Kaleidoscope February 2017

take me home

/ zabierz mnie

lot.com

02/2017

dlaczego warto odwiedzić Tallinn ❚ Sophie Marceau ❚ miłość w sieci ❚ moda na kuchnię wegańską ❚ Expo Astana 2017

A s ta n a

magazyn pokładowy PLL LOT S.A. egzemplarz bezpłatny/free copy ISSN 0239-9032

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

© p l l l o t . o k ł a d k a / c o v e r : m a t e r i a ły p r a s o w e e x p o a s t a n a

n ot e f ro m c eo Dear Ladies and Gentlemen, The winter season is the perfect time to plan your next vacation. Los Angeles, Barcelona and Nice are just some of the new LOT destinations that are attracting visitors with their sunshine and opportunities for relaxation. We have added a couple more sunny cities to our flight network – Pula and Podgorica – where you will be able to fly with us as of May. And that’s not all. The picturesque Croatian coast is going to be closer than ever this summer.

In addition to Pula, we will be taking you to Split and Zadar, as we resume our seasonal flights to these cities.

We set ourselves a high standard with our broad offering of routes last year, and we have no intention of slackening the pace. We have added even more destinations this year. If you prefer big city and/or oriental environments, you will be pleased to hear that we will be launching flights to Astana, one of the world’s most mysterious cities. Astana, which was pretty much a sleepy little place until the end of the 20th century, is now a picture of modernity and awe-inspiring architectural grandeur, and is steaming ahead at breakneck speed.

Kazakhstan, and several other countries, will soon be within easy reach thanks to our Boeing 737-800 NG, a new type aircraft which will be gradually added to our fleet.

These state-of-the-art and spacious aeroplanes ensure the utmost comfort on our most popular European and Middle-Eastern routes. The new aircraft will first operate flights to London, Tel Aviv, Frankfurt, Madrid, Barcelona and Paris.

As we are concerned for your comfort at every stage of your journey, we have decided to make your waiting time at the LOT Polonez Business Lounge more pleasant.

You can now avail yourselves of the special Premium Beauty zone, which offers professional beautifying and relaxation treatments.

We cordially invite you to take full advantage of our services.

edytorial

S

zanowni Państwo, zimowa aura skłania do wakacyjnych planów. Los Angeles, Barcelona czy Nicea to tylko niektóre z nowych połączeń LOT-u kuszących słońcem i wypoczynkiem. W tym roku do naszej letniej oferty dołożyliśmy już kolejne słoneczne destynacje – Pulę i Podgoricę, gdzie zabierzemy Państwa już od maja. A na tym nie koniec. W sezonie letnim bajkowe chorwackie wybrzeże będzie bliżej niż kiedykolwiek – obok Puli zaprosimy bowiem Państwa do Splitu i Zadaru, dokąd wznawiamy nasze sezonowe rejsy.

Szeroka oferta połączeń, jaką zaproponowaliśmy w zeszłym roku, zobowiązuje, dlatego nie zwalniamy tempa i już ogłaszamy kolejne destynacje. Dla tych, którzy preferują miejskie wyprawy i bliskowschodni klimat, niebawem otworzymy połączenie do Astany, jednego z najbardziej tajemniczych miast świata, które jeszcze w XX w. praktycznie nie istniało, a teraz zachwyca nowoczesnością i zadziwia tempem rozwoju i architektonicznym rozmachem.

Kazachstan, a już niebawem kolejne nowe miejsca, będzie w naszym zasięgu dzięki Boeingom 737-800 NG, samolotom nowego typu, które od maja sukcesywnie będą zasilać LOT-owską flotę. Nowoczesne i przestronne maszyny zapewnią Państwu komfort i wygodę na najbardziej popularnych trasach europejskich i blisko­ wschodnich. W pierwszej kolejności będzie można polecieć flotą tych nowoczesnych samolotów do Londynu, Tel Awiwu, Frankfurtu, Madrytu, Barcelony i Paryża.

A ponieważ o Państwa komfort dbamy na każdym etapie podróży, postanowiliśmy jeszcze bardziej umilić oczekiwanie na rejs w LOT Business Lounge Polonez.

Wszystkich gości naszego saloniku zapraszamy do specjalnej strefy Premium Beauty na odrobinę relaksu podczas profesjonalnych zabiegów kosmetycznych.

Zapraszamy do korzystania z naszych usług!

Z pozdrowieniami ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

Sprawdź nowe połączenia LOT-u do: Los Angeles, Astany, i połączenia we współpracy z Nordicą – więcej informacji na lot.com ❚ Check out the new lot flights to los angeles, astana and flights operated in collaboration with nordica – more information on lot.com

3

n ot e f ro m t h e e d i to r

od naczelnej

K

iedy siedzę na pokładzie samolotu lecącego w stronę kolejnego krańca świata, lubię patrzeć przez okno, a krajobraz zmienia się za nim jak w kalejdoskopie. I jak za szybą, tak i w życiu – co ułamek sekundy pojawia się inny obraz. Zawsze chciałam sama wybierać, co mnie otacza. Pilotem samolotu pasażerskiego raczej już nie zostanę, żeby samej wybierać kierunek lotu, ale w wielu obszarach rzeczywistość mogę zmieniać, wręcz kreować. I tak, prawie 7 lat temu z odwagą usiadłam za sterami magazynu Kaleidoscope, rozpoczynając z Wami podróż po niebie, ponad chmurami.

Dziś oddaję w Wasze ręce ostatnie wydanie tego magazynu jako redaktor naczelna i przekazuję stery w zaufane ręce mojej wieloletniej zastępczyni Agnieszki Franus. Wiem, że ten magazyn nadal będzie Was inspirował, zaskakiwał, dostarczał rozrywki oraz rzetelnych informacji o świecie biznesu, kultury i sztuki. Wiem, bo dobrze znam ten Zespół :-) W życiu jest tylko jedna pewna rzecz – zmiana. Zmiana jest konieczna, żeby iść do przodu i wzrastać.

A najlepiej być zmianą, wciąż przesuwać horyzont i poszukiwać. Dlatego dziś z odwagą ruszam w kolejną podróż i podejmuję nowe wyzwania zawodowe, a Wam życzę niezmiennie wysokich lotów. Najlepiej na pokładzie PLL LOT!

W życiu jest tylko jedna pewna rzecz – zmiana. Zmiana jest konieczna, żeby iść do przodu i wzrastać. A najlepiej być zmianą, wciąż przesuwać horyzont i poszukiwać.

Change is only constant in life. Change is essential to move forward and grow. And it’s best to be the change, to endlessly move the horizon, and never stop seeking.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Martyna Wojciechowska

4

©olga majrowska

Whenever I sit on board a plane taking me to another part of the world, I look out the window and watch the landscape changing. It’s like a kaleidoscope. And just like the view through the window, a new image appears in life every split second. I’ve always wanted to choose my own surroundings. I’m not likely to ever become a passenger plane pilot, so I cannot see myself deciding where the plane will go, but I can still change or create many aspects of my reality. And so, nearly seven years ago, I mustered the courage to become the editor-in-chief of Kaleidoscope magazine, embarking on a journey with you, high in the sky. This is the last issue of the magazine with me as editor-in-chief. I am handing over the reins to my long-term, trusted 2IC, Agnieszka Franus. I am convinced that the magazine will continue to inspire, amaze, entertain and provide you with reliable information on business, culture and the arts. That’s because I know the Kaleidoscope team :-) Change is only constant in life.

Change is essential to move forward and grow. And it’s best to be the change, to endlessly move the horizon, and never stop seeking. Which is why today I boldly embark on another journey and take up a new professional change. Here’s wishing you high flying – preferably, on board LOT Polish Airlines planes.

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y Come and take a look at Andy&Mag’s recently opened luxury boutique at Mokotowska 51/53 street.

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. (22) 611 77 68 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

contents

spis treści

52

20

44

32

3 N ote from the ceo

60 people and the world jak korzystać z dronów how to operate drones

4 N ote from the editor 8 d id you know...?

66 LIFE STORY

10 w hat’s on

72 culture

14 t he best of

74 good food

20 i nspirations

80

88 beauty perfumy fragrances

92 make a wish

walentynkowa stylizacja St Valentine’s Day outfits

44 interview

Sophie Marceau

52 g ood life

94 good address strefa prestiżu prestige zone

miłość w sieci online love

tel. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Martyna Wojciechowska z–ca redaktor naczelnej Agnieszka Franus redaktor prowadząca Agnieszka Michalak korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Ewa Borowska fotoedytorka Magdalena Rudzka DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Katarzyna Szablowska

6

kuchnia wegańska vegan food jabłko w polewie glazed apples

sukienki karnawałowe carnival dresses

32 journey of a lifetime Astana Astana

Expo Astana Expo Astana Crédit Agricole FM Logistic M ade Concept

82 take a look

28 w hy Tallinn Tallinn

business

film, teatr, książka, muzyka, sztuka films, theatre, books, music, art

wydarzenia, festiwale festivals, concerts

krajobrazy z lotu ptaka aerial landscapes

100 102 104

płk Ignacy Matuszewski col. Ignacy Matuszewski

sari saris

konie horses

96

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl

74

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Olga Sztąberska 502 369 430 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Jerzy Janczak

UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com

Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com

International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director

ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

Reklama: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@ burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Katarzyna Paśnicka, Ewa Porycka, Katarzyna Emerla

© AWL / BEW , GETTYI M AGE S ( 2 ) , S HUTTER S TOCK , M . P .

28

d i d yo u k n o w

sari

W s z yst k i e ko l o ry I n d i i all the colours of india Co noszą Hinduski w XXI wieku? To samo, co setki lat temu.

Poznajcie sari. ❚ What are Indian women wearing in the 21st century? The same garment they’ve worn for centuries.

Time to learn about the sari. tekst | by adam robiński

Szpila wbita tradycji

in spite of tradition

Współczesne sari mierzy pięć, sześć metrów długości i ponad metr szerokości. Tradycyjnie kobiety nosiły je udrapowane bez użycia choćby jednej szpilki – wierzono, że przekłuty materiał jest nieczysty. Dziś wspomagają się agrafkami lub właśnie szpilkami. Wszystko po to, by nie dać się zaskoczyć zwiewnemu, pozbawionemu choćby jednego guzika, materiałowi. ❚ The contemporary sari is five or six metres long and over one metre wide.

It was traditionally worn draped without the use of a single pin, because punctured fabric was thought to be unclean. Today, safety pins or other fasteners are used. These little helpers prevent the fabric from unwinding or falling off.

Złote akcenty

Na specjalne okazje zakłada się sari wyszywane złotymi nićmi w motywy kwiatowe, roślinne, które w Indiach symbolizują płodność. Dłuższe brzegi często wykończone są również złotą albo srebrną tasiemką. Sari może być też wyszywane cekinami, a nawet szlachetnymi kamieniami. ❚ Special occasions require special saris embroidered in gold with floral and plant patterns traditionally associated with fecundity in India. The longer edges are often decorated with gold or silver trimmings. Saris can be embroidered with sequins, and even studded with precious stones.

