18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:40 Pagina 18
Inkopers stellen steeds meer vragen over duurzaamheid [tekst] Laura Vening, in opdracht van Agentschap NL [foto’s] SEW-Eurodrive
Prijs is niet meer het enige waar inkopers van elektrische aandrijvingen op letten. Duurzaam inkopen is in opkomst. Vooral
S
teeds meer bedrijven nemen duurzaamheid op als onderdeel van hun bedrijfsstrategie. Elektrische aandrijvingen kunnen daar een grote bijdrage aan leveren. Ze nemen maar liefst 70 procent van
energiezuinigheid krijgt steeds meer aan-
Ook andere aspecten
dacht, maar ook zaken als arbeidsomstandig-
krijgen nu aandacht
heden en de gebruikte materialen gaan een rol spelen. Hoe spelen diverse partijen die betrokken zijn bij de aanschaf van elektromotoren daar op in?
18
www.AT-aandrijftechniek.nl
het elektriciteitsverbruik in de industrie voor hun rekening. Met efficiëntere motoren is het elektriciteitsverbruik met 20 tot 30 procent te verbeteren. Inkopers gaan daarom steeds meer op de energiezuinigheid letten bij de aanschaf van elektromotoren. Maar ook andere duurzaamheids-
aspecten beginnen hun belangstelling te krijgen. Wat is de ‘total cost of ownership’? Is bij de productie gebruikgemaakt van schaarse materialen? Waar is de elektromotor gefabriceerd, en onder welke omstandigheden?
Europese richtlijn Voor Elbert Visser is de groeiende aandacht voor duurzaamheid geen onbekend fenomeen. Als salesmanager aandrijf- en besturingsspecialist bij SEW-Eurodrive heeft hij er dagelijks mee te maken. Al gaat het dan vooral om het issue energiebesparing. “Wij leveren veel aan machinebouwers en rechtstreeks aan gebruikers oftewel de producerende bedrijven. Ma-
MEI 2012
AT AANDRIJFTECHNIEK
18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:40 Pagina 19
TECHNIEK Elektrisch
chinebouwers hebben nog moeite met duurzaamheid. Duurzame technieken maken de aanschafprijs van een machine duurder. Besparingen zijn pas op langere termijn te merken en daar heeft de machinebouwer geen voordeel van.” “Bij gebruikers merk ik wel een steeds grotere vraag naar duurzame oplossingen. Op de eerste plaats gebeurt dat door de nieuwe Europese richtlijn die vorig jaar is ingegaan, die bepaalt dat leveranciers elektromotoren moeten leveren die voldoen aan een bepaalde rendementsklasse, namelijk IE2. Op de tweede plaats zijn inkopers alert op duurzaamheid gezien de doelstellingen van hun onderneming, zoals CO2-reductie. Aandrijvingen kunnen daaraan flink bijdragen. Sommige bedrijven hebben afspraken gemaakt met de overheid over CO2-reductie, andere hebben hier zelf een programma voor opgesteld.”
Meedenken met inkopers Visser denkt graag mee over de aanschaf van duurzame oplossingen: zijn bedrijf wil immers meerwaarde leveren. Dat doet Visser onder meer door inkopers attent te maken op de duurzaamheidsaspecten die een rol spelen bij elektromotoren. Daar blijken velen nog niet van op de hoogte te zijn. “Wil je een duurzaam apparaat, dan moet je allereerst kijken naar het rendement: de IE-classificering. Dat moet momenteel natuurlijk IE2 zijn, maar op termijn wordt dat IE3 en IE4. Wij kunnen al motoren leveren die daaraan voldoen en dus nog energiezuiniger zijn. Ik adviseer meestal om voor zo’n motor te kiezen. Maar duurzaamheid gaat verder dan de motor. Achter de motor zitten componenten als een overbrenging en een lastwerktuig, bijvoorbeeld een transportband, waarvoor je ook energiebesparende maatregelen kunt treffen. Je kunt ook met een
CO2-Prestatieladder Bij duurzaam inkopen speelt de CO2Prestatieladder steeds vaker een rol. Dit instrument stimuleert bedrijven die deelnemen aan aanbestedingen tot CO2bewust handelen in de eigen bedrijfsvoering en bij de uitvoering van projecten. Het gaat daarbij met name om energiebesparing, het efficiënt gebruikmaken van materialen en het gebruik van duurzame energie. Dit instrument werd in eerste instantie ontwikkeld door ProRail voor aanbestedingen in de spoorsector. Meer informatie: www.co2-prestatieladder.nl.
