PLAN VAN AANPAK Inzet van energiecoaches in de gemeente Apeldoorn
1
Inleiding
De gemeente Apeldoorn heeft ons gevraagd met een voorstel te komen voor de inzet van energiecoaches in de gemeente Apeldoorn. De aanleiding is gelegen in de constatering dat voorlichting niet automatisch leidt tot uitvoering bij particulieren, noch dat het aanbieden van producten leidt tot afname door consumenten. Steeds rijst de vraag: hoe krijg je mensen zo ver dat ze daadwerkelijk overgaan tot het plegen van investeringen en (doen) uitvoeren van maatregelen voor het verduurzamen van hun woning? De gemeente Apeldoorn vindt het daarbij ook nog van belang dat mensen gestimuleerd worden in het nemen van no-regret maatregelen of NOM-Ready maatregelen1. Hiermee wijkt de aanpak af van hetgeen landelijk de norm is. Een belangrijke schakel daartoe blijkt direct, persoonlijk contact met consumenten te zijn. Daartoe wordt een project gestart rondom de inzet van energiecoaches. De gemeente neemt hierbij in eerste instantie het voortouw, maar staat open voor aansluiting van andere partijen, zoals de duurzame energiecoöperatie Apeldoorn (DeA), in een later stadium. Projectbegeleiding, opleiding van energiecoaches en begeleiding van (vrijwillige) energiecoaches wordt aangeboden door de Regionale Alliantie Stedendriehoek. In bijlage 1 is omschreven wat de Regionale Alliantie is en welke doelen zij nastreeft. In onderhavig plan van aanpak is beschreven hoe wij de aanpak voor de gemeente Apeldoorn voor ons zien. We houden er rekening mee dat vanuit andere, omliggende gemeenten die binnen de regionale alliantie betrokken zijn, ook energie- of energiecoaches aansluiten bij de basiscursus. Concreet speelt dit voor de gemeente Voorst. Wij hanteren een maximum van 25 deelnemers per cursus. In de gemeente Apeldoorn hanteren we de term energiecoach, in de gemeente Voorst die van wooncoach. De focus van Apeldoorn ligt dan ook meer op energie. In Voorst kan het gesprek ook uitmonden in suggesties voor bewoners rondom comfort-verbetering en langer zelfstandig thuis wonen. Beide onderdelen zijn verweven in de basiscursus.
2
Doelstellingen
Doelstelling 1 In opdracht van de gemeente Apeldoorn een project opzetten met als doel het inzetten van (vrijwillige) energiecoaches, teneinde meer particuliere woningeigenaren te bewegen duurzame maatregelen in hun woning te nemen.
1
Onder no regret maatregelen wordt verstaan … pm Onder NOM-Ready maatregelen wordt verstaan … pm
1
Doelstelling 2 Particuliere woningeigenaren voorlichten, begeleiden en stimuleren tot het nemen van “no-regretmaatregelen” of “NOM-Ready-maatregelen”. Doelstelling 3 Komen tot een structuur en samenwerking met partners waardoor, na gebleken succes, op langere termijn continuering geborgd is. Doelstelling 4 Energiecoaches zijn inzetbaar bij verschillende aanpakken en initiatieven rondom duurzaamheid en energiebesparing, zoals de renovatiesprong2.
