dhariyat 51:56.

"Na da a kiya adna ko ko manga Jin go manga manosiya a rowar sa anako iran mazoasoat." Sakamaoto mambo a so Allah na pimanisan iyan so manosiya ka mbaloy a khalifa niyan ko lupa ka aniyan mabangon so kadatu iyan. Sa manandn so kiya rinayaga niyanon sa Qur’an. Suratul Baqara 2:30

28 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na gowani, na pitharo o kadnan ka ko manga malaikat a: "Mataan! a Sakn na magmbaal Ako sii ko lopa sa khalifa." Na pitharo iran a: "Ino ka on pagmbaal sa taw a phaminasa on go phamakaragiray ron ko manga rogo? A skami na ipthasbik ami so poding ka, go pzotin ami Ska?" Pitharo Iyan a: "Mataan! a Sakn na katawan ko so di niyo katawan. Go pitharo iyan sa Suratul Hud 11:61

Go (siyogo Ami) sii ko pagtaw a Samod so pagari ran a Salih. Pitharo iyan: "Hay pagtaw akn, simbaa niyo so Allah: ka da a tohan iyo a salakaw Rkaniyan. Skaniyan I miyadn rkano phoon ko lopa, go piyakapagingd kano Niyan on: Na pangni kano Ron sa maap, go thawbat kano sii Rkaniyan: Mataan! a so Kadnan ko na Marani, a Pphanarima (ko pangni)." Giyanani sabap a so Islam na inaloy niyan so kai-importanti o kabangona ko kindatuon ko Sharia, so Islam na ini btad iyan so manga sarat o kindatuon ko Islam, kaan maparoli so samporna a kalilintad ko liyawao lupa. Babo labao ko tanitiasa a kauyagoyag sa alongan a mauri. So kapaka rinayaga ko kindatuon ko Islam na paganay ron na mabagr ago mauntol, mabagr odi na thitikna ko omani pizasokoaniyan. Pitharo o Allah : sa Suratul Anfal 8:60

Na thiyagari niyo siran sa sadn sa khagaga niyo a bagr. Lagid o kathitikna ko iman, aya bago a basa niyan na mabagri kapholitika, so kap'kha kilang o decision iyan go so kaokaog iyan na sii p'phakapoon ko mabagr a paratiyaya, kasosokod o lawas, kathatagodaya o pamikiran, ago mbbkn sa kaoyagan. Aya mbabaloy a pagalongan o madkl a tao, ago olowan ko pizasokowan o kaoyagoyag, babo labao ko kapagagama, so kaoyagoyag iran, so nganin iran ago so ingd iran. Ika dowa na so Allah na piyaka rinayag iyan so manga sarat ko kandatu ko Islam, Pitharo o Allah sa Suratu Yusuf: 12:55

Pitharo iyan a: "Baloya kong ka (a sasanaan) ko manga kakawasaan ko lopa (a Misir): Mataan! a sakn na masiyapn, a matao." Go pitharo o Allah ko pd a Sura sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an: sa Suratul Baqara: 2:247

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 29

Na pitharo kiran o nabi ran a: "Mataan! a so Allah na piyakatindg Iyan rkano so Talot a dato." Pitharo iran a: "Andamanaya I kakhapatot on o kapndato I niyan rkami a skami I titho a kapapatotan ko kadato a di skaniyan, go da bgi sa kakawasaan a tamok?" Pitharo iyan a: "Mataan! a so Allah na tinindos Iyan rkano skaniyan, go piyakalawan Iyan sa kala ko katao go so lawas; na so Allah na mbgan Iyan ko kapaar Iyan so taw a kabaya Iyan. Na so Allah na Maginawa, a Matao." Mapaka pmbowat tano sangkai a manga paraman a so maporoi kiyapaganad na madalmi sabot ko agama ko kambabaloy niyan a Atoran, aya bnar a lalan ko thitho a kapaka mangoaw go so kapaka ozor nanggolalan ko sabot ko agama a so kalilintadi pitharombalayanon. Aya pd a manga sarat ko kandatu ko Islam a khasabot tano sangkai a manga paraman o Allah na so kapaginontolan. So kaontol a tarotop na ayabo a kakhaparoliya tanoron na so tarotop a kapaganada ko Qurâ&#x20AC;&#x2122;an kna ba so sataga a sabot tanoron, so datu na kailangan a magiinontolan bapiya sii ko manga pangangayamn a go so pd a kaadn. Isa a inarao a onga o kapaginontolan ko kambabaloy niyan a isa a sarat o kandatu ko Islam na maphamola niyan so kaliliwanagi ko puso o phagingd. Na miya panothol a miya tharo iyan, a so zisar na sumiyogo sa sugo ko Omar (so ika dowa khalifa ko Islam) ka aniyan mapariksa so galbk iyan a go so pakabtad iyan.Na so kiyapaka sold o Sugo iyan sa Madina na miphoon mloba ko Omar na miyaka iza; Anda so datu iyo? Na simbag iran; Da a datu ami ogaid na kaoonoran a 'Amir' na somiyong sa liyo a Madina, na lomiyalakao a phangilobaan iyan, na miya tndo iyan a totorogn ko pthad a oolonan iyan so badas iyan. Maito oto a kasangkapan iyan, a lalayon iyan aawidan, a ipzapar iyan oto ko pd igira phaka siya' siran, na so kiya ilaya niyanon a totorogn a lagidanan, na miyaka pharn'kan na miyaka girao sa ginawa niyan, a giyai so mama a ika-asm o manga datu, na ilayangka so pakabtad iyan! Hi! Omar! miyaginontolangka na tiyorogka! Na sopman so datu ami na malawani. Na badn sasawana ko tnday o gagawii. Giyai isa a thothol ko sarat o kandatu ko Islam, sa kini lalan'non o ika dowa a khalifa o Islam, a skaniyan so Omar Ibn Khattab.

30 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Nabi Mohammad

A Ladiyawan A Datu

(The Prophet as a Model Leader)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 31

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay Manga Muslim! Kalkn iyo so Allah a lbi a mala na paratiyayaa niyo kaangkano maka daag go angkano maka slang sa maliwanag sa donya samporna sa alongan a maori. Takika niyo sa ginawa niyo; ikalimo kano o Allah, a so mala a sarat a go galbk o pagonot o Islam, na so kaknala niyan ko kadnan iyan, go so agama niyan, go so Nabi niyan a so Mohammad . So Allah na inadn iyan so manosiya sa maporo a kaatawi, a di so kadandan o kaadn, bapiya pn giyanandn a so manosiya na minirampay ko alang manaot ko kiya thorogani niyan ko mipantag ko migagaib na di niyan masangka so kaaadn o Allah. Giyoto na karina ko ginawa niyan a giyoto na kharaot a akal, so Allah ko di khalphayao a limo iyan ago gaos iyan na siyogo iyan so Mohammad a daa izan iyan a ladiyawan ko kandatu ko omani pizasokowan o kauyagoyag, kaparatiyaya, kambaraadatn, kapaki roroyoda, kapasang, ago kapholitika, ka an maparoli o manosiya so samporna a bnar na kaonotan iyan so gonanao o tohan a ini toroniyan a phoon ko Allah. A samporna a p'kha limbowangan o bnar a tomtngkayos. Pitharo o Allah sa Qur’an; sa Suratul Ahzab 33:21

“Sabnsabnar a miyaadn rkano sii ko Rasolollah so ladiyawan a mapiya, sii ko taw a miyabaloy a aarapn iyan so (balas o) Allah, ago so alongan a mawri, go tiyadman iyan so Allah sa madakl.” So Allah a lbi a masalingggagao na biyaloy niyan so Mohammad a ladiyawan ago limo ko manosiya, ago so kadandan o kaadn. Suratul Ambiya 21:107

“Na da a kiyasogo Ami rka(hay Mohammad), a rowar sa limo ko manga kaadn.” Bapiya antaononi mapaparatiyaya sa so Mohammad na miya paka tindg iyan so governo niyan ko manga Muslim bo na miya lpas iyan so pontos, ino angkoto a kna ba manga Muslim a gii mamimikiran, mimbaal siran sa apta , itharotop a katharo mipantag ko kamamanosiyai ron go so kadatu iyan, so gii kandatoi ko madidiyamong a pimbarang a pagtao, manandn so kamamataani ko masa tano imanto sangkai a Tarambisa Aklem ko Muslim sa Mindanao go bapiya anda sa Pilipinas, na didn mapokas ko lagaday o paka asal o paparangayan o Nabi Mohammad a kambabaloy niyan a manosiya go datu. Sii ko 628 GC, na so Nabi Mohammad na bigan sa laud a paro o governo niyan ko sangan iyan, a minggolalan ko pandita sa palao a Sinai (misosorataya ko history of manga Muslim, 570-1950 GC" o Dr. a si Zahoor ago si Dr. Haq). so manga katigan o Nabi na maoompongon so pira barang a katharo "madidiyamongon so langon o pizasokowan o kabnar o kamamanosiyai" babo labao so kna ba manga Muslim a madadalm ko governo a Islam, pdon so bitiyara a : so siap ko thitho a pagonot o Isha' alaihi salam (as) , so kamamaradika ko simba, go so kaokaog, kapaka mamaradika ko kapilia iran ko Cali ran go so kapaka milik a go malalayon so katatabiyao milik iran ko sakodo ko sondaro sa masa oto, ago so kabnar iran ko siap ko masa a kathidawa". 32 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Liyo san: na so Nabi Mohammad na miya gompongan sa kaphagingd o bago a miya maratiyaya sa Madina ko kini sili niyan roo, go so kanaotan a pd iyan sa Makka, a roo niyan piyamola angkoto a pamikiran a kiyapakimbabawataan ko manga pobre a kangodaan ko manga kawasa a pamiliya. (Go sakamaoto mambo) a giyangkoto a pamikiran na langkap a kiya tarimaaon o biyaksa a phagingd ago nasion sa donya ko masa. Ana khatoon rkitano a p'kha dapay so paka asal o thothol pantag ko pd a da manggonanao a pithangisaan a iptgl iyan a katarimaa sa so Islam na tgl a kiya paka langkap iyan, ka minggolalan sa sinapang go kampilan a kap'phaka onoton o pd a pagtao o salakao a agama, a Islam a lomiliyawao a mii-ingaranon, manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na miya ilay tano a kna ba anan okit o sugo o Allah, iba giyanani kiya paka laolada niyan ko agama ko masa niyan. Sa minggolalan so kalaladiyawani ko Rasul na miya palihara o manosiya so sindao o bnar a kiya liwanagan iyan siran, phoon ko kalibotng o kambotakal, na miyaka bgay sa kaontol a kaphagapasan oriyan o kilalaod o paratiyaya phoon ko kapanakoto, na miyapaka mbalingan iyan ko tangkd a paratiyaya ko sabnar a tohan, na miyagda o manosiya so kiya paka-khanayo ko kiyatadinis o kiyapaka paratiyaya agoso kiya bilantadi ko kapagintao a mitotoro o endaowan o Nabi Mohammad . Pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an: sa Suratul Jumuah: 62:2-3

2. Skaniyan so somiyogo ko manga Ommi sa sogo a pd kiran, a pkhabatia iyan kiran so manga ayat Iyan; go pphakasoti kiran go pphakandao kiran ko kitab ago so ongagn; a mataan a aya btad iran gowani na matatago dn ko karibat a mapayag; 3. Go so manga salakaw a pd kiran a da kiran pn raot. Na Skaniyan so Mabagr, a Mawngangn. So kaparatiyayaa go so kasongkada ko Nabi Mohammad iontol a lalan a makanggogonanao ko thitho a sampornaa kapaka daag ko donya samporna sa alongan a mauri. So Allah a maporo na pitharo iyan sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an: sa Suratul A'araf 7:157

â&#x20AC;&#x153;Na so siran a miyamaratiyaya on, go mizlasla on, go miyamanabang on, go miyamangonot ko (Qor'an a) sindaw a so initoron a pd iyan, na siran man na siran i phamakaslang sa maliwanag." Go mataan a ska na thitho a thatakna ko parangay a mala:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 33

Qalam 68:4

Miyatharo a kagiya makatogalin sa Madina na mi-khidma so Nabi sa diyangka a piyaka toga iyan so giripo niyan ko siringan iyan ko obay o pinto iyan a miyaona a pmbasuraan iran, So tao na p'kha dadag ko rkiyan a n'nga ago kapaka silay sa kabaya dn phoon ko thithoa endaowan o Mohammad . So Allah an pitharo iyan sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa SuratuYunus 10:32

â&#x20AC;&#x153;Na da oriyan o bnar inonta so ribat na andamanayai kap'thalikod iyo.â&#x20AC;? Isa ko patoray a sarat, kaan matarima go an makowa so paratiyaya, so pzowaan ko agama, odi na bapiya antonaai koat o manosiya, na so kasongkada ko okit ago sowasowai o Nabi Mohammad a miya aloy sa suratu Yunus 10:32 odi na kiya daan sa pakaid. Aya thithoa mbidaan o manga tao sa sorga a go so tamana iyan ko naraka na so katarimaa odi na so kaongkira ko okit o Nabi Mohammad . Miya panothol o Abu Huraira (pangninta masoaton so Allah) a so Nabi Mohammad pitharo iyan a:

So Omat akn na palaya dn phakasold sa sorga, inontabo so somiyangka, na miyaka iza siran, Hay Sugo o Allah na antawaonon idi niyan kabaya o ba maka sorga? Na somimbag sa tigiyan a: sadn sa maratiyaya rakn na phaka sold sa sorga, na sa di rakn maratiyaya na di phaka sold sa sorga, (piyanotholi Bokhari). Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, so kambabaloy tano a manga Muslim na paliogat rktano a kapananggilai tano ko pimbarang a bid'a ko agama go pakawatanan tano so katharo odina pamikiran a p'kha sopak iyan so okit o Nabi Mohammad . Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaobat kami go maka pananangoran kami rka, na tarimaangka so pangni ami, Ya Allah na paki gdamn ka rkami so kamis o maap ka ago so kapiya o rila aka, siyapa kamingka oba kami p'kha-gawi o salakao rka, na pda kamingka ko p'kha babayaan ka ago p'kha babayaangka iran, siyapa kamingka sangkai a kaoyagoyag samporna sa alongan a maori phoon ko langon a marata, ago phaka orarig. Baloya kamingka a thitho a mapaparatiyaya ko masoln mapayag, baloya kamingka a pd ko miphiphiya piya, ya Allah na limoa kamingka go so kadandan o manga Muslim. Na tarima angka so pangni ami.

34 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 35

So Kapmbabsa Rka Ko Kadatu (Developing Leadership in You)

36 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Go pitharo o Allah sa Suratu Najm 53: 36-41

“Baon da mapanothol so zisii ko manga kitab o Musa Go so Ibrahim a so tomiyarotop A di khaawidan o baradosa so dosa o salakao Go daa khatangkd ko manosiya a inonta so miyanggalbk iyan Go mataan a so galbk iyan na khailay dn Oriyan iyan na khabalasan on sa balas a tarotop.” Sii ko pd a ayat na pitharo o Allah: sa Suratu Ahzab 33:23

“Ana pd ko miyamaratiyaya a manga mama a tiyoman iran so inibgay ran a diyandi ko Allah sii Rkaniyan: Na so sabaad kiran na minitoman iyan so samaya iyan, go so sabaad kiran na nomanayaw: Na da siran pagalin sa samporna a kaalin:” Sii ko pd a masa na pithro iyan: Omani isa rkano na p'phagipat, na omani isa na ipagizaon so p'phagipatn iyan, Hay miyamaratiyaya, na langon tano p'phagipat ko ingd tano, sktano a manga mama na sktanoi olowan o manga pamiliya tano, so manga grupo tano ago so ingd tano, na nggalbkn tano angkanan a atastanggongan tano, kagiya di tano khapalagoyan angkanan a atastanggongan tano, na mbaloy tano a mapiya a olowan ko grupo tano na makanggalbk tano ko kalangkapan a kamapiyaan. Aya thomo a olowan na mama a malbod a kap'phaka toon iyan sa okit ko gii niyan kandatu, go p'khatoon iyan so okit a kap'kha ompiyai ko awida akal, phaka saibarat skaniyan sa inimbawata a datu, ika dowa a mama na mapaparatiyaya a kna ba inimbawatadn a datu, na kagiya kabaya iyan a makasowa ago miya-nagontaman na miya tarima skaniyan a miyakasowa a datu, giyangkanan a pagns a datu na aya monapona, map'nggola-ola a sii ko masa a kasasagola o grupo na maka phan'gas skaniyan na maka phagolowan, ogaid na mananao so rarb iyan, so sakilang kalinggi iyan na p'khi oyat iyan so kapaka daag a mala, aya komakalilid a khapakayan ogaid na kna ba taralbi na madidiyangka a datu, a kailangan sa phaka somagon ago maka phangondoy ron kaan iyan kapagolowani so grupo. Pd ko manga mamponay sa pamikiran na inibtad iran so tomadng a zowaan o mapiyai kandatu, a skaniyan a Nabi Mohammad na miya tindos a mapiyai kandatu ko omani masa, kna ba sii oto miyaka poon ko manga Muslim ka minggolalan sa kiya zatkap sa pamikiran o kadaklanon na kna ba manga Muslim a pithanggisaan phoon ko omani ompongan a go lompokan. (Time Magazine July 15, 1974)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 37

Manga pagariko go manga babay akn, na sabap ko kapagi iklas ko pangni ko Allah ago so gii kapana-gontaman na khatokawan iyo sii o anda pangkatani ron kano maroromag. So Allah na pitharo iyan: sa Suratu Najm: 53:39

“Go daa khatangkd ko manosiya inonta so miyanggalbk iyan.” Khapakay a magda a didn lilingayin, o anda sangkai a manga pangkatan iron maroromag so isa, aya importanti na so bnar a khapakay a omani isa rktano na madatu, ko mibibida a btad ko masa go darpa. Aya man a ptpngan tano na so kaogopi tano ko pd tano, na matoon tano so kadatu, sii ko isa a kiyangganot na miya tharo a (5) lima pangkat so kandatu, sa kataya: Pangkatan a paganay: 1. posision • •

So miya pili a datu, na maka phapaar sabap sangkoto a sakisi a karatas. Pagtao, pmbokln siran ko kaonoti rka a tarambisa sabap sangkanan a grar.

Pangkatan a ika dowa: 2. kaodas • •

Kathothompokan: so pagtao na phagonotangka iran ko liyo ko miyaaloy a kapaar ka, na sii oto makambbkn ko kathotompokan iyo. Sabap sa wataka odi na pagarika o Mayor odi na Governor.

Pangkatan a ika tlo: 3. P'kharagon • Onga o giingka kanggagamokay. • Phagonotangka o pagtao sabap ko sasalamatn ka siran, go sabap ka so Apta na miya paroli go so Apasa na miya kowa. Pangkatan a ika pat: 4. kapaka ozor o pagtao • • •

Kapakandakl: so pagtao na phagonotangka iran ka kagiya gii siran ndakl ko masa giingka kandatu. Inogopan' ka so pd na thitho a miyaka ozor. So olowan na minilot sa magmbaal sa bago a datu ko ompongan.

Pangkatan a ika lima: 5. kaatawi • •

Kaatawi: oonotangka o pagtao sabap ko Antonaaka, go antonaai ititindgka, giyai na poposa omor a miya paroli. Adat.

Manga pagariko ago manga babay akn a khipaga adatan, kna ba ini makap-mamaana sa so isa na tatap sangkanan a pangkatan.

38 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah: sa Suratu Najm. 53:40 - 41

“Go mataan a so galbk iyan na khailay dn Oriyan iyan na khabalasan on sa balas a tarotop.” Na ilayin tano a so pangkatan a ika tlo go ika pat na ladiyawan a pangkatan, so manga pangkatan a ipaga alabat na matag oto "Manga mama a pd ko pagtao a kapaka ozor a ini zinanadon, a sirani miyaka bgay sa onga ko giiran kanggagamokay. Babo labao a kna ba oto pantag bo ko sakatao, ogaid na parabo ko kalangkapan a mapiya. Pitharo o Allah sa Qur’an: sa Suratu Ra'ad 13:11

“Mataan a so Allah na di niyan pagalin'n so btad o pagtao taman sa di-iran alin'n so btad o ginawa iran.” Pitharo o Allah sa Qur’an: sa Suratu Ahzab: 33:31

Na sadn sa mangongonotan rkano ko Allah go so sogo Iyan, go nggalbk sa mapiya, na imbgay Ami ron so balas rkaniyan sa takp: Go thiyagaran Ami skaniyan sa pagpr a mapiya. Hay skano a mapaparatiyaya ko kapha-katalingoma o alongan a maori, katii so pamkasan a katharo mipantag ko kandatu sangkai a masa tano, na giyanan so gii kapaka thataralbiyaa ko btad, ko masa a kap'khi-talmba o awida akal, so datu na malbod a kiprobarn iyan ko problema sa marampay niyan ko pagiibatibatan a bolong sa kabaya o Allah, na so kaosara sangkai a pamkasan a mini ropa tano na: 1. Maporo a kai-importante niyan/somosomar a kakhikhinanglanaon. • So awida akal sangkai a pangkatan na khiona adi so salakao ron. 2. Malaa kaiimportante niyan/knaba somosomar a kakhikhinanglanaon. • So datu na mitad sa diangkaa roniyan thadiin so bolong iyan. 3. Minos a kaiimportante niyan/Somosomar a kakhikhinanglanao • Pakanggolalanangka so bolongka ko sasarigan ka. 4. Minos a kaiimportante niyan/kna ba somosomar a kakhikhinanglanaon. • Nggalbkangka o ana lugar kaon a oras. • Pakinggalbkn ka ko pd.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 39

Manga pagariko ago manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, na phaki-tanodangko rkano so isa a importante a sabap a kailangan a kapaka moayaniyan ko gii kandatu o Muslim, so pamikiran a kapanginsokor na sangan iyan so importante a galbk ko kaparoliya ko kapaka simbowang o kaontol. So kapanginsokot na misasarta ko omani btad o kaoyagoyag o Muslim. A giyoto so okit a katoona ko lmbak a okit ko lt o dowa mapapan'ng. Bapiya so kapanginsokor ko simba na khabgan pn sa osayan. Kagiya sabap sa so kathangka ko kasimba na marayag a maana sa so Muslim na pzimba aniyan so kadnan iyan, sada a baon kitataralo go daa baon kandaraynon. So kapanginsokor na pagari o kaontol, isa oto a mapiya a kambilangatao ago mapiya a parangay, kagiya skaniyan na maphaka-targ iyan so manosiya ko kap'kharimpasi niyan ko ko ini btad o Allah a tamana, maphaka-ombao niyan so gii kanggola-olaa ko paliyogat a galbk, sa kna badi phakaraot odi na badn phakalampas, na miphangndao niyan so kapipindiyara, p'khowaan iyan so halal, na p'lalamn iyan so salakao ron, So kapanginsokor na poonan o onor ago kabatowa, ko pzowaon, Pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratu Jin, 72:16

â&#x20AC;&#x153;Na opama ka miyontol siran ko lalan na mataan a ododan ami siran sa ig a madakl.â&#x20AC;? Ago so katharo iyan: sa Suratu Ahqaf: 46:13-14

Mataan! a so siran a pitharo iran a: "Aya kadnan ami na so Allah, oriyan iyan na miyontol siran, na da a pangandam iran, go di siran makamboko (ko alongan a mawri);" Siran man i khimangark ko sorga, makakakal siran on: Balas sabap ko pinggolawla iran. Ya Allah! omaningka so elmo ami ko Islam, na paka thiknaa kamingka ko lalan iyan, taman ko gawii a mithoona ami ska, a mababaloy kami a Muslim, a di kami madadag ago mapokas ko agamangka, Ya Allah! a kadnan o langowan o kaadn, Ya Allah na paki ilayin ka rkami so bnar a bnar na rizkhii kamingka sa kaonotan ami go mithindg ami, na paki ilayin ka rkami so ribat a ribat na rizkhii kamingka sa kapananggilaan ami.

40 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 41

So Datu A Go So Pagonot (Leaders and the Followers)

42 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay miyamaratiyaya! kalkn iyo so Allah ago p'phanalamati niyo ko manga limo iyan go so manga kalbihan iyan a ini-bgay niyan rkano, na isa ko mala a gagao a ini bgay rkano o Allah na so kiya sogoa niyan ko Nabi Mohammad a pangolo o manga nabi go so manga sogo, na initoroniyanon so makallbi a kitab a so Qur’an a tarotop ago komplito a kitab, a minggonanao rkano ago sominiap rkano, na pinili iyan so Islam a aya niyo agama ago aya niyan ikasosoat. Na sabap ko Islam na so Allah a lbi a makalimoon na piyaka thombok iyan go piyaka isa isa niyan so manga puso iyo kagiya angkano mabaloy a langkap a magariari go mbabababaya', so Islam na inosay niyan so kalao kai-importante o kaphagari ari, kababaya ko izik iyan, agoso kapagogopa o datu a go ndatoan, so kabnar a go galbk o omani datu ago batngr a phagingd na piyaka rinayag o Qur’an, ago so hadith o Nabi Mohammad . Daa isabo a baon piyakay a ba niyan ndaraynon'n so rkiyan a galbk na baniyan tarapasa so kabnar o pd, ogaid na siyogo skaniyan sa katomana niyan ko galbk iyan na pagadatan iyan so kabnar o pdiyan, na so kindaraynonn ko galbk go so kasopaka ko kabnar o pd na khisomariya ko tao go khatontay oto ko alongan a mauri. Miya panothol o Ibno Omar (pangninta ko Allah a kababayaan iyan) miyan'g akn so sogo o Allah a gii niyan tharoon: Omani isa rkano na p'phagipat na omani p'phagipat na ipagizaon so p'phagipatn iyan, (piyanothol o Bokhari ago Muslim). So manga datu na aya somisiyap ko manga pagtao iran go atastanggongan iran so kamapiyaan iran, bapiya so manga tao na phagonotan iran so kitab, na so kaonoti ran ko datu iran na paliogat kiran. Na aya tabiat a galbk o pagtao ko kap'pilia iran ko datu iran, na giimbowat ko kabnar iran a mappnto ko Sharia, a didn oto khapakay o ba agira o datu, sabap sa di kap'zasariga sa lagid o kapamagakal go kandonsiyan ko antona okit odi na lalan a kapilia ko datu, Manga pagariko go manga babay akn, so kambabaloy o election a aya okit ko kapamili tano sa kadatu, na mitotoro iyan so kap'kha bonibog o pagtao tano, ago so manga datu a biyaksa. Babo labao ron gopoon so resulta o election na sii ko pd a pamikiran na p'kha-dowadowaan taon odi na khaologan pn sa rasarasam. Na phoon sangkanan a kap'kha oparik iyan, p'kha sobakatan, pamikiran go galbk, na phakatarasay sa kapha'paromana, go so gii kapaka zozogata o phagingd, go so gii ran kambobono a di katawan, na miyaka ibarat sa kandarmt a kazakhob a pthaanan o omani isa so manok iyan. Na so btad na tanto a miyaka rzik sa kiya n'ngaan so domadaorog ago so maka zisingayo ko kadatu. So atastanggongan o datu ko n'datoan iyan na pdon so kapiya o kangoverno, anggolalan ko 'ndaowan o Qur’an ago so Hadith o Nabi Mohammad . So Allah a maporo a go mala na pitharo iyan, sa Qur’an: Maeda 5:48

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 43

“Na initoron Ami rka (ya Mohammad) so kitab, ka an mapayag so bnar, a miyakatanto ko miyaonaan iyan a kitab, go miyakazaksi on: Na kokomn ka kiran so initoron o Allah, go ding ka phangonoti so manga kabaya iran, a makaliliyo ko miyakatalingoma rka a bnar. Oman I isa rkano na singgayan Ami sa bitikan go okit. Na o kabaya o Allah, na mataan! a khabaloy kano Niyan ko okit a isa, na ogaid na (piyakambidabida kano Niyan ka) ang kano Niyan katpngi ko inibgay Niyan rkano: Na pagoradoradi niyo so manga pipiya. Na sii bo ko Allah so khandodan iyo langon; na phanotholn Iyan rkano so da niyo pagayonayoni” Aya kapaginontolan ko kandatu na so kibgan ko pagtao ko antonai manonompang kiran, so katharo o datu go so koat iyan na kailangan a makambbkn oto ko kaontol, a dadn a maito ombo a ba di kapaka nganganin, di paka ataon, paka sasagailangn, odi na aarosn. na thatana ko kaontol na di niyan mbgan sa lapogot so rkiyan a n'nga go tarthad a pamikiran, na giyotoi kakhaparolia niyan ko babaya o Allah, tarimaan o Allah, pakag'taon o Allah, go tabangan o Allah, kagiya so Allah na miyapaka tokao tano niyan sa p'kha babayaan iyan so langon a maontol. So sogo o Allah na miyapaka tokao niyan siran sa p'ka darpa an siran o Allah ko darpa iyan a maporo, sa pitharo iyan: So tao a maontol na phaka darpaan o Allah ko manga gambao a masindao, sa hadapan o Allah, na pd sangkoto a manga oontol na so maontol igira migay sa decision, ko pamiliya niyan, go so taalokon, (miya panothol o Muslim). Go pitharo o Allah sa Suratu Nahl 16:90

“Mataan! a so Allah na isosogo Iyan so kaontol, go so kaphiyapiya, go so kabgi ko tonganay, go isasapar Iyan so pakasisingay, go so marata, go so kapanganiyaya: Iphagndao Niyan rkano, ka an kano makatatadm.” Sopman so datu a di niyan iphaginontolan so n'datoan iyan, na pimorkaan o Allah, so Allah na pitharo iyan sa Qur’an sa Suratu Mohammad 47:22-23

“Na ino masikn skano na o makakhapaar kano na phaminasa kano ko lopa go phanphdn iyo so manga kathotonganaya iyo? Siran man so pimorkaan siran o Allah na bingl Iyan siran go biyota Niyan so manga kaylay ran.”

44 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Sa aya sangan o pagtao mipantag ko datu iran na so kaphagonoti ranon nggolalan sa kapiya go kananao. Pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratu Niasa 4:59

â&#x20AC;&#x153;Hay so miyamaratiyaya, onoti niyo so Allah, go onoti niyo so Rasol, go so bbgan sa kapaar ko zowaan a pd rkano. Na amay ka manga sasawal kano ko isa a shay', na ndodn iyo to ko (kitab, o) Allah go so Rasol, o skano na paparatiyayaan iyo so Allah, go so alongan a mawri. Giyoto man i tomo, go lbi a mapiya a khabolosan.â&#x20AC;? Go pitharo o Allah sa Suratu Momtahina: 60:12

Hay Nabi, igira a miyakaoma rka so miyamaratiyaya a manga babay a makipphasada siran rka sa di iran izakoto so Allah sa mayto bo, go di siran pzina, go di iran mbono on so manga wata iran, go di siran pnggolawla sa kabokhag, a khitmpo iran oto ko lt o manga lima iran ago so manga ai ran, go di ka iran sangkaan ko ontol, na pakiphasada ka kiran go pangnin ka siran sa maap ko Allah. Mataan! a so Allah na Manapi, a Makalimoon. So Nabi Mohammad

na pitharo iyan:

Daa kaonoti ko kaadn sa kapmaasiyai ko miyangadn. (Piyanotholi Bukhari agosi Muslim). So Muslim na mapaparatiyaya sa di patot so kasopaka ko datu, odi na pakalangkapn so gii niyan kambaradosa, kagiya giyanan na khasabapan sa kasangkaa ko datu. Aya katharo san o Nabi na: Sa tao a mailay niyan ko datu iyan so saye a diniyan ikha-soat na zabari niyan, kagiya sa tao a pokasn iyan ko ginawa niyan so datu iyan bapiya maito bo a oras na matay na sii ko kaiinorantii. Go pitharo iyan pn: Sa tao a onotan iyan so datu iyan na sabnar a kiya onotan iyan so Allah. So manga Muslim na kailangan a maka pamangni siran ko Allah sa so manga datu iran na manggonanao ko kaontol, kapaka-daag, kathagompiya, kapipiya ginawa, ago masiyap siran phoon ko marata. So kathagompiya o ingd na dependi bo ko kaontol o phagingd. Na so kapagakal na sii phakapoon ko kapangalampat o pagtao go kaplalalim a datu. Na so muslim na mapaparatiyaya sa kailangan so kabgay sa tolabos a mosawer ko datu a Muslim a n'dadatu sa kna ba siran phaka ito'a. kna ba nggbaa so daradat iran, sa lagid o kiya tharo aon o Nabi Mohammad ).

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 45

So Agama na so kabgay sa ikhlas a pandoan, na so manga Sahaba na ini pakaiza iran, sii ko antawaa? Na simbag o Nabi, sii ko Allah, go siiko kitab iyan, go sii ko sogo iyan, go sii ko manga imam o manga Muslim, go sii ko kalangkapan. (Piyanothol I Muslim). Samaoto manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so Islam na sabnar a limo ko manga Muslim, na pangnin tano so limo ago gagao o Allah, ago so siyap iran rktano phoon ko marata. Pangninta a maka daag tano sa donya samporna sa alongan a mauri. Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaobat kami go maka pananangoran kami rka, na tarimaangka so pangni ami, Ya Allah na paki gdamn ka rkami so kamis o maap ka ago so kapiya o rila aka, siyapa kamingka oba kami p'kha-gawi o salakao rka, na pda kamingka ko p'kha babayaan ka ago p'kha babayaangka iran, siyapa kamingka sangkai a kaoyagoyag samporna sa alongan a maori phoon ko langon a marata, ago phaka orarig. Baloya kamingka a thitho a mappaparatiyaya ko masoln mapayag, baloya kamingka a pd ko miphiphiya piya, ya Allah na limoa kamingka go so kadandan o manga Mualim. Na tarima angka so pangni ami.

46 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Sarig Ago Kaontol Ko Islam

(Trust and Justice in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 47

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, so sarig na isa ko mapiya a parangay go sipat o mapaparatiyaya a pinili o Allah a makapnggolalanon. So Allah a lbi a maporo na pitharo iyan: sa Suratu Nisa 4:58

“Mataan! a so Allah na isosogo Iyan rkano so kibgan iyo ko manga sarig ko khirk on; na igira a khokomn iyo so manga manosiya, na kokomn iyo so ontol. Mataan! a so Allah na sayana a mapiya so ipphangndao Niyan rkano to. Mataan! a so Allah na tatap a Pphakan'g, a Pphakaylay.” Na o pamimikirana tano angkai a paraman: na so Allah na ini pando iyan rktano a katonaya tano ko sarig ko tao a ttngkayosan iyan. Ago so kapaginontolan ko kabgay sa decision ko kasasawalan ko manga tao. So kap'phaka dayamanga ko sarig ago kaontol na kailangan o omani isa rktano, bapiya aya pakabtad iyan na datu odi na so komakalilid a pagtao o ingd, omani isa rktano na kailangan a makapamimikiran go maka panagontaman, kaan maka moayan so kaontol a thitho. So thitho a kaontol na kna ba khisana ko kna ba thitho a kasasarigan. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, na lagid dn o kiya aloya koron paganay, so sarig ago kaontol ago so bala iyan na tanto a kailangan o omani isa rkitano. Giyangkai a Amanat na khapakay andiyorobasaan sa sarig ago kasasanaan, kaontol ago amad, ko omani sangan o omani isa sa kanggolaolaa niyan ago kasowaa niyan ko bapiya antonai ini sarigon o Allah, para ko gona niyan a rkiyan bo, na so kamapiyaan o pd a tao odi na kaadn, na samporna ko kitoman'n ko pandoan a go kabaya o Allah, na so manosiya a da niyan nggolalan'n so sarigon o Allah na kha ingaranan sa di kasasarigan go tagakal. Amay ka so manosiya na thibabaan iyan a indaraynon iyan so sarig a ini sarigon o Allah, na miya baloy skaniyan a di matao sa phantag go tagakal, andamanayai kakhasarigi ko manosiya amay ka dion misarig so ini sarigon o Allah, a miyadnon a go bigan iyan sa kalbihan. So Allah na pitharo iyan sa Suratu Ahzab 33:72

“Mataan! a Skami na iniayag Ami so sarig ko manga langit go so lopa, go so manga palaw; na da iran pangrawa oba iran oto awidi, go inikalk iran oto: Na inawidan oto o manosiya - mataan! a skaniyan na aya btad iyan na salimbot, a da a mlng iyan” Manga pagariko ko manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, so thitho a miyaratiyaya na di pndonsiyan ago diniyan ipndaraynon so sarig a ini bgay ron o Allah.

48 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Kagiya oba niyan dn pniata a pndonsiyanan iyan so sarig na mbaloy siran a tagakal ago padodonsiyan ko Allah go so siyogo iyan. Pitharo o Allah a maporo ago mala: sa Suratu Anfal 8:27

â&#x20AC;&#x153;Hay miyamaratiyaya, di niyo pndonsiyani so Allah go so Rasol, go di niyo pndonsiyani so manga sarig rkano a skano na katawan iyo.â&#x20AC;? Giyangkai a ayat na piyaka tokao tano niyan a so manosiya a katawan iyan so sarig a ini insanaon o Allah ago so sugo iyan na da niyan nggolalann na kna ba thitho a mapaparatiyaya. Na lalayon tano tatanodan, manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na aya kasiyapa ko sarig na so kindolonaan ka ko manosiya ko okit a ayangka mambo kabaya a kindolonaan ka kiran, ko kambabaloy ran a madasg rka, a lagid ka mambo, na tanto mambo a importante babo labao ron so siranoto a isasarig kiran so btad o phagingd. Ago so ingd na aya giiran kandatu' na para aniran mapalihara so kabnar o pagtao, so pobre, go so kapipipisan, ko omani pizasokowan o gii kapaka zompasompat. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so kharomai na aya kasiyapa iran ko sarig na so kasiyapa iran ko rk o omani isa ago so pagns o omani isa. Omani kharomai na siyapa iran so gii ran kathompokan a gii kangginawai, pagns go paga-adatan a didn oto khasarzban o salakao kiran. Knaba sii bo ini map'nggolaola ko kharomai map'nggolaola ya ko layok, ko masa a ana pag'emaan o isa ko pdiyan, na mogop tano sa kapaliharaa o pamiliya ko manga lipongan tano. Hay manga Muslim, na aya maana angkaya a katharo o Nabi Mohammad , na piyaka lowalowas sa baraibon o ba man'g a giya mama nan na di khasarigan, dadn a tao oba niyan kabaya a ba di mapiyai paratiyaya a rowar ko tao a daa sandakiyan. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na knala niyo a giyangkoto a mama a di khasarigan na mini ropa ko isa ko Hadith o Nabi Mohammad a pitharo iyan: tlo a toos o monafic, igira gii tharo na gii mamokhag, na igira mindiyandi na di thoman sa pasad, na igira siyarigan na gii ndonsiyan. (Piyanothol o Bukhari go Muslim). So kaontol na maana kapagyanyan, kaplagilagid, odi na kapagizan izan, odi na so kipmbtadn ko saye ko sii ko darpa iyan, odi na sii ko pamikiranon, go ipnggolalan so kabnar o pd a manonompang rkta. Hay manga pagariko go manga babay akn ko Islam, ino kabaya tano a maka sorga tano? Na bnar a omani isa rktano na khabaya maka sorga. Na khasongkad tano daan so endaowan o Nabi Mohammad ko langowan taman, sa lagid o kiya panotholaon o Ubada bno Samit (ra) a pitharo o Nabi Mohammad a akowa niyo rakn so n'm a saye ka ako nakn rkano a kapaka sorga iyo. Phatiis kano igira gii kano tharo, igira mindiyandi kano na toman'n iyo, na siyapa niyo so piyamalongan iyo ko kazina, na babaan iyo a anggaota iyo ko kandosa. (Piyanotholi Ahmad bno Hibban)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 49

So miya maratiyaya a thothomangkd ko sarig ago kapasadan, phoon ko kapzowaa ko lima wakto a sambayang na giyoto na sarig o Allah na sirani phamaka waris ko sorga pirdaos. Pitharo o Allah sa Qur’an sa suratu mu'minon 23:8-11

“Go siran sii ko manga sarig kiran, go so diyandi kiran na sisiyapn iran, Go siran sii ko manga sambayang iran na papaliharaan iran. Siran man na sirani manga waris Sirani maka phaongowaris ko sorga Firdaos Sa ron siran on dn makakakal.” Phangnin tano ko Allah a toroon tano niyan na minggolalan tano so sarig ago matoman tano so sangan tano. Na phaki tadman akn ko manga ginawa tano agoso manga datu tano, so thithiwalaya go kasama-sama niyo so ditano kapndonsiyan go kipndaraynonn ko sarig.

Tarimaan rktano o Allah so kabarakat o Qur’an go maka gona rakn go skano so matatagoon a paraman go so tadntadm a ongangn, go ptharoongkowai ago phangni ako ago skano go so kadandan o manga Muslim sa maap ko Allah ko omani dosa, na pangni kanoron sa maap, kagia skaniyani ptharima sa taubat.

50 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Onga O Kapangalampas Go Kaplalalim

(Consequences of Graft and Corruption)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 51

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko ago manga babay akn ko islam. So Islam na miyaka talingoma sa izapar iyan so langon o bontal a kadostaan ago so inipamanapar a koat, inisapar iyan so langon o dosa sold go sa liyo, aya apasa o Islam na so kapaka tindga niyan ko limpiyo ago barakat a kaphgingd, a so kandosaon, so kapamonoon, kanggnap go korikhaokhao ago phaka tonda ko karimorng ago marata na mipagawa. So kaphagingd a makalilidas ko di kapagintolan, kazoborno, kapamagakal, kaplbog, kasosorizao, ago kasasao, so Islam na miya langgay so panagontaman iyan sa mapaka tindg iyan so limpiyo a kaphagingd a sii maka phapasod ko katangka, kaphagari ari, ago kapagiklas, ago aya samporna iyan na kapagyanyan, ago adat. Hay miyamaratiyaya! na sii ko ingd a pagiingdan tano na so pangkatan o kangnap go ka korikhaokhao, na maporo, na so manga Muslim na mababaling sangkai a klase a pangalang, a isa ini ko klase o kanggnap go kakorikhaokhao, a tanto a domadakl imanto ko ingd tano, a pndaitn iran go pagsakn iran, so karibatan ago kamomondowi, ago so kapanobra go kapamagakal, so kanggnap go kakorikhaokhao na haram a inisapar o Islam, obaon misombo so manosiya, Pitharo o Allah sa Qur’an: sa Suratu Baqara: 2:188

“Go di niyo pagaraba so manga tamok o sabaad rkano sa mokit sa kapanalimbot, go di niyo thndann ko manga kokoman, ka khaarab iyo so sabaad ko manga tamok o manga manosiya sa mokit sa dosa a skano na katawan iyo.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, diniyo phakaozora so tamok iyo, go ba niyo paka lonawa anggolalan sa di sak a kapakindolona. Na so Nabi Mohammad ko kaposan a wasiat iyan ko masa a kaposan a kiyapnayhadji iyan a kaposan sa ranonn ka giyoto so kakhawafat iyan na pitharo iyan: Tanodan ka so rogo iyo, ago so tamok iyo, ago so langon a kakawasaan iyo, ago so maratabat iyo, na inisapar rkano, o corrupt a niyo. Na di rkano patot o ba niyo ilanga, so corruption na isa ko mala a dosa, ko pangilailayan o Allah a p'khasabapan sa kip'tomparakn o Allah ko tiyoba ko liyawao lupa.