8

©credits

golden ornaments

Nie ma dwóch takich samych no two alike

Nieskończenie długie

endlessly long

Sari w hinduskiej literaturze pojawia się już w Mahabharacie, najstarszym hinduskim eposie, datowanym na V–IV w. p.n.e. Bóstwa wysłuchują prośby o pomoc księżniczki Draupadi, by nie pozwoliły jej rozebrać na oczach mężczyzn. Dlatego jej sari wydłuża się w nieskończoność, by ją okrywać. ❚ The sari is mentioned in Indian literature as early as in the Mahabharata, one of India’s oldest epics (5th-4th C BC).

The gods answer the cry for help of princess Drapaudi, who is being forcibly disrobed before men. Her sari becomes endless and keeps her body covered.

Sari kupuje się zarówno w dużych sklepach w mieście, jak i na targowiskach. Co ciekawe, sprzedawcami tradycyjnego damskiego stroju są niemal zawsze mężczyźni. Wzorów i kolorów są tysiące, nie spotka się dwóch takich samych. ❚ Saris can be purchased in large shops in the city and at bazaars. Interestingly, it is mostly men who specialise in selling this women’s garment. They show their female customers bolts of fabric and advise them. The sari fabric comes in thousands of patterns and colours. No two are identical.

Co mówi kolor

what the colour tells us Ten strój zachwyca intensywnością kolorów. Czerwone sari zakładają panny młode w dzień weselny.

Mężatki noszą je zwykle w odcieniach różu. Sari żółto-czerwone zakładają zazwyczaj świeżo upieczone matki. Z kolei wdowy wybierają białe sari. ❚ The sari is enchanting with its intensity of colours. Red saris are worn by brides, while married women usually opt for different shades of pink. Yellow and red saris are favoured by new mothers. Widows wear white.

Najtańsze sari wykonane są z bawełny lub poliestru. Na specjalne okazje kupuje się jedwabne. ❚ The cheapest saris are made of cotton or polyester. Silk saris are reserved for special occasions.

Sari wskazuje hinduski ideał piękna. Materiał zwykle zawijany jest tak, by zaznaczyć wąską talię i zaokrąglić na biuście i biodrach. ❚ The sari is the Indian beauty ideal. The fabric is wrapped in such a way as to highlight a thin waist and add body to the bust and hips.

© e a st n e w s ( 2 ) , s h u t t e r sto c k ( 5 ) , m . p.

Dziewięć na dziesięć nine in ten Na typowy strój Hinduski składają się: cienka, wiązana na tasiemkę halka, choli – stanik i bluzka z rękawkami w jednym, oraz sari. Tak nosi się dziewięć na dziesięć kobiet w Indiach. Pozostałe – zwykle w dużych miastach – wybierają dżinsy, stereotypowy przejaw nowoczesności. ❚ The typical outfit of an Indian woman consists of a thin underskirt fastened with a ribbon, a choli, or a short-sleeved blouse with a built-in bra, and a sari. This is how nine in ten Indian dress on a daily basis. Others go for jeans, which is the stereotypical embodiment of modernity in India.

Sari można układać na 15 sposobów – nigdy się nie nudzi. Ale zawsze pierwszeństwo ma talia. ❚ A sari can be worn in 15 different ways – you would never get bored with it. The midriff, however, should always be exposed.

Męskim odpowiednikiem sari w kulturze Indii jest dhoti (patrz: Gandhi), choć częściej widuje się spódnice lungi. ❚ The male equivalent of the sari in Indian culture is the dhoti (see: Gandhi), although lungi skirts are more common.

9

w h at ’ s o n

Podczas Międzynarodowych Targów Reklamy i Poligrafii pokaże się ponad 750 wystawców.

nasze rekomendacje

v Walka o niedźwiedzie the fight for the bears

berlin

Komu w tym roku przypadną Złote Niedźwiedzie, czyli najważniejsze nagrody filmowe? W tym roku jury przewodniczyć będzie holenderski reżyser Paul Verhoeven.

W programie również retrospektywa filmów science fiction. ❚ Who will win the Golden Bears? This year’s winners will be selected by a jury chaired by Dutch director Paul Verhoeven. The Berlinale programme includes a review of science fiction films.

Berlin International Film Festival, Berlin, Germany, 09–19.02

c Jasny dizajn fair design

EVENTS warszawa

z Reklama reklamy

advertising ads

Sztokholm

Po raz 13. w Warszawie na terenach Expo spotkają się wszyscy, którzy zajmują się reklamą i poligrafią. Najnowsze i najmodniejsze trendy i innowacje to jedno.

Spotkanie profesjonalistów to drugie. ❚ Anyone who is anyone in the advertising and printing world will be at this trade expo in Warsaw, now in its 13th year. The latest trends and innovations is just one highlight of the event.

International Advertising and Printing Fair RemaDays, Warsaw, Poland, 15–17.02

Biel, pastele, ekologiczne materiały i praktyczność – to cechy wyróżniające skandynawski dizajn. Targi są miejscem spotkań fachowców i wymiany doświadczeń między producentami.

Gościem honorowym będzie projektant hiszpański Jaime Hayon. ❚ Whiteness, pastel colours, environmentally friendly materials, and above all, practicality – these are the core features of Scandinavian design. The design fair is a meeting place for experts and manufacturers. This year’s honorary guest is the Spanish designer Jaime Hayon.

Stockholm Furniture and Light Fair, Stockholm, Sweden, 07–11.02

x Litewskie ślady lithuanian impressions Tematem tegorocznej imprezy w stolicy Litwy są artyści sławiący swój kraj na obczyźnie. To nie tylko przegląd wydawniczych nowości, ale też miejsce do zdobycia partnerów handlowych i spotkania z wybitnymi literatami. ❚ The theme of this year’s book fair in the Lithuanian capital is artists promoting their country abroad. The event is not only a review of the latest on the local book market, but also an excellent opportunity to network and attend meetings with writers. las vegas

z Cher-klasyk cher classics

Vilnius Book Fair, Vilnius, Lithuania, 23–26.02 Wilno

Cher, Las Vegas, USA, 08–25.02

10

© m . p.

Od pół wieku na scenie w niesłabnącej formie. Można się o tym przekonać przez cały miesiąc w Las Vegas. Bilety wprawdzie drogie, ale czego się nie robi, by zobaczyć taką gwiazdę na żywo. Jak sama zapowiada, będzie to jej najlepsze tournée. ❚ Cher has been at the top of her game for 50 years. Now an opportunity to see the singer live on stage awaits in Las Vegas. The tickets are expensive, but well worth it. Cher has promised that this is going to be her best show ever.

w h at ’ s o n

Finałowa rozgrywka o Puchar Świata w łyżwiarstwie szybkim odbędzie się w Mińsku.

nasze rekomendacje

Połamania obcasów

break a heel

Druga edycja festiwalu tańca rozpocznie się od rozgrzewki z najlepszymi nauczycielami.

W kolejne dni startować będą w rozmaitych konkurencjach tanecznych, stylach i konfiguracjach. ❚ The second edition of the Athens Dance Festival begins with a warm-up.

The dancers will begin by training with the world’s best dance teachers. The next few days will be devoted to competitions in different categories, styles and configurations.

Athens Dance Festival, Athens, Greece, 11–12.02

v klasyczna rozrywka classic entertainment

warszawa

To jedna z najważniejszych halowych imprez muzycznych na świecie, której ideą jest połączenie muzyki klasycznej z muzyką rozrywkową. Impreza po raz 4. zawita do Polski.

Wśród gwiazd m.in. legendarne UB40 oraz Anastacia. ❚ It is one of the most important musical events in the world where classical music meets pop. The concert will be held in Poland for the 4th time and the lineup includes the legendary B40 and Anastacia Night of the Proms, 24.03 Warsaw, 25.03 Łódź, Poland Hongkong Mińsk

z Szybko i krótko quick and easy

c Kogut przejmuje rok the year of the rooster

Łyżwiarstwo szybkie na krótkim torze to jedna z najmłodszych dyscyplin zimowych.

Ten wyczynowy sport jest niezwykle widowiskowy.

Tegoroczny Puchar Świata odbędzie się w sześciu etapach na całym świecie, a finałową rywalizację gościć będzie Mińsk. ❚ Short track speed skating is one of the youngest winter sports disciplines. This sport is exceptionally pleasing to the eye and a real adrenaline booster. This year’s World Cup will be held in six stages around the world with Minsk hosting the finals.

Kto chce przeżyć początek roku jeszcze raz, może to zrobić wraz z Chińczykami i to w bardzo malowniczy sposób. Świętowanie w Kraju Środka trwa dwa tygodnie, a uświetniają je tańce, korowody i pokazy fajerwerków. Największym przysmakiem noworocznym są pierożki jiaozi gotowane na parze z nadzieniem z mięsa i sporą ilością przypraw. ❚ If you have not had enough of New Year’s celebrations, you can relive the end of the year once again with the Chinese and do it in style and glamour. In China, the festivities last two weeks, and highlights include dancing, parades and fireworks displays. The delicacies of the occasion are jiaozi – steamed dumplings with a meat filling and lots of spices.

ISU Short Track Speed Skating World Cup in Minsk, Belarus, 10–12.02

c Śpiewający policjant

the singing police officer

Stinga będziemy w Polsce gościć w marcu – pospieszcie się z kupnem biletów. Niecierpliwi mogą brytyjskiego muzyka posłuchać nieco wcześniej w kilkunastu miastach amerykańskich. Artysta promować będzie dobrze przyjęty najnowszy album 57th & 9th. ❚ Sting won’t be performing in Poland until March – but be sure to get your tickets early. If you cannot wait that long, you can see him in concert during his US tour in February. Sting is promoting his well received latest album 57th & 9th. usa

12

Sting on tour, USA, February

© GETTYI M AGE S , S HUTTER S TOCK , m . p .

The Chinese New Year, Hongkong, China, from 28.01 to 9.02

SEIKO DRIVE Wyraźne widzenie.

Bezstresowa podróż.

Prowadzenie samochodu nocą jeszcze nigdy nie było bezpieczniejsze: SEIKO DRIVE to innowacyjne połączenie wyjątkowej konstrukcji soczewek i specjalnej powłoki antyrefleksyjnej SEIKO RoadClearCoat.

Irytujące i dekoncentrujące refleksy świetlne zostają wyeliminowane, zapewniając wyraźne i niczym nieograniczone widzenie w każdych warunkach. Dla bezstresowej podróży i bezpiecznego dojazdu na miejsce.

O soczewki Seiko zapytaj w najlepszych salonach optycznych w Polsce.

Zobacz więcej: www.seiko-eyewear.pl facebook.com/SeikoOpticalPolska

12 the best of

konie

Czułe i szalone tender and mad

Symbolizują wiatr i ogień, wolność i szybkość. udowodniono, że przebywanie z nimi leczy z wielu chorób. Są tak zjawiskowe, że trudno oderwać od nich wzrok. Oto najpiękniejsze konie świata. ❚ Horses symbolise wind and fire, freedom and speed. It has been proven that contact with these animals can cure many illnesses. They are so enchanting that you cannot stop looking at them. Here are some of the most beautiful horses in the world.

