Handiscoop December 2013 by Lieven Jacobs

P602416 een uitgave van KVG VORMING vzw

KATHOLIEKE VERENIGING GEHANDICAPTEN

• December 2013 • nummer 10 • jaargang 68 •

Afgiftekantoor: Gent X Verschijnt maandelijks, behalve tijdens de maanden februari en augustus ■ Retouradres: A. Goemaerelei 66, 2018 Antwerpen

MAANDELIJKS TIJDSCHRIFT OVER HANDICAP EN INCLUSIE

› Skiën met een visuele handicap

› Ook het buitengewoon onderwijs biedt kansen

› Zorgen voor jonge mantel zorgers

› Zoek en vind KVG op facebook

Inhoud Redactioneel 3 5

De puntjes op de ski Skiën met een visuele handicap

E en venster op de wereld dat ik leuk vind Een kennismaking met Koen, de man achter de KVG-Facebookpagina.

Mannen maken plannen Het einde van deze regeerperiode nadert

Op de tippen van de tenen Ook jonge mantelzorgers hebben nood aan begrip en ondersteuning

Wetten en weten Fiscale en sociale voordelen met betrekking tot wonen

17 18

Standpunt Iedereen een beetje, iedereen genoeg?

Agenda KVG-vormingsmomenten en vrijetijdsaanbod in de provincies

22 23

Jonge helden Kwinten en Paul verleggen hun grenzen

door Lief Vanbael

Buitengewoon kansrijk onderwijs Een kans om op eigen tempo te ontwikkelen.

Marge Studiemomenten, Ten slotte, Zoek en Vind

Bezinning De rekening

Colofon HANDISCOOP is een uitgave van de Katholieke Vereniging Gehandicapten-Vormingsbeweging vzw, Verantwoordelijke uitgever: Pierre Gyselinck, Waregemsesteenweg 53, 9770 Kruishoutem Hoofdredactie: Lief Vanbael Eindredactie: Luc Van Tolhuyzen Administratie: Maria Cleiren Lay-Out: Peter Sackx Coverfoto: Andy Versavel Redactieteam: Lief Vanbael, Marc Kempen, Veronique Michel, Peter Sackx Druk: De Cuyper, Drukkerijstraat 11, 9240 Zele, Redactieadres: KVG, ‘Huize Mathieu Van Gorp’, Arthur Goemaerelei 66, 2018 Antwerpen, tel. 03 216 29 90, fax 03 248 14 42, e-mail handiscoop@kvg.be, www.kvg.be, Prk. 000-0487925-15, Reclame: KVG-Vorming vzw, A. Goemaerelei 66, 2018 Antwerpen, tel. 03 216 29 90, Jaarabonnement: € 21. De redactieraad is niet verantwoordelijk voor ingezonden artikels (teksten van gelegenheidsschrijvers, lezersbrieven, koopjes, zoekertjes). Enkel teksten die ondertekend zijn kunnen worden opgenomen. De redactieraad behoudt zich het recht om ingezonden stukken in te korten of te weigeren. Overname van teksten en illustraties is enkel toegelaten met uitdrukkelijke toestemming van de redactie. De redactie is niet verantwoordelijk voor de advertenties. Een opname van een advertentie in Handiscoop biedt geen garantie voor goede kwaliteit van de aangeprezen producten. Verschijnt maandelijks op 20 000 exemplaren. Sommige informatie uit Handiscoop (o.m. Standpunten) is ook na te lezen op internet. Handiscoop is 6 maanden na de verschijningsdatum beschikbaar in pdf op www.kvg.be.

„Onze buren zijn best vriendelijk en zeggen steeds goeiedag, toch blijft het daarbij; ze vragen niet hoe het gaat of bieden geen hulp aan. Wij begrijpen dat de problematiek van onze kinderen de mensen afschrikt …”. Deze uitspraak van Jan en Amber, ouders van twee zoontjes met een handicap, in de vorige Handiscoop (‘Mijn bijzondere buurtbewoners’) liet me niet los. Kunnen gezinnen met een kind met een handicap op hun buren rekenen? Doen zij af en toe op hen een beroep om bijv. eens eventjes op hun kind te passen als ze een boodschap moeten doen? Mag hun kind met een handicap ook eens bij de buurkinderen gaan spelen? Deze vragen heb ik de voorbije weken, als de kans zich voordeed, aan ouders voorgelegd. Op een enkele uitzondering na waren de reacties unaniem: „wij doen zo weinig mogelijk een beroep op onze buren en onze kinderen worden maar heel zelden uitgenodigd om bij hen te komen spelen.” Was dit toch even schrikken. Na een tijdje doorpraten bleek dat ouders hun buren praktisch niets durven vragen, ze durven niet tonen dat ze het af en toe niet aankunnen. Bang om gezien te worden als ‘een speciaal gezin met veel zorgen’, bang voor de blikken van medelijden, bang om er niet meer bij te horen … Misschien durven buren net daardoor hun hulp niet aanbieden. Er wordt hen niks gevraagd! Je vraagt je dan toch af hoe het zover is kunnen komen. Waarom durven mensen hun ‘kwetsbaarheid’ niet meer tonen? Waarom durven ze geen hulp vragen? Waarom durven mensen niet meer spontaan hun hulp aanbieden? Waarschijnlijk bestaan er massa’s verklaringen voor, maar de vraag is hoe wij uit deze vicieuze cirkel kunnen geraken. Vooral ook omdat de wijze waarop de

overheid in de toekomst de zorg en ondersteuning van personen met een handicap wil organiseren er nu net van uitgaat dat een ruim netwerk van ouders, broers en zussen, familieleden, buren, … een deel van de ondersteuning (blijft) opnemen. Er werden zelfs diensten in het leven geroepen om zo’n netwerk rond een persoon met een handicap te creëren, als dat er niet is. Is het naïef te denken dat dit kan lukken? Ieder gezin heeft het zo druk, druk, druk. De combinatie ‘gezin-werk’ vraagt veel van mensen.

Waarom durven mensen hun ‘kwetsbaarheid’ niet meer tonen? Waarom durven mensen niet meer spontaan hun hulp aanbieden? Blijft er nog een moment over om voor je ouders, je kleinkinderen, laat staan je vrienden of buren wat zorg op te nemen? Of verwachten we dat de samenleving alsmaar meer diensten en voorzieningen in het leven roept om deze zorg op te nemen? Of moeten gezinnen en mensen van de overheid de middelen krijgen om de zorg die ze nodig hebben in te kunnen kopen? Dat kost geld, massa’s geld. Zijn wij bereid om hiertoe een steentje bij te dragen? Meer belastingen betalen bijv. of een hogere bijdrage voor de zorgverzekering? Want de ervaring leert dat de slogan ‘er is geld genoeg, het moet alleen maar op een andere manier ingezet worden’ hol blijkt te zijn … Anders zouden er geen wachtlijsten zijn!

De puntjes op de ski Heb jij wel eens op de skilatten gestaan? Ik wel. Nu ja, ‘gestaan’ is niet helemaal het juiste woord. Ik heb er vooral naast gelegen na wéér een onfortuinlijke smak in de Zwitserse sneeuw. Dat er mensen bestaan die heel de tijd keurig rechtop blijven staan, vind ik dus al bijzonder knap. Dat iemand met een visuele handicap vlotjes de helling af glijdt, is regelrecht spectaculair én voer voor een boeiende babbel.

We zijn te gast bij Mounia Hulsmans (29), die in Huldenberg in een huis van Centrum Ganspoel woont. In januari 2010 nam zij deel aan de wintervakantie van KVG VlaamsBrabant. Handiscoop: Je bent sinds je geboorte volledig blind. Welke voorstelling had je je vooraf van skiën gemaakt? Mounia: Ik had al veel geschaatst en vooraf dacht ik dat skiën zoiets als schaatsen zou zijn, maar dan op latten. Ik wou dat heel graag eens proberen. De sneeuw trok mij aan en ik wou beleven hoe dat voelt, het skiën zelf. Toen ik in de mails van KVG las dat zij een wintervakantie organiseerden, heb ik me daarvoor ingeschreven. Maar toen ik eenmaal op de skipiste stond, schrok ik wel even. De grond voelde heel anders aan dan ik had gedacht. Ik had mij een schaatspiste met bevroren ijs voorgesteld, maar ik kwam in een dik pak sneeuw terecht. Dat had ik niet verwacht. Het schoeisel is ook heel anders dan bij het schaatsen. Je moet eerst hele zware laarzen aan en daar de latten op klikken. Een skilat was volledig nieuw voor mij. Ik kon wel een beetje voelen hoe lang ze waren maar ik kon ze niet te stevig vastnemen want zo’n skilat is erg scherp. Dat was les één voor mij: skiën is schuiven op latten, en dat is heel wat anders dan schaatsen. We steken ook even ons licht op bij Karin Schaerlaecken. Zij was een

van de begeleiders tijdens Mounia’s skivakantie. Handiscoop: Hoe pakten jullie de skilessen van Mounia aan? Karin: De skilessen met Mounia verliepen supergoed. Waar anderen schrik hadden om te vallen, leek zij het net spannend te vinden om al die nieuwe ervaringen op te doen. Voor onze skivakantie was er veel interesse. Er namen achttien mensen deel, van wie de leeftijd varieerde van 20 tot 40 jaar. Onze deelnemers hebben meestal een (licht) verstandelijke handicap en/of autisIn het begin is skiën eventjes moeilijk, maar eens je er me. Dat jaar hadden mee weg bent, is het leuk. we ook drie deelnemers met Downsyndroom. Er gingen acht begeleiders mee, meestal uit beginners en deelnemers maar we verlangen wel van de deelne- die niet zo happig zijn op grotere pimers dat ze vrij zelfstandig zijn. stes. Zij genieten van de kleinere piste. Voor het skiën zelf delen we onze groep In 2010 was Babsy de monitrice van op in twee kleinere groepen. Zo kunnen de groep beginners en minder ervaren we de skiërs die al wat meer ervaring skiërs, waartoe ook Mounia behoorde. hebben een grotere uitdaging bieden. Op de skipiste was mijn zus Stinne de Zij gaan met een skimonitor naar de vaste begeleidster van Mounia. In het grote piste. De tweede groep bestaat begin stond Stinne vooraan en stond

December 2013

Mounia met haar ski’s tussen die van Stinne. Mounia raakte daarbij Stinnes rug aan. Wanneer Stinne zich liet glijden, gleed Mounia automatisch mee naar beneden. Later maakten we de afstand tussen Stinne en Mounia groter. Toen Mounia wist wat ze moest doen om te beginnen glijden en om te stoppen, nam Babsy een grote stok. Door deze elk aan een uiteinde vast te houden leerde Babsy haar om bochten te maken. Mounia was de eerste van de groep om met de sleeplift hogerop te gaan! Tegen het einde van de vakantie kon zij zelfstandig skiën. Babsy had nog altijd de stok mee en Mounia skiede zelfstandig achter de stok aan. Ze hield de stok dus niet meer vast maar ‘voelde’ hem voor zich. En Babsy zei wat ze moest doen: bocht links, bocht rechts, rechtdoor, stoppen … Mounia: Ik heb niet echt samen met de groep geskied, maar wel met dezelfde lerares. Babsy sprak Duits maar kon ook een beetje Nederlands. Omdat we allebei een beetje Engels spraken, zijn we overgeschakeld op het Engels en dat ging vlot. Met een mix van Nederlands en Engels kon ik haar uitleg goed begrijpen. Zij zette mijn benen in de juiste positie zodat ik kon voelen hoe ze moesten staan. Het begin is eventjes moeilijk maar eens je ermee weg bent, lukt het wel. Het eerste wat ik moest leren was mijn ski’s parallel zetten en schuiven. Wat ik ook heb geleerd is ‘ploegen’. Dat doe je om te remmen en dat is best moeilijk. In het begin was ik wat bang. Ik moest erop letten dat ik niet tegen iemand aan skiede en daarom moest ik altijd wachten op de begeleider. Op de skilift ging ik wel alleen. Je ski’s parallel zetten en je naar boven laten trekken door de skilift: dat lukte wel. Als ik boven was, riepen de begeleiders: „Mounia, je bent er!” en dan mocht ik lossen. Ik skiede altijd recht naar beneden. Dat was niet saai, integendeel, ik vond dat heel tof. Slalom heb ik wel geprobeerd maar dat vond ik akelig. Ik had schrik om mijn evenwicht te verliezen en te vallen. Handiscoop: Karin, was Mounia de eerste deelnemer met een visuele handicap die met jullie mee ging?