3
Ons aanbod
Vanuit de Regionale Alliantie Stedendriehoek leveren wij capaciteit en deskundigheid teneinde het project tot stand te brengen en sturen wij alle daarbij behorende aspecten aan. Daarbij moet men denken aan de projectvoorbereiding, de (voorbereiding van) de werving en selectie van energiecoaches, het opleiden van energiecoaches, het inzetten en begeleiding van energiecoaches tijdens keukentafelgesprekken en het doorverwijzen naar professionele partijen. Daarvoor zetten wij een projectleider, een coördinator/projectassistent(e) en 3 trainers in. Ambtelijke ondersteuning: projectassistent (m/v) Om dit efficiënt en effectief te kunnen doen, verzoeken wij u echter wel een projectassistent (m/v) beschikbaar te stellen gedurende het project. Deze dient toegang te hebben tot de ambtelijke organisatie en faciliteiten, zoals vergaderzalen, agenda’s of kopieermogelijkheden. Uren en kosten van de projectassistent zijn voor uw eigen rekening. De projectassistent zal ook de rol van coördinator van de energiecoaches vervullen. Koppeling regionaal energieloket - Ipad-app - klantreis Vanaf medio oktober 2016 is het regionaal energieloket Stedendriehoek online (www.regionaalenergieloket.nl/stedendriehoek). Dit digitale platform biedt vele mogelijkheden voor promotie, acties, agenda-management en vooral voorlichting voor de consument. De consument kan zelf kiezen op welk niveau hij/zij informatie wenst en waar hij/zij wil instappen in de klantreis. Onder klantreis wordt verstaan ‘de verschillende fasen in het besluitvormingsproces om te komen tot het daadwerkelijk (laten) uitvoeren van energetische maatregelen.’ Een consument kan, afhankelijk van zijn kennis, mogelijkheden of zelfredzaamheid, in verschillende fasen ‘instappen’ en zal dienovereenkomstig ook verschillende behoeften (hulp, informatie, advies) hebben. De coaches krijgen in de opleiding uitleg over de opzet, werking en het beste gebruik van het regionaal energieloket, alsmede wordt hen bijgebracht hoe je de klant het beste kunt begeleiden in hun specifieke klantreis. Ook is er een app beschikbaar waarmee de coach de consument “op lokatie” door de klantreis op de site kan begeleiden. Basiscursus Wij leveren een basiscursus met de volgende onderdelen: Communicatie en gesprekstechnieken (hoe kom je binnen, en hoe handel je dan?) Communicatie tussen bedrijf en consument Alles over energie en duurzaamheid Alles over wonen en woontechnische aanpassingen Een huisopdracht in de vorm van een digitale cursus “Langer zelfstandig thuis.”
2
De renovatiesprong is een experiement van de gemeente waarbij … pm
2
-
Hulpmiddelen om het gesprek te voeren Intervisie en terugkommomenten
Het PvA in schema In bijlage 2 vindt u onderhavige aanbieding schematisch uitgebeeld. De opeenvolgende stappen komen in dit plan van aanpak aan bod.
4
Onze aanpak: stappenplan
4.1
Project start-up
In deze fase worden alle praktische voorbereidingen getroffen om het project op te kunnen starten: Bemensing van het projectteam (o.l.v. de projectleider), afspraken over vergaderingen, locaties, etc. Afspraken over opdrachtgeverschap en formalisatie Afspraken over rollen, taken en verantwoordelijkheden Afspraken over de samenwerking en interactie Formuleren van doelstellingen (wat willen we bereiken, en hoe): zie paragraaf 2 Accorderen van budgetten (deels via strippen van de VNG, deels via het ondersteuningsbudget VNG, deels via de gemeente Apeldoorn) Afspraken over facturering
4.2
Voorbereiding
In deze fase wordt het project inhoudelijk en organisatorisch vorm gegeven. Tevens wordt de werving en de inzet (later in het traject) van de energiecoaches al voorbereid. -
-
4.3
Opstellen van een mindmap van relaties en mogelijke netwerken Inventariseren van netwerken die kunnen worden aangesproken (AVID, DeA, De Kap, De Lionsclubs, makelaars, bouwmarkten, etc.) Overleg met vertegenwoordigers van netwerken Opstellen van een planning Afstemming en voorbereiding van de cursusmodules, inclusief een aparte bijeenkomst voor een selectie van coaches met betrekking tot inzet in de innovatieve aanpak ‘renovatiesprong’. Voorbereiding van het gebruik van het regionaal energieloket, de bijbehorende Ipad-app en de planningsmodule
Werving & selectie van energiecoaches
In deze fase wordt de werving en selectie concreet uitgewerkt. -
Opstellen van een (ideaal)profiel voor energiecoaches Energiecoaches Apeldoorn krijgen geen vergoeding Opstellen van een advertentie (digitaal en fysiek) Begeleiding van de wervingsactie, keuze voor media Benutten van lokale media en promotie, bijvoorbeeld via de nieuwsbrief van DeA Inzet van relevante (sociale) netwerken en nuttige connecties Het selecteren van de energiecoaches
3
-
Criteria opstellen Sollicitatiecommissie instellen Keuzeproces Benoeming en afwijzing “Contracteren” energiecoaches (incl. verklaring van goed gedrag) Kennismakingssessie organiseren (energiecoaches + begeleiding + team)
4.4
Training van energiecoaches (basiscursus)
In deze fase wordt de energiecoaches middels 3 sessies technische, sociale en communicatieve vaardigheden aangeboden, waarmee zij voldoende “bagage” hebben om daadwerkelijk keukentafelgesprekken met bewoners aan te gaan en de latente behoefte boven tafel te halen en bewoners te stimuleren om (zelf) initiatief te nemen. Doel is om de energiecoaches ook voldoende vertrouwen mee te geven om de gesprekken positief aan te gaan.
