101 ĐI
U TÔI ĐÃ H C ĐƯ C
TRONG TRƯ NG KI N TRÚC Matthew Frederick
101 Things Đi u tôi đã h c đư c trong trư ng ki n trúc
01 Frederick FM-F.indd i
4/25/07 1:37:03 PM
THE MIT PRESS
01 Frederick FM-F.indd ii
CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS
LONDON, ENGLAND
4/25/07 1:37:04 PM
Matthew Frederick
101 ĐI
U TÔI ĐÃ H C ĐƯ C TRONG TRƯ NG KI N TRÚC
01 Frederick FM-F.indd iii
4/25/07 1:37:04 PM
© 2007 Matthew Frederick T t c các quy n. Không m t ph n nào c a cu n sách này có th đư c sao chép dư i m i hình th c b i b t k phương ti n đi n t ho c cơ khí (bao g m c photocopy, ghi âm, ho c lưu tr thông tin l i ) mà không có s cho phép b ng văn b n t nhà xu t b n. c c báo chí MIT có th mua v i s lư ng gi m gái đ c bi t cho doanh nghi p ho c bán hàng s d ng qu ng cáo. Đ bi t thông tin, xin vui lòng e-mail <special_sales@mitpress.mit.edu> ho c vi t thư cho tiêu th đ c bi t C c Báo chí MIT, 55 Hayward Street, Cambridge, MA 02142. Cu n sách này đã đư c thi t l p trong Helvetica Neue do Báo chí MIT. In và b ràng bu c t i Trung Qu c. Thư vi n Qu c h i biên m c d li u-trong-Xu t b n Frederick, Matthew. 101 đi u tôi h c đư c
trư ng ki n trúc / b i Matthew Friedrich.
p. cm. ISBN-13: 978-0-262-06266-4 (hc: alk gi y.) 1. Ki n trúc-h c và gi ng d y. 2. Thi t k ki n trúc-h c và gi ng d y. I. Tiêu đ . II. Tiêu đ : M t trăm m t trong nh ng đi u tôi h c đư c trư ng ki n trúc. III. Tiêu đ : M t trăm và là m t trong nh ng đi u tôi h c đư c trư ng ki n trúc. 2006037130 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
01 Frederick FM-F.indd iv
4/25/07 1:37:04 PM
To Sorche, đ làm đi u này và hơn th n a
01 Frederick FM-F.indd v
4/25/07 1:37:04 PM
CHÚ THÍCH V TÁC GI Ch c ch n nh ng đi u dành cho sinh viên ki n trúc r t ít. Chương trình gi ng d y ki n trúc là m t con thú gây b i r i và r t ngang bư ng, liên quan đ n nhi u gi , văn b n dày đ c, và thư ng xuyên hư ng d n m t cách khó hi u. N u các bài h c v ki n trúc là h p d n (và h ), h cũng có r t nhi u trư ng h p ngo i l và hãy c n th n r ng các sinh viên có th d dàng t h i n u không có b t c đi u gì c th đ tìm hi u v ki n trúc nào c . nh ng đi u m
o trong gi ng d y ki n trúc ch y u là c n thi t. Ki n trúc là
th , sau t t c , m t quá trình sáng t o, và nh ng đi u khó khăn là d hi u cho giáo viên hư ng d n thi t k bài h c nh m c th hoá các k ho ch vì lo s áp đ t gi i h n không c n thi t v quá trình sáng t o. K t qu là m t k t thúc m
dành
cho sinh viên khi bư c xu ng con đư ng v i nhi u h p d n m i, nhưng thư ng v i m t c m giác r ng ki n trúc đư c xây d ng trên cát lún hơn trên trái đ t r n. Cu n sách này nh m m c đích d ng lên n n t ng c a các văn phòng ki n trúc b ng cách cung c p các đi m t p h p mà quá trình thi t k
có th
phát tri n
m nh. Các bài h c sau đây trong thi t k , b n v , quá trình sáng t o , và trình bày đ u tiên đ n v i tôi là h u như còn r t m i m và nghèo nàn.
01 Frederick FM-F.indd vi
4/25/07 1:37:04 PM
có th nh n th y rõ nh ng tia sáng le lói qua l p sương mù dày đ c c u n n giáo d c c a riêng tôi. Nhưng trong nh ng năm tháng tôi đã tr i qua t
viên cho đ n khi là gi ng viên, chúng ch c ch n đã tr
khi còn là h c
nên sáng s a và rõ ràng
hơn. Nh ng câu h i thư ng có đ a ch là nh ng v n đ tr ng tâm c a n n giáo d c ki n trúc .Nh ng h c trò c a tôi đã ch đi ch l i cho tôi r ng nh ng câu h i và nh ng s nh m l n c a trư ng ki n trúc là g n như vô t n. Tôi m i các b n đ m cu n sách này trên bàn khi b n làm vi c trong văn phòng
, gi nó trong túi áo khoác đ đ c khi b n ph i đi công tác , và lư t qua m t cách ng u nhiên khi b n c n m t bư c kh i đ u trong vi c gi i quy t m t v n đ ki n trúc . Dù b n đ nh làm gì v i nh ng bài h c ti p theo, hãy bi t ơn cu n sách n u tôi không xung quanh đ ch ra nh ng trư ng h p ngo i l , và b n hãy c n th n v i chúng . Kiên trúc sư Matthew Frederick Tháng 8 / 2007
01 Frederick FM-F.indd vii
4/25/07 1:37:05 PM
L i cám ơn vô cùng cám ơn Deborah Cantor-Adams; Julian Chang; Roger Conover; Derek George; Yasuyo Iguchi; Terry Lamoureux; Jim Lard; Susan Lewis; Marc Lowenthal; Tom Parks; nh ng giáo viên c a tôi , nh ng ngư i có giá tr b ng ti ng anh; h c sinh c a tôi ngư i đã h i và tr l i nhi u câu h i đã d n đ n cu n sách này, và h u h t t t c các đ i tác và đ ng nghi p c a tôi, Sorche Fairbank.
01 Frederick FM-F.indd viii
4/25/07 1:37:05 PM
101 Đi u tôi đã h c đư c
01 Frederick FM-F.indd 1
trư ng ki n trúc
4/25/07 1:37:05 PM
YES
NO
02 Frederick 01-20-F.indd 2
4/25/07 3:31:33 PM
1 Cách đ v m t đư ng 1 Ki n trúc sư s
d ng nh ng đư ng khác nhau cho các m c đích khác nhau,
nhưng h u h t các lo i đư ng đ c trưng cho ki n trúc đư c v v i m t s nh n m nh
đ u và cu i. Lo i nét v này yêu c u đ t bút xu ng trang gi y v i nét v
rành m ch và d t khoát. N u nét v c a b n b đ t đo n
cu i, b n v trông s
r t m nh t và thi u d t khoát. đ rèn luy n b n thân có đư c nh ng nét v d t
khoát , hãy th ch m m t n t nh 2
đ u và cu i m i khúc g p.
v ch ng các nét lên nhau nh nhàng
nơi chúng g p nhau. Đi u này gi cho
các góc không b tròn m t cách b t h p lý. 3 When sketching, don’t “feather and fuzz” your way across the page—that is, don’t
make a vague-looking line out of many short, overlapping segments. Instead, move your pencil from start to end in a controlled, fl uid motion. You might fi nd it helpful to draw a light guide line before drawing your fi nal line. Don’t erase your guide lines when the drawing is complete—they will lend it character and life.
02 Frederick 01-20-F.indd 3
4/25/07 3:31:36 PM
Ground
Figures
02 Frederick 01-20-F.indd 4
4/25/07 3:31:37 PM
2 A figure ( hình dáng, con s ) là m t y u t ho c hình d ng đư c đ t trên m t t m v i, trang, ho c n n khác. N n là không gian c a trang gi y. “A figure “cũng đư c g i là đ i tư ng, hình th c, y u t , ho c hình d ng tích c c. M t đ t là không gian đư c g i là luân phiên, dư không gian, không gian màu tr ng, ho c lĩnh v c.
02 Frederick 01-20-F.indd 5
4/25/07 3:31:38 PM
4 hình dáng s p x p ng u nhiên trong không gian
02 Frederick 01-20-F.indd 6
4 hình thù tương t nhau đư c s p x p đ t o thành 1 không gian tích c c ( hình tam giác)
4 hình thù tương t nhau s p x p đ t o thành 1 không gian tích c c ( ch A)
4/25/07 3:31:38 PM
3 lý thuy t v Figure - ground nói r ng kho ng tr ng mà ta có đư c t vi c đ t các hình cũng nên đư c xem xét c n th n như chính cái hình đó không gian đư c g i là không gian tiêu c c n u nó không có v trí và hình thù c
th c a hình v . nó là không gian tích c c n u nó có m t hình d ng.
02 Frederick 01-20-F.indd 7
4/25/07 3:31:39 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 8
4/25/07 3:31:40 PM
4 khi các y u t ho c không gian không đư c th hi n rõ ràng nhưng l i đư c nhìn th y – chúng ta có th nhìn th y chúng dù chung ta không th th y – thì đó đư c g i là không gian đư c bao hàm.
02 Frederick 01-20-F.indd 9
4/25/07 3:31:41 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 10
4/25/07 3:31:41 PM
Lý thuy t v ch t r n và ch t l ng là hình chi u ba chi u đ tìm ra lý thuy t ng m _ ground theory. Nó ch ra r ng nh ng không gian th tích đư c đ nh d ng ho c đư c bao hàm b i v trí c a các v t th th c cũng quan tr ng như, ho c còn quan tr ng hơn chính nh ng v t th đó.
5
M t không gian ba chi u đư c coi là không gian tích c c .N u như nó có hình dáng c th ho c ranh gi i gi a trong và ngoài. Không gian tích c c có th đư c đ nh nghĩ b ng nhi u cách như đi m, đư ng, m t ph ng, kh i lư ng, cây, góc c nh tòa nhà, c t, tư ng, và vô s nh ng y u t khác n a.
02 Frederick 01-20-F.indd 11
4/25/07 3:31:42 PM
không gian tiêu c c
không gian tích c c
(movement)
A college “quad” is usually the preferred space on a campus for social interaction and hanging out.
02 Frederick 01-20-F.indd 12
4/25/07 3:31:42 PM
6 Chúng ta di chuy n qua các không gian tiêu c c và trong các không gian tích c c. Các hình d ng và ph m ch t c a không gian ki n trúc nh hư ng r t nhi u kinh nghi m và hành vi con ngư i, vì chúng ta s ng trong không gian c a môi trư ng xây d ng c a chúng tôi và không ph i là b c tư ng v ng ch c, mái nhà, và các c t hình nó. Không gian tích c c g n như luôn luôn ưa thích c a ngư i dân cho kéo dài và tương tác xã h i. không gian âm có xu hư ng đ thúc đ y phong trào hơn là
02 Frederick 01-20-F.indd 13
t i ch .
4/25/07 3:31:43 PM
hình d ng m t b ng thành ph th i trung c
02 Frederick 01-20-F.indd 14
măt b ng hình d ng vùng ngo i ô hi n đ i
4/25/07 3:31:44 PM
L p các tòa nhà ngo i ô là các đ i tư ng trong không gian. Các tòa nhà đô th thư ng đư c gi gìn không gian.
7
Khi chúng ta t o ra các tòa nhà ngày hôm nay, chúng tôi thư ng xuyên t p trung n l c c a chúng tôi v hình d ng c a h , v i hình d ng c a không gian ngoài tr i m t còn sót l i khá tình c . Nh ng không gian ngoài tr i, như thư ng th y trong các vùng ngo i ô, là các không gian tiêu c c b i vì các tòa nhà không đư c b trí đ cho vay hình cho các không gian
gi a.
các tòa nhà đô th , tuy nhiên, thư ng đư c thi t k theo các gi đ nh ngư c l i: hình xây d ng có th đư c trung vào hình d ng c a không gian công c ng, đ n m c mà m t s tòa nhà đô th g n như nghĩa đen “bi n d ng” đ các qu ng trư ng, sân, và hình vuông mà giáp chúng có th đư c hình d ng tích c c.
