CreaRes - Patterns by Listoveda

RESEARCH

PATTERNS CreaRes - Research

LISA VAN DER STOCKT

In opdracht van de Arteveldehogeschool Grafische en Digitale Media Campus Mariakerke Industrieweg 232 9030 MARIAKERKE

INHOUD PATRONEN IN DE FOTOGRAFIE

PATRONEN IN DE KUNSTWERELD

EIGEN VISIE

BRONNEN

PATRONEN IN DE FOTOGRAFIE wat zijn patronen?

Patronen bestaan uit vormen of kleuren die herhaald worden in een regelmatige of onregelmatige structuur. Ze zijn overal om ons heen te vinden, zowel in de natuur als in menselijke creaties. De kunst is deze patronen op te sporen en er mee aan de slag te gaan. Een fotograaf is immers steeds op zoek naar een interessante compositie. Bij doeltreffend gebruik kunnen patronen boeiende beelden opleveren in de fotografie. waarom zijn patronen nuttig?

Patronen zijn een onbepaalde eenheid. Er kan niet gezegd worden wat een goed of slecht patroon is: hun voordelen zijn volledig subjectief. Een patroon kan bijvoorbeeld een sterke structuur voorstellen of een goed omschreven thema. Een in het oog springende herhaling van kleuren kan een afbeelding tot leven brengen. Patronen kunnen fotografisch werk verbeteren. Het gaat je fotografisch oog beter ontwikkelen en de waardering voor de samenhang tussen vormen, kleuren en lijnen in alle aspecten van de fotografie verhogen. Je hebt geen speciale apparatuur nodig om patronen in je werk interessant te maken. Een goed geoefend oog en de mogelijkheid om een goed standpunt te vinden kan volstaan om het vermogen van het patroon te vergroten. Als een patroon een volledige foto in beslag neemt, lijkt het alsof het patroon nog veel verder doorgaat buiten de foto, terwijl het best kan zijn dat het net buiten je foto stopt. 7

Wanneer ze goed gekadreerd zijn, kunnen patronen van de meest gewone objecten gevormd worden en toch onze aandacht blijven houden. Onze ogen en hersenen gaan automatisch op zoek naar patronen. Repetitie is een basisconcept in de kunstwereld. Patronen geven ons orde in een anders chaotische wereld. Denk maar aan de gestaltpsychologie. Er is iets fundamenteel aangenaam aan het zien van orde op een manier dat we weten wat we verwachten. In de meeste gevallen wordt herhaling gebruikt om de kijker tot rust te brengen, hen comfortabel te laten voelen terwijl ze genieten van het uitzicht. Als je patronen gebruikt in een foto, wordt je foto veel sterker. waar vind je patronen?

Het is moeilijk om te bepalen waar je patronen kan vinden, ze kunnen overal zijn. Open je ogen tijdens je dagelijkse bezigheden en zorg ervoor dat je ten allen tijde een camera bij je hebt. Ga de stad verkennen en je zal zeker enkele mooie patronen vinden. Soms is een patroon niet zo duidelijk voor het oog door de grootte. Begin met het bekijken van een mogelijk onderwerp in detail. Een grote brandweerwagen kan volgens jou misschien geen patronen hebben, maar als je dichter gaat kijken naar het rooster vooraan of het weefsel van de slang, komen er patronen tevoorschijn. Een goede waarnemer zal altijd nieuwe patronen vinden op plaatsen waar je ze niet verwacht. Het standpunt waarvan je de foto neemt, is ook zeer belangrijk. Als het een klein patroon is, ga je best wat dichterbij zodat je veel details kan weergeven. Patronen kunnen echter ook voorkomen op grote schaal en dan laat je ze best van bovenaf zien. 8

patronen met regelmaat

Een van de meest lonende patronen bestaan uit vormen, lijnen of kleuren die herhaald worden in een strikte formatie. Het is die regelmaat dat een patroon zo sterk maakt. Een terugkerend patroon is vaak aanwezig vooraleer de fotograaf ingrijpt. De foto creëert het patroon niet, maar je vindt het bestaande patroon en gebruikt een standpunt om de foto te creëren. patronen zonder regelmaat

