identity under construction www.coalface.be
n째1
identity under construction n째1
INLEIDING
7
BOUWSTENEN
8
presentatie/confrontatie erfgoed als grondstof culturele diversiteit sociaal-artistitiek internationaal perspectief actieonderzoek
EXPO
Karim Abraheem - Cité de Beeringen Danny Veys - Triage de Beeringen Bettina Steinacker - Terrain Vague Geertje De Waegeneer - De Vennestraat Ludo Moris - De Vennestraat Danny Veys - Coal is bLack Roger Cremers - Shachtari Oliver Cornil - Mon pays noir Carl Uytterhaegen - Cité 3 Massimo Siragusa - Sleeping Sulphur
10 11 12 13 14 15 16 18 24 30 38 42 46 54 62 70 78
WORKSHOPS
84
TIJDSLIJN
90
BIO'S
94
COLOFON
97
coalface [‘kəʊl.feɪs] n (Mining & Quarrying) the exposed seam of coal in a mine
7v
at the coalface doing the work involved in a job, in real working conditions, rather than planning or talking about it De thuisbasis van COALFACE, de Limburgse Mijnstreek, heeft een typisch en bijzonder erfgoed: tientallen jaren van werkmansgeschiedenis. Het tastbare erfgoed – koolmijnen, schachtbokken, terrils, tuinwijken - is voor velen een vanzelfsprekend element in het landschap; zo evident dat de kracht ervan te weinig wordt gezien. En is er het minder zichtbare erfgoed waarvan het belang en de impact nog groter zijn: de sociale geschiedenis, de kleine en grote verhalen van de mijnwerkers, het culturele erfgoed dat de gastarbeiders meebrachten uit hun land van herkomst, de mythes, en nog veel meer. COALFACE werkt rond de identiteit van en de beeldvorming rond de mensen van de Mijnstreek, in Limburg en in andere mijnstreken. Het is tegelijk een lokaal én een internationaal platform voor sociale en documentaire fotografie rond mijnwerkers en hun gemeenschappen, rond mijnbouw en duurzame energie. COALFACE is ook een netwerk tussen mensen die wonen, werken en leven in steenkoolgebieden. Daartoe wordt een mix van lokale en internationale tentoonstellingen opgezet, wordt bestaand fotografisch werk geconfronteerd met eigen producties, gemaakt in, met en door de lokale gemeenschap.
De naam COALFACE verwijst naar de keuze om de focus te leggen op het menselijke gelaat van de mijnarbeid, de mens in het mijnwerkersmilieu, het geheugen en het bewustzijn, ‘het aangezicht van de steenkool’. Maar COALFACE is ook de technische term voor het ‘kolenfront’ of ‘de kolenader in volle uitbating’. Het team en de fotografen van COALFACE werken dicht bij de plaats waar het echt gebeurt of gebeurde, de koolmijn zelf, de mijnwerkersgemeenschappen zelf. De uitdrukking ‘working at the coalface’ betekent: aanwezig zijn waar het echt gebeurt, in het hart van de actie. COALFACE is een actieonderzoek dat mijnregio’s in kaart brengt, onderzoekt, confronteert en verbindt. Het is een bijdrage aan het verkennen en profileren van de cultureel diverse maatschappij, in Vlaanderen en daarbuiten. Het is meer dan merkwaardig hoe parallel de levens van mensen in industriële maatschappijen verlopen. COALFACE is een initiatief van vzw het Vervolg, projectencentrum van de Mijnstreek. Deze publicatie brengt een beperkt overzicht van het eerste werkjaar. Voor een vollediger overzicht verwijzen we U graag naar www.coalface.be.
9v
BOUWSTENEN COALFACE: fotografisch werk als bijdrage aan een actuele maatschappij COALFACE bouwt haar praktijk op uit verschillende bouwstenen die elkaar aanvullen en versterken. Het gaat om een gewogen combinatie van sociaal-artistiek werk, eigen oeuvre-ontwikkeling, een presentatiebeleid, werken in de cultureel diverse maatschappij, het benutten van ‘erfgoed’ als grondstof, mee nadenken over energie en economie van de toekomst en het koesteren van een internationaal netwerk. COALFACE is een actieonderzoek!
© Danny Veys - kinderdagverblijf ‘de stroom’ – Jdanovka (UA) – 2008
w
10
presentatie / confrontatie Ons collectief geheugen is in de twintigste eeuw in belangrijke mate beïnvloed door het medium fotografie. Van sommige gebeurtenissen herinneren wij ons vooral een bepaald beeld. Andere feiten kennen wij enkel en alleen via fotografie. Niemand ontkent de kracht van fotografie, maar benutten we deze kracht ook ten gunste van een samenleven van mensen? De grote – deels virtuele – fotoverzameling waar COALFACE aan bouwt kan op termijn een belangrijke bijdrage leveren aan het collectief geheugen van deze regio en haar bewoners.