02 Frederick 01-20-F.indd 15
4/25/07 3:31:44 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 16
4/25/07 3:31:45 PM
8
“Ki n trúc là s t o nên không gian m t cách có ý đ —LOUIS KAHN
02 Frederick 01-20-F.indd 17
4/25/07 3:31:45 PM
Vietnam Veterans War Memorial, Washington, D.C., 1982 Maya Lin, designer
02 Frederick 01-20-F.indd 18
4/25/07 3:31:46 PM
9
Sense of place Genius loci nghĩa là thiên tài không gian. Đó là nh ng không gian đư c ghi nh sâu s c cho nh ng đ c tính ki n trúc
02 Frederick 01-20-F.indd 19
4/25/07 3:31:46 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 20
4/25/07 3:31:46 PM
Tr i nghi m v nh ng không gian ki n trúc ch u nh hư ng m nh m b i cách chúng ta thâm nh p vào không gian đó.
10
M t không gian cao và sáng s đư c c m th y cao hơn và sáng hơn n u như đư c đ i chi u v i m t không gian th p và t i hơn. M t không gian ngh thu t s đư c c m nh n n tư ng hơn n u đư c đ t
v trí cu i cùng c a c chu i không gian ít ngh
thu t hơn. M t căn phòng v i nh ng c a s hư ng v phía Nam s đư c c m nh n m nh m hơn b i m t ngư i v a đi qua m t lo t nh ng không gian hư ng v phía b c.
02 Frederick 01-20-F.indd 21
4/25/07 3:31:46 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 22
4/25/07 3:31:47 PM
S d ng “Ph đ nh và ph n thư ng” đ làm giàu cho nh ng không gian đã đi qua
11
Khi chúng ta di chuy n qua các tòa nhà, các thành ph , chúng ta có th k t n i nh ng d u hi u tr c quan v i nh ng nhu c u và mong đ i c a mình. S th a mãn và giàu có trong kinh nghi m c a chúng ta là k t qu c a cách nh ng k t n i này đư c th c hi n. Ph đ nh và ph n thư ng chính là cách kích thích s
hình thành nh ng kinh
nghi m. Trên con đư ng thi t k , hãy c g ng th hi n cho ngư i s d ng cái nhìn t ng quát v các m c tiêu thi t k : c u thang, l i vào, các tư ng đài ho c các y u t khác , sau đó ngay l p t c th nghiêm cách nhìn đó khi h ti p t c l i ti p c n c a mình. Xác đ nh l i m c tiêu t m t góc đ khác ho c v i nh ng chi ti t thú v hơn. Hư ng s chú ý c a ngư i s d ng sang m t hư ng ko đư c mong đ i đ có th t o ra nh ng ý tư ng khác ho c th m chí là t n th t t m th i, sau đó đưa ra cho h nh ng chi ti t thú v hơn ho c nh ng cách nhìn m i hơn v m c tiêu. Nh ng chi ti t ph thêm đó s làm cho chuy n hành trình tr nên thú v hơn và có m t đích đ n x ng đáng.
02 Frederick 01-20-F.indd 23
4/25/07 3:31:47 PM
B tàng Guggenheim, New York, 1959 kiên trúc sư Frank Lloyd Wright,
02 Frederick 01-20-F.indd 24
4/25/07 3:31:47 PM
12 Thi t k m t không gian ki n trúc đ phù h p v i m t chương trình c th , kinh nghi m, hay ý đ nh. Không nên v m t hình ch nh t, ho c b t k hình d ng tùy ý v m t k ho ch sàn, nhãn nó, và gi s
nó s phù h p v i s
d ng. Thay vào đó, đi u tra các yêu c u
chương trình c th đ xác đ nh nh ng đ c đi m c a các ho t đ ng đó s di n ra đó. Hình dung tình hu ng th c t
ho c kinh nghi m mà s
x y ra trong nh ng
không gian, và thi t k m t ki n trúc thích ng và nâng cao chúng.
02 Frederick 01-20-F.indd 25
4/25/07 3:31:47 PM
kho
văn phòng khu s n xu t
phòng ch
02 Frederick 01-20-F.indd 26
tiêp khách
VP
VP
VP
4/25/07 3:31:48 PM
13
Không gian quy ho ch là các t ch c, s p x p không gian đ đáp ng nhu c u ch c năng. Không gian quy ho ch là m t k năng r t quan tr ng cho ki n trúc sư, nhưng s p x p không gian đ đáp ng yêu c u ch c năng gi i thích ch là m t chút v nh ng gì các ki n trúc sư làm. M t k ho ch không gian đ a ch các v n đ ch c năng c a m t tòa nhà trên trang m ng lư i c a mình phù h p, ki n trúc sư cũng quan tâm đ n ý nghĩa c a m t trang m ng lư i và các tòa nhà c a mình. M t k
ho ch
không gian ch c năng t o ra c nh vuông cho nhân viên văn phòng, ki n trúc sư xem xét b n ch t c a công vi c th c hi n trong môi trư ng văn phòng, ý nghĩa c a nó cho ngư i lao đ ng, và giá tr c a nó đ i v i xã h i. M t k ho ch không gian cung c p không gian đ chơi bóng r , th c hi n các thí nghi m trong phòng thí nghi m, v t d ng, s n xu t, dàn d ng tác ph m sân kh u, ki n trúc sư imbues kinh nghi m c a nh ng nơi này v i đau xót, s phong phú, vui v , s c đ p, và m a mai.
02 Frederick 01-20-F.indd 27
4/25/07 3:31:48 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 28
4/25/07 3:31:48 PM
14 Ki n trúc b t đ u b ng m t ý tư ng gi i pháp thi t k t t không ch đơn thu n v th ch t thú v , nhưng đư c thúc đ y b i nh ng ý tư ng cơ b n. M t ý tư ng là m t c u trúc tinh th n c th mà chúng tôi t
ch c, hi u, và mang l i ý nghĩa kinh nghi m bên ngoài và thông tin. N u
không có nh ng ý tư ng cơ b n thông báo cho các tòa nhà c a h , ki n trúc sư ch là nh ng nhà quy ho ch không gian. Quy ho ch không gian đư c trang trí áp d ng
.cho “ăn m c nó lên” không ph i là ki n trúc, ki n trúc n m trong DNA c a m t tòa nhà, trong m t c m giác phát mà infuses c c a nó.
02 Frederick 01-20-F.indd 29
4/25/07 3:31:48 PM
Finger poking into the woods
Odd shapes intrude on “pure” space
L’s in conflict
Box subtracted
02 Frederick 01-20-F.indd 30
Radial scheme with missing spoke
Core segregates public-private
4/25/07 3:31:49 PM
. M t Parti có nghĩa là ý tư ng trung tâm ho c là quan ni m c a c công trình. Các partis hi n th
đây là t
trư c đó d
15
án đư c hình thành, nó là không,
n u không ph i là không th , th c hi n thành công m t parti t d án cũ đ m t d án m i. Quá trình thi t k là cu c đ u tranh đ t o ra m t parti duy nh t thích h p cho m t d án. M t parti [m nh-TEE] có th
đư c th
hi n theo nhi u cách, nhưng thư ng
đư c th hi n b ng m t bi u đ mô t các t ch c sàn k ho ch chung c a tòa nhà và, do ý nghĩa, tính nh y c m c a kinh nghi m và th m m . M t sơ đ parti có th mô t Massing, l i vào, h th ng phân c p không gian, m i quan h khu v c, v trí c t lõi, lưu hành n i th t, / quy ho ch công tư nhân, đoàn k t minh b ch /, và m i quan tâm khác. T tr ng c a s chú ý cho m i y u t thay đ i t d án đ d án. M t s s cho r ng m t parti lý tư ng là hoàn toàn hòa nh p, mà nó thông báo cho m i khía c nh c a vi c xây d ng m t t c u hình t ng th và h th ng k t c u hình d ng c a các tay n m c a. Nh ng ngư i khác tin r ng m t parti hoàn h o là không th đ t đư c và cũng không mong mu n.
02 Frederick 01-20-F.indd 31
4/25/07 3:31:49 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 32
4/25/07 3:31:49 PM
Parti xu t phát t s hi u bi t đó không ph i là ki n trúc mà ph i đư c hình thành trư c khi hình th c ki n trúc có th đư c sinh ra
16
T i h u h t các tham v ng c a mình, parti xu t phát t nh ng v n đ siêu hơn so v i ki n trúc đơn thu n. “L’s in con ict” ch ng h n, có th là m t parti thích h p cho m t tòa nhà chính ph m i cho hai phe lâm chi n m t l n đã gi m o m t qu c gia m i. “Finger poking into the wood ” có th b t ngu n t m t ni m tin sinh thái v m i quan h gi a trư ng và r ng. “missing spoke” có th đ ngh m t tri t lý mà m t cơ h i m i g i.
02 Frederick 01-20-F.indd 33
4/25/07 3:31:50 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 34
4/25/07 3:31:50 PM
Các ý tư ng thi t k c th hơn , r t nhi u đi u h p d n c a nó có th đư c.
17
Thi t k m t chuy n bay c a c u thang trong ngày m t cô dâu th n kinh xu ng h . Hình d ng m t c a s khung nhìn c a m t cây c th vào m t ngày hoàn h o trong mùa thu. Th c hi n m t ban công cho các nhà đ c tài t i t nh t trên th gi i đ
ph c xu ng đ i tư ng c a mình. T o m t khu v c ch
ng i cho m t nhóm
thanh thi u niên cáu k nh đ khi u n i v cha m và giáo viên c a h . Thi t k theo nh ng cách c th ý tư ng s không gi i h n các cách th c mà ngư i s
d ng và hi u các tòa nhà c a b n, nó s cung c p cho h gi y phép đ
mang l i nh ng gi i thích c a riêng và idiosyncrasies c a h đ i v i h . Là không đ c hi u trong m t n l c đ thu hút t t c m i ngư i thư ng không đ t k t qu trong m t. Tuy nhiên, b n v theo m t quan sát c th , sâu s c l nh, m a mai đi m, dí d m ph n ánh, s
h u trí k t n i, l p lu n chính tr , hay tín
ngư ng mang phong cách riêng trong m t tác ph m sáng t o có th giúp b n t o ra môi trư ng s nh n bi t v i nh ng ngư i khác theo cách riêng c a h .
02 Frederick 01-20-F.indd 35
4/25/07 3:31:50 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 36
4/25/07 3:31:50 PM
18
B t k quy t đ nh thi t k nên là h p lý trong ít nh t hai cách. M c đích chính c a m t c u thang đư c cho phép thông qua t sàn t i sàn nhà, nhưng n u cũng đư c thi t k nó cũng có th ph c v như là m t không gian h i, y u t m t tác ph m điêu kh c, và m t thi t b đ nh hư ng vào bên trong tòa nhà. M t c a s có khung xem, t m m t b c tư ng v i ánh sáng, ngư i s
d ng m t
đ nh hư ng xây d ng các c nh quan bên ngoài, th hi n đư c đ dày c a tư ng, mô t các h th ng k t c u c a tòa nhà, và th a nh n m t m i quan h tr c v i m t y u t ki n trúc. M t hàng c t có th cung c p h tr
c u trúc, xác đ nh m t
con đư ng lưu thông, ho t đ ng như m t thi t b “wayfinding”, và ph c v như là m t đ i tr ng nh p nhàng hơn không đ u đ t y u t ki n trúc.Cơ h i cho nhi u lu n c
thi t k có th đư c tìm th y trong h u h t m i ph n t
c a m t tòa nhà. Các
lu n c hơn b n có th tìm ho c t o ra cho các ph n t b t k , thì t t hơn.