Er is vaak het vermoeden dat een patroon rechte lijnen moet bevatten om iets te verkrijgen dat herkenbaar is als een patroon, maar dat is niet het geval. In de natuur kan je patronen vinden in onregelmatige formaties. Het kan zijn dat de fotograaf zelf het patroon zal moeten creëren met een selectie van de objecten. Niet met de bedoeling om de objecten fysiek te verplaatsen in een patroon, maar met het gebruik van zijn oog en verschillende hoeken om een potentieel patroon te vinden in de gegeven setting. Het creatieve aspect bij onregelmatige patronen is een pak moeilijker dan bij regelmatige patronen, maar het geeft een fotograaf veel meer vrijheid om te creëren wat hij ziet.

de natuur

De natuur schenkt een eindeloze reeks aan mogelijke patronen. Een rij bomen, nerven van een blad,... zijn makkelijk te vinden. Zorg ervoor dat je zowel zoekt op kleine als op grote schaal. Vaak geven details in natuurlijke objecten fascinerende patronen, maar ook een grote zandstenen formatie met veel lagen en verschillende tonen kan een interessante weergave bieden. patronen gemaakt door de mens

Hier geldt hetzelfde principe. Details in close up zoals bakstenen of kasseien kunnen perfect werken als patronen. Het is echter ook mogelijk om patronen te vinden wanneer je van wolkenkrabbers naar beneden kijkt over een stad. Structuren en gebouwen zijn vaak een goeie start om mee te beginnen. Bij architectuurfotografie worden er vaak patronen gebruikt. De meeste gebouwen hebben gestructureerde samenstellingen en vensterpatronen. Autoâ&#x20AC;&#x2122;s, en zelfs mensen, kunnen ook tot patronen leiden. Vooral wanneer ze samen staan in groep of op rijen. principes voor composities

Wanneer je een patroon gebruikt in je werk, is het belangrijk om zijn effect te vergroten door goed na te denken over je compositie. Het eerste wat je moet overwegen is om je hele foto te vullen met het patroon. Dit vergroot het effect omdat het oog - buiten het patroon - niets heeft om afgeleid te worden. 11

Je moet ook experimenteren vanuit welke hoek je de gekozen patronen gaat fotograferen. Sommige vormen en lijnen zullen je aanzetten om je foto recht te nemen, met een vierkante structuur. Andere patronen worden beter gefotografeerd vanuit een inventiever perspectief. Het is zoeken naar het juiste standpunt voor het interessantste beeld. Een laatste aspect om te overwegen is de combinatie van een patroon en de plaats omgeving. De mogelijkheid bestaat om een patroon te benadrukken door het contrast met een egale achtergrond. het patroon breken

In een volgende stap kan je zoeken naar het breken van een patroon. Daarmee wordt bedoeld dat je een patroon gaat gebruiken door een afwijking toe te voegen als eyecatcher. Denk bijvoorbeeld aan een volle eiertray. Zij vormen een beige patroon. Breek ĂŠĂŠn ei in twee waardoor je de eierdooier ziet en het zal het patroon breken waar je focus naartoe getrokken wordt. Hierbij hou je best wel rekening met de regel van drie en zorg je er voor dat het gebroken ei zich op een kruising bevindt. Dit kunnen gemakkelijke situaties zijn om te manipuleren, maar heel moeilijk te vinden in een natuurlijke setting. Als het effectief gebruikt wordt, kan je een heel dramatische foto maken, vooral als er een menselijk element wordt bij betrokken.

experimenteer!

Van zodra je de basisprincipes onder de knie hebt kan je beginnen experimenteren. Je weet nooit waar en wanneer je een patroon gaat vinden, dus probeer je camera steeds bij je te hebben. Onthou om verschillende hoeken, licht en composities uit te proberen en als je het wat gewaagder wilt kan je verschillende patronen in dezelfde foto combineren.

