de beste tips van gezondheid.be voor een stralende tweede jeugd
Š Paul Geerts / Uitgeverij Houtekiet 2008 Uitgeverij Houtekiet, Vrijheidstraat 33, b-2000 Antwerpen info@houtekiet.com www.houtekiet.com Omslag Isabelle Van Laerhoven Foto auteur Š Sara Engels / Houtekiet Zetwerk en vormgeving Intertext, Antwerpen isbn 978 90 8924 010 1 d 2008 4765 33 nur 860 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher
paul geerts
De beste tips van gezondheid.be Voor een stralende tweede jeugd
Houtekiet Antwerpen / Amsterdam
Inhoud
Januari ‘Detox-dieet’ of ‘ontgiften’ is zinloos 11 Uw skivakantie begint thuis 13 Vroegtijdige opsporing van prostaatkanker: voor- en nadelen 14 Hoe voorkomt u rimpels? 16 Sauna: voor- en nadelen 18 Infraroodsauna: wondermiddel of leuk gadget? 20 Installeer een rookmelder 23 Wat kunt u tegen een kater doen? 25 Eet minder transvetzuren 27 Seks na een hartinfarct 28 Ben ik te dik of te dun? 29 Test: Internationale Prostaat Symptoom Score 32 Februari Hoe kunt u het best vis bewaren? 35 Hoeveel moet u bewegen voor uw gezondheid? 36 Opwarmen voor het skiën/snowboarden 37 Overdrijf niet met cholesterolverlagende producten 37 Tijdig een beroerte herkennen is levens redden 39 Maculaire degeneratie: belangrijkste oorzaak van ouderdomsblindheid 40 Bescherm uw huid op de skipiste 43 Tips om beter te slapen 44 Een veilige badkamer 46 Winterblues: licht doet leven 47 Postzegeltest voor erectiestoornissen 50 Bescherm uw ogen op de skipiste 51 Test: Bent u een haan of een uil? 52
Maart Moet u uw lichaam ontzuren? 57 Wandel u fit 58 Ken de negen signalen van kanker 59 Voorzichtig met de zonnebank 61 Hooikoorts of pollenallergie 62 Wat te doen bij een hartinfarct? 64 Het rusteloze benen syndroom (rbs) 65 Bereid u voor op de zomertijd 68 Nachtlenzen voor mensen met bijziendheid 69 Alcohol en seks gaan niet samen 70 Zelf uw bloeddruk meten 71 Test: Hoorwijzer 76 April Tips om minder zout te eten 79 Tips voor wie wil starten met joggen 81 Reisvaccinatie: liefst zes weken voor de reis naar uw arts 81 Wat kunt u doen tegen snurken? 87 Zelfbruiners zijn een veilig alternatief voor de zonnebank 88 Hoe ventileer ik mijn woning? 90 Voorkom ongelukken met giftige planten 91 Wanneer en hoe koorts meten? 94 Tips tegen een slechte adem 95 Gestopt met roken? Tips om vol te houden. 96 Wat de menopauze is bij vrouwen is de andropauze of ‘penopauze’ bij mannen 98 Test: Erectieproblemen 100 Mei Fruit na de maaltijd mag 103 Een goed fietszadel voorkomt zadelpijn 104 Een blaasontsteking: veel drinken en veel plassen 109 Waarom niet alle cholesterol slecht is 111 Zijn pre- en probiotica gezond? 113 Tips om blaren te voorkomen 116 Blaren verzorgen 118
Koortsblaasjes: pijnlijk en besmettelijk 120 Veilig en gezond barbecuen 121 Moet u elke dag 1,5 l water drinken? 123 Fit in het vliegtuig 124 Test: Ben ik stressbestendig? 127 Juni Hoe eet u het best groenten: rauw of gekookt? 129 Tips bij lagerugpijn 130 Jetlag: wat kunt u er zelf aan doen? 132 Verstandig zonnen 134 Tips voor mooie nagels 137 Let op teken 138 Wat moet u doen bij een snijwond? 140 Wat kunt u doen tegen een droge mond? 143 Zin en onzin van omega-3 vetzuren en visoliesupplementen 144 Test: Bent u actief of passief in bed? 147 Juli Laat uw vakantie niet bederven door diarree 151 Niet duiken v贸贸r een vliegtuigreis 153 Veilig met de auto op vakantie 154 Opletten voor het west-nijlvirus in de vs 156 Contactlenzen op vakantie 157 Insectenbeten: vervelend en soms gevaarlijk 159 Wat te doen bij een zonnesteek en een hitteslag? 160 Geneesmiddelen in het vliegtuig 162 Hoe reisziekte te voorkomen? 163 Hoe kunt u malaria voorkomen? 164 Migraine en voeding 166 Test: De migrainetest (midas) 168 Augustus Gezonder frituren 171 Hoofdpijn in de bergen 172 Wie moet zich preventief laten testen op colonkanker? 174 Voorkom vliegtuigtrombose 176