02 Frederick 01-20-F.indd 37
4/25/07 3:31:50 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 38
4/25/07 3:31:51 PM
19
V phân c p. Khi v b ng phương ti n nào, không bao gi ti t” t
làm vi c
m t “m c 100% các chi
m t đ u c a t m v phía đ u kia tr ng, c a gi y. Thay vào đó, b t đ u v i
các y u t chung nh t c a các thành ph n và làm vi c d n d n hư ng t i nh ng khía c nh c th c a nó. B t đ u b ng cách đ t ra toàn b t m v i. S d ng dòng ánh sáng hư ng d n, s p x p hình h c, đư ng ru t, tr c quan ki m tra, và các phương pháp khác đ ki m tra chéo các t l , các m i quan h , và v trí c a các y u t
b n đang v . Khi b n đ t đư c m t s
thành công
m c đ
sơ đ , di
chuy n đ n c p đ ti p theo c a chi ti t. N u b n th y mình t p trung vào các chi ti t trong m t khu v c c th c a các hình v , thư ng th c m t th i gian ng n, sau đó di chuy n đ n các khu v c khác c a b n v . Đánh giá s thành công c a mình liên t c, vi c đi u ch nh đ a phương trong b i c nh c a toàn b b ng.
02 Frederick 01-20-F.indd 39
4/25/07 3:31:51 PM
02 Frederick 01-20-F.indd 40
4/25/07 3:31:51 PM
20 Các k sư có xu hư ng đư c quan tâm v i nh ng th v t ch t trong và c a chính mình. Ki n trúc sư có nhi u liên quan tr c ti p v i giao di n con ngư i v i nh ng th v t ch t.
02 Frederick 01-20-F.indd 41
4/25/07 3:31:51 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 42
4/25/07 1:44:06 PM
M t ki n trúc sư bi t m i th m t ít, còn k sư thì bi t r t nhi u v m t th
21
Ki n trúc sư là ngư i có ki n th c t ng quát, ch không ph i là m t chuyên gia, t c là ngư i đi u khi n c giàn nh c, ch không ph i là ngh s chơi m t lo i nh c c nào đó. M t ki n trúc sư đi u ph i c m t đ i ngũ các chuyên gia, bao g m các k sư, ngư i v các chi ti t, các nhà th u và c nh ng chuyên gia c a các lĩnh v c liên quan. L i ích c a các thành viên trong nhóm s đư c hoàn thành cùng v i l i ích c a các thành viên khác. M t ki n trúc sư ph i hi u bi t đ v các lĩnh v c liên quan đ có th đàm phán và đ ng b hóa các yêu c u và đáp ng nhu c u c a khách hàng, và tích h p v i toàn b d án.
03 Frederick 21-40-F.indd 43
4/25/07 1:44:09 PM
Stylus
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ 1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz City Blueprint
A B CD E FG H IJ K LM N O PQ RST U V W XY Z 1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz Bernhard Fashion
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
03 Frederick 21-40-F.indd 44
4/25/07 1:44:09 PM
Làm th nào đ t o m t ch vi t tay mang tính ki n trúc M t ch cái ki n trúc ph i đáp ng các nguyên t c sau đây 1 Tôn tr ng tính pháp lý và c u trúc c a ch vi t
22
2 S đ ng hư ng d n (th c t ho c tư ng tư ng) đ đ m b o tính nh t quány. 3 Nh n m nh đi m b t đ u và k t thúc c a ch , 4 T o cho ch theo chi u ngang c a b n có chi u hư ng đi lên, n u có hư ng đi
xu ng trông r t bu n t . 5 nh ng ch lư n sóng trông ph i đ y đ n. 6 Chú ý t i nh ng kho ng tr ng trong ch
cái. Ch
E s có nhi u kho ng tr ng
hơn là ch I, sau đó là ch S và ch T M t s font ch chu n trên máy tính cũng tương t như nh ng ch cái ki n trúc và b n có th s d ng như m t hư ng d n đ c i thi n ch vi t c a b n
03 Frederick 21-40-F.indd 45
4/25/07 1:44:11 PM
M c tiêu tham gia c a th c t Tách r i quan sát
03 Frederick 21-40-F.indd 46
Tr c ti p nhúng Ch quan tham gia c a th c t
4/25/07 1:44:12 PM
Th c t có th đư c xem xét m t cách ch quan, ho c khách quan
23
Khách quan bao g m các nhà khoa h c, các nhà toán h c, hóa h c, logic h c ho c các nhà k thu t h c. Còn ch quan bao g m các h a s , nh c s , th n tho i h c và các lĩnh v c tâm linh khác. Văn hóa hi n đ i có thiên hư ng theo cái nhìn khách quan và vì th cũng có thiên hư ng là cách nhìn c a b n, tuy nhiên c hai th đ u là phương ti n quan tr ng đ b n hi u và sáng t o ki n trúc
03 Frederick 21-40-F.indd 47
4/25/07 1:44:13 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 48
4/25/07 1:44:13 PM
“Nhà khoa h c làm vi c v i m t chu i ho c m t nhóm các s v t trong s xem xét liên ti p trong khi các nhà làm ngh thu t làm vi c v i chu i liên ti p các s v t trong s xem xét t ng s v t”
24
—ROBERT PIRSIG, ZEN AND THE ART OF MOTORCYCLE MAINTENANCE
03 Frederick 21-40-F.indd 49
4/25/07 1:44:15 PM
C u thang trĂŞn l p
03 Frederick 21-40-F.indd 50
C u thang song song v i cĂĄc l p
4/25/07 1:44:15 PM
S d ng “parti” c a b n như hư ng d n đ thi t k các c nh khác nhau c a m t công Khi thi t k m t cái c u thang, c a s , c t, mái nhà, hành lang, thang máy, ho c trình.
25
b t k b ph n nào c a m t công trình, luôn luôn ph i xem xét vi c b ph n đó đư c thi t k như th nào có th th hi n ho c ngư c l i ý tư ng c a toàn b công trình. Hãy th tư ng tư ng, m t parti v i ki n trúc t ng, m i t ng có m t ch t lư ng ki n trúc khác nhau, c u thang trung tâm có th : 1. Xuyên qua các t ng 2. Song song v i các t ng 3. N m
phía bên trái c a m i t ng
4. ho c
b t k v trí nào mà có th nói lên r ng “tòa nhà này là ki n trúc t ng”
(và không có đi m nào nói lên đi u ngư c l i)
03 Frederick 21-40-F.indd 51
4/25/07 1:44:16 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 52
Week 1
Week 2
Week 4
Week 7
Week 8
Week 10
4/25/07 1:44:16 PM
Ki n trúc sư gi i đi nhanh b ng chính b n thân mình. Khi thi t k m t b n v ki n trúc, có các v n đ phát sinh, nhu c u thay đ i c a khách hàng, nh ng v n đ
v
cơ c u công trình, khó khăn trong v n đ
26
phòng
ch ng h a ho n, m t chương trình nào đó b b sót, thông tin đư c hi u theo chi u hư ng m i, Parti c a b n có th s b th t b i. M t ki n trúc sư y u kém có th c g ng s a ch a nh ng parti như v y và đi u này có th x y ra s b t trùng kh p v i c công trình. Nhưng m t ki n trúc sư gi i có th ch ra nh ng l i sai c a parti đó và nh đó có th ch ra hư ng đi ti p theo c a c công trình. Khi s ph c t p hóa làm h ng c h th ng, hãy thay đ i ho c t b n u c n. Nhưng đ ng t b vi c có m t parti, hãy t o ra m t cái khác mà giúp b n rõ hơn v toàn b công trình.
03 Frederick 21-40-F.indd 53
4/25/07 1:44:17 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 54
4/25/07 1:44:17 PM
Ý tư ng m m, các đư ng v m m; ý tư ng c ng, các đư ng v cũng c ng Chì than, bút màu, các lo i chì và các nguyên t m m khác đ u là các công c h u hi u đ khám phá nh ng ý tư ng do tính ch t t nhiên c a chúng có th kích thích
27
đ u óc m r ng và b đi nh ng quy t đ nh sai l m. Nh ng chi c bút máy và chì màu có th h u hi u giúp quá trình thi t k ti n đ n g n hơn nh ng gi i pháp cao hơn. Nh ng b n v m m- đư c v trên máy tính là cách t t nh t đ truy n t i thông tin mang tính quy t đ nh, đ nh lư ng, ví d như v sơ đ m t m t b ng ho c b c tư ng. Chúng có th đư c v b ng bi u đ , ví d như khi b n mu n d ng m t không gian ba chi u đ th hi n m t ý tư ng nào đó. Tuy nhiên khi l m d ng các công c đ thi t k thì máy tính l i có th t o ra nh ng chu i l a ch n hơn là khai thác quá sâu hi u bi t c a b n v v n đ thi t k mà b n đang mu n gi i quy t
03 Frederick 21-40-F.indd 55
4/25/07 1:44:17 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 56
4/25/07 1:44:17 PM
M t ki n trúc sư gi i ko s ph i t b m t ý tư ng hay
28
B i vì m t ý tư ng hay không có nghĩa là nó thu c v công trình b n đang thi t k . Đưa ý tư ng vào phân lo i và xem xét m t cách k lư ng. M c tiêu là thi t k m t công trình t ng th , không ph i là tích h p t t c nh ng đi m t t nh t vào trong m t công trình mà ko c n bi t chúng có phù h p v i nhau không. Hãy nghĩ v m t parti như m t tác gi vi t v m t ch đ ho c như m t nh c s vi t v m t đ tài âm nh c. Không ph i t t c các ý tư ng đ u có th phù h p cho m t công trình. Hãy đ dành nh ng ý tư ng đó cho nh ng công trình khác ho c d án khác.
03 Frederick 21-40-F.indd 57
4/25/07 1:44:18 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 58
4/25/07 1:44:18 PM
. Là ngư i x lý ch không ph i là ngư i đi u khi n s n ph m là k năng quan tr ng và khó nh t c a ki n trúc sư. X lý có nghĩa là : 1. Tìm tòi đ hi u v n đ c n x lý trư c khi đi tìm gi i pháp đ x lý 2. không ng d ng nh ng gi i pháp c a nh ng v n đ đã cũ cho nh ng v n đ m i 3. Đ u tư toàn b vào d án c a mình và t t đưa ra ý tư ng 4. Làm đi u tra v thi t k và đưa ra quy t đ nh t ng th (mà xem xét các khía c nh c a m t v n đ cùng m t lúc) hơn là gi i quy t t ng khía c nh m t. 5. Đưa ra quy t đ nh có đi u ki n, t c là quy t đ nh cùng v i nh n th c r ng chúng có th có ho c không có tác d ng, 6. Bi t đư c khi nào thì thay đ i quy t đ nh và s d ng l i nh ng quy t đ nh trư c đó. 7. Ch p nh n c m giác lo l ng khi không bi t ph i làm gì 8. Làm vi c linh ho t gi a ý tư ng t ng th và ý tư ng chi ti t đ bi t đư c chúng nh hư ng đ n nhau như nào. 9. Luôn luôn đ t câu h i “S như nào n u như..” ngay c khi b n đã th y hài lòng v i quy t đ nh c a mình.
03 Frederick 21-40-F.indd 59
29
4/25/07 1:44:19 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 60
4/25/07 1:44:19 PM
M t công trình hoàn ch nh ph i đư c xây d ng t nhiên, logic, có ch t thơ b t k đi u ki n nào. KINDERGARTEN —LOUIS SULLIVAN, KINDERGARTEN
30
CHATS [PARAPHRASE]
03 Frederick 21-40-F.indd 61
4/25/07 1:44:20 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 62
4/25/07 1:44:20 PM
C i ti n k năng x lý thi t k là bài h c giá tr nh t b n rút ra đư c t m t xư ng v và ng d ng cho l n sau.