PATRONEN IN DE KUNSTWERELD

Foto: Olaf Nicolai

Ik haalde mijn inspiratie uit een werk van Olaf Nicolai. Hij ontwierp een patroon dat moest functioneren als cover van zijn boek ‘Rewind forward’. Hij won daarmee in 2003 de eerste prijs in een internationale competitie voor ‘Best-Designed Books from all over the World’. Later werd het patroon gebruikt als inspiratie voor de gevel van een gebouw. Het bestaat uit een aantal componenten die worden herhaald en zodanig in elkaar passen dat er, door het aanhouden van een raster met strikte formatie, geen gaten in ontstaan. De onderdelen vormen samen een eenheid die wordt herhaald en houdt zich aan het grid. De verticale lijnen van het raster zijn gelijkmatig verdeeld, maar de horizontale zwarte lijnen worden - terwijl ze ook gelijkmatig verdeeld zijn - gemanipuleerd en uitgerekt zodat ze een langgerekt oppervlak creëren. De verschillende gradaties van de schaduw creëren een illusie van een driedimensionale structuur, alsof het patroon van het platte oppervlak naar buiten komt. Als we terug in de tijd gaan komen we nog heel wat kunstenaars tegen die iets met patronen gedaan hebben. Zo is er Karl Blossfeldt. Hij was een Duitse, internationale plantenfotograaf. Hij begon als beeldhouwer in een kunstgieterij en gebruikte bladeren als voorbeeld voor versieringen. Zijn voorliefde ging echter uit naar fotografie. Hij heeft ongeveer 6000 gedetailleerde zwart-witfoto’s gemaakt van plantendelen zoals bladeren, stengels, bloemen, knoppen, takjes en vruchten. Zijn foto’s zijn duidelijk zeer doordacht gemaakt. Je kan elk klein detail waarnemen en hij verkrijgt soms hele mooie patronen in zijn foto’s. 17

Blossfeldt zit in de beweging van de Duitse objectfotografie, wat valt onder Straight Photography. Straight - of Pure - Photography is een direct en heldere vorm van fotografie, zonder kunstzinnige trucs. De werkelijkheid wordt gefotografeerd, er wordt niets in scène gezet. Fotografen die tot deze beweging behoren zijn onder andere Paul Strand, Edward Weston en Imogen Cunningham.

Paul Strand had ook een grote invloed op kunstenaars als Georgia O’Keeffe, Walker Evans en Ansel Adams. Ansel Adams was concertpianist toen hij de fotografie ontdekte na een ontmoeting met Paul Strand in 1930. Twee jaar later richtte hij samen met enkel andere fotografen ‘Group f/64’ op. Hun doel was het zo scherp mogelijk afbeelden van details. Het gebruik van technieken als close-ups, vogelperspectief, zwevende objecten, geometrische patronen, spel van licht en schaduw zorgde voor een realistische weergave. Door alledaagse voorwerpen en lichamen van heel dichtbij te fotograferen, ontstonden er een abstracte vormen. Paul Strand en Edward Weston maakten bijvoorbeeld extreme close-ups van schelpen en paprika’s, die daardoor bijna een erotische uitstraling kregen. Peter Keetman, een Duitse fotograaf, hoort hier ook in het rijtje. Eén van zijn bekendste werken is een serie over Volkswagen, waar hij op een zeer unieke manier auto-onderdelen 18

Foto: Paul Strand

Paul Strand was de grondlegger van de Straight Photography. De fotografie werd aangewend om schilderkunst en grafische kunsten te imiteren. Hij was een tijdgenoot van onder andere Picasso. Parallel tot zijn werk op het doek, introduceerde Strand kubistische abstractie die zich kenmerken door een strenge symmetrie van lijnen en een scherp contrast van zwart en wit.

weergeeft in de fabriek. Er ontstaan mooie patronen in zijn foto’s en door het gebruik van zwart-wit en het hoge contrast ontstaan er zeer grafische beelden. De auto-onderdelen worden bijna onherkenbaar in sommige foto’s, ze worden zeer gedetailleerd en in close-up gefotografeerd.