Koń arabski

Koń Przewalskiego

arabian horse

przewalski horse

Ten szlachetny gatunek znany od co najmniej 2,5 tys. lat cechuje nie tylko idealna sylwetka, ale też inteligencja oraz przywiązanie do człowieka. Jednym z jego największych atutów jest prędkość.

Polski rekordzista cwałował 68,2 km na godzinę. ❚ This noble breed has been around for at least 2,500 years. It has a perfect body, and is highly intelligent and attached to humans. One of its greatest strengths is the speed at which it can run. The Polish record breaker ran at 68.2 km/h.

Przypominający konia domowego gatunek jako jedyny żyje obecnie dziko.

Nazwę zawdzięcza rosyjskiemu badaczowi, który pod koniec XIX w. dokładnie go opisał. Spotkać go można w Mongolii i niektórych regionach Chin. ❚ This breed, which resembles a domesticated horse, is now only found in the wild.

The horse owes its name to a Russian scientist who described the breed in detail in the late 19th century. It inhabits Mongolia and some parts of China.

Bashkir (Koń baszkirski)

bashkir

14

2

Jego sierść przypomina owcze futro. Baszkir jest popularny wśród amerykańskich hodowców oraz jako wierzchowiec na dłuższe wyprawy. Jego wytrzymałość i przyjazny stosunek do ludzi sprawiły, że często wykorzystywany jest do jazdy rekreacyjnej. ❚ The hair coat of this horse resembles sheep fur. The Bashkir horse is extremely popular among American breeders and is a favourite for long riding trips. Its stamina and friendliness have made it the horse of choice for leisure horse riding.

3

© s h u t t e r sto c k ( 2 ) , m . p.

1

tekst | by tomasz kondr

the best of

4

konie

thumbelina

thumbelina

Urodzona w 2001 r. w St. Louis Thumbelina do niedawna uznawana była za najmniejszego konia świata. Mierzy 43 cm, a waży 26 kg.

Obecnie detronizuje ją kucyk Lucy żyjący w Wielkiej Brytanii. ❚ Born in St Louis in 2001, Thumbelina was for a time the tiniest horse in the world. It is only 43 cm tall and weighs 26 kg. However, pony Lucy of the UK now ranks first in the smallest horse category.

5

buckskin buckskin

To nie rasa, a jedno z najpiękniejszych umaszczeń konia zwane też maścią jelenią. Sierść takiego okazu ma lekko żółty lub beżowy odcień, ale grzywa i ogon pozostają czarne. Bywa czasem mylony z koniem bułanym, ale brak mu pręgowania.

W Polsce nie występuje, podziwiać go można w Ameryce. ❚ This is not a race but an especially beautiful body colour. The hair coat is yellowish or beige, but the mane and tail are black.

These horses are sometimes mistaken for dun coloured horses but they lack the stripes. This type is not found in Poland, but can be seen in America.

6

cremello

cremello

Konie umaszczone w ten sposób mogą należeć do wielu różnych ras – o ich kolorze decyduje gen.

Wyróżniają się kremową sierścią, różową skórą, rudawą grzywą i ogonem oraz, co może najbardziej niezwykłe, niebieskimi oczami. W Polsce spotyka się tę maść wśród koni wielkopolskich i małopolskich. ❚ Horses of this colour can belong to many different races – the colour is genetically determined. They have cream coloured skin, a red mane and tail, and, most spectacular of all, blue eyes. In Poland, these horses are most commonly found among in Greater Poland and Lesser Poland.

Ogier pełnej krwi angielskiej zakupiony w 1981 r. przez emira Dubaju za ponad 3 mln dol., sprzedany został dwa lata później za 40 mln.

Dzielny koń zarobił w pięciu wyścigach 246 tys. dol. ❚ A full-blooded English stud purchased by an Emir from Dubai for over USD 3 million in 1981, was sold two years later for USD 40 million. The brave animal earned USD 246,000 in five races.

8

Ten koń rasy belgijskiej, mieszkający w Ostego w stanie Michigan, według Księgi rekordów Guinnessa jest najwyższym przedstawicielem swojego gatunku na świecie. Big Jake mierzy nieco ponad 210 cm.

W młodości znany z ognistego temperamentu. ❚ A horse of the Belgian breed living in Ostego, Michigan is the largest representative of its breed in the world, according to Guinness World Records. Big Jake is a little over 210 cm. He used to be fiery when younger, but today, the elderly record-breaker is a quiet tourist attraction.

© GETTYI M AGE S , s h u t t e r s t o c k ( 2 ) , m . p . ( 2 )

big jake big jake

Shareef Dancer (40 milionów) shareef dancer (40 million)

16

7

the best of

konie

9 10

Totilas

totilas

Za tego karego rumaka jego ostatni właściciel zapłacił aż 21 mln dol.

Urodzony w Holandii koń wraz z jeźdźcem Edwardem Galem ma na swoim koncie wiele sportowych rekordów i medali. Z powodu tych sukcesów i nieprzeciętnej urody nazywany był gwiazdą rocka w świecie koni. ❚ Its last owner paid USD 21 million for this exceptional black horse. Born in the Netherlands, the horse and its jockey, Edward Gal, have won numerous medals and broken many records. Its successes and beauty have earned the horse the nickname of “rock star” in the equestrian world.

Kuc Exmoor

exmoor pony

11

Najstarszy, choć coraz rzadszy koń pochodzący z Wysp Brytyjskich i nadal żyjący również na wolności jest zaliczany do ras domowych.

Krępy, z długim gęstym ogonem i rozjaśnionymi chrapami potrafi zaznaczyć swoją indywidualność.

Mimo tego doskonale nadaje się do ujeżdżania, zwłaszcza przez najmłodszych jeźdźców. ❚ The oldest horse, although it’s becoming increasingly rare, comes from the British Isles and still lives in the wild.

It is considered a domesticated breed. Stocky with a thick, long tail and a light muzzle, it is quite an individualist. Despite this, the pony can be ridden, especially by children.

camargue camargue

leopard appaloosa

leopard appaloosa

12

Rasa, która najczęściej kojarzona jest z Indianami oraz... z serialem o rezolutnej Pippi. Nakrapiana maść czyni Appaloosę jednym z najurodziwszych koni na ziemi.

Zajmuje trzecie miejsce pod względem liczebności na świecie. ❚ The race most associated with Native Americans – and the TV show about Pippi Longstocking.

A spotted hair colour makes the Appalosa one of the most beautiful and unusual beautiful horses in the world. The race is the third most populous in the world.

©shut terstock (3), get tyimages

Ten żyjący dziko i zamieszkujący deltę Rodanu siwy koń nie odznacza się może wielkością, ale jest nie tylko bardzo wytrzymały, ale i należy do najstarszych odmian koni.

Być może to jego podobizna znajduje się na malowidłach skalnych we francuskich grotach w Lascaux. ❚ This grey horse lives in the wild in the Rodan delta. It is not large, but is certainly resilient. It is also one of the oldest breeds. It might be a camargue portrayed on the walls of the Lascaux cave. It is a great tourist attraction in its home region.

krajobrazy z lotu ptaka ©credits

i n s p i r at i o n s

ale od lot!

A LOT of sights czasami wystarczy wyjrzeć przez okno, by świat wydał się piękniejszy, bardziej uporządkowany lub całkiem nieprawdziwy, jak z bajki. ❚ Sometimes it is enough to look out the window for the world to seem more beautiful, more orderly, or simply unreal, as if in a fairy tale.

20

©credits

Cieśnina Bosfor nocą w trakcie rejsu na trasie Warszawa–Tel-Awiw–Warszawa, kapitan Boeinga 737 Janusz Tatarczuk (PLL LOT). ❚ The BospHorus Strait at night, as seen during a Warsaw-Tel Aviv-Warsaw flight, taken by Boeing 737 Captain, Janusz Tatarczuk (LOT).

21

i n s p i r at i o n s

krajobrazy z lotu ptaka

Zachód słońca nad Tatrami podczas rejsu z Warszawy do Budapesztu, samolot typu Bombardier Q400, autor: pierwszy oficer Emanuel Grzegórzko (PLL LOT). Zdjęcie poniżej: wschód słońca nad morzem Północnym, efekt odbicia słońca w morzu zaobserwowany w trakcie rejsu Warszawa–Londyn przez kapitana Boeinga 737 Janusza Tatarczuka (PLL LOT). ❚ Sunset over the Tatra Mountains as seen during a flight from Warsaw to Budapest on a Bombardier Q400, taken by First Officer Emanuel Grzegórzko (LOT). Image below: Sunrise over the North Sea, the effect of the sun reflected in the sea observed during a Warsaw to London flight, taken by Capt. Janusz Tatarczuk (LOT).

22

Przelot nad południową Francją – nad Saint-Maries-de-la-Mer – w trakcie rejsu z Warszawy do Barcelony, zdjęcie kapitana Boeinga 737 Janusza Tatarczuka (PLL LOT). Poniżej: Przygotowanie do startu na lotnisku Ben Guriona w Tel Awiwie (rejs na trasie Warszawa–Tel Awiw) także uchwycił kpt. Janusz Tatarczuk. ❚ A flight over southern France – over Saint-Maries-dela-Mer to be precise – on a flight from Warsaw to Barcelona, taken by Capt. Janusz Tatarczuk (LOT). Below: Preparing for takeoff at Ben Gurion Airport in Tel Aviv (a Warsaw-Tel Aviv flight), also taken by Capt. Janusz Tatarczuk (LOT).

23

krajobrazy z lotu ptaka Šcredits

i n s p i r at i o n s

24

©credits

Przelot nad płd. Niemcami na trasie Warszawa–Madryt–Warszawa. Na zdjęciu kpt. Boeinga 737 Janusza Tatarczuka (PLL LOT) widoczna jest tzw. linia dnia i nocy, jasna przestrzeń po prawej stronie to jeszcze dzień, a plamy ciemnego błękitu – noc..❚ A flight over southern Germany on the Warsaw-Madrid-Warsaw route. The image taken by Capt. Janusz Tatarczuk (LOT) depicts the terminator, i.e. the line that separates day from night.

25

krajobrazy z lotu ptaka ©credits

i n s p i r at i o n s

Zachód słońca w rejsie ze Szczecina do Warszawy uchwycił pierwszy oficer Bombardiera Q400 Patryk Białek (PLL LOT).

Poniżej: podejście do lądowania na pas 11 w Warszawie, powrót z rejsu transatlantyckiego, zdjęcie wykonał kpt.

Boeinga 787 Mirosław Kapitan (PLL LOT). ❚ The image of the SUNSET on a flight from Szczecin to Warsaw was taken by the First Officer of a Bombardier Q400, Patryk Białek (LOT). Below: preparing for landing on Runway No. 11 in Warsaw after a transatlantic flight, taken by Boeing 787 Captain, Mirosław Kapitan (LOT).

