Johan Van Geluwe - The Museum of Museums 2009 by LIGHTMACHINE agency

MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MU M OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM O SEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM

MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MU M OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM O SEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM JOHAN OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 VAN GELUWE THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS BE-PART 2009 – THE MUSEUM OF , WAREGEM BEMUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS Schöner 2009 –Wohnen THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM II MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MU UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUM van de Conservator 09 – THE MUSEUM Kabinet OF MUSEUMS 2009 –V THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH * Richard Foncke Gallery, Gent BE ( 1986 ) EUM OF MUSEUMS *2009 – THE MUSEUM OF) MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM Vleeshal, Middelburg NL ( 1986 MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OFMuseum, MUSEUMS 2009 – )THE MUSEUM OF MU * Karl Ernst Osthaus Hagen DE ( 1991 UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 MUSEUM OF MUSEUM * Museum Dhondt-Dhaenens, Deurle – BETHE ( 2000 ) 09 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH Museum Shop EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 Situtopias II THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH Karl Ernst Osthaus Museum,OF Hagen DE ( 2002 ) 2009 – THE MUSEUM EUM OF MUSEUMS *2009 – THE MUSEUM MUSEUMS MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 MOM Videos & Projecties THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSE 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 200 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – TH EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM

THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009

menige postbode staat Van Geluwes internationale briefwisseling met de sprekende omslagen

Met de tentoonstelling ‘The Museum of

in het geheugen gegrift. De onafgebroken

Museums 2009’ in Be-Part speelt Waregemnaar

stroom brieven met ver verwijderde geestesge-

Johan Van Geluwe als het ware een thuismatch.

noten, waaronder een groot deel van achter het

Dat biedt de gelegenheid om de band tussen

IJzeren Gordijn, maakte Johan Van Geluwe

zijn werk en de regionale cultuur te onderstre-

van in de jaren zeventig tot een vast onderdeel

pen. Maar is de kunstenaar met zijn gedachten

van zijn ( kunst )praktijk. De tentakels van zijn

alleen maar thuis in Waregem ? Wie zijn huis

kunstinstituten strekten zich in globale richting

binnenstapt, stelt meteen vast dat hij in een

uit, lang voordat er van open grenzen en elek-

andere, imaginaire wereld verzeilt. Stapels

tronische communicatie sprake was.

brieven en een allegaartje van voorwerpen

Die grensoverschrijdende ambitie leidde

wekken bij de bezoeker de indruk dat hij zich

niet tot veronachtzaming van de plaatselijke

in het magazijn van een barstensvol museum

cultuur. Integendeel, de wederzijdse beïnvloe-

begeeft. Vlaamse volksmensen decoreren hun

ding van globaal en lokaal is een permanent

interieur met een hoop sentimentele prullaria,

gegeven. Naast het bespelen van de geografi-

Johan Van Geluwe daarentegen verzamelt ze

sche grenzen schuift de kunstenaar ook met de

systematisch in kartonnen dozen voor museaal

tijdgrenzen. Hij haalt waardevolle cultuurrelic-

hergebruik.

ten van onder het stof en plaatst ze tegenover de

Voordat we het goed en wel doorheb-

actualiteit van vandaag en morgen. Zijn werk

ben, bevinden we ons in het hoofdkwartier

is een synthese van kritische omgang met het

van het Museum of Museums ( MOM ), van

heden en een hertaling van beproefde cultuur-

de Art Recycling Terminal ( ART ), van het

symboliek. Ten slotte tast Johan Van Geluwe

World Architecture Museum ( WAM ), van de

de vaste grenzen tussen volkskunst, kitsch en

Multinational Art Office ( MAO ) en van de

avant-gardekunst aan.