52 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Lagid dn oto a pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratu Rom 30:41

â&#x20AC;&#x153;Miyapayag so kabinasa ko kalopaan ago so kalodan sa sabap, ko pinggalbk o manga lima o manga manosiya (a kandarowaka), ka phakitaaman Iyan kiran so (karata o) sabaad ko pinggolawla iran: ka an siran makambalingan (ko ontol).â&#x20AC;? Aya kabasa o manga Mofassirin, na aya maana ini na so morka a miya onga o dosa o manosiya, na phaka dayamangn iyan so mala a laon a p'kha sabapan sa kap'kha mara o lupa. A p'kha radialaotan iyan so kap'lonao o pr ago so kapsnp o prpran, kapkha totong o manga walay o manosiya ago so manga tamok iran, so mala a go lomoloyot a oran, a p'kha sabapan sa bagiyao, mabagr a endo' ago typhoon. Go so phaka gba a linog, a p'kharadialaotan iyan so pagtao, ago p'khada so pathamotamokan, ago so pd a bontal o kabinasaan, ago kattkao, a maphaka rata iyan a tanto so andang a mararantang a kaphagingd, a kapopobrei, a gii magintao sangkai a liyawao lupa. Sabap sangkai a kiya zinagadan a mambbtad, na ana khatoon a tao a pkhasoy ko kap'khada iron sa natang, ago so pd a bontal o kaplalalim, sa lagid dn o kiya zinagad iyan ko pd a darpa ko manga ingd tano. Na inngka kano. Ka pdai ko manga tiniyas ko kap'kha darodos o paratiyaya, ogaid na lagid o kiya aloya tanoron komabalaga a daa baon odi phaka p'nto' a sak ago matatarima, so saye a sopak ko smpad tano, ago kaplalalim ko ginawa tano, na giyanan na maphaka gtao niyan so di kapaka pzizinabota o manga pagtao a khapakay a komasoy siran ko kaprido a giyanan na komakalilid ko ingd tano, langon angkaya a onga na phoon ko khaori a rarad na khitaloga ko piyaka dosa dosa a marata a galbk o pagtao, na aya lalayon na so kanggnap go kalalim. Isa ko manga layak a Alim ko Islam a si Abul Aliyah na pitharo iyan; sadn sa mitaloga sa piyaka dosadosa a galbk ko liyawao lupa na sabnar a p'kha sabapan sa kabinasa angkai a donya, kagiya aya bnar na so rizkhi sangkai a liyawao lupa ago so langon taman ko kaganggaman iyan, a go so gabong gabonaniyan na phagisg sa diyandi a kambabakolowa o manosiya ko paratiyaya ago so katatarimaa ko sogoan o kadnan a ini btad o Islam. So Nabi Mohammad na pitharo iyan: mataan a so miya maratiyaya ago so ingd pdon so pamomolanon ago so ayamon na maka dkha sa kiya patay o maratai ongar. So Nabi Mohammad na pitharo iyan pn: daa ingd a p'ka lalim a badi so itongan iran go so bagr iran na mporo adi so maratai ongar na odi ran rna so marata na paka laan kiran o Allah so kabinasa ago so kasagolala. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so katharo o Nabi Mohammad na karina sa so kanggnap ago kaplalalim sa sodn so kamamasai tano ron ko manga ingd tano imanto na odi mitarg na mitorarak rktano so morka o Allah, na aya mataan na so milalalim ago so daon pangpd na mlagid a maka p'thalogdam ko rarangit o kadnan goso kiyarimorng iyan,

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 53

Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Anfal 8:25

“Go pananggilai niyo so tiyoba, ka di khisogat ko siran a mindadarowaka rkano sa ba matabis. Go tangkda niyo a mataan! a so Allah na Mayloti-kapaniksa.” So Nabi Mohammad

na pitharo iyan:

Sabnsabar a so satiman a kokoman a ini nggolalan ko ingd a sopaka o miyaka olaola na tomo kiran adi so pat polo gawii a kiya orani kiran, So mipantatag sii manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na patoray rktano a makanggalbk tano bapiya kadidiyangkaan so gaos tano sa masapidot so kanggnap goso kalalalim su ko omani daradatiyan. Skitanoi khi mas-oliya ko pangilaylayan o Allah, na kailangan a mbaloy tano a maimolngn ko kap'nggkaaon, na mip'nggolalan tano so rk tano a kabnar a kapilia tano ko ontol a tao a mapaka p'nggolalan iyan so kamapiyaan o madakl a tao, ago kaphagolowanan iyan so kapamakatao ago kapaka liyondaa ko pangni a mada so kanggnap ago kakori khaokhao. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

Tarimaan rktano o Allah so kabarakat o Qur’an go maka gona rakn go skano so matatagoon a sabdan go so tadntadm a ongangn, go ptharoongkowai ago phangni ako ago skano go so kadandan o manga Muslim sa maap ko Allah ko omani dosa, na pangni kanoron sa maap, kagia skaniyani ptharima sa taubat.

54 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Atoran O Kapholitika Ko Islam (The Political System in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 55

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” So Atoran o kapholitika ko Islam na sii miyakambkn ko katharo o Allah sa Qur’an ago so sabdan o Nabi Mohammad .so manga onayan o okit iyan ago so pamikiranon na sii miya kakal ko katharo o Allah a ini pagolaola o Nabi Mohammad . So Islam na tanto niyan a ini patoray ko kaphagingd a Muslim so kapili iran odi na katoro iran sa olowan, a maka pagolowan kiran ko makambabalaon so kanggoverno agoso kapagagama a kaphagingd, a giyoto na talagad ko mauri a alongan. So Nabi Mohammad na pitharo iyan, na di khapakay ko tlo katao a ba lalakao ko liyawao lupa inonta na mitoro iran so isa kiran a olowan iran. So Al-Mawardi a isa ko manga ala a Ulama ko kpit o Shafie, na pitharo iyan a: so kadatu na mitotompok ko maporo a pangkatan o tao a mannma on so kasaliantii ko Rasul, ago marani ko gii kangurdiai ko agama, agoso langon a para ko kapiyaan go kaloagan o pagtao. So kadatu na pd ko manga importante a ini sogo o Allah a lbi a maporo, gowani a tharoon iyan: sa Suratu Nisa: 4:59

“Hay so miyamaratiyaya, onoti niyo so Allah, go onoti niyo so Rasol, go so bbgan sa kapaar ko zowaan a pd rkano.” So agama Islam na sisiyapn iyan so polaos agoso okit o kadatu, ko masadn a so datu na daondn pakaya o ba makanggalbk sa bidaa. Sa lagidiyan mambo a daon dn pakaya o ba skaniyan korimps ko kompleto a okit o Islam. Sadn sa mbabagon iyan na mini kowenta a bidaa na miya pd a kiyambabagowa ko karibatan a sopaka o Allah, So Allah a lbi a maporo na pitharo iyan sa Suratu Nahl 16:105

“Aya bo a pphangmbaal ko kabokhag na so siran a di mapaparatiyaya ko manga ayat o Allah: Na siran man na siran I manga bokhag!” So bidaa na khatoro iyan so tao ko kadadag, na didn maka phaporoan na di ondn tarimaan o Allah, pitharo o Nabi Mohammad . Sa tao a mbabagowa niyan so agamami sa dion pd na dion tharimaan. Aya kambbknan o kandatu na so kapmomosawera, a giyanani endaowan angkanan a ayat, a miya aloy tano sa miya ona, so gii kapmomosawera na taralbi a phaka oyat ko manga saye a kna ba tanto marinayag na go kna ba miya bals o Qur’an ago so Hadith, so manga bitiyara a miya bals o Qur’an agoso Hadith na khapara tiyaya tomngkayos, sa dipn mapngdagda, so kapmomosawera na p'kha adn ka an makarinayag so makambibida a osayan ko Qur’an a go so Hadith, ka kna ba so kapaka kmpta odi na paka lpasn so maana, odi na so bali o dowa a ondangondang a gii kambowalanan o gii kambilangatao ko Islam.

56 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Qatada a katotokawan a mala a ulama na pitharo iyan: so Allah a maporo a go mala na siyogo iyan so Nabi Mohammad a kasongkada iran ko kapmomosawera a rapg o manga Sahaba niyan, bapiya sii dn sangkoto a btad a mapaparo ron sa Wahi. Tangkd dn a so gii kapmomosawera na malai pahala ko manga tao, sa giyangkanan a gii ran kapmomosawera na kasosoata iran dn ko Allah, na so Allah a lbi a maporo na toroon iyan siran ko ontol. Sangkoto a masa o Nabi Mohammad a olowan o manga Muslim na pzongkadn iyan so kapmomosawera bapiya dn mapaparo so wahi, si Ustad Muhammad Hussain Haikal a isa a katotokawan a ulama ko masa niyan na pitharo iyan: Tangkd a mataan a so kapmomosawera na aya tomadng a onayan o kapagin'tao, na da ko antap o Nabi Mohammad oba gii panarsar sa skaniyan bo ko sogo on o kadnan iyan inonta bo so miya balson so pandoan o Allah. So Islam na piyaka thampat iyan phiyapiya so manga okita ago manga bitikan o kandatu' phoon ko onayan a kapilia ko phaka salona a datu' tamam ko andamanaya okiti kiplalann iyan ko zowaan iyan, ago so antonaai gii niyan gii kikhoyamptaan ko manga tao. So Ibn Taymiyyah na pitharo iyan: Aya tomlangn a zowaan na so kandatu na milalan ko ilyanon o Sharia, na sowaan oto a maka okit sa simba kaan oto mipaka rani ko Allah, a miitong oto a taralbi a okit a simba ko Allah pantag sa kaphagonoti ron. a misosongkad oto ko endaowan o Nabi Mohammad . Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So pamikiran ko mipantag ko kapmomosawera na piyangndao niyan so Muslim, ko andamanayai kipagolaolaan o tao ko galbk iyan, ka an di pmbaloy a skaniyan boi kndas, na di niyan katarikhodan so atastanggongan iyan a ron oto piyaka simbowang a mnang, a giyangkoto a kapaka ozor iyan na mikowenta ko pangilaylayan o Allah. Sii ko kamamataaniron ko Islam; na so kapmomosawera na sii p'khalimbo ko karayag a kapapalihara ago so kallkai ko pamikiran, a aya giyoto gii kanggolaola na so kambara adat ago sarig, kasosokod, kapaka mamaradika ko katharo, kapaka ririparado ko kaphanginsoyairon, go so katarimaa ko gii kapaka plalaboka o pamikiran. A go so manga pd anan a pakabtad. Giyangkai a kpit na miya diyamong na mininggolalan sa tarotop ko masa o Nabi Mohammad , ko kapagin'tao niyan ko manga pamiliya niyan go so kiya pagin'tao niyan a pdiyan so madakl a tao. Ago siyongkad anan o paganay a kalifa ko Islam. Giyanani manga parinao ko kapilia ko olowan ko Islam, so okit a kapamili na kailangan a isa sangkai a manga parinao a sii maliliks ko kiya paka sambi o manga kalifa ko oriyan o Nabi Mohammad . So minibago a manga Ulama na inosay ran angkanan a okit ko kiya smpadaon o manga kalifa, odi na manga datu, Imam a tomiyondog ko kiyandatu o Nabi Mohammad . Na so pamikiranon sangkai a bago a masa na ko kiya izg o kapamili sa datu, lagid o lompokan/pasbal, kambotowa' odi na kapamili' (manan dn so kiyapilia ko Abubakr Siddic) so kiya tindos rabao (sakamaoto mambo si kiya pntoa ko Omar) so kini daitn o olowan o omani lompokan odi na kiyamhotowa, (manan dn so kiya datu o Usman) ago so kiya lombos a kini daitn ko kadatu o ompongan (manan dn so kiya datu o Ali). Katawan dn a giyangkai a manga mama na miya baloy siran a ladiyawan a manga datu ko kiyandatu iran, na so miya tingara a nasion sangkai a masa tano a kapapantagan na kakamaln

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 57

iran dn angkai a okit a isosomang iran a pamikiran a giyanan dn so gii kandatu o manga datu ko gii kanggoverno o Islam. Babo labao ron, a so gii kapamilia ko datu a maporo ko tarambisa iklim ko Muslim sa Mindanao, na miyaka zolbiya' roo so kadadayoan a kapamili ago so kadaklan a kiyandait o lompokan a minggolalan san so kiya sakopowa o Abubakar, Usman ago Ali ko gii kanggoverno o Muslim, so manga datu ko omani lipongan ko region na piyaki ontodan ko manga datu go manga bae a miya tindos o governor ko Region ko mappnto a rkiyan a pamirak, so patataro ko lompokan a pangngmbaal sa kitab sa region, na lagidoto o patataro ko torogan o manga tomitindg ko ingd, na so persidente ko senate na piliin sanggolalan ko kadaklan a boto o tomitindg ko ingd. Langonai manga pagariko go manga babay akn, na miya paki ilay niyan a so Islam na Atoran a margn taromam'sn o masa kapapantagan a Atoran ko kapholitika. So Nabi Mohammad

na pitharo iyan:

A patoray rkano a kaonoti niyo ko okit akn ago so okit o manga khulafau Rashidon. Na andadni kapilia ko datu sii ko okit a kiyandiyatoraon o Islam, na so pagtao na kailangan a kaonotan iran, mlagid ko masa kapaparo iran go so masa kapakandadarasag iran, taman ko tamana a so datu na limpiyo ago marayag a kna ba niyan mababatla so tomadng a galbk o gii kandatu ko toroan o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an ago so sabdan o Nabi . Giyanani pd a maana o katharo o Nabi Mohammad

ko kiya tharoa niyan sa:

Patot ko Muslim so kapakin'g go kaonot ko masa kapaparo go so masa kapakandadarasag ko kambabaloy o pandoan a knaba maka sosopak ko Sharia, na o masopak o pandoan so Sharia na kna bat thomo so kapakin'g aya pn so kaonot. Lagid dn anan a so Islam na diyapay niyan so langon a bontal a saglang a pandoan, odi na mappnto a ini bgay a lugar para ko kaoozbaan a tao, lompokan odi na phagingd, na diyapay niyan pn so idal a kandatu sa sii dn anan mbbkn ko Islam, daa mappnto a salsila a ba siran boi maka tatarimbisa ko karaorao go so kanayo. Na aya tatalbi a tao a khakilangka na so miya aloy sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an, a skaniyan so makarrpng a go mmamataan, samanoto na skatano a manga Muslim a pmboto sa giyai dni kiya binntay niyan ko Islam na bts tano a maka pili tano ago maka pnto tano sa mannma on so karaorao ago mmamataan. So Ali a ika pat a kalifa ko Islam na piyandoan iyan so Astar An Nakhie ko daniyanon pn kabokai sa Egypt, sa lagid o kiya tharo aon o governor. Knalangka Hay Malik a sakn na zogoon akn ska ko isa ka ingd a miya khapaar sa miya ona o mlagidon so kaontol ago kasasaglala. Na so madakl a tao na khokhomn ka iran ko okit a kiya kokoma iran ko miya onaan ka, samaoto na, patot a so mapiya na ayangka taliyong, na pitiya angka a ginawangka, na obangka sapngi so di otamad a rk ka, na layamangka a ginawangka a maloag a giingka kindolonaan ko manga tao, na kababayaingka siran go malangas ka kiran, na dika p'phalns sa ba lagid o phanarokbang a arimao, a pzinggaotn iyan so pagpr kiran, kagiya so manga tao na sii mapapadalm ko dowa pangkatan, siran na manga pagaaringka ko agama odi na lagid ka a isa a p'phagin'tao.

58 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 59

So Rarad O Lbog A Kapholitika Ko Ingd (The Effects of Dirty Politics in the Community)

60 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Ayat Akn sa arga a mayto. Na sadn sa di niyan ikokom so initoron o Allah, na siran man na siran I manga kapir. so lbog a politika na mapnggalbk iyan so klase a kanggoverno ago Atoran a ko phagingd odi na nasion a makasosopak ko kaontol ko Islam ago so Sharia a kiya ladiyawan o Nabi Mohammad a giyotowi pinggolaola o manga Sahaba niyan a kiya paka apas iran. So endaowan o Islami kailangan a songkadn tano. So komakamal ko gii kanggoverno ko manga ingd o manga Muslim a da iran songkada so pamikiran a ini btad o Sharia o Islam, (phoon ko Qur’an go Hadith) na phaka sarndad sa pindampal a problema ago kamargnan, pdon so kapkhi tomparak o tiyoba, na kha sarmpang iran so rido ko kaphagingd a margn a kap'kha lpasaon, lagid o kat'khawa, kap'kha agir, katholisa, kapamono, kapraranggar ago so manga lagid iyan, a giyotoi sopaka o gii kambitaki ko kaphaka mangoaw kaphagingd, a bontal oto o kapaka poli o pagtao, bapiya anda san odi na langon anan na map'nggolaola, so kap'kha totong o manga walay o manosiya' so mabagr ago lomoloyot a oran a p'kha sabapan sa dgan, so mabagr a endo ago typhone, so phaka lampornas a linog a p'kha sabapan sa gii kapangintor o kadaklan, ago kap'khada o pathamotamokan, ago mbarambarang a bontal o kabinasa, na aya piyaka ratarataon sa ginawa na so kaiindp ko kapobre o gii pagingdan o mama babay dn. Manga pagariko go manga babay akn. O so kanggnap ago so kaplalalim, na aya mbaloy a bitikan a kna babadn mangindp na mabaloy so ingd a maka thalogdam sa malndo, na kailangan a di kano mabaloy a baon pd, a aya thomo na izozogoay tano so mapiya na izasapara tano so marata. So Allah a maporo ago mala na pitharo iyan. Sa Suratu Anfal 8:73

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 61

“Na so siran a da pamaratiyaya, na so sabaad kiran I manga wali ko sabaad: odi niyo to nggolawlaa, na khatagoan sa samok so lopa, go kapaminasa a mala.” Isa sampn na pitharo o Allah sa Suratu Tauba (9:71)

“Na so miyamaratiyaya a manga mama, go so miyamaratiyaya a manga babay, na so sabaad kiran na manga panarigan o sabaad: Ipzogo iran so mapiya, go ipzapar iran so marata: Go ipthindg iran so sambayang, go pthonayn iran so zakat, go phagonotan iran so Allah go so sogo Iyan. Siran man na ikhalimo siran dn o Allah: Mataan! a so Allah na Mabagr, a Mawngangn.” Na amay ka so manga Muslim na paka lipatan iran so Sharia ko btad iran na (maana so manga datu go so manga raayat ko governo phoon sa poro taman sa baba na gii ran gii nggola olaan so bitikan, pamelalag, okita, taritib, a ini bgay o Sharia) ko ingd na so pitna na odi na so di kaparatiyaya na khabmbar maka lobay so paratiyaya na so phaka polang a tiyoba na phakagmao, sa lagid o kiya aloya tano ron sa onaan, Na marayag a langon angkai a manga problema go paniakit na tanto a phaka rarad ko ingd a giyaii pakatana o lbog a atoran o kapholitika,a so thatandingan ko parinta na ipndaraynon iyan so Sharia a miyaka poon ko Qur’an ago so Sunna o Nabi Mohammad na aya iran ipnggolalan so kapangalampas a pamelalag. So Allah na piyaki tanodan iyan ko Nabi sa Qur’an (Yusuph 12:53)

Zalikha a tangalampas a karoma o datu sa Egypt a so Aziz a miyaka isa na tipngan iyan a kabarayata niyan ko Yusup na pitharo iyan: "Na di akn khikiyas a ginawa ko: Mataan! a so ginawa na titho a somosogo ko marata, inonta so inikalimo o Kadnan ko: Mataan! a so Kadnan ko na Manapi, a Makalimoon." Na gowani a romamig so manga tao a phamangni siran sa limo ko kadnan a kabaya iran a maka lidas siran ko kapakathalogdam ago tiyoba a sopaka o mapiya ko donya ago sii ko alongan a mauri, na kailangan a magisa isa siran, kagiya siran na mapaparatiyaya siran a piyaka bagr iran so panagontaman iran ko kaphag imbitara iran ko manga tao ko mapiya, n ataman sa di domayamang so mapiya ko ingd ago isapar iran so marata go magaga iran a mapaka da iran so langon a bontal a di mapiya ago kabinasa na giyoto bo I kapaka slang iran sa mapiya. Na giyanani kapmbalingan o madakl a tao ko Allah ago so sogo iyan a toos sa so kalbihan o Allah na tomialingoma.

62 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Tauba 9:71

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 63

So Islam Na Diniyan Papakayin So Kazoborno (Islam is Against Usury)

64 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, so Islami agama a ana smbag iyan ko langon a problema o manosiyam, adn a kaphanginsopi o manosiya ko oaman gawii ko galbk tano ko kakhawiyagan, a aden a igira na p'khatoon a manosiya' p'khi taloga ko kazoborno, na tanodan tano a so katarima odi na so kakowa sa soborno ko bapiya antonai bontal iyan na go bapiya' antonai porma niyan na di halal ko Islam, bapiya' satiman bo a ragom na didn khakowa o komikibir a ba niyan kasobrai so mappnto a sokay niyan, sadn sa arga a miyomanon na miya baloy a dosa ko kiya lawangi ko sarig. Aya pandoan o Islam ko mipantag ko kabgay a go katarima sa soborno na tanto a marayag ko katharo o Allah sa Qur’an. So Allah a lbi a maporo na pitharo iyan; sa Suratu Baqara 2:188

na marayag a kiya tharoa niyan ago so kini insaratn na pitharo iyan:

So migay go tomiyarima ko tndan an mlagid sa dosa. Lagid anan a Hadith a miya panothol o Abi Huraira, miya aloy angkanan a katharo o Nabi Mohammad . Pimorkaan o Allah so miya noborno ago so siyobornowan. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam. Na so morka o Allah ago so sogo iyan na sii oto thatalagadn ko minggolaola sa mala a dosa ago piyaka sisingay, mataan a so kazoborno na giyanani binasa a parangay ko liyawao lupa. Kagiya giyanani kap'zambii ko kokoman o Allah, ago p'lipatan so kabnar o manosiya, phaka ombaon so kapamagakal na pmbinasaan so mapiya. So kazoborno na mala a sabap o ribata a parangay ko kaphagingd ago kandonsiyan ko sarig so gii kanggolaolaa ko kazoborno, na so phanoborno na liyalim iyan a ginawa niyan, ka kagiya inosar iyan so pirak iyan ka an maka kowa sa di sak a miyapasad, na sii ko pd a darpa na: so siyobornowan na liyalim iyan a ginawa niyan sa kiya ragona niyan ko di kaontol, ago siyopak iyan so sogoan o Allah, langon iran na inalampas iran so kabnar o pd a tao, na kinowa iran so Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 65

ini sapar a tamok, na di kiran bo makanggaya gona, na bini nasa iran so tangan iran ago so kabarakat iyan. Pd a Hadith a miya panothol o Abdullah Ibn Amir a pitharo o Nabi Mohammad

Pimorkaan o Allah so mizoborno ago so pizobornowan. So kausar sa tamok ka an ka makowa odi na magawi so decision o Cali, datu odi na maporo' ko kalangkapan odi na pagonayan a opisina na mini sold oto sa kazoborno, na aya kalalayamiron na ipmbgay a paabor sa ana pamikiranon a maka aawid odi na ribat a kap khowaa ko tamok o izik ka a tao, odi na phagasabn ka so kabnar o pd a tao. Lagid anan mambo a so manga Cali go manga datu na maparo a sirani layak a pzobornowan, amay ka aya iran ampilan sa bgan iran sa paabor so phanoborno ko kokoman iran ago so decision iran na mabibid iran so bnar, so manga poporo a official na maparo a siran mamboi simalao a pzobornowan, amay ka siran na indaraynon iran so kinggolalan o pandoan, na aya lbi san a marata na, amay ka itarg irandn a dirandn inggolalan so kokoman, babo labao ron amay ka kokoman sa korte a mipantag sa kiya pamono'. Ka kagiya sabap sa kiya sobornowan siran. Sii ko gii kapagimpliyado, na so kazoborno na ana rarad iyan a marata, ko katalo sa tao a salakao a paka pnggaston kaon, a mapakay a skaniyani pama madayan iyan, na sabap ko kiya zoborno na khapakay a so tomatakdiron na maka apason a giyoto na miya tndo dn o olowan so phaka sold iyan sabap ko kiya sobotnowi ron, So Nabi Mohammad

na pitharo iyan:

Sa tao a bgan iyan sa kapaar so isa tao a pd iran sa lompokan, na so isa tao a pd iran sangkoto a lompokan na lbi a masosoaton so Allah, na sabnar a kiyandonsiyanan iyan so Allah ago so sogo iyan ago so miya maratiyaya, piyanotholi Hakim. Lagid anan mambo a so kazoborno na khisangkot ko kipnggolalan'n ko manga project, na sangkai a pakabtad na mapakalangkap so project na so isa ko khabayaon nggalbk na sobornowan iyan so tomatakdiron, na makowa niyan so project bapiya pn so pd a khabayaon na aya taralbi sa kaphatiis ago matao ron mimplement, go so kazoborno na mala pna kaphaka gasta iyan ko masa kaphagimbistigar sa criminal, kagiya so phagimbistigar na kasobornowan na paka lbodan iyan odi na bgan iyan sa paabor so miya mono. Sangkai a miya ipos a kiya pamili sa antarabangnsa a kiya tondogan o kiya pamili ko lipongan, ago so SK na miya ilayingka so sabaad a kiya osara niyan ko Qurâ&#x20AC;&#x2122;an ka ini panapa iyan, sa kaogopan iran ko kapag election. Manga pagariko go manga babay akn, na p'khawan ako sa oba badn madadas so pangkatan o manga apo tano a mapiya a kiya siyapa iran ko gii ran kapakindodolona, na khadadas anan amay ka ditano aonn a ginawa tano phoon sangkanan a katharo a giyangkai a manga Muslim ko phangampong a Ranao na p'kha pilsan so boto iran sa ana arga iyan! Giyanani kazoborno. So kalayam sa kakwa sa soborno na mala oto a kadostaan on, a khasabapan sa di tarimaan o Allah so sambayang iyan, ka miya ka pamaroliyan sa phoon sa di halal, ka omani sapo a miya paroli phoon sa haram na didn oto mikowa sa kamapiyaan, go da niyan mipaginontolan so kapipipisan.

66 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Aya khasowa na so pkhowa sa soborno na miniliyo, na didn khatarima o madakl a tao go miyadaon so panginam. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, kalkn iyo so Allah go siyapa niyo so agama niyo, go pamimikirana niyo so sarig ka giyotoi thomo rkano, a so kasoata niyo ko Allah a mapaka tindg iyo so kaontol a go masiyap iyo a ginawa niyo phoon ko miya nabi tabi a nnga, odi nambaloy kano a kasisimpitan a misowasowa kano ko phaka bimban a kandonya'. Na pananggila kano oba kano kararangiti o Allah. Na aya samporna ini na so kominowa sa soborno na dadn a okit a ba makanggaya gona ko ingd, ogaid na so kiya pakathondo thondog o kiya kowa sa soborno na giyotoi kaphaka dapanas o kaphagingd.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 67

So Kalbihan O Kapmomosawera (The Virtues of Consultation)

68 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. Antawaa rkanoi malai paratiyaya ko kaiisaisa o Allah? Kalkn iyo so Allah sa tarotop na panalamati niyo ko manga limo iyan, malaon so kiya baloy tano a muslim, a go so kini bgan iyan rktano ko Islam a agama, giyangkai a agama tano na initoron rktano o Allah a mapapadalmon so tarotop a gonanao a miya baloy tano a kiya tokawan tano so kiphapantagn tano ko Allah a maporo ago mala. Giyangkai a kathotompokan tano na inosay rktano o Allah sa Qur’an: sa Suratul Anbiya' 21:92

“Mataan! a giyai okit iyo a okit a isa, go Sakn I kadnan iyo: Na simba Ako niyo.” Hay manga oripn o Allah a miya maratiyaya, giyangkanan a panarima a kathotompokan o langon a miyadn go so kaadn na miya aloy sa Qur’an ago sii ko katharo o Nabi Mohammad panaarima o gii kapaki thompok o manosiya ago so manga gonanao ko ontol a lalan ago sakto a thondogn, na madadalm anan ko endaowan o Qur’an, a ini pagola-ola o Nabi Mohammad . Giyai btad a pitharo o Nabi Mohammad

A ini bagak akn rkano so dowa saye a o onoti niyo na di kano dn madadag, so kitab o Allah ago so okit okit akn, Giyai masa aso manga Muslim na mbarambarangi panarima ko omani p'khasowasowa, na maliwanag a ini pando o Allah a sii ko masa a makambida bida siran sa panarima na paliogat ko Muslim a kambalingan iyan ko katharo o Allah ago so sabdan o Nabi Mohammad . Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Nisa 4:59

“Hay so miyamaratiyaya, onoti niyo so Allah, go onoti niyo so Rasol, go so bbgan sa kapaar ko zowaan a pd rkano. Na amay ka manga sasawal kano ko isa a shay', na ndodn iyo to ko (kitab, o) Allah go so Rasol, o skano na paparatiyayaan iyo so Allah, go so alongan a mawri. Giyoto man i tomo, go lbi a mapiya a khabolosan.” Na igira mini tras so problema a daa baon marinayag a bitiara o Qur’an ago so Hadith na so Islam na piyaka ondas iyan so kapmomosawera sii ko manga tao a bbgan sa kapaar sangkoto a masaala. Na aya decision na sadn sa kiya ompongan ko kiya ppmosawera, na patot mambo a so pmosawer na phakaiza mambo ko miyakasowa ko manga Muslim. Na giyai na marinayag ko katharo o Allah sa Qur’an: sa Suratu Sura' 42:38

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 69

“Go siran na tiyarima iran so Kadnan iran, go inipamayandg iran so sambayang; go so pnggolawlaan iran na pphamagodasaan iran; go so sabaad ko inibgay Ami kiran na ipphammgay ran.” Go pitharo pn o Allah sa Qur’an: sa Suratu Imran 3:159

“Na sabap ko limo a phoon ko Allah na kiyapakananaowan ka siran. Nao o miyabaloy ka a makras, a matgas i poso, na giyanatan ka iran dn ko mliliyota rka: Na pmaaping ka siran, go pangnin ka siran sa kada a dosa iran; go pakipphagodasa ka kiran ko pnggolawlaan. Na amay ka matkhs ka (so zowaan), na sariging ka so Allah. Mataan! a so Allah na pkhababayaan Iyan so khisasarig On.” Siyogo o Allah so Nabi Mohammad a limo ko manga kaadn, ago pirmiro ko manga ommat iyan, aya polimposan o kananabii, na bapiya giyoto dni pangkatan iyan na p'phamamakingn iyan go p'khowaan iyan so pamikiran o manga Sahaba niyan. Sii ko kiya thidawa sa Badr, na mikhampo ko darpa a aya lalagiyanon na mapiya oto, na ogaid na miya inngka oto o Khabbab Ibn Monzir, na ini iza iyanon o ino lalag oto o Allah antawaaka rkiyan a kiya pili, na simbag o Nabi sa knabo oto phoon ko Allah ka ron phoon, na sabap roo na kinilang o Khabbab so lalag iyan sa aya mapiya na so darpa a marani koig. Na oriyan angkoto a kiyap'momosawera' na so Nabi Mohammad na miyayon sa ganatan iran angkoto a darpa na sii siran somong sangkoto a darpa a ini mosawer o Khabbab, so kiya thidawa sa Badr na kasnggaya oto bapiya pni kadakli itongan o manga ridoay ko bilangan ago sandiyata ko kapago olowaniron o Nabi Mohammad na miyaka taban so manga Muslim, na aya mala na giyangkoto a kalai arga o kapmomosawera'. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, aya endaowan a miya sowa tano ko kiya thidawa sa Badr na giyangkoto a adat iran ko Nabi Mohammad ko masa a biyatla o Khabbab so Nabi Mohammad so manga Sahaba na titikayan iran so Nabi ko pzowaan iyan sa dadn a o wahi oto antawaa kna, na so manga Sahaba na paparatiyaya an iran so Nabi sarat iyan. Ika dowa na knaba so Nabi na sabo sa lalag iyan, ka p'phamamakingn iyan so pamikiran go manga pangoyao manga sahaba. Giyangkoto a mala a kiya thidawa sa Badr na limo oto ko manga Muslim kagiya miyapaki ilay ran so kiyaonoti ran ko Nabi ko kiyapag olowan iyan. So kiya paka taban iran ko kiya thidawa sa Badr na madakl a miya kowa on a endaowan: paganay ron so kiya pmomosawera iran a kiya sabapan sa kiya paka daag iran, ika dowa na so kiya pmomosawera iran ko mipantag ko ikhidia ko miyanga kakalaboso iran, ika tlo na: omani isa ko manga Sahaba na mitharo pantag ko ikhidia ko miyanga kakalaboso, aya kaposan na: oriyan o manga katharo o manga Sahaba na aya kinowa o Nabi na so rk o Abubakar. Na miya pangndao niyan so manga Muslim sa adn a pamikiran ko omani masaala na kailangan a kapagatingka ko rkon o pd ka.

70 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga pagariko go manga babay akn a khipaka tatayaan, a manga pipiyai paratiyaya ko Allah, so Islami agama tano a tarotop a iphagintao, na lalayon iyan phagaloyin so pahala o kapmomosawera, bapiya sii dn ko oman gawii a kaogitogit tano. Kagiya mataan a so kapmomosawera na mapiyai pkhi bgay a pakatana ko kaphagingd o manga Muslim, sa miya paka tana anan o Nabi ko katharo iyan: So pagtao akn na disiran dn khatimo ko karibatan. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan. So panarima ko kapmomosawera sa lagid o kiya aloya koron sa onaan na maphangndao niyan so tao ko ikhidia niyan ko galbk iyan kaan mabaloy a kna ba gii slai lalag, go an mabaloy a knaba malbod a kap'ngganati niyan ko sangan iyan, a so kamapiyaanon na iphagitong o Allah. So kapmomosawera na mitotoro iyan so karinayag, go so kallkai ko pamikiran, a aya gii niyan kanggolaola na sabap ko parangay, sarig, kaa asa', ka maradika o katharo, maka ririparado ko thomlangon, go katarimaa ko maka zozoran soranga a manga pamikiran, na giya pamikiran aya na ini nggolalan sa tarotop o Nabi ko kaoyagoyag iyan a pagonayan a go sii ko kamamasaan. Sa kamaoto mambo so manga ganti a miyanga oona. Sii ko masa o Nabi Mohammad na so kapmomosawera na gii inggolalan o manga grupo o pimbarang a pakatopo, aya Atoran o sangkoto a masa na giyangkai a manga datu na sirani kapaparatiyayaan so lalag iyan, sa kiya paki masa iran ko madakl a tao so kapasang iran ko pimbarang a galbkan, babo labao ron so kabasogi lawas, kalathosi antangan, ago kaongangni sariat. Hay manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na paka thampo thampongn tano so manga lima tano sa kapamangni ko Allah, a masalinggagao a maka limoon a toroon tano niyan, daa kapaka apas go daa hadap a khaparoli inontabo so pinggonanao o Allah, go phangni tanoron pn sa ongangn a manggonanao tano niyan ko galbk a iphaka piya tano. So pamiliya tano go so ingd tano. Samporna ko agama tano. Go phangnin tano ron pn a siyapn tano niyan ko manga rarata na bgan tano niyan sa kapaka slang sa maliwanag sa donya sampay sa alongan a mauri. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 71

So Kapaganad Sa Elmo Na Paliogat Ko Pithanggisaan (Seeking of Knowledge is an Individual Obligation)

72 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Pangadi ka: Sii ko ngaran o Kadnan ka a so Miyangadn; Inadn Iyan so manga manosiya, phoon ko manga rogo a mimbathik. Pangadi ka: ka so kadnan ka na lbi a Maginawan, So miyangndao ko (kisoratn ko) pansom, Inindao Niyan ko manosiya so di Niyan katawan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, kalkn iyo so Allah a lbi a mala go paganad kano sa elmo a kasabapan sa kapaka rani niyo ko Allah, a kadnan iyo, paganad kano sa elmo a kaliwanagan kano niyan ko bnar, a inindao o agama niyo. Kaan mabaloy so kauyagoyag iyo a romapna na maka pangondaya kano ko kapakan dod iyo sa alongan a mauri. Sabn sabnar a so elmo na sindao a piyaki lindawan kanoron o Allah kaan kano mapokas ko kalibotng o kadaa plng, na mabaloy so koat iyo go so simba niyo a maka titho na tarimaan o Allah, kagiya mataan a amay ka di maka titho so koat tano go so simba tano na di kanggonaan. Daa ba niyan khadapay so kiya paka mbowat o gona ko kiya paganad sa elmo, go so kaiimportante o kasowa aon, paganay ron a poon poonan, a katokawi ko Allah, anggolalan ko manga toos iyan,a karinaoto ko kiya pangadn iyan, ago katokawan so kitab iyan, ago so sogo iyan, a sabap san na amay ka inggolalan o manosiya na kasabapan sa kapaka sorga iyan ko oriyan o kapatay niyan, na makakal roo sa tanitiasa. Miya panothol o Abi Hurayra (ra) a so Nabi Mohammad na pitharo iyan, a sa tao a lomalakao ko lalan a phaganad sa elmo, na lbodn on o Allah so lalan ko sorga. Go pitharo iyan; A sa tao a mag ikhlas ko kapaganad sa elmo na matay roo sangkoto a mapiya a antap na miyatay a sahid. Tano dan ka so manga malaikat na sasayapan iran so gii maganad sa elmo sa kap'khababayai ranon, na langon o kaadn, ko langit go so lupa pdon so manga sda ko kalodan, na ip'phangni ran ko Allah sa maap. So kalbihan o Alim ko bara simba a daa sabot iyan na lagid o kapaka llbi o olan ko manga bitoon, so manga ulamai ganti o manga Nabi. So Nabi Mohammad na daa mini bagak iyan a dinar odi na derham, ogaid na elmo na sa tao maka paroli ron na na sabnar a miya kowa niyan so bagian a mala. Sii ko kama taaniron, na amay ka skitano a manga Muslim na aya mbitiyaraan tano na so kasahid a lagid o kini ropaanon o Qur’an ago so Hadith na khatkawan so pd.kagiya kna ba galbk o gii maganad odi na baniyan niat a kailangan dn a masahid, ka andadni kiya aloyaon sa Radio, TV, odi na News. Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 73

Ogaid na tanodi niyo ka adn a importante a p'ka toonan ko elmo sa Qur’an ago Hadith, adn ko 1983, a kna ba manga Muslim a scientist, binaya go ana manga elmo iyan ko pizaklidan a lamalama o ompongan ko mbarambarang a pizatbian ko donya, giya America, Germany, Japan go Canada a mithimo sa Riyad, Saudi Arabia, na antonai sabap a kiya plimod iran? Na giya kathafsira iran ko sabaad ko sabdan sa Qur’an ago katharo o Nabi . Na katii so pd ko manga sabdan, Pithaaro o Allah sa Qur’an: sa Suratul Mo'minon 23:12-14

“(Ibt ka) Sabnsabnar a inadn Ami so manosiya a phoon ko rasa a phoon ko lipaw; Oriyan iyan na biyaloy Ami skaniyan a mani sii ko darpa a matotongkop, Oriyan iyan na inadn Ami so mani a rogo a mbabathik; na inadn Ami so rogo a mbabathik a saporon a sapo; na inadn Ami so saporon a sapo a manga tolan, na biyongkosan Ami so manga tolan sa sapo; oriyan iyan na inadn Ami skaniyan sa kaadn a salakaw. Na Maporo so Allah, a tanto a mapiya ko mithakdir!” Giyangkai a manga sabdan na pimbitiara iran, na tiyafsir iran sa lebro a aya ngaran iyan na "Developing Human, Clinically Oriented Embryology" by Dr. keith Moore, isa ko katotokawan a scientist sa donya ko lamalama a anatomy ago Embryology a go skaniyan na Prof. Emeritus of Anatomy and Cell Biology sa University of Toronto, Toronto sa Canada. Giyangkai a sabdan na piyaka rayag o katharo o Nabi : tinimo ko matris o ina ko patpolo gawii, na maka sold ko kalakalat iyan na sogoon o Allah so malaikat na mbontalan iyan, na tanorn iyanon, so kan'g iyan, kailay niyan, kubal iyan, sapo iyan, go tolan iyan, na tharoon iyanon, a Hay kadnangko mama o babay? Na so kadnan ka na tangkdn iyan so kabaya iyan. Pitharo o Allah sa Qur’an, sa Suratu Nahl, 16:15

“Na tiyagoan Iyan so lopa sa manga palaw, ka oba kano Niyan pkhakoyong; go (tiyagoan Iyan sa) manga lawasayg go manga lalan; kaang kano makakdg sa onto.” Go pitharo o Allah ko manga pd a Sura sa Qur’an sa Suratu Fossilat 41:11

Oriyan iyan na siyangor Iyan so langit, a skaniyan na bl, na pitharo Iyan on go sii ko lopa a: "Phasiyonot kano, sa onot odi na tgl". Inismbag iran a: "Miphasiyonot kami sa pphangongonotan kami.”