26

Moment mijania Boeinga 777 na wysokości przelotowej nad Rosją uchwycił pierwszy oficer Embraera 175 Sebastian Burcicki (PLL LOT). Poniżej: Samolot odrzutowy lecący w przeciwnym kierunku w trakcie wieczornego rejsu z Warszawy do Hamburga. Autorem zdjęcia jest pierwszy oficer Bombardiera Q400 Patryk Białek (PLL LOT). ❚ The moment of passing a Boeing 777 at altitude over Russia was captured by the First Officer of an Embraer 175, Sebastian Burcicki (LOT). Below: A jet flying in the opposite direction during an evening flight from Warsaw to Hamburg. The image was taken by the First Officer of a Bombardier Q400, Patryk Białek (LOT).

27

why

tallinn

Tallinn

Ta l l i n n E NOW NIE CZE Ą Ł PO

NIE

CZE OŁĄ

E NOW NIE ZE ŁĄC

P

&

PO

NEW

Stolica Estonii zapewnia szaloną podróż w czasie. Średniowiecze H WIT spotyka się tu z wyrafinowaną technologicznie nowoczesnością. ❚ TION ERA P O CO IN The capital of Estonia offers a crazy trip back in time. This is a place TION ERA OOP IN C where the Middle Ages meet technological refined modernity.

Tradycyjne estońskie potrawy wywodzą się z prostej chłopskiej kuchni, której składniki dostarczały lasy i morze. Jej podstawą były ryby, mięso, ziemniaki i chleb. Ryby jada się tu wszelkiej postaci, także zapiekane w cieście lub na kanapkach. ❚ Traditional Estonian dishes have their origins in simple, peasant cooking, where the core ingredients were mostly supplied by the forest and the sea. Estonian staples include fish, meat, potatoes and bread. Fish is eaten in many different forms, and is also baked in dough and served on sandwiches.

E

NIE

CZE OŁĄ

& ca

i nord

Zegar na murze XIV-wiecznego kościoła św. Ducha pochodzi z 1633 r. ❚ The clock on the wall of the 14th-century Holy Spirit Church dates back to 1633.

Popisy akrobatów w parku Gowry Artland, na terenie dawnego portu. ❚ Street acrobatics at Gowry Artland Citypark, in the former docks area.

&

GIC ATE STR ERSHIP N T R PA

&

ica nord

n

E

NOW

Partnerstwo PLL LOT z Nordicą zapewnia naszym pasażerom z Tallinna jeszcze więcej możliwości i bezpośrednie H WIT e połączenia do najważniejszych miast TION now nie ERA P O cze CO wIN Europie.

Jednocześnie zwiększa ą ł o p dostęp do naszego warszawskiego te hubu, skąd oferujemy rou ca coraz więcej new ordi n połączeń dalekiego zasięgu. ❚ The partnership of LOT Polish Airlines with Nordica offers our passengers from Tallinn even more opportunities and direct flights to key European cities.

At the same time it increases access to the Warsaw hub from where many long-haul flights are available.

Z Tallinna ❚ From Tallinn: Kiev, Vilnius, Vienna, Munich, Brussels, Amsterdam, Oslo, Trondheim, Stockholm Z kopenhagi ❚ From copenhagen: Örebro, Trondheim

28

NEW

©get tyimages, sime/free, shut terstock (4)

ESTOŃSKIE SMAKI estonian flavours

RO

NOW

P

tekst | by danuta śmierzchalska

ica nord

UTE

25.03.2017

24.03.2017

Łódź – Atlas Arena

Warszawa – Torwar

artists:

UB40

Margaret

Anastacia

Ronan Keating

John Miles

moreover:

buy tickets at eventim.pl | more at notp.pl

ka 10 le % id d os isc co o pe un @ tc no od tp e: 20 17

IL Novecento, Natalie Choquette, Chór Akademicki Politechniki Łódzkiej

why

tallinn

W ŚREDNIOWIECZNYCH MURACH within the medieval walls Sercem Tallina jest stare miasto. To tu odbywa się coroczny festiwal Old Tallinn Cup (rekonstrukcja turnieju rycerskiego). ❚ The Old Town is the heart of Tallinn.

The annual Old Tallinn Cup festival is a reconstruction of a knights’ tournament.

Wycieczka łodzią po wodach Zatoki Tallińskiej pozwala podziwiać panoramę starówki. Historia estońskiej stolicy jest silnie związana z morzem.

Od 1285 r. miasto było członkiem Ligi Hanzeatyckiej i ważnym ośrodkiem handlu. ❚ A Tallinn Bay cruise is a great opportunity to admire the Old Town. The history of the Estonian capital is inextricably linked with the sea. The city became a member of the Hanseatic League in 1285 and was a major trading hub for centuries.

The Alexander Nevsky Cathedral crowns the hill of Toompea. This orthodox cathedral was built in 1900.

KUMU – SPOTKANIE ZE SZTUKĄ

kumu – a meeting wiht art

Muzeum Sztuki Kumu znajduje się w parku Kadriorg i mieści największy w Estonii zbiór prac. Wbudowana w wapienną skałę nowoczesna konstrukcja sama w sobie jest architektonicznym arcydziełem. ❚ The Kumu Art Museum is located in Kadriorg Park and houses the largest collection of art works in Estonia.

The modern structure was carved into limestone rock and is a work of architectural art in its own right.

MORSKIE OPOWIEŚCI

stories of the sea

Multimedialne muzeum Lennusadam to część Estońskiego Muzeum Morskiego.

Mieści się w porcie, w hangarach hydroplanów. Największe związane z morską historią Estonii to lodołamacz „Suur Töll” i okręt podwodny „Lembit”. ❚ The Lennusadam, a modern multimedia museum, is part of the Estonian Maritime Museum. It is situated in hydroplane hangars erected in the old port 100 years ago. The largest maritime exhibits are the Suur Töll steam-powered icebreaker and the Lembit submarine.

WAW–tll pon.–nd. ❚

Mo.–Su. LO785 11.35–14.15 Czas przelotu ❚ Flight duration 1:40 pon.–nd. ❚ Mo.–Su. LO787 14.25–17.00

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:35 Migdały i orzechy prażone w miodzie i przyprawach to jeden z największych smakołyków. ❚ Almonds and roasted nuts in honey and spices are one of the traditional local treats.

30

tll–waw pon.–nd. ❚

Mo.–Su. LO786 15.00–15.35 (+1) LO788 17.55–18.30 (+1) Czas przelotu ❚ Flight duration 1:35 Więcej informacji na ❚ more information on lot.com

© g e t t y i m ag e s , l a i f/ p h oto n m e d i a , foto l i a , s h u t t e rsto c k ( 3 )

MIASTO HANZEATYCKICH KUPCÓW the city of hansa merchants

journey of a lifetime

astana

S t e p o wa s t o l i ca the capital on the steppes Astana pełna jest ukwieconych bulwarów, kanałów, oczek wodnych i dziwacznych przejść pomiędzy budynkami. I wszystko jest tu naj. Warto zobaczyć ją dla pięknych budowli i zakomponowanych z dbałością o każdy szczegół nocnych iluminacji. ❚ RAstana is full of flower-rich boulevards, canals, ponds and peculiar passageways between buildings. Everything here is the best there is. It is worth visiting for its beautiful edifices and perfectly arranged night illuminations.

105-metrowa wieża Bäjterek to symbol Astany. Wieża znajduje się na odwrocie każdego banknotu waluty kazachskiej – tenge. ❚ IThe symbol of the city is the 105-metre Baiterek. The tower is featured on the reverse of each bank note of the Kazakh currency – the tenge.

32



©credits

tekst | by ludwika włodek

33

O

journey of a lifetime

Astanie krąży anegdota. Otóż gdy prezydentowi Kazachstanu Nursułtanowi Nazarbajewowi zamarzyła się nowa stolica, usiadł z doradcami i architektami i roztoczył przed nimi wizję nowoczesnego, pięknego miasta, które byłoby uosobieniem ducha narodu Kazachów. Pochłonięty opowiadaniem o wspaniałym mieście prezydent chwycił ze stołu papierową serwetkę i zaczął na niej szkicować mityczne drzewo Bäjterek, czyli ażurową konstrukcję, która jak pień wyrastała z ziemi. Wysoko w górze tworzące ją pręty rozgałęziały się w rodzaj kosza. Spoczywała tam ogromna szklana kula – jak jajo legendarnego ptaka Samruka. Architektom nie pozostało nic innego, jak wprowadzić wizję prezydenta w życie.

Futurystyczne miasto W 1830 r. posuwający się nieubłaganie na południe Kozacy założyli pośrodku kazachskiego stepu fort Akmoła. Wraz z umacnianiem się rosyjskiego panowania nad stepem fort przekształcił się w miasteczko, a później w spore miasto. Zaczęto je nazywać Akmo-

astana

There is an anecdote about the story. When the President of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev had a dream of building a new capital, he sat down with his advisors and architects and presented his vision of a modern, beautiful city that would embody the spirit of the Kazakh nation. Drawn into telling his story about the grand new capital, the President picked up a paper napkin and began to sketch the mythical Baiterek tree, or a lace-like structure that grew out of the ground. Up in the air its rods formed a basket of sorts. Inside was a huge glass sphere as if it were an egg laid by the legendary bird Samruk. The architects had no choice but to bring the President’s vision to life.

Futuristic city The Cossacks built a fortified settlement they named Akmola in the middle of the Kazakh steppe during their southward push in 1830. As the Russians consolidated their rule over the steppe, Akmola grew into a village and then into a fairly large town. It was named Akmolinsk. After the Russian revolution, Akmolinsk

Wewnątrz centrum rozrywki Chan Szatyr oprócz sklepów i restauracji znajduje się sztuczna plaża z piaskiem przywiezionym ponoć z samych Malediwów. ❚ In addition to the usual shops and restaurants the Khar Szatyr houses an artificial beach with sand allegedly imported from the Maldives.

34

lińsk. Po rewolucji radzieckiej Akmolińsk znalazł się w Kazachskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, ale nadal mieszkali w nim głównie Rosjanie i inni przybysze z europejskiej części ZSRR, których masowo tu sprowadzano, by zamieniali dziki step w pola uprawne, a w miastach budowali fabryki.

W latach 60. XX w. Akmolińsk przemianowano na Celinograd, właśnie na cześć celiny, czyli wydzierania przyrodzie dziewiczych ziem i zastępowania ich łanami pszenicy. Kiedy na początku lat 90. rozpadł się Związek Radziecki, a Kazachska SRR stała się niepodległym państwem, Celinograd wrócił do swojej pierwotnej nazwy Akmoła. A w życie tego sennego stepowego miasta wkroczyła wielka polityka, bo Nazarbajew wybrał je na nową stolicę. Położone prawie pośrodku wielkiego Kazachstanu dysponowało jako taką infrastrukturą odziedziczoną jeszcze po sowieckim Celinogradzie i miejsca na rozbudowę było w bród, bo wszędzie dookoła ciągnął się step. Pod koniec 1997 r. nastąpiło oficjalne uznanie Akmoły za stolicę, a kilka miesięcy później miasto dostało nową nazwę – Astana – co po kazachsku oznacza właśnie stolica.

became part of the Kazakh Soviet Socialist Republic, but it continued to be inhabited mainly by Russians and other newcomers from the European part of the USSR, who were relocated to Kazakhstan en masse for the purpose of turning the wild steppe into farm land and building factories in the cities.