Wat komt in de basiscursus in 3 sessies aan de orde? 1
De technische rugzak voor coaches Bouwkundige en installatietechnische basiskennis Besparen door uitvoeren van “slim” onderhoud Technische vragen begrijpen en antwoorden vertalen Vertaling van technische begrippen: ‘duurzaamheid voor dummies’ Praktijkcase ‘energie besparen in uw woning’ Offertes beoordelen
2
Duurzaamheid en energiebesparing Intrinsieke motivaties rondom duurzaamheid Duurzame energie en -opwek Energiebesparingstips in huis (met praktische hulpmiddelen) Het lezen van de energie-rekening Energiebesparingsadviezen (wat wel en niet te doen?) De energiequiz
3
Wonen & Comfort Herkennen van signalen Langer zelfstandig thuis: wat is daarvoor nodig? Comfort en gemak in en om huis Basiscursus Wonen VACPunt Wonen Verdiepingscursus Levensloopbestendig Wonen - digitale thuisopdracht
4
Communicatief vaardig en motiverend in gesprek gaan DISC training, bewust communiceren / afstemmen op de gesprekspartner Gesprekstechnieken Fasen in de klantbenadering (voorbereiding t/m afsluiting) Van probleem(definitie) naar doelen (vraag achter vraag) Motiveren van betrokkenen, hoe krijg je mensen in beweging? Gesprekken oefenen
4
5
Terugkomdag Bespreken van de eerste ervaringen Intervisie: ervaringen delen en verwerken Bespreken hiaten en bepalen van extra oefeningen of lesstof
6
De lokale context Kennen van de lokale netwerken Kennen van de lokale bedrijven, adviseurs, ambtenaren Kennen van sleutelpersonen bij organisaties en instanties Kennen van de lokale, provinciale en landelijke subsidiemogelijkheden Kennismaken met de lokale partners, ambities en initiatieven op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing
Wat kan een energiecoach na het volgen van de opleiding? Elke energiecoach krijgt een (gratis) opleiding aangeboden. Na het doorlopen heeft de coach de volgende kennis en vaardigheden: Sociale vaardigheden: De energiecoach kan: • goed contact maken met bewoners • zich inleven in de wensen en positie van de bewoners • de hulpvraag en verwachtingspatroon van een bewoner op tafel krijgen • vertrouwen winnen en verbindingen leggen • goed informatie ordenen, overbrengen en uitleggen en daardoor de bewoner helpen bij het maken van een keuze de bewoner(s) begeleiden in hun klantreis op het energieloket (www.bleeve.nl/stedendriehoek) Kennis: De energiecoach: • heeft bouwkundige basiskennis waarmee kan worden ingeschat of maatregelen passend of uitvoerbaar zijn in een woning • heeft basiskennis van (opbouw) energiekosten; hij/zij begrijpt de relatie tussen kosten en opbrengsten. • heeft globale kennis van energie-stappenplannen voor verschillende woningtypes en bouwjaren • heeft kennis van eenvoudige energiebesparingstips (laagdrempelige, eenvoudige en goedkope maatregelen en/of gedragsveranderingen) • kan omgaan met de app behorend bij het energieloket (www.regionaalenergieloket.nl/ stedendriehoek) / Hoe ziet die app eruit? Netwerken: De energiecoach: • heeft concrete mogelijkheden in beeld om bij mensen ‘binnen te komen’. • weet de informatie te vinden: inzicht en toegang tot informatie op internet en in kennisbank • kent zijn eigen rol, verantwoordelijkheden en grenzen • heeft kennis van de vervolgstappen en kan bewoners doorverwijzen naar professionele partijen, zoals energie-adviseurs, lokale bedrijven of subsidieverstrekkers • kent de verschillende vervolgroutes met voor en nadelen.