Stichting Johan Van Geluwe. Allemaal instel-

Met zijn permanente grensoverschrijdin-

lingen die ARTchitect Johan Van Geluwe vanaf

gen brengt hij de culturele grenswachters het

de jaren zeventig grotendeels zelf in het leven

hoofd op hol. Zijn vermenging van geografie,

riep en die na verloop van tijd zo natuurlijk

tijden en cultuurlagen heeft veel gemeen met

leken dat iemand ze wel ooit moest uitgevonden

grensmanoeuvres. Het zijn ondefinieerbare be-

hebben.

wegingen in de onbewaakte grenszones, waarbij

Van meet af aan straalden ze een globale

de grenswachters niet meer weten tot welk

ambitie uit. Het waren virtuele scheppingen

territorium de kunstenaar eigenlijk behoort en

avant la lettre, die als begrip wereldwijd ingang

wat hij van zins is. Zolang er in strikt culturele

vonden in de geest van mensen en vooruitblik-

scheidingslijnen wordt gedacht, zal het werk

ten op wat komen zou. Maar bij gelegenheid

van Johan Van Geluwe voor velen ongrijpbaar

blijkt die virtualiteit je reinste werkelijkheid. Bij

en onvatbaar blijven.

De artistieke ontwikkeling van ‘The

activiteit van verzamelen, documenteren en

Museum of Museums’ is niet afhankelijk van

communiceren via het MOM behoort daar

de goodwill van kunstinstituten. Los van zijn

eveneens toe. Verder put de kunstenaar uit een

tentoonstellingsactiviteit maakt de kunstenaar

brede waaier van specifieke thema’s, die spora-

immers al decennialang gebruik van mail art,

disch opduiken en tijdelijk naar de achtergrond

grafiekuitgaven, interventies in de publieke en

verdwijnen. In functie daarvan zullen objecten

semipublieke ruimte, de oprichting van eigen

soms voor kortere of langere tijd inslapen. De

kunstinstituten en het koortsachtig verzamelen

verzamelingen waaruit de kunstenaar put,

van allerhande publicaties en voorwerpen.

zijn immers veel uitgebreider dan wat wordt

Paradoxaal genoeg bestaan er geen

uitgestald. Dat biedt het voordeel dat de kun-

kant-en-klare tentoonstellingen van Johan Van

stenaar flexibel kan inspelen op wisselende

Geluwe. De grote principes, de logo’s en de

tentoonstellingscontexten.

objecten zijn in het MOM overvloedig aanwezig, maar het concept van een tentoonstelling

Het begrip recycleren duidt niet enkel

krijgt pas vorm met de uitnodiging door een

op hergebruik, maar ook op herkomst. Johan

kunstinstituut. De kunstenaar ontrolt dan de

Van Geluwe selecteert beeldelementen uit

rode draad van het MOM doorheen de lokale

uiteenlopende domeinen en herdoopt ze tot

context. Vooral de architectuur en sociologi-

kunstwerken. Vele komen uit de volkscultuur,

sche achtergrond van de tentoonstellingslocatie

de wooninrichting, het kunstinstituut, de

spelen mee, alsook de regionale geschiedenis.

merchandising, enzovoort. Ze maken deel uit

Globale regels hebben maar zin als ze worden

van de dagelijkse leefomgeving. Soms zijn het

geïntegreerd in concrete plekken. Vanuit de

statussymbolen van culturele macht. Of deze

studie van de omgevingselementen bedenkt de

verzamelstukken nu functionele of decoratieve

kunstenaar zijn werk, dat de vorm aanneemt

betekenis hebben, telkens drukken ze door hun

van een installatie in situ, die niet zomaar valt

aanwezigheid een culturele waardeschaal uit

over te plaatsen naar een andere omgeving.

en een sentimentele connotatie die verder

Anderzijds is er het principe van de Art

reikt dan hun praktische gebruikswaarde. Ze

Recycling Terminal, waardoor gebruikte items

zijn alom verspreid in de maatschappij en als

en zelfs hele installatieonderdelen in andere ten-

dusdanig herkenbaar voor de bevolking van de

toonstellingen een nieuwe bestemming kunnen

tentoonstellingsplek en ver daarbuiten.

krijgen. Hierbij veranderen de betekenissen

In de ogen van zowel volksmensen als

nooit compleet, wel worden er voorwerpen

het kunstpubliek zijn deze verzamelstukken an

toegevoegd. De idee van recyclage heeft ook

sich ( en terecht ) geen volwaardige kunst. Toch

betrekking op de thema’s. Er zijn de algemene

vullen ze als derivaten een belangrijke leemte

thema’s die om het even welke tentoonstelling

op in de maatschappij, anders zouden ze niet zo

omsluiten. Het spel met de culturele grenzen

intens worden gekoesterd. Johan Van Geluwe

maakt daar deel van uit. De permanente

brengt ze samen binnen een concept en een

context. Daardoor veranderen de geselecteerde

ovaalvormige logo van het MOM de bezoeker

voorwerpen van betekenis: ze worden van

een signaal van wat hem binnen te wachten

kitsch tot kunst verheven binnen het kader van

staat. De eerste kamer heet ‘Schöner Wohnen

zijn werk. Ook dat is een vorm van recycleren.