In COALFACE gallery, gelegen in de Vennestraat, de handelsstraat van Winterslag / Genk, wordt fotografisch werk gepresenteerd. De tentoonstellingsruimte is gelegen tussen cité en C-Mine, ideaal om de grote groep van gewezen mijnwerkers te bereiken. COALFACE exposeert ook elders in de Mijnstreek en erbuiten. De hoge en unieke kwaliteit van de fotograaf en zijn/haar werk is een permanent streefdoel, hoewel de inhoud primeert. Inhoud is intrinsiek aan sociaaldocumentaire fotografie. De fotoreeksen presenteren maatschappelijke verhalen waarrond COALFACE een discussie creëert. De expo’s in COALFACE gallery staan nooit op zich. Er wordt gekozen voor een confronterende benadering:
- Mijnregio’s waar mijnbouw volop actief en groeiend is, versus mijnregio’s waar de afbouw en ontmanteling volledig is. - Er wordt gezocht naar het effect op de identiteit van de mensen van de mijnregio’s in een spanningsveld tussen steenkool als groeisector in de industrie versus de inwoners in gebieden waar de heritage industry nu beeldbepalend is. - Er wordt binnen Europa gezocht naar gelijkenissen en verschillen in beleving van en herinnering aan geschiedenis. - Er wordt gelinkt aan de wereldproblematiek van mijnbouw en aan het internationale discours over de ontwikkeling van duurzame energiebronnen.
11 v
erfgoed als grondstof Erfgoed, alles wat bepalend is geweest in het verleden voor onze huidige gewoontes, voor de manier waarop de samenleving is gestructureerd en voor de richting die we uitgaan in de toekomst, is een belangrijk iets dat allochtonen en autochtonen, jongeren en ouderen samenbrengt. Erfgoed heeft de capaciteit om puzzelstukken aan mekaar te lijmen. En deze kracht wordt door COALFACE gebruikt als grondstof voor hedendaagse actie.
Het mijnerfgoed is meer dan immense gebouwen die in onbruik zijn geraakt en die stilaan nieuwe bestemmingen krijgen, het is meer dan de fascinerende verhalen van ex-mijnwerkers die er een opmerkelijke moraal rond vriendschap en solidariteit op na houden. Al de gevolgen van die industrie die zich plots ontwikkelde in Limburg, hebben de Mijnstreek tot een bijzondere streek gemaakt. COALFACE graaft in het verleden om het heden beter te begrijpen en om bewuster de toekomst in te stappen.
w
12
culturele diversiteit In 1901 werd de eerste steenkool in het Kempisch Bekken aangeboord. De ontdekking van deze energiebron was er één die Belgisch Limburg in een economische stroomversnelling zou brengen. De mijnbouw was zeer arbeidsintensief. Mijnwerkers werden eerst, maar in onvoldoende aantal, gerekruteerd in Limburg, een agrarisch en dunbevolkt gebied. Al snel moest men buiten de landsgrenzen gaan zoeken naar potentiële mijnwerkers. Na de eerste wereldoorlog kwamen al Oost- en Centraal-Europese arbeiders naar België. Er werkten ook veel Italianen. Tijdens en na de tweede wereldoorlog werden Russische en Duitse krijgsgevangenen tewerkgesteld in de mijnregio. Na wereldoorlog II was er opnieuw een grote golf mijnwerkers uit Italië. In de jaren ’50 kwamen de eerste Spanjaarden en Grieken. De laatste decennia van de mijnbouwgeschiedenis werden mensen uit Turkije en Marokko gerekruteerd. Limburgers en Vlamingen leven dus in een nieuwe multiculturele samenleving, een samenleving waarin – hoewel samen werken en leven een lange praktijk kent – een langdurig integratiedebat woedt. COALFACE wil op een creatieve en vooral op een toegankelijke en actieve wijze aantonen dat allochtonen en autochtonen in de Mijnstreek samen eigenaar zijn van hetzelfde erfgoed, zijnde de hedendaagse realiteit en de geschiedenis van de samenleving in de Mijnstreek. Het ontdekken en exploreren van gemeenschappelijk erfgoed is een sleutel op positieve wederzijdse beeldvorming tussen bevolkingsgroepen van diverse afkomst. De culturele diversiteit is bovendien een enorme krachtbron voor toekomstige endogene ontwikkelingsscenario’s.
13 v
sociaal-artistiek COALFACE is een laboratorium: beeldvormingsprojecten worden geïnitieerd en ontwikkeld. Jongeren, ‘gebruikers’ van het mijnerfgoed, maar ook de toekomstige beleidsmakers van de Mijnstreek, ontwikkelen bepaalde gedachten die meer dan interessant zijn om te onderzoeken. Daarom laat COALFACE ook hen aan het woord aan de hand van fotografische workshops. Specifieke aandacht gaat uit naar de cultureel diverse bevolkingsgroepen, eigen aan de Limburgse Mijnstreek.
w
14
internationaal perspectief Koolmijnen, mijnerfgoed en immigratie gerelateerd aan industrie en energie zijn universele gegevens. Vooral op Europees vlak zijn de gelijkenissen tussen heel wat regio’s treffend. Mijnbouw is in heel Europa in afbouw en de uitdagingen vanuit erfgoedperspectief zijn vergelijkbaar. COALFACE brengt de gezamenlijke thematiek in een internationale context. Immers, de verdwijnende zware ontginningsindustrie laat niet alleen fysieke, economische, demografische en sociale sporen na, er is ook een invloed op de identiteit van de betrokken regio’s. De werkelijkheid van de zware industrie in crisis versus de uitdaging van het creëren van een nieuwe toekomst voor de streek (reconversie), stelt ook vragen naar de identiteit van de bevolking en de wijze waarop de maatschappij reflecteert over deze regio’s. Media en beeldvorming spelen een belangrijke rol. Hoe gaan deze regio’s met deze uitdaging om en vooral welke actuele en hedendaagse kracht gaat uit van de identiteit en het erfgoed?