Wanneer kunt u uw ogen met laser laten behandelen? 177 Minder hinder van uw gft-container 178 Veilig mobiel bellen 179 Wat te doen bij hyperventilatie? 181 Wat kunt u doen tegen zuuroprispingen of reflux? 182 Eet meer fruit 185 Sterilisatie bij de man (vasectomie) 187 HygiÍne in de keuken 188 Test: Uw risico op colonkanker of dikkedarmkanker 190 September Schaal- en schelpdieren passen perfect in een cholesterolarm dieet 193 10.000 stappen per dag 194 Oogcontrole voor iedereen boven de veertig 195 ’s Nachts vaak plassen is niet normaal 196 Borstzelfonderzoek wordt niet langer aangeraden 197 Wat kunt u tegen eksterogen of likdoorns doen? 200 Wat kunt u doen bij overmatig zweten? 201 Voorzichtig met spaarlampen 204 Beter zitten aan uw bureau 205 Wat moet u doen als iemand flauwvalt? 207 Minder last van spataders 208 Bruin brood is niet altijd beter 211 Test: Depressietest 213 Oktober Diepvriesgroenten: lekker en gezond 215 Laat u nu vaccineren tegen de griep 216 Heeft een vijftigplusser meer vitamines en mineralen nodig? 218 Carpaletunnelsyndroom: wat kunt u eraan doen? 222 Overgangsverschijnselen in de menopauze 224 Verbrand geen afval in de tuin 226 Verhoogt koffie het cholesterolgehalte? 228 Vliegangst overwinnen 232 Veilig muizen 234
Een maaltijd overslaan is niet goed voor de lijn 235 Spinazie mag een tweede keer opgewarmd worden 235 Wat kunt u doen tegen droge ogen? 238 Gebruik een goed hoofdkussen 239 Test: Uw borstkankerrisico 241 November Eet elke dag soep 245 Is het dagelijkse eitje gezond of ongezond? 246 Ken uw osteoporoserisico 248 copd: doe een spirometrietest 250 Voorkom winterhanden en -tenen 251 Werken op de laptop: spaar uw rug en hals 253 Huisstofmijt weren uit de slaapkamer 253 Voorkom koolstofmonoxide- of CO-vergiftiging 256 Wordt men kaal van een hoed of pet? 257 Van tocht krijgt u geen verkoudheid 259 Help, ik ben hees 261 Tegen griep en verkoudheid werken antibiotica niet 262 Test: De seksuele harmonie in uw relatie 263 December Eet minder vlees, maar meer konijn 267 Wat kunt u doen tegen koude voeten? 269 Tips om het geheugen beter te gebruiken 270 Waarop letten bij kant-en-klaarmaaltijden? 272 Wat te doen tegen de hoest? 273 Hoe een doge huid verzorgen? 274 Veilig stokenin open haard en houtkachel 275 Een huidwond: afdekken of bloot laten? 277 Is laat eten slecht voor de lijn? 279 Voorzichtig met rauwe vis, vlees en eieren 279 Ook van dure wijn kunt u hoofdpijn krijgen 281 Test: Drink ik te veel? 284 Register 289
Januari