December 2013

Karin: We hadden eerder wel al iemand mee die slechtziend was, maar Mounia was de eerste blinde persoon. Voor ons was het ook letterlijk en figuurlijk een sprong in het duister. Vooraf zijn er wel wat discussies geweest en hebben we pro’s en contra’s tegenover elkaar geplaatst. We hebben natuurlijk ook contact opgenomen met onze reisorganisator JEKA want ook zij moesten er mee akkoord gaan. Doordat Stinne Mounia kende van vroegere activiteiten hebben we het erop gewaagd, en zijn we - met een bang hartje - vertrokken. Maar na enkele dagen was deze angst totaal verdwenen. Voor ons was het echt Mounia: Skiën is schuiven op latten, en dat is heel een fijne ervaring. Mou- wat anders dan schaatsen. nia’s positivisme en haar drang om iets nieuw te leren werkte aanstekelijk. We stonden er dikwijls vol ongeloof we gaan rodelen. Ze trokken ons met bij. Op de skipiste kon ze ons zelfs her- een tractor naar boven en dan gleden kennen aan de manier waarop wij haar we met een slee naar beneden. Ik ging voorbij kwamen geskied. Mounia heeft samen met een begeleider. Fijn, maar ook de hele vakantie geen handschoe- het kriebelt wel in je buik. Ik herinnen (enkel tijdens het skiën, omdat dit ner me dat het toen echt heel koud verplicht is) en geen muts willen dragen. was buiten. Gelukkig kregen we op de Zij wou de sneeuw op alle manieren kampplaats een kop warme chocomelk. kunnen voelen. De groep viel ook goed mee. De andere Niet alleen voor ons, maar ook voor de deelnemers stelden me wel eens vragen skimonitoren was het een hele ervaring. zoals: hoe komt het dat je niet kan zien? Babsy had nog nooit met een blinde Maar ze maakten er geen probleem van persoon gewerkt en ook zij was enorm en ze hielpen me waar nodig. Het was zenuwachtig in het begin. Maar in janu- een grote groep van wie ik bij vertrek ari jongstleden kwam ik haar tegen op al een aantal mensen kende. Maar ik de skipiste en ze vroeg me direct naar heb ook een paar nieuwe mensen leren Mounia. Zij heeft dus ook op de skimo- kennen. Eén van hen zie ik nog regelmatig in het KVG-praatcafé in Leuven. nitrice indruk gemaakt! Het is bij die ene keer gebleven, maar Handiscoop: Mounia, hoe blik jij nu ik zou het graag nog eens willen doen. Want een skivakantie is plezant: de terug op deze ervaring? Mounia: ’t Is al bijna vier jaar geleden sneeuw aan je voeten voelt leuk aan, de maar soms denk ik er nog aan want het sfeer is prettig en de mensen zijn heel was heel plezant. Een week lang, elke vriendelijk. Het is gewoon heel tof om dag skiën! Maar we deden ook andere te doen. dingen: wandelen, een huifkartocht, naar Veronique Michel de winkeltjes kijken. Op een avond zijn

Buitengewoon kansrijk onderwijs Waar krijgt mijn kind, met deze beperking en in onze gezinssituatie op dit moment de beste kansen om zich te ontwikkelen? Deze vraag stelt zich als ouders voor hun kind met een handicap op zoek gaan naar een school. Het ene kind krijgt de meeste kansen als het samen met zijn broertjes of zusjes of de buurkinderen naar de gewone school in de buurt kan gaan, een ander kind ontwikkelt zich het best in een school voor buitengewoon onderwijs. Stef voelt zich gelukkig in de school voor buitengewoon onderwijs en maakte er enorme sprongen in zijn ontwikkeling.

Nancy is de pleegmoeder van Stef, Stef was zes maanden toen hij in hun gezin terechtkwam. Nu is Stef 17 jaar. Nancy: Stef had al vrij snel een taalachterstand. Hij is gestart in een gewoon zomerklasje. Er waren toen geen problemen. Maar toen hij in de eerste kleuterklas terechtkwam, werd hij al na 1,5 maand doorgestuurd naar het taalleerklasje. Het taalleerklasje valt binnen type 7 van het buitengewoon onderwijs. Daar schrokken wij wel van. Hoe kon men al zo vlug weten dat de problemen van Stef ernstig genoeg waren om hem door te verwijzen? Maar omdat wij het allerbeste voor onze zoon wilden, hebben wij, op aanraden van de school, toch contact opgenomen met twee scholen voor buitengewoon onderwijs. Onze eerste ervaring was zeer ontgoochelend. Ik belde voor een afspraak en ze vroegen meteen naar een dossier. We voelden ons daar helemaal niet welkom. Bij de tweede school was het gelukkig een heel ander verhaal. Wij mochten meteen langskomen. Daar vroegen ze helemaal niet naar een dossier of papieren. Wij kregen, samen met Stef een rondleiding in de school. Onze zoon was er meer dan enkel een dossier en dat was voor ons een hele geruststelling. Hieruit blijkt hoe belangrijk een goed onthaal is. Stef kwam in een klasje van vijf kinderen terecht. Er werd heel intensief met hen gewerkt. Daardoor heeft Stef in een half jaar een taalachterstand van een heel jaar ingehaald. Voor Stef was dit een groot pluspunt. Hij kreeg nu veel aandacht waardoor hij een serieuze sprong voorwaarts maakte. Na de kleuterklassen mocht hij opnieuw naar het gewoon onderwijs, mits GON-begeleiding (GON: Ge誰ntegreerd Onderwijs). De GON-begeleiding beperkte zich wel tot een half uur of maximum een uur per week. We merkten dat dit voor Stef veel te weinig was. Het was sowieso al een serieuze aanpassing voor hem: een nieuwe school, een nieuwe omgeving, nieuwe klasgenoot-

Nancy: Omdat er zo intensief met Stef gewerkt werd, werd er in een half jaar een taalachterstand van een heel jaar ingehaald.

December 2013

Onderwijshervormingen op til? Op 8 november keurde de Vlaamse regering het ontwerp van decreet betreffende belangrijke en noodzakelijk maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften goed. We zijn er nog lang niet, maar er werd een stapje gezet naar onderwijshervormingen waardoor kinderen en jongeren met ‘specifieke onderwijsbehoeften’ meer kansen zouden krijgen in het gewoon onderwijs. Want de trend van een steeds groeiend aantal kinderen die naar het buitengewoon onderwijs verwezen wordt, moet omgebogen worden. In het ontwerp van decreet wordt gesteld dat alle scholen redelijke aanpassingen moeten doen zodat leerlingen die het gemeenschappelijk curriculum (het gewone leerplan) kunnen volgen in het gewoon onderwijs kunnen blijven. Dat is hun ‘recht’. Voor wie het gewone leerplan niet haalbaar is of voor wie de aanpassingen ‘onredelijk’ zijn, kan de school een individueel traject aanbieden. Voor deze leerlingen is dit een ‘gunst’. In het buitengewoon onderwijs verdwijnen de types 1 voor kinderen met een licht verstandelijke handicap en type 8 voor kinderen met leerstoornissen. In de plaats komt er dan wel een nieuw type ‘basisaanbod’. Leerlingen krijgen dan een aanbod op basis van hun ondersteuningsbehoeften i.p.v. op basis van een ‘label’. Na twee schooljaren volgt een evaluatie waarbij bekeken wordt of de leerling opnieuw kan aansluiten in het gewoon onderwijs. Er komt ook een nieuw onderwijstype bij. Type 9 richt zich naar leerlingen met een autismespectrumstoornis die geen bijkomende verstandelijke handicap hebben.

tussen waren we ook verhuisd en zijn we op zoek gegaan naar een school buitengewoon onderwijs. Gelukkig verliep deze zoektocht heel vlot en vonden we meteen een school waar we ons goed bij voelden. Uit de testen bleek dat voor Stef het type 1-onderwijs geschikt zou zijn. Type 1 richt zich tot kinderen met een lichte verstandelijke handicap. Al na een paar weken op deze school zagen we Stef helemaal openbloeien. Hij kon weer lachen en ging met plezier naar school. Hij was opnieuw gemotiveerd … „Kijk, ik kan dat!”. We zijn er heel zeker van dat dit voor hem de beste oplossing was en vroegen ons af waarom wij niet eerder deze stap gezet hadden.

Wij wachten af hoe deze voorgestelde hervormingen in de praktijk omgezet zullen worden. Maar hierover is het laatste woord zeker nog niet gezegd. Wil men echter het VN-verdrag dat pleit voor gelijke kansen van kinderen met een handicap in het onderwijs écht in de praktijk om zetten, dan zullen er nog vele stappen moeten volgen. Lief Vanbael

jes, grotere klassen … Op zich deed hij het niet slecht. Hij was niet bij de besten van de klas, maar hij kon wel mee. Toch merkten we na een paar maanden dat Stef minder vrolijk werd. Hij was niet meer gemotiveerd. We zagen hem wegkwijnen en hij had steeds minder zelfvertrouwen. Mijn optimistisch kind werd een kind dat, volgens hemzelf, ‘niets’ meer kon. Stef maakte ook lange dagen. Hij zat al een ganse dag achter de schoolbanken en thuis oefenden we nog uren verder met hem. Hij kon niet gewoon kind zijn en spelen. Op het einde van het schooljaar kregen we bovendien het nieuws dat Stef nog niet klaar was voor het tweede leerjaar. In samenspraak met de

December 2013

school hebben we ervoor gekozen om Stef zijn eerste leerjaar te laten overdoen. Stef werd echter alsmaar stiller. Ik voelde dat er iets niet juist zat. Het bleek dat het voor hem allemaal veel te snel ging. Ondanks de extra aandacht en ondersteuning die hij kreeg, moest hij op de tippen van zijn tenen lopen om mee te kunnen. Wij hebben Stef dan ook opnieuw laten testen en op basis daarvan hebben we besloten om de overstap naar het buitengewoon onderwijs te maken. Uiteraard vond Stef dit geen leuk nieuws. Weer maar eens van school veranderen, zijn vriendjes achterlaten, … Maar wij zijn er samen uitgeraakt dat dit voor hem het beste zou zijn. Onder-

Je kind zal zeker zijn kwaliteiten ontwikkelen als het daar de kans toe krijgt.

Ook in het secundair onderwijs werd Stef goed opgevolgd. Maar opnieuw zagen we hem wegzakken, dus moesten we iets ondernemen. Hij is van een opleidingsvorm 3 naar opleidingsvorm 2 overgegaan. Opleidingsvorm 3 stelt zich tot doel om jongeren te begeleiden naar een integratie in het gewone arbeids- of leefmilieu, terwijl opleidingsvorm 2 erop gericht is om jongeren te laten werken en wonen in een beschermde omgeving. Eerst zagen we dit als weer maar eens een stap achteruit. Als ouder wil je dat je kind op zijn eigen benen kan staan en denk je aan de toekomst. We beseffen nu dat het toch

Ook kinderen en jongeren die buitengewoon onderwijs volgen, kunnen 101 dingen. geen stap achteruit is. Het gaat erom hoe je dit bekijkt. Stef was opnieuw gelukkig en gemotiveerd om op school zijn best te doen. Dat was voor ons het belangrijkste. We bekijken het dus positief. Als ik naar de snoet van mijn zoon kijk, naar de lach, het zelfvertrouwen, de woorden „Ik kan het mama”. Dan weet ik dat we de juiste keuze gemaakt hebben. In het buitengewoon onderwijs kan Stef ontwikkelen in zijn eigen tempo. Voor ouders is de zoektocht naar een geschikte school voor hun kind echter geen gemakkelijke zoektocht. Je moet

heel veel zelf uitzoeken. Je kan ook niet altijd op evenveel begrip rekenen. Telkens weer krijg je het gevoel dat je in de verdediging moet gaan. We horen nog zo vaak negatieve reacties over het buitengewoon onderwijs. Telkens weer die stempel … Zo heb ik ooit moeten horen, ook van mijn kennissenkring: „Pff, die debielen van het buitengewoon onderwijs” of „Buitengewoon onderwijs is voor domme, achterlijke kinderen …”. Zoiets kwetst enorm. En het klopt helemaal niet! Ook kinderen en jongeren die buitengewoon onderwijs volgen, kunnen 101 dingen. Ze hebben allemaal hun eigen talenten. De een kan beter rekenen, de ander is beter in taal en nog een ander is erg creatief of goed in sport. Stef heeft zijn 1-ster-brevet voor duiken gehaald. Hij wou dat heel graag doen en dus zijn we op zoek gegaan naar een duikclub. Stef mocht meedoen met een aantal proeflessen. Na de proeflessen

waren ze zeer positief over hem. Ik heb toen eerlijk verteld dat Stef naar het buitengewoon onderwijs ging. Plots was hij niet meer welkom, ondanks het feit dat zijn proeflessen zeer goed verlopen waren. Weer maar eens een teleurstelling! Wij wilden echter de droom van Stef niet wegnemen en uiteindelijk hebben we iemand gevonden die op vrijwillige basis lessen wou geven. En kijk nu … Stef is zo trots op zijn brevet! Elk kind heeft veel talenten. Welke opleiding je kind ook volgt, op welke school je kind ook zit, het maakt allemaal niets uit. Je kind is uniek en zal zeker zijn kwaliteiten ontwikkelen als het daar de kans toe krijgt. Als je maar kijkt naar wat je kind kan en er in gelooft. Door veel positieve bevestiging en met heel veel liefde komt het wel in orde. En onze Stef, hij doet dat goed! Niet waar Stef? „Wat doe ik goed mama?” ALLES! Kelly Van Tricht

Een venster op de wereld dat ik leuk vind. De een kan geen uur zonder, de ander wil er voor geen geld ter wereld aan beginnen. Maar of je nu voor of tegen bent, iedereen moet toegeven dat Facebook niet meer uit onze samenleving weg te denken is. En dus ontsnappen ook verenigingen zoals KVG niet aan de sociale media. Handiscoop vroeg aan Koen Hendrickx, die de Facebookpagina van de KVG-Groep beheert, wat KVG via Facebook voor personen met een handicap kan betekenen.