Een aanknopingspunt voor COALFACE zijn de gewezen mijnwerkers in de Mijnstreek, afkomstig uit andere Europese regio’s. De enorme diversiteit van mensen die allemaal nog contacten onderhouden met hun land en regio van herkomst opent mogelijkheden. Vanuit deze contacten worden persoonlijke netwerken opgezet: getuigen die afkomstig zijn uit landen en streken waar een steenkoolindustrie bestaat of bestond en waar mijnwerkersgemeenschappen bestaan. Getuigen worden niet alleen betrokken voor hun eigen verhaal, maar ook als gids, tolk, bron voor de benadering van de regio’s. Onder meer vanuit het verhaal van migratie van dat individu wordt gezocht naar de relevantie voor het beschreven thema. Ook dat is een manier om in te spelen op de diversiteitskansen en -problematiek in de Limburgs/Vlaamse samenleving: diversiteit is opportuniteit. Het Vervolg / COALFACE heeft een wijd internationaal netwerk in Europa en bouwt stilaan aan actieve contacten in mijnbouwgebieden buiten de EU.
15 v
actieonderzoek Regio’s worden bezocht, fotografisch geportretteerd en gedocumenteerd. COALFACE streeft naar actieve partnerschappen en samenwerkingsprojecten: cultureel, artistiek, sociaal, economisch. Het Vervolg / COALFACE zoekt in haar actieonderzoek de spanningslijn tussen verleden-heden-toekomst op in de verschillende mijnstreken en wil onderzoeken en verslag maken hoe er in internationale context wordt omgegaan met beeld- en identiteitsvorming in deze regio’s. Het Vervolg voegt aan deze studie/reflexie nog een creatief element toe door actueel en gearchiveerd fotografisch werk te bestuderen en zelf ook creatief werk te produceren: sociaaldocumentaire fotografie.
17 v
EXPO's COALFACE presenteert hier een klein deel van het fotografisch werk uit het eerste werkjaar. Het gaat om de expo’s getoond in de eigen COALFACE gallery, gelegen in de Mijnstreek in Genk, tentoonstellingen op verplaatsing in de koolmijn van Beringen en in het Antwerpse FotoMuseum.
© Danny Veys – sanatorium ‘Ukraina’ – Silidovo (UA) – 2008
18
KARIM ABRAHEEM Cité de Beeringen In oktober 2009 was het 20 jaar geleden dat de mijn van Beringen gesloten werd. Karim Abraheem onderzocht wat de tuinwijken van Beringen-Mijn 20 jaar na datum nog betekenen voor de gewezen mijnwerkers. Wonen er überhaupt nog veel mijnwerkers of is deze cité een toeristische attractie geworden? Door middel van een sociale reportage wordt een momentopname van de tuinwijk anno 2009 gemaakt. Karim Abraheem focust op de mensen die er vandaag wonen.
Kolosewski Zbignieuw - Beringen (B) - 2009
w
Marc Reynders - Beringen (B) - 2009
Marcel Agten met zoon, kleinzoon, achterkleinzoon - Beringen (B) - 2009
Rocco Bertrane - Beringen (B) - 2009
21 v
Rudi Budie - Beringen (B) - 2009
w Noor Denteneer in Fatih-moskee - Beringen (B) - 2009
22
24
DANNY VEYS Triage de Beeringen De kolenwasserij van Beringen is de grootste getuige van de industriële geschiedenis van ons land, maar we worstelen met de toekomst ervan. Bij de afbouw van koolmijnen wordt meestal de kolenwasserij tamelijk snel gesloopt. De redenen: deze gebouwen nemen veel plaats in en er wordt ten onrechte verondersteld dat er zware vervuiling is. Bovendien zit er in deze installaties een massa aan recupereerbare metalen, zodat afbraak loont. Nochtans zijn dit meestal de enige materiële getuigen die bovengronds de complexiteit en de grootsheid van het mijnbedrijf illustreren. De bewaring van de kolenwasserij van Beringen is dan ook belangrijk. De Vlaamse overheid ging in 1992 over tot de bescherming van het gebouw omdat er minstens één Limburgse steenkoolmijn zo volledig mogelijk moest bewaard worden. Intussen lijkt het na bijna 20 jaar discussie dat er eindelijk toekomst-scenario’s denkbaar zijn voor dit gebouw. De kolenwasserij van Beringen maakt deel uit van een heel klein aantal soortgelijke gebouwen en is onder meer daarom van internationaal belang. Ze staat qua erfgoedwaarde naast deze van Zollverein (gesloten in 1986) in Essen, Ruhrgebied, die intussen is bekroond tot UNESCO werelderfgoed. Maar ook in het Ruhrgebied is er jaren gediscussieerd over het hergebruik van het gebouw. De aanpak ervan kan tellen. Want de kolenwasserij van Zollverein is het centrale gebouw in het programma van Ruhr 2010 Europese Cultuurhoofdstad.