MEI 2012
AT AANDRIJFTECHNIEK
frequentieregelaar ervoor zorgen dat een motor op een lager toerentaal draait voor energiebesparing.” Ook op een andere manier draagt SEWEurodrive bij aan duurzaamheid. “Voorheen verdween een aandrijving die niet meer werkte op de schroothoop”, legt Visser uit. “Maar klanten kunnen die aandrijving nu naar ons terugsturen en laten reviseren. Wij vervangen dan de versleten onderdelen. De klant krijg dan een aandrijving als nieuw terug. Wij noemen dit proces remanufacturing.”
Verantwoorde aandrijving Een inkoper die zich bewust met duurzaamheid bezighoudt, is Jan Brugging, manager inkoop bij Suiker Unie, dat suiker en suikerspecialiteiten ontwikkelt, produceert en op de markt brengt. Hij is verantwoordelijk voor de inkoop van onder meer bieten maar ook van logistieke oplossingen. “Wij willen een duurzaam bedrijf zijn”, vertelt Brugging. “Op dat gebied doen we al veel. We hebben bijvoorbeeld al een verantwoorde keten, vanaf de boer die suikerbieten zaait via de fabriek
Inkopers alert op duurzaamheid die de bieten verwerkt tot de verwerking van de restproducten. Nu willen we enkele reststromen gaan verkopen als groen gas. Toen we ons afvroegen wat we nog meer konden doen, kwamen we bij onze inkoop uit.” Brugging heeft gemerkt dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden bij de inkoop van duurzame producten. “Vroeger waren we veel meer bezig met de duurzaamheid van onze grondstoffen. Nu komt er ook steeds meer aandacht voor de elektromotoren die we gebruiken. We maken steeds meer gebruik van energieverantwoorde aandrijfsystemen, bijvoorbeeld voor onze bietenbanden, roerwerken en pompen. We steken er veel geld in om dat duurzaam te maken. Niet alle motoren kopen wij zelf in. Soms kiest de leverancier van een machine de motor. Maar wij stellen wel eisen aan die motor. Wij betalen er immers voor.”
Vragen voor leveranciers Als bedrijf dat veel energie verbruikt, is Suiker Unie redelijk goed op de hoogte van de energiezuinige maatregelen die je bij aandrijfsystemen kunt nemen, zoals de inzet van frequentieregelaars. Brugging heeft dan ook niet zozeer vragen over zuinige elektromotoren, maar meer over de duurzaamheid van de leveranciers zélf.
Tips voor zuinige elektromotoren • Kies een motor die voldoet aan de rendementseis IE3 of IE4. • Kies een motor die aansluit op de gewenste belasting (karakteristiek) en het juiste rendement biedt. • Kijk kritisch naar het opgegeven vermogen: hoe en wanneer is de specificatie tot stand gekomen? • Kijk niet naar de laagste prijs maar naar de ‘total cost of ownership’. • Bekijk niet alleen de motor zelf maar het hele systeem waar de motor deel van uitmaakt, dus ook naar overbrenging, regeling en lastwerktuig, inclusief onderhoudsaspecten. • Overweeg regeling van het toerental met een frequentieregelaar. Vaak is er sprake van een constant toerental, terwijl dat niet altijd nodig is. Soms is slechts de helft van de snelheid nodig. • Kies de overbrenging die het best past bij een elektromotor. • Kies een motor met goede cos-eigenschappen. • Zet de machine uit als deze niet wordt gebruikt.