December 2013

Handiscoop: KVG heeft al een paar jaar een eigen website. Wat voegt een Facebookpagina daaraan toe? Koen: Facebook is een interactief medium. Je kan berichten die je leuk vindt ‘liken’ en dan komen die bij je vrienden terecht. Je kan ook reageren op nieuwtjes en informatie delen. Het is dus een socialer communicatiemiddel dan een website. Op de KVG-pagina krijgt een bericht gemiddeld drie à vier ‘likes’ en sommige berichten worden gedeeld. Via Facebook krijg je ook informatie die is toegespitst op je interesse, in het geval van KVG: het ruime thema ‘handicap’. Op de KVG-website staat vooral nieuws van KVG zelf. Op Facebook daarentegen lees je àl het nieuws op het vlak van handicap, ook dat van andere verenigingen. Facebook kan de website niet vervangen, de twee vullen elkaar aan. Handiscoop: Voor wie is de Facebookpagina bedoeld? Koen: Tot ons doelpubliek behoren alle KVG-leden en andere mensen die graag het nieuws over handicap volgen. Dankzij de statistieken van Facebook weet ik dat de pagina vooral scoort bij vrouwen tussen 25 en 34 jaar. Ik heb de KVG-Facebookpagina al in 2008 gecreëerd maar tot vorig jaar heb ik er weinig mee gedaan. Toch hebben zich in die periode 200 personen fan gemaakt. Dat waren waarschijnlijk allemaal KVG-leden. Sindsdien hebben nieuwe mensen de pagina leren kennen doordat hun vrienden berichten delen. En die ‘vrienden van’ zijn niet altijd KVGleden. Momenteel telt de Facebookpagina van de KVG-Groep 433 volgers, en er komen er wekelijks bij. Ik denk dat we op termijn, als mensen weten dat ze via Facebook dagelijks het nieuws over handicap kunnen volgen, makkelijk aan 2.000 volgers geraken. Handiscoop: Waar zoek je de berichten die je op Facebook post, en hoe maak je je selectie? Koen: Ik vind mijn nieuws via verschillende kanalen. De eerste bron zijn de

December 2013

zogenaamde RSS-feeds. Via dat systeem volg ik het nieuws van een 20-tal websites waardoor ik niet elke website apart moet raadplegen. Via Google Alert, mijn tweede bron, krijg ik mailtjes van Google als er op internet iets verschijnt waarin de zoektermen voorkomen die ik heb opgegeven zoals ‘handicap’, ‘rolstoel’, … Ik krijg zo’n tien berichtjes per dag van Google. Tot slot maak ik gebruik van Paper.li. Dat is een site waar

je online kranten kan maken op basis van berichten op Facebook en Twitter. Ik heb een zestal kranten gemaakt, o.a. ‘KVG-scoops: Nederlandstalig’, ‘KVGscoops: kinderen en jongeren’, ‘KVGscoops: werk’, ‘KVG-scoops: inclusietechnologie’, … Paper.li selecteert de belangrijkste berichten van Twitteraars die dag, ofwel: nieuws dat weerklank vond en ‘geretweet’ werd. Je kan dat niet zelf op Twitter volgen. Al kijk ik wel af en toe op Twitter want ik volg daar 750 mensen. Als die elke dag één bericht tweeten, zijn dat 750 berichten … Selecteren is voor mij een kwestie van intuïtie. Als ik Paper.li lees, springt een nieuwtje eruit voor mij en denk ik: dit is relevant voor ons doelpubliek. Video’s bekijk ik eerst en ook artikels lees ik eerst even door. Dan pas beslis ik of ik

ze op Facebook zet. Want soms wordt een bericht in koeienletters aangekondigd maar staat er feitelijk niets in. Voor mij moet een bericht inhoud hebben voor ik het op de KVG-Facebook zet. De hoeveelheid berichtjes hangt af van het nieuwsaanbod. Het maximum tot nu toe was vijf berichten op één dag. In het weekend is er minder nieuws. Gemiddeld post ik twee à drie berichtjes per dag. Handiscoop: Ik vermoed dat je daar dagelijks heel wat uurtjes zoet mee bent. Koen: Ik hou geen agenda bij waarin staat wanneer ik met de Facebookpagina moet bezig zijn. Als ik mijn e-mail check en er zit iets interessants tussen, zet ik het op Facebook. Door mijn heupproblemen ben ik niet zo mobiel en zit ik sowieso veel achter de computer. De belangrijkste kranten op Paper.li verschijnen om 17 uur. Dan heb je de belangrijkste berichten gehad. Dus rond 17 uur lees ik de krant op Paper.li en bekijk ik wat ik eruit kan halen. RSS en e-mail volgen doe ik tussendoor. De tijd die ik erin steek, hangt af van de hoeveelheid nieuws die er is. Maar ik beperk die tijd door te werken met Paper.li in plaats van alles op Twitter te lezen. Er kruipt veel tijd in artikels lezen en video’s bekijken. Meestal ben ik er in de vooravond tussen vijf en zes een uurtje mee bezig. In totaal besteed ik er minstens 14 uur en maximum 20 uur per week aan. Handiscoop: Waarom ben je met de Facebookpagina gestart? Koen: De directe aanleiding was een filmpje dat ik tegenkwam op YouTube, met name het filmpje van Inclusie Invest op het nummer ‘Our House’ van Madness. Dat was zo leuk dat ik dacht: dit moet op de KVG-Facebook komen. De tijd was er ook rijp voor. Facebook was doorgebroken bij het grote publiek en telde steeds meer gebruikers. Voor mij persoonlijk betekende het een nieuwe wending in mijn vrijwillig engagement bij KVG. Ik ben sinds 2004 KVG-vrijwilli-

ger en deed tot vorig jaar vooral saai werk: brieven plooien, boekhouding, … Ik was toe aan een nieuwe uitdaging en vond die in het beheer van de Facebookpagina. Het is afwisselender en boeiender werk, en ik kan het thuis doen. Dat is belangrijk voor mij want een kantooromgeving is niet aan mij besteed. Als er op het secretariaat twee gesprekken tegelijk worden gevoerd, sla ik tilt. Handiscoop: Dat heeft wellicht te maken met je psychische stoornis? Koen: Inderdaad. Ik heb een schizo-affectieve stoornis, dat is een combinatie van schizofrenie en een bipolaire stoornis. Daardoor, en ook door een aantal tics die ik heb, is het erg moeilijk voor mij om mee te draaien in het sociale leven. De meeste mensen met een psychische stoornis worden niet erkend als persoon met een handicap. Meestal gaat het immers niet om een blijvende handicap maar vertoont de ziekte schommelingen met goede en slechte periodes. Er zijn schizofrenen die heel goed meedraaien in de maatschappij, die weinig tot geen hinder ondervinden van hun aandoening. We kunnen dus niet iedereen met een schizo-affectieve stoornis erkennen als persoon met een handicap. Zelf ben ik wel erkend als persoon met een handicap omdat ik zowel een fysieke als psychische beperking heb, die elkaar versterken. Maar ik heb het moeilijk om mijzelf te zien als iemand die net zo beperkt is als bijvoorbeeld een blinde persoon. Toch ervaar ik mijn beperkingen: ik kan weinig gaan en staan en ik heb problemen met sociale contacten. Laat ons zeggen dat ik mezelf een persoon met een lichte handicap voel.

De Facebookpagina van de KVG-Groep.

Handiscoop: Je hoort vaak de kritiek dat Facebook oppervlakkig is. Ben je het daarmee eens? Koen: De Facebookpagina van KVG is absoluut niet oppervlakkig, die gaat echt diep in op het thema handicap. En weet je, Facebook is gewoon een medium. Hoe je dat gebruikt, hangt van jezelf af. Je kan dezelfde opmerkingen maken over televisie. Sommigen beweren dat tv populistisch en platvloers is. Maar je kan op tv ook diepgravende en indringende programma’s zien. Je kan alle dagen alleen naar spelprogramma’s kijken, maar je kan evengoed heel gericht kijken. Facebook is een venster op een wereld die ik leuk vind; via Facebook volg ik het nieuws over muziek, cultuur, … dat mij interesseert. Het nieuws wordt echt gepersonaliseerd, het is beschikbaar op jouw maat. En op de KVG-Facebook krijg je als persoon met een handicap al het interessante nieuws over handicap op één pagina.

Op de regionale pagina’s vind je een mix van weetjes over onze KVG-afdelingen en algemeen nieuws over handicap.

Handiscoop: KVG heeft ondertussen verscheidene Facebookpagina’s. Koen: KVG heeft nu 23 pagina’s. De zes regio’s hebben een eigen pagina, en ook een aantal afdelingen vinden we terug op Facebook. Persoonlijk zou ik het leuk vinden als de regionale pagina’s meer regionaal nieuws zouden brengen. Als je dan als KVG-lid het nationaal en wereldnieuws via de KVGGroep en streekgebonden nieuws via de regionale pagina’s volgt, ben je prima geïnformeerd.

Facebook is interactief: je kan reageren op de berichten die je leest.

Veronique Michel

December 2013

Mannen maken plannen Op 25 mei 2014 trekken wij met ons allen opnieuw naar de stembus. Wij stemmen dan zowel voor het Europese, het federale als het Vlaamse parlement. Ook dit keer zal KVG weer een uitgebreid memorandum met wensen en verwachtingen ten aanzien van een toekomstig beleid voor personen met een handicap aan de verschillende politieke partijen bezorgen.

Niet dat er van onze verzuchtingen uit het vorig memorandum veel in huis kwam! ’t Is crisis weet je en dan zijn er blijkbaar weinig of geen extra middelen om bijv. het inkomen van mensen met een handicap op te trekken of de wachtlijsten in de zorg en ondersteuning aan personen met een handicap af te bouwen of medische kosten, hulpmiddelen, enz. beter terug te betalen. Toch mogen wij ook niet stellen dat onze regeringsleiders stilgezeten hebben, alhoewel … het blijft toch vooral bij het maken van plannen. Ingrid Borré, algemeen secretaris van KVG, verdedigt de belangen van mensen met een handicap in diverse adviesorganen en werkgroepen. Omdat vooral het inkomen van personen met een handicap en de organisatie van de zorg en ondersteuning aan personen met een handicap hoog op onze ‘ladder van bezorgdheden’ liggen, vroegen we aan Ingrid voor deze thema’s een stand van zaken. Handiscoop: ‘De regering zal een evaluatie uitvoeren van de wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap en een algehele hervorming van het stelsel voorstellen om het te vereenvoudigen

December 2013

en de evaluatiecriteria van een handicap te moderniseren’ lezen we in het regeerakkoord van de huidige federale regering. In volle zomer werden alle organisaties van personen met een handicap, voorzieningen, gemeentelijke en stedelijke adviesraden voor personen met een handicap, mutualiteiten, OCMW’s, … uitgenodigd om staatssecretaris Courard daarvoor ideeën en voorstellen te bezorgen. Wat is er hiervan in huis gekomen? Ingrid: Concreet zal er in deze regeerperiode niets veranderen in het stelsel van de tegemoetkomingen. En dat is misschien maar goed ook, want in besparingstijden betekenen veranderingen zelden iets goeds. Staatssecretaris Philippe Courard heeft zich wel gehouden aan het voornemen om het huidig tegemoetkomingsstelsel te evalueren. De staatssecretaris wil wel de ministerraad overtuigen om nu al een aantal principes concreet te formuleren, die als grondslag moeten dienen voor een globale hervorming van het stelsel: - Versterking van de ondersteuning van integratie: personen met een handicap met een aanzienlijk verminderde zelfredzaamheid en een hoge graad van sociale uitsluiting moeten een tegemoetkoming krijgen die hen de kans

Ingrid Borré, algemeen secretaris KVG, houdt de vinger aan de pols.

geeft zich te integreren in de samenleving. - Evaluatie van de handicap: er wordt gepleit voor de ontwikkeling van een nieuw instrument om het verlies aan zelfredzaamheid te meten. - Strijd tegen de armoede: in zijn nota verwijst de staatssecretaris naar het recent ‘HANDILAB-onderzoek’ waaruit blijkt dat maar liefst 39,3% van de personen met een handicap een inkomen heeft dat onder de Europese armoedegrens ligt. Deze cijfers bevestigen wat ook al duidelijk was in ons eigen onderzoek, nl. mensen met een handicap lopen een groot risico om in armoede terecht te komen. Daarom moeten de bedragen van de tegemoetkomingen naar omhoog.