Dak van kolenwasserij II - Beringen (B) - 2008
w
Zicht op de sporenbundel en de Stationstraat vanuit kolenwasserij III - Beringen (B) - 2008
Koker met verticale transportband in kolenwasserij II/III - Beringen (B) - 2008
w
26
Indikker en watercontainers op mijnsite - Beringen (B) - 2008
Hellende overdekte transportband op de noordgevel van kolenwasserij III - Beringen (B) - 2008
27 v
Losvloer in de kolenwasserij - Beringen (B) - 2008
Eetzaaltje in kolenwasserij II - Beringen (B) - 2008
Dak van kolenwasserij III, kamer van de liftmotoren - Beringen (B) - 2008
29 v
30
BETTINA STEINACKER Terrain Vague Terrain Vague is een fotografisch project rond stedenbouwkundige reconversieprocessen in het Ruhrgebied (D). Het is gebaseerd op de hedendaagse discussie over de ontwikkeling van de stad, de economie en de samenleving. Meer bepaald op de confrontatie tussen ‘stadsinkrimping’ versus ‘stadsgroei’. Nadat in het Ruhrgebied de reconversieperiode voltrokken is zijn beide tendensen sterk aanwezig. Terwijl sommige gebieden en brownfields zich resoluut optrekken aan nieuwe technologie en wetenschap, zien we andere die het economisch moeilijk hebben, waar huizen leegstaan en zelfs afgebroken worden, terwijl de bewoners elders hun geluk zoeken. Terrain vague beschrijft vaak een tussentoestand. Terreinen waarvan de toekomst nog niet duidelijk is, of die zich in een toestand van gedeeltelijke nieuwbouw bevinden. Terreinen waar zich vroeger zware industrie bevond, die nu een onvoltooid industriegebied zijn of die nog steeds braak liggen. De Limburgse Mijnstreek ondergaat reeds lang soortgelijke processen, gevangen tussen beleidskracht en besluiteloosheid, tussen expansiedrang van soms concurrerende steden en dorpen, gevoed door de potentie van onze leegstaande mijngebouwen en verlaten mijnterreinen, maar ook gevoed door het ontbreken van een publieke discussie over de toekomst van het Mijngebied. De veranderde omgeving ten gevolge van de koolindustrie is een feit, historisch en actueel. De koolmijnen hebben ons landschap enorm veranderd.
Indoor skipiste – Bottrop (D) - 2004
w
Centro – Oberhausen (D) - 2004
universiteit – Dortmund (D) - 2004
w
32
Terril Erin – Castrop (D) - 2004
Schachtbok van Colani – Lünen (D) - 2004
35 v
Terril Haniel – Bottrop (D) - 2004
w
36
Stadtkrone Ost – Dortmund (D) - 2004
37 v
w
38
GEERTJE DE WAEGENEER De Vennestraat De Vennestraat is de handelsstraat van Winterslag (Genk), tussen citĂŠ en C-Mine. Winterslag had vroeger alles om het leven te verzorgen en de straat werd legendarisch. Het beeld is gewijzigd: winkels sluiten en gaan weer open. Er wonen mensen van verschillende afkomst. De Vennestraat heeft een oude ziel. Geertje ging er naar op zoek. Ze ging op zoek naar verhalen van Vennestraters, naar verhalen die zich afspelen in de mijngeschiedenis, verhalen die ons leven mee vormgeven en die de streek een nieuwe - hoopvolle - toekomst geven. Zij maakte er portretten van... grootse portretten. Groot in subtiliteit. Ze maakte diptieken waarin de essentie naast het nietige van het alledaagse met elkaar interfereren op een harmonieuze manier.
Winterslag - Genk (B) - 2009
Luc - Genk (B) - 2009
w
40
Heidi Anastasi - Genk (B) - 2009
41 v
w
42
LUDO MORIS De Vennestraat In deze expo onderzoekt Ludo de identiteit van de bewoners van de Mijnstreek, toegespitst op de ‘Vennestraters': Ludo Moris is vertrokken van de stelling dat identiteit een constructie is. De identiteit komt voort uit twee verschillende bronnen die in elkaar overlopen en versmelten: nature en nurture. De eerste bron is nature: bepaalde erfelijke kenmerken zitten in je genen en bepalen o.m. je uiterlijk. De tweede bron komt uit nurture. Dit is de invloed van je omgeving: vrienden, kennissen, opvoeding, ... De identiteit van een persoon is subjectief: hoe iemand zijn eigenheid ervaart is totaal anders dan hoe de vrienden, collega's, wildvreemden je zien. In deze beeldenreeks heeft hij de identiteit gemanipuleerd door een virtueel omgevingskenmerk van de identiteit van de mensen te visualiseren in een stigma. Vanuit dat perspectief, het mijnerfgoed als een stigma, is de invloed op de identiteit van de bewoners en de volgende generatie koolputters geclassificeerd. Het is een antropologisch archief van de groep die geĂŻdentificeerd wordt als ‘bewoners van de Vennestraat en de tuinwijk'. Dit stigma dragen ze met trots of ervaren ze als schandelijk.
Genk (B) - 2009
w
44
45 v
Genk (B) - 2009
46
DANNY VEYS Coal is bLack Voor zijn narratieve reportage ‘Coal is bLack’ gaat Danny Veys als volleerd spoorzoeker te werk in Donbass, het mijngebied van Oekraïne. Vanop een zo klein mogelijke afstand probeert de fotograaf de leefwereld van de mijnwerkers te benaderen in opmerkelijke zwartwitfoto’s. Veys probeert de toeschouwer voorbij de geijkte associaties rond het mijnleven te leiden. Hij weet even goed de hoopvolle als de trieste kant van dit bestaan te belichten. Er is plaats voor schoonheid en ballet, en net omdat dit zo zeldzaam is temidden van de ijzeren constructies en doodskisten, wint het aan kracht. Voor de fotograaf bieden de mijnen een opportuniteit om levens te portretteren, in hun kleinste handelingen, met een vermoeden aan grote gebaren op de achtergrond.