In the 1960s, Akmolinsk was renamed Tselinograd, in honour of tselina, or sowing pristine lands with wheat. When the USSR collapsed in the early 1990s, the Kazakh Soviet Socialist Republic became an independent state and Tselinograd went back to its old name Akmola. This sleepy town on the steppe was soon rudely awoken by national politics because Nazarbayev chose it to be the new capital. Located in the middle of the huge Kazakhstan it had inherited reasonably acceptable infrastructure from the Soviet Tselinograd and there was no shortage of space to expand the city because it was surrounded by the endless steppe. In late 1997, Akmola was officially recognised as the new capital and was given a new name, Astana, which translates as “capital” in the Kazakh language. 

© a w l / b e w . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : s h u t t e r s t o c k

Brytyjczyk Norman Foster zaprojektował w Astanie centrum handlowe Chan Szatyr. jego dach pokryty jest specjalnym tworzywem, dlatego z plaży można tu korzystać cały rok. british architect Sir Norman Foster designed the Khan Szatyr shopping centre. tHE ROOF IS MADE Of a special material WHICH MAKES IT POSSIBLE TO USE THE BEACH IT HOUSES ALL YEAR LONG.

35

©credits

journey of a lifetime

astana

Na szczycie wieży widowiskowej Bäjterek w złotej kuli znajduje się odlana z brązu księga, a w niej odcisk prezydenckiej dłoni. ❚ The golden sphere on top of the Baiterek encapsulates a bronze book featuring the imprint of the President’s hand.

36

Na kilka lat miasto stało się placem budowy. Do starej, sowieckiej części, pełnej brzydkich bloków o brudnych klatkach schodowych i zabudowanych balkonach, typowych sowieckich chruszczowek, doklejono supernowoczesną, futurystyczną metropolię, której zrobione ze stali i szkła budynki wydają się rywalizować o osiągnięcie jak najbardziej dziwacznego kształtu.

Ogólną koncepcję nowego miasta stworzył słynny japoński architekt Kisho Kurokawa znany z rozwinięcia teorii metabolizmu w architekturze. Astana pełna jest ukwieconych bulwarów, kanałów, oczek wodnych i dziwacznych przejść pomiędzy budynkami.

Piętno na nowej eurazjatyckiej stolicy – jak uwielbia określać swoją wielką zabawkę Nazarbajew – odcis­ nęli też inni giganci architektury. Brytyjczyk Norman Foster zaprojektował tu ogromne centrum handlowe nazwane Chan Szatyr i faktycznie formą nawiązujące do monstrualnego namiotu. Wewnątrz, pod przezroczystą kopułą ze specjalnego tworzywa, która nawet w największe mrozy zapewnia przyjemną dla człowieka temperaturę, oprócz sklepów i restauracji znajduje się sztuczna plaża z piaskiem przywiezionym ponoć z samych Malediwów. Inne dzieło Fostera to szklana piramida, czyli Pałac Zgody i Pokoju.

Astana was one gigantic construction site for a few years. The designers tacked an ultramodern, futuristic metropolis, whose glass and steel buildings outdid each other in vying for the weirdest shape, onto a Khrushchev-era Soviet city of drab and ugly housing blocks with dirty staircases.

The overall concept for the city was designed by the Japanese architect Kisho Kurokawa, most famous for expounding and developing the theory of metabolism in architecture. Astana is full of flower-rich boulevards, canals, ponds and peculiar passageways between buildings. Everything here is the best there is.

Other architectural giants have left their mark on the final shape of the Eurasian capital, as Nazarbayev likes to call his new toy. British architect Sir Norman Foster designed the Khan Szatyr, a huge shopping and entertainment centre that resembles a gargantuan tent.

Inside, beneath a transparent dome made of a special material that ensures a pleasant temperature, even when it is freezing outside, houses – in addition to the usual shops and restaurants – an artificial beach with sand allegedly imported from the Maldives. Another of Foster’s Astana brainchildren is the Glass Pyramid, or Palace of Peace and Reconciliation.

© a l a m y/ b e w , s h u t t e r s t o c k

parum quo ea volores a a ne laut expliqu atinctemq experferat la nam nitem Uam necusci pienimint, sequi s a a ne laut expliqu atinctemq experfera volesTo in res dit asin nem sim digendit Epel exceruptur aut quam ilis nossinverum vendic exceruptur aut quam ilis nossinverum vendic tem

Z kolei z pracowni słynnego Włocha Manfrediego Nico­ lettiego pochodzi projekt sali koncertowej. Budowla przypomina rozchylającą płatki różę wykonaną z błękitnego szkła. Oś miasta wieńczy zaś pałac prezydencki, który kształtem przypomina amerykański Biały Dom, tylko jest od niego osiem razy większy. Na szczycie ma niebieską kopułę zakończoną szpicem jakby przeniesionym z niemieckiej pikielhauby. Owocem wyobraźni kazachskiego prezydenta jest też oczywiście górujący nad wszystkim symbol miasta – 105-metrowa wieża Bäjterek. W złotej kuli znajduje się odlana z brązu księga, a w niej odcisk prezydenckiej dłoni. Wszyscy wyniesieni na szczyt supernowoczesną windą zwiedzający mogą zatopić swoje ręce w tym istnym kraterze i poczuć, kto jest panem życia i śmierci w Kazachstanie.

Wszystko w Astanie jest naj i wszystko ma symbolizować rzekome pokój, tolerancję i demokrację. Są tu na przykład dwa gigantyczne meczety: Nur Astana i Hazrat Sułtan. Razem mogą pomieścić tylu wiernych, ilu chyba nigdy w życiu nie modliło się jednocześnie w tym mieście. Jest tu też największa synagoga w Azji, gdzie mieści się ponad 5 tys. wiernych, czyli znacznie więcej niż mieszka wierzących Żydów w całym Kazachstanie.

Rejs statkiem Italian designer Manferdi Nicoletti is responsible for wycieczkowym na rzece the concert hall. The structure resembles a huge rose Ishim to okazja, by made of blue glass. The main axis of the city ends at the zobaczyć miasto z innej Presidential Palace, which looks like the White House, perspektywy. ❚ A cruise on the Ishim offers an but is roughly eight times as big. It is topped with a blue opportunity to see the dome with a spike that looks like a gigantic German city from a different pickelhaube. The symbol of the city, i.e. the 105-metre perspective.

Baiterek, was the President’s idea. The golden sphere, which symbolises a mythical egg, encapsulates a bronze book featuring the imprint of the President’s hand.

If you take the lift to the top, you can put your hands into the imprint and experience the lord of life and death in Kazakhstan for yourself.  REKLAMA

NAJBLIŻSZE BIURO PODRÓŻY:

Iran Od glinianych miast po niebotyczne meczety

R.pl/biura CALL CENTER

801 310 801 Z KOMÓRKI 42 680 38 51

37

journey of a lifetime

Centrum rozrywki Chan Szatyr formą nawiązuje do monstrualnego namiotu. ❚ The Khan Szatyr shopping and entertainment centre resembles a huge tent.

38

eurazjatyckie specjały Zaletą Astany jest to, że – jak przystało na stolicę wieloetnicznego państwa – ma do zaoferowania kuchnię z niemal całego eurazjatyckiego kontynentu. Dużo tu knajp z jedzeniem rosyjskim, europejskim, ale też i dalekowschodnim. Warto chociażby zajrzeć do chińskiej restauracji Żyrnaja Owieczka, czyli tłustej owieczki przy ulicy Abaja. Miejscowych, środkowoazjatyckich specjałów najlepiej próbować na ulicznych stoiskach, znacznie częściej występujących w starym Celinogrodzie niż w lśniącej szkłem dzielnicy rządowej. Popularne są prywatne knajpy, tzw. uzbeczki, bo to Uzbecy właśnie mają w Azji Centralnej opinię najlepszych kucharzy. Trzeba tam spróbować płowu, czyli dania z ryżu, baraniny, marchwi i cebuli, szaszłyków, a przede

Everything in Astana is the best there is and everything is meant to symbolise the alleged peace, tolerance and democracy. There are two hugr mosques in Astana – the Nur Astana and the Hazrat Sultan – which can accommodate more believers than the city has ever seen. There is also a synagogue, which is, needless to say, the largest in Asia, with room for over 5,000 people, which is far more than the entire Jewish population of Kazakhstan.

Eurasian specialties One of Astana’s big pluses is that, as befits a capital city with many ethnic minorities, it offers food from nearly every part of the continent. There are many eateries offering Russian, European and Far eastern meals. The Zhirnaya Owechka [“fat sheep”] Chinese restaurant in Abaja St. is definitely worth visiting. But the best places to try the local specialities are the street stalls to be found in Old Tselinograd, and not the shiny new government district. Private restaurants known as “Uzbechki” (as Uzbeks are considered the best cooks in Central Asia) are very popular. You can – and should – try the 

© aw l / b e w ( 2 )

Ogólną koncepcję nowego miasta stworzył słynny japoński architekt Kisho Kurokawa.

The overall concept for the city was designed by the Japanese architect Kisho Kurokawa.

astana

Także dzieci nie będą się nudzić w Astanie – sporo tu parków rozrywki i placów zabaw. ❚ Astana offers a host of attractions for children including many parks and playgrounds.

40

astana

wszystkim słynnego kazachskiego makaronu z koniną, czyli beszbarmaku. Mieszaninę kuchni rosyjskiej i regionalnej serwują też w przystępnych cenach liczne sieciówki zorganizowane jak wielkie bary mleczne, m.in. Dastarchan, którego nazwa pochodzi od typowego środkowoazjatyckiego sposobu podawania jedzenia na obrusie rozłożonym na podłodze, który nazywa się właśnie dastarchanem.

Uzbek pilaf, which is a dish of rice, mutton, carrot and onion, shashliks, and especially the famous Kazakh beshmarak, i.e. pasta with horse meat. A mixture of Russian and regional food can also be found in the many available food chains. One such chain is Dastarkhan, whose name derives from the typical Central Asian way of serving food on a tablecloth laid on the floor (i.e. the “dastarkhan).

Prawdziwe kazachskie życie Astana już kosztowała budżet kraju blisko 30 mld dol., a pieniędzy włożonych w to miasto przez prywatnych inwestorów nie sposób zliczyć. Kazachstan ma oczywiście ropę, z której wszystkie te cuda finansuje.

Warto jednak sobie uprzytomnić, że mimo szczęśliwej obfitości surowców jest to kraj mało zamożny.

Jego budżet jest ponad 10 razy mniejszy niż budżet Polski, mieszkańcy poza stolicą żyją często więcej niż skromnie. Zresztą wystarczy się wybrać do starej części miasta – to tutaj jeżdżą zatłoczone w godzinach szczytu marszrutki, tu mężczyźni grają w szachy na wyrysowanych na chodnikach gigantycznych szachownicach, a kobiety spacerują z wózkami po parkach.