- Strijd tegen de tewerkstellingsvallen: een tegemoetkoming mag mensen met een handicap niet ontmoedigen om te gaan werken. - Integratietegemoetkoming en handicapgebonden bijkomende kosten: het vrijgesteld bedrag voor het berekenen van de tegemoetkoming moet omhoog zodat meer mensen met een verminderde zelfredzaamheid toch nog (een deel) van hun integratietegemoetkoming zullen ontvangen. - Administratieve vereenvoudiging. - Rekening houden met het inkomen. De staatssecretaris pleit ervoor om in de toekomst bijv. rekening te houden met het belastbaar inkomen van de maand voorafgaand aan de aanvraag. Indien de ministerraad deze principes kan onderschrijven, kan er hiervan vertrokken worden bij de volgende regeringsonderhandelingen. KVG kan zich grotendeels vinden in deze ideeën, ook al zijn ze nog erg vaag. Maar omdat wij maar al te goed beseften dat er geen extra middelen zijn om het systeem van de tegemoetkomingen grondig te wijzigen, heeft KVG er strategisch voor gekozen om voorlopig geen grote, fundamentele wijzigingen voor te stellen. Want een verbetering voor de ene categorie personen met een handicap zou dan tegelijkertijd betekenen dat een andere groep er zou op achteruit gaan. En dat kan niet de bedoeling zijn. Als de middelen er wel zouden zijn en er een reële kans op realisatie zou bestaan, zouden wij al minstens pleiten voor: - Het optrekken van de inkomensvervangende tegemoetkoming tot minstens het niveau van de Europese armoedegrens; - Een volledige loskoppeling van de integratietegemoetkoming van het inkomen. Wij blijven herhalen dat de integratietegemoetkoming net dient om die ‘niet- becijferbare’ extra kosten die een handicap met zich meebrengt te helpen dragen. Handiscoop: De Vlaamse regering keurde onlangs het voorontwerp van decreet persoonsvolgende financiering goed. Hier is er sprake van twee trappen: een basisondersteuningsbudget voor wie een

erkende handicap en een ondersteuningsnood heeft maar nog geen ondersteuning krijgt én een persoonsvolgende financiering voor wie meer handicapspecifieke ondersteuning nodig heeft. Hoever staat het hiermee? Ingrid: Op dit moment werkt een ‘Task Force’ en verschillende werkgroepen binnen het Vlaams Agentschap van Personen met een handicap aan de verdere uitvoering van de voorstellen. Er wordt hard en snel gewerkt. Bedoeling is dat het decreet persoonsvolgende financiering begin 2014 wordt goedgekeurd en dat ook de uitvoering van dit decreet alvast zo concreet mogelijk wordt uitgewerkt zodat een volgende regering dit decreet dan snel in de praktijk kan brengen. Omdat het voorontwerp van decreet door alle partijen werd goedgekeurd, hopen wij dat een volgende regering snel zal uitvoeren wat er voorligt. Maar dit kunnen wij niet garanderen, want wie weet wie de volgende minister van welzijn zal zijn en hoe die het wil aanpakken. Maar KVG steunt het idee van de twee trappen: een basisondersteuningsbudget voor wie nog geen ondersteuning heeft en een systeem van persoonsvolgende financiering voor wie meer handicapspecifieke ondersteuning nodig heeft. Maar ik wil toch nog eens uitdrukkelijk benadrukken dat wij erover blijven waken dat de uitbreidingsmiddelen, hopelijk blijven die de komende jaren groeien, uitsluitend voorbehouden blijven voor bijkomende ondersteuningsmogelijkheden. De middelen die nodig zijn om een basisondersteuningsbudget uit te keren, mogen niet van deze middelen komen. Handiscoop: Er zijn dus al plannen om de tegemoetkomingen te hervormen, plannen voor een basisondersteuningsbudget en een persoonsvolgende financiering voor de zorg en ondersteuning aan personen met een handicap, maar er worden nog wel meer plannen gemaakt … Ingrid: Ter uitvoering van de zesde staatssecretaris verschuiven een aantal bevoegdheden van het federale naar het Vlaamse niveau: de hulp aan bejaarden, de mobiliteitshulpmiddelen en de kinderbijslagen. zijn de thema’s die ons het

meest aanbelangen en die wij ook opvolgen Vlaanderen zal deze overheveling gebruiken om een en ander anders aan te pakken. Hoe zij dit gaan doen, met welke middelen, … werd de voorbije maanden uitgebreid verkend. De verschillende pistes werden in een ‘groenboek’ uitgewerkt. Maar er werd nog geen enkele knoop doorgehakt. Dat is voor de volgende regeringsploeg. Voorlopig zal er dus niks veranderen wat betreft de terugbetaling van mobiliteitshulpmiddelen, de hulp aan bejaarden en de (bijkomende) kinderbijslag. De overdracht van de bevoegdheden gebeurt in 2014, maar het zal toch minstens tot in 2015, 2016 of later duren vooraleer een nieuwe regelgeving zal rond zijn. Niet dat we nu op beide oren kunnen slapen, integendeel … KVG werkt hard aan stevige dossiers met concrete voorstellen. Als er zaken veranderen, moeten mensen met een handicap en gezinnen met een kind met een handicap er beter van worden! Lief Vanbael

Verkiezingen 2014

stel je vragen!

Enkele weken voor de verkiezingen zullen wij in Handiscoop de verschillende politieke partijen aan het woord laten over wat zij willen realiseren voor personen met een handicap, moesten zij in een (of meerdere) van de toekomstige regeringen zetelen. Hiervoor willen wij hen graag een aantal heel concrete vragen voorleggen en daardoor vermijden dat ze ‘rond de pot blijven draaien’. Maar wij willen graag rekening houden met jullie vragen, verwachtingen, wensen, … Heb je dus een vraag aan onze toekomstige politici, geef ze dan snel aan ons door. Bedoeling is om deze vragen begin januari aan de verschillende partijvoorzitters te bezorgen en hun reacties te verwerken in Handiscoop van april: redactie Handiscoop, handiscoop@kvg.be, 03 216 29 90. Hartelijk bedankt!

December 2013

Op de tippen van de tenen Wij geven eerlijk toe dat wij in de KVG-groep tot nu toe maar weinig aandacht hadden voor de kinderen van personen met een handicap, de jonge ‘mantelzorgers’. Nochtans zijn zij meestal intens betrokken bij de handicap van een van hun ouders en nemen ze thuis heel wat zorgen huishoudelijke taken op. Vaak gaat het om jonge mensen die de kans niet krijgen om hun bezorgdheden over de toekomst, hun gevoelens van onmacht, de belasting van het dagelijks weerkerende ‘zorgen’, … met anderen te delen.

Lydia is moeder van vier kinderen: drie zonen van 26, 20 en 16 en een dochter van 23 jaar. Bij haar man Eric werd zeven jaar geleden MS vastgesteld … Lydia: Eric was altijd al een heel actieve man. Hij had een goede job in de commerciële sector en was tijdens zijn vrije tijd een handige doe-het-zelver. Mijn vader en Eric hebben bijvoorbeeld ons huis praktisch met hun tweetjes gebouwd. In 2005 ging het niet goed met de firma waar Eric al 20 jaar werkte. Toen uiteindelijk het faillissement uitgesproken werd, bracht dit heel wat onzekerheden met zich mee. Eric was nog veel te jong om zonder werk te vallen. Hij wou nog graag zijn carrière verder opbouwen, we hadden vier kinderen die waarschijnlijk later nog verder wilden gaan studeren, de lening voor ons huis moest nog verder afbetaald worden … Gelukkig vond Eric snel terug werk, maar hij voelde zich voortdurend vermoeid. En kreeg heel zware hoofdpijn waarvoor geen enkel medicijn verlichting bracht. Hij verloor de kracht in zijn spieren, kon zich niet meer concentreren, voelde dat hij moeilijker kon stappen, kreeg last met zijn ogen, enz. Wij wisten niet wat er gebeurde. Na veel onderzoeken viel uiteindelijk de diagnose: MS, Multiple Sclerose.

December 2013

Lydia: Ik zag hoe de kinderen worstelden met de handicap van hun vader en het feit dat er alsmaar meer beroep op hun gedaan werd.

Dirk Aanvankelijk had ik veel verdriet om wat mijn man overkwam, nu is dit verdriet zoveel dieper omwille van ons gezin dat hiermee geen evenwicht lijkt te vinden. Toen we vernamen dat Eric MS had, leek de wereld onder onze voeten weg te zakken. Er kwamen zoveel vragen op ons af: hoe ziet onze toekomst er uit? Gaat Eric kunnen blijven werken? Hoe gaan onze kinderen, onze familie, onze vrienden, … reageren? We werden overrompeld door emoties van angst, verdriet en onzekerheid. Het beeld dat we hadden van mensen met MS, was dat van mensen die in een rolstoel zaten en voor alles afhankelijk waren van anderen. Nu weten we dat dit beeld niet klopt. Maar MS is een ingewikkelde, mysterieuze ziekte met wel 1001 gezichten. Geen twee personen met MS hebben dezelfde klachten en het ziekteverloop is absoluut onvoorspelbaar. Veel mensen weten niet wat MS is en denken dat het een spierziekte is, terwijl het een aandoening is van het centrale zenuwstelsel. Daarom engageer ik me, samen met de MS-Liga, om de grote onbekendheid rond MS zoveel mogelijk te doorbreken. Want als je weet wat deze ziekte voor mensen betekent, kun je ook meer begrip opbrengen. Ondertussen werd Eric ontslagen. Helaas gebeurt het wel vaker dat personen met een chronische ziekte hun werk verliezen. Nochtans voorziet de Vlaamse overheid premies voor werkgevers om een verminderde productiviteit van een werknemer met een arbeidshandicap of chronische ziekte te compenseren. Een werknemer met een chronische ziekte of een arbeidshandicap kan aan zijn werkgever ook redelijke aanpassingen vragen om langer te kunnen werken. Werk kunnen behouden, zelf voor een inkomen kunnen zorgen, betekent erg veel voor mensen die ziek zijn. Een bijdrage kunnen leveren aan het gezinsinkomen draagt immers bij tot een beter zelfbeeld.