Koolmijn ‘Jdanovskaya’, diepte 1747m – Jdanovka (UA) - 2008
w
Evgeniy Balkunevich in koolmijn ‘Ukraina’ – Silidovo (UA) - 2008
Koolmijn ‘Ukraina’ – Silidovo (UA) - 2008
49 v
w Tatyana Romanenko - koolmijn 'Russia', Silidovo (UA) - 2008 stadskliniek – Jdanovka (UA) - 2008
Natasha Bakeeva, sanatorium - Silidovo (UA) - 2008
Tamara Moskalenko - koolmijn 'Ukraina', Silidovo (UA) - 2008
Veronika Bezuglaya- Jdanovka (UA) - 2008
50
51 v
52
Buste van Lenin voor gesloten koolmijn ‘Vasiliy Velikiy’ - Silidovo (UA) - 2008
Leninmonument - - Selidovo (UA) - 2008
w
w
54
ROGER CREMERS Shachtari Shachtari – Russisch voor mijnwerkers – is een fotografisch werk over mijnwerkers in Donbass, het kolenbekken in het Oosten van Oekraïne. De foto’s tonen fierheid, kracht en kameraadschap in het mijnwerkersmilieu. Hij brengt ons beelden die behoren tot ons eigen collectief geheugen, al is Donbass veraf. Hij toont fragmenten van een leven dat ook wij gekend hebben. Ook in Oekraïne kent de mijnbouwindustrie een evolutie: vandaag zijn veel koolmijnen verlieslatend en velen worden gesloten. Lonen worden ingeperkt. Mijnwerkers worden vaak helemaal niet betaald. In gebieden waar de huizen met steenkool verwarmd worden, moeten de mijnwerkers aanvaarden dat er soms niet voldoende kool is voor hun eigen huizen. Illegale koolmijnen – kopankas – zijn daarom vaak de laatste uitweg voor veel gezinnen…
Kujbyshevskaya mijn – Donetsk (UA) - 2007
55 v
Kujbyshevskaya mijn – Donetsk (UA) - 2007
w
56
Kujbyshevskaya mijn – Donetsk (UA) - 2007
57 v
Kujbyshevskaya mijn – Donetsk (UA) - 2007
w
58
Kujbyshevskaya mijn – Donetsk (UA) - 2007
59 v
Vakbeurs mijnbouw op het Donbass Expo complex – Donetsk (UA) - 2006
w
60
persconferentie tgv mijnexplosie in Zasyadko mijn – Donetsk (UA) - 2007
61 v
w
62
OLIVIER CORNIL Mon pays noir Mon pays noir is een zeer persoonlijk werk over de jeugdjaren van de fotograaf in Charleroi. Olivier groeide op in een randgemeente. Koolmijnen, terrils, velden, autosnelwegen, ‌ Tussen 2006 en 2009 is hij teruggegaan om de plaatsen uit zijn kindertijd te fotograferen. Hij maakt zeer persoonlijke beelden die het intieme soms overstijgen. De beelden zijn tegelijk nostalgisch en fris, eenvoudig en gevoelig. Voor Olivier lijkt het maken van deze reeks misschien een afscheid, of eerder een nuchtere terugblik?
Charleroi (B)
63 v
eerste woonst - Charleroi (B)
w
64
Charleroi (B)
65 v
ouderlijke boerderij - Charleroi (B)
w
66
Charleroi (B)
67 v
grootvader - Charleroi (B)
w
68
Charleroi (B)
69 v
70
CARL UYTTERHAEGEN Cité 3 Cité 3 is een documentair werk over de mijnwerkerscité nummer 3 in Auchel, een Noord-Frans mijnstadje in Nord-Pas-de-Calais. De tentoonstelling toont een selectie uit meer dan 1000 foto’s. De wijken in Auchel werden - net als de Limburgse cités - gebouwd om de mijnwerkersgezinnen te huisvesten. In de jaren '50 werd er de laatste mijn gesloten. Cité 3 is inmiddels geëvolueerd: van renovatie tot gedeeltelijke afbraak en tot het bouwen van nieuwe woningen. Mensen worden ouder, terrils worden afgeknot. Armoede en werkloosheid zijn helaas een constante geworden. Maar in wezen is er niets veranderd… De essentie, de rauwheid en het grauwe, is gebleven. En dit is wat Carl toont in zijn foto’s. Van 1975 tot 1980 bezocht hij geregeld cité numero 3 te Auchel. Hij is er vaak teruggekeerd – tot in 2001 - om de ‘corons’ te fotograferen en om zijn bijzondere band met de gemeenschap te onderhouden.