I to jest prawdziwe życie Astany. Warto je zobaczyć. ■

Real Kazakh life Astana has already set the country back some 30 billion dollars, but it is not possible to count the money brought in by private investors. Kazakhstan does have crude oil resources, which is one source of income. However, for all its abundance of natural resources, the country is not especially affluent. The national budget is ten times smaller than that of Poland, and people outside the capital city limits have very modest lifestyles. To see the “real” Kazakhstan, go to the old part of the city – this is where most of the crowded rush-hour buses go, this is where men play chess on huge chessboards drawn on the ground with chalk, and where women stroll with prams in parks. This is the real life of Astana. And it’s definitely worth seeing. ■

© aw l / b e w, s h u t t e r s t o c k ( 3 ) , m . p. ( 3 )

journey of a lifetime

rekomendacje ❚ recommendations Aleksandra Dąbkowska, młodszy specjalista ds. PR ❚ Public Relations Junior Specialist

Górskie przełęcze Tien-Szan przyciągają miłośników wspinaczki i pieszych wędrówek, a Kanion Szaryński zachwyca malowniczym krajobrazem – w Kazachstanie nie sposób się nudzić.

The mountain passes of Tien-Shan attract those into climbing and trekking and the Sharyn Canyon enchants with its picturesque landscape – you will certainly not be bored in Kazakhstan. gdzie zjeść Where to eat ■ Epoha – astana

Niezwykła restauracja kryjąca w sobie radzieckie pamiątki w zaaranżowanym stylu tamtych czasów. Warto zajrzeć też w weekendy i potańczyć do muzyki minionych czasów na żywo. ❚ An incredible restaurant with Soviet memorabilia and a traditional USSR interior decor style. Live music of yesteryear and dancing available on weekend nights.

Epoha Restaurant, Ualihanov str., 9 Astana, Kazakhstan

■ Farhi – astana

Tradycyjna kazachska kuchnia w eleganckim wydaniu oferuje restauracja Farhi w Astanie.

Spróbować można tu mięsnego beszbarmaku, najlepszego w stolicy! ❚ A sophisticated take on traditional Kazakh cuisine is the speciality of the Fahri restaurant in Astana. This is the place to try the best beshbarmak in the area.

Alikhan Bokeikhan St 3, Astana 010000, Kazakhstan

gdzie nocować Where to sleep ■ Hotel Grand Park Esil – Astana

Położony w centrum miasta, przytulny i stylowy czterogwiazdkowy hotel z pysznymi śniadaniami. ❚ Centrally located, cosy and stylish four-star hotel serving delicious breakfasts.

Beibitshilik Street 8, Astana 010000, Kazakhstan

■ Hotel Kazzhol – Ałmaty

Tu skorzystamy z prawdziwej kazachskiej gościnności i tradycyjnej kuchni. Czterogwiazdkowy hotel jest niedrogi i ma do zaoferowania niepowtarzalny wystrój pokoi. Ceny od 306 zł. ❚ Very welcoming hotel in Almaty offering traditional Kazakh cuisine. The four-star hotel is not expensive and offers a unique interior decor of the rooms. Prices from EUR 70.

Gogol St 127/1, Almaty, Kazakhstan

co zwiedzić What to see ■ Góry Tien-szan i Zatopiony Las Kaindy | tien-shan and the sunken forest of lake kaindy

Górskie przełęcze Tien Szan przyciągają miłośników wspinaczki i pieszych wędrówek.

Doliny gór kryją cuda takie jak Kajyngdy, czyli Podwodny Las, którego czubki drzew wystają ponad turkusową taflę wody. ❚ The mountain passes of Tien-Shan attract those into climbing and trekking. The valleys offer enchanting sites such as the sunken forest of Lake Kaindy with tree tops sticking out of the water.

■ Zheti Kazyna – ałmaty

Restauracja znajdująca się w Ałmatach, oferująca przysmaki kuchni azjatyckiej i fusion. Dania serwują tu kelnerzy w tradycyjnych kazachskich strojach. ❚ A restaurant in Almaty offering Asian and fusion delicacies. Dishes are served by waiters dressed in traditional Kazkakh wear.

Abylai Khan 58A, Almaty 050004, Kazakhstan

■ Grand Canyon po kazachsku | kazakh grand canyon

Żeby zobaczyć rozległy kanion, nie trzeba jechać aż do Kolorado. Kazachstan ma swój własny Kanion Szaryński. ❚ You do not have to go to Colorado to see a huge canyon.

Kazakhstan has its very own Sharyn Canyon.

■ Astana – futurystyczna stolica | astana – futuristic capital

Warto posłuchać koncertu tradycyjnej muzyki w Kazachskiej Filharmonii Narodowej, w sali w kształcie kwiatu. ❚ We recommend a concert of traditional music in the flower-shaped concert hall at the Kazakh National Philharmonic.

41

sophie marceau

Šcredits

i n t e rv i e w

44

Ta k , s ta r z e j ę s i ę .

I co z tego! yes, i’m getting old. what of it? reżyseruje, pisze, gra, jest ulubienicą francuzów i wciąż jedną z najpiękniejszych kobiet świata. Z sophie marceau rozmawiamy m.in. o roli w najnowszym filmie skazana i znaczeniu... fantazji w życiu. ❚ She acts, directs and writes and is loved by the french. SHe is also one of the most beautiful women in the world. We talked to sophie marceau about her role in the film jailbirds and the significance of fantasy in our lives.

©credits

tekst | by mariola wiktor

45

Do polskich kin wchodzi właśnie film Skazana, który nie jest komedią romantyczną ani obyczajową. Znudziło panią granie w takich produkcjach?

Owszem, lubię lekkie kino, ale poczułam, że tym razem muszę zrobić coś innego. Od czasu do czasu nie zaszkodzi poeksperymentować i zagrać np. nietypowy kobiecy szwarccharakter w Bondzie czy Jeanne w filmie Nie oglądaj się. Ujmę to tak. Im mocniej, głębiej zanurzam się w czyjeś życie, im bardziej przekraczam własne bezpieczne granice, czyli doświadczam tego, co nie jest mi dane w tak zwanej normalnej rzeczywistości – tym mniej czuję się… samotna.

Zaczynam patrzeć na życie z nowej perspektywy.

W Skazanej w reż. Audrey Estrougo wcielam się w postać kobiety, która aby wyrwać ukochanego mężczyznę z więzienia, sama idzie za kratki. Traci z nim kontakt, ale przede wszystkim traci dotychczasową tożsamość. Izolowana od świata staje się numerem ewidencyjnym.

Dlaczego zdecydowała się pani zagrać w filmie, którego akcja rozgrywa się w kobiecym więzieniu? Bez makijażu i modnych ciuchów.

Bo to niesztampowa i zaskakująca opowieść. Nic w niej nie jest takie, jakie się wydaje na początku.

Film odsłania też inny niż ten, który znamy z dotychczasowych produkcji, obraz kobiecego więzienia i panujących w nim relacji. Największym problemem osadzonych nie jest bynajmniej walka o przetrwanie, ale utrata tożsamości, kontaktu ze sobą, swoimi marzeniami czy ambicjami i z tym, kim były wcześniej.

Czują się okaleczone i psychicznie ograbione.

Kryzys tożsamości to bliski pani temat, bo po raz pierwszy doświadczyła go pani jako nastolatka.

Tak. Po sukcesach obu Prywatek bardzo trudno było mi się uwolnić od infantylnego wizerunku ulubienicy wszystkich dwunastolatków i ich tatusiów (śmiech!).

46

sophie marceau The film Jailbirds is opening in Poland but it is not a comedy or comedy of manners. Had you become bored with acting in such productions?

I like these genres, but I felt that I had to do something different this time. I like to experiment occasionally. That’s how it was when I broke type to play an evil woman in a Bond film, and Jeanne in Don’t Look Back. Let me put it this way. The more profoundly and deeply I immerse myself into someone’s life, the more boundaries I transgress, the more I experience emotions that I can’t tap into in my everyday life, the less lonely I feel. I gain a new perspective.

I feel enriched. I feel closer to the women I play. In my latest film, Jailbirds, by Audrey Estrougo, I play a woman who gets herself sent to jail, so she can get the man she loves out of there. She loses contact with him, but most of all, she loses her identity. Isolated from the world, she becomes just another inmate.

What made you want to act in a film set in a women’s prison? No makeup, no fashionable clothes, no men…

Because it’s a highly original film full of twists and turns. Nothing is what it seems. Jailbirds presents a completely different take on women’s prisons, and the relations that bond the women living there, than the one we normally see in the Cinema. The biggest problem facing the inmates is not so much the struggle to survive, but the fact that they lose their identities. They lose touch with themselves, with who they had once been. They forget their dreams and ambitions. They feel psychologically robbed and bruised.

You know only too well what an identity crisis is like, since you first experienced one as a teen.

Following the immense success of The Party and its sequel, I found it really hard to shake off the infantile image of the “favourite girl” of every twelve-yearold and her dad (laughs). People seemed to identify me with the character I played, even though I had nothing in common with her. But thanks to Andrzej Żuławski, I managed to make the smooth transition from playing naive young girls to playing women. He really threw me in at the deep end. In his films, I started playing complex, neurotic women who perplexed viewers with their bodies and sensuality.

Let me go back to Jeanne, who you play in Don’t Look Back and who experiences anxiety abou who she really is. She goes through an identity crisis and discovers she’s not who she thought she was.

When Jeanne finds out that she’s lived her entire adult life in fear of being “exposed”, that her identity has been created to pretend she was who she wanted to be, and who she thinks other people wish they could be. For instance, she thought that she was a great writer. Only when she stopped believing this lie did she attain peace. I think she is a character that

© p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : t o n y b a r s o n / g e t t y i m a g e s

D

i n t e rv i e w

Utożsamiano mnie z postacią, którą zagrałam, mimo że prywatnie nie miałam z nią nic wspólnego. To dzięki Andrzejowi Żuławskiemu udało mi się dość gładko przejść od grania naiwnych dziewczątek do ról kobiet. Wrzucił mnie na głęboką wodę. W jego filmach zaczęłam grać role bohaterek skomplikowanych, neurotycznych, niepokojących, zmysłowych.

Ale wróćmy jeszcze do wspomnianej przez panią Jeanne z filmu Nie oglądaj się, która też przeżywała niepokój w relacji ze sobą. Doświadczyła kryzysu tożsamości...

Jeanne odkrywa, że całe jej dorosłe życie było lękiem przed zdemaskowaniem, że swoją tożsamość budowała wokół wyobrażenia o tym, kim chciałaby być i kogo widzą w niej inni. Myślała na przykład, że jest wielką pisarką, i dopiero, kiedy przestała w to wierzyć, osiągnęła spokój. Myślę, że to jest postać, z którą wiele kobiet może się identyfikować.

Co ma pani na myśli?