5
Vastleggen: De energiecoach: • houdt bij wat bewoners willen en kunnen dmv een simpele vragenlijst (vast format). • woningtype (kenmerken) van bezochte bewoners.
4.5
Lokale acties & promotie
Heel belangrijk is om de inzet van energiecoaches een kader te geven. Het moet niet ineens ‘uit de lucht’ komen vallen. Liefst passend binnen lokale campagnes of acties. Ook wordt in deze fase een plan gemaakt om “binnen te komen” bij de consument. -
-
Koppeling energiecoaches aan de “Renovatiesprong” (de subsidieaanvraag voor Innovatieve Aanpakken van de gemeente Apeldoorn in samenwerking met de gemeente Den Haag en Rotterdam) Koppeling energiecoaches aan onderzoek en begeleiding van Saxion Hogeschool Koppeling energiecoaches aan lokale (energiebesparings)acties van de duurzame energiecoöperatie Apeldoorn (DeA), woningcorporaties of andere organisaties Koppeling aan de landelijke activeringscampagne Energie Besparen, die op 17 oktober van start gaat (ingang via regiocoördinator en Bleeve) Promotie en werving via www.regionaalenergieloket.nl/Stedendriehoek Promotie van energiecoaches door bekendheid te vergroten middels diverse wervingsacties: Strategie: opvallen in de buurt, aanwezig zijn in de buurt, aandacht trekken Concreet: buurtacties ondersteunt door aanwezigheid van een opvallende trekker (bijvoorbeeld de Citroen HY van HYistehuur.nl) als vooraankondiging van een bezoek aan huis.
N.B. Het blijkt elders dat mensen niet vanzelfsprekend een gesprek met een (energie)coach aan gaan. Dit vraagt een gerichte benadering van de doelgroep. In deze fase moeten bovenstaande activiteiten leiden tot een campagne waarbij de consument wordt gestimuleerd in gesprek te gaan met een energiecoach. Het proces van het vinden van mensen die een gesprek aan huis willen, het bezoek door de energiecoach en het traject daaropvolgend wordt in deze fase nog compleet uitgeschreven. Dit kan per gemeente of wijk verschillen. De mate van intensiteit kan daarbij variëren.
4.6
Inzet van de energiecoach
In deze fase vindt de daadwerkelijke inzet van energiecoaches plaats. Daarbij is er aandacht voor de volgende zaken: Begeleiding van de energiecoaches Het inplannen van gesprekken (via planningsmodule van het regionaal energieloket) Het keukentafelgesprek + verslaglegging Inzet “bespaarkaarten” - Bleeve Vervolgacties Back-up voor de energiecoach (via de coördinator)
6
4.7
Evaluatie & vervolg
Nadat de eerste 10 gesprekken zijn gevoerd, wordt er een evaluatiemoment ingebouwd. Dat dient het volgende doel: Intervisie-bijeenkomst energiecoaches (terugkom-sessie) Evaluatie na de eerste praktijkervaringen Realiseren van teamgevoel tussen de energiecoaches Verbeteringen en wensen voor een vervolgproject genereren
5
De planning
De start van het project zal in onderling overleg plaats vinden. Wij schatten de doorlooptijd in op 5 maanden. Dat wil zeggen dat in die tijd het project opgestart wordt, de energiecoaches geworven worden en de cursusmodules doorlopen en vervolgens daadwerkelijk op pad gaan. Nadat er 10 huisbezoeken afgelegd zijn, organiseren we een terugkom-sessie voor de energiecoaches om de eerste ervaringen met elkaar te delen. Op dat moment zal ook een doorkijk naar het vervolg van het project gegeven kunnen worden. Daarmee is dit project dan afgerond. Het traject kan op 1 oktober 2016 starten en zal dan tot eind maart 2017 doorlopen (rekening houdend met vakanties).
