K E E S W I S S E VA N A D V I E S B U R E AU D WA :
E E N K W E S T I E VA N B A L A N S B I J D E EN ER G I EBAL ANS VAN O PEN W KO -S YS T EM EN G A AT H E T I N M EERD ER E O PZI CH T EN OV ER H E T M AK EN VAN K EUZE S , D US H E T ZO EK EN VAN D E BAL ANS T USSEN T W EE U I T ER S T EN . D E K EUZE S D I E J E B I J D E EN ER G I EBAL ANS K U N T M AK EN G A AN I N W E ZEN OV ER D E ZO R G VO O R D E O N D ER G R O N D V ER SUS D E EN ER G I EB E SPAR I N G B OV EN G R O N DS . I N D E PR AK T I J K ZU LLEN M A AT R EG ELEN O M D E EN ER G I E ‘ I N BAL ANS’ T E K R I J G EN T EN KOS T E G A AN VAN H E T R EN D EM EN T VAN W KO S YS T EM EN , M A AR B O D EM EN ER G I E IS N O G S T EEDS D E B E S T E M AN I ER O M T E B E SPAR EN O P FOSSI ELE B R AN DS TO FFEN EN CO 2 T E R ED U CER EN , ZEG T K EE S W ISSE D I E SA M EN M E T I F T ECH N O LO G Y VO O R SK B O N D ERZO EK D EED NA AR CR I T ER IA VO O R D E EN ER G I EBAL ANS .
WAT IS DAT PRECIES, DE ENERGIEBALANS?
4 S K B W K O D O O R G R O N D
Kees Wisse van adviesbureau DWA uit Bodegraven en hoofdopsteller van het rapport “onderzoek criteria energiebalans WKO” legt uit: ‘je kunt het vergelijken met twee spaarpotten, één van warmte en één van kou in de bodem. Volgens het ontwerpBesluit Bodemenergiesystemen moeten die spaarpotten eens in de vijf jaar met elkaar in evenwicht zijn, oftewel je moet eens in de vijf jaar door de nul gaan’. ’s Winters levert de bodem warmte aan een gebouw en wordt kou in de bodem geproduceerd. In de zomer gebeurt het omgekeerde: koelen van het gebouw betekent warmte in de bodem brengen. In de praktijk zal die som van warmte en koude in de bodem zelden van nature in balans zijn, ook niet na vijf jaar. Het gevolg van een langdurige en grote onbalans kan zijn dat koude en warme bellen in de ondergrond groter worden, en daarmee ook het invloedsgebied van een WKOsysteem. En dat kan naburige systemen weer beïnvloeden.
DURE SPORTAUTO Welke mogelijkheden zijn er om de energiebalans te beïnvloeden? Wisse: ‘daarvoor zijn er twee methoden: regeneratie, dat wil zeggen extra koude of warmte in de grond brengen met bijvoorbeeld een zogenoemde droge koeler op het dak van een gebouw, of het variabel inzetten van een verwarmingsketel en een warmtepomp die als koelmachine wordt ingezet. Dit laatste is een gebruikelijk systeem voor het opvangen van pieken in warmte- of koudevraag, maar kun je ook inzetten om de energiebalans te sturen. Bij het ontwerpen op energiebalans zijn er wel veel factoren die vooraf moeilijk zijn in te schatten, zoals het gebruik van een gebouw in de
praktijk en de weersomstandigheden. Wil je met het systeem op alles voorbereid zijn, dan koop je als het ware een dure sportauto die 300 km/h kan, terwijl je er in werkelijkheid maar 30 km/h mee rijdt. Met ketels en koelmachines is het eenvoudiger een flexibele installatie te maken dan met regeneratie. De vraag voor welk systeem je zou moeten kiezen, hangt verder ondermeer af van het energierendement dat er overblijft. Met WKO is een gemiddelde energiebesparing van 50% haalbaar, maar bij de inzet van ketel en koelmachine zal deze fors lager worden. ‘Regeneratie is beter vanwege de hogere energiebesparing, maar is lastiger te ontwerpen’, aldus Wisse.
pport d e ra it d et m n be eb h ij ‘W h et be le id r oo v d er v le e g n e n e st bou w et Be sl u it h n a v n e k er w it u et h en ls d it a , n e m e st y s ie g er n e m e bod t word t’. ch ra k n a v r a ja d n e volg
KO U D E ONT TREKKING I N D E ZO M E R
WA R M T E ONT TREKKING IN DE WINTER
Foot
FOOTPRINT BIJ BALANS
Foot
FOOTPRINT BIJ ONBALANS (WARMTE-OVERSCHOT)
Foot
de ondergrond te waarborgen? In overleg Maatregelen om de energiebalans neumet de klankbordgroep van SKB die het print Foot traal te krijgen zullen dus ten koste gaan onderzoek begeleidde zocht men ook naar van het rendement. Er moet dus ook een ‘out of the box’ criteria rond toepassing van balans worden tussen de effecten van die WKO. Wisse: ‘een procentuele afwijking maatregelen en de eis om de ondergrond van de onbalans is niet handig, want het is nt ot pri niet blijvend op te warmen of af te koelen.Fo lastig een onderbouwd percentage vast te Wisse: ‘in het rapport hebben we de bouwstellen. Een alternatief kan zijn om een stenen aangedragen, maar het beleid moet norm voor het aantal m3 te verplaatsen de keuze maken: op een rigide manier vastgrondwater te stellen, of zelfs alleen op houden aan de energiebalans of meer rek hoofdlijn te sturen door een gelimiteerde in de regels brengen en ruimte geven aan hoeveelheid ondergrondse ruimte beschikenergiebesparing en meer mogelijkheden baar te stellen’. print Foot voor ontwerp en eenvoudig beheer van Een andere manier om tegen de energieWKO-installaties? Ik moet wel zeggen dat balans aan te kijken is om deze per gebied de regels nu in die zin streng zijn, dat de alle te beschouwen. Volgens Wisse zeker een energie vanaf het moment van ingebruikmogelijke methode, omdat de onbalans op print neming moet worden meegenomen. Maar Foot gebiedsniveau vaak kleiner uitvalt dan die er is altijd een inregelperiode, en het nadeel op gebouwniveau: de een heeft over wat is dat je een zonde uit het begin nog jaren de ander tekort komt. Via slimme plaatmet je meesleept. Het bevoegd gezag zou sing van WKO-systemen met behulp van daar naar kunnen kijken. Onze rapportage een masterplan is daar wat aan te doen, en laat verder zien dat een onbalans niet altijd fysiek kun je WKO-systemen zelfs aan elkaar hoeft te leiden tot dramatische gevolgen koppelen via een ringleiding. voor het ondergrondse ruimtebeslag’. Deze en andere voorstellen zijn volgens Wisse onderwerpen die verder kunnen ALTERNATIEVE CRITERIA worden uitgewerkt. Zijn er andere manieren om de zorg voor
S K B W K O D O O R G R O N D 5
RIGIDE OF REKKELIJK?