Każda z nas ma przecież wiele twarzy. Zakładamy na co dzień różne maski. I wszystko jest w porządku, dopóki o tym wiemy. Gorzej, gdy zaczynamy wierzyć, że to wyobrażone jest prawdziwe, jest nami. Paradoksalnie czasem najbardziej prawdziwi i szczerzy jesteśmy wtedy, gdy kłamiemy i udajemy. Poza tym kto z nas nie żyje z poczuciem, że gdzieś w pędzie życia zaniedbał albo pozwolił umrzeć jakiejś części siebie? A przecież potrzebujemy jej do osiągnięcia pełni szczęścia.

Niedawno była pani w Polsce na pogrzebie Andrzeja Żuławskiego. Dla nas jest pani trochę Polką. Czy pani odwzajemnia tę sympatię i nadal czuje sentyment do naszego kraju?

Tak, bo bardzo dobrze wspominam Polskę – kiedy mieszkałam tam kilka lat, będąc z Andrzejem Żuławskim, świetnie się tam czułam. Mój syn Vincent jest przecież pół-Polakiem. Macie bogatą, wspaniałą kulturę i sztukę. Zakochałam się w polskim malarstwie do tego stopnia, że napisałam o nim książkę.

Jednak najsympatyczniej wspominam spotkania z Polakami, długie nocne rozmowy z nimi. Lubię waszą energię, zaradność, emocjonalność, temperament.

Choć różnimy się mentalnie i obyczajowo, to uważam, że Polacy z Francuzami mają o wiele więcej wspólnego niż na przykład z ludźmi mieszkającymi w krajach anglosaskich.

Co na przykład?

Niemcy albo Anglicy są chłodni, zdystansowani, pragmatyczni i praktyczni zarazem. Zdroworozsądkowi aż do bólu. Dla nich czarne to czarne, a białe to białe. Francuzi i Polacy lubią natomiast nieoczywistości, drążenie ich, analizowanie, dlaczego coś jest takie, a nie inne. Chociaż Polacy są bardziej emocjonalni, ale przez to szerzej otwarci na świat, ciekawi innych.

Mają fantazję.

resonates with many women.

What do you mean?

Each of us has many different faces. We put on a variety of masks every day. This is all fine, so long as we are aware of what we’re doing, but once we start believing that what we imagine is real – is us – then that’s a completely different story. Paradoxically, it’s a little as if we’re sometimes at our most honest and genuine when we lie and pretend. Besides, is anyone convinced that they’ve not lost something in the course of life, or has not let a part of themselves die along the way? We need it to be completely happy.

You recently came to Poland for Andrzej Żuławski’s funeral. To us, you’re a little bit Polish yourself. Do you reciprocate these warm feelings? Are you still affectionate about our country?

I do. I have very fond memories of Poland. I lived there for several years when I was in a relationship with Żuławski. My son Vincent is half Polish. I’ve always felt at home in Poland. Your culture and art are beautiful. I’m fascinated with Polish painting. I’ve actually written a book about it. However, I most cherish the meetings I had with Polish people and the conversations we used to have, which continued into the wee hours. I like the Polish energy, resourcefulness, sensibility and temperament. Although Polish and French people differ in terms of mentality and traditions, I think the two nations have much more in common than either of them has with the Englishspeaking world.

In what way?

The Germans and the English are at once cold, detached, pragmatic and practical. They have a purely down-to-earth approach to life. To them, black is black and white is white. Period. No refinement or romanticism. The French and the Poles like things that are not so obvious, they like to explore things, 

sophie marceau (rocznik 1966) francuska aktorka, reżyserka i scenarzystka. Zadebiutowała w wieku czternastu lat rolą w filmie Prywatka Claude’a Pinoteau, pięć lat później zagrała u Andrzeja Żuławskiego w Narwanej miłości. Ta rola rozpoczęła wieloletnią współpracę z reżyserem i międzynarodową karierę Marceau. Zagrała m.in. w Błękitnej nucie, Fanfanie czy Annie Kareninie. ❚ French actress, director and screenwriter born in 1966. She debuted on the big screen in The Party by Claude Pinoteau at the age of 14, and five years later she starred in Andrzej Żuławski’s L’amour braque which set off her international career and long-standing collaboration with Żuławski. She starred in: Blue Note, Fanfan Anna Karenina and many more films.

47

i n t e rv i e w À propos fantazji. Mam w pamięci pani film Pożądanie. To nie tylko opowieść o relacjach damsko -męskich, ale też film o roli fantazji w życiu.

Owszem. Pierre i moja bohaterka Elsa spotykają się przypadkiem na imprezie i oboje ulegają wzajemnej fascynacji. Jednak wszystko się dzieje w ich głowach, w życiu powstrzymują się ze skonsumowaniem związku. Pierre wciąż kocha swoją żonę i nie chce jej ranić, zaś Elsa boi się zaangażowania. Oboje więc fantazjują na swój temat. Wyobrażają sobie, co by było gdyby… Zaciera się granica między realnością a imaginacją. Znam wcale niemało takich sytuacji, w których ludzie spotykają się ze sobą, ale do niczego poważniejszego między nimi nie dochodzi. Za to w ich myślach dzieje się tak wiele…

A czy Sophie Marceau lubi fantazjować? (śmiech!) Nie wyobrażam sobie erotyki bez fantazji. Ależ byłaby wtedy uboga… Jednak myślę, że kiedy dojrzałam i przekroczyłam czterdziestkę, to weszłam w okres równowagi między porywami serca a zdrowym rozsądkiem. Kiedyś nie bardzo sobie z tym radziłam. To jedna z niewielu korzyści wieku średniego.

sophie marceau analyse them, find out why something or someone is what they are. Although Poles are more emotional, they tend to have more open minds and are curious about the world and other people. I like your imagination and creativity too.

Speaking of imagination, I recall a film you starred in recently – Quantum Love. It wasn’t so much a beautiful love story as a film about the role of fantasy in other people’s lives.

It is. Pierre and Elsa, whom I play meet by chance at a book fair and a mutual fascination lights up. However, they refrain from becoming lovers. Pierre still loves his wife and does not want to hurt her, while Elsa is afraid of commitment. They just fantasise about each other. They imagine what if scenarios. Sometimes, it’s not clear whether it’s still a fantasy or whether it’s crossed over into real life. I’ve heard of many situations where people meet but do not cross a certain line. But their imaginations run wild.

Does Sophie Marceau like to fantasise? (laughs) I couldn’t imagine an erotic life without fantasising. I’d be all the poorer if I didn’t. But I think that once I’d matured and turned forty, I entered a period

A dlaczego zajęła się pani reżyserią?

Ta decyzja nie miała nic wspólnego z poprawą mojego samopoczucia jako kobiety czy aktorki. Wciąż dużo gram, ostatnio również w teatrze. Jednak aktor jest jedynie interpretatorem wizji reżysera. To reżyser kreuje, stwarza coś namacalnego, konkretnego.

To po nim zostają filmy, a po pracy aktora jedynie wspomnienia. Najtrudniej oczywiście jest pogodzić obie te role, kiedy staje się po dwóch stronach kamery jednocześnie, a wiem, o czym mówię – przeżyłam to, pracując nad filmem Kobieta z Deauville. W niektórych momentach zadawałam sobie pytania, gdzie jestem, a gdzie powinnam być… (śmiech!)

Przez 17 lat była pani muzą, inspiracją i towarzyszką życia Andrzeja Żuławskiego. Widziała pani z bliska, jak reżyseruje. Czy taki typ pracy z aktorem pani odpowiadał? Czy pani to wykorzystuje, będąc na planie?

Kiedy reżyser próbuje mi narzucić swoją wolę, a sam nie wie, czego chce, to wtedy się buntuję. Nie znoszę tego. Dlatego kiedy sama reżyseruję, to wiem, że

48

of equilibrium between bouts of passion, desire and common sense. There was a time when I didn’t manage this all that well. Yes, this is one of the precious few advantages of being middle aged.

Why did you take up film directing?

The decision had nothing to do with lifting my selfesteem as a woman or actress. I still act quite a lot – on the stage as well. However, an actor is no more than an interpreter of a director’s vision. The director is the person who creates, who produces something palpable, whereas the work of an actor is transitory and abstract. Films are the brainchildren of directors, while actors are left with nothing but memories. However, it’s very hard to integrate these two roles when you’re working on both ends of the camera. This was the case with Trivial, which I directed and acted in. At some point you keep asking yourself where I am and where I should be… (laughs).

I just have to ask you this. You were the muse, inspiration and life partner of Andrzej Żuławski for 17 years. You saw him direct up close. Did you 

©olivier vigerie/get tyimages

dzięki Andrzejowi Żuławskiemu płynnie przeszłam z grania naiwnych dziewczątek do ról kobiet skomplikowanych, neurotycznych, niepokojących, zmysłowych. thanks to Andrzej Żuławski, I managed to make the smooth transition from playing naive young girls to playing complex, neurotic and sensual women who perplexed viewers.

49

i n t e rv i e w muszę zaproponować aktorom konkrety, że muszę być przygotowana i precyzyjna. Wtedy mogę od nich wymagać, naciskać, żeby dali z siebie jeszcze więcej.

Taki był Andrzej. Wiem, że niektórzy aktorzy narzekali na pracę z nim. Oskarżali Żuławskiego o to, że był tyranem i despotą. A brało się to z tego, że Andrzej próbował odblokować aktorów, odrzucić ich kulturowy pancerz i edukacyjny bagaż. Chciał dotrzeć do tego, kim są naprawdę jako ludzie, odsłonić i obnażyć ich naturę. A ta czasem była niewygodna, nieuświadomiona. I to było największe wyzwanie w pracy z nim, dlatego nie wszyscy dobrze ją znosili.

Za sprawą ról Isabelle w filmie Mela Gibsona Braveheart – Waleczne Serce, a potem Elektry King z kolejnego Bonda podbiła pani amerykański rynek. Czemu nie poszła pani za ciosem?

Kalifornia nie jest moim miejscem na ziemi. Dopiero tam poczułam dumę z tego, ze jestem Europejką i Francuzką, że przynależę do znacznie bogatszej i starszej kultury niż amerykańska. Drażniło mnie, że w Hollywood wszystko podane jest na tacy, dosłownie, wprost. W Europie dostaję wiele ciekawszych scenariuszy. No, a poza tym mój syn Vincent miał zaledwie rok, kiedy zagrałam u Mela Gibsona. Na planie wciąż myślałam o dziecku i chciałam wracać. Nie naciskałam więc na moją agentkę, by szukała mi nowych ról.

Nie planowałam, że zostanę aktorką. Jako nastolatka chciałam podróżować i zarabiać na bilety jako kelnerka, barmanka i hostessa.

I didn’t plan to become an actress. When I was a teenager, I wanted to travel and earn money for the air fares by waitressing and bartending.

Nigdy szczególnie nie zależało mi na karierze w Hollywood. I tak dzięki rolom w filmach polskich, angielskich, francuskich zrobiłam karierę międzynarodową.

Jest pani dziś szczęśliwa, spełniona?

Właśnie stuknęła mi pięćdziesiątka i mam wszystko, co jest mi do czerpania radości z życia potrzebne.