31
Ngư i hư ng d n t i m t xư ng v , luôn mu n sinh viên có k năng x lý t t. N u th y giáo cho m t b n thi t k t i đi m cao thì có nghĩa là b n v
y đã th hi n
đư c k năng x lý t t. Ngư c l i, b n b đi m kém cho m t b n thi t k t t là b i vì thi t k đó có k năng x lý t i t .
03 Frederick 21-40-F.indd 63
4/25/07 1:44:20 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 64
4/25/07 1:44:21 PM
Các hi u qu nh t, gi i quy t v n đ sáng t o nh t tham gia vào m t quá trình tư duymeta, ho c “tư duy v tư duy.”
32
Meta-tư duy có nghĩa là b n nh n th c v cách b n đang nghĩ như b n đang làm vi c suy nghĩ. Meta-nhà tư tư ng tham gia vào các cu c đ i tho i n i b liên t c th nghi m, kéo dài, ch trích, và chuy n hư ng quá trình suy nghĩ c a h .
03 Frederick 21-40-F.indd 65
4/25/07 1:44:21 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 66
4/25/07 1:44:21 PM
N u b n mu n nhu m m t không gian ki n trúc hay y u t v i m t ch t lư ng đ c bi t, hãy ch c ch n r ng ch t lư ng th c N n có m t b c tư ng đ c m th y dày, ch c ch n r ng nó là dày. s u b n muđó.
33
N u không gian là đ c m th y cao, ch c ch n r ng nó th c s là CAO. Các minh ch ng rõ ràng v ý đ nh thi t k là r t quan tr ng đ b t đ u thi t k . nhà thi t k có kinh nghi m thư ng bi t làm th nào đ cho tác đ ng l n đ n s khác bi t tinh t .
03 Frederick 21-40-F.indd 67
4/25/07 1:44:21 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 68
4/25/07 1:44:22 PM
Hãy đóng khung m t quang c nh, đ ng đơn thu n phô bày nó ra.
34
M c dù m t b c tư ng kính có th là m t gi i pháp cho m t view nhìn n tư ng, tuy
nhiên nh ng tr i nghi m phong phú hơn có th đư c tìm th y
nh ng view nhìn
đư c l a ch n c n th n, đóng khung, ngăn che m t ph n ho c th m chí hoàn toàn. Là m t ngư i thi t k , hãy tìm tòi đ t o hình, ch n kích thư c và đ t v trí c a s đ chúng t o ra nh ng view nhìn đ c bi t.
03 Frederick 21-40-F.indd 69
4/25/07 1:44:22 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 70
4/25/07 1:44:23 PM
“Tôi thích m t view nhìn nhưng tôi thích ng i quay lưng l i v i nó.”
35
—GERTRUDE STEIN, THE AUTOBIOGRAPHY OF ALICE B. TOKLAS
03 Frederick 21-40-F.indd 71
4/25/07 1:44:23 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 72
4/25/07 1:44:23 PM
Các b n v có s c đ (di n h a bóng đ và bóng b n thân) truy n đ t c m xúc t t hơn các b n v nét.
03 Frederick 21-40-F.indd 73
36
4/25/07 1:44:23 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 74
4/25/07 1:44:23 PM
Các đ c tính th m m thư ng đư c n i b t lên b ng s hi n di n c a m t đ i tr ng. Trong quá trình tìm tòi đ đưa m t đ c tính th m m (sáng, t i, cao, th p, lư n sóng, th ng băng,..) vào m t không gian, y u t ki n trúc ho c công trình, hãy th đưa vào c m t đ c tính đ i l p đ t o s tương ph n m nh. N u b n mu n m t căn phòng
37
trông cao và sáng, hãy th thi t k m t l i vào th p và t i. N u b n mu n m t s nh vào trông như m t hình h c thu n túy, hãy s p x p trung tâm công trình m t cách ph c t p hơn, bao quanh nó các không gian mang tính h u cơ hay s p x p ng u nhiên. N u b n mu n nh n m nh s tinh t c a m t li u, hãy đ t nó bên m t v t li u t m thư ng, đơn gi n hơn. M i chi ti t c a m t công trình đ u m ra nh ng cơ h i: b m t thô ráp đ i l p v i b m t trơn nh n, các kh i ngang đ i l p v i kh i d c, các tuy n th ng v i cong, c a s l n v i c a nh , các không gi n t o thành dòng ch y hay không gian ngăn chia...
03 Frederick 21-40-F.indd 75
4/25/07 1:44:24 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 76
4/25/07 1:44:24 PM
Nh ng phương hư ng la bàn m ra nh ng s liên tư ng v ý nghĩa, nh ng đi u này có th nâng cao kinh nghi m v ki n trúc.
03 Frederick 21-40-F.indd 77
38
4/25/07 Đông: 1:44:24 s tr PM
trung, tươi
03 Frederick 21-40-F.indd 78
4/25/07 1:44:24 PM
M t b c c tĩnh t o c m giác tĩnh t i, yên bình.
39
Các b c c tĩnh thư ng đ i x ng. Các b c c tĩnh t t có th th hi n s c m nh, s v ng chãi, s ch c ch n, quy n l c và s vĩnh c u. Nh ng b c c kém có th c ng nh c và nhám chán.
03 Frederick 21-40-F.indd 79
4/25/07 1:44:25 PM
03 Frederick 21-40-F.indd 80
4/25/07 1:44:25 PM
M t b c c đ ng khuy n khích s khám phá
40
Các b c c đ ng h u như luôn luôn b t đ i x ng. Chúng có th g i nên ho t đ ng, s ph n khích, vui v , chuy n đ ng, dòng ch y, s xung đ t. Nh ng b c c kém có th t o c m giác chói m t và r i lo n.
03 Frederick 21-40-F.indd 81
4/25/07 1:44:25 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 82
4/25/07 2:11:16 PM
Y u t ki n trúc và đ i tr ng. Đ t o nên m t b c c cân b ng đ ng trong không gian 2 chi u ho c 3 chi u, hãy có m t ý tư ng kiên quy t ban đ u là nó s đ ng và b t cân b ng; sau đó t o ra m t y u t đ i tr ng v i y u t ban đ u. Hãy nghĩ m t đ i tr ng là m t s ph đ nh (bác b ) v th m m ; nó tương t
nhưng không hoàn toàn gi ng v i y u t ban đ u, vì
theo lý thuy t có th có vô s y u t đ h p thành m t đ i tr ng. Ví d , m t hình xo n
41
l n có th có đ i tr ng là m t vài hình vuông nh b i vì ‘ m t vài’ đ i l p v i ‘ m t’ và ‘ nh ’ đ i l p v i ‘ l n’. Nhưng cũng hình xo n đó có th đ i tr ng v i m t đư ng zic z c, b i m t hình lư i có đi m nh n, b i m t lo t hình tròn trôi n i,... b i vì m i chi ti t đ i tr ng đ u có nh ng đ c tính đ i l p v i chi ti t c a hình xo n. Trong b c c
trên, có ít nh t 4 đ i tr ng khác nhau, m i đ i tr ng đ u cân
b ng v i nh ng cái khác.
04 Frederick 41-60-F.indd 83
4/25/07 2:11:16 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 84
4/25/07 2:11:16 PM
Nh ng bài t p chán ng t năm th nh t “đi m và di n”, “m ng và mi ng” th c s có ích v i m t ki n trúc sư tương lai. R t nhi u sinh viên ki n trúc năm đ u h c hành trong s bu n chán và m t kiên nh n trư c m t vài bài t p thi t k v kích thư c như là m t s
42
gư ng ép khi m i
vào trư ng. Nh ng h c sinh năm sau c m th y th t tho i mái khi h đã vư t qua đư c nh ng bài thi t k đ u tiên, và r t ít khi rút kinh nghi m đư c t
nh ng bài
h c đ u tiên, cách đ mà gi i quy t nh ng v n đ ph c t p hơn trong ki n trúc. N u th y giáo c a b n không th làm rõ ràng s liên h gi a thi t k 2 chi u và 3 chi u v i ki n trúc th c t , hãy h i h nh ng ví d . Hay h i nh ng th y giáo có trình đ cao hơn. S hi u bi t m t cách tri t đ các nguyên t c cơ b n c a thi t k 2 chi u hay 3 chi u s giúp b n ti n xa hơn trên m t ch ng đư ng dài qua nh ng lĩnh v c ph c t p c a ki n trúc.
04 Frederick 41-60-F.indd 85
4/25/07 2:11:16 PM
Site plan study for a college campus
04 Frederick 41-60-F.indd 86
4/25/07 2:11:17 PM
Khi g p khó khăn trong thi t k m t b ng, sơ đ v trí, thang máy, m t c t hay hình dáng công trình, hãy coi nó như m t b c c 2 chi u hay 3 chi u. Đi u đó s giúp b n đánh giá sâu hơn v hình thái và không gian, giúp b n dung h p đư c nh ng khía c nh khác nhau và h n ch b n t p trung vào nh ng chi ti t
43
h p d n không quan tr ng. Nh ng câu h i b n có th gi i đáp trong b c c 2 hay 3 chi u: •
B c c đã hài hoà hay chưa?
•
S pha tr n gi a các hình th có kích thư c và tính ch t khác nhau đ s c lôi cu n th giác
nh ng cách khác nhau và nh ng kho ng cách khác nhau hay
chưa?
04 Frederick 41-60-F.indd 87
•
Có y u t b c c chính và các đ i tr ng c a nó không?
•
Có ph n nào c a b c c b b qua hay không?
4/25/07 2:11:17 PM
Tím
Đ
Cam L c
Xanh lá
04 Frederick 41-60-F.indd 88
Vàng
4/25/07 2:11:17 PM
N m b t đư c m t cách đơn gi n nh t các quy lu t và ý nghĩa c a màu s c qua lý thuy t cơ b n: Màu s c có th hoà h p v i b n mùa: •
Đông: xám, tr ng, xanh kem và nh ng màu tương đ ng.
•
Thu: vàng, nâu đ t, nâu tím, xanh oliu, gam màu tr m và màu t i.
•
H : màu cơ b n hay các gam màu xám
•
Xuân: Gam màu lam.
44
Màu s c có th phân thành hai gam màu nóng và l nh. Màu l nh khi n cho ngư i xem có m t cái nhìn sâu hơn - hay nói cách khác là chúng xu t hi n phía xa hơn, trong khi màu nóng l i n i b t lên phía trư c. •
Nóng: gam màu đ , nâu,vàng hay màu oliu.
•
L nh: gam màu l c, xám hay xanh lá m .
Vòng tròn màu, v i m i m t c p màu đư c đ t đ i x ng nhau thì b túc cho nhau, có th dùng đ ph i màu cho b n v . S d ng nh ng màu b túc – ví d như màu l c v i màu cam – có th t o nên m t s cân b ng màu s c.
04 Frederick 41-60-F.indd 89
4/25/07 2:11:17 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 90
4/25/07 2:11:17 PM
Ba m c đ nh n th c M c đ đơn gi n: là th gi i quan c a m t đ a tr hay ngư i chưa trư ng thành, hoàn toàn ph thu c vào kinh nghi m b n thân và không b n tâm đ n nh ng đi u n sau b m t th c t i trư c m t. M c đ ph c t p: tiêu bi u cho th gi i quan c a ngư i trư ng thành. Nó đư c
45
th hi n b i kh năng nh n th c v nh ng h th ng ph c t p c a t nhiên và xã h i nhưng không th nh n th c nh ng hình m u đi n hình và s k t n i. M c đ t i gi n: là m t cái nhìn sáng t v th c t i. Nó d a trên kh năng nh n th c ho c t o ra nh ng hình m u đi n hình trong nh ng th ph c t p. Kh năng nh n ra các hình m u là m t kĩ năng thi t y u c a ngư i ki n trúc sư, ngư i ph i t o ra công trình có tính tr t t cao gi a s h n đ n c a nh ng ý tư ng thư ng ngày.