II’ – een knipoog naar een vroegere tentoon-

Door middel van de afgeleide producten kan

stelling ‘Schöner Wohnen I’ – en gunt de

bij

bezoeker een blik in het interieur van een

beroemde kunstwerken en plechtstatige cul-

verzamelaar. We krijgen een synthese van alle

tuursymbolen die anders onbereikbaar zouden

vormen van kunst en kitsch uit de tentoonstel-

zijn. Meteen draagt elke installatie meerdere

ling. Er is de jacht van gegoede burgers op

culturele lagen in zich, wat hun interpretatie zo

exclusieve statussymbolen. Een replica van de

complex en omstreden maakt.

Rietveld-stoel biedt zo weinig zitcomfort dat

kunstenaar

kanttekeningen

maken

een Warhol-kussen soelaas moet bieden. Het Langs in

Be-Part

het

tentoonstellingsparcours

becommentarieert

Johan

meubel is eigenlijk veeleer een sculptuur. Dat

Van

het allemaal veel geld mag kosten, bewijzen

Geluwe de hele kunstwereld: de verzamelaar,

de dollartekens ( waar de kunstenaar ironisch

het museum, de kunsthandel, het volkse

euro’s aan toevoegt ) op het Warhol-tapijt. Op

kunstbegrip. Tegelijk levert hij een tweestrijd

die voedingsbodem tiert de decoratieve kitsch

met de architectuur van de tentoonstellings-

van de middenklasse welig: een lamphouder,

ruimtes. Het West-Vlaamse kunstencentrum

een elektrische open haard, een reeks nep-

Be-Part nam het gebouwencomplex over van

boombladeren. Een houtsnijwerk evoceert de

de voormalige privégalerie Art Box. Weinigen

befaamde Waregemse paardenwedrennen. We

zullen de ruimtes als harmonisch en functio-

dalen af tot de opsmuk van de volksklasse:

neel omschrijven, al leveren de uitgenodigde

plastic bloemen op een zuil met een idyllische

kunstenaars samen met de staf van Be-Part

behangscène en de onvermijdelijke sanseveria’s

ernstige inspanningen om de gegeven situatie

op de vensterbank. Het televisietoestel reflec-

optimaal te benutten. Meer dan één kunstenaar

teert het hele tafereel. Elk interieur verraadt de

probeert de architectuur weg te abstraheren.

culturele smaak van zijn bezitter; Van Geluwes

Johan Van Geluwe gaat bewust de confron-

werk houdt ons een spiegel voor.

tatie met de ruimtes aan, de gebreken van de

De zuivere creativiteit is hier ironisch

architectuur zet hij naar zijn hand. Dat doet

genoeg vertegenwoordigd door twee bijdragen

hij door toe te voegen, te accentueren of te

waarmee niet valt te pronken: een abstract

verbergen. Een extern lichaam ent zich op de

schilderij van Robert Clique en Van Geluwes

aanwezige structuur. Van Geluwes gebruike-

prentenreeks ‘Hofjes van Eden’. In de jaren

lijke kunstkritiek wordt hier verrijkt met een

zeventig fotografeerde de kunstenaar systema-

architectuurkritiek.

tisch de fantasierijke bouwsels van volksfiguren die met noeste arbeid hun creativiteitsdrang