Jean-Pierre Lecointe – Auchel (F) - 1979
w
Noëlla Lecointe – Auchel (F) - 1978 & 1982
w
72
Grande Rue – Auchel (F) - 1976
Jean-Pierre Lecointe, Grande Rue – Auchel (F) - 1982
Bruno Lecointe, Grande Rue – Auchel (F) - 1978
75 v
Arthur Lecointe, ouderlijk huis in de Grande Rue – Auchel (F) - 1977
w
76
Martine Lecointe – Auchel (F) - 1976
77 v
78
MASSIMO SIRAGUSA Sleeping Sulphur Massimo maakt een bijzonder portret van een economische protagonist uit het verleden, ooit het boegbeeld van de Siciliaanse economie: de zwavelmijnen. In het begin van de twintigste eeuw waren er 886 actieve zwavelmijnen op het Italiaans schiereiland, met 40.000 werknemers, goed voor 4/5 van de wereldproductie zwavel. En even talrijk waren de slachtoffers. Dodelijke slachtoffers, waaronder kinderen en vrouwen. In 1958 was er bijna dagelijks een dodelijk ongeval. Ondanks de grote impact van deze industrie op de mensenlevens, probeert men deze geschiedenis te vergeten. En het lukt. Maar de gevolgen ervan - vervuiling, trauma’s, armoede - blijven voortduren.
Floristella/Grottacalda (I) - 2008
w
Gessolungo (I) - 2008
w
80
Floristella/Grottacalda (I) - 2008
81 v
Gessolungo (I) - 2008
w
82
Gessolungo (I) - 2008
83 v
85 v
Workshops COALFACE: laboratorium beeldvorming Fotografieprojecten helpen diverse groepen uit de Mijnstreek nadenken over verleden, heden en toekomst. Het gaat om leerlingen van scholen, studenten fotografie, hangjongeren of bewoners van de tuinwijken. Fotografie is het medium, in meerdere opzichten. Niet alleen het resultaat telt, ook de weg er naar toe. Het is meestal een collectieve zoektocht in het collectieve geheugen van de streek. En het gaat steeds om het begrijpen en hanteren van de eigen leefwereld. COALFACE organiseert workshops in haar laboratorium beeldvorming. © Danny Veys – Vitaly en Nikolay – Silidovo (UA) - 2008
w
86
87 v
w
88
WRM HEBBEN DE MEESTEN SCHRIK VAN JONGEREN? OMDAT WIJ GEVAARLIJK ZIJN. OMDAT WIJ OOK “GEK” ZIJN. WAAR ZIJN JE OUDERS GEBOREN? TURKIJE HOE WORD JE BEHANDELD? ALS EEN GEVAARLIJKE. NOEM 3 REDENEN WRM ANDEREN GEEN SCHRIK MOETEN HEBBEN VAN JONGEREN (ALLOCHTONEN): NIEMAND STERFT MAAGD, HET LEVEN NAAIT IEDEREEN. WAT ZOU JE WILLEN VERANDEREN ALS JE DE MACHT HAD? NIKS HET LEVEN IS GOED ZO! DENIZ # 18 JAAR
NOEM 3 REDENEN WRM ANDEREN GEEN SCHRIK MOETEN HEBBEN VAN JONGEREN (ALLOCHTONEN): IEDEREEN HEEFT ZIJN GOEDE KANTEN. JE MOET EEN PERSOON EERST LEREN KENNEN, DAN OORDELEN. WAT ZOU JE WILLEN VERANDEREN ALS JE DE MACHT HAD? RACISME, ARMOEDE HOE VOEL JE JE IN JE VEL ALS EEN JONGEREN? WRM? GOED, BEN TROTS OP MIJN AFKOMST. YOUSSRA # 15 JAAR
WAT DOE JE HIER? TCHILLEN EN OP DE BUS WACHTEN. WAT IS DE REDEN? GEWOON, AMUZEREN MET VRIENDEN. WAT ZOU JE WILLEN VERANDEREN ALS JE DE MACHT HAD? MEER RESPECT. STEPHANIE # 16 JAAR
HOE WORD JE BEHANDELD? WERK: ZELDEN ZOALS HET HOORT, MEER UITGESLOTEN. SAMENSPANNINGEN TEGEN MIJN PRESTATIE’S. WAT DOE JE HIER? IK BEN HIER GEBOREN, OPGEGROEID, OPGEVOED. WAT IS DE REDEN? REDEN VAN GEBOORTE? VADER IS HIER KOMEN WERKEN, HEEFT HIER IN BELGIË GEÏNVESTEERD, DUS IK VOLG. WRM HEBBEN DE MEESTEN SCHRIK VAN JONGEREN? DOOR HUN SMAAK VAN KLEDEN, UITSTRAAL EN HUN TAALGEBRUIK. DOOR HUN HUIDSKLEUR EN LEEFKLASSE. NOEM 3 REDENEN WRM ANDEREN GEEN SCHRIK MOETEN HEBBEN VAN JONGEREN (ALLOCHTONEN): DIT WORDT BEPAALD DOOR VOOROORDELEN. JE KENT HEN NIET. DE JONGEREN (ALLOCHTONEN/AUTOCHTONEN) HEBBEN VEEL TE BIEDEN. DOOR GEVEN KUNT GE KRIJGEN, GEEF HUN LIEFDE EN KRIJG HET TERUG. GEEF HUN AANDACHT EN KRIJG HET TERUG. DIT BOUWT ZICH OP. TOLGA # 23 JAAR
WRM HEBBEN DE MEESTEN SCHRIK VAN JONGEREN? OMDAT HET FLIPPERKASTEN ZIJN! HOE VOEL JE JE IN JE VEL ALS EEN JONGEREN? WRM? GOED, JE MOET ALTIJD BLIJ ZIJN MET JE NATIONALITEIT. WELKE WERK VIND JE DAT BIJ JOU PAST? RAPPER X GANGSTER ;-) NENE BUH :-) GAIA # 17 JAAR