‘Detox-dieet’ of ‘ontgiften’ is zinloos Rond deze tijd van het jaar vinden veel mensen het nodig om hun lichaam te ontgiften of te ‘ontslakken’. Op het internet zijn tientallen ‘ontgiftingsdiëten’ te vinden met namen als Detox-dieet, Citroensapkuur, Kruidentheevasten, Maagdarmsparend Dieet, Rijstvastendieet, Sapvasten, Vruchtenvasten, Weivasten, Zuiverend dieet, Groene Theedieet, enzovoorts. Theorie achter dit soort kuren is dat het lichaam regelmatig moet worden gezuiverd van allerlei schadelijke afvalstoffen of ‘slakken’ die we via onze voeding, de omgeving, enzovoorts binnenkrijgen. Daarmee bedoelt men onder meer conserveringsmiddelen, kleur- en smaakstoffen, suiker, nicotine, alcohol, koffie enzovoorts, maar ook allerlei chemicaliën die in het lichaamsvet worden opgeslagen, zoals Pcb’s, pesticiden en zware metalen. Volgens deze theorie zou het energieniveau van onze cellen verstoord worden door die afvalstoffen, waardoor de stofwisseling vertraagt en het lichaamsvet niet meer goed wordt verbrand. Hierdoor worden we niet alleen dikker, maar kunnen ook allerlei vervelende ziektetoestanden ontstaan, zoals (chronische) vermoeidheid, futloosheid, hoofdpijn, stress, concentratieproblemen en een vale huid. Door het regelmatig ‘ontgiften’ of ‘ontslakken’ zou men de lichaamscellen zuiveren, het energieniveau van ons lichaam herstellen en de gezondheid bevorderen. Daarvoor worden allerlei drankjes, plantenextracten, bindmiddelen (zoals oplosbare vezels en actieve kool), allerlei voedingssupplementen, enzovoorts aanbevolen. Ook wordt meestal aangeraden om veel fruit en rauwe groenten (even-
11
tueel geperst tot sap) en weinig vet te eten, meestal in combinatie met een aantal vastendagen. En uiteraard geen alcohol, koffie of suiker te gebruiken. Drastisch afvallen is, nog altijd volgens deze theorie, uit den boze omdat dan de gifstoffen uit het lichaamsvet vrijkomen. Van al deze beweringen bestaan geen wetenschappelijke bewijzen. Het pleidooi om meer (rauwe) groenten en fruit te eten, of om een paar weken geen alcohol en koffie te drinken is weliswaar positief. Maar één of enkele keren per jaar een ‘ontslakkingskuur’ doen, kan ongezonde eet- en leefgewoonten niet goedmaken. Ook het verband tussen ‘afvalstoffen’ en overgewicht is niet bewezen. Enkele dagen niet eten, maaltijden overslaan of extreem weinig eten – zoals ontslakkingskuren dikwijls voorschrijven – is ongezond en kan zonder medische begeleiding zelfs gevaarlijk zijn. Een sapdieet kan bijvoorbeeld het evenwicht van de darmflora ernstig verstoren. Dat geldt in het bijzonder voor zwangere vrouwen, bejaarden, mensen met een of andere chronische aandoening (zoals diabetes, hart-, lever- of nieraandoeningen…). Als u toch zo’n kuur wilt doen, beperk het dan tot een maximum van twee weken. In normale omstandigheden beschikt ons lichaam over voldoende mechanismen om afvalstoffen te verwerken. Het is bijna onmogelijk en ook niet nodig om deze processen extra te stimuleren. De lever en de nieren spelen daarbij een essentiële rol. Voor een goede werking van de nieren is het nodig om voldoende te drinken. Normaal wordt gemiddeld 1500 ml urine per dag uitgescheiden. Het minimumvolume dat dagelijks via de urine moet worden uitgescheiden is 300 tot 500 ml, zoniet kunnen de aanwezige afvalstoffen onvoldoende worden uitgescheiden. Onder normale omstandigheden moet het lichaam per dag ongeveer 2,5 liter opnemen. De vaste voeding brengt ongeveer 1 liter vocht aan. Dat betekent dat er nog anderhalve liter moet worden gedronken. In geval de lever of de nieren zijn aangetast door ziekte, kunnen zij hun taken minder goed of niet meer uitvoeren en kunnen lichamelijke klachten ontstaan. In dat geval is een aangepaste behandeling nodig en geen ontslakkingskuur.