74 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Go pitharo iyan sa Suratu Ambiya' 21:30

“Ba da katokawi o siran a miyamangongkir a mataan! a so manga langit ago so lopa na aya btad a dowa oto na masasatiman (sa awal), na piyakamblag Ami siran? Na inadn Ami a phoon ko ig so langowan taman a oyagoyag. Ba siran di pharatiyaya?” Go sa Suratu Nor: 24:40

“O di na lagid o manga lilibotng ko kalodan a madalm, a kakokoloban skaniyan sa bagl, a kaliliyawawan skaniyan pn sa bagl, a kaliliyawawan skaniyan sa gabon: Manga lilibotng, a so sabaad on na mialiliyawaw ko sabaad: Igira a iniliyo niyan a lima niyan, na margn a kakhaylaya niyan on. Na sadn sa di snggayan o Allah sa bagian iyan sa sindaw, na da a bagian iyan a sindaw!” Samanan dn so kada a plng na lomindong tano ko Allah sabap ko kadaa plng, osayangka antonai sabap a giyangkoto a manga binaya, manga scientist ago manga alai elmo ko khikatitidgan iran o lamalam na miya limod siran sangkoto a kalilimod. Na so manga panagontaman iran na miphagizan o kaiimportante o kathontot sa elmo, a ini paliogat o Islam ko pagonot iyan. Paganad ka sa elmo sa kaphanagontaman ka sa galbk monoton so tamok ka nggolalan ko okit o Allah a ini pangoyat angkai a Hadith, a go so pinggolaola o manga Ulama a miya ona onaan tano, a p'lalakao siran sa olanolandn sa kaphangiloba iran sa satiman a Hadith, a da kiran mapanothol, isa kiran so Abu Ayyob Al-Ansary a somiyong sa Meser phoon sa Madena kaan iyan kasongowi so isako manga Sahaba a mapanothol iyan kiran so isa a Hadith o Nabi Mohammad . Isa a lagid anan na so Allah na ini sogo iyan ko Nabi a Ommey a kabatiya iyan, sa lagid o kini sogo onon ko paganay a sabdan a initoron, giyangkai a paganay a pandoan na minitoro iyan so kaiimportante o kapaganad sa elmo. A da a diyangka iyan. Pitharo o Hasan Al-Basri; daa makalawan inonta na paki lawanan o Allah. So Abu Darda' na pitharo iyan, daa okit a kapaka sold ko sorga a rowar ko gona o elmo, ago so kalbihan a galbk, na sa tao a kaba iyan a maka sorga na paganad sa elmo, kaan kalbodi ko kapaka sorga. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so kakal a kalilintad na sii ko sorga, ko tao a phanagontaman ko tatap a limo, nago aya khilka ko sorga na so kababaya ko Allah, ago kasosoat o Allah, na ayabo a kakhaparoliya ko limo o Allah; go so kasosoat o Allah, na so kathontot sa elmo, go so kasabota ko Islam sa malingao, so Nabi na piyaka dayamang iyan so endaowan o Qur’an. Ago so Hadith iyan na mini daptar.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 75

Inosay go tinimo o miya ona a manga Ulama oriyan o kiya wafat iyan, so manga Sahaba go so manga Tabiin, go so miyamka tondog kiran, go so kapiya o kapzowa aon. Na tanodan tano a so manga paka asal tano, ko kini kharitann rktano na daa plng tano ko manga okit go manga lalan a ini bgay o Allah. So Imam Safie (ra) na pitharo iyan; daa inimbawata oba alim dn. Sabap sangkai a katigan, na kailangan a maka lidas tano ko kalibotng o kada a plng a maka togalin tano ko kalindao o elmo, Samanoto na so Allah a maporo a go mala na initoron iyan so kitab iyan a so Qur’an a sindao a aya palitaan ko langon a mapag'e'ma a ini bgay o Allah a gagao niyan go limo iyan ko manosiya'. So Allah a masalinggagao na pitharo iyan sa Suratu Maeda: 5:14-15

“Na sabap sa siran na pitharo iran a: Mataan! a skami na mga Nasrani, na inmbaalan Ami so diyandi kiran, na piyakalipatan iran so ontong a pd ko inisogo kiran: Na inadn Ami kiran so rido go so rarangit s ataman ko alongan a qiyamah. Na phanotholn kiran dn o Allah so siyowa iran. Hay tiyoronan ko kitab, sabnar a miyakaoma rkano so sogo Ami, a pphagosay rkano ko madakl ko piyagma iyo ko kitab, go and a plpasn iyan a madakl: Sabnar a and a miyakaoma rkano a phoon ko Allah a sindaw ago kitab a miyakawsay (a giya Qor'an aya), Pthoroon o Allah sa sabap roo so taw a komidg ko kasosoat Iyan, ko manga okit ko kalilintad, go pphakatogalinn Iyan siran phoon ko manga lilibotng, sii ko maliwanag - sabap ko idin Iyan, go pthoroon Iyan siran ko okit a ontol.” Mataan a so Allah na p'kha babayaan iyan so miyamaratiyaya a miyaka waris ko elmo a phoon ko Nabi Mohammad ago so manga Sahaba niyan, a miyaka kowa sangkanan a elmo a phoon ko Nabi ago mininggolalan iran. Pitharo o Allah a maporo a go mala sa Suratu Imran: 3:18

“Pizaksian o Allah; a mataan aya! a da a patot a pzoasoatn a inonta Skaniyan; go (pizaksian o) manga malaikat, go so adn a manga katao niyan, a mamamayandg ko kapaginontolan. Da a patot a pzoasoatn a inonta Skaniyan, a Mabagr, a Mawngangn.” Go pitharo o Allah sa Suratu Fater: 35:28

76 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Go pd so manga manosiya, go so manga binatang, go so manga ayam, a mbidabida so manga warna niyan a izan oto. Aya bo a maalk ko Allah, ko manga oripn Iyan, na so manga tatao: Mataan! a so Allah na Mabagr, a Manapi.” Ago pitharo o Allah sa Suratu Mujadalah 58:11

“Hay so miyamaratiyaya! igira a pitharo rkano, a ploaloag kano ko manga darpa, na ploaloag kano, ka loagang kano o Allah. Na igira a and a mitharo sa ozor kano, na ozor kano; ka iphoro o Allah so miyamaratiyaya, a pd rkano, go (iphoro Iyan) so piyamgan ko katao, sa phipira pangkat. Na so Allah na so gii niyo nggolawlaan na Kaip Iyan.” Na oriyanoto na so Nabi tano a Mohammad na pitharo iyan: so elmo o Aleem na pd oto ko kalk ko Allah, so kapaganadaon na pd ko simba, na so kapaganadaon ago so kipamangndaonon ko dion matao na sadka, na so kindaon kaon ko mataoron na iphakarani ko Allah, giyai isa ko khutbah o Nabi ko kai-importante o elmo. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 77

So Kalbihan O Elmo (Importance of Knowledge)

78 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.â&#x20AC;? Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko go manga babay akn ko paratiyaya a khipaga adatan, sii ko paganaay a ayat a ini toron ko Nabi Mohammad nggolalan ko malaikat Jibrel sa Suratul Alaq 96:1-5

Pangadi ka: Sii ko ngaran o Kadnan ka a so Miyangadn; Inadn Iyan so manga manosiya, phoon ko manga rogo a mimbathik. Pangadi ka: Ka so Kadnan ka na lbi a Maginawa, So miyangndao ko (kisoratn ko) pansom, Inindao Niyan ko manosiya so di Niyan katawan. Pitharo o Nabi Mohammad So kalbihan o Alim ko Sahid na sapangkat, na so kalbihan o Sahid ko Mo'min na sapangkat na aya kalbihan o Alim ko manga tao na izan o kapaka llbi akn ko minos rkano. Giyangakai a Hadith na piyaki sagogonawan iyan so bantogan o manga tao a patidalmi paratiyaya na piyaka phangkata iyan ko paratiyaya: 1. 2. 3.

So baratapa a kambara simbabo a galbk iyan, a giyadn a ginawa niyani pzogoon. So Sahid So Aleem a mapaparatiyaya.

Sangkai a Hadith na so Aleem a magi Islam na aya maka totongkol ko pandi o Islam a di so manga pd iyan, ko kambabaloy niyan a maporo ko paratiyaya, a maka totondog ko Nabi a piyaratiyaya o miyamaratiyaya a mbabaratapa siran ko simba a ioona iran ko pd a galbk. Go pitharo o Nabi babay.

; so kapaganad sa elmo na galbk oto ko agama, mlagid on so mama go

Phoon sangkai a Hadith na khasaboton a so kapagad sa elmo a go so kasowa aon na patoray ko omani Muslim, ogaid na so kapaparalo o kidayon' non na kna ba miya aloy ko mang tao ko omani pangkatan iyan, ogaid na sii bo miya paliyogat ko manga Muslim a mama ago babay ko bapiya antonai warna niyan go kiya paka sowa iyan. Samanoto na paliogat a so kapaganad sa elmo ago ongangn, lagid o pd a paliogat ko Islam ka ibarat o Sambayang, Kaphowasa, kapnaykadi, go so kapanagontaman ko jihad ago so kisogoon ko mapiya ago so kisaparn ko marata. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so kiya lagaday o elmo na daa taman iyan, Pitharo o Allah a daa isa bo a phagin'tao a ba maka gaga a mitalingoma niyan so isa bo ka ayat ko initoron akn. Bapiya ba niyan dn baloya so pakayo kayowan ko donya a pansom go bapiya pn maka pito matakp so kalodan a ndawatn, giyai na kakat o Allah ko Qurâ&#x20AC;&#x2122;an para ko manosiya babo labao ron so di khatmbo.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 79

Giyanani kiya tharoa o Nabi a paganad ka sa elmo phoon ko kasasaloyota rka taman ko kikoyokot ka ko lupa. Ago so pd a katharo iyan a Thontot ka sa elmo bapiya siingka pn kiya songowi sa China. Go pitharo o Allah sa Qur’an: sa Suratul Mo'minon 23:12-14

“(Ibt ka) Sabnsabnar a inadn Ami so manosiya a phoon ko rasa a phoon ko lipaw; Oriyan iyan na biyaloy Ami skaniyan a mani sii ko darpa a matotongkop, Oriyan iyan na inadn Ami so mani a rogo a mbabathik; na inadn Ami so rogo a mbabathik a saporon a sapo; na inadn Ami so saporon a sapo a manga tolan, na biyongkosan Ami so manga tolan sa sapo; oriyan iyan na inadn Ami skaniyan sa kaadn a salakaw. Na Maporo so Allah, a tanto a mapiya ko mithatakdir!” Giyangkai a manga ayat na miya zakntal a kiya osayaon sangkai a lebro a "Developing Human, Clinically Oriented Embryology" by Dr. Keith Moore. A isa ko manga scientist sa donya a katotokawan ko lamalama a pizaglangan ago embryology ago skaniyan na Guro a mala Emeritus ko pizaglangan go pizatkapan ko lawas a sii skaniyan gii pangndao sa mala a paganadan sa Toronto, Canada. Giyangkai a ayat na piyaka rinayag o Hadith a miya tharoon o Nabi Mohammad

Giyangkai a sabdan na piyaka rayag o katharo o Nabi : tinimo ko matris o ina ko patpolo gawii, na maka sold ko kalakalat iyan na sogoon o Allah so malaikat na mbontalan iyan, na tanorn iyanon, so kan'g iyan, kailay niyan, kubal iyan, sapo iyan, go tolan iyan, na tharoon iyanon, a Hay kadnangko mama o babay? Na so kadnan ka na tangkdn iyan so kabaya iyan. So classmate i Moore sa America a si Dr. Jo Leigh Simpson ko mala a paganadan sa bolong sa Baylor sa Houston Texas ago si Dr. E. Marshall Johnson ko pizaglangan o paratobowan ago kaphaka gigimao o pizatkapan o lawas sii ko mala a paganadan sa Thomas Jefferson sii sa Philadelphia ago sa Pennsylvania sii sa America na pindars iran angkai a Hadith. Si Simpson na ini glang iyan a katharo iyan a : giyangkai a dowa a Hadith na bigan tano niyan sa diyangka a mappnto sa kap'kha baloy o tao ko sold o inayanan ko dapn matarotop so pat polo gawii. Na miya pamnag tano sangkai a manga Binaya a so kapaganad sa elmo na kna ba madidiyangka sangkai a mappnto a idad ko zalompitaan iyan odi na so oras, a go so elmo na dion dn khaosog so gii maganad, na aya pd san a katharo na so Muslim na osara niyan so langon a okor iyan ko kapaganad sa elmo, katawan tano a ana mappnto a oras o sambayang go kaphowasa go kapnaykade. Ogaid na so galbk ko kapaganad sa elmo ko Islam na knaba madidiyangka ko bapiya antonaadn a kotika, oras, idad, odi na ragon. sii ko kaplagaday o oras ko gii kapaganad sa elmo a mapaparon so oras na giyotoi poon ko saloyota taman ko koba, na pira rktanoi miya sowa iyan anan? Na ilaya niyo go pamimikirana niyo. Aya pd san na madakl a miya aloy sa Qur’an a so elmo na ini izan iyan ko kalimo ago so kaontol. Na so maka pantag ko elmo na pitharo o Qur’an, sa Suratu Zumar 39:9

80 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Ino so taw a skaniyan na pphangongonotan ko manga oras ko kagagawii a somosodiod go gomaganat a ikaalk iyan so (siksa ko) akhirat, go aarapn iyan so limo o Kadnan iyan (ba lagid o taw a di phangongonotan)? Tharoang ka a: "Ba magizan so manga tatao ago so di manga tatao? Aya bo a phakatanod on na so adn a manga sabot iyan." So Islam na ini itong iyan so elmo a sindao a poon ko kadnan, na ini itong iyan so kada a plng a kalibotng a sowa na so kadaa plng na kabobota. Pitharo o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an: sa Suratu Ra'd 13:16

Tharoangka ka: "Antawaa I khirk ko manga langit ago so lopa?" Tharoang ka a: "So Allah." Tharoang ka a: "Ino niyo khowaa so salakaw Rkaniyan a manga panarigan, a da a mipapaar iran rk o manga ginawa iran a gona ago morala?" Tharoang ka: "Ba magizan so bota ago so pphakaylay? Antawaa ba magizan so manga lilibotng ago so maliwanag? Ba so piyangmbaalan iran a manga sakoto o Allah na miyaka pangadn siran sa lagid o kiya pangadn o Allah, na miyaka zasaropai kiran so manga kaadn?" Tharoang ka a: "So Allah i miyadn ko langowan taman: Go Skaniyan so Isaysa, a Phakabaas." Sakamaoto na so gii kangganota ko elmo na pndagza a kala, izan dn o sindao ago so p'kha poonan o lindao, na giyanani kini patoray non ko manga Muslim. Na oriyanoto na so Nabi tano a Mohammad na pitharo iyan: so elmo o Aleem na pd oto ko kalk ko Allah, so kapaganadaon na pd ko simba, na so kapaganadaon ago so kipamangndaonon ko dion matao na sadka, na so kindaon kaon ko mataoron na iphakarani ko Allah, giyai isa ko khutbah o Nabi ko kai-importante o elmo. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 81

82 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kabnar O Wata Ko Kambabatang Iyan Ko Islam

(The Rights of Children in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 83

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga oripn o Allah, kalkn iyo so Allah na gii kano progorogod ko manga kagagawii goso manga kadadaondao, kagiyana na manga sagintas ko manga oras a pzagad rkano ko kaphaka talingoma niyo sa alongan a mauri, s taman sa maka oma kano ko sindadan songowan iyo, na oman somagad so gawii na maka rani kano ko alongan a maori, na maawat kano ko kaoyagoyag sa donya, na so pamakopakotan iyan angkai a okor sangkai a manga kadaondao ago manga kagagawii na maparo rkaniyan so miphakarani niyan ko kadnan iyan na maka slang skaniyan sa maliwanag, na miyagontong so miyaka sowa ko endaowan ago so salimbtad a pkhasowa ko oman oras, na miya gontong so kiya tanodan iyan so rarad o kadatu o Allah ko kipzabapn iyan ko gii kazambi o btad ago gonanao niyan a ongangn ago patidalm. So manga wata na miiitong a iphaka piya ginawa, ago parayasan ago midadayon iyan so ska, so islam na ini barayat iyan rktano so kaadn o wata ogaid na ini sarta iyanon a kailangan a mapiya siran go maontol, na giyoto na kailangan sa kibir a malndo s taman sa kapakala iran, na so kapakalaa ko manga wata sa ontol na sarat ko kiyapaka kharomai ko Islam. Sa samaoto dn a gii kapagadati ko loks na inisogo pn mambo ko wata, ka so manga loks adn mambo a patoray kiran ago atastanggongan iran ko manga wata iran, kna ba sobo bago a miyakabangon sa walayi kailangan sa wasiat o manga loks go galbk a atastanggongan ka giyangkanan a kapaka tadm na phoon ko Qur’an ago so Hadith o Nabi

na so go .

Pitharo o Allah sa Qur’an, sa Suratu kahf 18:46

“So tamok ago so manga moriyataw na (matag) parahiyasan ko kawyagoyag ko doniya: Na so manga tatap a manga pipiya, I taralbi a mapiya a balas sii ko kadnan ka, go taralbi a mapiya a aarapn.” So Nabi Mohammad wata.

na miyatharo a ipphangorao niyan so kapzalama bapiya sii ko manga

So manga wata na paka omayag ko omani isa, p'khambowatan o kasosonor ago kapaki zaliya, na tanto a mala a inamon a iphaka dasg ko Allah, giyangkai a limo na phaka tonda sa gagao ago kaantoyan o limo. Na disa didn na sabap ko kapiya o kapmbiata kiran, a sktano a manga loks iran na babsn tano siran sa kapiyai kaonot ago kambara-adatn a manga wata sa lagid dn oto o omani isa a khapakay a ma khalifa siran odi na salianti o Allah ko liyawao lupa. Na giyanani sabap a so Allah na kinilang iyan siran ko miya ona a ayat sa Qur’an. So manga Muslim na pagithod a inggolalan iran so galbk iran ko manga wata iran na giyanani kaddzaan o kabnar o manga wata ko manga loks iran.

84 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Tahrim 66:6

“Hay miyamaratiyaya, lidasn iyo so manga ginawa niyo go so taalok rkano ko apoy a aya itagon iyan na so manga manosiya ago so manga ator, a pakisisiyap ko manga malaikat a manga babasng, a manga babagr, di iran zangkaan so Allah ko sogoan Iyan kiran, go inggogolalan iran so ipzogo kiran.“ Dowa katao a miphawala siran sa hadapan o Nabi , so manga Sahaba niyana na inizaan iran, antawa onon angka nan a manga tao?, na pitharo o Nabi paganay ron na so tao a miyaka sowa na pag'nsn iyan so elmo iyan a diniyan phaki saga alongan ko salakao ron, ika dowa na so da maka sowa a gii magomanti sa malai sabot ko agama. Sangkai a masa na so manga ulama na romrnk siran sa kipngglangn o manga bolog a kalombayan ko gii ran kipagala alaan sa sirani maka sssb, a phaka talingoma a masa a giyangkanan a manga tao na siran dni maki pzan sanga sa da kinggolalan o kapiya kini tadi o kiya tafsira ko Qur’an ago Hadith. Na adn a gona o giyanan gii kapaka thomlanga, kagiya sangkanan a btad na p'khi bgay o omani isa so tindg iyan go so inosar a elmo o daa saglala niyan ago so mabkni kapakindolona. Na so ama go ina na patoray kiran a kapakambilangatawa iran ko manga kalombayan. Ago so kiphagoyagn kiran ko kapaganad sa Islam, sa taman sa masongkad so inokitan o Nabi a inipaliogat ko Katharo o Allah sa Suratul Alaq 96:1-8. • • • • • • • •

Paganad ka sii ko ngaran o kadnan ka a so miyangadn. Inadn iyan so manga manosiya, phoon ko manga rogo a mimbathik. Pangadi ka ka so kadnan ka na lbi a maginawa. So miyangndao ko kisoratn ko pansom. Inindao niyan ko manosiya so diniyan katawan. Sabnar a mataan a so manosiya na phangakowala dn. Ko kiya ilaya niyan sa miyaka tharambisa Mataan a sii bo ko kadnan kai khandodan.

Pitharo o Nabi lupa.

paganad ka sa elmo phoon ko kasaasaloyota rka taman ko ki kayokot ka ko

Isa a katharo iyan na; Paganad ka sa elmo bapiya sii pn sa China, Go so Allah na daa inadn iyan ko manosiya a ba maka lawan ko akal. Go so isa a Hadith na pitharo o Nabi

Bataka niyo so manga wata iyo: sa kapana go kalangoy,

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 85

So walay na paganay a sinanadan o wata, a ron siran phaka gogonao na patot a mainngka o loks. So Ibn Musa na pitharo iyan: a miya panothol o Nabi iyan a rowar ko kapiyai parangay.

a da a taralbi a ini bgay o loks ko wata

Na liyo ko kapagelmo na magda o wata so kanggiginawai, so kirorokot go kasosorot, ago madaon so kathomo go so karamig. Na importante pn ko manga loks a masiyap iran so manga wata iran, a di siran magawi ko lagid o rayot odi na komiks a marata. So wata a maggdam iyan so kirorokotnon sa lagid o manga pd iyan na p'phaka tiyolin skaniyan na go pzarig ko kap'lagaday o masa. Na p'kha panas ko ginawa niyan so kandilos go so ratarataan a ginawa, na matagoon so kasosorot go kabgay sa lugar. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, na di tano paka lilipatan so kabnar rkatano o manga wata tano, lagid o kipangndaon kiran ko paratiyaya ko agama, go so gii kapanizakay ko kapagelmo, kazambayang, kaphowasa, kathothomangkd, go paka watann so marata a galbk, lagid o kapaginom, kan drug, kambarazina, na phaki tokawan kiran so manga thotholan kiran, go so smpad iran, sii ko kaphagingd a Islam na kna ba siiran bo pakisasangan sa eskuwelaan ka giyotoi monapona a sangan o manga loks a mababaloy a kabnar o manga wata. Na sii ko kna ba kaphagingd a Islam odi na so darpa a dion madakl so Islam na so sangan o manga loks na lbi a sangat. Hay kadnan ami na katawan ami a so parangay ami go so biatan ami na pkha gawi o btad a ron kami matatago, na so katharo a p'khan'g ami ago so salakao san a p'kha ilay ami, na mlindong kami rka go so manga moriatao ami ko marata a rarad angkanan a btad.

86 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kanggonanaowa Ko Wata, Sii Ko Kambabatang Iyan Ko Islam (Proper Guidance of Children in Islam)

“Hay! Manga manosiya, kalkn iyo so kadnan iyo, a so inadn kano Niyan a phoon ko (Adam a) ginawa a isa, go inadn Iyan a phoon rkaniyan so karoma niyan, go miyabarmbad phoon sa Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 87

dowa oto so manga mama a madakl go manga babay - na kalkn iyo so Allah, a so gii kano makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga oripn o Allah na kalkn iyo so Allah na tanodi niyo a daa miya lawo' a maito mala ko kaoyagoyag goso alongan a mauri inonta na inosay o Islam ago piyaka rayag iyan. Na katawan tano a so kaoyagoyag na kha lambas tano amay ka maknal tano so kapki zongod o gii kandakl goso kap phaka talingoma o gopn khisarapiyag. Na sabap roo na so gii kambabawata na giyotoi mala a hadap o gii kapaka khakaromai, sabap roo na kna ba piyaka mmsa, a so gii kapaka thapi tapi na mona pona na go bo so kapmomoriyatao. Na mapapalihara so kadkl o warna o manosiya. Na sabap sangkai a sabot na so Nabi Mohammad na mini lapiyat iyan so kambabawata kaan makakal so kaatawi kiran go p'kha aloy so ngaran iran. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, so Islam na pizana niyan so kabnar o wata ko loks iyan saka maoto mambo so loks, kaan mapnto so kabnar o omani isa ko izik iyan, so loks na mibgay niyan so kananao a kababaya ko wata na sakamaoto mambo so loks na maka gdam sa siyap ko kaloks iyan. Samanoto na so wata na maka palihara sa pakatopo a mapiya, so kaatawi ron, so kababatao niyan, so kasasakodowi ron, go maririparado so kaziyapaon. Hay miyamaratiyaya na paganada niyo ko Islam so kataid go so kalulugari o Allah ko kaadn, ko toroan, bitikan, ago pangitaban a phakanggay rkano a gona goso manga wata iyo. So kaatawi na pkha baloy niyan so kaphagingd sii ko Islam ko pagonot iyan ago maphaka moyan iyan a bitikan ko kazozopan a btad, go so kapaka paparatiyaya na kapaki nggiginawai ko izik ta ago kapaka watani ko kasasalimbot, mada so kapanakoto, nago kapaka watanan ta so kalibotng o kambotakal na maka togalin ta ko sindao o Islam a go so bnar. So Muslim na misasanggolay ron so atastanggongan ko manga wata iran, bapiya so Qur’an na miya aloy ron, Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Tahreem 66:6

88 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Liyo ko kiphangndaon ko inimbawata ko kazinanad na kaloloksi a galbk so kindaon ko wata so kaonoti ko Allah agoso sogo iyan. Na omani pamilya na kailangan a katagoa niyan sa ginawa niyan ko katharo o Nabi a sogo on iyo ko manga wata iyo so sambayang ko idad iran na piton a dangn iyo kiran ko kini rampay ran sa sapolo ragon. Sii ko kanggitagita na pitharo o Nabi

â&#x20AC;&#x153;Babsn iyo ko manga wata iyo so kapamana goso kaplangoy.â&#x20AC;? Na amay ko so loks na diniyan aya katatanodan angkaya a Hadith na khi iza kiran aya sa alongan a mauri sabap ko kinindaraynonn iyanon. Palagowin iyo so manga wata iyo ko naraka a khapakay a giyotoi onga o kadaa plang ago so kabosao ago di misosorong a plano a khasabapan sa kapakala o manga wata tano sa di ba ozor ba zonggod ka badn p'kha darodos sabap sangkoto a di masosowa a kambiat, daa sowa iyan, kawiwiswisi, katatarantado. Na bgan iyo ko manga wata iyo so permero a toroan bapiya di maka okit ko maporo a biatan phoon ko manga eskuwelaan a elmaniya ago kapapaatiyaya. Na saparn iyo ko manga wata iyo oba iran pagandisann so kaporo o kapagin'tao niyo, go oba siran maya sabap ko kapopobre, a maka khaka rbn ko omani isa rktano. Na aya taralbi na matharo tano kiran go misonggod tano siran ko kapanagontaman ko kapaganad adi sa batano siran dn poyapowi sa di phaka sangkay a elmo, kagiya so elmo na isa dn oto ko manga saye a ini sogo o Islam a kathontotaon phoon ko saloyota taman ko kuba. So pamikiran a aya maparoli na so disan sold, aya maana na so matag gii kapaka zangoling ko kapaganad sa daa moayan iyan na adn a polimposan iyan a diphakasoat a thothol; kagiya pd sangkoto so miya kathalogdam so kanayo o kapamimikiran, na so kadaklan na miya rozang sa kapamaka sakiti kapagin'tao, odi na giyadn a ginawa iran na mimbaloy a paka tngl ko ingd. So manga loks na kailangan a kasabotan iran so gii ran kindolonaan ko manga wata iran, maosar iran so permero ago ana raradiyan a okit ko kambabawata,' ko kap'phaki ilain kiran ko gagao ago kapdi kaan siran mamaka la a tongkaya tao. Pitharo o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratu Isra 17: 23-24

Na inipaliyogat o Kadnan ka a da a pzoasoata niyo a inonta Skaniyan, go (phiyapiya i niyo) so mbala a loks sa samporna a kaphiyapiya. Na o raota ko kamamasai rka so kaloks o isa sa dowa oto, odi na tanan siran, na ding ka kiran ptharoa i kharimorng ako, go ding ka siran phrarasnga, go tharoang ka kiran so katharo a kapagaadat. Go pakainayang ka kiran so gowagoway ko kapangalimbabaan, phoon ko kalimo, go tharoang ka a: "Kadnan ko, kalimoon ka siran lagid o kiyapagoyagoyaga iran rakn ko kayto akn."

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 89

So manga loks na kailangan a masisiyap iran so manga wata iran, mabaloy siran a latusi kailay ko p'khisorat go p'kha batiya;. Ko manga sakilang kalinggi iran, taman ko manga layok iran , so darpa a pzongowan iran, so gii kiran gii kapaka pagyan yana, go mada so kathomo kazoramig. Manga loks akn a manga Muslim, tano dan tano a sktano a manga loks na atastanggongan tano so kip'phangndaon ko manga wata tano ko ontol a endaowan o agama. Go paliogat rktano a kambabsa tano ko manga wata tano, ko kazambayang, ko kaphowasa, go so sarig, sa lalayon tano kiran p'khisapar so langon a marata. So manga loks na ini paliogat kiran so kazinanada iran ko manga wata iran. Pitharo o Nabi

â&#x20AC;&#x153;Da a makalawan ko kazinanada ko wata sa mapiya a parngay a mibagak o loks ko wata iyan. (Tabarani)â&#x20AC;? Na aya samporna iyan na mapamola niyan kiran so kapkha babayai ko pd ka a tao, malolao ko pd a lolot, bara adatn ko malobay na p'kha babayaan so maroni. Na andadni kasowaangka san na so Allah na taofican ka niyan, na so wata na makala ko biatan a siyap, kananao, kaongo, ago kapaka lalangas, na maka la sa masiyapn a tao. Ya Allah na lidasn kamingka ko karataan o kada a plng, da a moyan iyan a katharo, ago so mararas a kapakimbobono, ago kalipdsi kpit, na tabangi kamingka sa mbaloy kami a masiyapn a loks ko manga wata ami.

90 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kapiya Kambobolawasan Ago So Kaplompio

(Health and Sanitation in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 91

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, so Islam na samporna a limo ko omani Muslim, limo ko manga kaadn sabap sa so Islam na piyanagotiyap iyan so langowan taman, so maka pantag ko kapiya o kambobolawasan ago so kaplimpiyo, na piyaka bandsan o Islam a kazalisaya niyan ko importante a endaowan o Islam ko kapiya o kambobolawasan ago so kaplimpiyo. Hay manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah na go niyo siyapa a ginawa niyo, ago so manga moriya tao niyo phoon ko kabinasaan go kasakit ko donya ago so kararas a siksa sa alongan a maori. Isa ko kabinasa ko kapalawas o manosiya ago so ginawa niyan, na so paniakit go so kalobay o lawas, sabap sangkanan a rason na so manga rason go so manga okit a kapaka lambas o paniyakit ago so manga sakit na ka alangan. Miya aloy ko katharo a maongangn; So satbi a alad na tomo a di so perak a bolong. Inoto siyapa so kambobolowasan kagiya so kapiyai lawas na malai timbang ko manosiya na so kapiya o lawas iyan na mapaka pnggagayan iyan so galbk iyan, na malbod ago makhap a romarararad. Pitharo o Nabi

“So mapaparatiyaya a thithikna na tomo ago mapiya a di so malobay a mapaparatiyaya.” Isa ko kakhi laud ago kapkha da o poonan o paniakit na so kaplompiyo ago so kazoti na sii ko pangilay layan o Allah na pd anan ko simba. So Abu Musa Al-As ari (ra) na miya panothol iyan a pitharo o Nabi paratiyaya. (Muslim)

a so kazoti na sagintas ko

Inoto so kazoti na sagintas ko paratiyaya? Aya rason na so simba na di khatarima ago di tharimaan o Allah odi sowaa o tao a masoti ago maka niat go mapaparatiyaya aso pangn'ngkn iyan ago so inomn iyan na phoon sa soti go legal a paka poon. So kasosoti o niat go paratiyaya na aya onayan a tomadng o langon o mapiya galbk na oda a sambayang on na di khatarima , so tao a gii zoti na p'kha babayaan o Allah a masalinggagao. So Allah a lbi a maporo na pitharo iyan sa Suratu Tauba 9:108.

“Di ka on pzambayang sa dayon sa dayon. Mataan! a so masjid a pimbalay makapantag ko kapangongonotan (ko Allah) ko paganay a gawii; na aya patot a rong ka zambayang. Katatagoan sa manga mama a pkhababayaan iran a kasoti ran; na so Allah na pkhababayaan Iyan so manga barasoti.” So Allah na p'kha babayaan iyan so gii zoti, go plindingn iran a ginawa iran ko phaka marata go phaka margn.

92 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Miya panothol o Abu Huraira (ra) a miya tharo o Nabi

“So kakowai sa rimorng ko lalan na maana so kakowai sa saye a khasabapan sa margn ko lawas o isa tao, so kambobolawasan iran so ginawa iran, go so mripript iran, lagid o miya ropta baso, sorok, marzik a popot, titi, ago manga tai a ayam, goso pd anan na lompiyo so lalan ko phaka rimorng on, pdon so kapaka lilinya ko kapharking, na mapa ki ilay o Muslim so bontal iyan a mapiya ko walay niyan, lama, lalan iyan sa masgit, sa madrasa, go so gii phondowan a tao.” So mambo so khigagalbk sa governo, na kailangan mambo a mabin ntay siran a mapiya ladiyawan, ko kaplompiyo ago kazoti, na go irampay niyan ko manga pd so kaplompiyo go ao kazoti, sa aya hadap na marn so sabap odi na p'khambowatan o paniyakit ago so pthorarak a sakit ko ingd, ka opama daa paniyakit na so manga tao na khagngman iran so so kapiya o kapiyai lawas a phaka tonda sa bagr, ago kaaato ko bapiya antonaa, mlagidon so kangodaan odi na loks sa mama babay. Giyanani sabap a so kap'pha ka blanga ko kambabawata ko Islam na ana masa niyan a miyaosorot, amay ka aya mindiyatoron na so ana kapaar iyan a binaya on. Kagiya mambo a an kapalagowi so kamoralaan odi na pelegro ko kambobolawasan o tao ago so ikaririga odi na so mikharitan, giyangkanan a pagalad ago panagotiyap ko kambobolawasan na pd anan ko manga sabap a miya aloy ko kap'phaka olada ko masa ko gii kambabawata, giyanani kiya paka zanggoling o kiya aloya ongkon o Nabi . So Jaber ben Abdullah na miya panothol iyan a Hadith: a miya aloy niyan a: “A skami a tig o manga Sahaba na gii kami magazl maana p'phokasn ami ron ko masa giyami kambabangonan sa walay aso Qur’an na ip'thoron, maana da niyan saparn.” Na sii ko isa thotholon na: “Pzowaan ami so kap'phokasaon ko masa kambabangonan sa walay ko masa o Nabi mini khiyaon na da niyan kiran saparn.” (Muslim)

Aya hadap sangkai a kap'pha ka blanga ko masa ko gii kambabawata na an kabgi so ina sa mazokod a kotika a kaanon sowi so kabagr iyani lawas ko masa karirimbit iyan, sii ko masa kap'phaka sosowa niyan ko ikaritan iyan, go sii ko masa a kasisiyapa ko ina pantag ko kapiyaan o wata. So kabagr o kambobolawasan ago so kapiyao lawas na mala oto a limo a ini bgay o Allah ko omani isa, kagiya so bagr ago so kapiya o lawas na khaparo niyan so Muslim sa milakad iyan so galbk iyan, na maparo niyan siran sa makanggalbk siran sa kalbihan ko masa iran. So Allah na ini oyat iyan ko ina a kapaka sosowa niyan ko gopn ini kharitan, a komakalilid oto a bontal o kap;phaka laolada ko masa ko masa gii kambabawata.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 93

Pitharo O Allah sa Qur’an: sa Suratu Baqara: 2:233

“Na so manga ina na pakasosowa iran so manga wata iran sa dowa ragon a tarotop a dowa oto, sii ko taw a kabaya iyan a katarotopa niyan ko kapakasoso. Na paliyogat ko ama so pagpr kiran go so nditarn iran sii ko adat a mapiya. Da a iphaliyogat ko baraniyawa a rowar ko khagaga niyan. Di rasayn so ina sa sabap ko wata iyan, go di pakargnan so ama sa sabap ko wata iyan, na paliyogat ko waris (ko ama) so lagid oto. Na amay ka kabaya iran a kapakagnka on somoso sa piyagayonan iran, go kiyapagodasaan, na da a dosa iran on. Na amay ka kabaya iyo so kapakasosowa niyo ko manga wata iyo (ko salakaw ko manga ina iran) na da a dosa niyo igira a minibgay niyo kiran so tndan iyo kiran, sii ko adat a mapiya. Na kalkn iyo so Allah go tangkda niyo a mataan! a so Allah na so gii niyo nggolawlaan na phagilay Niyan.” Pangninta ko Allah a ibgay niyan rkatano so limo a kapiyai lawas, kabagri lawas, so rarado kapiyai akal go pamikiran. Na aya kaposan iyan na: siyapn tano so mbabalibta rktano ko phamaka radiya laoton phaka binasaon ko kapzaspa niyanon. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

94 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kalbihan O Halal

(The Importance of Halal)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 95

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim ana kalkn iyo so Allah a lbi a maporo go onoti niyo skaniyan kaangkano maka slang sa maliwanag sangkai a donya na samporna sa alongan a mauri, Hay manga oripn o Allah na takika niyo sa ginawa niyo a so agama na sii bo ko Allah na sa khabayaan iyan na ayabo mapnggolaola go skaniyan boi pthoro ko kabaya iyan, so Allah na siyogo iyan so Nabi Mohammad na biyaloy niyan a maporo a Imam go olowan, na di niyan tharimaan a so bapiya antawaa taman sa di ran pkhi odas ko Nabi so kokoman iyan go so decision iyan. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Nisa 4:65

“Na kna, ka ibt ko Kadnan ka, ka di siran khabaloy a mapaparatiyaya, taman sa di siran rka makikokom ko simokt iran, oriyan iyan na da a magda iran ko manga ginawa iran a sangkal ko inikokom ka, go mbayorantang siran sa titho a kambayorantang.” Na so kiya sogoa o Allah ko Nabi halal ago haram.

a ganti niyan ko lupa na piyaki osay niyan so mbidaan o

So Nabi na pizalisay niyan so kazalimbotawan ko halal go so kaiimportante niyan, lagid o kababaloy niyan a patot ko Muslim a kazokat iyan sa halal, na so halal na mapayag na so haram na mapayag na so p'kha sobakatan sa tig na kailangan a kapaka watanan. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Baqara 2:168

“Hay manga manosiya, kang kano ko nganin a matatago ko lopa, a halal a mapiya; go di niyo pagonoti so manga okit o shaytan, ka mataan! a skaniyan na ridoay niyo a mapayag.” Go pitharo iyan pn sa Suratu Baqara 2:172

Hay so miyamaratiyaya, kang kano ko manga pipiya ko iniriskhi Ami rkano, go panalamati niyo so Allah, o skano na Skaniyan bo i pzoasoatn iyo. Miya panothol o Nu'man Ibn Basher ko isa a Hadith: Mataan a so halal na mapayag go mataan a so haram na mapayag go ana lt iran a kasosobakatan a di oto katotokawan o kadaklan, sa tao a siyapn iyan a ginawa niyan sangkai a khikasosobakatan na sabnar a miya siyap iyan a ginawa niyan ago so n'gn'ganon, na sa tao a misomboron na lagid o pananagikor a gii managikor ko marani ko galingan a maito bo na 96 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

phaka soldon, Hay manga manosiya' na omani Datu na adn a galingan iyan, na aya Hima o Allah na so langon a hiyaram iyan. Na adn a matatago ko lawas o manosiya a sakowit a sapo a pmbaloy so lawas a mapiya o maka piya oto. Na o makarata na pmbaloy so langon o lawas a langon mambo marata. Na tanodan ka giyoto so puso. Pitharo o Allah: sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an sa Suratul Baqara 2:168

Hay manga manosiya, kang kano ko nganin a matatago ko lopa, a halal a mapiya; go di niyo pagonoti so manga okit o shaytan, ka mataan! a skaniyan na ridoay niyo a mapayag. Na amay ka ngg'da g'daan tano so kaiimportante o halal ko kauyagoyag o Muslim, na so Islam na agama a isskl iyan go iin'ngkaan iyan so kalimpiyowa ko pangngkn ago so panginginomn. kagiya so pangn'ngkn agoso panginginomn na kna ba sii bo phaka rarad ko badan ka taman ko gii kapagagama na p'kha raradan iyan. Ika dowa na pagithod ko Muslim a kasiyapa niyan ko p'khambowatan ko kaoyagan iyan o ino phoon oto sa halal antawa di. Na lagid dn anan mambo a so bigan sa kapaar sa kapagolowani ko madakl a tao sa maka paginontolan siran mambo. Aya maana ini na so halal na maka rarangkom a basa a pzalg ko omani sakilang kalinggi o Muslim. So kiya pagtiga ko halal ko p'kha ragon na miya zalisay o manga Ulama. Phoon ko daon pn kidataan taman ko kinindagang'non. Phoon ko kasosokodi ron a malilimpiyo para ko kipndataanon ko manga padian. Na giyanan na matag badn makalook ko pamikiran a halal, na so sabaadon na so katitikayi tano ko manga okit a kaoyagan tano, malilimpiyo a da mizinandawaga go ba kiyasaogi, lagid o pirak a phoon sa kiya panolis, kiya praransam, kiya paman'khao, kiya zoborno, kiyandonsiyan, ago so kiya radia laoti ko pamirak o madakl a tao. So Allah a lbi a matao go lbi a p'phakan'g, katawan iyan so misosoln go so mipapayag, kna ba tano pthorooni bapiya antawaai maka zasala. So Muslim a masasabot iyan so Atoran o kaoyagoyag ko Islam na skaniyan so mai-in'ngka iyan, a so Agama na inisapar iyan so langon a okit a kapaka sokat a phoon sa di Halal. So Islam na piyaka langkap iyan a so langowan o sokatan na di Halal amay ka maparoli sa da kaosari sa panagontaman ago kalogat so kiya paroli aon. Giyai rason a so Islam na mala a kiya osaya niyan ko kapaka sokat sa Halal, kagiya so saye a miya kowa sa da kaon pagating sa maitobo' odi na dakaon malogat na dakaon makandarasag sii ko maporo a galbk ko kalangkapan odi na komakamal go paktoriya na giyotoi miyakowa sa di Halal. Sii ko pd a onga o galbk na pitharo o Nabi kamara o ating iyan.

a bgan ka ko sosokayan so sokay niyan ko dapn

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 97

So manga Ulama ko Islam na miya tharo iran: a so miyaka sokat sa tamok a pilogatan iran na kna ba giyaboa kakha paroliya iran ko iphaka piya ginawa ka permiyowan siran sa maka sold siran ko sorga. So Islam na piyoday niyan adi kaphaka ozor so kapphangin'sopi ko tamok o isa tao, amay ka so galbk odi na dagangan ko Islam na ini sapar. Giyai so dagangan a kazozopa ko tamok na kna ba giyabo a kahaharam iyan ka mala ana a dosa ko Islam. Samaoto na pangnika ko kadnan ka so marayag. Sa pangni ka sa kapangalimbabaan go kathapapay. Na pagadatingka so manga kaadn iyan ka p'khababayaan o Allah so mapiyai galbk, pangni angka so okit a iphaka rani ko Allah, ambaloy ka a mapaparatiyaya ko loks ka go mapiya kai adat ko manga dadashg ka a go so kadandan o madakl a tao, kagiya so Allah na sisiyapn iyan so langon a khasalimbotan ago di iphaginontolan. Pangni ka sa toroan ko Allah go kalkn ka so Allah go ron ka panarig, tatanodingka a p'khan'g ka o Allah na pangni kaon sa maap kagiya langon a tatadman iyan so Allah na phaka paroli sa kapipiya ginawa, paka rani kaon sa kapzalawatingka ko Nabi ka tayokopan rka o Allah so langon a kadiyat ka. Na sa tao a salawatan iyan so Nabi sa maka isa na takpnon o Allah sa maka sapolo sa safaatn o Nabi ago kababayaan ka niyan. Pangiloba angka so kasosoat o Allah sa phiya piya ingka so manga wata a ilo. So malobay bapiya sodn so manga mranaranap ka ika limo o Allah so oripn iyan a malai gagao, pangnika ko Allah sa mapanas so langon a kandosa ko puso oka, kasiig go so kaphanakitangka ko Muslim, go kapmbgay ingka sa pando, go so kapiyai parangay ko langon a kaadn. Pangni ka sa toroan ko Allah sa pananggila ingka so marata a thatampat ko n'nga odi na pandoan o ginawa ko kandosa. N'nga go kitaralo o baya a ginawa, na siyapangka so kailayingka ko di khapakay, na pindiyarangka aka a dila aka ko katharo a marata, na pananggila ingka so langon o paratiyaya, galbk, katharo, a da pakaya o Allah, Pangni ka sa toroan ko Allah sa magiklas ka go masongkad ka so sogo o Allah, na o magiyaya ka na makowangka so langon a pangningka a mapiya go phakanggaya gona.

98 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kaplompiyo Ko Kambabatang Iyan Ko Islam (Cleanliness in Islam)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 99

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, hay manga Muslim na pangni kano ko Allah go simbaa niyo a skaniyani somosogo ko kaplompiyo, ka giyanan so Islam kna ba sobo so badani plompiyowan, ks pdon so kapaka gdam go kapamimikiran a giyanani gonsi o samba ko Allah, kagiya aya tharimaan o Allah na so soti ago lompiyo. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Maeda 5:6

“Hay so miyamaratiyaya, igira ithindg iyo so sambayang, na onabi niyo so manga paras iyo, go so manga lima niyo taman ko manga siko; go sapowa niyo so manga olo niyo; go (onabi niyo) so manga ai niyo taman ko dowa book a ai. Na amay ka madidiyonob kano, na phaygo kano. Na o pkhakasakit kano, odi na kapantagan kano sa lakawan, odi na miyakaoma so isa rkano a phoon ko diyamban, odi na miniprorada iyo so manga babay, go da a khatoon iyo a ig, na thayamom kano sa botha a soti, na sapowa niyo ron so manga paras iyo, go so manga lima niyo. Kna a ba kabaya o Allah i ba kano Niyan snggay sa margn, na ogaid na aya kabaya Iyan na ang kano Niyan masoti, go an Iyan matarotop so limo Iyan rkano, ka an kano makapanalamat.” Go pitharo o Nabi

“So kaplompiyo na sagintas ko paratiyaya.” Samanoto na amay ka pzambayang so tao na kailangan a makanditar sa lompiyo , malimpiyo so darpa a pzimbaanon so Allah so badan, taman ko panarima, kamamanosiyai, pamikiran, so kaatawi ko bara samba, Pitharo o Allah sa Suratu Anfal 7: 31

“Hay manga moriyataw o Adam, solota niyo so mapiya ko nditarn iyo ko oman i wakto a kapzambayang. Go kang, kano go inom kano, go di kano phanobra. Mataan! a Skaniyan na di Niyan khabayaan so pphamanobra.” So apo o Nabi a Hassan a wata o Ali na nditar sa mapiya go lompiyo ko kapzambayang iyan, na ini izaon oto na pitharo iyan a so kadnangko na lompiyo go soti na p'kha babaya ko kailaya niyan ko oripn iyan a masosoti go lompiyo go ini sogo iyan a kapharayasan o oripn ko kazong iyan ko masgit.