6
De Kosten
De kosten worden als volgt geraamd: Uit VNG-ondersteuningsbudget Stedendriehoek: Inzet projectleider: € Projectassistentie & Coördinatie energiecoaches: € Ontwikkelkosten cursus: € Kosten planningsmodule: € Subtotaal:
€
Uit strippenkaart VNG: Inzet trainer 1: 3 strippen3: Inzet trainer 2: 3 strippen: Inzet trainer 3: 3 strippen: Back-up energiecoaches: Training Renovatiesprong:
€ € € € €
Subtotaal:
€
We gaan er van uit dat de strippen voor back-up van de coaches vanaf 1 januari 2017 via de VNGstrippenkaart gefinancierd kunnen worden. Mocht de VNG-ondersteuningsstructuur geen continuering kennen, komen deze kosten bij het bedrag van het ondersteuningsbudget Stedendriehoek. 3
N.B. 1 strip = 6 uur = € 650,— excl. btw, incl. overige kosten (voorbereidingstijd, bureaukosten, reiskosten, telefoonkosten)
7
We gaan er vooralsnog van uit dat het gebruik van de planningsmodule van het regionaal energieloket geringe (installatie- en beheer)kosten met zich mee brengt (nog te overleggen met Bleeve). We gaan er van uit de gebruik van de App van Bleeve voor gebruik op eigen Ipads van energiecoaches geen kosten met zich mee brengt, vanwege het voordeel dat dit voor Bleeve heeft (nog te overleggen met Bleeve).
7
Bemensing
-
Projectleiding: Berry Prins Projectassistent & coordinator coaches: nader in te vullen (suggesties separaat) Trainers: Janita van Riggelen, Jan Koers, Marcel van der Maal
De projectleider, zorgt voor de organisatie van het proces, zet de structuur neer en is de trekker van het project. Hij is verantwoordelijk voor de voortgang en planning. Hij schakelt daarbij de benodigde trainer(s) en coördinator in. De projectassistent, ondersteunt de projectleider bij het project en de werving en selectie van energiecoaches. Hij/zij ondersteunt de projectleider ook bij inhoudelijke zaken, zoals het opstellen van criteria en profielen voor energiecoaches, en benadert (lokale) netwerken. Hij/zij organiseert de selectiegesprekken. Indien gekozen wordt voor een vrijwilligersvergoeding, zorgt hij/zij voor de administratie hiervan. Tenslotte verzorgt hij/zij in opdracht van de projectleider de agenda voor bijeenkomsten en zorgt voor (beknopte) verslaglegging. De projectassistent zal ook de rol van coördinator van de energiecoaches vervullen: De coördinator draagt zorg voor de begeleiding van de energiecoaches in de praktijk. Hij/zij is achtervang voor het proces van afspraken-management van de energiecoaches met de consument. Hij/zij is sparringpartner voor de energiecoach. Hij/zij zorgt voor beantwoording van vragen die zij hebben (doorsturen van vragen naar de trainers). Hij/zij zorgt tevens voor de voorbereiding van de intervisie-bijeenkomst van de energiecoaches (evaluatie van de eerste ervaringen). De trainers zorgen er voor dat de energiecoaches met een correct gevulde “rugzak” op pad gaan naar de consument toe. Ze zorgen er voor dat de energiecoach een technische basiskennis heeft die nodig is om de consument een vertrouwd gevoel te geven. Belangrijker nog, zorgen ze er ook voor dat de energiecoach communicatieve vaardigheden heeft om op een prettige en empathische wijze met de consument van gedachten te wisselen en te stimuleren stappen te zetten in de klantreis. De trainers zorgen er ook voor dat de energiecoach met een goed gevoel op pad gaat, door theorie met praktijk (oefeningen) af te wisselen.