Boven

straatingang

geeft

het

vorm gaven. We mogen de Hofjes niet al te zeer

identificeren met de buitenissige bezigheid van

komen niet overeen met de beoogde afstanden

zonderlingen. Ze staan symbool voor mensen

in de ruimte. Bovendien zien we overal de

die zelf creatief zijn in plaats van voor veel geld

gaten voor de vasthechting van de afstandhou-

andermans kitsch in huis te halen. De grenzen

ders van de verloren bekisting. Er kan zeker

van de culturele stratificatie kunnen echter

harmonisch gebouwd worden met onbepleis-

nooit strak worden getrokken, want ook het

terde DIN als daar vooraf mee rekening wordt

aankopen van kitscherige spullen kan beladen

gehouden. Daartegenover stelt Johan Van

zijn met creatieve gevoelens en gedachten,

Geluwe de TATAMI-norm van 0,90 m hoog

zoals we verder in de tentoonstelling zien. Wat

x 1,80 m breed. Dat is de maat van Japanse

sommigen maken, zullen anderen verzamelen.

interieurs, ingedeeld volgens de ruimte die één man nodig heeft om zich uit te strekken.

Op meesterlijke wijze weet Johan Van

Een Japanse ruimte wordt in een aantal

Geluwe de bezoeker doorheen de modules

tatami uitgedrukt en met de overeenkomstige

van zijn installatie te loodsen zonder dat de

tatamitapijten bedekt. De kunstenaar maakt

architectonische onvolkomenheden zijn verhaal

op twee plaatsen gebruik van de halve tatami

geweld aandoen. In de eerste ruimte werken

( 0,90 m ). Het afscheidende betonblok ( 2,70

de groene wand en het roodachtige tapijt al

m hoog – dat is driemaal 0,90 m – bij 1,80 m

complementair.

wordt

breed ) is gegoten volgens de tataminorm. De

voortgezet wanneer hij de rode loper ontrolt in

kunstenaar verlevendigt een van de betonmu-

de richting van het biljartgroene bureau van de

ren door er zijn monochromen ‘United Colors

conservator. Onderweg maakt hij van de biblio-

of Museums’ op te hangen, opnieuw volgens

theek gebruik om een reeks van zijn catalogi

de halve tatami ( 0,90 m x 0,90 m ) met twee

voor te stellen, alsook een artistiek statement te

prenten per betonblok van de DIN-maat. In

maken door middel van portretfoto’s van een

de vloer achteraan zitten kijkgaten die alleen

van zijn performances: ‘Horen, zien en roepen’

aarde en gras laten zien. De kunstenaar cor-

én ‘Horen, zien en zwijgen’. Van Goghs plastic

rigeert de nogal absurde doorkijk door er gele

zonnebloemen kondigen al de museumshop

lampen in aan te brengen. Het verduisterde

aan. Een groot betonblok met het MOM-logo

kabinet vermindert de impact van de architec-

blokkeert het verdere perspectief vanuit het

tuur, terwijl enkele spots de aandacht verleggen

gangpad op het kabinet van de conservator,

naar onder meer de discobal. Verder maakt hij

waar de kunstenaar een kritische dialoog

dankbaar gebruik van een metalen zuil om er

aangaat met de aanwezige architectuur.

zijn reflecterende bekers – de trofeeën van de

Die

kleurendialoog

De architect maakte indertijd gebruik

curator – rond te plaatsen.

van gegoten betonblokken van 1,25 m hoog x 2,50 m breed, gestandaardiseerd naar de

Het bureau van de conservator was

DIN-norm ( Deutsche Industrie Norm ) voor

eerder al in verschillende varianten te zien bij

bekistingsplaten.

Richard Foncke Gallery te Gent, het Karl Ernst

gekozen

betonmaten

Osthaus Museum te Hagen ( D ) – waar het tot

Przyjemski zouden erop kunnen wijzen dat hier

de permanente verzameling behoort – en het

theater wordt opgevoerd van een hoog burlesk

Museum Dhondt-Dhaenens te Deurle. Johan

gehalte. Uit de hele opstelling blijkt dat kunst-

Van Geluwe neemt zelf de positie in van globale

instituten bij gelegenheid evenzeer voor kitsch

conservator van het MOM. Vanuit die fictieve

vallen als huisvaders en souvenirwinkels. We

functie wijst hij de museumdirecteurs fijntjes

spreken hier van academische kitsch.

op hun verantwoordelijkheid. Naar het publiek toe relativeert Johan Van Geluwe de verheven