Ik denk dat er voor de overheid hier nog een belangrijke taak weggelegd is. Enerzijds zouden er meer maatregelen moeten genomen worden om chronisch zieken, die vaak heel erg gemotiveerd zijn om te werken, de kans te geven langer aan het werk te blijven. Anderzijds moet er werk gemaakt worden om werkgevers te informeren over de ondersteuningsmogelijkheden die er al zijn. Daarnaast zou de overheid nog maatregelen moeten treffen zodat de werkgever niet telkens moet opdraaien voor de kost (zoals gewaarborgd loon) als de werknemer omwille van zijn ziekte vaak afwezig is. Wij hebben onze kinderen elk apart verteld, dat Eric MS heeft. Ze kenden de ziekte niet, maar voelden wel aan dat het ernstig was. Ik kreeg een stortvloed van vragen over mij. Er waren twee vragen die ze alle vier stelden: „Is het erfelijk?” en „Gaat papa dood?” Het was voor hen allemaal heel erg moeilijk te begrijpen. Zij kenden hun papa altijd als een sterke, hardwerkende, perfectionistische man. Door die eerste opflakkering van MS had Eric veel van zijn fysieke mogelijkheden verloren, waardoor hij de klussen in huis, het onderhoud van de tuin, … niet meer aankon. Het was moeilijk voor Eric om dat te aanvaarden, maar het was ook moeilijk voor de kinderen. Want Eric verwachtte dat zijn zonen de werkzaamheden in en rond het huis zouden oppakken. Maar dat kun je zomaar niet van je kinderen verwachten. Hier een weg in vinden was voor ons gezin een heel zwaar, moeizaam proces. Wij hebben veel moeilijke momenten en zware conflicten gehad. Op dit ogenblik is er meer rust in huis, maar moeilijke momenten zijn nooit ver weg. Ik heb gezien hoe onze kinderen worstelden met de handicap van hun vader

Dirk, de vader van Maarten, 18 jaar, was begin dit jaar betrokken bij een ernstig verkeersongeval. Momenteel verblijft hij nog in een revalidatiecentrum, maar nu al is duidelijk dat hij in de toekomst op een rolstoel zal aangewezen zijn. „In het begin ging ik vaak op bezoek”, vertelt Maarten. „Maar nu moet ik al mijn moed bij elkaar schrapen om nog eens om de 14 dagen langs te gaan. Mijn vader die als gespierde bouwvakker vroeger altijd paraat stond om her en der een handje toe te steken, die elke week met zijn kameraden naar de voetbal trok, die ons huis helemaal op zijn eentje verbouwde, zit daar nu maar wat voor zich uit te staren. Hij antwoordt amper als iemand iets zegt, lijkt in niets meer geïnteresseerd, … Ik kan het niet meer aanzien. En ik houd mijn hart vast voor als hij terug thuis komt. Er zullen verbouwingen nodig zijn, maar wie gaat dat doen? Wie gaat mijn vader helpen om in en uit bed te komen en zich aan te kleden? Mijn moeder heeft het al zo druk met haar werk en het huishouden. Stel dat hij mij vraagt om hem te helpen. En het is nu thuis al niet meer te doen, het lijkt of iedereen maar over een ding kan praten en dat is het ongeval van mijn vader en hoe nu alles moet geregeld worden en wie dat allemaal moet betalen …”

en het feit dat er alsmaar meer beroep op hen gedaan werd. Ik heb veel respect voor de wijze waarop mijn man met zijn handicap omgaat. Want al bij al doet hij het goed. Maar ik zie ook dat de communicatie met de kinderen vaak hele-

December 2013

Annick Annick kreeg onlangs de diagnose ALS, Amyotrofe Lateraal Sclerose. Dat is een ernstige progressieve handicap waardoor de meeste mensen op enkele maanden tijd een groot deel van hun zelfredzaamheid verliezen. De aandoening is veelal fataal binnen 2 tot 5 jaar na diagnose en dit door verlamming van de ademhaling- of slikspieren, maar dit is niet voor iedere persoon met ALS zo. De dochters van Annick, Kirsten (15 jaar) en Elise (13 jaar), zien hun mama inderdaad snel achteruitgaan. Poetsen, wassen en strijken, koken, … lukt al lang niet meer. Via de snelprocedure werd een Persoonlijke-AssistentieBudget (PAB) toegekend waardoor een deel van de zorg en de huishoudelijke taken door assistenten wordt opgenomen. Maar ook de dochters steken vaak een handje toe, want ’s avonds en tijdens de weekends is er meestal geen permanente assistentie. „Ik doe ook extra mijn best op school. Want ons mama is niet meer zo vaak blij, maar wel als ik met mooie resultaten thuiskom”, vertelt Elise. Terwijl Kirsten het net moeilijk heeft om zich op school te concentreren: „Ik maak me zoveel zorgen om ons mama en weet echt niet wat we moeten doen als ze nog zieker wordt. Ik krijg vaak opmerkingen op school omdat ik verstrooid ben. Maar ik durf niet zeggen dat het thuis vaak moeilijk gaat. Alleen mijn beste vriendinnen weten dat mijn moeder zo ziek is”.

December 2013

maal mank loopt. Zij hebben het gevoel dat hun vader hen constant vraagt om dingen voor hem te doen. Natuurlijk heb ik als partner vaak ook (zeer) moeilijke momenten. Het onvoorspelbare karakter van de ziekte, steeds opnieuw omgaan met verlieservaringen, het degeneratieve aspect van de ziekte, de onderlinge conflicten binnen ons gezin, ondersteuning geven aan mijn man, zorgen voor de kinderen, … Uiteindelijk is het voor mij ook zwaar om te dragen. Dit heeft dan weer een impact op de kinderen, die liefst een blije moeder om zich heen zien. Enerzijds voelen ze zich verscheurd en willen ze weg van thuis om bij hun vrienden te zijn, anderzijds voelen ze dat ze thuis nodig zijn. Nu onze kinderen wat ouder zijn, zie ik ze meer en meer afstand nemen van thuis. Enkele maanden geleden is onze oudste zoon, eigenlijk onverwacht snel omwille van de moeilijke momenten die hij niet meer aankon, apart gaan wonen. Onze tweede zoon zit op kot en komt, om dezelfde reden, nog weinig naar huis. Ook onze jongste zoon heeft het niet gemakkelijk. Onlangs vertelde hij niet dat er op school een oudercontact was, dat moesten wij later vaststellen. Hij heeft het er moeilijk mee als leerkrachten hem zouden aanspreken over de handicap van zijn vader. Ook onze dochter zie ik worstelen met de situatie in ons gezin. Dit doet ontzettend veel pijn. Aanvankelijk had ik veel verdriet om wat mijn man overkwam, nu is dit verdriet zoveel dieper omwille van ons gezin dat hiermee geen evenwicht lijkt te vinden. Vaak heb ik het gevoel dat heel ons gezinsleven rond ziekte en zorg draait. Heel wat zorg richt zich op de mensen die ziek zijn. Dat is terecht en dat begrijp ik ook. Helaas wordt er nooit stilgestaan bij hoe de kinderen in dit gezin zich hierbij voelen. Maar als een ouder verneemt dat hij een chronische ziekte heeft, dan breekt er een moeilijke periode aan voor alle personen uit het gezin. Partner en kinderen lijden vaak even erg als de zieke zelf. De kinderen groeien op met zorgen en er wordt van hen verwacht dat ze taken opnemen die

niet bij hun leeftijd passen. Toch krijgen zij meestal niet de aandacht en ondersteuning die ze nodig hebben en worden zij in veel opzichten vergeten. Onze oudste zoon moest zijn studies hoger onderwijs afbreken omwille van de zorgen thuis. Door zijn verantwoordelijkheidsgevoel kon hij zich niet concentreren op zijn studies. Enkele jaren geleden kreeg hij ook problemen met zijn gezondheid, maar het bleek dat de spanning en de overbelasting hem teveel werden. Onze dochter begeleidt de ontmoetingsweekends voor kinderen (van 9 tot 14 jaar) van een ouder met MS. Samen met een vriendin heeft ze het initiatief genomen om deze werking ook voor jongeren (van 15 tot 20 jaar) uit te bouwen. Deze ‘jonge mantelzorgers’ lijken hier veel aan te hebben, maar er zou nog veel meer voor hen kunnen gedaan worden. Uit onderzoek blijkt namelijk dat kinderen en jongeren vooral ook nood hebben aan begrip, ondersteuning, contact met lotgenoten, informatie, enz. Ondertussen trekken wij ons op aan de fijne momenten. Nu Eric een scooter heeft, kunnen wij bijvoorbeeld terug samen wandelingen maken, en dat is fijn. Eric is ook een echte doorzetter en probeert te doen wat hij kan. Zo worden bijvoorbeeld kleine taakjes die hij thuis nog kan doen gezien als oefeningen in het kader van ergo- en kinesitherapie … Ondanks het feit dat onze kinderen heel geëngageerd zijn en op veel terreinen verantwoordelijkheid nemen, zijn er momenten waarop zij zich thuis heel erg belast voelen door de taken die op hen afkomen. Maar ik besef dat we kinderen hebben met een heel groot hart, die ons ook graag zien, en dat we altijd tot een oplossing komen. Ook al lijken de communicatieproblemen vaak groot. Wij proberen zo positief mogelijk naar de toekomst te kijken. Maar dat wij onze kinderen geen onbezorgde jeugd kunnen bieden, weegt zwaar, heel erg zwaar … Lief Vanbael

MS? Multiple Sclerose is een progressieve, ongeneeslijke ziekte. Het is de meest voorkomende chronische ziekte van het centrale zenuwstelsel. In België lijden ongeveer 11.000 mensen aan MS. Meestal wordt de diagnose gesteld tussen 25 en 45 jaar, de laatste jaren ook meer en meer bij kinderen en jonge adolescenten. Door ontstekingen van het myeline in het centrale zenuwstelsel worden er littekens gevormd die de informatieoverdracht van en naar de hersenen vertragen of onderbreken. Hierdoor kunnen er heel uiteenlopende symptomen optreden. De meest voorkomende zijn (extreme) vermoeidheid, problemen met het zicht, spasmen, evenwichtsstoornissen, coördinatiestoornissen, gevoelsstoornissen, problemen met blaas en stoelgang, spierzwakte, spierstijfheid, stemmingsstoornissen, cognitieve problemen, pijnklachten … De oorzaken van MS zijn nog onbekend, zodat genezing onmogelijk is. Dankzij veelvuldig wetenschappelijk onderzoek kan voor sommige mensen met MS de ziekte wel afgeremd worden. Het verloop van de ziekte is voor elke persoon met MS verschillend. Er kan onmogelijk voorspeld worden welke klachten er wanneer zullen optreden en hoe de ziekte zich zal ontwikkelen, wat uiteraard veel angst en onzekerheid teweegbrengt. MS heeft daardoor een niet te onderschatten sociale en psychologische weerslag op de persoon met MS, maar ook op zijn omgeving. Een goede begeleiding is vaak nodig of zeer wenselijk. Dagelijks begeleiden een 20-tal maatschappelijk werkers van de MS-Liga Vlaanderen, samen met tal van vrijwilligers personen met MS, partners, kinderen … Meer informatie: MS-Liga Vlaanderen vzw, www.ms-vlaanderen.be, tel. 011 80 89 80, secretariaat@ms-vlaanderen.be

Fiscale en sociale voordelen met betrekking tot wonen.

Voor personen met een handicap werden er heel wat kleine fiscale en sociale voordelen in het leven geroepen. Voor elk van deze maatregelen gelden echter specifieke voorwaarden wat betreft o.a. de ernst van de handicap, het (gezins)inkomen, … Weten waar jij, vanuit je specifieke situatie recht op hebt en welke procedure je hiervoor moet doorlopen, is een hele opdracht. Maar als Handiscooplezer proberen wij je hierover regelmatig te informeren. In dit artikel gaan we wat dieper in op een aantal fiscale en sociale voordelen met betrekking tot wonen. Onroerende voorheffing Wie een eigen woning heeft of er een huurt, betaalt hiervoor jaarlijks onroerende voorhef fing. Op deze onroerende voorheffing krijg je vermindering als je: - een erkenning hebt van 66% handicap van de Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid (verminderd verdienvermogen tot 1/3de); - of een attest kan voorleggen van verminderde zelfredzaamheid van tenminste 9 punten voor de integratietegemoetkoming; - of erkend bent door het RIZIV (mutualiteit) als ‘invalide’.

Let op: als je huurt moet je de vermindering zelf aanvragen d.m.v. een formulier dat je vindt op de website: http://www.onroerendevoorheffing. be De eigenaar van de woning krijgt die vermindering en moet dat bedrag aftrekken van de huurprijs. Vermindering kabeldistributie Kijk je TV via de kabel dan kan je korting krijgen op het abonnement. De kabelmaatschappijen beslissen zelf hoeveel korting ze geven. Om recht op deze kor ting te hebben, stuur je een officieel attest waaruit blijkt dat je een handicap hebt van 80% naar jouw kabeldistributiemaatschappij, eventueel met een attest van je gezinssamenstelling als het over een inwonend gezinslid gaat. Let op: je moet deze korting zelf aanvragen, dit gebeurt niet automatisch. Sociaal tarief gas en elektriciteit Om te kunnen genieten van het sociaal tarief voor gas en elektriciteit moet je één van de volgende vervangingsinkomsten ontvangen:

De erkenning van je handicap moet wel van voor je 65ste verjaardag zijn. Ook als je een kind met een handicap hebt, heb je recht op een vermindering van de onroerende voorheffing op voorwaarde dat je kind een erkenning heeft van 66% handicap (= 4 punten in pijler 1) of ten minste 6 punten in het totaal voor de bijkomende kinderbijslag. De korting wordt automatisch toegepast.