04 Frederick 41-60-F.indd 91
4/25/07 2:11:18 PM
9
2 1 2
3
4
5
6
7
8
6
2
7
8
11
1 3
10
10
9
1 3
5
12
11 4
12
Đơn gi n 3 y u t t o nên 3 không gian
04 Frederick 41-60-F.indd 92
Ph c t p thông qua s lư ng 12 y u t t o nên 12 không gian
Ph c t p thông qua s t i gi n 3 y u t k t h p t o nên 12 không gian
4/25/07 2:11:18 PM
T o nên s phong phú c a ki n trúc thông qua s t i gi n hay s tương tác c a nh ng đi u đơn gi n hơn là thông qua nh ng t p h p r i lo n không c n thi t. Ngay c
khi th m m công trình thiên v
hư ng t i thi u hay ph c t p, s
tr i
nghi m c a nó bí n hay rõ ràng, không gian c a nó ít l p hay nhi u l p, công trình ph i là m t th có tr t t cao. T o ra nh ng hình m u đơn gi n trong thi t k công
46
trình là m t cách v n d ng tài li u tham kh o và kinh nghi m s n có. M t vài ví d v s ph c t p không c n thi t: •
T o ra m t tá các thi t k r i r c trong khi ch c n ba bư c h p lý là có th làm đư c.
•
Ph c t p hoá đ án b ng nh ng ho ti t trang trí vì s nó quá đơn gi n.
•
K t h p nhi u chi ti t h p d n khác nhau mà không quan tâm s
th ng nh t
c a t ng th .
04 Frederick 41-60-F.indd 93
4/25/07 2:11:18 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 94
4/25/07 2:11:18 PM
Vi c b trí không gian và nh p đi u trong công trình hình vuông có th g p khó khăn. Hình vuông v n là hình tĩnh, t
nó không g i ra chuy n đ ng. Vì v y vi c t ch c
đư ng giao thông trên m t b ng hình vuông có th g p khó khăn. Hơn n a, các
47
phòng phía trong nhà hình vuông có th thi u ánh sáng và không khí t nhiên. Các hình khác – Hình ch nh t, hình lư i li m, hình qu t, hình ch L... – là các m u t nhiên hơn v s chuy n đ ng, t p trung và sinh ho t.
04 Frederick 41-60-F.indd 95
4/25/07 2:11:19 PM
Đ án này mu n nói v tính ph c t p c a s đa d ng?
04 Frederick 41-60-F.indd 96
Nhưng ch c ch n s đa d ng c a nh ng đi m tương đ ng s làm tăng s chuy n đ ng c a hình kh i, đưa ra m t ngôn ng riêng đư c hình thành b i m i quan h gi a các tr c.
4/25/07 2:11:19 PM
B n không th di n gi i ý tư ng c a mình cho bà n i hi u, có nghĩa là ý tư ng đó chưa đ t t. M t vài ki n trúc sư, tr gi ng và sinh viên thư ng dùng nh ng ngôn ng ki n trúc
48
quá ph c t p (thư ng là vô nghĩa) c g ng đ đư c th a nh n và n ph c. B n có th đ h làm như v y, nhưng đ ng b t chư c h . Nh ng chuyên gia trong lĩnh v c c a mình đ u d dàng truy n t i ki n th c c a h đ n ngư i khác thông qua ngôn ng thư ng ngày.
04 Frederick 41-60-F.indd 97
4/25/07 2:11:19 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 98
4/25/07 2:11:19 PM
Đ cao, góc chi u và màu s c c a ánh sáng t nhiên thay đ i theo hư ng và th i đi m trong ngày. bán c u B c: Ánh sáng t nhiên t hư ng B c: các c a s th ng hư ng thư ng không có bóng, ánh sáng khuy ch tán và có màu trung tính ho c xám nh t trong ph n l n ngày và c năm.
49
Ánh sáng t nhiên t hư ng Đông là ánh sáng m nh nh t vào bu i sáng. Chúng có cao đ th p v i bóng m m và dài, màu xám vàng. Ánh sáng t nhiên t hư ng Nam ch y u t cu i bu i sáng đ n gi a chi u. Chúng có xu hư ng th hi n màu s c m t cách chính xác và t o bóng đ m nh, s c. Ánh sáng t nhiên t đư ng Tây m nh nh t t cu i chi u đ n ch p t i và đ m màu vàng cam. Nó có th xuyên sâu vào công trình và đôi khi tr nên quá g t.
04 Frederick 41-60-F.indd 99
4/25/07 2:11:20 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 100
4/25/07 2:11:20 PM
C a s t i vào ban ngày. Khi di n h a các góc nhìn ngo i c nh c a công trình, vi c v các c a s t i (tr trư ng h p kính ph n quang ho c c a có rèm hay mành) s t o t o c m giác sâu
50
và th t hơn.
04 Frederick 41-60-F.indd 101
4/25/07 2:11:20 PM
Jaguar E-type
04 Frederick 41-60-F.indd 102
4/25/07 2:11:20 PM
Cái đ p d a nhi u vào s k t h p hài hòa gi a các y u t trong t ng th hơn là d a vào t thân các y u t đó. Hãy m c chi c qu n, áo sơ-mi và chi c áo khoác đ p nh t c a b n mà đ ng đ ý xem chúng có h p nhau không. Sau đó đi ra đư ng xem có ai cư i b n hay
51
không. Thi t k 1 chi c xe v i các chi ti t c a nh ng chi c xe n tư ng nh t t ng có. H i xem b n c a b n có mu n cùng đi v i b n không. Tư ng tư ng ra m t ngư i tình lý tư ng v i nh ng b ph n cơ th c a nh ng di n viên hot nh t. Nghĩ xem b n có thích t p h p này hơn nh ng ngư i ban đ u hơn không. S thành công v th m m đư c t o nên t cu c ‘h i tho i’ gi a các các b ph n, không ph i t t thân t ng b ph n.
04 Frederick 41-60-F.indd 103
4/25/07 2:11:20 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 104
4/25/07 2:11:21 PM
Cân b ng đ ng là minh ch ng cho m t năng l c tư duy cao c p hơn. C khi t o nên m t b c c tĩnh hay đ ng, ngư i ngh sĩ thư ng hư ng đ n s cân
52
b ng. Cân b ng v n là tính ch t c a m t b c c cân x ng, tuy nhiên các b c c b t đ i x ng cũng có th cân b ng ho c không cân b ng. Vì v y, s
b t đ i x ng đòi
h i m t tư duy v t ng th ph c t p và tinh vi hơn.
04 Frederick 41-60-F.indd 105
4/25/07 2:11:21 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 106
4/25/07 2:11:21 PM
M t công trình hay s nh ng đi u khác nhau khác nhau.
04 Frederick 41-60-F.indd 107
di n đ t đư c các góc nhìn
53
4/25/07 2:11:21 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 108
4/25/07 2:11:21 PM
T thân m i d ng hình h c có nh ng đ ng năng nh hư ng đ n nh n th c và kinh nghi m c a chúng ta trong môi trư ng xây d ng. Ví d , hình vuông v n tĩnh và vô hư ng. Vì v y, m t căn phòng hình vuông ho c l p phương có th t o c m giác yên bình, m c dù n u không thi t k c n th n thì nó có th tr nên t nh t và tr ng r ng. Hình ch nh t, vì có 2 c nh dài và 2 c nh ng n hơn, nên nó v n có hư ng. C nh dài càng l n, chuy n đ ng th giác và v t lý
54
căn phòng càng đư c nh n m nh theo phương c a c nh dài. Hình tròn có vô s đư ng kính, vì v y nó v a đa hư ng v a vô hư ng: m t công trình hình tròn hay hình tr ti p c n m i đi m xung quanh như nhau v y nên nó có th tr thành m t tr ng tâm h p lý trên ph i c nh. Đ ng th i, không có m t nào c a công trình tròn v n là m t ti n, m t sau hay m t bên.
04 Frederick 41-60-F.indd 109
4/25/07 2:11:21 PM
Giao thông x u Giao thông xuyên phòng đi qua khu v c s d ng
04 Frederick 41-60-F.indd 110
Giao thông t t Giao thông không nh hư ng đ n khu v c s d ng
4/25/07 2:11:22 PM
V trí đ t tuy n giao thông qua m t căn phòng nh t t nh t thư ng là đư ng xuyên th ng qua phòng, cách vài feet t m t bên tư ng. Đi u này cho phép ngư i s
d ng căn phòng không b gián đo n b i giao thông
xuyên phòng. Đư ng giao thông t nh t qua phòng thư ng là đư ng chéo c t qua ho c song song v i tr c dài. Vi c s p x p đ
55
đ c h p lý cũng khó khăn trong
trư ng h p này, vì ngư i s ng trong phòng s c m th y ch ng khác gì ngư i đi qua phòng.
04 Frederick 41-60-F.indd 111
4/25/07 2:11:22 PM
Hình tr u tư ng
Thorncrown Chapel Hình c ng, đ i x ng Hình tr
Guggenheim Bilbao S k t h p c a các hình khuôn Fallingwater Hình c ng, b t đ i x ng
04 Frederick 41-60-F.indd 112
Notre Dame du Haut S k t h p c a hình khuôn và c a s khoét
4/25/07 2:11:22 PM
Các hình th ki n trúc có th phân thành hình c ng, hình tr , hình xác đ nh ho c hình tr u tư ng. Hình c ng: như đư c l p ráp t
nh ng ph n riêng bi t.
Hình tr : như đư c đ c ho c c t t
m t hình hoàn ch nh trư c đó.
Hình xác đ nh hay hình khuôn: như đư c t o thành t qua tác đ ng l c tr c ti p. Hình tr u tư ng: t
04 Frederick 41-60-F.indd 113
56
m t v t li u d o thông
nh ng ngu n g c không xác đ nh.
4/25/07 2:11:22 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 114
4/25/07 2:11:23 PM
M t bài thuy t trình b o v đ án hi u qu thư ng b t đ u t t ng th và d n đi vào chi ti t. 1. Nêu ra nhi m v thi t k . 2. Bàn lu n v các giá tr , quan đi m và cách ti p c n đ n nhi m v thi t k . 3. Trình bày quá trình thi t k và các khám phá và ý tư ng chính trong quá trình thi t k . 4. Nêu ra parti, hay m t ý tư ng ch đ o xu t hi n trong thi t k . Minh h a b ng các bi u đ đơn gi n.
57
5. Trình bày các b n v (MB, MC, MĐ và các hình minh h a) và bi u đ , luôn mô t chúng trong m i quan h v i parti. 6. T đánh giá đ án m t cách khiêm t n và t tin. Đ ng bao gi b t đ u thuy t trình b ng cách: ‘Vâng, chúng ta s vào c a chính đây’ tr khi m c đích c a b n là giúp m i ngư i d ng .
04 Frederick 41-60-F.indd 115
4/25/07 2:11:23 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 116
4/25/07 2:11:23 PM
T l c a m t công trình là m t tuyên b có tính th m m v vi c nó đư c xây th Ki n trúc truy n th ng (đư c dùng trư c khi các phương pháp xây d ng hi n nào. đ i đư c ng d ng vào cu i nh ng năm 1800) thư ng có nh p k t c u ng n và c a s d c. Các công trình hi n đ i có nh p dài hơn và c a s ngang. T l d c c a các công trình truy n th ng là do chi u dài c a lanh tô g ho c đá (d m ph phía trên c a) b gi i h n b i nh ng v t li u hi n có, đư c ch t o và nâng lên m t cách th công. Cách duy nh t đ làm c a s l n khi chi u r ng b gi i h n là làm nó cao lên.