12
Uw skivakantie begint thuis Misschien kijkt u reikhalzend uit naar uw op handen zijnde skivakantie. U doet er dan wel goed aan om enkele weken daarvoor met de voorbereidingen te beginnen, zodat stramme spieren of gebroken botten uw plezier niet na een paar dagen vergallen. De meeste mensen spreken bij het skiën spieren aan die ze gedurende de rest van het jaar nagenoeg niet gebruiken. Skischoenen dwingen u bijvoorbeeld in een stand waarbij de hielen iets hoger staan dan de tenen. U moet dus door de knieën buigen om het evenwicht te bewaren. De spieren aan de voorzijde van het onderbeen worden daarbij voortdurend belast, wat snel tot vermoeide spieren en een groter ongevallenrisico leidt. Om optimaal van uw skivakantie te genieten, doet u er bijgevolg goed aan ervoor te zorgen dat uw lichaam tijdig in goede conditie is en dat uw spieren getraind zijn. Veel mensen lukt het niet om op zichzelf met een zekere regelmaat te trainen. Voor deze groep kan een fitnesscentrum een goede uitkomst bieden. Door de regelmaat, de correcte uitvoering van de oefeningen en de begeleiding, kan hun uithouding en spierkracht worden opgekrikt. Er bestaan ook talrijke oefeningen die u gewoon overdag kunt uitvoeren, tussen de normale bezigheden door. Letterlijk élke fysieke inspanning kan uw conditie stimuleren. U kunt bepaalde vaardigheden – zoals evenwicht en coördinatie, die cruciaal zijn bij het skiën – bijvoorbeeld goed trainen met een eenvoudige oefening als ’op één been staan’. Deze oefening kunt u gemakkelijk uitvoeren als u bijvoorbeeld staat te wachten op de trein of tijdens het tandenpoetsen aan de wastafel. U kunt de oefeningen moeilijker maken door bijvoorbeeld intussen met het andere been te zwaaien of een balletje of koffielepel op te gooien en op te vangen. Oefen gedurende een dertigtal seconden en verander vervolgens van been. Herhaal dit driemaal per dag. Ook op kantoor, aan de keukentafel, enzovoorts kunt u aan uw conditie werken. U kunt bijvoorbeeld licht door de benen buigen tot de hoek in de knie ongeveer recht is. Enkele malen per dag enkele reeksen van tien buigingen met tussendoor een halve minuut rust, helpen uw beenconditie een heel eind vooruit. Schommelen door de voeten te bewegen van hiel naar tenen of het zo hoog mogelijk optrekken van de tenen en schommelen op de
13
hiel, zijn andere oefeningen die u nagenoeg overal kunt uitvoeren, bijvoorbeeld terwijl u aanschuift aan de kassa in het warenhuis. Neem de trap in plaats van de lift. Dit is uitstekend voor het uithoudingsvermogen. Het is beter om geregeld een stukje trap te nemen, dan u eenmaal per dag dood te zwoegen op weg naar de twintigste verdieping. U kunt naar de winkel lopen en daarbij een blok extra omlopen. Loop in een flink tempo, waarbij u voelt dat u dieper moet ademen en u het warm krijgt.