December 2013

- een leefloon; - een inkomensgarantie voor ouderen vanuit het oude stelsel van de FOD Sociale Zekerheid; - een inkomensvervangende- en/of integratietegemoetkoming; - hulp aan bejaarden; - hulp van derden; - een kind hebben met een handicap van 66% (4 punten in pijler 1) voor de bijkomende kinderbijslag. Het sociaal tarief wordt normaal gezien automatisch toegepast. Let op: kijk op je factuur of het sociaal tarief werd aangerekend. Sociaal verwarmingsfonds Je kan aanspraak maken op een verwarmingstoelage als je je woning verwarmt met mazout of een andere brandstof (uitgezonderd aardgas): - en als je recht hebt op de verhoogde tegemoetkoming of het omniostatuut van de mutualiteit; - of als je een jaarlijks bruto belastbaar inkomen hebt dat lager of gelijk is aan 16.965,47 euro, verhoogd met 3.140,77 euro per persoon ten laste; - of als je een collectieve schuldenregeling of schuldbemiddeling hebt. Let op: je moet hiervoor een aanvraag doen bij het OCMW en de factuur moet binnen de 60 dagen na de factuurdatum bezorgd worden. Vrijstelling van de milieuheffing op de waterverontreiniging Deze vrijstelling kan je bekomen: - als je een tegemoetkoming uitbetaald krijgt van het OCMW; - of een inkomensgarantie voor ouderen ontvangt; - of een inkomensvervangende- en/ of integratietegemoetkoming krijgt; - of hulp aan bejaarden hebt. Als de factuur op jouw naam komt, krijg je een vrijstelling. Als je in een voorziening verblijft, krijg je een compensatie. De vrijstelling of compensa-

December 2013

tie wordt meestal automatisch toegepast. Let op: kijk op je factuur of deze vrijstelling werd toegepast! Sociaal telefoontarief

maar best eens vergelijken. Dit kan je doen via het tariefvergelijkingsprogramma van het BIPT. Kortingsbon bij aankoop van een energiezuinige wasmachine of koelkast

Je kan het sociaal telefoontarief aanvragen als je: - 65 jaar bent of ouder en alleen woont of samenwoont met één of meer personen van minstens 60 jaar of samenwoont met je kinderen en/of kleinkinderen als die laatste wees zijn of bij gerechtelijke beslissing aan jou zijn toevertrouwd; - 18 jaar bent of ouder, met een erkenning van handicap van meer dan 66% (FOD Sociale Zekerheid) en alleen woont of samenwoont, hetzij met ten hoogste twee personen, hetzij met bloed- of aanverwanten van de eerste of de tweede graad.

Je kan bij je netbeheerder een kortingsbon van 150 euro aanvragen voor de aankoop van een wasmachine met AAA label of een ijskast met A+ of A++ label. Je komt hiervoor in aanmerking als je recht hebt op het sociaal tarief voor gas en elektriciteit.

Voor deze beidedoelgroepen geldt ook dat je je belastbare inkomen niet hoger zijn dan 16.965,47 euro, vermeerderd met 3.140,77 euro per bijkomende persoon met wie je samenwoont of wel moet elke persoon van het huishouden in aanmerking komen voor de verhoogde tussenkomst (mutualiteit).

Met vragen over sociale wetgeving kun je terecht bij de medewerkers van Sociaal Dienstbetoon in jouw provincie of op de dienst maatschappelijk werk van jouw CM-kantoor of het CM-Infopunt Chronisch Zieken.

Daarnaast heb je ook recht op een sociaal telefoontarief als je: - een leefloon ontvangt; - een gehoorstoornis of een laryngectomie hebt; - militair oorlogsblind bent. Let op: je moet het sociaal tarief zelf aanvragen en je kan het niet combineren met het sociaal GSM-tarief. Sociaal internettarief Hier gelden dezelfde voorwaarden als voor het sociaal telefoontarief. Let op: er worden dikwijls pakketten aangeboden voor digitale TV, telefonie en internet. Je kan de tarieven

Anita De Beukelaer

KVG

Rechtzetting In de bijdrage ‘Kinderbijslag: het bos en de bomen’ in de rubriek ‘wetten en weten’ van Handiscoop november werd helaas een verkeerd bedrag opgenomen. Voor de ‘éénoudergezinnen’ werd vermeld dat het inkomen niet hoger mag zijn dan 2.187 euro per maand, maar het gaat om 2.230,74 euro bruto per maand. De toeslag voor het eerste kind is 45,96 euro, voor het tweede kind 28,49 euro en vanaf het derde kind 22,97 euro per maand.

Iedereen een beetje, iedereen genoeg?

at de Vlaamse Regering haar belofte gehouden heeft om deze regeerperiode bijkomend 145 miljoen euro te investeren voor de uitbreiding van het ondersteuningsaanbod voor personen met een handicap, moeten we erkennen. Voor 2014 wordt nog 27,24 miljoen euro uitbreidingsbudget voorzien en daardoor komt het totale bedrag voor deze legislatuur op 146,04 miljoen euro. Ondanks de sociaaleconomisch moeilijke periode. Dat verdient respect. Helaas hebben de vele personen met een handicap en hun gezin die desondanks blijven wachten op ondersteuning hier geen boodschap aan. Op 30 juni 2013 stonden er op de CRZ (Centrale Registratie Zorgvragen) nog 20.931 personen met een handicap geregistreerd met 21.518 actieve zorgvragen. Daarmee is het aantal personen met een handicap dat wacht op ondersteuning alweer gegroeid. Dat de groei deze keer slechts 0,89 % bedraagt, wordt door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap al beschouwd als een positief signaal. Dat is het voor ons echter niet! Want zolang er in onze welvarende samenleving ook maar één persoon met een handicap niet de nodige zorg en ondersteuning krijgt, zullen we blijven pleiten voor extra middelen voor bijkomende ondersteuning. Wij hebben het dan duidelijk over ‘kwaliteitsvolle ondersteuning’, op maat van iedere persoon met een handicap. Wij juichen het toe dat er op dit moment hard nagedacht, gewerkt en geëxperimenteerd wordt om de ondersteuning van personen met een handicap op een andere manier te organiseren. Meer eigentijds en meer rekening houdend met het feit dat mensen met een handicap de kans moeten krijgen om net als ieder ander te leven, te wonen, te

werken, naar school te gaan, … In de samenleving en niet aan de rand. Maar als al die veranderingen dienen om met slechts beperkt groeiende middelen veel meer mensen met een handicap te ondersteunen, dan gaat de kwaliteit van de ondersteuning er voor iedereen op achteruit. Dat is onaanvaardbaar!

27,24 miljoen euro extra! Wat is men concreet van plan met de 27,24 miljoen euro die men voor 2014 extra voorziet voor bijkomende ondersteuningsmogelijkheden voor personen met een handicap? - Bijkomende tolken Vlaamse Gebarentaal: 20.000 euro. - De opstart voor een residentiële woonvorm voor 10 geïnterneerden met een verstandelijke handicap: 708.919 euro. - De opstart van een dienst zelfstandig wonen voor 12 mensen met een handicap: 648.398 euro. - Voor organisatie en beleid (personeelsomkadering en verbetering kwaliteit): 9.000 euro. Er blijft dan nog 16.862.682 euro over die in de verschillende provincies, toegewezen volgens een eerder afgesproken verdeelsleutel, kan gebruikt worden voor bijkomende ondersteuning aan personen met een handicap. Aan de ROG’s (Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg) werd gevraagd om hiervoor tegen 14 februari 2014 een advies te formuleren. Hun creativiteit wordt wel aan banden gelegd, want vanuit de Vlaamse overheid wordt vooraf al een deel van de toegewezen middelen ‘voorbestemd’. Zo moeten er provinciaal prioritair middelen voorzien worden voor de opstart van de projecten uit de zogenaamde ‘VIPA-buffer’. Concreet gaat het om een aantal projecten

die jaren geleden een vergunning kregen voor de bouw van een woonvorm, die nu klaar is om mensen op te vangen. Daarnaast wordt er door de overheid opgelegd dat er, na afname van de VIPAbuffer, 20% van de middelen naar de ondersteuning voor minderjarigen moet gaan, de overige 80 % is dan bestemd voor de ondersteuning van meerderjarige personen met een handicap. 20% van de middelen is bestemd om het aanbod Rechtstreeks Toegankelijke Hulp te vergroten. Van wat er dan nog overblijft wordt gevraagd om 50% te voorzien voor de toekenning van persoonlijke convenanten (ondersteuning ‘in natura’, dus ondersteuning die kan geboden worden door een bestaande voorziening, dienst thuisbegeleiding, dienst begeleid wonen, …) en 50 % voor de toekenning van PAB’s (Persoonlijke-AssistentieBudgetten). De centen zullen weer vlug verdeeld zijn. En nog veel te veel mensen met een handicap zullen ook in 2014 niet geholpen worden! Lief Vanbael

December 2013

Publicaties Gehoord worden. Omgaan met slechthorendheid.

Dit boek is een echte aanrader, zowel voor slechthorenden zelf als voor mensen uit hun omgeving. Naast theoretische informatie en ervaringsverhalen geeft de auteur immers ook nog veel praktische tips: Wat betekent slecht horen in het dagelijks leven van mensen met gehoorproblemen? Wat betekent het voor hun omgeving? Wat gaat slechthorenden goed af en waar lopen ze tegen aan? Waar krijgen ze gepaste hulp? De antwoorden op die vragen variëren met de leeftijd. Elke leeftijdsgroep krijgt daarom een eigen hoofdstuk: slechthorende baby’s, peuters, kleuters, schoolkinderen, pubers, adolescenten, volwassenen en tot slot ouderen. ‘Gehoord worden. Omgaan met slechthorendheid.’ van Annemiek Deij (psychologe en logopediste) is uitgegeven bij Acco in de reeks Kentalis, telt 232 bladzijden en kost 30 euro. Dat is toch zo

Unieke ervaring: beleving van autisme door film en tekst. Deborah, een jonge vrouw met autisme, heeft haar beleving van autisme gefilmd. Ze maakte drie filmpjes met beelden en geluiden waar ogen en oren tekortschieten. In het boek beantwoordt ze de vragen die de films oproepen. Gerda, die met mensen met autisme werkt, schreef de theorie. Deborah tekende zelf de cartoons. De filmpjes en de tekst doen elke kijker-lezer genie-

December 2013

ten en beleven. Ze helpen ouders en hulpverleners herkennen en begrijpen. Als professionelen de beelden analyseren, kunnen ze handvatten ontwikkelen voor de praktijk. Mensen met autisme krijgen de kans eigen ervaringen te vergelijken met die van Deborah. ‘Dat is toch zo. Unieke ervaring: beleving van autisme door film en tekst’ van Deborah van Aragon en Gerda Bastiaen is uitgegeven bij Cyclus, telt 99 bladzijden en kost 25 euro, inclusief CD.

Ten slotte Nooit meer oorlog!

De volgende maanden zal ons land duizenden bezoekers van over de hele wereld aantrekken voor de herdenking van de Groote Oorlog die 100 jaar geleden uitbarstte. Vooral in de Westhoek is de herinnering aan deze oorlog nog erg levendig. Toerisme Vlaanderen biedt een brochure aan met toegankelijke tips voor bezoeken aan musea, militaire kerkhoven, enz. Ook over de toegankelijkheid van restaurants, logies, cafés, vervoer, parkeerplaatsen, … kun je in deze brochure heel wat informatie vinden. Bekijk de brochure op www.toegankelijkreizen.be of vraag een brochure aan op 02 504 03 40, info@toegankelijkreizen.be. Respect voor de rechten van personen met een handicap.

Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding zal de komende maanden een consultatie laten uitvoeren door een team van universiteiten naar het respect voor de rechten van personen met een handicap zoals voorzien in het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Het centrum is op zoek naar personen die zelf, in hun omgeving of in hun beroepsleven ervaring hebben met handicap en graag hun inbreng willen geven over een van de volgende onderzoeksthema’s:

- gelijkheid & non-discriminatie (het recht op gelijke behandeling en het verbod op discriminatie van personen met een handicap); - toegankelijkheid (van het openbaar vervoer, van informatie, van de dienstverlening, …); - rechtsbekwaamheid (de mogelijkheid om bepaalde rechten uit te oefenen en beslissingen te nemen); - vrijheid & veiligheid; - zelfstandig leven (de mogelijkheid om zelf de ondersteuningsvorm te kiezen die men wenst); - onderwijs; - arbeid. Er zullen verschillende focusgroepen georganiseerd worden over deze thema’s. Bedoeling is niet alleen te verkennen welke hindernissen mensen ondervinden bij het uitoefenen van hun rechten, maar ook aandacht te geven aan mogelijke oplossingen. Met deze informatie wil het Centrum prioriteiten vaststellen voor de eigen werking, maar ook zijn verslag voor het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap verder uitwerken. Interesse? www.conventionhandicapverdrag.be, marjan.decoster@uhasselt.be, 011 26 86 89.marjan. decoster@uhasselt.be of telefonisch op het nummer 011/26.86. Rap op stap: vrijetijdsadvies voor mensen met een beperkt budget.

Heb je recht op het WIGW- of OMNIO-statuut, ben je in budgetbegeleiding of schuldbemiddeling of werk je in een beschutte werkplaats? Dan helpt ‘rap op stap’ je zoeken naar een leuke activiteit, vakantie of uitstap. ‘Rap op stap’ laat je kennismaken met een ruim vrijetijdsaanbod voor een klein budget. Je geniet van allerlei kortingen en voordelen. Het aanbod bestaat uit vakanties aan zee, daguitstappen naar pretparken of de Zoo, concert- en theaterbezoek, enz. Ook bij praktische en inhoudelijke vragen helpt ‘Rap op stap’ jou graag verder. Zo helpen ze bijvoorbeeld om jouw reis te budgetteren en te zoeken naar geschikt vervoer. Voor meer info kan je langsgaan op een ‘rap op stap kantoor’. Je vindt er eentje in elke Vlaamse provincie ( zie http://www.

horizontvzw.be/site/rap_op_stap en doorklikken naar ‘waar vind je ons’). Wie niet over internet beschikt of er de weg moeilijk kan vinden, kan altijd bij de redactie van Handiscoop aan de adresgegevens geraken of via Horizontvzw, 011 24 24 95. Dansen met Platform-K

Platform-K in Gent werkt er momenteel hard aan om haar droom van een volwaardige danswerkplek en een eigen dansgezelschap voor personen met een handicap te realiseren.

KVG-leden kunnen gratis een advertentie plaatsen in de rubriek Zoek&Vind. Niet-leden betalen 25 euro. Teksten hiervoor kun je bezorgen aan de redactie: Handiscoop, A. Goemaere lei 66, 2018 Antwerpen, tel. 03 216 29 90, e-mail: handiscoop@ kvg.be. Geef ook je lidnummer door. Te koop Bij een aantal Handiscooplezers zet het feit dat er voor een tweedehandshulpmiddel vaak nog veel geld gevraagd wordt kwaad bloed. Een aantal van deze hulpmiddelen werden immers grotendeels door het VAPH of het RIZIV vergoed.Wij beseffen echter dat veel mensen geen of slechts een gedeeltelijke terugbetaling krijgen voor de aanschaf van een hulpmiddel.Wij rekenen erop dat mensen die een hulpmiddel in Handiscoop aanbieden in ‘eer en geweten’ de verkoopprijs bepalen. n Auto, Citroën C2 - zwart - automatische versnelling - ongeveer 145.000 km - vraagprijs: 3.000 euro + elektronische scooter Comet Invacare - donkerblauw - 15 km/uur - garantie nog tot 15/6/2014 - vraagprijs: 2.000 euro - Inlichtingen: Lalous Alex, 0476 74 12 16 of 03 312 48 84. n Scootmobiel Mezzo - driewieler - stuur en stoel instelbaar - achteraan bevestiging voor krukken - kleur: groen/zwart - 15 km/uur - afstand 45

Wie graag danst, kan bij Platform-K terecht. Zij organiseren regelmatig proefsessies. Voor informatie: www. platform-k.be, 09 261 57 55, info@ platform-K.be. Help de Filipijnen!

Na de doortocht van de tyfoon Haiyan in de Filipijnen is de toegang tot drinkbaar water voor tienduizenden mensen een groot probleem. Handicap International stuurde 50 waterzuiveringspompen die snel drinkbaar water kunnen leveren. Daarnaast versterkt

km met volle batterij - volledig in orde met goede batterij - eerste gebruik: juni 2013 - verkocht wegens overlijden - vraagprijs 2.500 euro - Inlichtingen: 0471 72 16 19 of meersmanstefanie@ hotmail.com. n Toiletstoel met deksel en pot vraagprijs: 50 euro + manuele rolstoel Type Vermeiren V300 - maximale verstelmogelijkheden: afneembare wielen, verwijderbare voeten armsteunen - uitsluitend binnenshuis gebruikt - vraagprijs: 350 euro + trapper te gebruiken met de voeten of handen, elektrisch aangedreven (MSD EUROPE BVBA, specialised health care products, model 16016) - 3 jaar oud - vraagprijs: 100 euro - Inlichtingen: 0489 57 52 10 of tvansoom@skynet.be. n Brommer Inca Buddy 44 - snelheidsmeter - kilometerteller - elektrische benzinemotor en chokeregeling - knipperlichten - achteruitkijkspiegel - claxon - bougiesleutel - gps-houder - instructieboekje - accu van 12 volt, 9 ampère - lengte: 160 cm, hoogte: 16 cm; breedte: 90 cm, gewicht: 80 kg - in gebruik sinds 1999 - aankoopprijs: 14.450 euro - vraagprijs: 1.750 euro - Inlichtingen: Bart Keymeulen, 0485 14 89 22. n Scooter Mobile-S - vier wielen prijs: overeen te komen - Inlichtingen: fam. Cooreman, 053 77 36 18. n Auto, MERCEDES V 220 CDI alle opties - bouwjaar: augustus 2002 235.000 km - met ingebouwde rolstoellift - Inlichtingen: O. Hulsmans, 011 34 10 90.

deze organisatie haar teams in de Filipijnen om vooral de meest kwetsbare mensen, mensen met een beperking, te helpen en stuurde al verschillende ladingen urgentiekits met o.a. krukken, revalidatietafels, looprekken. Ook kits die materiaal bevatten waarmee de urgentieteams orthesen kunnen maken. De kits voorzien eveneens in materiaal dat nodig is om gewonden te verzorgen. Giften zijn welkom op het rekeningnummer van Handicap International: BE80 0000 0000 7777 met vermelding ‘Filipijnen’.

n Auto, Peugeot 807 - bouwjaar 2004 - 104.000 km - met Turny-stoel en hijsjuk - vraagprijs: 4.000 euro - Inlichtingen: Jos Vangenechten, 014 58 48 07, josvangenechten@hotmail.com.

GEZOCHT KVG Antwerpen zoekt vrijwilliger-rolstoelgebruiker. De Werkgroep Antwerpen Toegankelijk beoordeelt openbare gebouwen in Antwerpen op de toegankelijkheid en geeft advies en vorming aan stadpersoneel. We zoeken nog een vrijwilliger-rolstoelgebruiker die kan meehelpen met het screenen van gebouwen en voor vormingsmomenten. Geen specifieke ervaring vereist, als rolstoelgebruiker weet je al goed genoeg hoe lastig het is als een gebouw ontoegankelijk is voor personen met een handicap! Vergaderingen overdag. Interesse? Contacteer Maarten Loncin van KVG Antwerpen Mechelen voor een kennismakingsgesprek op maarten.loncin@kvg.be of 03 235 85 57.

December 2013

11/12 - 19.15 u. - Antwerp G fans supporteren voor RAFC Antwerp vs Moeskroen - Info: kvgrafc@gmail.com.

| Vrije Tijd | tel. 03 235 85 57 | gsm 0472 61 43 46 | |vrijetijd.antwerpen@kvg.be |

14/12 - 14 uur - kerstfeestje - Boom. 16/12 - 17.30 u. - feestelijk koken - Lier. l 20/12 - 19 uur - petanquen Wommelgem. l 4/01 - 10 uur - Line dance - Oostmalle. l Elke dinsdag - 19 uur - yoga - Mortsel. l Elke woensdag - 20 uur - rolstoeldansen - Kessel. l Elke woensdag en vrijdag - 19 uur - zwemmen - Antwerpen. l l

21/12 - 14 uur - kerstfeestje voor kinderen en jongeren met een handicap - Zellik. l 02 /01 - café en activiteit - Zellik. l 11/01 - 13.30 u - activiteit voor kinderen en jongeren met een handicap- Zellik. l Elke dinsdag - 20 uur - yoga - Zellik. l Elke zaterdag - 9 uur - zwemmen en atletiek - Vilvoorde. l

11/12 - gezelschapsspelletjesnamiddag voor jongeren met autisme- Leuven. l 13/12 en 10/01 - 19.30 u. - praatcafé voor personen met autisme - Leuven. l 20/12 - kerstfeest ( etentje + swingpaleis) voor jongeren met autisme - Leuven. l 21/12 - kerstfeest voor jongeren met autisme - Leuven. l 22/12 - filmvoorstelling - Leuven. l

December 2013

27/12 - vanaf 19 uur - ontmoetingscafé voor personen met en zonder fysieke handicap -Leuven. l 28/12 - 19.30 u. - muziekclub - Leuven. l 4/01 - 20 uur - praat- en danscafé in Doc’s bar - Leuven. l 11/01 - nieuwjaarsetentje - Leuven. l 11/01 - nachtspel (avond) voor jongeren met autisme - Leuven. l 11/01 - snoezelen voor jongeren met autisme - Leuven. l 18/01 - film in het Seinhuis - Leuven. l 18/01 - 18.30 u. - receptie en discobar -Leuven. l Elke donderdag - 20 uur - voetbal aan het Sportkot - Leuven. l Dinsdag om de 14 dagen - avond - yoga voor jongeren met autisme - Leuven.

Limburg

21/01 - 19.30 u. - infoavond ‘arbeid en wetgeving’ - Geel.

13/12 - 19.15 u. - bowling - Rijkevorsel. 14/12 - workshops door DOEPA (Doeactiviteiten voor personen met autisme) Antwerpen - Info: 0476 99 67 39, doepa@ doepa.be. l 16/12 - 20.15 u. - toegankelijke Cultuur: Lennaert & de Bonski’sz - Geel - Info: Cultuurcentrum De Werft, 014 56 66 68. l 18/12 - 13.30 u. - boccia en curling Meerhout - Info: KVG Meerhout, Patrick Kampers, 014 30 20 03. l 20/12 - 19 uur - megaparty - Turnhout. l December 2013 - 19u - Het Gezelschap - Turnhout - Info over de programmatie: 014 40 33 61. l Elke zaterdag - 12.30 u. - zwemles voor kinderen met een handicap vanaf 6 jaar - Beerse- Info: 014 62 47 24.

14/12 en 11/01 - 10.30 u. - kookclub met Davy voor volwassenen met een verstandelijke handicap - Hasselt. l 14/12 en 25/01 - 14.30 u. - dansen voor jongvolwassenen met een verstandelijke handicap - Paal. l 21/12 en 18/01 - 10.30 u. - kookclub met Dirk & Rita voor volwassenen met een verstandelijke handicap - Hasselt. l 21/12 - 16 uur - Pass Hasselt: uitstap Winterland voor personen met autisme - Hasselt - Info: Stijn Ruts, 0498 41 67 36. l 10/01 - 20 uur - caféavond voor jongvolwassenen met een fysieke handicap - Hasselt. l Elke woensdag - 14 uur en 15.50 u. (2 groepen) - Creabij, knutselen voor kinderen met een handicap en brussen Runkst (Hasselt). l

Oost-Vlaanderen

11/02 - 20 uur - infoavond ‘Wat is PAB?’ - Herk-de-Stad.

| KVG Vorming | tel. 09 227 34 41 | oostvlaanderen@kvg.be| l

12/02 - 19.30 u. - Infoavond ‘erfrecht en beschermingsmaatregelen’ - AdegemInfo: KVG-Maldegem, Annie Borgonjon, 050 715 403.

12/12 en 09/01- 18.30 u. - DyNAHmiek (voor jongeren en volwassenen met een niet-aangeboren hersenletsel) - Gent - Info: info@dynahmiek.be of 09 238 31 25. l 22/12 - 11.30 u. - kerstfeest (voor jongeren en volwassenen met een handicap en broers, zussen, vrienden, …) - SintNiklaas l 03/01 - 10.00 uur - ZOEMkids (speeldag l

voor kinderen met een handicap en broers, zussen, vrienden, …) - Beveren-Waas - Info: zoem@beveren.be of 03 750 10 05. l Elke zaterdag - 13.30 u. - G-judo (voor personen met een fysieke, verstandelijke of auditieve beperking) - Kruibeke - Info: waltervh24@hotmail.com of 0479 97 36 19.

