voor een ander europa
Copyright Š Bart Staes / Uitgeverij Houtekiet 2009 Uitgeverij Houtekiet, Katwilgweg 2 bus 3, b-2050 Antwerpen www.houtekiet.com E-mail info@houtekiet.com Omslag Peter De Greef Foto auteur Marc Gysens Vormgeving Intertext isbn 978 90 8924 085 9 d 2009 4765 23 nur 740 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher
Bart Staes
Voor een ander Europa
Houtekiet Antwerpen/Amsterdam
inhoud
12 | Voorwoord Praten over Europa
7
1 | De toestand van de Unie
15
2 | Van Europese Grondwet tot Verdrag van Lissabon
33
13 | Alleen duurzame energie kan klimaat redden 45 14 | Landbouw slankt af maar moet milieuvriendelijker
61
15 | Sociaal Europa: kansen voor iedereen 16 | Het geld van Europa
75
87
17 | De lobbymachine draait op volle toeren 18 | Consumenten varen wel bij Europa
109
19 | Van De Panne tot Maaseik: laat duizend Europese bloemen bloeien 10 | De Europese Unie als blijvend vredesproject Nawoord
101
125
141
157
Nuttige adressen en links
161
Verkiezingsmanifest Europese Groene Partij Een Groene ´New Deal´ voor Europa 163
met dank aan
Katrin, Pieter en Willem. Anna, Henri, Lieve en Willy. Joris, Geert, Barbara, Hans, Veerle, Karel, Angelique, Jan en Johan. De eigenaars van ‘De Reverie’, Westouter. De hardwerkende personeelsleden en militanten van Groen! En de 320.000 kiezers die me er dagelijks aan herinneren dat ik hun ideeën en overtuiging ‘Voor een ander Europa’ waar moet maken.
voorwoord
Praten over Europa
A
ls we nu eens over Europa zouden praten. Die indruk duikt op als de Europese verkiezingen in aantocht zijn. In de media flakkert Europa als een strovuur op maar die felle gloed is kortstondig en dooft snel. Jammer want Europa verdient aandacht. Het bepaalt in toenemende mate ons leven en is in tijden van onrust, zoals vandaag, een houvast. Hoe zou ons leven er uit zien zonder Europa? Waar zou Vlaanderen met zijn kwetsbare economie en zwakke financiĂŤle basis hebben gestaan, indien het niet had kunnen schuilen onder de brede paraplu van de euro? Ook dan wordt over Europa gepraat als veilige cocon. Ik praat al lang over Europa; sinds 1983 om precies te zijn. In dat jaar maakte ik kennis met het Europees Parlement als medewerker van een politieke fractie. Ik beleefde er zestien boeiende en leerrijke jaren; jaren waarin het Parlement steeds nadrukkelijker zijn plaats zocht binnen de Europese instellingen. Na de verkiezingen van 1999 verliet ik de coulissen en schoof door naar het eigenlijke politieke toneel. Ik werd verkozen op de lijst van de toenmalige Volksunie en werd lid van een fractie waartoe ook de Europese Groenen behoorden. De verbrokkeling van de Vlaams-nationalisten deed me bij Agalev belanden dat Groen! werd en waar ik in 2004 als lijsttrekker een nieuw mandaat in het Europees Parlement veroverde.
7
Als lid van de fractie Groenen/Europese Vrije Alliantie ben ik collega van boeiende en gedreven politici met een uiteenlopende achtergrond. Maar allen worden geleid door hun geloof in een open, solidair en tolerant Europa. Geen bende jaknikkers maar geëngageerde mensen die, zo nodig, hun kritiek op Europa niet sparen en fel van leer trekken tegen uitwassen of onrechtvaardigheden. Geen enkele andere politieke familie in het Europees Parlement toont dezelfde beginselvastheid en cohesie als mijn groene groep. Vriend (en zelfs vijand) erkennen de inbreng van de leden van de Europese Groenen die het Parlement op scherp blijven houden. Zonder de Ecologisten zouden de debatten vaak vlak en monotoon zijn en alleszins kleur en pigment missen. Wij zijn zeker niet de grootste, maar wel de meest consequente fractie. De Groenen maken regelmatig het verschil. Als onze fractieleider Daniel Cohn-Bendit spreekt, luistert het Parlement. Hij schuwt geen controverse als er principes op het spel staan. In zijn toespraken kan hij scherp uit de hoek komen, maar nooit viseert hij de man, altijd de idee. Hij laat niemand onverschillig en heeft niets ingeboet van de retorische felheid waarmee hij meer dan veertig jaar geleden in Parijs op de barricades stond tijdens de woelige opstanden van Mei 68. Ik herken me in de kruistocht van deze man die nu al tweemaal in Duitsland (1994 en 2004) en éénmaal in Frankrijk (1999) tot Europarlementslid werd verkozen. Nu is hij opnieuw kandidaat in Frankrijk. Hij is en blijft een levende illustratie van het Europa dat het mijne is. Europa als vredesproject Europa is voor mij in essentie een vredesproject. De boodschap van “Nooit meer oorlog” die een eerste keer klonk na de verschrikkingen van de Grote Oorlog (1914-1918), heeft niets aan symboolwaarde ingeboet. Op die boodschap berust de hele Europese integratie. Ik spreek graag over het typevoorbeeld van geslaagde conflictpreventie. Onmiddel-