100 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Hay miya maratiyaya ko kaisa isa o Allah na sabap ko singayo' tano ko kasoti, kalilimpiyo, go kasosoti o pirkhar khaban o lawas, na piyaka toron o Allah so oran ko kawang a liyoliyowan ko limo iyan ko omani isa. Pitharo o Allah sa Suratu Anfal 8:11

â&#x20AC;&#x153;Gowani na iphkolob Iyan rkano so toratod, a sarig a phoon Rkaniyan, go pthoronan kano Niyan a phoon ko kawang sa ig, ka an on misabap a kasotiya Niyan rkano, go an Iyan rkano maylang so pangangalk o shaytan, go an Iyan matkhs so manga poso iyo, go an on misabap a kapakabkna Niyan ko manga parapara.â&#x20AC;? Hay manga Muslim na giyangkai a sabdan na aya miya bals iyan na so kadnan na ini toron iran so oran phoon sa kawang kaan maka plimpiyo so manosiya ko lawas iyan, pamikiran taman ko ginawa niyan, ka aniyan mipagawa so marzik kagiya so kalinank o lawas na maphaka libre niyan so tao ko kasakit go sakit, na giyanani pamikiranon o Islam na giyanani ongangn ko kapagabdas ko dapn kazambayang. Liyo san manga pagariko go manga babay akn, na so kaplompiyo na kna ba siibo ko lawas o pithanggisaan. Ka sii pn ko manga walay go so mbabalibtaon, ka so Islam na pd dn ko piyaka mbkn iyan so kapaka moayan o taman ko toilet o walay a rapg dn oto o kaplompiyo, pd a manga sabap a kini pdn san o Islam ko kaongo niyan na sabap sa ini sapar iyan so kaptitii ko manga bowalan go so manga lawasaig ago ini sapar iyan so kapmarziki ko manga karsada, ataga kayo go manga khika sisirongan a darpa. Giyanani sabap sa so Muslim na pd sa siyapn iyan na so kaplompiyo, ka giyai na iphaka ozor go kaphaka mangoaw o kaphagingd o Muslim. Na pd pn sa kailangan na so kapiyao kambobolawasan, kaplompiyo a giyoto na mamantk a kikakampt ko kamapiyaan o madakl a tao, so gii kapakimbolong sabap ko gii kapaka thalogdam sa phanogalin a sakit, go didn khalpayao a sakit, na sii oto miyatimpanao ko mitataog a tao odi na ingd a bigan iyan sa osayan so kaplompiyo odi na mappnto' a skl ko kaplompiyo go kasosoti o lawas. Na aya sopaka anan na kapmarzik na malbod a kaphaka tonda iyan sa paniakit a gii thamonsoyan o phaka radia laot a sakit. Taman sa babagowai na miyaka laolad angkai a phaninggas a sakit a SARS odi na phaka tilk a maninizoy ko phagondas a mabobokhar, Serous Acute Respiratory Syndrome, a aya kiyatokawiron o manga giion thoka tokao na miya ka gmao a phoon sa phaka binasa a old a mmbkn ko marzik a phakapoon ko marzik a phoon ko manosiya', a phaninggas a sakit a kiya tokawan o phoon sa Canada a Dr. a si Dr. Glenn Sheperd a skaniyan so miyangon sa maninizoy a tompokan ko thambidan o awida acal ko rarb go so di kha bolongan a manga sakit a p'kha osar o tao phoon ko di limpiyo a sapo a so baboyi tomadng iyan. Na bapiya pni kahaharam o sapo a baboy ko Muslim go sii ko Yahodi ago Christian na di mambo mapiya o ba badn pmbbonoa sabap sa haram ago marzik, ka saginda dn o pd a kaadn go maapd ko kapaka thithimbang o gintasan a di tano kaip. So domadayamang a kabibin'san ko Halal na pagithod iyan a kalilimpiyowaon ago kasosoti niyan. So kaplimpiyo na sagintas ago babid o kapagin'tao o omani Muslim.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 101

Na sangkai a adat na pitharo o Nabi

“A di ka phaminasa go di ka mambo phaki binasa.” Ogaid manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na o ilaya tano so piyaka ratarata sa ginawa a btad o manga bndagan a ingd tano imanto na matarima tano a ika rrzik tano a da tano mipagandisan so kaplimpiyo ka so bala tano sa paratiyayai maka phagandisanon. Na samanaya na thawagn akn so omani isa rkano a ka in'ngkaa tano sangkai a skl. Ka zizii rktano so Qur’an go so Hadith na o izandoayan tano aya ko olaola tano na maka pagingd tano ko miya limpiyo ko paniakit na mapokas tano ko kalobay na misong sa maka daag tano ko donya na samporna ko alongan a maori. So Islam na kna ba Agama bo ka Atoran a tangkd okit o kaoyag, na mitotompok ko omani sakilang kalinggi o omani isa, na so panarimai onayan iyan, a miya tarima ko kiya okitiyan sa bilangan. So kaoyag na tomotogatk ko palihara a ana poonan go tombok a ini goris, ko kdgan a kapzogot a daa diyangka iyan, so kaoyag na pzogot ka kaa akhirati bapiya kadidiyangkai ko donya . a miya tndo a dowa titik, a kiya sabapan sa so Islam na da niyan lti so donya moriya gawii. A di niyan mapaka pmblag . so lagid a di kapaka pmblag o Agama ago so kandatu. Ya Allah, na ogopi kamingka sa maka thaubat kami, ago maka pangongonotan kami rka, na tarimaangka so pangni ami, na paki gdamn ka rkami so kananao rila aka, ago so kapiya o maap ka, na siyapangka so manga puso ami sa ba ana pd a mazoasoat ami a salakao rka, na pda kamingka ko pkha babayaan ka, ago p'kha babayaangka iran, na palihara a kamingka ko donya go sa alongan a mauri, phoon ko langon a problema ago kannngai. Baloya kamingka a thata papay rka sa masoln mapayag. Na baloya kamingka a pd ko miphiyapiya. Ya Allah na kalimoon kamingka go so manga datu ami agoso manga Muslim, ya Allah na tarima angka so pangni ami.

102 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kapmbtsa Go Kaphagala Dalada Ko Mbabalibta

(Preservation and Protection of the Environment)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 103

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko go manga babay kn ko Islam a khipagaadatan. So Islam na tanto a malbod pamikiran, phoon ko panagayanan iyan ago so sogoan iyan, na phangiloba sa malbod a bontal ko pamikiran iyan go bntal iyan, na sabnsabnar a so pamikiran o Tawhid ago saliyante o Allah na mini togalin sa malbod kasabotan ko Sharia Islamiya. Giyangkanan a Shariah na paganadan a sagit mambo o Aklim a Haram, na di niyan kaphanarsaran so darpa a dion phaka mangoao so ka pagalada ko pathamo tamokan a makamomoayan, na so manga limo a mabbts na miyaka gmao para bo kapalihara o manga kna ba tagam a mranaranap, go so phakambowat ko ragat a go so kalasan ko obod ko gii kangg'kaa ko mbabalibta sii ko Islam. Hay manga oripn o Allah na sabotaniyo a so Allah na ini bgay niyan rkatano so manga limo sangkai a donya, di khatamanan a mbobowalan, na pinggonanao tano niyan ko Agama niyan kaan tano makadaag sangkai a donya, ago maka paroli tano sa balas ko kapakanggalbk tano sa mapiya pantag ko khaori a alongan, na giyanani hadap go singayo' o kaoyagoyag. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratu Baqara 2:164

“Mataan! a adn a matatago ko kiya adna ko manga langit go so lopa; go so gii kapakazambi o gagawii ago so dawndaw; go so manga kapal a pphamangtas ko kalodan sabap ko nganin a phakanggay a gona ko manga manosiya; go so kiyapakatorona o Allah phoon ko kawang ko ig, na inioyag Iyan oto ko lopa ko oriyan o kiyapatay niyan; go biyarmbad Iyan roo so oman I baraniyawa; go so kapkhaalinalin o manga ndo, go so gabon a pawnotonot ko pagltan o langit ago so lopa - a titho a manga tanda ko pagtaw a pnggdagdaan iran.” Giyangkai a manga sabdan na inindao niyan rktano sa kapananagotiyapa rktano o donya a sktanowi manga khalifa o Allah a inadn iyan, na giyanani hadap go apta o kiya oyag ko donya, na bapiya antonaa dni masosowa na masimba tano skaniyan a daa isakoto tano ron. Giyai okit a samba a singayo tano, na kasabotan tano a so simba na kna ba katharo bo odi na kazambayang bo go kaphowasa, go kanaik, sa maka isa bo, ka so simba na sii ko pakaasal na go so kamamataaniron na onot ko manga pandoan go so endaowan a kapangintohan a maoonay ko Qur’an go so kasongkada ko endaowan o Nabi sa maka phanalamat tano ko kadnan ko bapiya antonaai mapiya o nganin a mapnggolaolai miya paroli tano ko donya pantag ko akhirat. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so kambabaloy tano a Muslim na kailangan a zzbn tano so manga pandoan o Allah go di tano dapayin a kipnggolalann sii, na so katataralbi niyan na ogop kano go btsa niyo go siyapa niyo so manga saye a ini bgay niyan ko liyawao

104 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

lupa sa ditano khasar a pandapat ko kaoyagoyag. Sangkai a manga kaadn na na sktanowi makatitikay ron. Giyangkai a sabdan na piyaka tokao tano niyan sa kna ba aya tano bo ziyapa na so manga ginawa tano ka sopn so kamgtsa tano ko manga niyawa tano ago pathamotamokan, ka so Allah an ini sogo iyan rkatano so kasiyapa go kapaliharaa ko manga kaadn iyan, so lupa, so ragat, go so manga saye a go so manga paraniyawaan a ini bgay niyan, So Nabi na kabaya iyan rktano so kababayai tano, kasiyapa tano, kambtsa tano, ko mbabalibta rktano. Ka sii ko kababayai ko mbabalibta rktano sa daa baon maitobo a niat sa kabosao, ago so kapkharadiya laoti ko manga kaadn na pitharo o Nabi a kababayai niyo , kapdiin iyo so sii ko liyawao lupa ka kababayaangkano o si ko langit, sangkai a Hadith a miya aloy akn, na pitharo o Nabi a so kababayai go kapanagotiyapa kna ba giyabo a kapkha babaya ingka ko manga tao ka pka onoton so manga pd a manga kaadn. Na mipantag sii na so tao na di kasabapan sa kabinasa o bapiya antonaa ko liyawao lupa ka pitharo o Allah sa Suratu A'raf 7:56

“Go di kano phaminasa ko lopa ko oriyan o kiyatanor iyan, go pangni kano Ron sa makapantag sa kalk ago arap; Mataan! a so limo o Allah na marani ko miphipiyapiya.” Samanoto na so kambabaloy tano a Muslim na kha songkad tano so endaowan o Sharia. Na dika maka pzarog sa masagolaon go kabinasa anon sa bapiya antonaai paka btad iyan so ginawangka go so siringan ka go so langon a pd a kaadn ko donya go sii ko manga ragat. Pitharo o Nabi

”Dika phaminasa na dika mambo phaki binasa.” Sangkoto a kiya bgi niyan sa Wafsi hidayat ko manga tantara iyan sangkoto a oras iyan na, ini sapar iyan kiran so kabinasai ran ko manga tao, a liyoliyowan ko gii maki thidawa, so miyakatoa, so babay wata, go so manga darpa a pzimbaan, a go so kaphamotola ko manga kayo. Na miya in'ngka tano a so Islam na ini skl iyan so kasiyapa go kambtsa ko onayan o pakabtad, ago so langon a ini sarig rktano o kadnan tano, na so Islam na piyaki in'ngka iyan rktano a di tano mabaloy a taliyolaan, ko bapiya antonaa a malai gona ko tao, na tano binasaan so bapiya antonaai matatago ko liyawao lupa go sii ko ragat. A giyoto na langon inadn para ko manosiya'. Pitharo o Allah sa Suratu Isra' 17:26-27

“Na bgan ka ko tonganay so kabnar iyan, go so miskin, go so gii mlayalayag a makakhakadiyat a miyakawang sa lalan. Go di ka phamagola sa kaplaga. Mataan! a so manga tawlaan na

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 105

miyabaloy siran a manga pagari o manga shaytan; na aya btad o shaytan na moongkir ko Kadnan iyan.â&#x20AC;? Na giyanan dn, a sadn sa kailangan tano a kamapiyaan o manosiya na kailangan a kaphiyapiyaan go kaingatan sa takdir samanan dn so kini sogo onon o Islam, pdon so kapanombali sa ayam, kapanganop sa papanok,ago so kapanginsda' sa bapiya antonaa galbk sa da sabap iyan, ago khatarima a singayo' na kapananggilaan ago di mamondas, so ribat a osayan ko Islam ago so kapzalonoi ko endaowan o Islam, na kailangan a mitarg, so Muslim sa dadn a page'maanon, na masimba niyan so Allah, na pagadatan iyan angka a thatampat a sogoan a go masongkad iyan so Nabi . Aya kaposan sii na ipagoyat akn rkano a kaonoti niyo ko Allah a go so kasongkada niyo ko Nabi na paka slangn tano o Allah sa maliwanag sangkai a donya na samporna sa alongan a maori, na nggonanaon tano o Allah sa ontol a lalan go rilaan tano niyan. Ya Allah na bgi kamingka sa malaa elmo ko Islam na tatapa kamingka ko ontol a lalan taman ko gawii a mithoona ami ska a mababaloy kami a manga Muslim a da kami maka silay phoon ko Agamangka, Ya Allah a kadnan o langon o kaadn, na paki ilayin ka rkami so bnar a bnar na rizkii kamingka sa kaonotan ami na go paki ilayin ka rkami so ribat a ribat na rizkii kamingka sa kapananggilai amiron.

106 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Kabnar O Manga Mama

(Rights of Men)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 107

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so Allah na da kano sogoa sa kasimba aniyoron ka kagiya kailangan kano niyan, ka dadn a kailangan iyan ko langon a kaadn, na siyogo kano niyan sa kapakanggalbk iyo ka kagiya kailangan iyo, so manga galbk iyo na di maka ontol odi na so kadodoniyai niyo odi na kaaakhirati niyo odi kano ron maka sarig. Hay manga oripn o Allah na kalkn iyo so Allah na progorogod kano ko manga kagagawii go manga kadaondao, kagiya giyanan matag anan manga sagintas ko manga khasagadan ka a manga oras ka ko donya aka ko kakha soldingka ko khabolosan ka. Na oman somagad so gawii na p'phaka ranika ko alongan a maori na p'kha talikhodan ka so donya aka, na sa tao a panagotiyapn iyan so oras iyan sangkai a manga gawii na khaparo ron so miphakarani niyan ko kadnan iyan na maka daag skaniyan, na ini kalimo so miya kasowa ko masa niyan, go so kazalimbtad a mini a miyazarat ko miya ipos iran, na ini kalimo so kiya tokawan iyan so kaphaka gaga o Allah, ko gii kapaka zambi o kaoyagoyag go so p'kha tanaan iyan a ongangn a go manga pagn's. Hay manga Muslim a khipaparatiyaya ko Allah na pitharo o Allah a maporo' sa Qur’an sa Suratu Ahzab 33:36

“Na da mapatot ko miyamaratiyaya a mama, go da ko miyaratiyaya a babay, igira a adn a inisogo o Allah ago so sogo Iyan, a sogoan, oba adn a mabaloy a bagian iran a kambayabaya ko okit iran: Na sadn sa sorangn iyan so Allah go so sogo Iyan, na sabnar a miyadadag sa kadadag a mapayag.” Na sa pd a ayat na pitharo o Allah sa Suratu Nisa 4:34

“So manga mama i pakathatandingann ko manga babay, sabap ko kiyapakalbiya o Allah ko sabaad kiran ko sabaad, go sabap ko kiyanggastowa iran ko manga tamok iran. Na aya manga bilangataw a babay na so pphamangongonotan, a khisisiyapn iran sa masoln so piyakisiyap o Allah. Na so manga babay a ikhawan iyo so karikor iran na pangthomai niyo siran, go awai niyo siran ko manga igaan, go dan'ga niyo siran; na amay ka pangonotan kano iran, na di niyo siran pmbabanogi sa okit (a salakaw): Mataan! a so Allah na tatap a Maporo, a Lbi-a-mala.” Ogaid na so kadaklan ko manga sarza tano a manga Familiya na diran oto khasongkad. Kagiya sii siran matatago ko pakabtad a so manga babay odi na so manga ina na aya gii nggagamokay sa kapagpr, a so manga datu na matatakdir o manga darodopa iran, a giyanan na sopaka o Sharia a mapapadalm ko Qur’an a go so sabdan o Rasulollah, pitharo iyan: A didn makadaag so pagtao a piyaki thandingan iran ko babay so btad iran.

108 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na siyabot tano sa sabdan aya o Rasulollha

“A so manga bae na isalog iran a ginawa iran sa kadatu go siyap o manga darodopa iran, o kabaya iran so limo o Allah, so manga mama na adn a kabnar iran sa ndowadoway siran odi na mamangaroma siran sa dowa, tlo odi na pat, bapiya pn tarotop, dadn a loaloagon, sa kiphaginontlonn kiran, so kaodas na kapzinabotaan o kharomai, na so kapagonota sa lakawan na na kna ba sadn sa tanggaon o isa kiran.” Pitharo o Allah sa Suratul Ahzab 33:33

“Go kakadn kano ko manga walay niyo, go di kano phangangarig, sa kapangangarig ko kadaa mlng a paganay; na tindgn iyo so sambayang, go tonaya niyo so zakat; go onoti niyo so Allah go so sogo Iyan. Aya dn a kabaya o Allah na an Iyan rkano maylang so marzik (hay) taw ko walay (o Nabi), go an kano Niyan masoti sa samporna a kasoti.” Go pitharo o Allah sa Suratu Nisa 4:34

“So mga mama I pakathatandingann ko manga babay, sabap ko kiayapakalbiya o Allah ko sabaad kiran, go sabap ko kiyanggastowa iran ko manga tamok iran. Na aya manga bilangataw a…?” Na pd a manga kabnar o mama ko manga karoma niyan na igira a tiyalowan iyan siran na maka smbat siran sa tolangd. Ago maka nananao siran, odi ran oto sowaa na kamorkaan siran o manga malaikat ko tnday o kagagawii taman sa mapita. So kasosotiya iran sa ginawa iran go so kalilimpiyo, so katotodiyoka go so kalilimpiyowa ko manga wata go so gii kandiyatora ko soled o walay na mapanagotiyap pn o babay. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratul Baqara 2:223

”So manga karoma niyo na babasoka iyo; na song kano ko babasoka iyo sa sadn sa kabaya iyo; go onaan iyo so rk o manga ginawa niyo; na kalkn iyo so Allah, go tangkda niyo a mantaan! A skano na mipthoona iyo Skaniyan. Na pphanotholing ka sa mapiya so miyamaratiyaya.” Na kabnar pn o mama ko karoma niyan a kapapaliharaa niyan sa ginawa niyan, ago siyapn iyan so awrat iyan, so manga wata iyan a babay go so manga pathamotamokan iran go manga rk iran go kailangan a diran mapaka drang sa walay ran so di kabaya o karoma iran oba kiran makasong.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 109

Pitharo o Allah sa Suratul Ahzab 33:59

”Hay Nabi! Tharoang ka ko manga karomang ka, go so manga wata a ka a manga babay, go so manga babay ko miyamaratiyaya, a sapngn iran ko manga olo iran go sii ko manga paras iran ago so manga nditarn iran go so manga sapng iran, ka an kadilongi so manga paras iran ago so manga rarb iran ago so manga olo iran. Giyoto man i lbi a marani a kakilala a kiran, na di siran maziyanta. Na tatap a so Allah na Manapi, a Makalimoon.” Hay manga Muslim a miya maratiyaya pitharo o Allah sa Suratu Nisa 4:129

“Na di niyo dn magaga i ba niyo mapakathimbang so manga karoma niyo, apiya I kapanagontaman iyo: Na di kano pzoramig sa tanto a kazoramig, sa indaraynon iyo so karoma niyo sa lagid o maa-alangalang. Na o phapasada kano, go mananggila kano, na mataan! a so Allah na aya btad Iyan na Manapi, a Makalimoon.” Hay manga pagariko go manga babay akn a mapaparatiyaya ko kaisa isa o Allah na so kamamanosiyai rktano na di tano phaka tarotop. Samanoto na adn a di tano kaphaka tarotop ko kapaginontolan, ko manga ginawai, manga tonganai, manga wata, ago so manga karoma tano sa lagid o kiya aloyaon, na kiya sokodan a so kaontol go kapagyan yan na makikilatis ko hadap tano go so koat tano. Hay kadanan ami na toroa kamingka, kagiya pkha pokas so gonanaongka rkami sabap ko saitan ko gii ami kapakindolona ko manga bae , babo labao ko manga karoma, na rizkii kamingka sa halal a mazokhod tad ko manga pamiliya mi ka aniran minggolalan so kabnar ami kiran.

110 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Kabnar O Manga Bae

(Rights of Women)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 111

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim na iphangoyao akn rkano so kalk ko Allah, na sabota niyo so ongangn ko manga pandoan iyan a ini pamarata niyanon so samba, na ini sapar iyan rkano so kapaka rani ko kambaradosa go kapanganiyaya. So Allah na dakano niyan sogoa sa kasimbaa niyoron ka kagiya kailangan kano niyan, ka dadn a pagithod iyan ko manga kaadn, na ini pando iyan rkano so kapakanggagamokay niyo ka kagiya kailangan iyo na di maka ontol so galbk iyo go so kauyagoyag iyo odi na kadiyat iyo odi kanoron maka sarig. Na sakamaoto aso bontal o samba a ini patoray niyan na iphaka kasag o lawas iyo, na maka tiyolin so puso iyo ago lomintad so mokarna niyo, so samba na kha biyaksa iyan so pithanggisaan go lompokan go so kadandan o phagingd. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So Islam na ini tadi iyan so atastanggongan ago kabnar o manga bae na so kasiyapa sangkai a manga kabnar na mapaka mangoaw niyan so karrnk kalilintad go kathagodaya ko pagtao a Muslim. So Allah imiyaliyogat sangkai a kabnar na katawan iyan so mapage'ns sangkai a donya ago so paratobowan o kaadn, a kabaya iyan so kapaka moayan o omani pd ko phagingd go so kadandan o kadaklan. Sii ko masa o manga Arab ko kada a samplng ko onaan o kiya bin'nday o atoran o Islam na so manga bae na mapopokas siran ko para atoran o kaphagingd, a makadadapanas a maadaon so moat, a misasalikt kiran so kapangaroma a kna ba kabaya ogaid na so kaproyoda a pantag sa kapaka piya ginawa o karoma. So Qur’an go so Hadith na tiyayokopan iyan so manga bae na miya ka diyamong so kimbabalaan kiran ko kakhaaromai, miya aloy so manga datu sa Qur’an na mini r'ngdon so manga bae. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratul Ahzab 33:35

“Mataan! a so mimbabayorantang a manga mama, go so mimbabayorantang a manga babay, go so miyamaratiyaya a manga mama, go so miyamaratiyaya a manga babay, go so miyamangongonotan a manga mama, go so miyamangongonotan a manga babay, go so miyamangimbnar a manga mama, go so miyamangimbnar a manga babay, go so manga papantang a manga mama, go so manga papantang a manga babay, go so khipangangalimbabaan a manga mama, go so khipangangalimbabaan a manga babay, go so gii zadka a manga mama, go so gii zadka a manga babay, go so manga barapowasa a manga mama, go so manga barapowasa a manga babay, go so khizisiyapn iran so manga ginawa iran a manga mama, go so manga masiyapn a manga babay, go so khipakatatadm ko Allah sa madakl a manga mama, go so khipakatatadm a manga babay, na pithiyagaran siran o Allah sa maap, go balas a mala.”

112 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na so maka pantag ko kapaga adati ko manga bae na pitharo o Allah sa Suratul Baqara 2:228

Go so Hadith a miya panotholi Thermizi a pitharo o Nabi

“Mataan a ana kabnar rkano o manga karoma niyo go adn mambo a kabnar iran rkano.” Sii ko Sura Yasen na so Allah na ini ndiyandi iyan a daa ginawa a ba maka sagad sa kasiksaan ko da thibabaa, sii ko gawii a kathontaya ko manga galbk. Aya maana nan na omani isa rktano na dadn a tabiyaon na khi izaon so marata go kandosa a galbk a miya thabiat o tao ko izik iyan a manosiya, magizan o Muslim anta aka sarowang. Miya panothol o Hakim a wata o Muawiya a miya tharo iyan; magiza ako hay sugo o Allah, Antonai kabnar o babay ko karoma niyan? Na pitharo o Nabi a maphagpr ka ko kiya prangka sa ginawangka, go mapaka pnditar ka ko kiya pakanditarangka sa ginawangka, dingka paka pngganin go dingka ngganatan o skaniyan bo inontabo o sii ko walay niyo. Na liyo pn sa miya aloy anan a Hadith na adn pn a kabnar o babay ko karoma niyan. A mipngginawaingka go dingka kararangitan ko isa bo a mongapongay a adatiyan. Ka kagiya and a ikha soat kaon a kama piyaan iyan. Na giingka mapaka phapasiyo go pkha pr ka. Mapakanditar ka go ana kaddrangan iyan, mapakambilangataongka ko Islam. Babo labao so lima rokon a Islam, go so manga pd iyan a masowa iyan a tanitiyasa a kapzowa a niyanon. Aya kakmpt iyan na so mama na khisangkadiyan a kapaka tatayaa niyan ko kaaroma niyan ko langon o panagontaman iyan ko kauyagoyag iyan, sii ko Islam na maradika so bae a saginda o datu ko simba. Sii ko kabnar ko kapaganad, kapmbalasiron ago kasiyapa niyan ko tindg iyan. Tarotop ago mattkhs iyan so rkiyan a atastanggongan, maradika ko kapamili sa engmpda’ go ana kabnar iyan sa kapakimblag igira miya asa so sarat, go maphaga pelido niyan so rkiyan a apelido ko oriyan o kapaka bangon iyan sa walay o kabaya iyan. And mambo a atastanggongan iyan ko pamiliya niyan ogaid na maoona so mama. Hay kadnangko na toro akongka ka angkami di kaeeblisi ko gii kindolonaan ko manga bae babo labao so karoma. Na rizkhi I kamingka sa Halal tad ko pamiliyami. Mazokhod a rizki ka aniran minggolalan so sangan a tad rkami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 113

So Kamamama Odi Na Kabababay Sii Ko Kambabatang Iyan Ko Islam (Gender in Islam)

114 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Hay! Manga manosiya, kalkn iyo so kadnan iyo, a so inadn kano Niyan a phoon ko (Adam a) ginawa a isa, go inadn Iyan a phoon rkaniyan so karoma niyan, go miyabarmbad phoon sa dowa oto so manga mama a madakl go manga babay - na kalkn iyo so Allah, a so gii kano makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay manga Muslim na iphangoyao akn rkano so kalk ko Allah, na sabota niyo so ongangn ko manga pandoan iyan a ini pamarata niyanon so samba, na ini sapar iyan rkano so kapaka rani ko kambaradosa go kapanganiyaya. So Allah na dakano niyan sogoa sa kasimbaa niyoron ka kagiya kailangan kano niyan, ka dadn a pagithod iyan ko manga kaadn, na ini pando iyan rkano so kapakanggagamokay niyo ka kagiya kailangan iyo na di maka ontol so galbk iyo go so kauyagoyag iyo odi na kadiyat iyo odi kanoron maka sarig. Na sakamaoto aso bontal o samba a ini patoray niyan na iphaka kasag o lawas iyo, na maka tiyolin so puso iyo ago lomintad so mokarna niyo, so samba na kha biyaksa iyan so pithanggisaan go lompokan go so kadandan o phagingd. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So Islam na ini tadi iyan so atastanggongan ago kabnar o manga bae na so kasiyapa sangkai a manga kabnar na mapaka mangoaw niyan so karrnk kalilintad go kathagodaya ko pagtao a Muslim. So Allah imiyaliyogat sangkai a kabnar na katawan iyan so mapage'ns sangkai a donya ago so paratobowan o kaadn, a kabaya iyan so kapaka moayan o omani pd ko phagingd go so kadandan o kadaklan. Sii ko masa o manga Arab ko kada a samplng ko onaan o kiya bin'nday o atoran o Islam na so manga bae na mapopokas siran ko para atoran o kaphagingd, a makadadapanas a maadaon so moat, a misasalikt kiran so kapangaroma a kna ba kabaya ogaid na so kaproyoda a pantag sa kapaka piya ginawa o karoma. Katharo o Allah ko isa ko manga paraman iyan: sa Suratu Taubah: 9:71

“Hay manga manosiya, mataan! a Skami na inadn Ami skano a phoon sa mama ago babay, go biyaloy Ami skano a mbarambarang a bangnsa, ago pithikaloksan, ka ang kano makakhikilalai. Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 115

Mataan! a aya lbi a sslaan rkano sii ko Allah na so lbi a masanggila rkano. Mataan! a so Allah na Matao, a Kaip.” Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, giyangkai a paraman na pitharo iyan rk tano a so miya maratiyaya mama babay na mamagogopa siran sa kisogoon ko mapiya na kisaparn ko marata ago so kinggolalan’n sambayang a lima wakto, samanoto na daa mbidaan o mama babay ko pangilaylayan o Allah ko kiya pangadn iyan ko galbk iyan, so manga bae na ini paliogaton a kinggolalan’n iyan ko galbk iyan ago so atastanggongan iyan ko Islam sa samaotodn so manga mama, na o madosa so mama na paka tana anon na lagid mambo oto o babay. So toroan o Islam na tad ko bilantadi a datu go so bilangatao a bae a so kaadn iran na makambabala’ a datu ago bae a pkhaadn a pakatopo ago nasion ago warna, na so giiran kapaka khikhilalai na pkhitoro iyan so kaphaka gaos o Allah a lbi a matao ago lbi a maongangn. Giyotoi sabap a so Allah na kna ba niyan aya phagilaya so bontal o tao ago so parasiyan. ogaid na so pananggila niyan, ka aya lbi rkano na so malai paratiyaya. Manga pagariko go manga babay akn, na kailangan a katokawan tano, so sangan tano ago so atastanggongan tano, ko omani isa, kagiya so Allah na ini patoray niyan so mappnto’ a sangan go atastanggongan ko mama odi na babay, na pd sangkai a manga paliogat na pkhitoman o pithanggisaan odi nag ii kapamagogopaan, So manga bae na miya pnto’ a kiya aloyaon sa Qur’an sa Suratu NIsa na bigan iyan sa mappnto’ a galbk a masiyap iran so bantogan ago kadatu ko ingd. Na tanodi niyo a so kinggolalan’n ko kapnaykadi, na so manga Muslim ko pimbarang a warna, phagingd, go pakatopo, mama, babay, matua, mangoda, na minpnggolalan iran so kazai, A pananadm oto ko panagontaman o Hajar, so karoma o Nabi Ebrahim ago so ina o Nabi Esmail (as). Na khatokawan a sii ko gii kinggolalan’n ko Haj na and a manga tamana iyan ko mama a ini lugar ko bae. A so kaosar sa nditarn sa sold ko masa kapagi ihram ago so kasolot sa bolawan ko bandaran a da oto pakaya ko manga mama. So Mariam a ina o Nabi Isa (as) na biyantog sa Qur’an a piyanothol iyan so kinimbawataan ko Nabi Yahya ago so Nabi Isa (as). Sii ko isa a Hadith na pitharo o Allah” tangkd a so mapiya babay na khaogopan iyan so mama ko pantag ko donya ago so Akhirat. Samaoto manga pagariko go manga babay akn, a khipagaadatan ko Islam, mama babay na miya tarima sabap ko panagontaman ko kapagelmo, sabot, kapaganad, ago so hadap a kapaka sowa na so kababaloy niyan a maipat iyan so kadnan iyan ago milalan iyan so manga galbk iyan. Sa so Islam na tiyarima iyan sa sadn sa kapakasowa ko kiya pangadn ago mailay niyan so galbk iyan na aya lbi a kaphaka tadmi niyan ko miyadnon, a giyotoi bagr a papalihara aniyan so kiyapangadn. Samanoto na so pontos a osayan o Islam ko kapaka phapantag o mama babay na aya mabaloy a onayan iyan na so tindg o endaowan o Qur’an. (Room 30:21)

116 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Nabi na pitharo iyan a so manga babay na pagaadatan na di iphanayansayan, kagiya so Islam na inindolona iyan so manga bae so bae sa kapaga adatiron, na margn so kapaka apas a daon so babay. Samanoto Hay manga pagariko na so mama na mitonay niyan so kabnar o babay ko walay ran, so ingd, ago so Agama kaan siran kalimoon o Allah. Ya Allah na bgi kamingka sa elmo ko Islam na tatapa kamingkaon sa taman sa mithoona ami ska a dakami mapokas ko agamangka, Ya Allah a kadnan ami, paki ilayin ka rkami so bnar a bnar na kaonotan ami, na paki ilayin ka rkami so ribat a ribat na kapalagoyan ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 117

Antonai Pitharo O Islam Ko Gii Kapaka Khakarong Karomai (What Islam Says of Intermarriages)

118 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” Hay so miya maratiyaya na kalkn iyo so Allah a lbi a mala ago onoti niyo ka angkano maka daag sa doniya gosa Akhirat, Hay manga oripn o Allah na so Agama na rko Allah na skaniyani khirk ko kapakambabaya’ kanggonanao na siyogo iyan so Nabi a biyaloy niyan a imam ago datu na daa tharimaan iran a roar sa mi consulta iran ko Nabi . Manga pagariko go manga babay akn ko Islam na sabotn tano a so Islam na bnar a agama, so Islam na tarotop go okit a kapagin’tao. So Qur’an na polimposan a kitab o Allah a ini toron iyan, so Nabi na polimposan o manga Nabi. Kna ba ayabo a pithandayawan o Islam na so paratiyaya,samba, paparangayan, gii kapaka khokhoyapta, So Islam na kagaganggaman iyan so omani pizakatawan ko kauyagoyag. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam na kailangan a kasabotan tano a inadn tao phoon sa sakatao a mama go babay (so Adam go Hawa) na miyaka poon san na miya thaktakp sa mama babay dn sa phiphira ka pakatopo odi na bangsa kaan siran maka thothokawa. Pitharo o Allah sa Qur’an sa Suratul Hujurat 49:13

“Na di niyo phangaromaa so manga pananakoto a manga babay, taman sa di siran maratiyaya: Ka mataan a so oripn a babay a miyaratiyaya na tomo a di so pananakoto a babay, apiya pn masoat kano niyan. Go di niyo pakiphangaromaan ko manga pananakoto (so miyamaratiyaya a babay) taman sa di siran maratiyaya: Ka mataan a so oripn a mama a miyaratiyaya na tomo a di so pananakoto a mama, apiya pn masoat kano niyan. Siran man na ipthawag iran so naraka. Na so Allah na ipthawag Iyan so sorga ago so maap sabap sa idin Iyan, go pphayagn Iyan so manga ayat Iyan ko manga manosiya: ka an iran pkhatadmi.”

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 119

Na sabnsabnar a inadn tano ko liyawao lupa sa ana antap, na isa sangkoto a manga hadap na so kapaka bangon sa walay kaan minggolalan so gii kapanagadn a mabaloy a pakatopo go pamiliya. So mama a maka pangaroma sakamaoto so manga bae kaan iran minggolalan so patot a ini toro o Islam. Sanggolalan sangkai a manga paraman. Na onotan tano ago pagadatan tano so tonay a endaowan o Islam. Ago so masmpad tano, babo labao sa kapapantagan aya a pphaka sagailang so Muslim, pkhatoon ko di mapaparatiyaya a kangodaan a bae a gii maki proyoda ko pananakoto na phagayonan o loks iyan, na ilaya niyo ko Qur'an a bapiya so di mapaparatiyaya a bae na tpngan pn o thitho a mapaparatiyaya igira oto a sii mapapadalm ko pd a darpa. Pitharo o Allah sa Suratul Momtahina 60:10

“Hay so miyamaratiyaya, igira a miyakaoma rkano so miyamaratiyaya a manga babay a miyamanogalin, na amadi niyo siran; so Allah na katawan Iyan so paratiyaya iran: Na o katokawi niyo siran a (titho a) miyamaratiyaya, na di niyo siran phakakasoya ko manga kapir. Di siran khapakay ko siran (a manga kapir), go di siran khapakay (a manga kapir) ko siran (a miyamaratiyaya a manga babay). Na bgan iyo kiran so miyanggasto iran (a mahar). Na da a dosa niyo ko kapangaromaa niyo kiran igira a minibgay niyo kiran so manga mahar iran. Na di niyo kakapti so kakakaromai ko manga kapir a manga babay; go skata niyo so minibtang iyo; go skata iran so minibtang iran. Giyoto man i kokoman o Allah a iphkhokom Iyan rkano. Na so Allah na Matao, a Mawngangn.” Manga pagariko go manga babay akn a khipaga adatan ko Islam, so gii kapaki khakaromai ago sio kapamili sa datu a darodopa na kapliyo sa nafas ago di masar a pamikiran ka ana mbidabidaan on o manga madhab, isa panarimaon na so tao a maka pangaaroma odi na maki pangaroma ko kapaka titimbawao iran ko piroaroanan a okit a lagid iran na so pd na aya tangkap iyanon na so gii kapangiloba sa tiwalaya na kna ba ana plagilagilagidanon, ka aya tangkapanon na mini langkat sa maka plagidon so tao go so kapakambibidabidaon o kini tadiinon ko pamikiran. Na tanodan tano a paraman aya a okita ago pandoan. So kababaloy tano a Muslim na aya okit tano na so paliogat rk tano go atastanggongan tano a kaonot go kaparatiyaya, ko sindadan a pandoan o Allah, oriyan iyan na so sogo iyan. Pitharo o Allah sa Suratu Ahzab 33:36

“Na da mapatot ko miyaratiyaya a mama, go da ko miyaratiyaya a babay, igira a and a inisogo o Allah go so sogo Iyan, a sogoan, oba and a mabaloy a bagian iran a kambayabaya ko okit iran: Na sadn sa sorangn iyan so Allah go so sogo Iyan na sabnar a miyadadag sa kadadag a mapayag.” 120 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Aya mori pori na mangni tano ko Allah sa rila go toroan tano niyan ka antano maka slang sa maliwanag ko donya go maka daag tano ko alongan a maori. Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaubat kami ago maka pangongonotan kami na tarima angka so pangni ami. Ya Allah na paki gdamn ka rkami so kanayo o rila aka go so maap ka, na siyapa kangka so puso ami oba sii mitaliyadok ko salakao rka, na pda kamingka kop ka babayaan ka go pkhababayaangka iran mambo, na siyapa kamingka ko donya muri a gawii ko manga kasiksaan na baloya kamingka a bilantadi a Muslim mapayag masoln. Ya Allah na kalimoon kamingka go tarima angka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 121

Pangkatan O Manga Bae Ko Kambabatang Iyan Ko Islam (Status of Women in Islam)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay! Manga manosiya, kalkn iyo so kadnan iyo, a so inadn kano Niyan a phoon ko (Adam a) ginawa a isa, go inadn Iyan a phoon rkaniyan so karoma niyan, go miyabmbad phoon sa dowa oto so manga mama a madakl go manga babay - na kalkn iyo so Allah, a so gii kano makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” (Suratu Nisa 4:1)

122 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Hay manga Muslim na iphangoyao akn rkano so kalk ko Allah, na sabota niyo so ongangn ko manga pandoan iyan a ini pamarata niyanon so samba, na ini sapar iyan rkano so kapaka rani ko kambaradosa go kapanganiyaya. So Allah na dakano niyan sogoa sa kasimbaa niyoron ka kagiya kailangan kano niyan, ka dadn a pagithod iyan ko manga kaadn, na ini pando iyan rkano so kapakanggagamokay niyo ka kagiya kailangan iyo na di maka ontol so galbk iyo go so kauyagoyag iyo odi na kadiyat iyo odi kanoron maka sarig. Na sakamaoto aso bontal o samba a ini patoray niyan na iphaka kasag o lawas iyo, na maka tiyolin so puso iyo ago lomintad so mokarna niyo, so samba na kha biyaksa iyan so pithanggisaan go lompokan go so kadandan o phagingd. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So Islam na ini tadi iyan so atastanggongan ago kabnar o manga bae na so kasiyapa sangkai a manga kabnar na mapaka mangoaw niyan so karrnk kalilintad go kathagodaya ko pagtao a Muslim. So Allah imiyaliyogat sangkai a kabnar na katawan iyan so mapage'ns sangkai a donya ago so paratobowan o kaadn, a kabaya iyan so kapaka moayan o omani pd ko phagingd go so kadandan o kadaklan. Na mbaloy tano a maalkn na slaan tano go onotan tano so allah, na pangnin tano ko allah a makalidas tano ko kamarataan goso kamargnan.Na mapakambatang tano so samporna a paparangayan. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na adn a bagian iran a kabnar a lagid o kabnar kiran (o manga mama) sii ko adat a mapiya; go and a bagian o manga mama a miyoombaw iran ko manga babay.na so Allah na mabager a mawngangn.” (Suratu Baqara 2:228) Na aya thotholanon na ko miyangaooma na mga bae matag pd ko pathamo tamokan o mama, sii ko manga bukid ko manga arab na map-phasa go map-phamasa lagid dn o saka maito. Aya marataon na sii ko manga pananakoto ko manga arab, na aya antangan iran na so manga baei p-khasabapan ko karatai okor go kada a ontong, na kiya sabapan oto sa kiplbngn iran ko manga bae ago so manga bagowa raga a oyagoyag. Na so kiya pakaoma o Islam na miyaka zalimbtad so tao, na ini itong oto o Islam a di kaontol na piyaka da iyan. So Nabi Moh’d na da niyan dn anan paka gigimamawa. Na phagalowin iyan so paraman.