“Wij verwachten dat zij duurzaam werken. Ze moeten bepaalde zaken goed geregeld hebben, net zoals wij als voedingsbedrijf moeten voldoen aan bepaalde eisen. Leveranciers moeten vragen daarover kunnen beantwoorden, net zoals wij vragen van onze klanten moeten kunnen beantwoorden over de duurzaamheid van onze keten.” Brugging verwacht dat inkopers meer met vragen komen als: hoe wordt een elektromotor afgedankt? Onder welke omstandigheden is de motor ontstaan? Is er gewerkt met verkeerde exotische materialen? “Die vragen stellen we nog niet veel als inkopers, maar dat gaat wel gebeuren. In je rol van duurzame afnemer moet je dit soort zaken aan de orde stellen en ik verwacht dat de leverancier dan een antwoord klaar heeft. Als je ervoor zorgt dat je je leveranciers beter leert kennen, ontdek je wie er vooroploopt op het gebied van duurzaamheid en wie niet.” Dat kan soms tot verrassende resultaten leiden, heeft Brugging gemerkt. “Wij hebben bij de Suiker Unie laatst een leverancier gesproken waarvan wij dachten dat hij niet echt duurzaam was. Maar hij bleek al geruime tijd bezig te zijn met zonnepa-
4
Green Deal efficiënte aandrijfsystemen De overheid helpt burgers, bedrijven, organisaties of andere overheden bij het realiseren van duurzame initiatieven die moeilijk van de grond komen. Bijvoorbeeld bij projecten voor energieisolatie of duurzamer omgaan met water. Ze doet dit door een Green Deal af te sluiten. Op dit moment voert de overheid overleg over een Green Deal met de leveranciers en onderhoudsbedrijven op het gebied van elektromotoren, verenigd in Feda en Uneto-VNI. Zij kijken of er een Green Deal is te sluiten voor de versnelde invoering van efficiënte aandrijfsystemen.
www.AT-aandrijftechniek.nl
19
18-19-21-Agentschap_ADT 09-05-12 15:41 Pagina 21
TECHNIEK Elektrisch
MJA-programma In Nederland hebben de overheid en het bedrijfsleven afspraken gemaakt over het effectief en efficiënt inzetten van energie. Die afspraken zijn vastgelegd in meerjarenafspraken (MJA3 en MEE) en richten zich vooral op energie-intensieve sectoren. Met resultaat: de energie-efficiency verbeterde sinds 1992 jaarlijks gemiddeld met 2,4 procent. Het MJA-programma ondersteunt daarbij. Wie deelneemt aan de meerjarenafspraken, kan gerichte hulp ontvangen. De MJA-adviseurs ondersteunen bij het opstarten, aanjagen, voorlichten, begeleiden, adviseren en (deels) financieren van projecten. Het programma wordt uitgevoerd door Agentschap NL, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Zie voor meer informatie: www.agentschapnl.nl/mja.
nelen. Niet alleen omdat dat geld oplevert, maar ook uit milieuoverwegingen. Dezelfde leverancier, die werk had uitbesteed aan een lagelonenland in Oost-Europa, bleek een heel sociale visie te hebben. Hij wilde niet direct weg uit dat land als hij zijn werk elders nog goedkoper kon uitvoeren. Hij wilde de inwoners een kans bieden. Kortom, als je goed in gesprek gaat met een leverancier kan dat aardige dingen opleveren.”