8
lijk na de Tweede Wereldoorlog die het oude continent in diepe ellende achterliet, sloegen visionaire politici de handen in elkaar. Vroegere vijanden zouden voortaan samenwerken en daarmee oorlog ondenkbaar maken. Inwoners van landen die elkaar destijds bitter bekampten, maken nu samen Europese wetten. Zij lossen de verwachtingen in die vooruitziende politici na die nieuwe wereldbrand koesterden. Twee van die mannen (Robert Schuman en Jean Monnet) kwamen uit Duitsland en Frankrijk. Laat dat nu uitgerekend de twee landen zijn waar mijn collega Cohn-Bendit parlementslid werd. Symbolischer kan haast niet. Think Big, Vote Green Samen met Daniel leidde ik einde maart 2009 in Brussel het verkiezingscongres van de Europese Groene Partij in goede banen. Een bruisend congres als aanloop naar cruciale verkiezingen. Europa kreunt onder de crisis en de instellingen van de Unie worden op de proef gesteld. Voor ons Groenen is de boodschap duidelijk: we staan voor een drievoudige crisis waarvoor oude recepten niet meer werken. Wij willen de financieel-economische, ecologische en sociale crisis gezamenlijk aanpakken. Als we nu echt kiezen voor een omslag, dan kunnen we driedubbele winst boeken: de economie ĂŠn het ecologische evenwicht herstellen en tegelijk ook zorgen voor duurzame werkgelegenheid en minder armoede. Niet alleen hier, maar ook in de rest van de wereld. Europa heeft nood aan een nieuw elan. In het Parlement is daarom een sterke groene groep nodig. Think Big, Vote Green is de slagzin waarmee de partij naar de verkiezingen trekt. Een alomvattende slogan en een eenvoudig remedie. Groene volksvertegenwoordigers hebben een project om de uitdagingen waarvoor Europa staat, te lijf te gaan. Als Groenen sluiten wij ons niet op in ons eigen kringetje. Think Big kan je perfect vertalen als Denk ruim. En als je de twee woorden omdraait en samenvoegt, krijg je een
9
mooie illustratie van onze grondhouding: ruimdenkend. Zo willen de Groenen zijn. Laat ons ruim denken. Laat duizend ideeĂŤn bloeien. In ons project is plaats voor velen. In onze ruimdenkendheid ruimen we plaats in voor wie fijngemalen dreigt te worden door de crisis, of dat nu de man/ vrouw is die zijn/haar job verliest, of de kleine spaarder die met verbijstering en vertwijfeling zijn zuurverdiende centen zag verdampen door de inhaligheid van een doorgeschoten vrije markt, of de bedrogen Fortis-belegger. Voor hen hebben wij oog, net als voor mensen die niet meer meekunnen in de ratrace van vandaag. Voor wie gezin en werk niet meer te combineren zijn, voor de familiale landbouwer die, ook als bioboer, een eerlijk en waardig inkomen hoopt te verdienen maar moet optornen tegen een machtige agrolobby. Maar in onze ruimdenkendheid is er ook plaats voor de mensen zonder papieren, de asielzoekers die huis en haard hebben verlaten in de hoop op een betere toekomst. Europa kan voor velen die toekomst bieden. Europa mag hen niet blind afwijzen maar moet hen een perspectief bieden. Dat kan binnen de grenzen van Europa zelf via een genereus migratiebeleid maar even goed door in de landen die geteisterd worden door oorlog, rampspoed en ellende mee projecten op te zetten die de grondoorzaken voor de exodus aanpakken. Het beste migratiebeleid is voor de Europese Groenen ontwikkelingssamenwerking. Hoop versus doemdenken Groenen denken per definitie ruim. Big dus. Geen doemdenken, maar toekomstgericht en hoopvol. Wij weigeren toe te geven aan de demonen die opdoemen. Want er waart weer een spook door Europa. Anno 2009 is de verleiding groot om de bekende openingszin van het Communistisch Manifest van onder 160 jaar stof te halen. Dat kan natuurlijk niet. De wereld ziet er vandaag fundamenteel anders uit dan in 1848 en experimenten met de denkbeelden van Karl Marx en Friedrich Engels hebben voldoende hun fail-
10