In tegenstelling tot de afstandelijke

status die ze zich soms binnen de kunstwereld

wereld van de conservator gooit de museum-

aanmeten of toebedeeld krijgen. De uitgestalde

shop de deuren wijd open voor de populaire

objecten brengen een hommage aan de noeste

smaak. In vorige eeuwen waren privéhande-

vakman en intellectueel die de conservator is,

laars actief op de secundaire kunstmarkt van

terwijl ze tegelijk de hele plechtstatige vertoning

afgietsels, kopieën, prenten ( zestiende tot acht-

ironiseren en tot normale menselijke proporties

tiende eeuw ) en ingelijste foto’s ( negentiende

terugbrengen.

en eerste helft twintigste eeuw, met uitlopers tot

Een ontvangstcomité van palmbomen

vandaag ). Dankzij een actieve merchandising

staat voor artificiële voornaamheid. Verrekijker

slagen musea er tegenwoordig in een deel van

en achteruitkijkspiegel beklemtonen de zie-

de koek af te snoepen van de traditionele souve-

nersgave en het geheugen van de conservator,

nirwinkels. Terwijl kunstgaleries de exclusieve

hoewel blijkt dat de map die hij merkt als

topstukken verhandelen, laaft de gewone man

‘Gezien’ bestaat uit brailleschrift. Anderzijds

zich aan de verkitschte derivaten.

leggen de wereldbol, kaart, vliegtuig en reistas

Opnieuw regisseert Johan Van Geluwe

een ambitie bloot om de hele wereld in het

de bestaande architectuur, want het oog van de

oog te houden. Een financieel dagblad en

klant wil verwend worden. Een toile-cirée met

chocolade-munten illustreren de haast onver-

een natuurvoorstelling schermt een storende

mijdelijke binding met de financiële wereld.

reling af. Aan de wanden prijken ingelijste

Het stilleven, de hygrometer en het ouderwetse

replica’s van kunstwerken, overwegend van de

gehalte van de objecten suggereren dat de ware

oude stempel. In de vitrinekast in het midden

vitaliteit zich heeft teruggetrokken. Met de

vermengt oud zich met nieuw, maar de basis-

talrijke stempels lijkt de bureaucratie nooit ver

principes van de verkitsching blijven nog steeds

weg. Een serie archiefdozen van The Museum

dezelfde. De bedenkers van kitsch kiezen voor

of Museums aan de muur onderstreept zowel

hapklare beelden. De aandacht verschuift van

de verzamelactiviteit van Johan Van Geluwe

de mentale betekenis naar het vereenvoudigde

als de bewaaropdracht van elke conservator.

onderwerp, dat wordt overgoten met een senti-

De discobol, de Magrittiaanse bolhoed en pijp,

mentele saus. Van het technische meesterschap

de Schwarze-Kunstsigaren en het ‘Museum

zoals de penseelvoering, de kleurintensiteit, de

of Hysterics’ van de Poolse kunstenaar Leszek

gelaagdheid in het beeld valt nauwelijks nog

een spoor te bekennen. Het moet allemaal

aura. Vooral op regionale vlooienmarkten tikt

ogenblikkelijk herkenbaar zijn en elk begin van

Johan Van Geluwe welsprekende specimens

een interpretatie ontwijken. De kitschfabrikan-

op de kop. De plek van aankoop waarborgt

ten hebben zich lichtjaren verwijderd van hun

dat zijn verzameling de Vlaamse huishoudens

modellen en er eigenlijk niets van begrepen.

reflecteert. Het leeuwendeel van de kitsch gaat

Hun ware talent is dat ze zich perfect inleven in

nochtans terug op internationale kunstwerken.

het verwachtingspatroon van de volkscultuur.

Van Geluwes inzet van kitsch reikt

Dat soort koopwaar vindt gretig zijn weg naar

verder dan het aanreiken van studiemateriaal.

huiskamers, gelagzalen en winkeletalages.