15/12 - 14 uur - ’t Spook: knutselen en creativiteit - Tielt - Info: Annelore Mouton, 051 40 40 82. l 21/12 - Allympic: eindejaarsfeest voor leden en niet-leden - Izegem. l 22/12 - Jonass: schaatsen en deelname kerstmarkt (voor jongeren met een autismespectrumstoornis) - Roeselare. l Elke zaterdag - 12.30 u. - Allympic: inclusief zwemmen en sporten - Izegem.

Intro | tel. 02 465 67 00 | info@intro-events.be |

13/12 - Des rêves et des étoiles Brussel. l 15/12 - Van Den Vos - Antwerpen. l 16/12 - Elton John - Brussel. l 19/12 - Stars 80 - Brussel. l 27/12 - Piano Plage - Brussel. l 28/12 - Piano Plage - Brussel. l 04/01 - André Rieu - Brussel. l 12/01 - BK veldrijden - Waregem l

12/12 - 9.30 u. - De tijd van toen: december, zalig feesten voor jong en oud (voor senioren) - Kessel-Lo. l 07/01 - 19.15 u. - Proeven van cultuur: Nieuwjaarsconcert - Leuven. l

Brilleman ‘Eerst moet je je geheugen verliezen, al is het maar bij stukjes en beetjes, om te beseffen dat geheugen ons leven bepaalt. Leven zonder geheugen is geen leven …’

Op 8 februari organiseert KVG Puurs in samenwerking met CC De Kollebloem en Theater Stap de theatervoorstelling: Brilleman. Inkomprijs: 12 euro en 10 euro. Tickets aan de vrijetijdsbalie of via www.puurs.be/webshop Info: koen.van.ackerbroeck@telenet. be, 03 889 95 61

Op zoek naar een vrijetijdsbesteding?

KOKEN? DANSEN?

De vrijetijdswerking van KVG organiseert aangepaste vrijetijdsactiviteiten op maat van de mogelijkheden en wensen van personen met een handicap. Niet elke persoon met een handicap vindt echter zijn gading in ons aanbod. Bovendien zoeken meer en meer mensen met een handicap een vrijetijdsbesteding dicht bij huis, samen met mensen zonder handicap. Zoek je ondersteuning bij het invullen van je vrije tijd of de vrije tijd van je kind met een handicap? Dan kun je terecht bij de nieuwe KVG dienst, nl. ‘vrijetijdstrajectbegeleiding’. Samen met jou gaat deze dienst op zoek naar een geschikte vrijetijdsbesteding.

Een lopend traject …

Op zoek naar een vrijetijdsbesteding?

O NFF F L F P [ K J 8

Jos is een actieve gepensioneerde man met een licht verstandelijke handicap die graag onder de mensen komt. Sinds hij niet meer werkt heeft hij meer vrije tijd. Daarom schakelde hij onze vrijetijdsdienst in. Na een vlotte kennismaking en wat opzoekwerk trokken we met Jos naar Okra, een organisatie voor gepensioneerden. Een van hun activiteiten is petanquen. Jos werd vriendelijk ontvangen en besloot onmiddellijk deel te nemen. Met wat tips van de ‘petanque-specialisten’ was hij er snel mee vertrouwd. Jos werd lid van Okra en is nu ook regelmatig te zien op andere activiteiten. Je vindt een KVG-vrijetijdswerker in elk provinciaal secretariaat. De adressen vind je op p. 23 van deze Handiscoop.

juli 2013

In de rubriek ‘Jonge helden’ kan je volgen hoe afwisselend Kwinten en Paul hun grenzen verleggen. Veluwe is een heel mooi en groot natuurpark. Het was de eerste keer dat we met de hele familie op vakantie waren. Nu al de dieren mee konden hebben we mama kunnen overtuigen om ook mee te gaan. Ze is altijd bang dat er iets gebeurt als ze niet thuis is. Vorige week zijn we weer eens gaan jagen. Mijn hond luistert nu perfect naar mij en hij heeft deze keer ook al meer geapporteerd. Nu Tess heel vaak bij ons is, oefenen we dat veel meer. We hadden prachtig weer. Laslo, de vriend van Bert en Ellen, was toevallig in België en hij is ook meegegaan. Ik vind de sfeer altijd zo geweldig op zo’n dag. We maken grappen, houden elkaar een beetje voor de gek en eten ’s avonds met z’n allen gezellig. En natuurlijk thuis nog eens sterke verhalen vertellen aan de dames.

Jullie weten dat ik door de selectie geraakt ben voor de Europese kampioenschappen atletiek. In oktober hadden we daarvoor een trainingsdag in Diksmuide. Wij zijn daar ’s morgens vroeg naartoe gereden, maar het regende er zo verschrikkelijk dat ze de training hebben moeten stopzetten. We hebben er nu ook al een trainingsweekje opzitten. Echt supertof. Je ontmoet daar een hoop mensen en we hebben een super team voor de 4 X 100m gevormd. Het leuke is dat dit team bestaat uit leden van verschillende clubs. We zijn nu een Belgisch team en dat voel je ook. Ik ben na die week extra gemotiveerd. Oh ja, nog wat leuks. Om mee te mogen doen moet iedereen zelf sponsors zoeken. Nu had ik ook aan het Imeldaziekenhuis waar ik werk gevraagd om mij te sponsoren. Vorige week moest ik samen met Jurgen (mijn ploegbaas) bij Magda en Kathleen komen. Magda is hoofd van de personeelsdienst. Ik wist dat ze wilde spreken over de sponsoring dus was ik wel een beetje zenuwachtig. Ik vroeg nog aan Jurgen hoeveel ik kon vragen als sponsorgeld. Jurgen zei me dat ze zelf een voorstel moesten doen. Na even gesproken te hebben over mijn club en trainingen zeiden ze dat ze mijn hoofdsponsor wilden zijn voor 500 euro. En dat ze ook in het voorjaar een ijskar bij de hoofdingang gaan zetten en dan mag ik mee ijs verkopen. Deze opbrengst gaat dan helemaal naar de club. En dan willen ze mij ook nog interviewen voor het maandblad van Imelda. Jongens, ik stond met mijn mond vol tanden. Ik had me nog nooit zo gewaardeerd gevoeld. Vandaag kreeg ik zelfs een brief van Magda en de directeur waar alles nog eens in stond.

Ik stond met mijn mond vol tanden. Ik had me nog nooit zo gewaardeerd gevoeld. In oktober hadden we met Onze Nieuwe Toekomst een ontmoetingsdag in Ravenstein in Gent. Ik was ’s morgens al met de trein vertrokken omdat ik moest helpen. We moesten in groepjes over dingen praten en dat opschrijven op een groot papier. Onze groep moest praten over ondersteuning. Wat is dat, hoe wil je dat, hoe kan je je stem laten horen. We zitten dan in groepjes met mensen met en zonder beperking en daar leert iedereen van. Ik vind zulke bijeenkomsten heel interessant. Johan en mama vonden het ook heel goed. Alleen jammer dat er geen tijd was om achteraf te zien wat andere groepen opgeschreven hadden. Ik voel me heel erg thuis in die groep.

We zijn in het weekend van 1 november met het hele gezin, Bert en Filip, naar de Veluwe geweest. De paarden en honden waren ook mee. Papa had een appartementje bij een manege gehuurd. Van ons appartement konden we zo naar de stallen lopen. Het was echt heel gezellig. De eerste dag hebben we veel gefietst, misschien kan ik beter zeggen een cross gedaan. Heuvel op, heuvel af, modder, harde ondergrond, zachte ondergrond, … maar het was supertof. Ellen en Marieke waren op pad met de paarden en ’s middags was mama ook op het paard gekropen. Wij hebben toen nog een gezellige wandeling gemaakt. De honden konden zich eens goed uitleven en Tess, de pup van Marieke, vond het ook fantastisch. ’s Avonds hebben we Risk gespeeld. Bert en ik waren een team. Dat is een supertof spel, maar alleen zou ik het nog niet kunnen. De

December 2013

Donderdag begint er weer een nieuwe kookcursus van VIBEG. Ik heb er enorm veel zin in. Dit keer is het thema: feestelijke hapjes. Ik heb al met mijn vader afgesproken dat ik dit jaar de kersthapjes verzorg. Beste vrienden ik hoop dat jullie allemaal mogen genieten van gezellige feestdagen. Ik wens jullie het beste voor 2014 en tot in het nieuwe jaar. Paul

De rekening REKENING: Al elf jaar lang: - voor al het eten dat je kreeg: 0 euro - voor de verzorging toen je ziek was: 0 euro - voor de hulp bij het huiswerk: 0 euro - voor het wassen van je kleren: 0 euro - voor de troost als je verdrietig was: 0 euro

Een jongen moest steeds maar karweitjes opknappen thuis. Op een dag dacht hij: „Ik schrijf een rekening voor mijn moeder”. REKENING: - Voor het halen van een brood: … - Om brieven naar de post te brengen: … - Voor andere boodschappen: … - Voor hulp bij het afwassen: …

De jongen werd stil toen hij de rekening las. Hij gaf het geld stilletjes aan zijn moeder terug.

Achter elke regel schreef hij de som geld die hij ervoor wilde hebben. Toen legde hij die rekening op tafel naast het bord van zijn moeder. Zijn moeder zei niets. ’s Avonds vond de jongen het geld bij zijn bord. Maar naast het geld had zijn moeder er ook een rekening bij gelegd:

Uit: ‘Een parel voor elke dag. 366 verhalen om bij stil te staan.’ Deze tekst werd opgenomen in de bundel ‘Inspiratie voor inspiratie’- najaar 2013 die in het teken van ‘Gezin’ staat. Geïnteresseerden kunnen zich gratis abonneren op deze halfjaarlijkse tekstenbundel via een mailtje naar vorming@kvg.be of een telefoontje naar 03 216 29 90. Vermeld er bij of je de teksten via e-mail of op papier wenst.

KVG Algemeen Secretariaat Gezin en Handicap A. Goemaerelei 66 2018 Antwerpen tel. 03 216 29 90 fax 03 248 14 42 post@kvg.be KVG Antwerpen/Mechelen Stenenbrug 96 2140 Borgerhout, tel. 03 235 85 57 fax 03 272 58 89 antwerpen@kvg.be KVG Oost-Vlaanderen Oud-Strijderslaan 1 9000 Gent tel. 09 227 34 41 oost-vlaanderen@kvg.be Project Vrije tijd gsm 0497 60 19 57 KVG West-Vlaanderen Ardooisesteenweg 73 8800 Roeselare tel. 051 24 88 06 fax 051 20 51 89 west-vlaanderen@kvg.be

KVG Limburg Rederijkersstraat 53 3500 Hasselt tel. 011 23 22 05 fax 011 23 37 16 limburg@kvg.be

Hier vind je de gegevens van het algemeen KVG-secretariaat en van de regionale secretariaten. Op elk van die secretariaten zijn medewerkers van KVG-diensten beschikbaar.

Ook-er-bij Schoolstraat 40 3500 Runkst-Hasselt tel.  011 28 57 40 011 28 57 43 ookerbij@busmail.net KVG Vlaams-Brabant/ Brussel Tiensesteenweg 63 3010 Kessel-Lo tel. 016 23 51 61 fax 016 23 51 67 vlaams-brabant@kvg.be ’t Mankement Noorderlaan 4 1731 Zellik ’t Mankement, tel. 02 466 77 82 Intro, tel. 02 465 67 00 Project Vrije Tijd tel. 016 23 51 61 vrijetijd.vlaams-brabant@kvg.be Snoezelruimte: 02 466 77 82

KVG Regio Turnhout Korte Begijnenstraat 18 2300 Turnhout tel. 014 40 33 60 fax 014 40 33 65 turnhout@kvg.be Vrijetijdswerking SVGK tel. 014 40 33 61 svgk@acw.be Vibeg Tiensesteenweg 63 3010 Kessel-Lo, tel. 016 23 51 21 fax 016 23 09 93 info@vibeg.be JKVG Van Vaerenberghstraat 6 2600 Berchem, tel. 03 609 54 40 fax 03 609 54 41 info@hannibalvakanties.be Volg ons op Twitter en Facebook: www.kvg.be (klik rechtsonder)

December 2013

"«i Ê Ê «Ê > ` V>«

Tot uw dienst