Foto: Peter Keetman

Andreas Gursky, nog een Duitse fotograaf, is bekend voor zijn architectuur en landschapsfoto’s op grote formaten, voornamelijk vanuit een hoog standpunt genomen. De werkelijkheid wordt niet meer realistisch weergegeven. Volgens Gursky moet de betekenis van de foto’s onduidelijk blijven, het is geen architectuur- of maatschappijkritiek. Op een afstand zijn de foto’s overweldigend, en van dichtbij heel gedetailleerd. De foto’s zijn meestal vanuit een ongewoon standpunt genomen. Soms vanuit een kraan of een helikopter. Typerend voor Gursky’s werk is het meestal ontbreken van een middelpunt. Gursky reisde onder andere door Noord-Korea om foto’s te maken. Hij publiceert tien foto’s per jaar, in een oplage van 6 per foto. Michael Wolf is een Duitse fotograaf die in zijn serie ‘Architecture of Density’ hoge gebouwen in Hong Kong fotografeerde op een manier dat ze als abstracte, oneindige herhalingen van architecturale patronen werden weergegeven. Op de foto’s zie je enkel het gebouw: geen lucht, geen grond, om zo de verticale lijnen van het gebouw te benadrukken. Zijn foto’s werden vergeleken met die van Andreas Gursky en Candida Höfer. Uiteraard zijn er ook enkele kunstenaars die in de schilderkunst iets gedaan hebben met patronen. Denk maar aan Piet Mondriaan met zijn kubisme en pure abstractie. Ook 21

Gustav Klimt heeft patronen verwerkt in zijn schilderijen. Zijn bekendste schilderij â&#x20AC;&#x2DC;The Kissâ&#x20AC;&#x2122; bevat verschillende patronen.

Maar ook M. C. Escher mag hier zeker tussen staan. Deze Nederlander is wereldwijd bekend voor zijn patronen en bouwwerken. Zijn fascinatie voor geometrische patronen kreeg een belangrijke impuls tijdens een reis naar Spanje, waar hij het Alhambra in Granada heeft bezocht. De eindeloze herhaling en regelmaat waarmee de patronen hele muren vulden, intrigeerden hem. Met herkenbare figuren van onder meer mensen en dieren, maakte hij later zijn eigen variaties op de patronen die hij in Spanje had ontdekt. Hij verdiepte zich in wiskundige publicaties over patroonvorming, rasters en symmetrie.

Foto: M.C. Escher

Victor Vasarely is een bekend optical artist. Hij maakte geometrische, abstracte schilderijen. Hij werkte gewoonlijk met sterke contrasten, voornamelijk in zwart-wit maar later ook in kleur. Het effect van zijn lijnen en de manier waarop hij ze gebruikt geeft de indruk dat alles in het beeldvlak begint te vibreren.

EIGEN VISIE Wat ik vooral met mijn foto’s wil aantonen is eerst en vooral hoe intrigerend patronen kunnen zijn. Ik heb ze bewust in zwart-wit omgezet omdat het zo meer abstractie creëert. Je wordt niet afgeleid door kleuren en je kan je puur op het patroon concentreren. Anderzijds wil ik in mijn praktisch werk laten zien hoe je fotografie kan combineren met een vectoriële verwerking in Illustrator. Hoe klein het verschil is tussen het grafische dat je weergeeft met digitale fotografie en met een digitale bewerking met vectoriële vlakken. Als je de foto’s van veraf bekijkt zie je niet direct dat er iets aan veranderd is, maar naarmate je aandachtiger kijkt, zie je dat niet alles de pure foto is. Een foto kan op zich zeer grafisch zijn. Door toevoeging van vectoriële, grafische vormen kan dit effect nog versterkt worden. Het verschil tussen wat echt en niet echt is wordt daardoor zeer klein. Mijn opzet bij deze CreaRes was om een mooie samenhang te creëren tussen foto en illustratie. Door deze technieken met elkaar te verwerken vormen ze een nieuw, boeiend geheel.

BRONNEN Turner, W. (2013). USING PATTERN, FORM AND TEXTURE IN PHOTOGRAPHY. (http://www.picturecorrect.com/tips/photography-pattern-form-texture/) Bray, S. (2012). A 10 Step Guide to Understanding and Utilising Pattern. (http://photography.tutsplus.com/articles/a-10-step-guide-to-understanding-and-utilisingpattern--photo-4239) Rowse, D. (2012). 33 Inspirational Images that Feature Patterns and Repetition. (http://digital-photography-school.com/33-inspirational-images-that-feature-patterns-andrepetition/) Straight Photography. (http://www.kunstbus.nl/fotografie/straight-photography.html) M.C. Escher (http://www.abdulwahid.nl/escher--geometrische-patronen.html) Schmidt P., Tietenberg A., Wollheim R., (2007). Patterns in Design, Art and Architecture.

MET DANK AAN Mijn mentor Jeroen Brejou Mama Jo De Backer en mijn familie en vrienden voor de steun