8
Bijlage 1
De Regionale Alliantie
De Regionale Alliantie Energiebesparing Stedendriehoek heeft zichzelf een aantal doelen gesteld, welke met behulp van het Ondersteuningsprogramma Energie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) financieel en organisatorisch ondersteund worden: -
Bevorderen van alliantievorming tussen (lokale) bedrijven werkzaam in duurzaamheid Bevorderen van kennisuitwisseling tussen betrokkenen Verhogen kennis- en kwaliteitsniveau van betrokkenen Verbinden van consumenten en (lokale) bedrijven werkzaam in duurzaamheid Bevorderen van bewustwording van de noodzaak tot investeren in duurzaamheid (bedrijven en consumenten) Bevorderen van de vraag naar energiebesparende maatregelen en duurzame opwek (consument) Bevorderen van het doen van meer investeringen door particuliere huiseigenaren
De Regionale Alliantie heeft in 2016 een digitaal energieloket op het internet geopend, met als doel de consument te ontzorgen in de “klantreis� rondom het investeren in duurzaamheid en energiebesparing. Kijk op: www.regionaalenergieloket.nl/stedendriehoek De Regionale Alliantie is budgethouder voor de subsidieregeling van het rijk (BZK) inzake de Innovatieve Aanpakken (zie website PM) De Regionale Alliantie organiseert symposia en expertmeetings rondom bovenstaande doelstellingen voor haar partners en daaraan gelieerde partijen.
9
Bijlage 2
Schematische weergave plan van aanpak
10
Bijlage 3
Het team
Janita van Riggelen Janita heeft na haar bouwkunde opleiding aan de TU Delft binnen verschillende functies in de bouw ervaring opgedaan en hiermee een brede bouwkundige kennis opgebouwd. In 2000 heeft zij haar opleiding Makelaardij in Onroerende Goederen (SVW) afgerond. Al tijdens haar bouwkunde studie is zij begonnen met lesgeven. Zij heeft jarenlange ervaring met volwassen educatie in de bouw. www.bouw-wijs.nl
Jan Koers Jan begeleidt mensen, teams en bedrijven bij hun veranderingen, groei en ontwikkeling. Hij maakt doelen helder, houdt processen eenvoudig en laat mensen weer verwonderen. Bij is een trainer/coach met een bouwkundige opleiding en meer dan 20 jaar praktijkervaring in de bouwwereld. Door zijn ervaring in verschillende functies heeft hij zich de cultuur en communicatievraagstukken op elke werkniveau eigen gemaakt. De laatste jaren heeft hij zich toegelegd op communicatie-vaardigheden middels DISC-profielen en communicatie-technieken. www.koersinzicht.eu
11
Marcel van der Maal Marcel is een ervaren docent op het gebied van energie en energiebesparing. Zo heeft hij (mede) de workshop “Power in de huiskamer” ontwikkeld en gegeven, waarbij vrijwilligers bewoners informeren over energiebesparing en hun energienota in een Apeldoornse huiskamer. Ook verzorgd hij al enige jaren besparingsworkshops voor de leden van de duurzame energiecoöperatie Apeldoorn. Vanuit zijn adviesbureau helpt hij bedrijven en instellingen en werkt hij aan zonne-energieprojecten voor het onderwijs. Hij is daarnaast bezig met het ontwikkelen van de CUBE: een duurzame semi-permanente werkruimte. Marcel is van oorsprong werktuigbouwkunde en is gespecialiseerd in energie. Hij heeft op dit gebied ook in het buitenland (Tanzania) gewerkt en die ervaring voortgezet in Nederland. Hij heeft kennis van energiemetingen, monitoring en verschillende vormen van kennis-overdracht. Zijn drijfveer is om op een concrete en actieve manier bij te dragen aan het verduurzamen van onze samenleving. www.cubeconcept.nl
Berry Prins Berry is een kwartiermaker pur sang. Hij vindt het leuk om nieuwe concepten te bedenken en verder te brengen. Daarbij staat het verbinden en overtuigen van mensen voorop. Hij is sociaal geograaf van origine, maar later met name in de sociale volkshuisvesting werkzaam geweest. De laatste jaren is hij vooral actief als interim manager bij woningcorporaties, maar hij werkt ook graag voor gemeenten als procestrekker of projectleider. Sinds zijn betrokkenheid bij de startfase van de duurzame energiecoöperatie Apeldoorn is hij meegesleurd in de wereld van de duurzaamheid en energie, met als voorlopig hoogtepunt het mee doen in de Energie Expeditie in Apeldoorn. Momenteel is hij ook regiocoördinator van de Regionale Alliantie Stedendriehoek.
12