58
Các phương pháp xây d ng thép và bêtông hi n t i cho phép nh ng nh p k t c u dài, nên c a s
các công trình đương đ i có th có t l b t kì. Thư ng thì
chúng có t l ngang, đi u này phân bi t chúng v i các c a s truy n th ng v m t th m m .
04 Frederick 41-60-F.indd 117
4/25/07 2:11:23 PM
Monadnock Building, Chicago, 1891 Burnham and Root, architects
04 Frederick 41-60-F.indd 118
4/25/07 2:11:23 PM
Công trình truy n th ng có tư ng ngoài dày. Công trình hi n đ i có tư ng m ng. Ki n trúc truy n th ng dùng tư ng ngoài đ đ tr ng lư ng c a tòa nhà. Tư ng dày vì chúng ph i ch u tr ng t i l n t sàn, mái và các tư ng bên trên, sau đó truy n xu ng đ t. Ví d , tư ng ngoài c a tòa nhà 12 t ng Monadnock Building, tư ng đ dày 6 feet. Đa s công trình hi n đ i s d ng khung thép ho c h c t và d m bêtông đ đ t i tr ng và truy n xu ng đ t. Các tư ng ngoài đư c liên k t và h tr b i h khung này, do đó chúng ch có ch c năng là che ch n kh i th i ti t bên ngoài. Như v t các
59
tư ng có th m ng hơn nhi u nh ng công trình truy n th ng – không k v b ngoài
- chúng thư ng không đ h t trên m t đ t. Ví d , khi v t li u g ch ho c đá đư c s d ng đ dùng làm tư ng ph lên nhà cao t ng, tư ng xây cho 40 t ng không đư c ch t đ ng trên m t đ t, nhưng đư c đ t trên m i 1 ho c 2 t ng bên trên.
04 Frederick 41-60-F.indd 119
4/25/07 2:11:24 PM
04 Frederick 41-60-F.indd 120
4/25/07 2:11:24 PM
Ki n trúc truy n th ng s d ng c u trúc 3 ph n: đ , thân, đ nh. Đ các công trình truy n th ng thư ng đư c thi t k đ th hi n s c ch u t i tr ng t các t ng trên và truy n nh ng t i tr ng đó xu ng dư i đ t. Tư ng đ b ng g ch đư c trát lo i v a nhám đ c trưng – các lo i đá và v a đư c t o hình đ cho th y r ng đ công trình n ng và dày. Đ nh các công trình truy n th ng có hình th c
60
tư ng trưng cho vương mi n hay mũ th hi n trên n n tr i m c đích hay tinh th n c a tòa nhà.
04 Frederick 41-60-F.indd 121
4/25/07 2:11:24 PM
Farnsworth House, Plano, Illinois, 1951 Mies van der Rohe, architect
05 Frederick 61-80-F.indd 122
4/25/07 2:08:47 PM
“Ít hơn là nhi u hơn” —LUDWIG MIES VAN DER ROHE
61
05 Frederick 61-80-F.indd 123
4/25/07 2:08:48 PM
Vanna Venturi House, Philadelphia, Pennsylvania, 1962 Robert Venturi, architect
05 Frederick 61-80-F.indd 124
4/25/07 2:08:48 PM
“Ít hơn là nhàm chán” —ROBERT VENTURI, LEARNING FROM LAS VEGAS
05 Frederick 61-80-F.indd 125
62
4/25/07 2:08:49 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 126
4/25/07 2:08:49 PM
Khi di chuy n t c t cao đ này sang c t khác, hãy tránh xa bư c đi c a Dick Van Dyke Kho ng cách chênh l ch gi a các c t cao đ khác nhau ch là m t b c thang thì hi m khi t o nên s khác bi t có ý nghĩa v không gian. Thông thư ng, m t ngư i khách th p phương phi n ph c có th d n đ n m t v ki n( bư c h t gây tay n n). Ba b c thang là m c h p lý t i thi u.
63
CHÚ THICH: Dick Van Dyke là m t di n viên hài k ch đư c bi t đ n v i nh ng cú v p ngã v ng v
05 Frederick 61-80-F.indd 127
4/25/07 2:08:49 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 128
4/25/07 2:08:49 PM
N u b n xoay ho c làm xiên m t b ng, lư i c t ho c m t m t nào đó c a công trình, hãy ch c r ng chúng mang m t ý nghĩa. Đ t c t, không gian, tư ng hay m t chi ti t ki n trúc không theo hàng l i vì b n th y th trong các t p chí ki n trúc th i thư ng là m t lý l thi t k t i. Hãy làm v y đ t o m t không gian k t h p, d n m t tuy n giao thông, hư ng s s nh vào, m
t p trung vào
ra m t khung c nh, th hi n sư thành kính v i m t đài tư ng ni m,
64
thích h p v i hình d ng c a đư ng ph , hư ng đ n m t tr i, ho c đ nh hư ng đ n Mecca là nh ng lý do t t hơn.
05 Frederick 61-80-F.indd 129
4/25/07 2:08:49 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 130
4/25/07 2:08:50 PM
Luôn luôn th hi n h c t k t c u trên m t b ng – ngay t nh ng bư c thi t k đ u. Th hi n h h t c u trên m t b ng trong su t quá trình thi t k - ngay c v i ch m t vài d u ch m hay đ m màu – s giúp b n t ch c không gian, làm cho nh ng ý đ c a b n tr nên th c ti n hơn, và có th giúp b n ki m soát đ n b n v k t c u cu i cùng. Th t v y, m t ngư i KTS mà không tính toán đ m b o v k t c u có th s g p khó khăn v i h k t c u không tương thích c a bên kĩ sư k t c u. S b trí và s p x p c t k t c u là m t quy lu t thông thư ng cho s đ ng nh t trong th giác và hi u qu trong xây d ng. Nh ng công trình s d ng h k t c u g
65
đi n hình thư ng dùng hàng c t hay tư ng ch u l c v i nh p 10-18 feet (3-5 m), nh ng công trình thương m i d ch v b ng thép hay bê tông thư ng có nh p 25-50 feet (8-15 m). H th ng k t c u cho khu tri n lãm, sân v n đ ng ... có th có nh ng nh p lên t i 90 feet (30 m) ho c hơn.
05 Frederick 61-80-F.indd 131
4/25/07 2:08:50 PM
Saint Peter’s Basilica, Rome, built 1506–1615 Donato Bramante, architect
05 Frederick 61-80-F.indd 132
4/25/07 2:08:50 PM
H c t không ch đơn gi n là k t c u, nó còn là công c đ b trí và ngăn chia không gian. M c dù m c đích đ u tiên c a chúng ch đơn gi n là k t c u, nh ng cái c t có nh hư ng m t cách nh t đ nh đ n các m t khác c a công trình: m t hàng c t có th phân chia không gian rõ ràng; phân tách hành lang giao thông trong không gian h n h p; góp ph n như là m t s ch d n m ch giao thông trong ngôi nhà; hay hòa vào nh p đi u c a ngo i th t ngôi nhà. Các hình th c c t khác nhau t o ra nh ng hi u qu khác nhau v không gian: các c t vuông thì trung tính; các c t ch
nh t có tính t o hư ng; các c t tròn t o
66
dòng ch y cho không gian. Các c t có h a ti t ph c t p thư ng đư c dùng trong các công trình truy n th ng t o s giao thoa gi a các không gian.
05 Frederick 61-80-F.indd 133
4/25/07 2:08:50 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 134
4/25/07 2:08:50 PM
M t bài thuy t trình hình nh t t ph i đáp ng tiêu chí “Mư i-bư c” Nh ng y u t quan tr ng trong b n thuy t trình đ án – đ c bi t là tên và thuy t minh b n v ph i đư c nhìn rõ trong kho ng cách mư i bư c chân.
05 Frederick 61-80-F.indd 135
67
4/25/07 2:08:51 PM
Thi t k theo m t c t ! Ngư i thi t k gi i luôn làm vi c qua l i gi a m t b ng và các m t c t, chúng tác đ ng lên nhau. Ngư i thi t k kém thì s a ch a m t b ng và v m t c t c a công trình sau khi m t b ng đư c hoàn thành . Nhưng b n thân m t c t có th th hi n đư c 50% giá tr công trình . Trong th c t , m t s khu đ t (ch ng h n nh ng khu đ t d c) và các lo i hình công trình ( đòi h i chi u cao không gian n i th t , c n th n qu n lý s k t n i gi a các m t sàn , ho c s chú ý đ c bi t v ánh sáng ) yêu c u b n ph i thi t k m t c t trư c khi b n nghĩ t i m t b ng
05 Frederick 61-80-F.indd 137
68
4/25/07 2:08:52 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 138
4/25/07 2:08:52 PM
Nh ng gi thi t ng u nhiên vô căn c : M t b ng sàn th hi n s logic c a công trình , còn m t c t th hi n đư c tình c m c a nó.
69
05 Frederick 61-80-F.indd 139
4/25/07 2:08:52 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 140
4/25/07 2:08:52 PM
Thi t k trên ph i c nh : Ki n trúc sư là nh ng chuyên gia v đ c và thông th o hình h c ( m t b ng , m t c t và m t đ ng ) , nhưng cho dù la nh ng ki n trúc sư gi i nh t cũng không th hi u h t đư c theo cách đó . Phác h a chính xác ph i c nh m t ho c hai đi m t công trình c a b n và n i th t thông qua quá trình thi t k s cho phép b n ki m tra đư c công trình c a b n trông như th nào , ho t đ ng ra sao , c m nh n đư c giá tr đích th c và hình dung ra đư c nh ng đi u mà b n v hai chi u không th y đư c.
05 Frederick 61-80-F.indd 141
70
4/25/07 2:08:52 PM
1 2
3 4
05 Frederick 61-80-F.indd 142
4/25/07 2:08:53 PM
Làm th nào đ phác h a đư c ph i c nh m t đi m t c a không gian n i th t : 1. V tư ng k t thúc theo đúng ti l . Ví d như tư ng k t thúc r ng 8 feet va dài 12 feet , v y chi u dài ph i b ng m t l n rư i chi u r ng. 2. V m đư ng chân tr i qua t gi y. Đư ng chân tr i có chi u cao t m t ngư i xu ng sàn. N u b n cao 5 feet 6 inches, đư ng chân tr i s kho ng 5 feet(5/8 chi u cao) trên tư ng. 3. Đánh d u m t đi m t . Đi m t s th hi n v trí c a b n , cũng như la góc nhìn c a c nh , tương đ i v i b m t c a b c tư ng .
đây , đi m t đư c l p ra
kéo dài 3ft t b c tư ng bên trái . 4. Kéo m t đư ng th ng t đi m t qua b n góc c a b c tư ng , sau đó m r ng chúng kéo dài ra h t t gi y . Đi m kéo dài c a nh ng đư ng này vư t quá giơi h n c a t gi y. 5. Đ đ t m t ngư i có chi u cao tương đương v i ngư i quan sát vào điêm nhìn ,
71
đ t đ u c a ngư i đó vào đư ng chân tr i , sau đó tăng ho c gi m kích thư c c a ngư i đó sao cho phù h p.
05 Frederick 61-80-F.indd 143
4/25/07 2:08:53 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 144
4/25/07 2:08:53 PM
Thi t k v i các mô hình : Mô hình ba chi u s d ng c v t li u và đi n , có th giúp b n hi u đư c d án c a b n theo m t cách khác . Mô hình h u d ng nh t cho xây d ng là mô hình t ng h p m t v t li u nhanh ( đ t sét , cacton , nh a , s t , v t li u s n có...) , khi đó , b n có th d dàng so sánh và ki m tra xem xét . C n th n l p ráp , s d ng v t li u nhi u chi ti t không ph i là m t cách thi t k h u d ng, b i vì m c đích c a vi c đó ch là th ng kê các bư c thi t k ch không đánh giá đư c ch t lư ng c a ý tư ng.