Vroegtijdige opsporing van prostaatkanker: voor- en nadelen Prostaatkanker is in Vlaanderen en Nederland bij mannen de meest voorkomende kankervorm en de tweede doodsoorzaak door kanker: elk jaar krijgen ruim 5.000 Belgische en bijna 9.000 Nederlandse mannen prostaatkanker. Prostaatkanker komt voor vanaf vijftig jaar, maar meestal boven de vijfenzestig jaar. Klachten De prostaat is een kleine klier die net onder de blaas en om de urinebuis zit. Als mannen ouder worden, kan de prostaat vergroten en problemen veroorzaken bij het urineren. In de meeste gevallen is dit niet te wijten aan kanker. Mannen die prostaatkanker hebben, vertonen niet altijd symptomen. U kunt het best uw huisarts raadplegen als u één of meer van de volgende klachten of symptomen hebt: • moeite om te plassen of om te starten met plassen; • pijn tijdens het plassen; • zwakke urinestraal en nadruppelen, onderbroken urinestraal, het gevoel niet ‘leeggeplast’ te hebben; • regelmatig ’s nachts moeten opstaan om te urineren; • bloed in de urine; • pijn onderin het bekken. Voortijdige opsporing? Er bestaat een test, de psa-test, waarbij het bloed gecontroleerd wordt op het prostaat-specifiek antigeen (psa). Een verhoogde psa-waarde
14
in het bloed kan wijzen op prostaatkanker. Als het resultaat van uw psa-test hoog is, is verder onderzoek noodzakelijk om een definitieve diagnose te kunnen stellen. Het systematisch gebruik van deze test bij gezonde mannen zonder specifieke klachten wordt niet aangeraden, omdat de test een aantal belangrijke tekorten vertoont. • psa is niet alleen verhoogd bij prostaatkanker, maar ook bij goedaardige prostaatvergroting en bij prostaatontstekingen. In ongeveer zes op de tien gevallen met een positief resultaat is er geen kanker aanwezig. Daardoor kan heel wat onrust ontstaan en zijn veel bijkomende onderzoeken nodig die vaak ingrijpend zijn. Deze onderzoeken zijn totaal nutteloos wanneer achteraf blijkt dat er toch geen sprake was van kanker. • Omgekeerd blijkt tot 30% van de mannen met een normaal psa toch kanker te hebben. Dit kan een vals gevoel van zekerheid geven. • Het is inmiddels duidelijk geworden dat heel wat vormen van prostaatkanker niet echt agressief zijn en dus niet behandeld – of niet te drastisch behandeld – moeten worden. Prostaatkanker groeit traag en is vooral een ouderdomsziekte. Bij mannen van zeventig jaar en ouder die aan een andere ziekte overlijden, vinden we tot 30% kanker van de prostaat. Veel mannen sterven mét maar niet vanwege hun prostaatkanker. Niemand kan vooraf de evolutie van de ziekte voorspellen. Moet men dan mensen ongerust maken en behandelen met alle gevolgen van dien, terwijl men niet kan zeggen of de ziekte ernstige vormen zal aannemen? • Het probleem is niet zozeer de diagnose van prostaatkanker, maar de behandeling. Na wegname van de prostaat zijn tot 70% van de geopereerden impotent, 2 à 5% zijn incontinent. Ook na bestraling zijn er veel problemen. Bovendien zijn een aantal prostaatkankers hoe dan ook onbehandelbaar. • Hoewel de psa-bepaling zeker heeft bijgedragen tot het ontdekken van meer prostaatkankers, is het helemaal niet bewezen dat dit heeft geleid tot een vermindering in sterfte- en/of ziektecijfers. Veel prostaatkankers, zelfs in een vroeg stadium, zijn niet behandelbaar omdat er reeds uitzaaiing is.
15
Wanneer is een preventief onderzoek dan wel zinvol? Als een nauwe verwant van u, zoals uw vader of broer, prostaatkanker heeft, dan ligt uw risico boven het gemiddelde van uw leeftijdsgenoten, en is het aan te raden om vanaf veertig Ă vijfenveertig jaar regelmatig een preventief onderzoek te laten verrichten door uw huisarts.