lijk te maken en te verspreiden. Van Werkhoven: “Optimalisatie van die systemen is rendabel. Het levert niet alleen kostenbesparingen op, maar versterkt ook de concurrentiekracht. Bovendien biedt een focus op duurzame aandrijfsystemen Nederlandse bedrijven en apparatenbouwers commerciële kansen én de mogelijkheid
Het gaat om ‘total cost of ownership’
Kennisnetwerk Dat het duurzaamheidsbewustzijn groeit, merkt ook Maarten van Werkhoven, oprichter van TPA adviseurs en voorzitter van het kennisnetwerk Efficiënte Elektrische Aandrijfsystemen. Dit netwerk wordt ondersteund vanuit het Meerjarenprogramma Energie-Efficiëntie van Agentschap NL. Vragen over kinderarbeid en gebruikte materialen heeft Van Werkhoven nog niet gehoord, maar wel merkt hij dat energiezuinigheid een issue aan het worden is. “De invoering van de Europese richtlijn die eisen stelt aan de efficiency van elektromotoren helpt hierbij. Veel bedrijven zijn echter nog niet op de hoogte van de besparingen die kunnen worden gerealiseerd met elektromotoren.” Dat was aanleiding voor de oprichting van het kennisnetwerk Efficiënte Elektrische Aandrijfsystemen. Dit kennisnetwerk bestaat uit vertegenwoordigers van leveranciers en producenten van elektromotorsystemen, van installateurs en onderhoudsbedrijven en van eindgebruikers. Het doel is praktische kennis en technieken op het gebied van efficiënte aandrijfsystemen toeganke-
MEI 2012
AT AANDRIJFTECHNIEK
zich in Nederland en internationaal te onderscheiden. Wij willen de toepassing van efficiëntere aandrijfsystemen bevorderen, onder meer door een stappenplan voor invoering op te stellen, trainingen te geven over de invulling van zo’n plan en bekendheid te geven aan een tool voor het merkonafhankelijk doorrekenen van aandrijfsystemen.”
Totaalplaatje Net als Visser benadrukt Van Werkhoven dat je inkopers van elektromotoren moet wijzen op de ‘total cost of ownership’. “Het gaat niet om de laagste inkoopprijs, maar om de totale gebruikskosten tijdens de levensduur. Energiekosten maken al snel 95 procent van deze kosten uit, terwijl de aanschafkosten van de elektromotor slechts 2 tot 4 procent bedragen. Met een duurdere elektromotor die minder energie verbruikt, ben je goedkoper uit dan met een goedkopere elektromotor die veel energie verbruikt.” Van Werkhoven heeft nog een tip voor inkopers: zorg voor een systematische aanpak. “Kijk naar het totaalplaatje van in-
koop en onderhoud van het hele aandrijfsysteem. Het is niet een kwestie van een paar motoren kopen en dan uit drie aangeboden varianten de beste kiezen. Je moet het hele aandrijfsysteem analyseren om te bepalen wat je precies nodig hebt, of het niet anders kan. Het gaat om samenspraak tussen inkoop, techniek en management. Alleen dan kun je grote stappen zetten als het gaat om energieen kostenbesparing.” Aanbieders van elektromotoren kunnen inkopers dus nog wel wat bijbrengen als het om energiezuinigheid gaat. Zoals Brugging al aangaf gaan er vragen komen over andere duurzaamheidsaspecten. Het is handig om die goed in kaart te hebben. Is een motor bijvoorbeeld in China geproduceerd, ga dan na of daar geen kinderarbeid aan te pas is gekomen. Kortom, elektromotorverkopers die hun klanten tevreden willen stellen, kunnen maar beter een duidelijk verhaal klaar hebben als het om duurzaamheid gaat.
Voor de aandrijving van een machine of installatie zijn vaak alternatieve systemen beschikbaar
Inl.: AgentschapNL, tel.: (088) 602 90 00, www.agentschapnl.nl
Workshops Agentschap NL is medeorganisator van drie regionale themabijeenkomsten ‘Optimalisatie van elektromotorsystemen’, die zijn bedoeld voor technische medewerkers van MJA-en MEE-bedrijven die hun elektrische aandrijfsystemen willen optimaliseren. De bijeenkomsten worden gehouden op 14 juni in Zoetermeer, 21 juni in Veghel en 27 juni in Steenwijk. Informatie en een aanmeldingsformulier is te vinden op www.registratieplatform.nl/elektromotorsystemen.
www.AT-aandrijftechniek.nl
21