05 Frederick 61-80-F.indd 145
72
4/25/07 2:08:53 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 146
4/25/07 2:08:53 PM
Hai chìa khóa quan tr ng đ t ch c m t b ng có hi u qu la qu n ly các m i quan h v ng ch c và gi i quy t v n đ lưu thông . Đ i v i m c đích thi t k , xem các ch c năng c t lõi c a m t công trình nhà v sinh , phòng lưu tr , phòng máy , tr c thang máy , thang thoát hi m ,hay nh ng khu v c lân c n là ph n đ c. Các không gian đ c ph i đư c g p vào nhau ho c đ t g n nhau. Kho ng r ng ph i l n hơn , không gian chính c a m t công trình hành lang , phòng thi nghi m , không gian th cúng , phòng tri n lãm , thư vi n , h i quán , nhà thi đ u , phòng khách , không gian s n xu t .V n đ c n gi i quy t là t o ra các m i liên h gi a không gian c t lõi và các không gian ph tr . M t tòa nhà , nơi mà m i ngư i đi b , nên đư c liên k t b i các không gian v i c u thang b , s nh thang máy m t cách h p ly và thú v : h th ng làm vi c hi u
73
qu ph i đáp ng c công năng ( d c bi t l phong tránh l a ) cũng như th m m , nh ng b t ng thú v , nh ng khung c nh thay đ i , ngóc ngách h p d n cũng như s bi n hóa c a ánh sáng .
05 Frederick 61-80-F.indd 147
4/25/07 2:08:54 PM
Servant zone (air handling system)
Served space (gallery)
Servant zone (air handling system)
Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas, 1972 Louis Kahn, architect
05 Frederick 61-80-F.indd 148
4/25/07 2:08:54 PM
Nhi u lo i hình công trình đư c bàn giao cho các văn phòng thi t k như b o tàng , thư vi n , và các tòa nhà l p ráp , có th đư c t ch c h p ly b i quan ni m c a Louis Kahn , “ph c v ” và là “ đ y t ” c a không gian . Ph c v / đ y t không gian là chương trình c t lõi không gian. Kahn chuyên nghi p hóa t ch c không gian theo nh ng nhu c u mà công trình đòi h i trong khi v n đi u ch nh nh p nhàng l ng l cho t t c .
05 Frederick 61-80-F.indd 149
74
4/25/07 2:08:54 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 150
4/25/07 2:08:54 PM
HÃY V M T CHI C H P ! Các tòa nhà , b i vì chúng có nh ng đư ng th ng và c nh c ng nên có th quy chúng v nh ng dư ng đơn gi n . Tuy nhiên , r t nhi u th mà ki n trúc sư ph i v như xe c , đ đ c , cây c i , con ngư i không ph i la nh ng đư ng th ng . Khi m t đ v t dư ng như ph c t p đ v , hãy v ra chi c h p mà b n tư ng tư ng . Sau đó , nh ng đ v t ch đơn gi n là n m trong nó.
75
05 Frederick 61-80-F.indd 151
4/25/07 2:08:55 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 152
4/25/07 2:08:55 PM
Quá trình sau thi t k : giai đo n đ u thi t k , làm không gian l n hơn 10% so v i đòi h i . Trong quá trình thi t k , b sung các không gian c n thi t như phòng máy , c t c u trúc , phòng ch a , không gian lưu thông , và hàng trăm th khác không th đoán trư c . Đi m m u ch t la không ph i thi t k ra không gian l n hơn c n thi t mà là thi t k sao cho đúng kích thư c . B n s th y d dàng thu nh m t tòa nhà hơn là t o ra không gian mà th c t là nó không t n t i.
76
05 Frederick 61-80-F.indd 153
4/25/07 2:08:55 PM
Faรงade detail, Simmons Hall, Massachusetts Institute of Technology, 2002 Steven Holl, architect
05 Frederick 61-80-F.indd 154
4/25/07 2:08:55 PM
Không có và không nên có m t h th ng thi t k hoàn h o. Ngư i thi t k thư ng b c n tr b i m t ni m tin có thi n ý nhưng sai l m r ng m t gi i pháp thi t k t t là m t h th ng hoàn h o và bao hàm t t c các m t c a nhi m v thi t k và không có ngo i l . Nhưng nh ng ý tư ng l lùng l i là m t khía c nh phong phú và có tính nhăn văn trong đ án c a b n. Trên th c t , ngo i l c a nguyên t c thì h p d n hơn nguyên t c.
77
05 Frederick 61-80-F.indd 155
4/25/07 2:08:56 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 156
4/25/07 2:08:56 PM
S thành công c a các ki t tác dư ng như không n m nhi u trong nh ng sai l m t nhiên – th c t thì chúng ta b qua t t c nh ng l i sơ đ ng – mà trong s c thuy t ph c to l n c a tâm trí, th đã hoàn toàn làm ch đư c quan đi m c a nó. —VIRGINIA WOOLF, “THE DEATH OF THE MOTH”
05 Frederick 61-80-F.indd 157
78
4/25/07 2:08:56 PM
½ diagonal recommended minimum
th
ng
l le
a on
g
dia
05 Frederick 61-80-F.indd 158
4/25/07 2:08:56 PM
Luôn luôn đ t c u thang thoát hi m t i 2 đ u đ i di n c a toà nhà b n thi t k , ngay c trong gian đo n đ u c a quá trình thi t k . D dàng nh n ra khi nhà thi t k quan tâm chú ý v v l ng l y hơn là so v i c u thang thoát hi m. Nhưng c u thang thoát hi m có th đáp ng nhi u ch c năng hơn trong 1 toà nhà. N u b n kh ng b sung v n đ an toàn m t cách cân nh c trong quá trình thi t k , b n có th chu n b đ bào ch a cho s th m phán và b i th m đoàn m t ngày nào đó.
05 Frederick 61-80-F.indd 159
b t c n c a b n trư c
79
4/25/07 2:08:57 PM
05 Frederick 61-80-F.indd 160
4/25/07 2:08:57 PM
Vi t tiêu đ theo đúng phong cách cho sơ đ thi t k S d ng bút Marker sáng màu v i đ u bút to đ vi t ch ki u ki n trúc; sau đó bo vi n b ng 1 cây bút m ng màu đen.
80
05 Frederick 61-80-F.indd 161
4/25/07 2:08:57 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 162
4/25/07 2:12:03 PM
C g ng giành quy n ki m soát quá trình thi t k càng d n đ n m t ki m soát trong chính quá trình đó. Quá trình thi t k thư ng đư c c u trúc và làm theo m t phương pháp, nhưng đây không ph i là quá trình s n xu t công nghi p. M t quá trình s n xu t công nghi p thì đã đư c xác đ nh trư c s n ph m, nhưng quá trình sáng t o là đ n l c s n xu t ra nh ng th chưa t ng có trư c đây. Sáng t o th c s là khi b n không bi t mình đang đi đâu, m c dù b n ph i ch u trách nhi m đ nh hư ng trong su t quá trình. Đi u này đòi h i m t cái gì đó khác v i bình thư ng, quy n ki m soát; m t suy nghĩ m m m ng có th s có tác d ng hơn. Tham gia quá trình thi t k v i s kiên nh n. Đ ng bư c vào l i mòn tư duy c a quá trình sáng t o như là d a theo c m h ng. Đ ng c gi i quy t v n đ c a m t toà nhà ph c t p b ng cách ng i m t ch ho c ch trong m t tu n. Ph i ch p nh n s
không ch c ch n. Ch p nh n m t cách bình thư ng c m giác m t mát như là
81
m t bài h c cho c quá trình. Đ ng làm gi m s lo l ng b ng cách quy t đ nh g n mình v i m t gi i pháp thi t k b t kì, k t c c s không bao gi t t đ p c .
06 Frederick 81-101-F.indd 163
4/25/07 2:12:04 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 164
4/25/07 2:12:04 PM
Phong cách ki n trúc đích th c không đ n t n l c đ t o ra m t góc nhìn đ c bi t. Nó là nh ng k t qu đan xen - th m chí vô tình- n m ngoài quá trình t ng th . Trái v i suy nghĩ hi n t i, nh ng ngư i xây d ng ngôi nhà th c dân M vào năm 1740 không nghĩ r ng “Tôi thích ki u th c dân, tôi s xây m t cái nhà ki u này”. Nh ng ngôi nhà đư c xây d ng v i nguyên li u và k thu t đương th i, v i con m t c a nhà thi t k luôn đ ý đ n t l và s hòa h p. C a s c a nhà ki u th c dân có nh ng t m kính nh không ph i đ trông cho gi ng ki u th c dân, mà là vì th i đó ngư i ta ch v n chuy n đư c nh ng t m kính nh như th thôi. C a ch p thì hoàn toàn có tính ch c năng (đ che n ng) ch không đ trang trí. Nh ng ngôi nhà th i đó M đư c g i là ki u th c dân ch là do chúng đư c nh ng k th c dân .
06 Frederick 81-101-F.indd 165
82
4/25/07 2:12:05 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 166
4/25/07 2:12:05 PM
T t c các thi t k đ u mu n th hi n zeitgeist Zeitgeist là m t t ti ng Đ c, có nghĩa là tinh th n c a th i đ i. Zeitgeist là nh ng c m giác th nh hành c a m t th i, c m xúc chung c a con ngư i th i đó, hương v c a cu c s ng thư ng nh t, nh ng đ nh ki n n dư i các hành đ ng c a con ngư i. Và cũng nh có Zeitgeist nên m i có các xu hư ng song hành (ch không gi ng h t nhau) trong văn h c, tôn giáo, khoa h c, ki n trúc, ngh thu t và các lĩnh v c sang t o khác. Ta không th chia l ch s loài ngư i thành các th i k riêng bi t rõ rang, nhưng có th tóm t t các xu hư ng trí tu chính phương Tây như sau: Th i c đ i: xu hươngs ch p nh n các huy n tho i Th i c đi n (Hy L p): tôn vinh lý l , tr t t và dân ch Th i trung c : s th ng tr c a m t tôn giáo có t ch c Th i ph c hung: tôn vinh khoa h c và ngh thu t Th i hi n đ i: chu ng các s th t đư c phát hi n b i các phương pháp khoa h c Th i h u hi n đ i (hi n t i): xu th cho r ng s th t r t khó ho c không th đư c phát hi n
06 Frederick 81-101-F.indd 167
83
4/25/07 2:12:05 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 168
4/25/07 2:12:05 PM
Hai quan đi m v ki n trúc : Ki n trúc là s th c thi s th t : M t tòa nhà có trách nhi m v i ki n th c chung và trung th c trong s th hi n các ch c năng cũng như ch t li u c a nó. Ki n trúc là s
k chuy n: Ki n trúc là phương ti n đ k chuy n, là t m v i đ
v lên nh ng truy n thuy t c a xã h i, là sân kh u c a cu c s ng thư ng nh t.
84
06 Frederick 81-101-F.indd 169
4/25/07 2:12:05 PM
Balcony Antibes, France
06 Frederick 81-101-F.indd 170
4/25/07 2:12:06 PM
Khéoléog iýcácưuđi mc ach tli uhơnlàth hi nchúngtheonghĩađen Nh ng b n v ki n trúc, dù v tay hay v máy, s trông như nh ng b n v ho t hình n u b n v g ch “đ g ch” và làm mái nhà “đen như nh a đư ng”. Hãy s
d ng
nh ng m u có tính g i.Và đ ng v t ng viên g ch m t trong c m t b c tư ng g ch, hay t ng viên đá cu i c a mái nhà l p đá.