Hoe voorkomt u rimpels? Rimpels zijn een natuurlijk verschijnsel bij het verouderen van de huid. Vanaf middelbare leeftijd wordt minder onderhuids bindweefsel en elastine aangemaakt. Wanneer de afbraak groter is dan de aanmaak, wordt de huid slapper en verschijnen de rimpels. Huidveroudering kan niet worden gestopt, maar kan met een goede verzorging wel worden vertraagd. Belangrijk is vooral om schadelijke invloeden, zoals roken en overmatig zonlicht, te vermijden. De ultraviolette straling in zonlicht en zonnebanken versnelt namelijk het verouderingsproces. Goede zonbescherming in de zomer is dus van groot belang om de rimpelontwikkeling af te remmen. Fijne rimpels die ontstaan door vermindering van elastinevezels in de huid, kunnen met vitamine A zuur (tretinoïne) worden tegengegaan. Vitamine A zuur moet door een arts worden voorgeschreven en mag niet bij zwangeren worden toegepast. Vitamine A (retinol) werkt minder krachtig dan vitamine A zuur. Vitamine A wordt in verschillende commercieel verkrijgbare antirimpelcrèmes verwerkt. Ook kan eventueel een chemische peeling worden toegepast, waarbij de opperhuid met een etsende vloeistof gedeeltelijk verwijderd wordt. Deze behandeling kan ernstige bijwerkingen hebben. Een andere methode is de CO2-lasertherapie, waarbij het bovenste laagje van de opperhuid verdampt wordt. Hierdoor verdwijnen onregelmatigheden. De bestaande bindweefselstrengen trekken samen, waardoor de huid glad getrokken wordt. Een van de nadelen is dat er een kleurverschil kan optreden tussen de behandelde en de onbehandelde huid. Complicaties zijn vooral infecties en daarmee samenhangende littekenvorming. Ook kan er sprake zijn van langdurig optredende roodheid van de huid. De coolfraxtherapie, waarbij een zogenaamde fractional laser wordt gebruikt, is een nieuw soort laserbehandeling met minder risi-
16
co’s. Hierbij worden zeer kleine gaatjes in de huid gemaakt. Deze gaatjes kunnen zich snel herstellen omdat zij aan alle kanten worden omgeven door basishuidcellen. Na enkele sessies met deze laser is de hele huid vernieuwd. Een van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van rimpelbehandeling is een lasersysteem dat de huid niet beschadigt, maar zorgt voor stimulatie van het bindweefsel. Door de laser worden de kleinste bloedvaatjes lek geschoten, waardoor stoffen die de aanmaak van bindweefsel stimuleren, vrijkomen. Een tweede soort rimpels zijn de fronsrimpels. Deze ontstaan niet door verslapping van de huid, maar door het bewust of onbewust aanspannen van de huidspieren. Die rimpels kunnen eventueel met een botoxbehandeling worden tegengegaan. Botox is een verdunde, gezuiverde vorm van botulinetoxine. Botox verlamt de kleine spieren die deze rimpels veroorzaken. Voornamelijk rimpels op het voorhoofd, rond de wenkbrauwen en de ogen kunnen behandeld worden. De andere delen van het gezicht, zoals de mond en de wangen, zijn niet geschikt voor inspuiting met botox, aangezien zij erg belangrijk zijn voor een natuurlijke mimiek. Botox blijft gedurende drie tot vier maanden werkzaam. Naarmate het vaker wordt toegepast blijft het effect langer aanhouden, vooral omdat de spiertjes die al die tijd niet gebruikt worden, steeds slapper en dunner worden. Daarnaast zijn er de diepe rimpels die in feite meer groeven en plooien zijn. Diepere rimpels kunnen worden weggewerkt door ze ‘op te vullen’. Bij deze techniek wordt een stof met een injectienaald in de huid gespoten. Er zijn afbreekbare fillers, zoals hyaluronzuur en polymelkzuur die langzaam uit de huid verdwijnen. Niet-afbreekbare fillers, zoals siliconen, worden ingekapseld en blijven dus aanwezig in de huid. Bij de afbreekbare fillers moet de behandeling na verloop van tijd herhaald worden om het effect te kunnen behouden. Omdat met het ouder worden bepaalde contouren van het gezicht kunnen veranderen, bestaat de kans dat de ingekapselde fillers op de lange duur gaan opvallen.
17