Go amay ka so bagowa raga a ini lbng a oyagoyag na iiza, o antonaai dosa a sabap a ini bono on. (Suratu Takwer 81:8-9)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 123

Na so kini toron angkaya paraman na miya paka gimamao niyan a ingd a arab phoon ko kambotakal ko kiitongn iran ko gii kimbawataan ko wata a babay a marata a okor. So Nabi Mohammad a ladiyawan a malai limo na tiyangkap iyan so bae a pagithod o kaphaginged. Sa mananden so datu, na ini pangendao niyan a adn a kabnar o manga bae sakamaoto dn so manga datu, na inindao niyan a di khapakay obadi paka nganganina ka kagiya babay. Sii ko isa a kiya sogoa ko manga sahaba o Nabi na so Abu Jahal a dapn oto paratiyaya na miyangin-sopon anggolalan ko pandoan o Abu Sufyan sa ka-alanginiyan so gii manolon ko Islam sii ko darpa a kaganggaman o Christian a Najasi (Negus) sii sa Habasa.so sogo oda pamariatiyaya na piyangniran ko datu o manga Christian a di niyan kap-phamamakin’ga ko endaowan o Islam mipantag ko manga bae, a siran na daa okor iyan ko kiya adn. So sogo o Nabi na piyaka en’ngka iyan so sogo o da pamaratiyaya sa kiya izai niyan kiran, Bakano mambo dambawataan a babay a lagido o pd a kaadn a pkhalans bo? Na miya gogo o datu a sarowang sa bapiaya pni kaphagalang oda pamaratiyaya. Na somiyong ko manga muslim na ini iza iyan, o antonai pitharo o Qur’an pantag ko Isa? Na so smbag iran na kinowa ko Suratu Mariam na romiyapna na mindakl so tao ko torogan o datu. Na miya da so giiran kaphapawala. Sktano a manga Muslim a mapaparatiyaya ko Allah, na so endaowan iyan na ini ropa o polimposan a Nabi a so Mohammad kna ba so kada a plng o Abu Jahal, samporna ko olowan iyan a so Abu Sufyan a sirani pzangka ko kini sogoon o Nabi sa kambalikawan ko kasimba sa piyagtao tao, sa macca. Sii ko kapangaroma na so babay na tibaba a bala o datu. Sii ko Qur’an na inosay niyan a so bae na ingnpda o datu. A pkhambowatan o kapdi ago kalilintad o mokarna. Pitharo o Allah sa Suratu room 30:21

Go pd ko manga tanda iyan, a inadnan kano niyan a phoon ko manga ginawa niyo, sa manga darodopa, ka ang kano mapaparo sii rkaniyan, gosinggayan iyan so lt iyo sa kabaya ago limo: mataan! a adn a matatago roo man a titho a manga tanda ko pagtaw a pphamimikiran nn iran. Na so kiya kowa ladiyawan o manga bae, lagid o Khadija, Fatima, Zainab, Aisah go so manga pd iran.So Islam na sasalamatn iyan so katibowakar o manga bae, giyangkai a sangan na mini goris iyan so kabatao o kauyagoyag o manga bae a pmbabs ko kapaka pangalaothowan o gopn khisarapiyag. Giyai maliwanag a poringana ko kabaraadatn go so katanos a kapagintao a pkhitoro iyan so kanononii, katitingara go kambilantadi. So Qur’an na piyaka liwanag iyan so atastanggongan o babay, sa tarotop phoon ko kini toron o Adam, so Qur’an na ini pmanis iyan ko manga bae a kanngowi kiran, kakilanaga kiran, a go kapapalihara a kiran, so Islami migay kiran sa kabnar, sa sakamaoto dn so manga mama, sii ko mona pona a thotholm.

124 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na adn a bagian iran a kabnar a lagid o kabnar kiran (o manga mama) sii ko adat a mapiya; go and a bagian o manga mama a miyoombaw iran ko manga babay.na so Allah na mabager a mawngangn.” (Suratu Baqara 2:228) So mama ko bago a masa na tiyarima iyan, a dadn a kamaradika o daon so kabnar ko kapangaoyagan. Sii ko miyaka sapolo ago pat gatos ragon a kiya lendo niyan na inibgay o Islam ko manga bae ko kabnar sa kawali a niyan ko manga rk go pathamotamokan o ama iyan odi na so karoma niyan, makowa niyan, makhapaaran iyan, jgo manggiragiray niyan sa sadn sa bayaiyan. Pitharo O Allah sa Qur’an:

“Adn a bagian o manga mama a kipantag ko pinggalbk iran.” (Suratu Nisa 4:32) Sii ko kakharomai na ini itong o Islam so bae a tiwalaya a di khaarasan go di khatgl, ingnpda o datu, a gii niyan iprngkna, a pkhambowatan o kalilintad o mokarna, go kathitikna. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Go pd ko manga tanda iyan a inadn kano niyan a phoon ko manga ginawa niyo, sa manga darodopa, ka angkano mapaparo sii rkaniyan, go singgayan iyan so lt iyo sa kabaya ago limo: mataan! a and a matatago roo man a titho a manga tanda ko manga pagtao a pphamimikiran nn iran.” (Suratu Room 30:21) Na so kiya rawata ko manga bae a lagid o khadija, fatima, zainab aisah, ago madakl a pd iran na so islam na miya paka pagomarg iyan so bantogan o manga bae na so atastanggongan iran na mini goris iyan so kadadaoroga ko manga bae na go mimbaloy siran a ladiyawan ko gopn khisarapiyag ka siran i sampornaa ibarat ko adat go parangay a mitotoro iyan so kanayo kapakandadaya go kiya paka mangoaw So Qur’an na piyaka rinayag iyan so atastanggongan o manga bae phoon ko masa a kiya paka borantao adam so Qur’an na ini bgay niyan ko manga bae so kambaraadatiron, kaslaaon, ago so khiphagozor non. Na so islam i bigay sa kabnar ko manga bae, sa lagid mambo o kiya bgi sa kabnar ko manga datu. Ko muna pona a masa.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 125

Pitharo o Allah sa Qur’an: A so manga bae na ana kabnar iran sa saka maotodn ko manga mama. So bago a gii magintao na miya kilala niyan a da tanto a kapaka maradika ko kabblagon o kabnar ko kawiyagan, sii ko miyakasapolo ago pat gatos ragon imanto na so islam na bigan iyan sa kabnar so manga bae sa kaalii ran ko mini ganat o ina iyan odina so karoma niyan go maka panga oyagan go makanggasto sa sadn sa kabaya iyan. Pitharo o Allah sa Qur’an: A bagian o manga mama so miya sokat iran, go bagian mambo o manga bae so miya sokat iran. Sii ko kiya paka thapi na so islam na ini itong iyan so manga bae a lagid dn sa ana kabnar iyan a lagid o manga datu. A di siran kaphangara siyan go di siran khatgl. A piyaki zipat iyan ko manga bae siran i ingnpda o datu go so manga pdiyan sa an siran makangginawai go makambowaton so kathithikna go karrnk. Go pitharo o Allah sa Qur’an: A pd ko manga tanda iyan so kiya adnaniyan ko manag ginawa niyo ko manga darodopa iran ka angkanoron makarnk go go inadn iyan ko ltiyo so kangginawai go kakha limoay na mataa a sisan so manga tanda angkano maka pamimikiran. Na so kiya paki kilalaan iyan ko manga Sahaba niyan ko manga bae na pitharo o Nabi So kasorgaan o manga wata na sii matatago ko kababaan a palo o manga ina. So Islam na da niyan pakambidaa so bae datu ko adat paratiyaya sa taman sa pkhagaga iran ,odi na so balas go siksa sa alongan a mauri. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na so miya maratiyaya a manga mama , go so miya maratiyaya a manga babay, naj so sabaad kiran na manga panarigan o sabaad, ipzogo iran so mapiya, go ipzapar iran so marata, go ipthindg iran so sambayang, go pthonayn iran so zakat, go phagonotan iran so Allah go so sogo iyan. Siran an na ikhalimo siran dn o Allah, Mataan! a so Allah na mabagr, a maongangn.” (Suratu Tauba 9:71) Go pitharo o Allah sa Qur’an:

126 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

â&#x20AC;&#x153;Sadn sa nggalbk sa mapiya a mama odi na babay, a skaniyan na mapaparatiyaya, na mataan! a pakapagintawn amid n skaniyan sa kapagintao a mapiya, go mataan! a ibalas ami kiran dn so balas kiran sii ko mapiya ko pinggolaola iran.â&#x20AC;? (Suratu Nahl 16:97) Na phangnin tano ko Allah a toroon tano niyan, na mabaloy tano a phipiyapiya ko donya samporna sa Akhira gawii.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 127

So Kapagariari Siiko Kambabatang Iyan Ko Islam (Brotherhood in Islam)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

128 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah sa Qur’an:

“So miyamaratiyaya na aya bo magariari: na tanora niyo so manga pagari niyo, go kalkn iyo so Allah, ka angkano mipangalimo.” (Suratu Hujurat 49:10) Manga pagariko go manga babay akn a khipaparatiyaya ko kaisaisa o Allah, omanaya o so thitho a niyawa o kaphagari ari na minggolalan o manga muslim, na mada so kasi-ig, a go so gii kapaki pagorad, ago so gii kakhararangita ko ndolondolonan o manga muslim, na lagid oto mambo a omanaya o pamagogopa ago ndadaoroga so manga muslim. Na mapanas so kamrmr na maka ozor so kapagintao o manga muslim, sa lagid dn o kiya timpanawaon o endaowan o Islam, pd a tomadng a sabap a khirapg ko kzizingayoa ko kaphagari ari ko Islam na so bkao o kaphagingd na p-phakabagr na so gii kapaka khakababayaoway, kalangas, ago kalilintad na aya pnggtao ko kaphagingd o pagtao a muslim. Na oba niyo paki limpon’si ko kipnggtaon ko paka asal o pakatopo so kanayo o kaphariari ko Islam, so maguindanaon na da a ika oona niyan kiran, ko meranao odi na tausog, odi na yakan ko kapmbatona ko limo ko kiya paka pagizanizan iyan, ko basa ago so dadabiatan, ogaid na so kapaka ogop ko kapaginontolan ko magariari ko mipantag ko kapamili, ago so gii kanggkaa ko samporna a lalag ko bapiya antonaa gii kapaka zozolbiya ko bapiya antonaa kabsaran. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipaga adatan, na aya sabap a di kapaka pzizinabota o manga muslim na a phagonga oto sa simokt na kagiya sabap sa da tano manggdagda so thitho a niyawa go maana o kaphagariari, na ino kiya izaan tano a ginawa tano o andai polimposan a masa a kini pagogopaan tano ko pagari tano? So siran a zozokhod so kauyagan iran, na andai masa a kiya zidkaingka ko pagaringka a gii maka zadao, na so siran a matatampar ko kadatu. Na ino miya inngka aka so sangan ka manonompang ko pagaringka a muslim. Sa tngkayos iyan dn na so pd na diran khainngka so pagariran a muslim, go p-kharimpasan iran, na di siran maki pagindiga sa sabap sa maito. Na gii siran maki pagologa sa pingas sabap ko paka asal a paka topo iran. Tanodi niyo manga pagariko go manga go manga babay akn ko islam a khipagaadatan, gowani a tharoon o Nabi : “Di kano di ziziiga, di kano di pamagakala, dikano di mbobono, di kano di thatalikhoda, di kano di zazaliphawa, na baloya niyo a ginawa niyo a thitho a oripn o Allah, a magari ari ko islam, so muslim na pagari niyan so muslim na di niyan pndonsiyani, godiniyan phagakala, diniyan phaka itoa, pnatanginiyan, go diniyan zangongowa.” (miya panothol o muslim) Manga pagariko go manga go manga babay akn ko islam a khipagaadatan. Sangkai a masa na kailangan tano a magisaisa tano. Ka so bo so islami khaisaisaan rktano. Mamagogopa tano, magisaisa tano. Na kaptan tano so tali o Allah.

Pitharo o Allah sa Qur’an: Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 129

“Go kpiti niyo so tali o Allah sa kasamasama niyo, go di kano pmblablag, go tadmi niyo so limo rkano o Allah, gowani ko mriridoay kano na tinimo iyan so manga poso iyo, na miya baloy kano so sabap ko limo iyan, a magariyari, go miya tago kano ko thbaan o landing a apoy, na siyabt kano niyan on, lagid anan a kapphakaliwanaga rkano o Allah ko manga tanda iyan. Ka angkano maka kdg sa ontol.” (Suratu Imran 3:103) Manga oripn o Allah, so kapagari ari ko islam na pkha baloy niyan so mala a limo a phoon ko Allah para ko kaphagingd o muslim. Ino so kapagisaisa baon phaka gona so muslim ko kiyanggonanao ko paratiyaya, na aya smbag na so kaphagingd, so kauyagan, go so kalilintad na aya maka mangoaw. So pamikiran ko kaphagariari ko islam na miyapaka mangoaw o Nabi ago so manga Sahaba ko paganay a kiya baling iyan sa madina, so Allah na inaloy niyan sa Qur’an so manga Sahaba sa ibarat o kininggolaalnn ko kapagariari, gowani ko so manga muhajiren nap aka ingomaan siran o manga Ansar. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Go so khitatakna ko ingd, go so paratiyaya a miya onaan iran, na pkhababayaan iran, so miyamagoyag kiran, go da khatoon iran ko manga rarb iran a siig phoon ko inipamgay kiran, go inilawan iran ko manga ginawa iran, apiya pn adn a zisii kiran a kamiskin, na sa tao a ipilak iyan so kaligt o ginawa niyan, na siran man na sirani phamakaslang sa sa maliwanag.” (Suratu Hashr 59:9) Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, nap aka ilotn tano so kapagariari tano ko Islam kagiya daa mbidabidaan tano ko Allah, ka mlagilagid tano ko Allah na isa isa a phoonan tano. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Mataan a giyai okit iyo a okit a isa, go sakni kadnan iyo; na samba ako niyo.” (Suratu Anbiya 21:92)

Go pitharo O nabi

130 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

A daa kapaka llbi o Arab ko kna ba arab, go da ambidaan o maitm a go so mapoti a tao inontabo so kalk. Na sabap ko gona o kapagariari ko Islam, na pitharo o Allah ko Nabi so bangnsa o tao na baloya niyo siran a magariari ko Islam.

a amay ka di kha kdg

Pitharo o Allah ko Qur’an:

“Talo niyo kiran so manga ama iran: giyotoi tanto a kaontol sii ko Allah, na odi niyo katawi so manga ami iran, na manga pagari niyo (siran) sii ko agama, go manga ginawai niyo. Na da a dosa niyo sii ko miyaribat kano ron: na ogaid na so pimbaba o manga puso iyo: na tatap a so Allah na manapi, a makalimoon.” (Suratu Ahzab 33:5) Manga muslim a khipagaadatan, na paka ilotn tano so gii kakhababayai go so parangay a mapiya ko izik tano. Na paka ondasn tano so ogop tano ko pd tano. Na maapan tano so pd tano. Na aya kaphanagontaman tano na antano maparoli so thitho a maana o kalilintad. Kapaginontolan, ago kapaka mangoaw o manosiya. Na maka maradika tano ko kaphagosa rk tano o kadaklan. Na kababayaan tano o masalinggagao na maka slang tano sa maliwanag sangkai a donya na thakna so niyawa tano ko kapaka oma niyan sa alongan a mauri. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, so ongangn ko kaphagariari ko Islam na maka mangoaw, amay ka mapaka moayan tano angkai a manga pandoan. • • • • • • • • • • • •

Kapiyai parangay. Dingaka siign so pagaringka. Malangas so kaphaparasan. Dika pthaalik odingkabo khitoman. Kababayaingka so pd ka sa lagid o ginawangka. Pzalamangka so pagaringka apiya anda masa. Tatapangka so kapagariari. Mangangalimbabaan ka ko layok ka. Na siyapangka so pagns o pagaringka. Ogopingka so pd ka amay ka kailangan. Pagithodangka odangka mailay ko pira gawii. Kababayaingka go pagadatingka so layok ka.

Khipagaadatan a manga muslim, so islam a agama tano na ini oyat iyan rk tano so kasongkada ko gii niyan kapaki khoyapta ko manga pd iyan, ago tano ko endaowan o Nabi Muhammad langon a gii niyan mithompok, na maka pantag saya na pitharo o Allah sa Qur’an a patot a kaonoti o Muslim ko endaowan o Nabi ko ini sogo iyan ago so inisapar iyan. Ya Allah na ogopi kamingka sa maka taobat kami nago kaonotan ami ska, na tarima angka so pangni ami. Na paki gdamn ka rkami so kamis o maap ka, na siyapangka so puso ami oba ami ska mipanakoto, na pda kamingka ko pkha babayaan ka ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko langon a marata go kapaka silay na baloya kamingka a mapaparatiyaya sa mapayag masoln. Na baloya kamingka a maontol, ya Allah na limoa

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 131

kamingka, so manga datu ami go so langon o manga muslim, ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

132 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Kaplagilagid Sii Ko Kaphagingd A Islam

(Equality in Islamic Society)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 133

Hay manga oripn o Allah a somisiyap ko islam, na mapaparatiyaya tano sa so islam na aya bnar a agama, a domadayamang ko piyagingdingdan ago pinasiyon, agama ini a kna ba aya khoyamptaan iyan naba kapnasiyon, go kna ba kagiya isa sa warna, a giyaii mitharombalay sa kaisa isa o manga tao, ago piyaka bagr iyan so kagdam sa so langon o kadandan o kaadn na inadn sa isa, kaan maoompong so kauyagoyag ko donya, kaan maka mangoaw so kalilintad ago so kanayo ko omani isa. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay manga manosiya, mataan! a skami na inadn ami skano a phoon sa mama ago babay, go biyaloy ami skano a mbarambarang a bangnsa, ago pithikaoloksan, ka angkano makakhikhilalai. Mataan! a aya lbi a sslaan rkano sii ko Allah na so lbi a masanlinggila rkano. Mataan! a so Allah na matao, a kaip.” (Suratu Hujurat 49:13) So Nabi Moh’d na pitharo iyan, langon kano phoon ko Adam na so Adam na phoon ko botha’ daa kapaka llbi o Arab ko kna ba Arab inonta so kalk. Manga pagariko go manga babay akn ko islam a khisslaan, na malagilagid tano, daa kapakallbi o isa ko pd iyan, na iinngka angka so pd ka, kagiya kna ba ka inimbawata a bolawan ago montiya’ na so pd na kna ba mambo oba pimbontalan sa lopapk. Hay manga oripn o Allah, na pamimikiranann tano so kapapantagan a masa tano. Inoto so manga muslim na aya mapapangka go makazasadao ko kaphagingd, na baanda aya sabap na kagiya omani isa a lompokan na diniyan paka nganganinn so pd iyan. Ka aya paratiyaya niyanon na skaniyan na noni. Na so pd na baonga, na aya piyaka ratarataon sa ginawa na so meranao ibarat na di niyan paka nganganinn so maguindanaon, sa lagidoto mambo, pd ko manga muslim sa mindanao na da makala sa lagid o kiya pakala o manga pd a kiya sabapan sa kiya blag iran ko endaowan o islam. A miyaka tonda kiran sa kambotakal, a kiya tokawan oto a masa a lagid o masa o nabi a miyapaka lindao niyan kiran so paratiyaya. Hay miya maratiyaya, na panangilai niyo angkanan a daa paka nganganinn iyan, na ana pkha toon rk tano a diniyan miphagayon so pd iyan, na manaot a di tano kapaka pamagpda sa galbk. Ago kapaka ndadaoroga sa galbk. Na miya pamola rk tano so di kapaka phamagironga, omani paka topo na mbida ago so pd iyan, na phangatotoon a makiphagogopa ko katawan a ridoay, lagid o Abu Sufyan ago so manga tantara iyan, a giiniyan zombowanan so manga pagtao ko masa o Nabi . Pitharo o Nabi

“Khasalosao so masa a gii kano zatimann o ridoay sa lagid o pangnngkn ko tabak.” (Ahmad) Manga pagariko go manga babay akn ko islam a khipagaadatan, pitharo o Allah sa Qur’an, sa Suratul Hujurat 49:11

134 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Hay so miya maratiyaya, di phamagrgi o isa a pagtao so isa a pagtao, ka masikn a mabaloy siran (a pphamagrgan) a tomo a di siran , go di (phamagrgi o) manga babay so manga pd a babay, ka masikn a mabaloy siran a tomo a di siran, ( a pphamagrg) go di niyo pphamaawinga so (manga pd o ) manga ginawa niyo, godi niyo pthalowaan so manga patogina a piyaka gowagowad, miyaka ratarata a ngaran so kapanongklid ko oriyan o paratiyaya, sa so tao a di niyan thaobatn, na siran man an siran so manga darowaka.” Na nggdagdaan tano angkaya a paraman, babo labao sangkai a masa a miyaka rani angkai a kaphiliay sa ARMM, a ana khatoon a phanotholn iyan so pawing o pd iyan sa dadn a sangkot iyan, ka sabap sa kapaka sakat ko politika, na giyanani kiya sabapan sa kiya osara ko pd sa kaphagosara niyan ko pd iyan sa kaphag gika niyan ko pagari niyan, hay manga paariko na thaobat tano ko Allah na mbalingan tano ko pandoan iyan. Hay manga oripn o Allah, a magiiklas sa kasisiyapa niyan ko agama niyan a pagoongowan iyan so ngngan ko ingd iyan, na mbalingan tano ko endaowan o Qur’an kaan tano maparoli so bnar a kathagompiya. Ka taman sa di tano maisa isa na maooparik tano dn. Hay manga muslim na tarimaan tano a maloag tanoi kakapt ko tindg tano. Na giyanan na maka pmbalingan tano ko endaowan iyan amay ka tatapn tano so kadidiyamong, a maka zizinabota tano. Na mabaloy tano a pagtao a lmbak. A giyanandn so kabaya rk tano o Nabi . Na aya lagid o miyamaratiyaya ko giiran kanggiginawai go so gii ran kakhapdiay ago so gii ran kakhalimoay na lagid o isa a lawas a andadni kapaka thalogdam o isa anggaota na miyaka pagataat dn so langon o anggaota. So Nabi Moh’d

na pitharo iyan:

“A So miyaratiyaya ko kiphapantagn iyan ko pd iyan a mapaparatiyaya na lagid o isa a walay a miyaka zozomanga.” Na phakagtao anan o omani rkitano na kasarigan o pdiyan. Na giyanai okit a kapmbaloy tano a pagtao a lmbak. Mabagr ago makambbkao, na ogaid na amay ka so isa na adn pn a pamikiran iyan sa taralbi siran sa kapasang, warna, kanayo, kaphamiliya, na di niyan dn paka nganganinn so pd iyan. A ropaan anan a ditano kapakambalingan ko kajajahiliyai, a marani a kapkhapokas tano ko islam, ago so Qur’an ago okit o Nabi . Hay manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na mbaloy tano a malai limo ko pd tano na pangnin tano so kasosoat o Allah, na mbaloy tano a malai gagao ko manga wataa ilo, go so malobay ago so pd a kaadn. Na ikhalimo o Allah so malai gagao ko manga oripn iyan. Pangni kano ko Allah sa malalas so langon a dosa ko puso iyo. Go so kasiig ago so rarangit ko muslim, ago so kabgay sa mapiya pandoan go so kapagaadati ko manga pd a kaadn. Na pangniya niyo so kasosoat o Allah sa kapananggilai niyo ko sogoan o saitan, go so baya a ginawa, na siyapa niyo so pangilay lay niyo go dila iyo, na pananggilai niyo so langon a da pakaya o Allah.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 135

Na pangni kano sa toroan ko Allah sa nggolalan ko kapagiklas, ago so kaonoti ko sogo o Allah, na o masongkad iyo aya na tarimaan o Allah so pangni niyo a aya rkano mapiya go thomo.

136 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Kaphagaladalada Go Kaplindinga Ko Niyawa O Manosiya Ago So Ongangn Ko Kitas

(Preservation and Protection of Human Life and the Wisdom of Qisas)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 137

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” (Suratu Nisa 4:1) Hay manga muslim na kalkn iyo so Allah a lbi a mala go onoti niyo ka angkano maka slang sa maliwanag ko donya go sa alongan a mauri, takika niyo sa ginawa niyo, pangninita ika limo kano o Allah a so mala a sarat o pagonot o islam na masowa iyan so elmo khitoon iyan ko kadnan iyan go so agama niyan a go so Nabi niyan. Hay miya maratiyaya ko Allah na madakl a kiya osaya o manga ulama mipantag ko kaphagaladalada go kapziyapa ko niyawa o manosiya ago so ongangn ko kitas, na giyangkai a bandingan na so islam na piyaka rinayag iyan so patot a katagoi sa arga ko omani isa. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Sabap a maka pantag roo, na tiyangkd ami ko manga moriatao o Israel a mataan! a sadn sa mono ko tao a da pamono sa tao, odi na da paminasa, ko lupa, na lagid oba niyan biyono so manga manosiya langon, na sadn sa kasabapan sa kaoyag o tao, na lagid o ba on minisabap a kiya oyag o manga manosiya langon, na sabnsabnar a minioma kiran o manga sogo ami so manga rarayag a karina, oriyan iyan na mataan a madakl kiran ko oriyan oto a thitho mimalawani ko lupa.” (Suratu Maeda 5:32) Giyangkai a miya aloy a paraman na inosay niyan a so tao na paliogaton a kapagaladalada niyan ago kasiyapa niyan ko niyawa o manosiya. Ago so kambabaloy niyan a pziyapn iyan so pd iyan, so Allah an ini sapar iyan so kapamono ago so kapphaka laoda ko kapaminasa, so islam na tomoon iyan a mitarg o omani isa so marata a parangay, lagid o kapamono, kapaminasa, izan o kapangidnap, so kapamola sa kawan odi na kapangarasi go so kabrak, go so kapmboniboga ko manga rido ko ingd na sadn sa kasabapan sa kapaka ozor go so kathithikna o kauyagan ko ingd, na lagid o ba niyan miya siyap so kadandan o niyawa o manosiya, aya mitotoro aya na so kaontol, kaplagilagid, kapamagogopa, lagid o kaphagogopi o kawasa ko pobre ko ingd. Madakl a kiya aloyaon sa Qur’an, ko kapzowaa ko kapaminasa go kapphakalaolada ko ariwara a btad, katkhawa, go so pd iyan a giyanan na piyaka langkap o Allah so kasalaan o pzowaon. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Aya dn a imbadal ko siran a romirido ko Allah ago so sogo iyan go manamar, nggalbk ko lupa sa kapaminasa, na so kapamonoa kiran, odi na so kasolaa kiran odi na so kapamotoli kiran ko manga barokan iran go so manga ai ran sa di makapagonod, odi na so kitawgn kiran ko lupa, giyoto mani bagian iran s kahinaan sa donya, go and a bagian iran sa akhirat a siksa a mala.” (Suratu Maeda 5:33) 138 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na marayag a tanto a mararas a kasalaan o ini pangangalk ko langon a gii maminasa, babo labao ron so talibono, tkhao, barazina, ago so lagid iyan, na giyoto I manga tao a khabarao iran ago ipthawag iran so kasopaka ko Allah, ago so sogo iyan, na sirani manga tao a sii ko masa a kauyagoyag iran na ini pangangalk kiran so kasiksaan ago siyangking, odi na potholan sa lima ago ai sa dimbala, odi na ithawg siran na jodi na siran dn zalimbtad na khatatap siran ko naraka, ko kapagoyaga kiran pharoman ko orian o kapatay iran. So kapagaladalada go so kasiyapa ko niyawa o manosiya na giyotoi ongangn ko kitas so kitas na so niyawa o omani isa na paka poporongan a go di mapndidimatag na o bonoa o isa so salakao a tao na aya khibayad iyanon na khibgay niyan a ginawa niyan a bayad ko kiyaplalalim, a siyowa iyan, inontabo o so madasg iyan na inirila iyan. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na ini paliogat ami kiran (sii ko Tawrat) a mataan! a so niyawa na (kitasan sa niyawa) go so mata na mata, go so ngirong na ngirong, go so tangila na tangila, go so ngipn na ngipn, go so manga pali na makapkhikitasa,na sa tao a rndann iyan (so kitas) na giyoto na khilalas iyan ko dosa , na sa tao a di niyan ikokom so initoron o Allah, na siran man na siran i manga salimbot.” (Suratu Maeda 5:45) So Allah an ini insana niyan rktano a kapaka moayana ko kitaban ko kitas, aya pamikiran ko maradika ko maradika so bisaya ko bisaya so babay ko babay na pangitaban a daa phakasangka ko pamikiran a pithaongan ko kaplagilagid. Manga pagariko go manga babay akn ko islam a khipagaadatan, so diat na paliogat ko omani isa a miyakapatay sa tao domiritso odi na odi na bapiya antonaai kiya pakaokit iyan amay ka miya niat iyan so kapamono , so diat na phoon ko tamok iyan, amay ka so kapamono na lagid o pithibaba odi na so miya sopo a kapamono, o diat na rk o manga tonganay niyan sa giyai dni kinisogoonon o Nabi Mohammad . Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay so miyamaratiyaya, inipaliyogat rkano so kakitasi ko miyangabobono: So maradika na (ikitas ko) maradika, go so oripn na oripn, go so babay na babay. Na sa taw a adn a pmaapn on a shay’ ko pagari niyan, na pakawnotn ko adat a mapiya, go tonayn ko mimaap (so diyat) a phiyapiyaan. Giyanani pilbolbodan on a phoon ko Kadnan iyo go limo. Na sa taw a mbago sa rido ko oriyan oto na adn a bagian iyan a siksa a malipds.” (Suratu Baqara 2:178) Manga pagariko go manga babay akn ko paratiyaya so islam na agama a kaplagilagid kna ba so isa na maporo adi so isa sabap ko warna ago bontal ago tamok, aya bo a onayan a kapaka

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 139

llbi o isa na so paratiyaya odi na kalk opama ka ska na muslim, na kailangan a ipmbolayoka aka so manga pagaringka ago so manga babayingka sa mlagilagid sii ko pamikiran a kitas na aya samporna iyan na kaonotan ka so pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na adn a rk iyo sii ko kakitas a kaoyagoyag, hay adn a manga sabot iyan; ka ang kano makapananggila.” (Suratu Baqara 2:179) Aya samporna iyan na sii ko kitas na mapapadalmon kaphagaladalada ago kapziyapa ko niyawa o manosiya so kitas na patoray. Ya Allah na ogopi kamingka sa maka taobat kami nago kaonotan ami ska, na tarima angka so pangni ami. Na paki gdamn ka rkami so kamis o maap ka, na siyapangka so puso ami oba ami ska mipanakoto, na pda kamingka ko pkha babayaan ka ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko langon a marata go kapaka silay na baloya kamingka a mapaparatiyaya sa mapayag masoln. Na baloya kamingka a maontol, ya Allah na limoa kamingka, so manga datu ami go so langon o manga muslim, ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

Tarimaan rktano o Allah so kabarakat o Qur’an go maka gona rakn go skano so matatagoon a ayat go so tadntadm a ongangn, go ptharoongkowai ago phangni ako ago skano go so kadandan o manga Muslim sa maap ko Allah ko omani dosa, na pangni kanoron sa maap, kagia skaniyani ptharima sa tauba.

140 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Balas O Kabgay Sa Maap

(The Virtues of Forgiveness)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 141

makaphapangniya sa sabap Rkaniyan, go (kalkn iyo oba niyo matphd) so manga kathotonganaya: Mataan! a so Allah na tatap a totonggoan kano Niyan.” (Suratu Nisa 4:1) Hay manga muslim, opama ka katawi tano so gona o kabgay sa maap, ago so kadadait iyan rk tano a manga muslim na maparoli tano so kapaka songkad anggolalan ko kasiyapa tano ko katatatapa ko kakhababayai, siyap, gagao ago maap ko langon tano. Na giyangkai a adat go paparangayan na mipkharaniya tano so manga pagari tano a manga muslim, go so pd tano a pagtao, ago so langon a kaadn ko mliliyota rk tano, lagid anan a so kamaap na maphaka rani tano niyan ko Allah, kaan tano maparoli so maporo a pangkatan o pagtao a mbaloy tano a manananggila. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na so kamaap iyo na aya marani ko kapangongonotan, na di niyo phakalipati so kiyapaka adiyadiya rkano mataan! a so Allah na so gii niyo nggolaolaan na phagilayin iyan.” (Suratu Baqara 2:237) Manga pagariko go manga babay akn ko islam, langon o mapiya galbk na so kabgay sa maapi lbi a ikhababaya rka o Allah. Pitharo o Nabi

“Ya Allah skai malai limo, so limo oka, kalimo a go kamaap , na limo akamingka.” Ana sakatao a mama ko masa o Nabi Moh’d a miya aloy niyan a phaka sorga, so Abdullah ibn am’r na inonotan iyan angkanan a mama na maimpit a kiya zima a niyanon, na para katokawan iyan o inoto ptharoa o Nabi a phaka sorga, na sii ko miya ka tlo gawii na so Abdullah na piyaka emolngan iyani manga galbk angkoto a mama. Na oriyan o kiya zimaa niyan sangkoto a mama na so Abdullah na daa miyatoon iyan odi naba mini bida a galbk iyan, sa lagid dn o pd a manga Sahaba, na so Abdullah na inizaan iyan so mama o antonai sabap a kiya aloyaon o Nabi sa tao ko sorga. Na pitharo o mama ko Abdullah a daa katawangko a pd a galbk odi na sowasowai a kiya sabapan sa kiya tharoa on o Nabi sa phaka sorga ako. Inonta na diyako pn torogn na diyakodn maka torog o diyakn karilai so manga tao a miyapaka kharata iyan a ginawako. Na pitharo o Abdullah a giyanani sabap a kiya tharoaon o Nabi sa tao kadn ko sorga. Manga pagariko a go manga babay akn ko islam a khiapagaadatan, so Allah na ini sogo iyan go ini oyat iyan ko manga muslim so kapmaap iran ko pd iran, babo labao amay ka so da kazinabotai na maito a sabap. Pitharo o Allah sa Qur’an:

142 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Na sabap ko limo a phoon ko Allah na kiyapakananaowan ka siran. Na o miyabaloy ka a makras, a matga si poso, na giyanatan ka iran dn ko mliliyota rka: na pmaaping ka siran, go pangnin ka siran sa kada a dosa iran; go pakipphagodasa ka kiran ko pnggolawlaan. Na amay ka matkhs ka (so zowaan), na sariging ka so Allah. Mataan! a so Allah na pkhababayaan Iyan so khisasarig On.” (Suratu Imran 3:159) Hay miya maratiyaya, so kamaap na madakl a sayei a matatagoon, na mala otoi bali go kakasiyan o omani isa. Go so ingd. Manga pagariko go manga babay akn, so manga rido a mittnay ko ingd tano sangkai a ARMM, na ping grupo, go party, go thothonganaya, na khatawag iyan so kaphorong tano, ago paka laan tano so kapmamaapa, amay ka di tano pn torogn, na mada so rido, kapamono, kathidawa a maka binasa ko kathothonganaya go so kaplayolayok. Siiko masa o Nabi na so Bilal a isa ko katotokawan a pd iyan na pikharataan a ginawa niyan so Abu Zar gowani a tawagn iyan a wata a igorot, na so Bilal na piya nothol iyan oto ko Nabi na so nabi na pitharo iyan ko Abu Zar, Bangkapn pagaadimata so kpit ko masa a kada a plng? Na ini btad o Abu zar a kawanan a paras iyan ko botha na ini sogo iyan ko Bilal a kadapoi niyonon, na mizapa so Bilal, a diyakn dn kadapoan so paras o Abu zar a lalayon pzojod ko Allah, a lbi a maporo, sa taman sa so Bilal na miaapan iyan so Abu zar, hay manga pagariko go manga babay akn na giyanani sabagi ko paparangayan o nabi . Na pd ko adat o Nabi ko manga sahaba niyan na kamaap, so Nabi manosiya ko kapakikhoyapta a bigan sa kananao, kalimo a go kamaap.

I ladiyawan o

Miyaka isa alongan na ana isa a mama a tominiti ko masgit o Nabi na so isa ko manga sahaba o nabi a so Omar Ibn Khattab, na piyaka awa iyanon na kiya rarangitan iyan na oriyanoto na ini sogo o nabi a kaododi ranon sa ig. Manga pagariko go manga babay akn ko islam so Nabi na biyantog o Allah, sabap ko kapiya niyani parangay a go adat, na giyanani sabap a so Allah na pitharo iyan sa Qur’an:

“Go mataan a ska na thitho a thatakna ko parangay a mala.” (Suratu Qalam 68:4) Na so manga Sahaba o Nabi na inizaan iran so Aisah (ra) o antonai parangay o Nabi aya ini smbag o Aisha (ra) na aya okit iyan na so Qur’an.

I ladiyawan ko adat agoso paparangayan o Qur’an a skaniyani limpio a ibarat ko So nabi paparangayan. Na aya importanti ko adatiyan go so paparangayan iyan na so kamaap. Manga pagariko go manga babay akn na kailangan a sabotn tano so kakailangan o kamaap, na tatadman tano ka ino sogo oto o Allah ko manga muslim, Miya panothol o Bokhari a hadith a miya panthol o Ibno Zubair a pitharo iyan a so Allah na ini sogo iyan ko Nabi a kapagimportantii niyan ko kamaap, ko kakhokhom ko adat o manga tao.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 143

Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Kpitingka so kanapi go sogoon ka so mapiya; go talikhodingka so da a manga mlng iyan.” (Suratu A’raf 7:199) Manga pagariko aya onga o kanapi na katii: So Allah na bgan ka niyan sa mapiya ko donya go sa alongan a mauri. Na siyongkad ka so adat o Nabi o pmaapingka so pd ka a muslim. Na maapangka mambo o Allah na thikna so ingd na tangkdn rkano o Allah so kapaka sorga. Ya Allah na toro a kamingka go lidasn kamingka ko kajajahili. Go so kabinasa, na lidasn kamingka ko karibatan o manga ginawa mi. sabapn ka so kaposan ko galbk ami a maka tiyolin, go maapi kamingka.

144 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kiyazozonoda Ago So Kiya Ompong Ko Islam (Reconciliation and Unification in Islam)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 145

Hay manga pagariko ko islam, na pagosiyatangko a ginawako ago skano ko kikalkn ko Allah a isa isa, sa mapayag masoln ko omani masa, nag damn tano so thitho a onot ko Allah ago so sogo iyan, kaan tano makadaag sa donya samporna sa alongan a mauri, na aya isa a tanda ko onot ko Allah ago so kalk ko Allah na so kiya zozonoda o magari ari. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na o adn a dowa ka sagorompong ko miya maratiyaya a pmbono siran na tanora niyo siran, na amay ka phanalimbotan o isa sa dowa oto so pd iyan na pakimbono kano ko phanalimbot taman sa di mndod ko sogoan o Allah, na amay ka mndod na tanora niyo siran ko ontol go paginontolan kano mataan aso Allah na pkha babayaaniyan so manga oontol. So miyamaratiyaya na ayabo magariari na tanora niyo so manga pagari niyo. Go kalkn iyo so Allah ka ang kano mipangalimo.” (Suratu Hujurat 49:9-10) Na kalkn iyo so Allah o thitho kano a miyamaratiyaya, na so kiya paka zozonoda ko kiya pangingimasadana ko rido a masisimokt ko manga muslim, na ini sogo o Allah a makalimoon lagid o kiya aloyaon ko ayat a miya ona. Hay manga pagariko go manga babay akn ko islam, na aya ladiyawan tano na so Nabi Moh’d na andadni katokawi niyan sa adn a simokt ko manga muslim na ompiyaan iyan so simokt iran, sa kathagompiyai a daa kazoramig. Miya panothol a miyakambono so dowa katao a manga wata ko manga muhajiren go manga Ansar, na zaop so isa, na pitharo o Nabi a daa ribat o ogopingka so pagaringka a phamaba odi na aya pimbabaan. Na o pimbabaan na depensa angka, na ophamaba na saparingka. Na giyotoi kiyapaka ogop ka. (Muslim) Manga pagariko ko islam, na adn a mala a gona a go ongangn ko kapangingi masadan, a go kapaka zozonodaa ko pkhakarido. So Nabi Mohammad na piyaka zonoda iyan so manga tao o Abu Sufyan ago so kadatu o manga muslim ko oriyano kiya thidawa sa Badr. Ko kini toronn sangkai a manga paraman. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Ipagiza iran rka so manga taban ko kambonoay, tharoangka a so manga taban na kapaar o Allah go so Rasul. Na kalkn iyo so Allah, go tanora niyo so kaphapantapantagan iyo. Go onoti niyo so Allah go so sogo iyan o skano na khipaparatiyaya.” (Suratu Anfal 8:1) Na tanodi niyo a so Abu Sufyan ns piyaka onot iyan a pd o manga pagtao niyan ko kiya zarngkap iran, sa kiya planowa niyan, sa kambonoa niyan ko Nabi na tanodan ka kna bo a ba so piyaka phakaks o Abu sufyani miyangonggop ko kiya thidawa, sa Uhud ka bapiya pn so

146 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

manga civilian na pd kiran so manga babay a pzapng ko manga lawas o miyatay a pd o Nabi ogaid na giyai dni kiya sogo aon o Allah a limo ko langon a manga kaadn. So nabi Moh’d na pimaapaniyan so miya sogok iran a kasalaan ko kiyapaka thidawa iran, na matatago oto ko plano niyan a kap maapi ko miya kasogok sa kasalaan ko kathidawa sii ko oriyanoto na mimbalingan bo ko islam. Pdon so Piyakasmsm a so Khalid Ibn Walid. (Ko oriyano kiya thidawa sa Badr a miyatay ron so Abu Jahal a kaper). Nasi iko dowa a pangkatan o plano niyan ko oriyan o kiya paka thidawa na, so siyowa o governo niyan a pmbthowan imanto sa manga ogop go phamangompiyaan. So goberno niyan na kinowa niyan a tangan so miyataban ko kiya thidawa, a pipharo paro. So manga tao Abu Sufyan ago so manga tamok iran na, kiya kowa an pn sa ika lima bagi para inibgay ko governo a islam a para oto ko iphammgay go phamangompiyaan ko oriyan o kiya thidawa, (a pinggalbk oto o baitul mal). Sangkai a masa tano imanto na aya maka pnggalbkon na so manga tadiyam, a adn a pamikiran iyan sangkanan a thokhodn a galbk. So miyanga bibinaya a manga tao sangkai a miya ori a masa na lagid anan a tiyangan iran so miyanga tataban sa kathidawa na siniyap iran so manga tao a miya binasa ko kiya thidawa ko donya a ika dowa. Babo labao ron so manga German sii ko paganay a ragon ko 1940’s. (ilayangka si sir R. Phillimore’s ko kitab a antarabangsa) Ogaid manga pagariko go manga babay akn, na odi tano katawi so ongangn o Nabi ko katangana ko miya taban a tamok na. di tano makowa so kapaar o governo. So kadatu a miya paka tindg iyan, na sinanad ko kapakindodolona a langkap go tadiyam ko pangitaban a langkap. Na aya mathomo tano na di tano baloyin so manga tamok a mini bagak o miya magoyag a ba tano dn siningkaot. Sapolo makatabiya. Miya panothol o Abu Darda a ini kalimo o Allah a pitharo o Nabi bako skano pnggonanaowa ko mapiya galbk a maka llbi a di so powasa, sambayang a go diyakat, na simnbag iran, oway: tharoangka rkami. Na pitharo iyan. Na so kaompiyai niyo ko simokt o dowa maka phapantag. Kagiya giyoto na phaka bts kaon, aya maana niyan na kna ba giya kaphatas o bok ka pkha bts ka so agama. (Abu daud). Ya Allah na toroa kamingka na lidasn kamingka ko pkha sabapan sa kaoparik. Kambotakal go kabinasa. Na lidasn kamingka ko karataan o ginawa mi. na sabapn ka so kaposan a galbk ami sa mapiya ago lbi ontol na go rilai kamingka.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 147

So Kaatasan O Kaisaisa Ko Islam (Importance of Unity in Islam)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

148 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga pagariko go manga babay akn ko islam a khipaga adatan, na panalamatan tano so Allah a kadnan o manga kaadn, a malai gagao ago malai limo ko baratapaon. Na lagidoto mambo a so limo iyan ago so kalilintad na mambagian o Nabi tano a Mohammad a kiya sanggolayan ko sarigo Allah. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Go pitharo o Allah:

“Hay so miyamaratiyaya, di niyo pndarowakai so manga tanda o Allah, go so olanolan a pagaadatan, go so manga pammgayan, go so manga toos, go so pphamanong ko walay a pagaadatan, a pmbabanog siran sa riskhi a phoon ko Kadnan iran go kasosoat. Na amay ka makaipos kano (ko kapagikram) na panganop kano (o kabaya iyo), na oba rkano makagawi so rarangit ko pagtaw sa kiya alangi ran rkano ko Masjid Al-Haram ko kapakambaal iyo sa rido. Na thatabanga kano ko mapiya, go so kapananggila, go di kano pthatabanga ko dosa, go so kapriridoay: Go kalkn iyo so Allah: Ka mataan! a so Allah na maylot I kandadan’g.” (Suratu Maeda 5:2) Samanoto manga pagariko go manga babay akn na piyaka inngka tano o Allah oba tano mapd ko manga malawani kapangakowala go kapaminasa ko liyawao lupa. Sangkai a Ranao go bapia anda sangkai a donya. Na bapiya antawaa tao odi na grupo a tatarimaan iyan a muslim. Na gii maminasa ko malobay kna bagii plima sa kapaki thidawa, olowan ko pd a agama, babay wata na tanto a mararas kii ingaranon o Islam. So Nabi Mohammad na sangat a gii niyan kindolonaan ko takabor go malawani. So kapphangarasii o kawasa ko pobre. Odi na so kapphangarasii o mabagr ko malobay. Odi na so matatago ko power ko pkha doandoanan. Na aya miyaaloy ko endaowan o Islam. Ko Qur’an ago Hadith. Na di tano khatarima so takabor, maratai parangay, go so malawani ko bapiya anda darpa, so islam na ini insana niyan ko omani muslim, so kapagadati ko kabnar o pd a muslim antaa kna ba muslim, so islam na sopaka iyan so kapangarasi, kaplalalim, bapiya antonai bontal iyan, ka da ambidaan o maitm odi na maputi odi na aya maoona so Arab ko kna ba Arab. So Allah na ini oyat iyan ko pagtao Nabi Mohammad so kaisa isa go phamamagogopaan iran so galbk iran. Go kipzogoon iran ko mapiya na go so kipzaparn iran ko marata. Na kalkn iyo so Allah ka so gii niyo kanggolaola sa mapiya na bgan kanoo Allah sa permiyo ko donya a go paka pndayaan kano niyan ko sorga. Ogaid na sadn pman sa tao a maka sopak sa di adat, marata go dosa na siksaan o Allah.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 149

Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Go kapti niyo so tali o Allah sa kasamasama niyo, go di kano pmblablag; go tadmi niyo so limo rkano o Allah; gowani ko mriridoay kano na tinimo Iyan so manga poso iyo, na miyabaloy kano so sabap ko limo Iyan, a magariyari; go miyatago kano ko thbaan o landng a apoy, na siyabt kano Niyan on. Lagid anan a kapphakaliwanaga rkano o Allah ko manga tanda Iyan: ka ang kano makakdg sa ontol.” (Suratu Imran 3:103) Hay manga pagariko go manga babay akn a khipagaadatan. Na o pamimikirana tano sa madalm so endaowan o Islam ko mipantag ko kaiisaisa na daa khatoon a sabap sa di tano makanggagamokay sa kapaka ozor tano. So endaowan o Qur’an ko kaiisaisa na maphaka gtao niyan so gii kapaka khokhoyampta o manga tao. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay manga manosiya, mataan! a Skami na inadn Ami skano a phoon sa mama ago babay, go biyaloy Ami skano a mbrambarang a bangnsa, ago pithikaloksan, ka ang kano makakhikilalai, Mataan! a aya lbi a sslaan rkano sii ko Allah na so lbi a masanggila rkano. Mataan! a so Allah na Matao, a Kaip.” (Suratu Hujurat 49:13) Na pangnin tano ko kadnan tano a manggonanao tano niyan go so kadandan o pagtao a Muslim na limoon tano niyan na maisaisa tano. Ya Allah na bgi kamingka sa elmo ko Islam na tatapa kamingka ko okit rkaniyan. Taman ko gawii a mimbaratmoa ami ska a manga Muslim kami. A da kami madadag go da kami mapokas ko agamangka. Hay kadnan ami a kadnan o langowan o kaadn. Ya Allah na paki ilain ka rkami so bnar a bnar na limoa kamingka sa kaonoti am iron. Na paki ilain ka rkami so ribat a ribat na limoa kamingka sa kapananggilaan ami.