85
06 Frederick 81-101-F.indd 171
4/25/07 2:12:06 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 172
4/25/07 2:12:06 PM
Ki m soát cái tôi N u mu n đư c n i ti ng vì thi t k m t tòa nhà t t, th m chí là vĩ đ i, hãy quên đi b n mu n tòa nhà tr nên như nào.Thay vào đó hãy t h i “tòa nhà t nó mu n tr thành cái gì”. V n đ thi t k ph i đư c đ c vào các đi u ki n c a chính nó: nhu c u c a khách hàng, đ c đi m c a đ a đi m, th c tr ng c a chương trình xây d ng… Nh ng đi u này s t o thành m t tr t t th ng nh t, và b n c n bi t tr t t này trư c khi cái tôi đư c th hi n. C th hi n nh ng m i quan tâm chung trong tác ph m c a b n – quá trình tìm ki m ý nghĩa và m c tiêu c a con ngư i, s chơi đùa đan xen c a ánh sang và bóng t i trên tư ng, các m i quan h riêng tư và xã h i… và khan gi s h ng thú.
86
06 Frederick 81-101-F.indd 173
4/25/07 2:12:06 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 174
4/25/07 2:12:06 PM
Đ tneoc nth nđ cón ith tlinhho t Neo có th hi u như nh ng y u t t nhiên, có th thu hút m i ngư i. Nh ng c a hang bách hóa s đư c đ t
các đ u khác nhau c a m t khu mua s m, vì chúng
s lôi kéo ngư i thăm. Và khi nh ng ngư i này di chuy n gi a các đ u, h cũng s nhìn ng m c nh ng c a hang nh
trên đư ng đi n a. Và do v y, cách x p đ t
này đã làm tăng cư ng ho t đ ng kinh t , và làm cu c s ng s ng đ ng hơn. Li u có cơ h i đ t neo như th trong d án c a b n không? Hãy th đ t l i ra vào và ch đ đ phòng t p
2 nơi khác nhau t i m t trung tâm gi i trí. Đ bàn l tân và
thang máy trong khách s n cách xa nhau hơn m t chút. Đ hành lang văn phòng cách xa nơi đ xe thêm n a. Trong cách kho ng không đư c t o ra y, hãy đem l i các tr i nghi m ki n trúc thú v cho “n n nhân” c a b n!
87
06 Frederick 81-101-F.indd 175
4/25/07 2:12:06 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 176
4/25/07 2:12:07 PM
M tv tth ,b m t,ho ckhônggians cânb ngvà tr nv nhơnn um chmáuth haic anóch y ngư cv ic utrúchìnhh cchính. Th g ch s c lên m t hình ch nh t b ng nh ng đư ng song song v i c nh ng n c a nó. Th đ m t vài y u t ch y ngang đư ng hành lang dài. Đ i v i m t không gian cong, th thêm y u t lan t a thay vì t p trung. Khi lát g ch, hãy th đ chi u dài c a g ch song song v i chi u r ng c a căn phòng.
88
06 Frederick 81-101-F.indd 177
4/25/07 2:12:07 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 178
4/25/07 2:12:07 PM
Nh ng tòa nhà n n chi m đa s trong m t thành ph . Nh ng tòa nhà m c tiêu, n m phía trư c s có t m quan tr ng đ c bi t. Nh ng tòa nhà n n đư c s
d ng cho m c đích đ nh cư ho c thương m i thông
thư ng.Nh ng thành ph thành công thư ng có các toà nhà n n t o thành m t c u trúc g n k t cho th y s g n k t c a xã h i. Nhưng tòa nhà m c tiêu bao g m nhà th , các toà nhà c a chính ph , các khu dân cư chính, khu tư ng ni m..Nh ng tòa nhà này thư ng có s tách bi t, nhi u ho c ít, v i n n xung quanh.
89
06 Frederick 81-101-F.indd 179
4/25/07 2:12:07 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 180
4/25/07 2:12:07 PM
Cu n nh ng b n v c a b n l i đ d lưu tr hơn, v i m t v chìa ra ngoài. Đi u này s giúpb n v th nghơn khi tr i ra.
90
06 Frederick 81-101-F.indd 181
4/25/07 2:12:07 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 182
4/25/07 2:12:08 PM
Xây d ng vào tư ng
trên đư ng
Khi thi t k m t ngôi nhà đ tram ch tr ng trong đô th , hãy đ m t ti n c a nó quay ra đư ng. Nhi u ki n trúc sư hi n đ i hay đ ngôi nhà th t kh i m t đư ng, nhưng cu c s ng đô th c n có s linh đ ng, c n kho ng cách g n và s ti n l i. Đ nhà cách xa v a hè cũng có nghĩa khi n chúng cách xa ngư i đi đư ng, gi m đi tính năng kinh t cho t ng 1, và làm m t đi m quan không gian c a đư ng ph .
91
06 Frederick 81-101-F.indd 183
4/25/07 2:12:08 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 184
4/25/07 2:12:08 PM
”Luôn thi t k m t th khi đ t nó vào b i c nh l n hơn – m t cái gh trong phòng, m t căn phòng trong m t ngôi nhà, m t ngôi nhà trong m t khu v c, và m t khu v c trong m t thành ph .” —ELIEL SAARINEN
92
06 Frederick 81-101-F.indd 185
4/25/07 2:12:08 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 186
4/25/07 2:12:08 PM
Cơ ch ch y u mà chính ph s d ng đ qu n lý thi t k c a các tòa nhà là lu t c a khu v c, lu t xây d ng và lu t ti p c n. Lu t c a khu v c : quan tâm đ n s hòa h p c a toà nhà v i khu v c xung quanh. Đi u này s quy đ nh m c đích căn nhà (đ
, thương m i, công nghi p..), chi u
cao, m t đ , kích thư c phòng, kho ng cách t i m t đư ng, và khu đ xe. Lu t xây d ng: quan tâm t i vi c ngôi nhà ho t đ ng như nào. Lu t này s quy đ nh ch t li u xây d ng, di n tích các t ng (l n hơn cho các ch t li u khó cháy hơn), chi u cao, s s d ng năng lư ng, h th ng ch ng cháy, ánh sáng t nhiên, s thoáng khí… Lu t ti p c n : nh m đ m b o nh ng ngư i b khi m khuy t th ch t v n có th s d ng đư c ngôi nhà. Lu t này quy đ nh v d c, c u thang, tay bám, toa lét, công t c… M i bang s có lu t riêng. Lu t qu c gia v ti p c n là ADA.
06 Frederick 81-101-F.indd 187
93
4/25/07 2:12:09 PM
Longaberger Basket Building, Newark, Ohio, 1997 NBBJ Architects
06 Frederick 81-101-F.indd 188
4/25/07 2:12:09 PM
“Duck” là m t ngôi nhà mà th hi n ý nghĩa c a nó m t cách tr c ti p, theo nghĩa đen.
94
06 Frederick 81-101-F.indd 189
4/25/07 2:12:09 PM
Meaning conveyed by signage
Meaning conveyed by architectural symbol
With regards to Robert Venturi
06 Frederick 81-101-F.indd 190
4/25/07 2:12:09 PM
Thu t ng “decorated shed” (m t túp l u đư c trang trí) là đ ch m t m u nhà thông thư ng mà th hi n ý nghĩa c a nó thông qua các v t trang trí ki n trúc.
95
06 Frederick 81-101-F.indd 191
4/25/07 2:12:09 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 192
4/25/07 2:12:10 PM
Ngư i mùa hè r ng 22 inch. Ngư i mùa đông r ng 24 inch.
96 06 Frederick 81-101-F.indd 193
4/25/07 2:12:10 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 194
4/25/07 2:12:10 PM
S gi i h n kích thích s sáng t o. Đ ng bao gi cho gi i h n là v n đ c a thi t k - m t ch quá ch t, đ a đi m không thu n l i, không gian quá dài, ch t li u có màu l , yêu c u mâu thu n t khách hàng… Trong chính nh ng gi i h n này đã có câu tr l i cho v n đ c a b n r i! M t đ a đi m d c có làm b n khó khăn trong vi c xây m t căn nhà thông thư ng? Hãy s d ng c u thang hay d c.M t b c tư ng x u xí đ i di n nhà b n ư?Hãy đóng khung t m nhìn ra b c tư ng đó đ nó tr
nên thú v và đáng nh . Ph i thi t k
trong m t không gian, m t tòa nhà, hay m t căn phòng quá h p và dài? Bi n chi u dài thành m t chuy n đi thú v , v i s b t ng
đích đ n.
97 06 Frederick 81-101-F.indd 195
4/25/07 2:12:10 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 196
4/25/07 2:12:10 PM
T “kh ng ho ng” trong ti ng Trung đư c ghép t hai t “nguy hi m”, và “ cơ h i”. V n đ trong thi t k không ph i là cái gì đó c n vư t qua, mà chính là m t cơ h i c n đư c trân tr ng. Nh ng gi i pháp thi t k không làm v n đ bi n m t, mà ch p nh n v n đ như m t đi u gì đó t t y u. Gi i pháp chính là s th hi n l i c a chính v n đ mà thôi.
98 06 Frederick 81-101-F.indd 197
4/25/07 2:12:10 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 198
4/25/07 2:12:11 PM
Hãy làm cái gì đó. Khi m t v n đ thi t k tr
nên quá l n và quá ph c t p, đ ng ch
đ i cái rõ
ràng.Hãy b t đ u v luôn.V không ch là m t cách th hi n gi i pháp thi t k đơn thu n, b n thân nó là m t cách đ h c v v n đ mà b n c n gi i quy t.
99 06 Frederick 81-101-F.indd 199
4/25/07 2:12:11 PM
06 Frederick 81-101-F.indd 200
4/25/07 2:12:11 PM
Đ t m t cái tên. Khi n y ra m t ý tư ng, hãy đ t tên cho nó.Nh ng t
như “bánh ăn d ”, “hình l p
phương đang m ”, “cu c g p c a nh ng ngư i l ”… s giúp b n t
gi i thích v i
b n thân v nh ng gì mình đã t o ra.Khi quá trình thi t k phát tri n v i nh ng ý tư ng m nh m hơn, hãy đ t nh ng tên m i và quên nh ng tên cũ đi.
100 06 Frederick 81-101-F.indd 201
4/25/07 2:12:11 PM
Zaha Hadid b. 1950
06 Frederick 81-101-F.indd 202
4/25/07 2:12:11 PM
Ki n trúc sư là hoa n ch m. H u h t ki n trúc sư chưa làm nên s nghi p khi h chưa đ t t i tu i 50! Có l không có ngh nghi p nào c n đ n s k t h p các ki n th c r ng trong m t th c th c th và rõ rang như ki n trúc. M t ki n trúc sư c n hi u bi t v l ch s , ngh thu t, xã h i h c, v t lý h c, tâm lý h c, v t ch t h c, hình tư ng h c, các quá trình chính tr và vô s nh ng lĩnh v c khác, và ph i thi t k m t tòa nhà tuân th đúng nh ng quy đ nh và lu t, ch u đư c th i ti t, ch u đư c đ a ch n, có thang máy và các h th ng máy móc khác, đ ng th i l i đáp ng đư c nhu c u v tính năng và tình c m cho ngư i s d ng. S m t r t lâu đ h c cách k t h p nh ng m i quan tâm y trong m t s n ph m c th .M t r t nhi u l n th sai. N u b n đang chu n b d n thân vào ki n trúc, hãy đào sâu và theo nó đ n cùng. Và b n s th y là nó r t đáng.
101 06 Frederick 81-101-F.indd 203
4/25/07 2:12:11 PM
Matthew Frederick là m t ki n trúc sư và nhà quy ho ch s ng sachusetts. Ông đã gi ng d y
Cambridge, Mas-
nhi u trư ng đ i h c, bao g m Boston Architectur-
al College và Wentworth Institute of Technology.
06 Frederick 81-101-F.indd 204
4/25/07 2:12:11 PM