Hij voert een conceptuele demarche uit op de

Het is niet evident nieuwe kitschmodel-

kunstkitsch, waarbij meerdere betekenissen

len te lanceren die refereren aan kunstwerken.

tegelijk in werking treden. Zijn installaties

Meerdere

moeten

leggen visuele en thematische verbanden bloot

eroverheen gegaan zijn, ondersteund door een

waar we in de dagelijkse ervaring van kitsch

vloed van publicaties. Het massatoerisme, het

aan voorbijgaan. Een heel segment van de

onderwijs, de volksreligie en de media dragen

( sociale ) cultuurwereld die zelden of nooit in

er hun steentje toe bij. Sommige pogingen

hedendaagse kunst aan bod komt, geeft zich

tot kitschverspreiding geraken moeilijk van

bloot. De kunstenaar drijft het zelfs heel ver

de grond; dat is in de tentoonstelling te zien.

door letterlijk de decoratieve kitsch uit de

Ze blijven beperkt tot een regio, een enkele

huiskamers in de musea te brengen. Er ontstaat

generatie of een bevolkingslaag. Als een model

zowaar nog enig begrip voor de sentimenten die

wél aanslaat, gaat het een eigen leven leiden. De

erachter schuilen. Ontelbare mensen koesteren

populaire afgeleiden overvleugelen het origineel

menselijke warmte doorheen hun decoratie. Ze

in verspreiding en maken het nog beroemder.

identificeren zich tot een volksgemeenschap

Meestal blijft het origineel het bekendst, omdat

en tot een middelmatig cultuurniveau dat zich

de kitschversies onderling nogal afwijkende

zowel afzet tegen de ongelikte cultuurbar-

interpretaties geven, in sterk uiteenlopende

baar als tegen de hautaine estheet. De brede

materialen en formaten. Voordat de fotografie

waaier aan kitsch laat zien dat er binnen het

ingang vond, speelden kopieën een grote rol in

genre ruimte is voor smaken en nuances. Er

de popularisering. Een artistieke kopie probeert

kan uitgepakt worden met cultuurreizen en

het model zo goed mogelijk weer te geven,

boekenwijsheid. Het heeft ook met gewoontes

terwijl kitsch zich meer richt op de ontvanger

te maken die soms ver terug reiken in de tijd.

dan op de geest van de kunstenaar.

Religie en opvoeding vervulden daarbij een

generaties

bekendheid

belangrijke rol. Op geïsoleerde kitsch kijken kunstzin-

Er is ook zogenaamde creatieve inbreng

nige mensen minachtend neer. Een systemati-

van de makers, want voordat de industriële

sche verzameling die op een doordachte manier

merchandising de zaak overnam, gaven allerlei

wordt gepresenteerd, verwerft een heel ander

zondagsschilders hun interpretatie ten beste,

wat voer voor psychologen biedt. Het zijn

sociale ladder.

staaltjes van volkscultuur, waarbij de verge-

Ook in dit geval staat de kitsch de

lijking met de Hofjes van Eden zich opdringt.

intellectuele emancipatie in de weg. De hele

Deze laatste getuigen van het creatieve elan

santenboetiek bevestigt de mentale afsluiting

van individuen die volgens hun eigen regels

van hele volksgroepen. Voorbij bepaalde ge-

iets nieuws scheppen. Ze zitten volledig

zichtseinders mag er niet gekeken of gedacht

ingebed in de volkscultuur en hebben dan ook

worden, of je behoort niet meer tot deze of

weinig met kitsch te maken. De positie van

gene gemeenschap. Wat is er in die optiek ef-

de Hofjesbouwers is oneindig creatiever dan

ficiënter dan kitsch om de iconen van de hogere

het klakkeloos nabootsen van kunst door de

cultuur te neutraliseren tot een schaapachtige

kitschproducenten. Vaak zijn het handenarbei-

voorstelling ? We kennen al die meesterwerken,

ders die onderdrukte artistieke impulsen uit

ze hangen aan onze muren, er kunnen er nau-

hun jeugd de vrije loop laten. Ze volgen hun

welijks nog betere gemaakt worden, dus hoeven

eigen fantasie, terwijl de kitschschilders zich

we ons al die andere kunst niet aan te trekken.

spiegelen aan een hogere kunst die ze niet eens

Juist

thema’s

die

maatschappelijke

begrijpen. Paradoxaal genoeg is de decoratieve

zekerheid bieden, vinden ingang op de kitsch-

kitsch ruimer verspreid geraakt onder het volk

markt: de oorspronkelijke werken werden door

dan de typische volkskunst.