WAAR ZIJN JE OUDERS GEBOREN? MOEDER GRIEKENLAND, VADER TURKIJE. WAT DOE JE HIER? WERKEN (BUSCHUFEUR) WAT IS DE REDEN? GELD VERDIENEN WORD JIJ SLECHT BEKEKEN/BEHANDELD? ZO JA WRM? NEEN, OMDAT IK LIEF, SOCIAAL EN BEKEND BEN. WRM HEBBEN DE MEESTEN SCHRIK VAN JONGEREN? OMWILLE VAN HET FEIT DAT ALS ER IETS MISDAAN WORDT, DADELIJK DE ALLOCHTONEN OPVALLEN DOOR HUN MENTALITEIT EN HUN AANPAK VAN VERSCHILLENDE ZAKEN. CINAN # 27 JAAR
WRM HEBBEN DE MEESTEN SCHRIK VAN JONGEREN (ALLOCHTONEN)? OMDAT WIJ SNELLER MET VRIENDEN PRATEN DAN MET ONZE MOND. NIEMAND HEEFT SCHRIK VAN AUTOCHTONEN. NOEM 3 REDENEN WRM ANDEREN GEEN SCHRIK MOETEN HEBBEN VAN JONGEREN (ALLOCHTONEN): ZE PRATEN VEEL MAAR DOEN NIET VEEL. ALS JE DE BROERS KENT HOEF JE GEEN SCHRIK TE HEBBEN. ALS JE ZELF EEN ALLOCHTOON BENT MOET JE NIKS VREZEN. WAT DOE JE HIER? CHILLEN MET MATTIES WAT IS DE REDEN? SAAIHEID, NIX TE DOEN. ASLE # 17 JAAR Greep uit enquête die enkele jongeren hebben gevoerd ihkv de workshop 'slm, wnr km j?'
89 v
91 v
TIJDSLIJN
© Danny Veys – Svetlana Pirogova – Jdanovka (UA) - 2008
06/08
07/08
08/08
09/08
10/08
11/08
12/08
01/09
02/09
03/09
12/06/08 w 03/09/08 expo Danny Veys - Triage de Beeringen 26/06/08 lezing Bernard Lambert - De kolenwasserij van Beringen, 'van hinderlijke ruïne tot monument met toekomst' 10/07/08 film Edward Burtynsky's manufactured landscapes (Jennifer Baichwel) 17/07/08 film Modern Times (Charlie Chaplin) 11/09/08 w 16/11/08 expo Bettina Steinacker - Terrain Vague 25/09/08 lezing Jelle Therry - Mijn_Landschap, verlaten productielandschappen 29/11/08 w 08/02/09 expo Roger Cremers - Shachtari 01/12/08 w 01/05/09 workshop Wer bist du? 04/12/08 Sint-Barbarafeest met de eerste generatie Oekraïners 17/12/2008 Receptie Genker Mijnwerkerskoor 18/12/08 film Workingman's Death (M. Glawogger) 01/01/09 w 01/09/09 workshop Slm, wnr km j¿ 21/02/09 w 26/04/09 expo Carl Uytterhaegen - Cité 3 21/02/09 Toelichting Carl Uytterhaegen 05/03/09 film Ça commence aujourd'hui (B. Tavernier) 26/03/09 lezing Roger Liberloo - Tuinwijken in de Limburgse Mijnstreek / Kijken door verschillende brillen
04/09
04/09
05/09
06/09
07/09
08/09
09/09
10/09
11/09
12/09
01/10
24/04/09 w 28/06/09 expo Wer bist du? 26/06/08 workshop Coal Mine Walking 24/04/09 w 28/06/09 expo Oliver Cornil - Mon pays noir 06/06/09 citytrip Charleroi Adventure city safari 05/07/09 finissage Oliver Cornil - Mon pays noir 18/18/09 w 21/08/09 workshop Beringen-Mijn, Mijn-toekomst 04/09/09 w 13/09/09 expo Slm, wnr km j¿ 04/09/09 w 13/09/09 expo Massimo Siragusa - Sleeping Sulphur 01/10/09 w 06/12/09 workshop Wonen in de Mijnstreek 28/10/09 w 04/11/09 expo Karim Abraheem - Cité de Beeringen 05/11/09 w 13/12/09 expo Danny Veys - Coal is bLack 23/11/09 film KAOS (P. & V. Taviani) 01/12/09 w 13/02/10 workshop De Vennestraat 11/12/09 w 13/02/10 expo Geertje De Waegeneer & Ludo Moris - De Vennestraat
02/10
Karim Abraheem > p. 18
Bettina Steinacker > p. 30
Ludo Moris > p. 42
Karim Abraheem werd in de vroege jaren ’50 in het zuiden van Irak geboren, waar hij Rechten en Sociale Wetenschappen studeerde. In 1980 vluchtte hij naar België en studeerde er fotografie aan de Academie van Anderlecht. Zijn verleden leerde hem de kracht van eenvoud. Dit wordt weerspiegeld in zijn foto’s waar de mens steeds centraal staat. Als persfotograaf werkt hij oa voor MO* magazine, Kerk & Wereld en Kerkwerk Multicultureel Samenleven.
Bettina Steinacker (°1968 – D) studeerde Communicatiedesign/fotografie aan de Hogeschool Nürnberg en de Universiteit GSH Essen. Haar eindwerk ‘terrain vague, Stadtschrumpfung im Ruhrgebied' werd meermaals genomineerd. Ze is lid van Pixelprojekt_ Ruhrgebiet. E www.fotografie-steinacker.de
Ludo Moris (°1984 - B) studeert fotografie aan de Media en Design Academie te Genk. In 2009 won hij de eerste COALFACE student shot. Ludo houdt ervan om te zoeken naar nieuwe standpunten. Dit verklaart de grote diversiteit van zijn werk.