150 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Islam Na Agama A Kalilintad (Islam as a Religion of Peace)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 151

Hay! Manga Muslim na kalkn iyo so Allah a Maporo ago Mala, nago onoto niyo ka angkano maka daag sa doniya samporna sa alongan a mauri, tangkda niyo sa ginawa niyo, ikalimo kano o Allah a so manga sarat a galbk o oripn na so kapaka kowa niyan sa elmo a misabot iyan ko kadnan iyan, go so agama niyan, ago so Nabi niyan a so Nabi mohammad . Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Na sadn sa mbabanog, sa salakaw ko Islam a okit ko kapagintaw na da dn a khatarima a phoon rkaniyan; go skaniyan sii sa akhirat na pd dn ko manga logi (a manga taw ko naraka).” (Suratu Imran 3:85) Go pitharo o Allah sa Qur’an:

“Kalilintad” a katharo a phoon ko Kadnan a Makalimoon! (Suratu Yasin 36:58) Manga pagariko ago manga babay akn ko Islam, so Islam na agama a magaan a kaplonao niyan sa doniya imanto na so kadakl a kaphagozor o pagonot ko langowan a kpit ago madakl a tao ko salakao a paratiyaya nadi kitaks ko kala a kap’phakadakl o itongan o pagonot ko islam. so kap’phakala o kadakl o pagonot ko islam na miyapnto ago kiyatokawan sa US go sa Great Britain. Na sa Great Bratain na miya tharo a madakl a manga muslim roo adi so Methodists. Hay miyamararatiyaya! na tangkda niyo sa ginawa niyo a sabap ko limo o Allah, a kadnan o manga kaadn na inisogo rktano a kakapti tano ago katarimaa tano ko Islam. ka antano maparoli so limo a bimbarian iyan ko langon a kaadn iyan. na omani kaloagan na kailangan pkha inngka tano so Alongan a mauri. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Hay so miyamaratiyaya, sold kano ko Islam sa kalangolangowan iyan; go di niyo khdga so manga okit o shaytan; ka mataan! a skaniyan na ridoay niyo a mapayag.” (Suratu Baqara 2:208) Sa giyangkai a paraman. na sabotn tano piyapiya, a so tawatawag o Allah ko kasold ko Islam. na knaba madidiyangka ko manga loks ka so pn so manga wata iran. Odi na knaba siibo ko manga datu ko manga tao, ka siipn ko kadandan o pagtao. na lomindong tano ko Allah phoon ko kala o kasiksaan sa alongan a mauri. so maana o islam na kalilintad na tiyangkd rktano o nabi o Allah, a miya siyap tano ko marata ago so napso tano goso langon a ditano kasasabotan ko kauyagoyag tano. ko kakpiti tano ko tali o Allah a giyoto so Islam.

152 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Nabi a aya miyamaratiyaya naso makalilidas so pdyan a muslim ko katharo iyan goso lima niyan. Aya maana ini na andadni katarimaangka ko Islam ago kipangndaon ka ko Islam a ayangka Agama, na dingka pakaptharoon so dila aka sa marata pantag ko salakao rka go dika ptharo sa kapamokhag go kapamaganta ko manga pd ka. Pitharo o nabi a dikano pmbaloy a titho a miyaratiyaya sa taman sa di kano maratiyaya sa tarotop, na dikano pmbaloy a tarotopi paratiyaya sa taman sa dikano khakababayai, na matatap kano a thithi a miyaratiyaya. Pitharo o nabi a baniyo khabayai so gonanao akn? ko langon a pzowaan iyo. na kpiti niyo sa mabagr so agama niyo. na panolonn iyo so kalilintad ko ndolondolonan iyo. Ka kagiya giyoto na katharo pammgayan a poon ko Allah, a basa o kadnan a makalimoon. Phoonon so Salam, so Islam na initolad a para minggolalan tano. Pd a importante a pkhasabapan ko kalilintad naso gona a sangan o kazabar kaan makowa so kalilintad ko liyawao lupa. Ka so islam na lalayon iyan oto gii ipanolon. dadn a baon maka ptharo a badi so kasabar na tatap a bitikan ko omani masa. Ogaid na knaba oto maphaka kalowar o tao sa kabaya iyan a ginawa ka so kasabar na da a baniyan taks. A lagid o kapangimbnar ago kapaginontolan a palayadn kalbihan. Sa lagid oto a adaa khatoon ka a sakatao bo a ba niyan mipakaiza o pirai taman a kazasabar ago kapagiinontolan iyan. sa ba adn mambo a maka ptharo sa so kasabar na ana gona niyan sa ginawa? So kazabar na didn miphanikhadowa ko bapiya antonaa masa a maoompongon so kalbihan a mala. So tao a di masabar na kna ba manosiya ko giiron katharoa. na so kapkhi sakona ko kapangarasi na tangkd a toos oto sa kalobay. Na oway dn: ka madakl a diniyan khilalaan so kasabar oba sii ko sold o rarb. Kagiya amay ka masopak na so kakhaparo o kasaop na miyaka bagr. Na giyangkai a rarangit a taros a babo gagalnggni. Na aya taralbi na kaawaan. Na so giyai I zowaan iyan na; na aya kabaya iyan na matatapon so gani. Na paka phamlpln iyan so rido. Na aya khaimpodanon na kapaka silay dn o galbk. Giyankanan a okit a kapamimikiran na ribat ko kamamataniron. Na amay ka so tao na aya tomiyamporon na rarangit sabap ko kiya sopakaon na so kasabar na aya permero. Madakl a khabayaan iyan a mbaloy a maporo, ogaid na aya thitho a mapasang a mama na so mipkhoat iyan so kasabar. A lagid o kapangarasi a knaba tano niyan mapakapzabar. A ombs o di giyangkanan a masa na aya tano kailangan so kasabar. Adi siiko komakalilid a btad. Sii ko oman gawii a btad na daa ragaoron a go baon masosopak. Na da a margnon ko kasabar. Ka siibo oto ko masa a didn khasabar a manonogangkar so rido. Na so thitho a masabar na mapaki ilay niyan so kasabar iyan. giyai na pd ko endaowan o Islam ko kababaloy niyan a Agama. Pangnin tano ko Allah toroon tano niyan kaan tano matonay so tarotop a sarig ago antano manggalbk so sangan tano. Na phakitanodangko ko manga ginawa tano. so manga dato tano, goso manga darudupa tano, ago langon tano na pkhasopak tano sa ditano mipnggolalan ago pkalipatan tano so sarig.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 153

154 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kabnar O Siringan (Rights of Neighbors)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 155

Manga pagariko ago manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. kalkn iyo so Allah na siyapa niyo so inisogo iyan a kasiyapaon. na siyapa niyo so kabnar o Allah ago so kabnar o manga kaadn iyan. Hay manga oripn o Allah so kabnar o siringan na miyaaloy ko madkl a manga paraman o Allah sa Qurâ&#x20AC;&#x2122;an ago sii ko hadith. Miyatharo pn aso malaikat jibreel na phagosayn iyan ko Nabi Mohammad so kabnar o siringan sa aya kiyagdaa koron a tigo Nabi ko gii katharo o jibreel ko kabnar o siringan na lagid o baniyan siran kawawarisi go pitharo o nabi a ibt ko Allah ka di mapaparatiyaya (sa miayakatlo niyan matharo). Na miyatharoon a hay sugo o Allah Antawaononi di mapaparatiyaya? Pitharo o Nabi a skaniyan so di phakalidas so siringan iyan ko kamarataan iyan (muttafakon alaihi). So muslim a katawaniyan so endaowan o agama niyani pirmiro a tao ko giiniyan kindolonaan babolabao ron so siringan iyan. So muslim na ayakaphagadati ron na naso kapagadatiniyan ago kasabariniyan ko siringan iyan. Katawaniyan so madakl a endaowan o islam mipantag ko kasisiringan pitharo o Allah:

â&#x20AC;&#x153;Na zoasoata niyo so Allah, go di niyo phanakoton Skaniyan sa mayto bo; go (phiyapiya I niyo) so mbala a loks, sa tanto a kaphiyapiya. Go so manga tonganay. Go so manga wata a ilo, go so manga miskin, go so siringan a madazg, go so siringan a mawatan, go so ingapda a mipagoobay, go so gii mlayalayag a makakhakadiyat a miyakawang sa lalan, go so miyakhapaar o manga tangan iyo: Mataan! a so Allah na di Niyan khabayaan so taw a aya btad iyan na takabor, a masalibantogn.â&#x20AC;? (Suratu Nisa 4:36) Na kailangan adika mabaloy aba dikatawi o siringan ka. Kagiya so siringan na ana kabnar iyan ko pdiayan a tonganay niyan ko kambabaloy niyan a siringan iyan. Na ayalagid o kasabar a inisogo o islam na minggolalan ko lagid o kasirinsiringan o bago a kiyambabalay ko masa imanto. So nabi Mohammad na madakl a kiyatharoan niyanon ko ikidiya ago so kabnar o siringan. Miyakaisa na pitharo iyan naso malaikat jibreel na tatap dun a kipagosiyatun iyan rakun ko kabnar o siringan sataman sa aya kiyapikira koron na kawawari san iyan. Sii ko endaowan o nabi mohammad na so muslim na kailangan niyan a katokawaniyan so kabnaron o siringan iyan ko omani masa ago so kaogopiniyan ko siringan iyan ko masa akailangan go siiko masa a kabinasaan na kaogopan iyan. Makapagogopa siran ko kapipiya aginawa ago kaogopan ka ko masa a kararata aginawa niyan ago kailangan a makambisita kaon igira a diphakarag. So miyakasowa a muslim a Dr. Zahoor Agosi Dr. Z Haq na minisoratiran ko libro iran a thotholan ko manga muslim 570-1950 GC a so nabi mohammad na inayonan o goberno niyan a minggolalan ko pandita sa palao a sinay ko manga katigan o nabi a maapdon so langolangowan a bontal o kabnar o manosiya babolabaw so knaba manga muslim a matatago ko kadato o islam na aya pd sa giyangkoto a manga katharo naso kasiyapa ko Christian so

156 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

kabgi kiran sa lawdaparo ko okita kasimba ago kaokaog maradika siran ko kapntoa iran ko kaliran ago matatap kiran so tamok iran namatabiya ko bayad ko sondaro ago so kabnar iran ko kasiyapa kiran ko masa a katidawa. Manga pagariko ago manga babay akun so manga siringan o nabi sa madina na lagidudun o manga siringan tano a matatagoon sombarambarang a pagtao ambarambarang I paratiyaya. So pagtao ko isa a paratiyaya na katawan iran so agama o nabi sabap ko parangay niyan ago dadabiatan iyan a mininggolalan iyan ko masa niyan ogaid na sa masa imanto na masa a kararangit kabosaw kadaasarig na antawa onon I makapagolaola kondaâ&#x20AC;&#x2122;wan o islam ko knaba manga muslim a siringan tano sa giyang kai a basilan agiyang kaia iklim na miyainungka sa kasamok ago kapangarasi. Na mapiya antawa onon I miyakaolaola ko manga gropo a kabaya iyan so kadato sa basilan go so tamok on agoso politakaon. Siiko isa amiyang golaola naso nabi o Allah na bigan o siringan iyan a yahodi sa hos iphphakaig iyan a sii miyapos ko rozoon sa towak o nabi . Nanggolalan ko zakat ago sadka naso muslim a mababaling ko khaparatiaan ago madakl na diniandn pagimolngan so mambbtad o siringanian akapapantagan a pobri. Aya isaa sabap aso kapowasa na inipaliogat na anmirampay so kaor ko kawasa agoso pobri siiko oman saragon nadiing golalan angkoto a pammgayan apoon ko Allah. Pd ko manga muslim a siringan na miyambagi siran sa tlo ka gropo paganay ron na muslim a tonganay ikadowa na muslim a knaba tonganay ikatlo na knaba muslim so paganay ron agropo a ltiran naso agama agoso kathonganaya so ikadowa na agama na so ikatlo na kasiringana na mataan aso kapakapagoobay ko pmbalingan na pkhaadn iyan so katonganay a pkigmao niyan so darpa o kambawalay a pkhabaloy niyan siran a dimaka khakaraniya. So muslim na pananggilai niyan oba makang golaola sa khasabapan sa kapalii sa lawas odina gdam ko siringan na onggolaolaa niyan oto na khipakhaisaon ko alongan a maori a khapakay a kasabapan a diniyan misold ko sorga bapiya pn giyoto I kabaya iyan. So sogo o Allah na pitharo iyan aso so siringan a diyon makapalihara ko siringan iyan so bagr iyan na dimaka sold sa sorga. Manga pagari ko ago manga babay akun ko islam a kipagaadatn na piyakayaya o baka pakatorog a maoosog kha na so siringan ka na pkhaor na piyakayaya pn a lalayongka dinditar sa bago na skabo na dangkaon kabgi so siringan ka ko miyaosar a ditarn ka aniran misapng ko ginawa iran na piyakayaya a giingka diisonor so manga pipiya a shai a rkhka ago mapiya a pangnngkn, ditrn ikhakamotan na so siringan ka na bapiya bombol odina sagipak a paan nadang kaon mibgay. Inokatawan ka o antonaa I pitharo o nabi mipantag sa kibgan ko shai sii ko siringan bapiya miyakaito itobo. Pitharo o nabi so babay na patot a diniyan mapnanayto so inidawagon o siringan iyan bapiya kobal bo a kambing. Go pitharo o nabi pat a iphakapiya ginawa paganay ron na mapiya a karoma ikadowa na mablang a babalingan ikatlo na mapiya a siringan ikapat na mapiya a phagdaan ago maito a walay. Sabaad ko manga tao na diiran dn sasagipaan so salakaw kiran igiri a mapipiya ginawa iran na diran dn tatagoon sa ginawa iran o bapiya iran kiya rimpasan so salakaw kiran odi na pkhararangitan iran siran. asara a miyasamporna iran so baya iran a ginawa. So baya ginawa Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 157

iran ago kabaya iran na miyaparoli iran ago miyakowa iran. Na dadn a timbang iyan kiran o giyai na miya kowa iran so kapipiya ginawa iran sa phoon sa gasto o salakao kiran a bantogan, pangkatan, ago kapagaadati. Na sabap san na. giyangkai a manga tao na kikilidn o salakao kiran. Pkhararangitan o siringan iran. Na di mambo ittmbo o pd iran ko ingd. Pitharo o Nabi

â&#x20AC;?Odingka khayaan so btad ka na sowa angka so sadn sa kabaya aka.â&#x20AC;? Hay kadnan ami na pakabagrangka so paratiyaya mi, a so Islam na daniyan pakambidaa so mbidaan o kawasa odi na go pobre, so maloybay ago so mabagr. So miyaka sowa ago so da makasowa. So siringan a muslim odi na kna ba Muslim ko maka pantag ko kabnar o isa ko pd iyan.

158 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Islam Na Tiyaplis Iyan So Katitigas

(Islam Condemns Terrorism)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 159

Hay manga oripn o Allah na kalkn iyo so Allah nago tadmi niyo ko manga kagagawii agoso manga kadadaondao kagia siran na matag sapandang ko omani kapsagad iyan a kapphakarani tano ko alongan a maori na pkha awat tano sa giyangkai a kauyagoyag tano na sadn sa tao a komowa sa gona ago okor sa giyangkoto a manga gawii na skaniyan so kanggalbka niyan ko iphakarani niyan ko kadnan iyan na giyotoi khislang iyan sa maliwanag na miyagontong so miyakakowa sandao na miyaka zalimbtad sangkoto a somiyagad. Miyagontong so tao a kiyatokawa niyan so limo rkaniyan o Allah ko kiyapaka zalimbtad iyan a miyaparoli niyan so ongangn agoso pagns. Manga pagariko ago manga babay akn ko Islam a khipagaadatan na aya bandingan angkai a khutba ko na antonaa itindg o Islam mipantag ko katitigas, piyakaratarata sa ginawa aso katitigas agoso so Islam na maka pzakabtada ko pamikiran a sdpan sangkai a manga masa na giyai na damang golaola sa badn mini tkao na adn a manga tao ana ssakit a kabaya iran a diniyan diimbabanogn so kapaawingi ko mapiya a ingaran o Islam ago ini itong iran so Islam a khabinasa niyan so apta iran sa doniya na adn a piyakaratarata sa ginawa a pd koda manggonanao a manga muslim a diinggolima sa ppaka sogok siran ko pandoan o Qur’an ago so sunnah na inoiran ai di mangagolaola agiyang kai a katitiror na aya manga sabap a khapakay a mashabanding ogaid na ddn matndo. Na osayn tano o antonaa imaana o katitigas siiko dictionary a English na inosay niyan sa so ontol a kaosara ko kaprido go kapangangalk kaan maparoli so pd ko hadap. Ogaid na aya kalalayamiron na giyangkai a basa na mainot a kaphagosaraon saba maka popontos so sakatao a tao na aya katitigas iyan naso kalalayaman a kamamaradika o isa a tao mlagid o manga muslim na aya bo a phagndodan tano naso Qur’an ago so sunnah. Na Antonai pitharo o Islam mipantag ko katitigas? Na mararani odi na mangangasa odi na didn kailangan oba di ndagdia. Inoto so Islam na tiyaplis iyan so katitigas? Na oriyan oto na so Islam na kinowa ko Arabic a basa a seen” laam “ meem” a miyabaloy a salama” maana kalilintad. So Islam samanoto na sii ko masa a sii matatago ko kalilintad, odi na sii pkha arogan ko kalilintad. Ko paka asal iyan samananan na dadn a baon phakalagid ko okit o kauyagoyag. Ko kapaka titindgaon ko kalilintad, kapakazozokoda, kaator, kaontol ago kananaw ko sakabtad, ago kaokaog a rarangit, kasaop ago kazokna ko pd. Mataan a so Islam goso katitigas na makazozoranga ko rahasiyan iyan, so islam naso kaoyagoyag na pagoongowan, pammgayan a phoon ko kadnan a skanianbo I khikabnar sa kowaan iyan. So kapamono agoso kipraksn ko daa mlng iyan sa molapholad o gomaan na bnar a inisapar. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Sabap a makapantag roo: Na tiyangkd Ami ko manga moriyataw o Israil a mataan! a sadn sa mono ko taw a da pamono sataw, odi na da paminasa ko lopa, na lagid oba niyan biyono so manga manosiya langon: Na sadn sa kasabapan sa kaoyag o taw, na lagid o ba on minisabap a kiyaoyag o manga manosiya lango. Na sabnsabnar a miniyoma kiran o manga sogo Ami so manga rarayag a karina, oriyan iyan na mataan! a madakl kiran ko oriyan oto a titho a mimamalawani ko lopa.” (Suratu Maeda 5:32)

160 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na isako mala apkha sawalan sa thothol naso pakhaiza ko okit ago dzai. Ino so dzai baniyan khapnto so okit? Ino baana phakakowa sa dzai a parangay anggolalan ko knaba kamamanosiyai a okit? Ana pkhigayao sa so dzai na khapnto iyan so okit. Sa islam na marayagon aya, a di phakaparoli so isa sa halal a dzai anggolalan sa okit a haram, so okit agoso dzai na adn diran kapthmoan a makambababid siranon. Ayabo a khikowa ko dzai a maomayag naso okit a marayag, giyai I okit o manga nabi agoso manga oripn o Allah a pkhababayaan iyan ko giikazambisambi o masa. Ogaid na sabap ko miyasorang tano na aya mapnggolaola na batano badn makasaop, odina madipinsa tano a ginawa tano, sa masakit akapakaokit iyan, na ditano oto mapzarog. So katitigas na marata so katitigas naso diniyan pakanganganinn so pd iyan. Sokoat a katigas na diniyan pakapsnggayaan so giimakimbonoay agoso mokari daa plng iyan odina malolois, na aya pakatopo iyan na katatalawi. So Islam nadaniyan pakalaa so katatalawi. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, naso bitiyara ko katigas na knaba plagaday ko masa oba khapd ko bapiya antonaa a endaoan o Islam. Daa tao odina ontoli kapamimikiran obaniyan khapnto so koat a katigas, antonaai giimanggolaola sa Mindanao babolabao sa ARMM naso ribat a endaowan o Islam, kaadn a khatoon a pd a manga muslim a maniniti sabot ko Islam na inilagid iyan so katitigas sa lagid o simba a inrn aya o nabi mohammad na dako sunnah oba mimbontal ko katitigas. So niyawao manosiya na mapnd a tanto oba bonoa sa dippndn. Hadith a miyapanothol o Abu Daud a so Nabi Mohammad na kiyasagadan iyan a lawas a babae ko oriyan o kiyathidawa na piyanarotaroan iyan so manga sahaba, pitharo iyan knaba skanian a giirktano maki tidawa. Samaoto manga pagariko ko Islam na ino bakhapakay a bonoon so knaba muslim? Ino ba khapakay a zaodagaraan so rk o knaba muslim? Ba tabia a kidnapn so tatamokn a knaba muslim? Pitharo o Nabi sa tao a bonoon iyan so tomatalokon ko muslim na diniyan dn mabao so kamot o kasorgaan. Sii ko pd a hadith na pitharo iyan: a aya muslim naso mapapalihara so salakao ron ko katharo iyan agoso kapkhaolang o limaniyan. Naso muâ&#x20AC;&#x2122;min na ppndn iyan so tamok go niyawao manosiya. Na ino khaozodan kanan a pamimikiran? Knaba sobo so knaba muslimi mlintad ko katharo tano agoso galbk tano kasodn so kadandan o pagtao na magdam iran a mapapalihara siran ko tangan tano; sayana ini a pangkatan! Sayana ini a atastanggongan! Samporna ini a mala ko mala a atastanggongan a khazmbag tano sa alongan a maori! Manga pagariko ago manga babae akn ko Islam a khiipagadatan so Islam na daon dn so katitigas, so Islam na samporna a agama a miyabmbar ko maklok, miyakilala ago tiyarima a doniya a agama a iphphangndao niyan lalayon so kalilintad agoso kasisiyap ago kapakazozokoda na daon dn so katitigas. Na giyaii maporo a oras ko langona iphrapg iyan so Islam ko katitigas sa kailay iran sa madalm ko endaowan o Islam agoso kalilintad a ini sogo o islam. So Nabi Mohammad na pitharo iyan: dikano dn makasold sa sorga odi kanombaloy a titho a mapaparatiyaya, na dikano dn mbaloy a titho a mapaparatiyaya odikano khakababayai. Na

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 161

bako rkano pnggonanaowa so galbk a osowaa niyo na maka pnggiginawai kano? na pangoraon iyo so salam kondolondolonan iyo. Na aya importante na lalayon tano pphangnin so tabang o kadnan tano sobo so Allahi phaka gaga ko kalbod o kapakadaag. Aya okit na malbod: na kailangan tano so zzb a plano a onotan a margn a galbk pangni ago kapangalimbabaan. Na oriyan oto na zabar tano ago makatigr tano isarig tano so galbk tano ko Allah giyaii ptharoon a kathawakal. Na giyanani ako ko kapakadaag. Mangni tano ko Allah sa tabangan tano niyan sa malimpiyo so ngaran a Islam. So Muslim ago titho a miyaratiyaya na balowin tano so pamikiran tano agoso katharo tano ago so galbk tano, pakiilay tano so phakagogo a karina sa so Islam na okit a kalilintad, na daa darpa iyan ko katitigas mlagid o kazinakatao odina kanggrupo oba grupo a matatago ko katitigas. Ya Allah na sa giyangkai a margn a oras na pakitabann ka rkami so manga poyapoy agoso manga dadag anggolalan ko katharo o Nabingka a musa a miyamangni. ya Allah na pakaribrangangka so rarb akn sii rakn na pakaloagangka so dila akn na ogopi akongka sa kabging ka rkami sa ongangn ago mikhoat ami so katharo ami. Na mabaloy tano a mazipat tano so kababantogan a parangay ago mapiya olaola na giyotoi kaphakataban tano ko manga puso ago pamikiran para ko Islam.

162 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kaiimportante O Zakat

(The Importance of Zakat)

So podi na rk o Allah a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila ago ron tano p'thaobat, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon skaniyan o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan a kalangolangowan iran go so phagonoton ko kaphiyapiya taman sa alongan a maori. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani wasiyatiyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a soti a go maporo. “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Suratu Imran 3:102) Pitharo o Allah sa Qur’an:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 163

Hay manga oripn o Allah! Na kalkn iyo so Allah na go takika niyo sa ginawa niyo a didn mbaloy a mapaparatiyaya so isa rkano taman sa di mangongonotan ko pandoan o Allah. So Allah na ini pando iyan rkano so mappnto a galbk na biyaloy niyan a paliogat. A so kasowa a niyo ron na aya iphaka piya ginawa niyo. Sa donya samporna sa alongan a mauri. Na isa sangkai a manga galbk na so kabgay sa zakat. Na omani Muslim a maka mimilik sa pirak odi na tamok na maka bgay sa mandidiokor a pirak a diyakat. So diyakat na adn a mala a pahala niyan ko kaphagingnd a Islam. Isaon na khabaloy niyan so kawasa a mipzongkada iyan so pobre. Na khitonay niyan so pd ko kailangan o pobre. Na pkha aon iran so pd ko manga ataat iran. Na pkha rn iyan so pobre sa kapaka silay lagid o kapanolis. So kapangalampas ko tamok o pd a tao a igira a kowan na khapakay a maka paggt. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam. Pitahro o Allah sa Qur’an:

“Na so miyamaratiyaya a manga mama, go so miyamaratiyaya a manga babay, na so sabaad kiran na manga panarigan o sabaad: Ipzogo iran so mapiya, go ipzapar iran so marata: Go ipthindg iran so sambayang, go pthonayn iran so zakat, go phagonotan iran so Allah go so sogo Iyan. Siran man na ikhalimo siran dn o Allah: Mataan! a so Allah na Mabagr, a Mawngangn.” (Suratu Taubah 9:71) Hay miya maratiyaya so zakat na sii pkhowaa ko kawasa a gii mbagibagiin ko manga pobre ago pkha doandoanan a manga tao. So zakat na isa a paliogat a isa pn a rokon o Islam. Na mbalasan so migay ron. Sa so lawas a go niyawa na pkha limpiyowan sa kabaya, kabosao, kapaka lilipnong. So zakat na khasabapan sa kapaka kapakadaklgoklumpio o tamok o muslim. Ko kiya ilayaon ko endaowan o Islam. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Kowa ka ko manga tamok iran sa sadaqah, a misoting ka kiran; go kasabapan sa kapakaozorang ka kiran; na pangnin ka siran. Mataan! a so pangning ka na kalilintad a bagian iran: Na so Allah na Pphakan’g, a Matao.” (Suratu Taubah 9:103) Hay manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so zakat na aya ika tlo ko lima a rokon o Islam. Ago misabap san na khasabotan tano mambo o inoto pagaloya a pd sangkai a sambayang sa miyaka 82 maaloy sa Qur’an. Na sabap saya na ana mabagr a osayan saya ko antap iyan ago so maana o zakat ko kaimolngi tano ron. So sambayang ago zakat na dowa a paliyogat ko Muslim a di makapmblag a paliogat o Allah a pd oto ko simba. So zakat na atastanggongan ko Allah para ko manga pobre. Na aya kalombos a ingd na kabaloy o manga tao a masiyapn ko Allah. 164 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na iza ka ko maka kikibir ko pamirak o ingd a muslim. Lagid a Saudi Arabia go giya Malaysia. Antonai pagns sa kiya paka ombao o pamirak iran. Na tharoon iyan rka sa marayag a sabap sa kini rpngn ko kiya pakalonawa ko zakat phoon ko madakl a tao. A pmbthowan imanto sa “rka a governo a mipapaar iyan a kapaka thothompotompok” ago so “kapaka pagiikt ikta a kapaka thothompotompok” kiya paka tindga ko kapamirak a minggolalan sa banko a Islam a piyaka lonao niyan ko manga pd a gii kapamirakan a mokit sa halal. So zakat o kawasa a ingd a muslim na pphaka tonda sa pamirak a pkhambowatan o mbarambarang a bowalan iyan. Na pndaloyong sa dadn a taks iyan a kapaka ogop ago kapaka ozor. So pamikiranon na khapakay a sowaan o kaphagingd a muslim, kagiya so bkao o kapaka lonawa ko zakat na mamomondas dn oto asara di makaokit sa haram a kapaki khoyapta. Lagid o riba odi na kapagotang a ana isg iyan. So kapphaka lonawa ko zakat anggolalan sa pabrika go pangngdaan a pkhi rampay sa adn a onga niyan a khapakay a haram. Na giyotoi sabap a kailangan angkai a manga banko so grupo a manga ulama ka aniran pkha ilay o haram antawaaka halal so onga niyan. Sii sangkai a piyagingdingdan a manga muslim na aya pagaayonayonan ko mala maito a kandaganga. Na so kaphakalangkapa o andaonon ko manga tamok irani kapndiyakatan. Na giyai kiya tharoa iran ino siran khigayao a go miyaka apas so kiya paka lao pirak iran. Banda giyaii mazokod a osayan ko kini ropaan o Allah ko zakat sa Qur’an, a so satiman a od na mizaway sa pito way na omani saway ron na magatosi od, taman sa pito gatos takp. go dii thaktakpn o Allah, sa didn khasar a pandapat. Sii ko kapopos o ragon na itongn so zakat (sa ika pat bagi odi ika sapolo bagi sa sii khailay ko paka poon iyan). Na o sii phaka poon ko miya itong a laba ko kiya poonan o zakat na maninirizo a pthaktakpn ko langon a miya timo ko phagingd a go manga pabrika, so pamikiran sii na kna ba lagid o kalibonto a ba daa khasalboon a ba makapndamar, odi ba khitompok ko kathobo, na giyangkai a lamalama sangkai a kapaka tindga ko pamirak ko Islam na maliliyot a mabigr a manga kapasadan, odi na manga kapasadan a iilotn o pangitaban a gii kapaka totomptompok ago kapakalaba odi na ka bankrap a kiya pagogopaan, a pamikiran o Sharia Law. Aya rata on sa ginawa na kna ba ini gii manggolaola ko kadaklan a darpa sa ARMM. Adna khatoon a miyokit sa piligro, kna ba ontol a kandagang, lagid o kathobo, kathapotapok, ago piligro a kandagang sa Drug. Pd a da tano miyokit na so kapalihara o zakat go so sangan iyan ko kauyagan tano. Sa Pilipinas na aya kadaklon o muslim na isa ki million, na o miya paka tindg tano so zakat go kiya ogopan tano na mozor so kapiyaan a ARMM, na ana taks a kakhaparo o kapaka ozor ko omani pizasokoan o kapagintao. So iklim na mala a pkha poonan a kauyagan, na so bagian ko zakat na miya osay sa Qur’an, ogaid na dim aka tatayokop so kapkhapt iron, sa lagid o kabayaon o Islam. Aya liyo san na so tamok na pammgayan rka o Allah, o mataokaon na maka la na odi kaon matao na mapapas. So limo o Allah, na marani ko phipipiyapiya. Na siyapa niyo so tamok iyo sa kibgan iyo ko makakhikhinanglan ko kabnar iranon. Na so mbgan sa zakat o dikiran mibgay so kabnar iranon na adn a okit a kapakaoma o marata. Na paka thoona angka so dowa a kabnar. So kaphagingd a miya binasa go kiya ridoan. Go di masisiyap na da a ondas iyan ko kapaka lonao o tamok. Di makala so rizkhi. Na maka tindg so

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 165

kapagintao a zozokod. Na so lagidoto a kaphagingd na phagisg phoon ko paniakit a sii pzong ko paniakit a lagidiyan. Miya panothol o Abdullah Ibn Abbas a pitharo o Nabi a mataan a so Nabi na gowani a sogoon iyan ko Muaz Ibnu Jabal sa Yaman. Na Nabi na piyandoan iyan: Hay Muaz na mataan a phaka omaka ko manga tao a Ahlol kitab, na aya paganay a indolon ka kiran na so kazaksii sa daa tohan a zimbaan a roar ko Allah, a go mataan a so Mohammad na sugo o Allah, na o paratiyaya siran na, tharo angka kiran a so Allah na ini sogo iyan kiran so sambayang sa lima wakto ko mababasaalongan a paliogat. Na o paratiyaya siran na paki tokawingka kiran a so Allah na ini sugo iyan kiran so kabgay ran sa zakat a khowaan ko manga kawasa kiran na pmbagi bagiin ko manga pobre kiran. Na o paratiyaya siran na pananggila ingka so mapiya ko tamok iran. Go pananggila ingka so pangni o pkha lalim. Kagiya dadn a baniyan lt ko Allah. Minggolalan ko Tabrani a miya panothol o Ali (ra) a miya tharo o Nabi sabnar a ini insana o Allah ko manga kawasa ko manga muslim a kasnggai ran ko manga pobre ko tamok iran kaan siran malo pkha lbodi. Ka so kaninipinsan na dim aka pnggalbk o pkhaor na pkha baloy siran a malobay. amay ka di siran sagipaan o manga kawasa ko manga muslim. Na ipagiza kiran oto sa alongan a mauri. Na paki siksa siran o Allah sa masopiit a siksa. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. Na aya mala a hadap o zakat na so pobre a go so maka khakailangan. Na samporna an o Allah so limo iyan ko ingd go kababayaan iyan. Giyai so lompokan o manga muslim a miya maratiyaya. A gii siran ngginginawai. A gii zozogoay sa mapiya go gii zazapara sa marata. Na miya adn iran so mabagr a kitotompok ko Allah. Ka aniran manggolaola so sambayang, ago so kapaki khakababayai ko manga pd, na go makabagr siran sabap ko kabgay sa zakat. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“Mataan! a so miyamananggila na sii ko manga sorga, go manga bowalan. A tatarimaan iran so inibgay kiran o Kadnan iran. Mataan! a siran na aya btad iran ko onaan oto na miphipiyapiya siran. Aya btad iran na mayto ko kagagawii a ipphakatorog iran. Go sii ko kapkhakalibabas iyan, na siran na pphangni siran sa maap (ko Allah). Go sii ko manga tamok iran na and a rk on o pphamangni, go so di phamangni.” (Suratu zariat 51:15-19) Go Hadith a miya panothol o Abu Huraira a pitharo o Nabi so Allah na tharimaan iyan so zakat giadna kawanan a lima niyan na siyapn iyan para rka sa lagid o kasisiyapangka ko enggr o koda aka. Aya maana ini na paliogat ko muslim so kibgan iran ko zakat iran. Kagiya an matatap ko manga puso so kangginawai ko manga pobre go maka zasadao. Na makanggiginawai so manga pobre ago so manga kawasa. Pangniya niyo so kasosoat o Allah sa kalolao niyo ko manga wata a ilo. So malobay bapiya pn so manga mranaranap. Ka mataan aso Allah na ikha limo iyan so manga oripn iyan a manga alai gagao. Pangniya niyo ko “Allah so limo iyan sa mapanas iyo ko manga puso iyo so langon a dosa. Kasiig go rarangit ko muslim, ago so kapmbgay niyo sa mapiya a pandoan ago mabaloy kano a maki sosomayoda ko langon a kaadn.

166 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pangniya niyo so toroan a phoon ko Allah sa kapaka watani niyo ko marata a dosa, go so nnga, a go masoat kano ko kandosa. Go so baya a ginawa ago di kapno. Na pindiyaraa niyo so kailay niyo ko da rkano pakaya a sayei. Na siyapa niyo so dila iyo oba kano gii maka tharo sa marata, go paka watani niyo so langon a paratiyaya ago koat ago katharo ada pakaya o Allah. Na pangniya niyo so gonanao o Allah ko kapaka pagiklas iyo ago so kasongkada niyo ko sugo o Allah. Na matoon iyo ko Allah o sowaa niyo. Na maparoli niyo so langon a piyangni niyo. A mapiya go phaka gona.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 167

So Kapangoyat Sa Tao Sa Kapanagontaman Iyan Ko Gii Kambabanoga Ko Rizki O Allah (Encouraging the People to Strive in Seeking the RIZA of Allah)

So langowan o bantogan na matatangkd a rko Allah, a p'phodin tano, ago p'phangniyan tano sa tabang, ago p'phangniyan tano sa rila, go mlindong tano ko Allah ko kamarataan o manga ginawa tano go so karataan o manga galbk tano, sa tao a toroon o Allah na daa baon makadadag, go sa tao a dadagn iyan na daa baon maka toro, go p'zaksi angko a daa tohan a bnar inonta bo so Allah a isa-isa a daa sakotowa iyan, go p'zaksi angko a so Mohammad na oripn iyan go sogoiyan, so rinao a phoon ko Allah na sii rkaniyan go sii ko manga pamilya niyan go so manga ingnpda iyan sa kalangolangowan iran. Oriyanoto: Manga oripn o Allah, na kalkn iyo so Allah sa titho a kalk, kagiya so kalk ko Allah na giyanani pangoyao niyan ko miyanga o-ona go so miyangao-ori. Sabnar a pitharo o Allah a suti a go mapuro: “Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Imran 3:102) Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

168 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Hay manga pagariko go manga babay akn ko Islam, so Islami tarotop a okit ko kapagin’tao, babo labao ron a p’phangilobaan iyan a kapaka tindg o kakhauyagan a zozokhod, sii ko mala a kaganggaman o kaphagingd a ipmbada niyan so kaontol ko gamokay niyan, go giyanani map’phaka bagr iyan so kaphagingd. So Islam na iniitong iyan so tao a aya khasabapan ko kazalimbtad ko kambabaloy niyan a salianti a mikokokoongon so mala a sangan ago atastanggongan ko kadandan o giinggagamokay a manosiya. Aya sangan iyan na so kapagilmo ago kapanongkit ago magogo iyan so manga bara akal, so batngr, so gdam, so paratiyaya ko manga sabap a khakalingkagmon a romararad ko biatan a ron mababaling kaaniyan kasakodowi so sabap a ini adnon o Allah. So tomadng a sabot o Islam ko kauyagan, na inibtad sangkai a manga panagayanan a piyakambkn o pagaadatan a Qur’an. 1. So Allah imiyangadn a tangkd a khirk ko langon a pkhambowatan o manosiya go so barandiya. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Rk iyan so matatago ko manga langit ago so matatago ko lopa, go so pagltan a dowa oto, go so didalm o lopa.” (Ta-ha 20:6) 2. So Allah igiinggka ago pzakodo ko kalangowan. A miyadn ko manosiya go so salakao ron. Inadn iyan so manga okit a giyanan so anggaota. Ago so pagpr a komakalilid. A go pammgayan kaaniyan kasakodowi so langon. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na madakl a baraniyawa a di phakaawid sa pagpr on: Na so Allah I pphagpr on, go (pphagpr) rkano: Na skaniyan so Pphakan’g, a Matao.” (Ankaboot 29:60) “Na dibo dn pira ko manga bara niyawa a diran kaangkosan a ginawa iran na rinizkhi an siran o Allah go skano a skaniyan I pphakang go lbi a matao. (29:60) 3. So manga sabap a kiyandakl o tao ago so kiyalonao kawiyagan na inibgay a tngkayos ago zasakabtada. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 169

“Na di niyo pndingan-dingana so kiyapakalbiya o Allah ko sabaad rkano ko sabaad: And a bagian o manga a kipantag ko pinggalbk iran, na and a bagian o manga babay a kipantag ko pinggalbk iran: Na pangni kano ko Allah ko kakayaan Iyan. Mataan! a so Allah na tatap a so langowan taman na katawan Iyan.” (Nisa 4:32) 4. So manosiya isalianti o Allah ko liyawao lupa, a aya galbk iyan na kaproropo, kapphakakalowar, kapphangosba, kapphagintosa ko bagian, go kambabagi sa kaontol, ago magiyanyan ko langon manosiya angkanan a pagpr a phoon ko Allah a mlagilagidon so oripn sa kabnar. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Mataan! a rk ka a ding ka roo ka khaor go di ka khatalandiyang, Go mataan! a ska na di ka roo mawaw, go di ka rantian a alongan.” (Ta-ha 20:118-119) Samanoto na so Qur’an na inonaan iyan maka tindg so pagithod o kaatawi ko manosiya (kakan, kanditar, kainom, ago khabalingan. A kalangkapan oto. Na miyaka toro ini sa so manosiya phoon ko kini kaogatnon na tiyankdon a kapangintohan a and ago maasaon so okit ka an iyan maparoli so kadiyat iyan. So Qur’an na ini toro iyan ko manosiya so kauyag sa mapapadalm ko kakawasaan o kaadn. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na sabnsabnar a piyaka khapaar Ami skano ko lopa, go singgayan Ami skano roo sa manga kawiyagan: Na miyakayto ito a kapphanalamat iyo!” (A’raf 7:10)

170 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So donya na inadn a phanakodo ko manosiya kaan makanggalbk go makaloag ko kapagintao niyan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Go piyakaphasiyonot Iyan rkano so nganin a zisii ko manga langit ago so nganin a zisii ko lopa: Sa kalangolangowan iyan a phoon Rkaniyan; mataan! a matatago roo man so titho a manga tanda a rk o pagtaw a pphamimikirann iran.” (Jathiya 45:13) Na o mapakaznggaya tano sii a igira pitharo o Qur’an so dowa a sayei, isaon, so kambabaloy o Allah a ayabo pakapoon o pkhagdam tano ago so manga pangitaban a domadayamang, na mailay tano a aya bo pkhambowatan o langon taman, aya ika dowa, na so tao na di phakaontod ago nomayao sa kaologon o rizki niyan, ka skaniyan na adna manga okit ago khaosaran iyan sa akal ago bagr a kaparoliya niyan ko kauyagan iyan. A ini phalat o kadnan ko kadandan o donya. Ago maosar iyan so bagr iyan sa mipagintao niyan. So Qur’an na tiyawag iyan so manga pd sa kapangngnpiron a torog ko kagagawii sa kanggagamokay niyan ko kadaondao sa makapantag ko manga limo o Allah, a limo ago kamapiyaan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Go pd ko manga tanda Iyan, so torog iyo ko gagawii ago so dawndaw, go so kapphlolobaa niyo ko kakawasaan Iyan: Mataan! a and a matatago roo man a titho a manga tanda ko pagtaw a pphamamakin’g siran.” (Room 30:23) Aya onayan a tindg o Qur’an na so tao adaa khaparoli niyan a rowar ko piyanagontamanan iyan.