de religie, de vorsten en de academie erkend; enkele

hedendaagse

aanvullingen

krijgen

Behalve begrip ontlokken Van Geluwes

ditmaal erkenning van de media en de kunst-

verzamelingen ook kritische kanttekeningen

markt. Er wordt vaak gezegd dat kitsch de

bij het kitschfenomeen. Waarom getroosten

kunst zou populariseren en de mensen dichter

mensen zich zoveel moeite en geld voor flauwe

bij de kunst zou brengen. Kitsch ontdoet de

afkooksels van onbegrepen kunst ? Zouden

kunst echter van al haar essenties, zodat er

ze zich niet beter op hun eigen creativiteit

enkel nog een bidprentje, een bierviltje of een

toeleggen in plaats van op het cultiveren van

T-shirt van overblijft. De inhoud van kunst

hersenschimmen ? De

biedt

wordt geneutraliseerd en ondergeschikt aan de

voldoende grondstof om levenservaringen in

cultuursociologische normen van de ontvangers.

beelden om te zetten. Wat komen de epigonen

Johan Van Geluwe draait het hele proces van

van grote kunst doen in hun woonkamers ?

verkitsching om door er opnieuw kunst van te

Vormt dat geen overgave aan de heersende

maken. Elk kitschproduct krijgt op die manier

cultuur ? Hoeven mensen niet veeleer te streven

opnieuw een conceptuele werking, waarvan het

naar sociale en politieke veranderingen dan

aanvankelijk werd ontdaan.

volkscultuur

weg te dromen bij de iconen van de macht, of beter gezegd de flauwe afkooksels ervan ? Of

Hoe kunnen we onze dierbare rei-

als ze zich al niet als klasse emanciperen, dan

sherinneringen koesteren zonder een torentje

kunnen individuen toch opklimmen op de

van Pisa, Eiffel of het Vrijheidsbeeld thuis

in de vitrinekast te zetten ? In de zaal van de

Is A Joy For Ever’. Het staat symbool voor de

‘Situtopias’ liet Johan Van Geluwe de wanden

hele relatie van Johan Van Geluwe tot kunst,

azuurblauw schilderen en als contrast een tapijt

kitsch en creativiteit. Kitsch doet zich voor

van kunstgras aanbrengen. Samen met de afge-

onder verschillende vormen, van academische

stempelde reuzenfoto van een tropisch eiland

epigonen over huiskitsch tot commerciële

roepen ze vakantieparadijzen voor de geest.

derivaten. Kitsch ontstaat wanneer de artistieke

Ditmaal eigent de kunstenaar zich via replica’s

creativiteit haar centrale plek moet afstaan aan

en ingelijste foto’s een verzameling topmonu-

de randfenomenen van de kunst: het snobisme,

menten toe. Naast de klassieke architectonische

het

dooddoeners maken er ook iconische stand-

commercie, de macht. Op termijn heeft het

beelden en mythische stadsgezichten deel van

vaak een boemerangeffect, omdat kitsch een

uit. Het zijn zwaar symbolische plekken. Ze

diepere kunstbetekenis mankeert en door de

torsen een stuk van de grote geschiedenis,

tijd wordt ingehaald.

waarvan ze de utopische concepten tentoonspreiden in de publieke ruimte.

sentiment,

het

sociale

gebeuren,

Anderzijds weet Johan Van Geluwe de kitsch ook ergens te waarderen. Al is de kunst-

Wellicht ideaal in ruimtelijk en architec-

betekenis ervan verwaarloosbaar, kitsch heeft

tonisch opzicht, maar niet gespeend van ideo-

een belangrijke cultuursociologische betekenis.

logische connotaties. We staan oog in oog met

Via een activiteit van selectief verzamelen en

versteende machtsutopieën die proberen greep

uitstallen kunnen kitschobjecten opnieuw tot

te krijgen op verleden en toekomst. Tevens zijn

voorwerp van kunst worden. Tal van mensen

het pleisterplekken waar opgepepte reizigers

ondergaan tegen beter weten in de invloed van

samentroepen. Door de hele atmosfeer errond

kitsch. Dat belet niet dat er her en der creatieve

verliezen de plekken iets van hun zwaarte en

impulsen ontstaan die van de kitsch afwijken

verkneuteren ze tot een huiskamerplaatje of een

maar deze wel op een persoonlijke manier

souvenir. Net als kunstwerken geraken monu-

integreren in hun werk. De ‘Hofjes van Eden’

menten bedolven onder hun toeristische status.

vormen daarvan een stimulerend voorbeeld.