Danny Veys > p. 24 & 46
Geertje De Waegeneer > p. 38
Roger Cremers > p. 54
Danny Veys (°1970 – B) is mede oprichter van COALFACE en lid van Photolimits, een fotografenplatform, gespecialiseerd in sociale documentaire fotografie. De leden focussen op sociale fenomenen zoals culturele, economische en sociale spanningen, ecologie, religie, … Hij is tevens docent fotografie aan de Hogeschool Sint-Lukas Brussel. Veys werkt liefst aan lange termijn projecten. Zijn werkt werd gepubliceerd in Private Photoreview, Obscuur, Focus en andere gespecialiseerde tijdschriften. E www.photolimits.be
Geertje De Waegeneer (°1987 – B) studeert fotografie aan de Hogeschool Sint-Lukas Brussel. In 2009 won zij de eerste COALFACE student shot. Zij werkt meestal vanuit een sociaal-documentaire benadering. Het liefst werkt ze langere tijd rond een groep mensen of individuen die vaak vergeten worden door de maatschappij: arbeiders uit sloppenwijken, illegalen of mensen op de rand van de vierde wereld die in je eigen buurt, stad, land wonen.
Roger Cremers (° 1972 - NL) is afkomstig van Bingelrade, gelegen nabij de Oostelijke Mijnstreek in het Nederlandse Zuid-Limburg. Dit wekte zijn nieuwsgierigheid op voor andere mijnregio’s, hetgeen resulteerde in een omvattend werk over mijnbouw in o.a. Polen, Oekraïne en China. In 2008 wint hij de World Press Photo 2008 (Arts and Entertainment - 1st prize stories). E www.rogercremers.nl
BIO'S
Oliver Cornil > p. 62
Carl Uytterhaegen > p. 70
Massimo Siragusa > p. 78
Olivier Cornil (°1976 - B) studeerde af in de ‘75’ te Brussel met het werk ‘carcoke’. Deze uitmuntende reeks maakte hij in samenwerking met fotograaf Lionel Vancauwenberge en werd meermaals tentoongesteld. Sinds enkele jaren is hij de fotograaf van de Belgische muziekgroep Girls in Hawaii. Na twee lange en succesvolle tournees in binnen- en buitenland werkt hij aan veel 'intiemere' projecten. E www.oliviercornil.be
Carl Uytterhaegen (°1944 - B) is een documentair fotograaf: met respect en een zekere afstandelijkheid/objectiviteit benadert hij zijn subject. Hij werkt jaren aan een thema, hetgeen het werk zijn grondigheid verschaft. Zijn reeksen zijn als het ware ‘getuigenissen’. E www.mydream.be
Massimo Siragusa (°1958 – I) werd geboren in Catania, Sicilië. Hij wordt vertegenwoordigd door het agentschap contrasto. Gedurende meerdere jaren was hij verslaggever voor Vaticaan Nieuws en tijdens de talrijke reizen van Paus Johannes Paulus II. Zijn beelden werden getoond in talrijke gezaghebbende magazines over de hele wereld: The New York Times, Time, The New Yorker, El Pais, Die Zeit,… Op zijn palmares vinden we vier prestigieuze World Press Photo awards. E www.massimosiragusa.it
95 v
w
96
COLOFON Samenstelling vzw het Vervolg, Paul Boutsen, Nele Driesen, Danny Veys, Karen Wyckmans Design lisamardi.be Druk oplage 350 ex. Met dank aan fotografen Karim Abraheem, Olivier Cornil, Roger Cremers, Geertje De Waegeneer, Leo van der Kleij, Ludo Moris, Massimo Siragusa, Bettina Steinacker, Carl Uytterhaegen, Danny Veys - projectleiding: Karen Wyckmans partners voor expo's in 2009 ACLI, ALTEA Genk, Berufskolleg Alsdorf, Charleroi Adventure, Energeticon, FotoMuseum Antwerpen, Hogeschool Sint-Lukas Brussel, Museum van de Mijnwerkerswoning Eisden, Provincie Limburg, Projector/stad Genk, speelpleinwerking Hupsekwap, Ukrabel, Vlaams Mijnmuseum, Vrienden van het Mijnstreekmuseum, Museum Ons Mijnverleden Houthalen en Mijndepot Genk © 2010 vzw het Vervolg / COALFACE verantwoordelijke uitgever Paul Boutsen Vennestraat 127 / 2 3600 Genk - BE Tel +32 89 86 58 86 info@hetvervolg.org www.hetvervolg.org www.coalface.be Het beeldvormend werk in de Mijnstreek wordt mogelijk gemaakt door een projectsubsidie onder ‘managers van diversiteit’ in het Vlaamse inburgeringsbeleid. Het beeldvormend werk in internationaal verband wordt mogelijk gemaakt door een projectsubsidie uit het Vlaamse erfgoedbeleid, internationale projecten. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De copyrighthouder van de foto behoudt alle rechten van de gepubliceerde afbeelding.
COAL FACE
i.s.m. Hogeschool Sint-Lukas Brussel, i.h.k.v. het onderzoeksproject COALFACE
COAL FACE