liet bewezen om hoog op te lopen met een gedateerde ideologie. De tekst van toen vloekt met de realiteit van vandaag en is dus niet meer bruikbaar. En toch waart er opnieuw een spook door Europa. Of hoe moeten we het onbehagen anders noemen dat de samenleving verlamt? Wie weet welke kant het uitgaat? Hebben we straks nog werk? Wie zal onze pensioenen betalen? Welke wereld geven we door aan onze kinderen en kleinkinderen? En aan de kinderen van onze kleinkinderen? Zullen zij en wij nog gezonde lucht inademen of onbezorgd kunnen genieten van veilig voedsel of beschikken over zuiver water? Wordt gezondheidszorg een luxeproduct? Zal er dan vrede zijn? Of is het ieder voor zich in een harde, kille wereld? Is de situatie in Oost-Congo dan nog altijd even dramatisch als nu? Hoeveel miljoenen doden zijn er dan al gevallen? En wat met Darfour? Bestaat er dan een Palestijnse staat die geweldloos samenleeft met IsraĂŤl? Is het klimaat dan al onder controle gebracht? Of leven we dan in een hete wereld met steeds extremere, niets ontziende natuurrampen? En wat met onze buren die hun gewelddadige of verpauperde land ontvlucht zijn en hier een nieuwe toekomst hopen op te bouwen? Veel vragen en geen pasklare of onmiddellijke antwoorden. De uitdagingen zijn enorm en het wordt elke dag duidelijker dat geen enkel land in staat is om op zijn eentje een oplossing te bieden. De globalisering dwingt tot keuzes. En niemand betwist dat die keuzes ingrijpend zullen zijn en dat iedereen ze moet maken. Toen Al Gore enkele jaren geleden rillingen door de wereld joeg met zijn Inconvenient Truth, deed hij weinig meer dan herhalen wat de Groenen al decennialang verkondigen. De boodschap van Gore werd overgenomen door de secretaris-generaal van de Verenigde Naties en vindt ook gehoor bij de nieuwe Amerikaanse president. Wij kijken hoopvol uit naar de nieuwe wind die door het Witte Huis waait sinds Barack Obama er zijn intrek heeft genomen. Zijn Yes we can willen we in Europa even overtuigend laten klinken. Om de crisis in Europa te lijf te gaan pleiten wij voor een Groene New Deal.
11
Kracht van de verbeelding De verhoogde belangstelling voor de milieuthema’s zou de eigenliefde van ons, Ecologisten, kunnen strelen maar we blijven realistisch genoeg om te beseffen dat na de hype het echte werk van blijvende bewustwording moet worden verdergezet. Dat doen we met plezier en veel overtuiging en met de stiekeme hoop dat zo veel mogelijk zaadjes van bewustwording zullen kiemen om straks vruchten te dragen. Meer dan wie ook kijken wij naar de toekomst en ijveren wij voor langetermijnoplossingen. Dat is misschien ook onze achillespees, want deze jachtige wereld gaat voor het snelle succes of onmiddellijk resultaat. Onze boodschap dreigt af te ketsen op de waan van de dag. Tegenstanders noemen ons naïeve dromers. Ze doen maar. Wij trekken ons op aan de kracht van onze overtuiging; maar ook aan de kracht van onze verbeelding. Want verbeelding is dringend nodig om oplossingen te bedenken voor de grote uitdagingen waar we voor staan. Vijf jaar geleden vertelde ik u in Echo’s voor een ander Europa hoe ik als lid van het Europees Parlement mijn opdracht zie en welke klemtonen ik wil leggen. De principes van toen blijven vandaag – uiteraard – overeind. Mijn hernieuwd ‘pleidooi’ voor een Groen Europa drijft op de gebeurtenissen en beslissingen die het Europees Parlement de jongste jaren nam en op de maatschappelijke tendensen die zich aftekenen en waarop de Europese Groenen hun stempel willen drukken. De Groenen zijn ondubbelzinnig pro-Europees. Ons Europa is een democratisch, sociaal, ecologisch-duurzaam, gezond, transparant, en vreedzaam Europa. Met volle kracht zetten wij ons in om dat unieke project te realiseren. We maken vaak het verschil en leggen klaar en duidelijk sociale, ecologische of mensvriendelijke accenten in het Europese wetgevende werk; de blik constant gericht op de toekomst. Dat maakt ons zo uniek. De aarde behoort ons niet toe,
12
maar we hebben haar in bruikleen en moeten haar ongeschonden doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen. Die opdracht is immens ĂŠn boeiend. Maar het werk is niet af. Europa staat voor belangrijke uitdagingen. Met het Verdrag van Lissabon krijgt het Europees Parlement meer armslag; en dus meer verantwoordelijkheid. Wij praten niet alleen over Europa; wij hebben ook iets te zeggen. Onze boodschap drijft op hoop en biedt perspectief. We hebben niet altijd onze slag thuisgehaald; maar steeds hebben we vol overtuiging onze principes verdedigd. En heel vaak zijn we erin geslaagd correcties aan te brengen en konden we een niets of niemand ontziende liberalisering afzwakken en zelfs omturnen vanuit een diepe sociale, solidaire en ecologische bekommernis. In de komende bladzijden wil ik u deelgenoot maken van de aanpak van de Groene fractie en mijn aandeel erin. Dat werk hoop ik met uw stem de komende vijf jaar verder te kunnen zetten. Een regenboog zonder groen biedt geen hoop. Europa zonder groen heeft geen toekomst. Ik wil een Europa van hoop. En wat is de kleur van hoop? Groen! Think Big, Vote Green. Voor een solidair en duurzaam Europa. Bart Staes Lid van het Europees Parlement
13