Wereldreizen verworden tot een rituele etappe

Hogere en lagere cultuur, technische kunde en

langs een aantal obligate plekken waar mensen

persoonlijke fantasie vermengen er zich tot een

in een gemeenschappelijke gemoedsstemming

wondere wereld. Het zou de creativiteit onrecht

verzamelen. Zulke rituelen compenseren de

aandoen om dit soort volkskunst als kitsch te

culturele verschraling. De miniatuurmodellen

bestempelen. Integendeel, de kunst zou in haar

houden de herinnering eraan levendig.

streven naar contact met het dagelijks leven en politieke impact haar voordeel kunnen doen

‘A Junk Of Art Is A Joy For Never’ staat er te lezen op het spandoek in het conservato-

met het intelligent integreren van elementen van volkscultuur.

renbureau, daarbij het beroemde adagium van John Keats parafraserend: ‘A Thing Of Beauty

Filip Luyckx

HE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE EUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUS UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS The Museum Museums 2009 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T THE MUSEUM OFofMUSEUMS Be-Part, Waregem BE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M EUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEU 009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 20 Deze publicatie uitgegeven in opdracht vanTHE de deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen, THE MUSEUM OF werd MUSEUMS 2009 – MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T samengesteld uit Paul Breyne, provinciegouverneur-voorzitter, Dirk De fauw, Patrick Van Gheluwe, Marleen TitecaMUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS Decraene, Gunter Pertry, Bart Naeyaert en Guido Decorte, gedeputeerden-leden en Hilaire Ost, provinciegriffier. OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M Be-Part, Platform voor actuele kunst EUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEU Coördinator / artistiek leider : Patrick Ronse 009 – THECommunicatiemedewerker MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 20 : Pieter Vansteenbrugge Workshops OF : kleinVerhaal, Dieter Debruyne THE MUSEUM MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T Museumwachters : Thierry Van Paemel, Mike Rasschaert MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS Onderhoudsassistente : Marijke Van De Velde Westerlaan 17, BE-8790 Waregem OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M Tel. : + 32 56 62 94 10 EUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEU Fax. : + 32 56 62 17 95 009 – THEbe-part@west-vlaanderen.be MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 20 www.be-part.be THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS Stichting Johan Van Geluwe Jan Bouckaertstraat 8, BE-8790 Waregem OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M Tel. : + 32 56 60 16 61 EUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEU 009 – THETentoonstelling MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 20 Curator : Robert Clicque THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T Video : Joke Decoopman MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE (*) MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS Sponsor : UNILIN, www.unilin-systems.com OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M Publicatie EUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEU Samenstelling en redactie : Patrick Ronse en Jan Mast : Mia Verstraete 009 – THEEindredactie MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 20 Tekst : Filip Luyckx THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T Ontwerp : Jan Mast, Lightmachine agency, Gent BE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – Vermeersch THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS Fotografie : Jan Kempenaers, Bruno Druk : Cassochrome, Waregem BE OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M Oplage : 500 UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS D/2009/0248/45 THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoMUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS matiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder schriftelijke van de uitgever. OF M OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF voorafgaande MUSEUMS 2009toestemming – THE MUSEUM UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS © 2009, 2010 de kunstenaar, de auteur, de fotografen THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – BE THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T © Be-Part, Platform voor actuele kunst, Waregem MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten na te volgen volgens de wettelijke bepalingen. DiegeOF MUSEUMS – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 THE MUSEUM OF M nen die menen 2009 nog rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog wenden tot het – Provinciebestuur. UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF M (*) UMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS UNILIN THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – T MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUSEUM OF MUSEUMS 2009 – THE MUS