“Go da a khatangkd ko manosiya inonta so miyanggalbk iyan.” (Najm 53:39) Na giyai na adna maana niyan ko ginawa go so mipapantagon ko masa. Sa aya kaphaka sokat o tao na sabap ko kiyapromasay niyan. Na khailay niyan so onga o panagontaman iyan, na tarotop dn a imbalason.

Pitharo o Allah a suti ago mapuro: Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 171

“Go mataan! a so galbk iyan na khaylay dn, Oriyan iyan na khabalasan on sa balas a tarotop.” (Najm 53:40-41) So kanggalbk sa para sa kauyagan na paliogat ko omani isa a muslim a mama a ana bagr o lawasiyan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na igira a miyapasad so sambayang, na pharaparak kano ko lopa, go niyo mbabanoga so kakayaan o Allah, go tatadmi niyo so Allah sa madakl, ka ang kano makaslang sa maliwanag.” (Jumua 62:10) Miyapanothol o Anas Ibno Malik (ra) a miyakapoon ko Tabrani a Hadith a Hasan: a miyatharo o sugo o Allah: daa isabo ko manga muslim a mamola sa kayo odi na mizok sa od na makakanon so papanok odi na ayam odi na tao a badi makandiyakat. (Al-bukhari) Ya Allah na toroa kamingka ka pndadagn kami o saytan sa giyami kindolonaan ko manga bae, babo labao ron so manga karomami.na bgi kamingka sa halal a okit sa kapaka sokat ami para ko pamiliya mi a kiyasokodan a rizki kaaniran minggolalan so kabnariran rkami. Ya Allah na bgi kamingka sa ilmo ko Islam. Na baloya kamingka a tatap ko lalan rka taman ko mithmowa ami ska a skami na manga muslim kami. A daa mi Zambia so agamangka. Hay kadnan ami a kadnan o langon a pkhaoyagoyag. Ya Allah na paki ilayin ka rkami so bnar a bnar na limoa kamingka sa kaonotan ami, na paki ilayin ka rka mi so ribat a ribat na rizkii kamingka sa kapananggilaan ami.

172 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Islam Na Agama A Malbod (Islam as a Religion of Ease)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 173

Hay manga muslim na kalkn iyo so Allah a lbi a mala go onoti niyo ka angkano maka slang sa maliwanag ko donya go sa alongan a mauri, takika niyo sa ginawa niyo, pangninita ika limo kano o Allah a so mala a sarat o pagonot o islam na masowa iyan so elmo khitoon iyan ko kadnan iyan go so agama niyan a go so Nabi niyan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na panagontamann iyo sii ko Allah so ontol a kapanagontaman Rkaniyan, Skaniyan na pinili kano Niyan, go da a inisnggay Niyan rkano sii ko agama a masimpit; okit o ama iyo a Ibrahim. Skaniyan I mitho rkano sa manga Moslim gowani, go sii sangkai (a Qur’an); ka an mabaloy so sogo a saksi rkano, go mabaloy kano a manga saksi ko manga manosiya! Na pamayandgn iyo so sambayang, go tonaya niyo so zakat, go sarigi niyo so Allah. Skaniyan I Panarigan iyo; na miyakapiyapiya a Panarigan, go miyakapiyapiya a Phananabang!” (Hajj 22:78) So Nabi tano a Mohammad na dadn a kiya paka pamiliaon ko dowa btad inonta na piliin iyan so malbodon asara di mabaloy a dosa. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, So Agama a Islam a inawidan rkatano o Nabi Mohammad a phoon ko Allah a lbiya maporo, na Agama a kapaka gimamao go kapakalindao. A so endaowan iyan na doway kara ago pkhasowa. A aya taralbi ko kalangowan o Agama. Ka kagiya aya phaka awid sa kapaka ampl ago kadarandang ko langon o manosiya ago tngkayos ago tarotop ko bitikan iyan a maaator ago so panagayanan iyan ago so pizasokowan o kauyagoyag, bapiya anda maromag ka siipn ko paratiyaya, kaphagingd, kakhauyagan, odi na kapholitika. So Allah a lbi a mala. Na ini oyat iyan rktano, a mabaloy tano a komakamal a muslim, ago masongkad tano so thitho a Islam, sa taman sa mndod tano ko Allah, Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Imran 3:102) So Islam na tarotop a kambayorantang sa kabaya o Allah sanggolalan sa kapzimbaon a skaniyan bo anggolalan sa onot rkaniyan go so kaonoti ko pandoan iyan ago so kapaka watani o omni isa ko kisakoton rkaniyan. So isaon a katharoa na so Islam na kagaganggaman iyan so langowan taman sa kipnggolalann ko kitab iyan ko langon a sakilang kalinggi o kauyagoyag o manosiya, so paratiyaya niyan, so kadiyat o bago niyan, go so kanggiginawa niyan, so kanggka sa pangitaban ago so manga pd a pakabtad a madidiyamongon.

174 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So basa a Muslim na maapdon so langon a mapaparatiyaya a gii niyan inggolalan so endaowan o Nabi Mohammad ago so miyangaoona a sogo o Allah a lbi a maporo. So Nabi Mohammad na aya polimposan a sugo a mini patoray ron so katarotopa ko agama a Islam ko langon a pizasokowan iyan. So pangitaban iyan na kna ba sasagati a ba masalosao. Oba sambii, sa kapopos o donya a makaoma so bangkit. Go dadn a pd a Agama a ba tharimaa o Allah a rowar ko Islam. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Na sadn sa mbabanog, sa salakaw ko Islam a okit ko kapagintaw na da dn a khatarima a phoon rkaniyan; go skaniyan sii sa akhirat na pd dn ko manga logi (a manga taw ko naraka). (Imran 3:85) Hay miyamaratiyaya na langon a pangitaban ago endaowan o Islam na malbod a sowaan ago songkadn, ka so Allah na kna ba aya kabaya iyan ko oripn iyan nab a so margn ka aya kabaya iyan kiran na so malbod. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Kabaya rkano o Allah so malbod; na di niyan rkano kabaya so margn.” (Baqara 2: 185) So Allah a lbi a makalimoon, na da niyan rktano sugoon so ditano khagaosan, na giyabo a kini sogoon iyan rktano sa kinggolalann tano ko paliogat rktano. A khagaga tano. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na kalkn iyo so Allah sa sadn sa khagaga niyo.” (Tagabun 64:16) Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Da a iphaliyogat o Allah ko baraniyawa a rowar ko khagaga niyan.” (Baqara 2:286) Miya panothol ko isa a Hadith a so Nabi na pitharo iyan: igira ana ini sogo akn rkano na tonaya niyo sa sadn sa kakhagagaa niyo ron. Na liyo pn ko limo ago gagao Allah ko oripn iyan na khapakay a makanggolaolaka sa sayei a aya kharandangan iyan na miyaka sopak ka ko manga pandoan iyan a so kasalaan iyan na Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 175

khapakay a maapn o Allah o kabaya iyan. Na katii so manga sabap a maaalosod sangkaya pangkatan: a khapakay a mapino, o osayan manga ulama, sa khailay ko pakabtad iyan ko kaphagingd, ago so mambbtad ko masa a makaptharoon so tao ko mipantag ko manga awida akal ago manga pangalang ko masa kaiilotan ago masa a mababarampang. 1. So kapkha bidang o kapkha balsa ko katharo a di kapaparatiyaya ko masa mattgl na miya pakay sangkaya a manga paraman a khaaloy a khpakay a kasabotan ta bo. 2. So kapakakan sa pangnngkn a di sak sabap sa miya nisisita sabap ko tanto a kiyaor a khapakay a ipatay niyan, na khamaap sabap sangkaya a manga paraman sa Qur’an. Sadn sa tao a ongkirn iyan so Allah ko oriyan o kiya paratiyaya niyan, inonta so tao a miyatgl, a so puso iyan na thatakna ko paratiyaya. (Nahl 16:106)

“Na sa tao a kasngtan ko ongos a kna a ba mithibaba ndosa na mataan a so Allah na manapi a makalimoon.” (Maeda 5:3) So manga ulama na miya pnto iran so manga kassngtan a masa a minisogot so zowaanon. Lagid o kapaka apas ko kalodan ago so ipamthad, na di khaparo so kapaka kowaon sa khakan o manosiya a baon marani odi na khakawa iyan. 3. So kapaka kmpta ko pat rakaat a sambayang ko kaplayalayag na ini sogot sabap sangkai a manga paraman.

“Na igira milayalayag kano sii ko lupa na da a dosa niyo ko kakasara niyo ko sambayang.” (Nisa 4:101) Giyai na sabap sa an maosar so oras sa mapno o gii mlayalayag, odi maosar iyan so oras iyan ko kawatan iyan sa ingd. 4. So gii mlayalayag ago so pkhasakit na inisogoton so kapaka boka niyan ko masa Ramadan. 5. Lagid anan a so tao na piyakay ron a kaalampasa niyan ko pagpr o pdiyan amay ka phatay sa kaor, na maka pangniron bo sa maap oriyanoto. Giyai na kaiimolngan a bitiyara, go sasagatan sa di maosay phorong.babo labao ron ko manga ingd sa katasan. Sii ko oriyan o kiya thidawa sa Uhod (624 GC) na so Nabi Mohammad na ini sogot iyan a kambagi bagia ko ana khi manga rkon, na miyapadalm mambo so manga tamok ago so manga

176 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

tao AbuSufyan sa tangan o governo. Na so ika limaon bagi na sii miya ka song ko governo (a gii nggkaan o baitul mal odi na so komakamalon a inompong iyan). Tiyagikor iyan so miya maka apas ko kiya thidawa, a madaklon so manga sibilyan, kna bagi pakithidawa, pdon so manga babay, a piyakaonot o Abu Jahal ago so Abu Sufyan ko kiya khaongkaom sa kiya lalakao. 6. Na ana masa a inisogoton a mindaraynon sa kasogo sa mapiya go so kasapar sa marata, na giyoto sa masa a ana ikhalk ka sa kasaki tangka sa tangga a tao babo labao ron igira mitataog ka. Ko kapaparo niyan sa nggolaolaangka niyan. Pdon so kagogoa rka o olowan. Na kiya sawaan ka go mininggolalan ka kaan ka kazokodi so paka poon o pagita. Na sabap san na: Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Daa iphaliyogat o Allah ko baraniyawa, a rowar ko khagaga niyan. Rk iyan so miyanggalbk iyan (a mapiya), go ithana on so miyanggalbk iyan (a marata). â&#x20AC;&#x153;Kadnan ami, di kaming Ka zalaa o malipat kami odi na maribat kami; Kadnan ami, go di kaming ka phakaawida sa mapnd lagid o kiyapakiawiding ka on ko siran a miyaonaan ami; Kadnan ami, go di kaming ka phakaawida sa di ami khagaga. Na pmaapi kaming ka, go napii kaming ka, go kalimoon kaming ka. Ska I Kadnan ami; na tabangi kaming ka sa kadaag ami ko pagtaw a da pamaratiyaya.â&#x20AC;?(Baqara 2:286) Sabap san manga pagariko go manga babay akn ko Islam. Na so Islam ko langon a kiya omponganon go so kapaka gimamao niyan na pkha gnggn iyan a ginawa niyan sanggolalan sa sabot nap aka pipiyaan iyan ko komakalilid a paka btad o tao. Na da niyan mabaroba oba niyan di mipaki ilay so kananao niyan, ko pagtao niyan. Na go da niyan mapagithod o ba niyan sogoon so di patot a go margn ago di khasabar, a manga tamana ko pagonotiyan na miya aloy akn so manga alang sa miya ona. Samanoto na so Islam na kna ba giya bo a kaaagama iron sa lagid o saboton o miyosay ron, so Islam na kna ba ini tolad sa mappnto a bontal a kasimba. Ka so Islam na bitikan a kaphagingd, adat, paparangayan go sowa, ka adn a bntl iyan, ladiyawan, go apta a giyotoi kakhasamporna o awida akal o manosiya. Ya Allah na ogopi kamingka sa maka taobat kami nago kaonotan ami ska, na tarima angka so pangni ami. Na paki gdamn ka rkami so kamis o maap ka, na siyapangka so puso ami oba ami ska mipanakoto, na pda kamingka ko pkha babayaan ka ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko langon a marata go kapaka silay na baloya kamingka a mapaparatiyaya sa mapayag masoln. Na baloya kamingka a maontol, ya Allah na limoa kamingka, so manga datu ami go so langon o manga muslim, ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 177

178 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Kapmbtsa Go Kasiyapa Ko Mbabalibta

(Preservation and Protection of the Environment)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 179

Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot ko Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko go manga babay kn ko Islam a khipagaadatan. So Islam na tanto a malbod pamikiran, phoon ko panagayanan iyan ago so sogoan iyan, na phangiloba sa malbod a bontal ko pamikiran iyan go bntal iyan, na sabnsabnar a so pamikiran o Tawhid ago saliyante o Allah na mini togalin sa malbod kasabotan ko Sharia Islamiya. Giyangkanan a Shariah na paganadan a sagit mambo o Aklim a Haram, na di niyan kaphanarsaran so darpa a dion phaka mangoao so ka pagalada ko pathamo tamokan a makamomoayan, na so manga limo a mabbts na miyaka gmao para bo kapalihara o manga kna ba tagam a mranaranap, go so phakambowat ko ragat a go so kalasan ko obod ko gii kangg'kaa ko mbabalibta sii ko Islam. Hay manga oripn o Allah na sabotaniyo a so Allah na ini bgay niyan rkatano so manga limo sangkai a donya, di khatamanan a mbobowalan, na pinggonanao tano niyan ko Agama niyan kaan tano makadaag sangkai a donya, ago maka paroli tano sa balas ko kapakanggalbk tano sa mapiya pantag ko khaori a alongan, na giyanani hadap go singayo' o kaoyagoyag. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

â&#x20AC;&#x153;Mataan! a adn a matatago ko kiya adna ko manga langit go so lopa; go so gii kapakazambi o gagawii ago so dawndaw; go so manga kapal a pphamangtas ko kalodan sabap ko nganin a phakanggay a gona ko manga manosiya; go so kiyapakatorona o Allah phoon ko kawang ko ig, na inioyag Iyan oto ko lopa ko oriyan o kiyapatay niyan; go biyarmbad Iyan roo so oman I baraniyawa; go so kapkhaalinalin o manga ndo, go so gabon a pawnotonot ko pagltan o langit ago so lopa; a titho a manga tanda ko pagtaw a pnggdagdaan iran.â&#x20AC;? (Baqara 2:164) Giyangkai a manga paraman na inindao niyan rktano so kapananagotiyapa rktano o donya a sktanowi manga khalifa o Allah a inadn iyan, na giyanani hadap go apta o kiya oyag ko donya, na bapiya antonaa dni masosowa na masimba tano skaniyan a daa isakoto tano ron. Giyai okit a samba a singayo tano, na kasabotan tano a so simba na kna ba katharo bo odi na kazambayang bo go kaphowasa, go kanaik, sa maka isa bo, ka so simba na sii ko pakaasal na go so kamamataaniron na onot ko manga pandoan go so endaowan a kapangintohan a maoonay ko Qurâ&#x20AC;&#x2122;an go so kasongkada ko endaowan o Nabi sa maka phanalamat tano ko kadnan ko bapiya antonaai mapiya o nganin a mapnggolaolai miya paroli tano ko donya pantag ko akhirat. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na so kambabaloy tano a Muslim na kailangan a zzbn tano so manga pandoan o Allah go di tano dapayin a kipnggolalann sii, na so katataralbi niyan na ogop kano go btsa niyo go siyapa niyo so manga saye a ini bgay niyan ko liyawao lupa sa ditano khasar a pandapat ko kaoyagoyag. Sangkai a manga kaadn na sktanowi makatitikay ron.

180 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Giyangkai a sabdan na piyaka tokao tano niyan sa kna ba aya tano bo ziyapa na so manga ginawa tano ka sopn so kamgtsa tano ko manga niyawa tano ago pathamotamokan, ka so Allah an ini sogo iyan rkatano so kasiyapa go kapaliharaa ko manga kaadn iyan, so lupa, so ragat, go so manga saye a go so manga paraniyawaan a ini bgay niyan, So Nabi na kabaya iyan rktano so kababayai tano, kasiyapa tano, kambtsa tano, ko mbabalibta rktano. Sangkai a babago a khabar na, so phoon sa isa a ingd a barko a panginginsda na miya tharo a miyakalpas ko kalodan a eklim a Tawi-Tawi ago Sulo na phanikpn iran so manga sisiyapn a manga roroni a sda a roobo pkhatoon sangkoto a darpa ko ragat, na an maka thimo so manga tao sa kasiyapa iran ko mbabalibta kiran na so Mufti na piyaka langkap iyan a kailangan a masiyap so khatago sa peligro a manga roroni a baoo sa kalodan a Sulo. Ogaid na antonai khitabang o olowan o manga Ulama sa kaatora sa di pkha pangalowit ko manga pathamotamokan tano, aya marata sii na adna manga tao sa liyo a pphangawaliyan iran so kabnar tano, sa diran iphagodas ko manga tao tano. Paganay ron na kailangan a adna misosorat a pangitaban o phapaar a aya pkhdgn o oamni isa. Na oda ini na da a onayan a adat ago bitikan a zongkadn. Na didn kailangan a alowin a adna sakatao a mama a pd tano a pagrnn iyan angkoto a barko phoon sa Navotas a miyaka labit ko kalodan tano. Na so khirk sangkoto a barko na tiyawagan iyan so komakamalon a phoon sa bandaran a Zamboangga a piyakalangkap iyan a giya barko niyan oto na piyarkos sa Tawi-tawi ka miya dakp so manga gomagalbk iyan. Na aya ongatongat roo na so siyap tano ko pathamotamokan tano na aya itongan iranon na katkhao. Na patot a misokhayao tano a matoon tano angkaya a pizakatawan a gii manimbl na paka pphanginsdaan iyan angkaya manga bae sa aya khasikp iran na manga gomagalbk sa barko, a aya kapphaka gmao niyan na kaphasa sa lawas. Ka sii ko kababayai ko mbabalibta rktano sa daa baon maitobo a niat sa kabosao, ago so kapkharadiya laoti ko manga kaadn na; Pitharo o Nabi a kapdiin iyo so sii ko liyawao lupa ka kapdi kano o si ko langit, sangkai a Hadith a miya aloy akn, na pitharo o Nabi a so kababayai go kapanagotiyapa kna ba giyabo a kapkha babaya ingka ko manga tao ka pka onoton so manga pd a manga kaadn. Na mipantag sii na so tao na di kasabapan sa kabinasa o bapiya antonaa ko liyawao lupa. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

â&#x20AC;&#x153;Go di kano phaminasa ko lopa ko oriyan o kiyatanor iyan, go pangni kano Ron sa makapantag sa kalk ago arap; Mataan! a so limo o Allah na marani ko miphipiyapiya.â&#x20AC;? (A'raf 7:56) Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 181

“Go di kano phaminasa ko lopa ko oriyan o kiya tanor iyan. Giyoto mani mapiya rkano, o skano na khipaparatiyaya.” (A’raf 7:85) Samanoto na so kambabaloy tano a Muslim na kha songkad tano so endaowan o Sharia. Na dika maka pzarog sa masagolaon go kabinasa anon sa bapiya antonaai paka btad iyan so ginawangka go so siringan ka go so langon a pd a kaadn ko lupa go sii ko manga ragat. Pitharo o Nabi

Dika phaminasa na dika mambo phaki binasa.

Sangkoto a kiya bgi niyan sa Wafsi hidayat ko manga tantara iyan sangkoto a oras iyan na, ini sapar iyan kiran so kabinasai ran ko manga tao, a liyoliyowan ko gii maki thidawa, so miyakatoa, so babay wata, go so manga darpa a pzimbaan, a go so kaphamotola ko manga kayo. Na miya in'ngka tano a so Islam na ini skl iyan so kasiyapa go kambtsa ko onayan o pakabtad, ago so langon a ini sarig rktano o kadnan tano, na so Islam na piyaki in'ngka iyan rktano a di tano mabaloy a taliyolaan, ko bapiya antonaa a malai gona ko tao, na di tano binasaan so bapiya antonaai matatago ko liyawao lupa go sii ko ragat. A giyoto na langon inadn para ko manosiya'. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na bgan ka ko tonganay so kabnar iyan, go so miskin, go so gii mlayalayag a makakhakadiyat a miyakawang sa lalan. Go di ka phamagola sa kaplaga. Mataan! a so manga tawlaan na miyabaloy siran a manga pagari o manga shaytan; na aya btad o shaytan na moongkir ko Kadnan iyan.” (Isra' 17: 26-27) Na giyanan dn, a sadn sa kailangan tano a kamapiyaan o manosiya na kailangan a kapipihiyapiyaan go kaingatan sa takdir samanan dn so kini sogo onon o Islam, pdon so kapanombali sa ayam, kapanganop sa papanok,ago so kapanginsda' sa bapiya antonaa galbk sa da sabap iyan, ago khatarima a singayo' na kapananggilaan ago di mamondas, so ribat a osayan ko Islam ago so kapzalonoi ko endaowan o Islam, na kailangan a mitarg, so Muslim sa dadn a pagmaanon, na masimba niyan so Allah, na pagadatan iyan angka a thatampat a sogoan a go masongkad iyan so Nabi . Aya kaposan sii na ipagoyat akn rkano a kaonoti niyo ko Allah a go so kasongkada niyo ko Nabi na paka slangn tano o Allah sa maliwanag sangkai a donya na samporna sa alongan a maori, na nggonanaon tano o Allah ko ontol a lalan go rilaan tano niyan. Ya Allah na bgi kamingka sa malaa elmo ko Islam na tatapa kamingka ko ontol a lalan taman ko gawii a mithoona ami ska a mababaloy kami a manga Muslim a da kami maka silay phoon ko Agamangka, Ya Allah a kadnan o langon o kaadn, na paki ilayin ka rkami so bnar a bnar na rizkii kamingka sa kaonotan ami na go paki ilayin ka rkami so ribat a ribat na rizkii kamingka sa kapananggilai amiron.

182 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Tarimaan rktano o Allah so kabarakat o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an go maka gona rakn go skano so matatagoon a ayat go so tadntadm a ongangn, go ptharoongkowai ago phangni ako ago skano go so kadandan o manga Muslim sa maap ko Allah ko omani dosa, na pangni kanoron sa maap, kagia skaniyani ptharima sa tabang.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 183

So Islam Na Ini Sapar Iyan So Kathobo (Islam Prohibits Usury)

184 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah a mala go onoti niyo ka aniyo maparoli so kapaka daag go so kathagodaya sangkai a kauyagoyag sa donya samporna sa akhirat, tanodi niyo, limoon kano o Allah sa aya mala a sarat ago galbk o pagonot o Islam na so kapaka sowa pantag ko kadnan iyan go so agama niyan, go so sugo a so Mohammad . Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na aya kokoman o Sharia mipantag ko kathobo na HARAM, ko langon o bontal iyan, na aya marayag a sabap ko kini saparnon na mirararpg ko manga ko manga ongangn a matatago ko Islam. A giyoto so kaptpngi ko paratiyaya o tao. Anggolalan ko kapzogoaon ago so kapzapariron na katii so katatagoanon. 1. So katonggoi ko tamok o Muslim oba maka sold sa ribat a okit. 2. Na thoroon so Muslim sa kapaka lonawa niyan ko tamok iyan anggolalan sa kababantogan a okit a daa baon kapagakal ago kakhira kira ago maka lidas ko manga okit a ana kambobonoon ago rarangit kondolondolonan o manga Muslim. 3. Ago kalkban so manga okit a pkha sabapan sa kapriridoay o magariari ago di kapkhababayai. 4. Go masiyap o Muslim so nganin a ikha binasa niyan, lagid o kipphangarasin ko riba a aya khauri anon na kandosa. 5. Adnn so okor para ko Muslim ka aniyan kaririparadowi so alongan iyan a mauri. Samanoto, na pharowi niyan so pagari niyan a Muslim sad a niyan paka isga go bigan iyan sa lugar sa kabaya di niyanon. Sa nayaon iyan so pagari niyan sa kaloagan ago pakaloagan iyan, ago ikapdi iyan. Pantag bo sa ika sosoat o Allah, na giyai na phakaogop sa gii kapakanggiginawai o manga Muslim, na khaadn iyan so maana o kaphagariari ago kapaka sosomayodn rakso kaprrngda. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

So siran a pkhn iran so piribaan na di siran makatindg inonta so lagid o kapakatindg o ipphamaps skaniyan o shaytan phoon sa bthang. Giyoto man na sabap sa mataan! a siran na pitharo iran a: â&#x20AC;&#x153;So kaphasai na lagid bo o kapriba,â&#x20AC;? na piyakay o Allah so kaphasai na inisapar Iyan so kapriba. Na sa taw a adn a makatalingoma on a thoma a phoon ko Kadnan iyan, na, go gnk (mriba), n ark iran so miyaypos; na so khasoa iyan na sii matitimo ko Allah; na sa taw a mbalingan an iyan na siran man I manga taw ko naraka: Sa ron siran on dn makakakal. (Baqara 2: 275) â&#x20AC;&#x153;Pagantiyorn o Allah so riba, na phakaozorn Iyan so manga sadka: Ka so Allah na di Niyan khabayaan so langowan o miyongkir a baradosa. Mataan! a so siran a miyamaratiyaya, go

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 185

pinggalbk iran so manga pipiya, go inipamayandg iran so sambayang, go tiyonay ran so zakat, na adn a bagian iran a balas kiran sii ko Kadnan iran: Go da a pangandam iran, go di siran makamboko (ko alongan a mawri). Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah, go rndana niyo so miyalamba ko piribaan o skano na khipaparatiyaya.” (Baqara 276-278) “Na amay ka di niyo to nggolawlaan, na tangkda niyo a and a gobat a phoon ko Allah, go so Sogo Iyan: Na o thawbat kano, na rk iyo so manga watang o manga tamok iyo: Sa di kano makasalimbot, go di kano kasalimbotan. Na amay ka adn a (mababayad a) karrgnan, na manayaw sa taman sa kaloagan. Na so kizadkaan iyo ron, I mapiya rkano o skano na katawi niyo.” (Baqara 2:279-280) So Nabi na pitharo iyan: a sa tao a maki pagontoda ko gii thobo ago ogopan iyan na pimorkaan o Allhah (Muslim) (Termidie) ini oman iyanon a sopn so mizaksi on ago so mizoraton). Giyangkai a manga paraman ago manga sabdan na pitharo iyan rktano a so kathobo na ipaka watan tano ago Haram ko paratiyaya tano, na so Muslim na nggolaola sa khaparo a okit a kapaka sokat para ko mapita magabi niyan. Na main’ngka iran a so kandanganga na kna ba lagid o kathobo, so kaphasa go kapamasa sa halal a pangn’ngkn ago kna ban pangn’ngkn na ini sogo ko Muslim, na sotin tano a badan tano ago so niyawa tano go balowin tano so simba tano a tarimaan o Allah. Na sadn sa gii kathobo o tao na, so puso iran ago so simba iran na miya gawi o nafso iran, so simba na kna ba tharimaa o Allah kagiya miyatharo a so Allah na soti; so simba na di tharimaan o di mabaloy a soti. Na miya osay sangkai a manga paraman a giyangkoto a manga tao sa alongan a mauri na manga saitan ka di siran maka phamayandg tomindg lagid o mabbrg. Sa taman sa thaubat siran, na siksaan siran o Allah sa taman sa kapatay ran, na so narakai khabolosan iran. So phagingd na biyaksa siran sa masopiit a mini ramig siran ko kandaganga sa komakalilid ago kapangaoyagan sabap ko kathobo, babo labao ron so kandaganga a kna ba maapd ko kandaganga a lankap a kathobo, kagiya giyangkanan a kandagang a lagid anan na pkhn iyan so labangka. Odi na pthabann iyan so ongangn ko kazizinagadan a kapangaoyagan. A kandrag so pizaspian ko kauyagan. Na miyanggolaola ini a gii zasanggoling ko kauyagan, sa taman sa mbaloy ka a kiya sokoban iyan, na minos na maka ogop kaon. So kabosao! Na aya gonsi a katharo a oda anan na daman a kathobo a batano pkhagdam, na so kathobo na pkha baloy niyan so pagithod tano sa pirak a margn tano makowa. Na adna mabagra sabap a so manga datu ko ompongan a patotobo sa cahoots a manga biyaksa sa kapamagitong ko kauyagan a kaplompokan na magaga iran a mamilik iran so kapphalibt o pirak. Giyanani sabap a so Islam na biyaloy niyan so kathobo a haram, bapiya pni kaito iyan. So satiman a niko na haram amay ka miya ka poon sa kathobo. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam. Na sotin tano a ginawa tano, na lomindong tano ko Allah ko langon a sayei a hiyaram rktano, kagiya sktano na matag somasakodo ko Allah, na gomimao tano ko donya ka antano makanggalbk sa mapiya, na go makakan tano sa halal a piyakay rktano, na so kathobo na maphakalobay niyan so kauyagan. So manga pobre a manga tao na lalayon siran pkha olog ko toka o gii mangosba sa di sak ko kaibi a masa, na

186 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

kapakalidas ko kaphagingd a makalilindong so kauyagan iyan ko kathobo ko masa a katatagam ko kathobo. So Nabi na pitharo iyan: so langon a gii nggalbk sa kathobo na pimorkaan o Allah, so tao a miyangosbaon, so miyogopon, so mizaksion, so mizoraton, na kasmbag iran so ingd a ndadatoan o Islam. So Allah na inoyatan iyan so Muslim sa kaoyagiyan sa halal a paka poon iyan. So Muslim na paka watani niyan so haram ko oman gawii a kauyagan iyan. Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaubat kami go maka zalimbotawan kami ko kabaya aka, na tarimaangka so pangni ami, Ya Allah, na paki gdamn ka rkami so kananao maap ka, ago so kamis o rilaaka, na lidasn ka so puso ami oba mitompok ko salakao rka, na pda kamingka ko phanga babayaan ka, ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko donya na lbi sa alongan a mauri, ko langon a dikatatanor go inam, na baloya kaming a mapaparatiyaya sa masoln mapayag, na pda kamingka ko manga oontol, Ya Allah na limoa kamingka, Ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 187

So Islam Na Tarotop A Okit O Kapagin’tao (Islam a Complete Way of Life)

188 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah sa titho a kalk Rkaniyan, na oba kano mamatay sa di kano Ron makambabayorantang.” (Imran 3:102) Na iiza tano Andamanayai kasaboti ko Islam, Go Antonaa go Antawaa ipaparatiyayaan o Muslim? Antonaai patot a pzowaan iyan? Andamanayai kapmbaloy o isa a Muslim? So Allah na piyaki sabotan iyan rktano. Sangkai a miya pnto a manga paraman so dowa patot: paganay ron so Taqwa na ika dowa na so Islam. So Allah na kabayaiyan ko tao, so kibgan iyan sa ginawa niyan ko lalan ko Islam. Ago kasongkada iran ko taqwa (kalk) sa diyangkaa makangn. So Islam ago so Taqwa na di makapnggintasa. O sowaa o tao so taqwa (kalk) kasanggila ago maginontolan skaniyan na kailangan a minggolalan iyan so langon o pandoan o Allah rkaniyan a initoron o Allah na masongkad iyan na mimbaloy a Muslim sa thitho ko kabasaon a Muslim. So basa Arab a Islam (phoon ko basa a Salam maana kalilintad) a maka pmamaana sa kibgan odi na kazalimbotawan sa kabaya o Allah. So Allah na lagid o katawi tanoron a Arabic na aya mini ingaran ko makagaogaosn a kadnan. So miyangadn, so ayabo paka ambng, a inosar o manga Muslim ago manga Christian a Arab. So Islam na knaba bago a agama, giyaya den so Bnar a initoron o Tohan minggolalan ko manga Sogo ko pnto a siyogo angkiran ko liyawaw o lopa. So Islam na kna ba bago a Agama, kagiya lagid oto so bnar a initoron Pitharo o Allah a suti a go mapuro:

Tharoa niyo a: “Piyaratiyaya mi so Allah, go so (Qur’an a) initoron rkami, go so initoron ko Ibrahim, go so Ismail, go so Is’haq, go so Ya’qob, go so manga moriyataw niyan, go so inibgay Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 189

ko Mosa, go so Eysa, go so inibgay ko manga nabi a phoon ko Kadnan iran: da a zalboon ami kiran a isa bo: Go skami na Ron kami mbabayorantang.” (Baqara 2:136) Ogaid na giyai na mararas a katotokawi ron ko zirinsirangan a manga Muslim ago manga Christian, sa Autonomous Region in Muslim Mindanao. Na manaot a kapakazizina sinabota o pagonot ko omani Agama, ko plagilagidan iran ko paratiyaya na aya sasabotn iran na so mbidabidaan iran ka sii tano miya batao ko kapzabota ko mbidabidaan a di so plagilagidan. A giyoto na pkhakambor iyan so gii kathatawaranga ago so simokt. So isa a Sahaba o Rasulollah na ini angay niyan ko datu sa Habasa so isa a paraman sa Qur’an a so (Iqra) maana batiyaka. Ago so Suratu Mariam a gii niyan panotholn so kinimbawataan ko Eysa sangkoto a masa a giiran kimbitiyarain sangkotoa datu a Christian. So Abu Jahal na siyogo o Abu Sufyan sa kabangkiringa niyanko somozokhayao ko muslim a makipmbitiyarai ko torogan o datu mipantag ko phakaoma kanggiginawairan ko antonai plagidan iran ko paratiyaya na miya gimalas sangkoto a apta iyan, aya maana o jahal na kada a mlng a kna ba kkpit sa kabnar o manga bae. So sahaba (ra) na pitharo iyan a skaniyan mambo na inimbawata a bae. Lagid dn o manga pd a pkha lns bo. Manga pagariko go manga babay akn. So Islam na magaan a kaplonao niyan a Agama, miya tharo o Reader digest ago so year book a 1983 a miya kowenta sa kapnamber a phakatalingoma a mala a Agama sa donya phoon ko 1934. ( aya poonan iyan na World almanac agoso Book of the Facts, 1935) to 1984. odi na kathay a tnga sa gatos ragon. So Reader Digest a miyaka 50 ragon a kiya goris iyan na miyapakatindg iyan so islam na aya magaan a kaplonao niyan a Agama sa donya. So dayamang a kaplonao o langon a kpit. Na so manga mramparampaton so Christianity na piyaka thimo thimo, na miya manic sa 138 ka porcento. A soranga iyan so kappkala sa itongano manga Muslim. Sa 235 ka porcento. Ko masa a zakabtada siran. So kapphakala o itongan o manga Muslim na miya in’ngka sa America ago sa Braitain. Go miyatharo a sa Great Britain na madaklon so Muslim a di so Methodist. Na kna ba ini piyakammsa ko phamaka sabot. So mambo so Allah na miya aloy niyan sa Qur’an ko smbag a ini bgay ko Nabi Ya’cob ko kiya izai niyan ko wata iyan ko kakhawafat iyan.

“Ba kano khipakadadarpa gowani ko makarani ko Ya’qob so kapatay? A samawto, na pitharo iyan ko manga wata iyan: Antonaa I zimbaan iyo ko oriyan ko? Na pitharo iran a: Aya zimbaan ami na so Tohan ka, go Tohan o manga loks ka, - a so Ibrahim, go so Ismail, go so Is’haq, - a tohan a isaysa: Go skami na Ron kami mbabayorantang.” (Baqara 2:133) Na patot a maaloy tano a so Islam na zasokodon so kapagagama ago tarotop a okit a go atoran a gii ipagintao. So muslim na aya phagonotan iyan na Agama a kalilintad, limo, ago kamaap. Adn imanto a 1.5 billion a pithiklasian a Muslim ko warna, pakatopo, elmo ko isa pakatopo. A mipapayapat ko maito mala a continent sa donya. Matatago siran bapiya anda ko Globe. A maiisa isa siran sa paratiyaya a mabagr, plonao, ago phakatolikan. So islam. So kambabaloy tano a manga Muslim na mapaparatiyaya tano sa isaisa go di kasarzban go di khi izan so maka phapaar a kadnan. Ago mapaparatiyaya tano ko manga malaikat a inadn 190 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

iyan. Ago mapaparatiyaya tano ko manga sogo a piyamanoronan sa manga kitab. A ini rampay ran ko manga tao. Na aya pd roo na skita a Muslim, na mapaparatiyaya ko gawii a kaphangokom. Ago so kapagizai, ko omani isa. Antonai pinggalbk iyan ko donya. Oway! So Muslim na mapaparatiyaya ko kapaka thotondo tondog o manga Nabi. Pdon so Adam, Noh, Ebrahim, Musa, Isha, go so manga pd. Ogaid na so polimposan a sogoan ko manosiya. Na sii initoron ko Nabi Mohammad giyangkai a sogoan a piyaki awidanon na miya tanto niyan so langon o sogoan a miya onaan o Qurâ&#x20AC;&#x2122;an. Na aya liyosan na so Islam na madakli endaowan a maapdon so koat tano, mlagid o pizakatawan, antawaa so kalangkapan a galbk tano. Pitharo o Allah a suti a go mapuro:

â&#x20AC;&#x153;Kna a ba kaphiyapiya so khiphagadapn iyo ko manga paras iyo ko tampar ko sbangan go so sdpan; na ogaid na aya miphiyapiya na so taw a miyaratiyaya ko Allah go so alongan a mawri, go so manga malaikat, go so manga kitab, go so manga nabi; go bigan iyan ko tamok iyan ko kapkhababayai niyan on so manga tonganay niyan, go so manga wata a ilo, go so manga miskin, go so gii mlayalayag, go so pphamamangni, go so pphamangaon sa ginawa niyan; go inipamayandg iyan so sambayang, go tiyonay niyan so zakat; go pthomann iran so diyandi iran igira a miyakindiyandi siran, go manga papantang ko masakit, go so kapakthatalogdam, go so masa a kapanananggawlo o kambonoay. Na siran man so miyamangimbnar, go siran man na siran so miyamananggila.â&#x20AC;? (Baqara 2:177) So Islam ko kambabaloy niyan a tarotop a Agama. Na tiyoro tano niyan. So pithanggisaan, so familya, so lompokan, go tiyoro tano niyan. Ko pzowaan tano Ko kamamanosiyai, rkitano O kabaya tano a mbaloy tano a thitho a Muslim. Na kna ba giyabo a kazowaa tano ko mala a endaowan o Islam, ka aya mala na songkadn tano phiyapiya. Na samanaya na maparoli tano so mapiya kauyagoyag. Na mitoman tano so kiya thomangkd ko donya mauri a alongan. Phangningko ko Allah a tabangan tano niyan. Sa minggolalan tano angkai a manga gonanao, ko manga ginawa tano. Go so ingd tano. Na maapan tano niyan. Na ponasn iyan so manga rarata a galbk tano. Na di niyan kowaan so manga niyawa tano odi sii tano maapd ko manga oontol. Ya Allah na phangni kami rka sa tnday o kapnayawami sa kinggolalann ami ko simba a ini patoray ingka rkami, sa limo a phoon rka, na phangni kami rka a piyaratiyayami a ska so Allah, daa tohan a bnar a pzoasoatn a rowar rka. Isaisa a go prizkhi, dambawata go da mbawataan. Ago daa lagid iyan. Hay miyadn ko langit, ago so lupa, khirk ko kamoliyaan ago so kabsaran, so oyagoyag a di zamatn, a prizkhi ko langon a kaadn. Phangni kami rka sa kababayaan ami so iman. Na padalmangka ko puso ami, na phangnin ami rka a ika gowad ami so kasopak, dosa, di kapaparatiyaya, na lidasn kamingka ko naraka.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 191

192 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Islam Na Zozokod A Kauyagoyag Ko Imanto Ago Mapita (Islam is a Balanced Life Now and in The Hereafter)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 193

Manga pagariko go manga babay akn a khipagaadatan, paganada niyo a so donya na ron tano ron mapapadalm, na sowaan tano ron so dowa: so kanggagamokay para sa kauyagan ago so kanggalbk sa mapiya. Kaan tano makarani ko sabap, a kiya adna rktano. Sangkai a masa tano imanto sa donya. Na so manga ginawa tano na pphangiloba sa okit a katoona niyan ko ontol a paratiyaya. Kaan iyan kaphalatikowi so thitho a kaadn o manosiya. Sa donya na samporna sa alongan a mauri. So tomatayokop a kaphagingd tano na knaba giyabo a kapkha ilayaon. Sa entero a Philippine ka sii dn khain’ngka ko langkap ko maklok, so panginam ko pagtao a Islam. So Islam na aya kapapadatiyan ko kabnar a maphakambowat iyan. Angkai a toroan. So manga Ulama ko Islam, na ini ndomana iran so maliwanag a tindg o Islam ko tomitiyopor a kaphagingd. A maka phapasod ko tindg a so Allah na ayabo miyadn ko langon taman. Na ayaon khirk. Na so kaphagingd o manosiya na kabsaran a mini paramanis ko langkap o kapkhauyag o manosiya. Na sakamaoto mambo a so pizakatawan na masangan iran a ginawa iran. Ko kasasangbaa niyan ko phipira barang ago so mbabalibta. Ago so initoron a makambbkn a smpad. Pandoan ago so manga sarat na aya maka gigimao. Na maka phandara ago maka toro ko paparangayan a kamamanosiyai. Giyangkai a manga paratiyaya ago manga parinao. Na o mitogalin. Ko paparangayan ago mananao a okit ago bitikan. Ago songgodan ko kamapiyaan o tao. Na phaka sakodo ko onayan a so tomadng o kaphagingd, kathomanor, ago bitikan ko kakhauyagan, na aya on ini tharombalay, na taman sa diyaya manggolaola na so panizakay tano ko kapaliharaa ko kaphagingd ago ongayo tano ko mapiya kapagin’tao ago maka slang tano sa maliwanag sa alongana mauri na langon ilang. So Islam na ini oyat iyan ko pagonot iyan. A maka daya ko donya. Na maka slang sa maliwanag sa alongan a mauri . Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Go thontotn ka so inibgay rka o Allah, ko ingd a mawri, go ding ka phakalipati so kipantag ka ko doniya: Go phiyapiya ka, lagid o kiyaphiyapiya I rka o Allah, go ding ka phangontarma so kapaminasa ko lopa: Mataan! a so Allah na di Niyan khababayaan so pphamaminasa.” (Qasas 28:77) Kna a ba giyabo a gii tano kazambayang, na kailangan a maka bgay tano sa oras para ko kapangauyagan. So kapaka sokat tano ika uyag tano. Ago kalo kalo oba tano ron phaka ogop ko manga pd tano. Na antano matarotop so paraman a miya aloy akn ko thotholan ko Salman a Sahaba a mimbisita ko walay o Abu Darda; na miya ilay niyan so karoma o Abu Darda a somosolot sa rombay a nditarn. Na ini zaan o Salman o ino niyan oto masosowa. Na simbag iyan a so pagaringka a so Abu Darda na di niyan kabaya so donya. Na miya ka oma so Abu Darda. Na zakodowan iyan so Salman. Na tiyalowan o Salman a ongka sii ka komanta. Na pitharo o Abu Darda, a diyako khan ka gii ako phowasa. Na tigo Salman a diyakodn khan odi kaon kan. Na miyaka kan siran. Na pzambayang pman so Abu Darda sa Tahajud. Na siyaparan o Salman. Na miya ka torog siran. Na kagiya maka nao siran, na mizambayang siran. Na pitharo o Salman ko Abu Darda a ana kabnar rka o ginawangka, go so kadnan ka ago so pamiliyangka.

194 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Na bgan ka ko omani isa so kabnar iyan. Na kagiya mapita na piyanothol oto o Abu Darda ko Nabi na pitharo o Nabi a bnar so Salman. Lagid anan a katawan tano a ana manga pd tano sangkai a eklim. A kiya gonaan sa kiyambagibagi sa lupa. A siyowa angkai a three giant coconut ago pamomolan a goma lagid a Basilan. Ogaid na miya tarima tano imanto a mimbaloy a taks sa pzambiin tano sa calalagan a pirak. A ombs o diyoto na gii maka zasalonoay so ragonanon. A kasabapan anan sa kabgi tano ko manga wata tano. Sa ropa kambilangatao. Oway na tanto a kna ba okor a giyangkoto a langon a miya kakowa sa lupa ko rkon o khi gagalbk ko maulad a lupa a tingra o mala a pamomolan na piphasa iran so rkiranon sa maito a arga. Odi badn siyambii sa sinapang. Ya Allah na toroa kamingka ka pndadagn kami o saytan sa giyami kindolonaan ko manga bae, babo labao ron so manga karomami.na bgi kamingka sa halal a okit sa kapaka sokat ami para ko pamiliya mi a kiyasokodan a rizki kaaniran minggolalan so kabnariran rkami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 195

So Kababayai Ko Rasul (The Love for the Prophet)

196 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

“Tharoang ka a: O so manga loks iyo, go so manga wata iyo, go so manga pagari niyo, go so manga karoma niyo, go so manga tonganay niyo; go so manga tamok a miyasokat iyo; go so dagangan a ipkhawan iyo so kalpas o wakto niyan, go so manga darpa a masosoat kano ron na matomo iyo a di so Allah, go so sogo Iyan, go so kaphrang sii ko lalan Rkaniyan; - na nayawa niyo taman sa italingoma o Allah so sogoan Iyan (a siksa): Ka so Allah na di Niyan thoroon so pagtaw a manga songklid.” (Taubah 9:24) Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Tharoang ka (ya Mohammad ) a: “O skano na khabayaan iyo so Allah, na onoti ako niyo: Ka kababayaan kano o Allah go napi Niyan rkano so manga dosa niyo: Ka so Allah na Manapi, a Makalimoon.” (Emran 3:31) Mini ona tharo o Allah sa so polimposan a kitabiyan na sii niyan ithoron ko Nabi Mohammad na skaniyani sugo ko kitab o Allah a miya aloy niyan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Tharoang ka (ya Mohammad ): “Hay manga manosiya, mataan! a sakn na sogo rkano o Allah langon, a so Khirk ko kapaar ko manga langit ago so lopa. Da a tohan a inonta Skaniyan, a pphangoyag go pphangimatay. Na paratiyayaa niyo so Allah go so sogo Iyan, a Nabi a

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 197

Ommi, a so mapaparatiyaya ko Allah go so manga katharo Iyan. Na onoti niyo Skaniyan, ka ang kano makakdg sa ontol.” (A’raf 7: 158) Tatap dn a so miya maratiyaya na tatarimaan iran sa tolabos so kitab o kadnan a minitalingoma o Nabi a pkha babayaan iran. So Allah a lbi a makalimoon na pkhababayaan iyan so mapaparatiyaya a oripn iyan. Kagiya paparatiyayaan iran ago oonotan iran so toroan ago so pandoan a ini toron iyan a minggolalan ko Nabi . So Allah a lbi malai limo na aya niyan bo pkha babayaan so miya maratiyaya a pkha babayaan iran so Nabi ago phagonotan iran so okit iyan. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Tharoang ka (ya Mohammad ) a: “O skano na khabayaan iyo so Allah, na onoti ako niyo: Ka kababayaan kano o Allah go napi Niyan rkano so manga dosa niyo: Ka so Allah na Manapi, a Makalimoon.” (Imran 3:31) Miya panothol o Jaber ben Abdullah a pitharo o Nabi ; pitharo o isa ko manga malaikat, sa onotan iyan so Nabi na sabnar a kiya onotan iyan so Allah, na sa tao a diniyan onotan so Nabi na da niyan kaonoti so Allah, na so Nabi Mohammad imiya kambida ko da pamaratiyaya ago so miya maratiyaya. (Bukhari). So kababayai ko Nabi Mohammad ko oriyan o Allah na sampornaa toos ko katatarotopi paratiyaya. Na miya panothol o Anas ben Malik (ra) a miya tharo o Nabi Ibt ko so ginawako na sii sa tangan iyan. Di mapaparatiyaya so isa rkano taman sa mabaloy ako a pkha babayaan iyan a di so loks iyan, so manga wata iyan, ago so kadandan o manga tao (Bukhari) Miya tharo o Omar Ibn Khattab (ra) mataan Hay sugo o Allah a daa pkha babayaan akn a maka lawan rka a rowar ko ginawako, na simbag o Nabi kna Ibt ko so ginawako na sa tangan iyan, taman sa diyako mbaloy a lbi a pkha babayaan ka a di giya ginawangka. Na pitharo o Omar: oway pkha babayaan ko ska adi giya ginawako. Na pitharo o Nabi imanto Omar na kiya pagadatan ka so paratiyayangka. So kapagiklas agoso di khiropa a kambabayorantang ko paratiyaya na isa oto a mala a toos ko babaya ko Allah agoso sugo iyan. Miya panothol o Anas ben Malik (ra) a miya tharo o Nabi ; a ana manga ropaan a sa tao a maka zipaton na sabnar a miya toon iyan so kamis o paratiyaya. So kabaloy o Allah ago so sugo iyan a pkha babayaan iyan adi so salakao kiran a dowa. So kababayai niyan ko pagari niyan pantag bo ko Allah, na go ika gowad iyan a kambalingan iyan ko di kapaparatiyaya sa lagid o kikhagowadn iyanon ko kapozang iyan ko naraka, (Bukhari). Sabap san na kailangan dn ko Muslim a ana paratiyaya niyan a kababayaan iyan so Allah ago kababayaan iyan so pkha babayaan o Allah. So manga malaikat iyan so manga sugo iyan so manga Nabi niyan so manga thitho a miya maratiyaya, so manga Shahid. Go so kadandan o miyamaratiyaya. Na sompatanan na kiya tpngan a so isa na kiya taaman iyan so kalindao o 198 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

paratiyaya. Igira kiya babayaan iyan so pd iyan a pantag bo ko Allah, na sabap sii na miya panothol o Nabi so kamis o paratiyaya na so kababayaingka ko pd ka pantag bo ko Allah, lagid oto o gii khababayai pantag ko Allah ago so gii khakararangita pantag bo ko Allah. Pmbgay pantag bo ko Allah ago phagrn pantag bo ko Allah. Na giyanani miya tarotop iyan so paratiyaya niyan. Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaubat kami go maka zalimbotawan kami ko kabaya aka, na tarimaangka so pangni ami, Ya Allah, na paki gdamn ka rkami so kananao maap ka, ago so kamis o rilaaka, na lidasn ka so puso ami oba mitompok ko salakao rka, na pda kamingka ko phanga babayaan ka, ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko donya na lbi sa alongan a mauri, ko langon a dikatatanor go inam, na baloya kaming a mapaparatiyaya sa masoln mapayag, na pda kamingka ko manga oontol, Ya Allah na limoa kamingka, Ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 199

So Naraka (The Hell)

200 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So langon a mapaparatiyaya sa kaiisa isa o Allah, so sugo o Allah na piyaka langkap iyan a so narakai kha drangan o langon a di mapaparatiyaya. Ago so langon a di mapaparatiyaya ko pandoan o Allah, na giyoto a naraka na piyaka lklk a darpa. Giyai sabap a kapananggila tano sa batano di makanggolaola sa galbk a kasabapan sa kapaka naraka tano. A tatap mambo a khadrangan. Piyaka watano Allah. Pitharo o Nabi so naraka na piyaka sokhayao ko paganay sa miyaka sanggibo ragon. taman sa mimbaloya mariga. Na piyaka sokhayao pman sa miyaka sanggibo ragon. taman sa miyaka puti. Na piyaka sokhayao pman sa miyaka sanggibo ragon. taman sa miyaka itm. Sa lagid igira mikhirngkirm a kagagawii. (Tirmizi & Ibn Maja). Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. So ropaan ko naraka na piyakalklk. So kasiksaanon ago so kayao niyan na miya osay sa tanto a piyakalklk. Na magawi tano niyan sa maka panagontaman tano sa kapaka watan tano sa oba tano ron masiksa sa alongan a mauri. Manga pagariko go manga babay akn. Na so kiya onai rk tano maka tokao na miya paka tadn tano niyan sa kaiimportante o kanggolaola sa mapiya a galbk. Sangkai a donya na go pananggilaan tano go haramn tano sa ginawa tano so marata. Na mamagogopa tano sa kisaparn tano ko langon a marata ko ingd tano. So kasopak na aya mamponay sa piker tano sa kisaprnon. Na so langona sii matatago ko kandosa ago kamarataan a dosa lagido kapamono sa daa otamad iyan. Kamanolis, ago so pkhasabapan sa ariwara a btad, ko lomilintad a phagingd, goso pd a kaadn o Allah. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan. Na kna ba kasandagan a khapakay so kapaka naraka. Na mlindong tano ko kasiksaan ko naraka, na ini kharata a ginawako a ko manga pagari tano go manga babay tano. A di niyan mapipikir go diniyan matatago sa ginawa niyan o antonaai mapnggolaola sa alongan a mauri. Na antonai mapnggolaola o manga tao a aya khaizaan a sirni ana atastanggongan iran. Ana manga tamok iran ogaid na dirandn mapipikir so alongan a mauri. Giyangkanan a naraka na dadn a gona niyan ko donya taman sa di mapadng a ig ko khapakay a masa niyan. Na giyai na kiya otamadan ko katharo o Nabi ko Islam. Mohammad a omanaya o so apoy na da misombo ko ig sa miyaka dowa na na didn makanggaya gona ko donya. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a go so langon a miya maratiyaya. Na knala niyo a so naraka na pito a pinto iyan. Na giyoto na piriparado ko da pama ratiyaya ago so pimalawani aniran so manga tamana o Allah. Giyangkai a manga pinto na pmbtowan sa naraka jahannam. Laza, al hutama, as sair, al jahim, ago al hawiya. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

â&#x20AC;&#x153;Go mataan! a so naraka Jahannam na diyandi kiran dn langon! Pito a pinto iyan: Oman I isa pinto na and a bagian iyan kiran a sabaad a missnggay.â&#x20AC;? (Hijr 15:43-44)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 201

Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Mataan! a so naraka Jahannam na aya btad iyan na mibbkn a ayan. A khandodan o miyamangakowala.” Matatap siran on sa tanitiyasa; Daa khataam iran on a pakadnggaw, go da a khaynom on,A rowar ko phlikabo a ig go dana, Balas a pindait (ko galbk iran a marata). Mataan! a siran na aya btad iran na di iran ikhalk so itongan, Go piyakambokhag iran so manga ayat Ami sa tanto a kapakambokhag. Na langowan taman na inisorat Ami skaniyan ko daptar; “Na taami niyo, ka dadn a ipagoman Ami rkano a rowar ko siksa.” (Naba 78:21-30)

“Mataan! a and a zisii Rkami a manga patong, ago kadg. Go pangn’ngkn a pakabakg, go siksa a malipds!” (Muzammil 73:12-13) Hay manga Muslim a mapaparatiyaya ko Allah, na lalayon tano pnananggilaan so morka o Allah, ago so iphaka naraka. Knala niyo manga pagariko go manga babay akn ko Islam, a so apoy ko naraka na kna babo dadanglisn a pkha totong iyan, ka andadni katotong o kobal tano na paki sambian o Allah sa bago a kobal, kagiya an kataami o da pamaratiyaya so kasiksaan ko naraka ko naraka jahannam.

“Mataan! a so da pamaratiyaya ko manga ayat Ami, na pakapagmbongn Ami siran ko apoy: Na oman matotong so manga kobal iran, na sambian Ami kiran sa manga kobal a salakaw rkaniyan, ka an iran pkhataami so siksa: Mataan! a so Allah na tatap a Mabagr, a Mawngangn.” (Nisa 4:56) Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a skano a miyamaratiyaya, na tatapn tano sa ginawa tano a katatadmi tano ko di khapalagoyan a so kapatay. Kaan tano ma lalayon a ditano kalipati ko alongan a mauri. Kagiya so lalayon adi tano kalipati ko alongan a mauri na, na pkha tadman tano so kasorgaan. So darpa o miyamaratiyaya, na sakamaoto mambo a katatadman tano so naraka, a darpa o langon a somiyopak ko endaowan o Allah, Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na pananggilai niyo so apoy a aya itagon iyan na so manga manosiya ago so manga ator a inithiyakap ko di phamaratiyaya.” (Baqara 2:24)

202 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga oripn o Allah, nap aka bagrn tano so paratiyaya tano ko Allah sii ko kaiisa isa niyan, na pananggilaan tano so sayei a khasabapan sa kapaka naraka tano, na lalayon tano songkadn so endaowan o Islam, na onotan tano so pandoan o Allah, na pananggilaan tano so sayei a khasabapan ko morka o Allah, na tatadman tano so kasiksaan go so kargn o naraka, kaan pagomarg so paratiyaya tano ko Allah. Na mangni tano sa kabarakat o Allah, ago so limo iyan, ka an lalayon a katotoro tano ko ontol a lalan iyan, na ibgay rktano o Allah so kalilintad na go maapan tano niyan. Manga Muslim na lalayonn tano so simba ko Allah, sa kapagiklas, na panginin tano ron a limoa tano niyan, ko iphaka piya ginawa sa donya samporna sa alongan a mauri. Phangnin akn ko Allah sa kaogopi niyan rktano, sa kaonotan tano. Na go paka lidasn tano niyan ko apoy naraka, sabap ko limo iyan ago so gagao niyan, pangnin tano ko Allah a maka sold tano ko sorga, sabap ko kapdi iyan ago so gagao niyan, kagiya skaniyani phakanâ&#x20AC;&#x2122;g ptharima ko pangni o oripn iyan, na marani skaniyan ko manga oripn iyan.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 203

So Balas O Kabatiya Sa Qur’an (The Virtues of Reading the Qur’an)

204 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, na ikalk tano so Allah na go tagoon tano sa ginawa tano so gona o Qur’an ko kauyagoyag o Muslim. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Mataan! a so siran a pphamangadi ko kitab o Allah, go inipamayandg iran so sambayang, go miyammgay siran ko inipagpr Ami kiran, sa masoln go mapayag, na maa-arap iran so kandagang a di dn khalapis: Ka ithoman Iyan kiran sa tarotop so manga balas kiran, go pagomanan Iyan kiran so gagaw Niyan: Mataan! a Skaniyan na Manapi, a Masalamatn.” (Fatir 35:29-30) So siran a pmbatiyaan iran so Qur’an, pkhnaln iran, go ipphangndao iran, na aya manga tao a biyantog siran o Nabi Mohammad . Pitharo o Nabi (Bukhari).

; a aya taralbi rkano na so pknaln iyan so Qur’an go ipphangndao niyan.

Aya khapakay a pakaiza na; antonai sindadan a gona ko Muslim ko gii niyan kapangadii ko Qur’an? Antonaa mamboi ikhidia ko Muslim a didn mbatiya sa Qur’an, na aya smbag sii na khatoon ko katharo o Nabi . Na so pmbatiya sa Qur’an a piphiya piyaan iyan na pdiyan so manga malaikat a manga sasakao a manga pipiya, na so pmbatiya sa Qur’an a pphanga papaloton a dila iyan na dowai balas, so balas iyan ko kapmbatiya aniyan ko Qur’an ago so balas ko kapkhargniron. Go pitharo iyan: a mataan a siran a pmbatiyaaniran so Qur’an go gii ran paganadn na tomoron kiran so manga malaikat sa kalilintad, na ikolokhob iran kiran so limo, na alowin iran ko grupo a lbi a di siran. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a mapaparatiyaya ko Allah, giyangkai a manga katantowan na phoon ko kitab o Allah, a so Qur’an, ago katharo o Nabi Mohammad giyangkai a manga endaowan a miya ka poon ko kitab o Allah a go so Hadith o Nabi na phaka tokaon iran so manosiya sa kasabota iran ko Qur’an, ago inggolalan iran so endaowan a siyoboton, ago pananggilaaan iran so inisapar o Qur’an. Na maka toro sa mapiya kapagin’tao na maka loag so rarangit o Allah. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na pang’ndaon iyo so Qur’an ko manga wata iyo. Na tnayin iyo ko manga wata iyo so sabot ko Qur’an, na amay ka sowaan iran na kababayaan iran so Qur’an, na makanggonanao sa mapagadat iran so adat o Qur’an. Na malimpiyo so manga puso iran na mabaloy siran a somisiyap ko Qur’an. Na piyaka rarata on sa ginawa, sa bapiya so lka a Surah sa Qur’an a Suratul Fatiha, na di khabatiya go di zabotn o kadaklan ko manga Muslim sa imanto. Na antonaa so paratiyaya, na antonai khasowa o gopn khisarapiyag, ago so gonanao kiran. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a mapaparatiyaya ko Allah, sangkai a sadzang a phagintao a manga kangodaan imanto na inindarainon irandn so kapaganada go kabatiyaa ko Qur’an, na mattmbang siran, ko kadodonyai, na kiya lipatan iran dn so kabatiya sa Qur’an, Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 205

na dairandn bgi sa maitobo a oras, na madakl a miya maka sowa rktano odi na manga professors, a margn a kaphaka batiya iran sa Qur’an, antonai miya sowa o sambayang iran, amay ka di ran kha bals phiyapiya.so kspmbalsa ko. Na pd rktano so pmbisitaaniyan so Dr. sabap ko masakit a puso iyan, (a khapakay a ipatay niyan), sa khapakay a omanoman oto, a di so kapmbatiyaa tano ko Qur’an. Na tanodi niyo, manga pagariko go manga babay akn, a so Qur’an na kna ba giyabo a kakha gonai rkaon ko paratiyayangka, ka giyoto na importante rka, adi so lalayon ka kapzong ko Dr. ka aya pangoyao niyan rka na minom ka sa bolong. A masikn a dingka tatagoon sa ginawangka a dingka main’ngka a ana ik a dowa odi na ika tlo a masoat kaon a pamikiran. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“So olanolan a Ramadhan na ron minipantag a kinitoronn ko Qor’an, a toroan ko manga manosiya, go manga rarayag a karina a toroan go padoman. Na sa taw a romaot rkano ko olanolan a Ramadhan na phowasa on, na sa taw a kapantagan a pkhasakit, odi na zisii sa lakawan, na (go makaboka na bayadi niyan) so kadakl o (kiyabokaan iyan sii ko) manga alongan a salakaw. Kabaya kano o Allah so malbod; na di Niyan rkano kabaya so margn. Go an iyo matarotop so bilangan, go an iyo mazlasla so Allah sa kiyatoroa Niyan rkano; go ang kano makapanalamat.” (Baqara 2:185) Ika dowa na sii ko olanolan a Ramadhan na thakpn o Allah so balas iyan, ko Muslim. Na sabap sii na so mapaparatiyaya na ini oyaton so kabatiyaa niyan ko Qur’an. Na ana khatoon ka kiran a pkha tamat iyan so Qur’an sa tlo gawii. Manga Muslim na mangni tano. Ko Allah sa kabarakat a masabot tano so Qur’an ago makanggalbk tano sa mapiya galbk, kababayaan tano o Allah, ago pangnin tano ko Allah, a siyapn tano niyan ko khasabapan sa morka. Ya Allah na bgi kamingka sa malaa elmo ko Islam na tatapa kamingka ko ontol a lalan taman ko gawii a mithoona ami ska a mababaloy kami a manga Muslim a da kami maka silay phoon

206 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

ko Agamangka, Ya Allah a kadnan o langon o kaadn, na paki ilayin ka rkami so bnar a bnar sa kaonotan ami na go paki ilayin ka rkami so ribat a ribat.

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 207

So Di Kababatawa O Islam Ko Pakatopo (No Tribalism in Islam)

208 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Aya kapkha tndo o tao na so akal iyan, go so paka topo iyan, so paka topo na aya ktodan a bangnsa o tao ko maklok, so kaadn o pagtao na ana paka asal iyan a kaatasan, piyagingdan, ago thotholan, kapholitika, a midadaorogon. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Hay manga manosiya, mataan! a Skami na inadn Ami skano a phoon sa mama ago babay, go biyaloy Ami skano a mbarambarang a bangnsa, ago pithikaloksan, ka ang kano makakhikilalai. Mataan! a aya lbi a sslaan rkano sii ko Allah na so lbi a masanggila rkano. Mataan! a so Allah na Matao, a Kaip.” (Hujraat 49:13) So Allah na piyaka poon iyan so pagtao sa paka topo ago bangsa, kaan oto maka ogop, sa kapaka thothokawa iran, so kassmbog o langka o lawas tano, so basa tano, lalan, siringan, bandaran, ago eklim, na khaogopan tano niyan, sa katadinisa sa ginawa tano, giyangkai a ayat, na piyanothol iyan rktano so hadap o pakatopo ko kadakliyan, makakakhkhnala na maka pamamagogopa siran. Sangkai a bago a kapagin’tao, na adn a manga pagita ko manga kabnar o kamamanosiyai, sii ko kambobolawasan ago paratiyaya ko kamamataaniron, so kalilintad na aya, mapapadalm ko ginawa tano. Omani isa ko bapiya anda a bangsa, odi okit a kapholitika, na daa gno gno iyan, sa kanggolaolaa niyan, ko kabnar iyan. Bapiya pn misasangkot ko pangitaban o kadnan, ago so okit o Nabi na giyangkai a pagita ko kamamanosiyai na pkha sibokhar o kamarataan, a missndit ko manga manosiya. Miyapnto, manga manggogolaola ago manga katigan, so gii kapnanaitoa o isa ka pakatopo a phoon ko isa na pkhasabapan oto sa di kapaka pzizinabota, odi na simokt. A mini pagataat o tao ko pizapolo ragon, daa khatoon rktano a badi tomoon iyan a matatadinis so paka topo iyan. Bapiya anda ko Yakan, Tausug, Maguindanaon, Sama, Mranao, odi na iranon. A mappnto. Phoon ko pd iyan, sa mbidabidai kdab. Adi so karangkoma iran ko plagilagidan o Muslim. So manosiya na kaadn o kadnan a isaisa, so Adam-Hawa na inadn siran a magizan a manga oripn iyan. Na patoray ron so kasongkada niyan ko kiya adnaon na skaniyan na salianti. Daa tabiya ko pandoan iyan ago so kabaya iyan.daa lugar odi na pili pili di khasabingbing o isa so dosa o pdiyan. Odi na baon miiza so kamarataan o Isa atastanggongan, ko gawii a kapapantagan. Sa Suratu Yasin na ini diyandi o Allah ko manga manosiya.

“Na sa alongan aya, na da a khaaniyaya a baraniyawa a mayto bo, go da a imbalas rkano a rowar ko pinggolawla niyo.” (Yasin 36:54) So Islam na ini oyat iyan so katataritiba ko kalilintad, kaan mada so simokt ko omani ndolondolonan o pakatopo ago omani nation. Na bapiya pn so kamamanosiyai na miya baloy a nation ago pakatopo na didn patot o ba primpasi o isa so pd iyan. Odi na baniyan plozaki so Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 209

kabnar o pdiyan. Na so maawid ko bitikan a pd kiran so manga olowan ko Agama na atastanggongan iran so kandidiyator o kaphagingd. Anggolalan ko okitokit a inibtad o Islam. Giyangkanan a okitokit, na initadi anan para ko mapiya a parinta go mapiya a kipzonggodn ko ingd, kaan mada so di kapaginontolan, kathgas, go kapaminasa. Ko manga pamikiran tano. Na aya pd a bontal o kasopaka ko Islam na: adna manga pagtao a mababaling ko manga ingd o manga Muslim a gii ran zaodagaraan so kalilintad ago so kalilintad o mokarna a ini ayag kiran. Na bapiya giyotodn na kagiya aya oonotan iran na so mbarambarang a makasisilay a manga kpit ago manga lompokan na pthpngan iran a kappakha ontola iran ko okitokit o lompokan iran a pkha sabapan oto sa kaoparik ago pâ&#x20AC;&#x2122;pha ka ayong so onayan o ingd a lomilinding kiran. So kapaka oombawa ko pakatopo na pthpngan iyan a di niyan kambgi sa arga ko paratiyaya. Na phaka daan iyan so thitho a paratiyaya ko Allah, ago so sogo a limo ago parinao. So Mohammad na patot ko langon a Muslim, babo labao ron so manga ulama kiran ago so matatago kiran sa parinta. A masiyap iran so kapndalongi ko paratiyaya o Muslim ago so ingd iyan; a giyotoi pkhambowatan o kapaka daag iyan ago kapaka gtao niyan, sabap ko ogop o Allah. Kalkn iyo so Allah hay manga Muslim, hay manga datu o manga Muslim, hay somisiyap ko Islam. So manga manosiya na mlagilagid sa lagid dn o kiya aloya on o Nabi sii ko kaposan a wasiyat iyan ko kaposposan a kiya pnayhaji iyan sa palao a Arafa. A piyangosiyatan iyan so manga shahaba wiyan raks o langon a manosiya ko pithibarangan a warna iran go so manga pakatopo iran ago manga bangsa iran. Pitharo o Nabi langon kano phoon ko botha, na daa kapaka llbi o Arab ko kna a ba Arab. Odi na ba makallbi so kna ba Arab ko Arab, odi na ba ana kapakallbi o maitn ko maputi, odi na makallbi so maputi ko maitm. Na aya bo a kapaka llbi o isa na sabap ko paratiyaya niyan. Kalk iyan ko Allah. Hay kadnan o manga kaadn, na sogoti kamingka sa masongkad a mi so ladiyawan a okitokito Nabi ami a Mohammad na tawfiki kamingka sa diyami pkha rimpasan so kabnar o pd ami a phagintao. Na siyapakamingka ya Allah. Sa di kami magawi o iblis. Ya Allah na paka bagrangka so Agamangka go so manga Muslim. Ya Allah na paka poro angka so pandi o Islam a go so manga Muslim, baloyangka so katharo oka a aya maporo, Ya Allah na siyapa kamingka ago so manga Muslim, so Agamangka, phoon ko karataan o kalangaga ko pakatopo agii magantangan sa sopaka o manga Muslim.

210 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

So Islam Ko Kiphapantagn Iyan Ko Maka Sasagailang A Paratiyaya Ago So Kharombaan Iyan (Islam Rejects Superstitious Beliefs and Practices)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 211

“Mataan! a aya okit ko kapagintaw sii ko Allah na so Islam.” (Imran 3:19) Giyangkai a paraman na miya paka tokao tano niyan sa so ngaran ago pangitaban o Agama a Islam na initoron a phoon ko Allah, so pangitaban iyan na tarotop a miyagosay ko kauyagoyag, a maphaka rapna iyan so liyo sold a galbk o manosiya, pdon so paratiyaya, simba, kapaki khokhoyapta, ago so manga galbk. Aya onayan o Islam na so paratiyaya, a sii aya miya lkat ko katharo o Allah ago so okitokit o Nabi o manaya o so Muslim na paparatiyaya an iyan so Agama niyan, na so mapiya a galbk an pkhi itong oto a simba a tatarimaan o Allah. Na aya binasa na so miya ratiyaya na aya onayan iyan na sa maka sasagailang a paratiyaya, ribat, iringa, odi na pkhitkao a arangan. Mipantag sii na: Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na sadn sa mbabanog, sa salakaw ko Islam a okit ko kapagintaw na dad n a khatarima a phoon rkaniyan; go skaniyan sii sa akhirat na pd dn ko manga logi (a manga taw ko naraka).” (Imran 3:85) So Islam na daa sanin saning iyan, tarotop a Agama, a so pangitaban iyan a katotohani na ini toron o Allah anggolalan ko Qur’an; so tindg iyan a langkap na pkhatarima, na makararangkom so kipzonggodnon ko kauyagoyag o manosiya. Bapiya sii ko paratiyaya, paparangayan, kaphagingd, kakhauyagan, kapholitika, kabaraakal, kambilangatao. Aya onayan a panagayanan iyan na; paratiyaya, ago tindg a didn mapkhalingkaling, ago miya tatap a dadn kadakti, ko miyaka zambisambi a masa. Samanoto na so kitab o Allah ago so okitokit o Nabi a giyotoi bnar a go paka poon ago onayan o paratiyaya ko Islam, a knaini oba gii makhalikalig. Na so phagosay ron na maphaka ayon iyan ko btad a sabap a kini toroniyan ago so kiya opakatan ko manga ulama. So Islam na kna ba kiya warisan a dadabiatan, adat odi na smpad. Ka skaniyan na maninirizo a initoron o Allah, a miyangadn. Ko sorga, donya, manosiya, langit go so pagltan iran. 212 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

Na lagid man oto a da a siyogo Ami a miyaonaan ka ko ingd a p’phamakaiktiyar, a ba da tharoa o manga gayagomaya on a: “Mataan! a skami na miyatoon ami so manga loks ami sangkai a okit, na mataan! a skami na so manga rarad iran I pkhdgn ami.” Pitharo iyan: “Ati apiya pn minioma ko rkano so lbi a toroan a di so miyatoon iyo ron so manga loks iyo?” Pitharo iran a: “Mataan! a skami na so inisogo rkano to na inongkir ami.” Na siniksa Ami siran: Na pamimikiranang ka o antonaa I miyambtad o kiya akiran ko miyamanaplis! (Zukhruf 43:23-25) Giyangkai a s’slaan a paraman na miya paka liwanag iyan a giyangkai a awdang a agama odi na bago a manga Agama, odi na osayan a di khatoon ko manga sogoan o Allah, ago so endaowan o Nabi Mohammad na didn khatarima, na magonga pn oto sa kasalaan ko donya na samporna sa alongan a mauri. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam. So muslim, na ini sogo rktano a kasarigi tano ko Allah, na ini sogo rktano a kapaka watani tano ko manga koat, katharo ago Agama a di rktano pakaya oba tano ron mitaliyadok. Na ini sogo rktano a kapaka laa tano ko manga wata tano ko kaontol, ago mapaka watan tano siran ko langon a daa otamad iyan a paratiyaya ago da amad iyan. Inisogo rktano a kambaromitana kiran ko sarig ko Allah, ago so katokawi ran sa so Allah I miyadn kiran. Sa lagidaya a bontal, a kasarig iran ko Allah, ko langon taman go sii siran phamangni ko Allah, ko masa kapaka loloag ago siiko masa kapaka zisingta. Ago maka watan ko manga bokhag ago manga tonong. Na o aya maosar tano na mapiya a okit na mapaka da tano so manga agama a go manga katharo ago mapnas tano anan ko ingd tano. Adi so kasisiyapa tano ko adat tano a dimakaoontol ago dimakaaamad. Bnar a so agama tano na da toronn a ba tano mapapayo gantong salig na kagiya bolong ko paniakit o puso na so Qur’an na initoron sa kapanasa ko daa manga amad iyan a panarima. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam, na magisa isa tano sa kapamangni tano ko Allah, a lbiya makalimoon ko gonanao niyan. Na daa kapaka daag a khaparoli tano. Odi na apta a makowa tano. Inontabo so gii nggonanaon o Allah a makalimoon. Na mangni tano ko ongangn iyan sa bgan tano niyan sa mapiya a galbk a makanggay rktano a gona, go sii ko pamilya tano, ago sii ko manga ingd tano. Babo labao ron so Agama tano,a Islam. Phangnin Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 213

tano ko Allah a siyapn tano niyan go maka slang tano sa maliwanag ko donya samporna sa alongan a mauri. Ya Allah na tabangi kamingka sa maka thaubat kami go maka zalimbotawan kami ko kabaya aka, na tarimaangka so pangni ami, Ya Allah, na paki gdamn ka rkami so kananao maap ka, ago so kamis o rilaaka, na lidasn ka so puso ami oba mitompok ko salakao rka, na pda kamingka ko phanga babayaan ka, ago pkha babayaangka iran, na siyapa kamingka ko kauyagoyag ami ko donya na lbi sa alongan a mauri, ko langon a dikatatanor go inam, na baloya kaming ka mapaparatiyaya sa masoln mapayag, na pda kamingka ko manga oontol, Ya Allah na limoa kamingka, Ya Allah na tarimaangka so pangni ami.

214 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

Mangoda Ko Imanto Na Mama Ko Mapita

(Youth of Today, Man of Tomorrow)

Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 215

Hay manga Muslim na kalkn iyo so Allah, a lbiya amaporo, na go onoti niyo ka maka slang kano sa maliwanag ago kapipiya ginawa sangkai a kauyag oyag sa donya na samporna sa alongan a mauri. Hay manga oripn o Allah, na knala niyo a so Agama na so bo so Allah ikhirkon. Skaniyani pmbtad sa sadn sa kabaya iyan, go skaniyani gii nggonanao sa sadn sa khabaya iyan. So Allah na siyogo iyan so Mohammad a samporna a Imam ago olowan. Na di niyan khatarima so Iman taman sa di mbaloy so ipmbtad iran a kokoman, sindadan a lalag a badi misongkad ko Agama. Manga pagariko go manga babay akn ko Islam a khipagaadatan, na tagoon tano sa pikir tano, ago snggayan tano sa oras, a so manga wata tano imanto na inimbawata siran sa adna mapapadalm kiran a kapasang ko mapiya taman sa bapiya pn so marata. Na so Muslim a manga loks na maka bgay siran sa okor sa kanggonanao angkai a manga wata, ko kauntol ago manggonanao kiran so khatarima a manga okit a mabaloy niyan siran a phakatalingoma a manga pndatuon ko pkha talimgoma masa. Ago mabaloy siran a phaka gona a manga tao ko ginawa iran, ago so kadandan o manga Muslim. So manga kangodaan imanto na siran pmani manga mama ko mapita. Na sii sa tangan iran so khatalingomaan o ingd iran. Na sirani phakasambi ko darpa o manga datu imanto. Na siran pmani phaka tangan ko atastanggongan a khawarisan iran ko manga datu ago so manga pipiya phagingd. Samanoto na so manga kanggodaan na diran badn kokowaa pakaradiyaan so masa a phakatalingoma. Na patot so kapakanggalbk iran sa kathomangkd. Na di siran kadaan sa inam, na aya mailay iran a piker na so phakatalingoma a atastanggongan iran ko kaphagingd. Manga pagariko go manga babay akn ago so manga loks angkai a manga kangodaan imanto. So Islam na ini sogo iyan rktano a kaimpita tano ko manga wata tano ko kapaginontolan, ago so lalayon di kabblagi o kaka ko ari niyan sa gonanao. Kaan siran di khagawi ko phamangi bago ko mlilibtu kiran, so phamaka bintng ko akal iran. Sangkai a eklim tano na miya ilay tano so manga wata a go manga kangodaan a minibida, ko manga btad. Na aya malaon na kiya lkaan sa maka pzamili siran ko okit o makagagaos a loks o antawaa sii ko masipg a kapamimikirani loks. Na diyai khapalagoyan a kapamili o sii matatago ko pobrei loks. Hay manga kangodaan imanto! na tagoa niyo sa ginawa niyo a so margn a galbk, a go so mabagri tindg. ago tkhs, na phakalpas ko kada a rk. Ko gii mangiloba sa bnar sa katoona iran ko kapaka daag. So thotholan na miyanâ&#x20AC;&#x2122;g tano so isa babay ago mama a miphoon sa maito a pangowarta taman sa miya daag iran so kapobre sa miya kowa iran so singayo iran, a maka aalang oto ko kapaka daag iran, sabap sangkoto a mabagr so tindg iran a go matanos so paratiyaya iran. Sangkoto a masa ko kambabaloy niyan a datu o paganay a piyakatindg a ingd o manga Muslim na, na piyaka moayan o nabi angkoto a gii kapaka mbibisitai o manga kawasa go so manga pobre a pamiliya sa makkah go sa Madina. Na miya ka apas angkoto a galbk sa kiya kowa o pamikiran o manga wata sa kiya ayonan o manga loks iran, sa kiya paka ogop iran ko awida akal o ingd a go so kiya tagoi kiran sa antangan para ko kamapiyaan o ingd ago so madkl a tao. Sa miyaka thambda roo so wata a kawasa go so wata a pobre. Ogaid na sangkai a eklim tano na antonai kakhasowaa tano san amay ka giyangkai a manga wata tano a manga kangodaan na aya miyatayod iran na kapagawid awid bo sa. Na andamanayai khasowa tano amay ka so loks a da makasabot a pd ko kawasa , na maana: di niyan isarig so wata iyan sangkai a lagidaya a btad a sii miyalayam so wata ko kapangarasi adi 216 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas

so kapaki nggiginawai, sangkai a masa a katholisa kazorimana, ago kapangidnap a phaki bayadan sii sa Basilan. Na ino khatago sa piker iyo a maka pnggagayan so okit a inikidia on o Nabi ko kathidawa? Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

”Skami na pphanotholn Ami rka (ya Mohammad) so totholan kiran sii ko bnar: Mataan! a siran na manga ngongoda a piyaratiyaya iran so Kadnan iran, na inomanan Ami siran sa toroan. Go piyakabagr Ami so manga poso iran: Gowani a gomanat siran na pitharo iran: “Aya Kadnan Ami na so Kadnan o manga langit ago so lopa: dad n a phangniyan Ami a salakaw Rkaniyan a tohan: Sabnsabnar a o sowa ami oto na miyakatharo kami sa miyakalpas (a katharo)!” (Kahf 18:13-14)

“Hay so miyamaratiyaya, kalkn iyo so Allah; go pamimikirana o ginawa so minionaniyan a rk o gawii a phakasambi. Na kalkn iyo so Allah, mataan! a so Allah na Kaip Iyan so gii niyo nggolawlaan.” (Hashr 59:18) Aya onga o puso o manosiya na so wata iyan. A aya pkha sabapan ko kathagodaya iyan so kapaka mangoao. Na samanoto a roo gii mbari bkas so kauyagoyag, giyoto so idad a plampolampotan iyan so pamikiran. So kakhaimosi ko zarmpangan a btad na saya pagphoon. Na opama aya kitras o kauyagoyag iyan na mapopompol. In’ngkaan tano so salakao a khaimpodanon. Na kailangan a skano so maka iin’ngka a loks babo labao ron so gii kambaromitana ko manga wata. A maninizoy so kapiya irani pamikiran. Taman sa daa maka gogo kiran a plalabit a pamikiran. Na so adat a kaboklo. A pkha lamping iyan siran, sa taman sa mabinasa so pamikiran iran. Na kalkaan kiran so kapmarata. So Muslim na aya iphamdmpdng on sa ginawa na: so katharo o Allah sa Qur’an a didn oto rorotosn sa kapmbolongi niyan ko awida akal o phagingd. A giyangkanan a toroan o kadnan na piyaka pamorg o sabdan o Rasulollah, sa giiron kiprarampayin o manga ulama. Na mapitiya tano so manga wata tano sa sadn sa ini kidia on o Nabi amay ka aya tano songkadn so ini kidia on Nabi a ini ndalakao niyan so gii kipanolonn ko Islam. Pitharo o Allah a suti ago mapuro:

“Na mbaloy so isa rkano ka sagorompong a ipphanolon iran so mapiya, go ipzogo iran so okit a mapiya, go ipzapar iran so marata: Na siran man na siran so phamakaslang sa maliwanag.” (Imran 3:104) Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas | 217

Skitano a manga loks na sangan tano so kandaowa tano ko manga wata tano ko paparangayan, ago kambilangatao. Ago daorogn tano siran sa kasangbaa iran ko pandoan o Nabi go ongangn ko tawatawag iyan: Pangndaowa niyo so manga wata iyo ko kambilangatao. Na go zarog kano sa kapitiya iran. Na so kapalandonga ko paraman ago sabdan sa kapaka mangoao o manga kangodaan na khaparo niyan kiran sa kaparoliya iran ko simalao iran a kambilangatao ago o miya batao a datu, bae. Ko ropaan o manosiya. So manga oontol a miya onaan tano na; a isa ko madakli miya panotholi Hadith na ini panolon iyan so gii kambaribkasi ko kapaka mangoao. Ko paparangayan. A maka poon ko mapiya go pizakatawan ko manga ngongoda sa oras oto. So Kalifa a Haroun Al Rashid, na inonotan iyan so wata iyan ko guro ka aniyan mapangndao sa kapangadi ko Qurâ&#x20AC;&#x2122;an ago masabot iyan so sabdan o Rasulollah, so katokawi ko biataw o katharo, ago so kiphoonon, so kasorat sa ongangn, ago so kasowaaon sa madakl a bogambog, na so ama na maka paparatiyaya sa giyotowi mapiya sabap a kiya zinanad ko wata sa mabaloya a Datu a mapiya. Sangkai a masa tano na piyaka mbilangatao tano so manga wata tano sa lalayon siran mabbrg. Adaini tangkapa o bitikan pamikiran okitokit o kitab tano. Ya Allah na phangni kami rka sa tnday o kapnayawami sa kinggolalann ami ko simba a ini patoray ingka rkami, a limo a phoon rka, na phangni kami rka a piyaratiyayami a ska so Allah, daa tohan a bnar a pzoasoatn a rowar rka. Isaisa a go prizkhi, dambawata go da mbawataan. Ago daa lagid iyan. Hay miyadn ko langit, ago so lupa, khirk ko kamoliyaan ago so kabsaran, so oyagoyag a di zamatn, a prizkhi ko langon a kaadn. Phangni kami rka sa kababayaan ami so iman. Na padalmangka ko puso ami, na phangnin ami rka a ika gowad ami so kasopak, dosa, di kapaparatiyaya, na lidasn kamingka ko naraka.

218 | Piyagarao A Khutba: A Toroan Ko Kapaka Mangoao O Kapagintao Para Ko Komakali-lid A Muslim Sa Pilimpinas