Mam dwoje wspaniałych dzieci. No i mam pracę, którą uwielbiam. Nie przeraża mnie to, że się starzeję, bo rekompensuje mi to bagaż cennych życiowych doświadczeń. A najważniejsze jest to, że jestem ze sobą pogodzona, że się akceptuję, nie walczę z moimi niedoskonałościami. To daje poczucie spokoju.

Niczego pani nie żałuje? Nic by pani nie zmieniła?

W moim życiu nie patrzę w przeszłość. Nie planowałam, że zostanę aktorką. Jako nastolatka chciałam podróżować i zarabiać na bilety jako kelnerka, bar-

50

sophie marceau manka czy hostessa. Nigdy nie myślałam, że znajdę się w miejscu, w którym dziś jestem. Tak się jednak stało i jestem szczęśliwa. Z optymizmem patrzę w przyszłość i wierzę, że jeszcze wiele dobrych rzeczy w życiu przede mną. ■

agree with the way he worked with actors? Do you adopt his style onset?

Whenever a director tries to impose his or her will on me without knowing what he or she wants, I rebel.

I hate it when that happens. That’s why when I direct, I have to offer actors specific cues. I need to be prepared and precise. Only then can I be demanding.

That’s the way Andrzej worked. I know that some actors used to complain about him. They claimed that he was tyrannical and despotic. That was because Żuławski always tried to unblock actors, make them shed their entire cultural and educational armour, to reach their true selves as humans, to reveal their genuine nature. Not everyone could bear this.

You established yourself in America when you starred in Mel Gibson’s Braveheart and played Electra King alongside James Bond. Why did you not continue to work there?

California is not my place on Earth. In fact, it was there that I felt most proud of being a European and French, of coming from a much richer and older culture than the American one. It bothered me that in Hollywood everything is handed to you on a plate, so to speak, that everything has to be spelt out. In Europe, I get many interesting screenplays. Besides, my son Vincent was only one year old at the time. I kept thinking about my baby and wanted to get back to him as soon as possible. I didn’t pressure my agent to find me new roles there. I’m not after a career in Hollywood. I’ve established myself as an international actress through my Polish, English and French films.

Are you happy and fulfilled today?

I will soon turn 50 and I have everything I need to be happy. I have two wonderful children. I have a job that I love. I’m not afraid of growing old because I’ve gained a wealth of life experience. The essential thing, though, is that I am at peace with myself, that I accept myself, that I no longer fight my imperfections. This has given me a feeling of calm.

Do you have any regrets about the past?

I don’t look back. I didn’t plan to become an actress.

When I was a teenager, I wanted to travel and earn money for the air fares by waitressing, bartending and working as a hostess at events. I never imagined that I’d end up where I am today. But it’s turned out this way and I’m happy. I’m optimistic about the future and believe that life has many good times in store for me. ■

IN

S I LENT APARTM ENTS THE CENTRE OF WARSAW

3 minutes of walk from the Warsaw Central Railway Station

WA R S AW , Z ŁOTA 75 A

In a peaceful space between Złota and Chmielna, isolated from the urban noise

54 Comfortable apartments designed with the highest attention to detail

W W W. Z LOTA- C H M I E L N A . P L

miłość w sieci ©credits

good life

Z au fa j c y f r o w e j s wat c e have trust in your digital matchmaker Przestańmy demonizować portale randkowe. Powstałe dzięki nim związki mogą być szczęśliwsze i trwalsze niż te z realu. Technologie są ważne, ale o sukcesie bądź porażce związku i tak decydują ludzie. ❚ let us stop demonising online dating sites. Couples who meet virtually sometimes have happier and more enduring relationships than those who meet in reality. Technology is important, but the success – or failure – of a marriage is determined by the couple themselves. tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka



52

Ż

adnych zobowiązań. Samo play – reklamowała się przed laty jedna z sieci komórkowych w Polsce. To samo wielu z nas myśli o internetowych miłościach. Widzą w nich głównie beztroską zabawę, przyjemność, której należy się oddawać tylko okresowo. To logika działania Don Juana, strategia życia przeżywanego jako seria nowych początków. Po co kurczowo trzymać się tego, co się znudziło, spowszedniało, skoro co kliknięcie, to inny atrakcyjny obiekt do flirtowania i adoracji? Już Pascal notował, że zając ustrzelony nie bawi tak jak polowanie na zająca. A przecież można zupełnie inaczej…

“No commitments, just play”, claimed a slogan of one of Polish cellular network operators. This is precisely the impression many of us have about online love.

We tend to see nothing but carefree fun, pleasure and short-term involvement. This is the logic Don Juan would have followed, as he perceived life as a series of new beginnings. Why cling to something that has become commonplace and boring, when an affair with an interesting and attractive new person is just a touchpad press away? Pascal once wrote that a captured hare was not as exciting as the hunt for it.

But it does not have to be this way for love online can be approached in a completely different way.

Miłość jednorazowego użycia?

Basia i Janek poznali się w 2002 r. na pierwszym w Polsce portalu randkowym Sympatia.pl, tuż po jego uruchomieniu. Ona zawsze uważała się za osobę skrytą, lecz pisząc do swego chłopaka z sieci, stawała się jak otwarta księga – z detalami opowiadała mu o swojej pasji podróżniczej, studiach i trudnej relacji z ojcem. Po kilku miesiącach wirtualnych flirtów, jak to określają, postanowili spotkać się w realu. Gdy na powitanie wręczył jej bukiet kwiatów i pocałował w policzek, jego serce biło jak oszalałe, a oddech przyspieszył. – Rzeczywistość przerosła moje najśmielsze oczekiwania. Wiadomości, którymi wymienialiśmy się online, świadczyły o niezwykłym poczuciu humoru i błyskotliwości Basi. Ale zdjęcia nie oddawały nawet części jej urody – uśmiecha się Janek.

Już na pierwszej randce nie miał wątpliwości, że znalazł swoją drugą połowę. Basi daleko było do takiego wniosku. Mimo to spacer po krakowskich Plantach z przystojniakiem z Warszawy sprawił jej dużo radości. Przez cały czas toczyła się między nimi rozmowa.

Słowa były siłą napędową zalotów. – Kilka randek później zaczęliśmy snuć plany o wspólnym życiu, domku z ogródkiem i huśtawką dla gromadki naszych dzieci – opowiada Basia.

Dziś są małżeństwem z 10-letnim stażem i rodzicami trzech cudownych dziewczynek. Śmieją się, kiedy socjolodzy mówią o „płytkich związkach z Facebooka” i „kulturze randek jednorazowego użytku”. Zapewniają, że świata poza sobą nie widzą. Rozwód, separacja? Nigdy! A domek z ogródkiem i huśtawką? Cóż, na razie muszą zadowolić się mieszkaniem na osiedlu z wielkiej płyty. Ale to bynajmniej nie umniejsza ich miłości i szczęścia.

Disposable love?

Barbara met Jan on Sympatia.pl, Poland’s first dating site, not long after it was launched in 2002. She had always considered herself a reserved person but, when she wrote to her online boyfriend-to-be, she opened up like a book, telling him about her passion for travelling, her studies, and her troubled relationship with her father. After a few months of “virtual flirting”, as they now call this period, they decided to meet. When Jan greeted Barbara by presenting her with flowers and kissing her on the cheek, her heart was beating like crazy. “Reality turned out a hundred times better than I expected. The information we shared online revealed Barbara’s great sense of humour and wit. But the photos she sent me did not do her justice”, says Jan with a smile. Jan had no doubts as to Barbara being the one after that first date. She, however, was not convinced,

Strach ma wielkie oczy Czy Basia i Janek są wyjątkiem od reguły? Niekoniecznie. Samozwańczy stróże moralności wróżą rychły rozpad parom z randkowych i matrymonialnych stron WWW. A platformy te obwiniają o wszelkie zło tego świata, niestałości w uczuciach i skoków w bok. – Praw-

sieć i nowe media zmieniły sposób nawiązywania kontaktu, a pielęgnowanie i rozwijanie związku odbywa się według odwiecznych reguł i rytuałów. the internet and new media have changed the way we connect with each other but a relationship can only be nurtured by time-honoured rules and rituals.

although the walk she and the handsome guy from Warsaw took around Kraków was pleasant. They kept talking all the time. Words became the driving force of their flirting. “A few dates later, we were making plans for a life together, a house with a garden, and a swing for the kids we would have”, says Barbara.

Barbara and Jan have now been married for 10 years and are the proud parents of three lovely daughters.

They laugh when sociologists talk about “superficial Facebook relationships” and the “hookup culture”. 

53

miłość w sieci They both insist that they are madly in love with each other. Divorce? Separation? Not a Chance. What about that house and garden? That dream has been put on hold. For the time being, they have to make do with a flat.

tradycyjna i cyfrowa forma związku doskonale się uzupełniają. młodzi nie widzą różnicy między online i offline, bo technologia jest dla nich przezroczysta.

Online and traditional relationships complement each other. Young people usually see no difference between the online and offline worldS.

da jest dużo bardziej zniuansowana, niż sądzą krytycy technologii i krzewiciele wszelkiego rodzaju uogólnień i stereotypów – twierdzi psycholog i trenerka Vesna Lorenc.

Według niej sieć i nowe media zmieniły głównie sposób nawiązywania kontaktu. Natomiast pielęgnowanie i rozwijanie romantycznej więzi w dużej części odbywa się według odwiecznych reguł i rytuałów. – Mężczyzna wprowadza swoją wybrankę z sieci w krąg rodziny, przyjaciół, kolegów z pracy – i na odwrót. Potem następuje etap chodzenia ze sobą, narzeczeństwa, przygotowania do ślubu – wyjaśnia Lorenc. I uściśla: – Obie formy związku, tradycyjna i cyfrowa, doskonale się uzupełniają. A młodzi nie widzą nawet różnicy między światem online i off­ line, bo technologia jest dla nich przezroczysta, czyli tak oczywista jak powietrze, którym oddychają.

Skoro internet to tylko jeden z wielu kanałów komunikacji, może nie ma większego znaczenia, gdzie ludzie łączą się w pary – w przestrzeni rzeczywistej czy wirtualnej? Czy to oznacza, że klasyczne związki wcale nie górują nad tymi, które narodziły się w sieci?

54

©credits

good life

Fear has big eyes Are Barbara and Jan exceptions to the rule? Not necessarily. The self-proclaimed guardians of morality predict the imminent break-up of couples who meet online and via online matchmaking sites. These platforms are blamed for all the evil in the world, including promiscuity, instability and infidelity. “The truth is much more complex than those who decry technology and tend to overgeneralise and promote stereotypes seem to think”, says psychologist and dancer Vesna Lorenc. Lorenc claims that the internet and new media technologies have mostly changed the way we connect with each other. However, a relationship can only be nurtured by time-honoured rules and rituals.

“The man introduces the woman he has met online into his circle of family, friends and co-workers, and she does likewise. Next come dating, the engagement announcement, and the wedding preparations”, explains Lorenc. “Online and traditional relationships complement each other perfectly. Young people do not even see the difference between the online and offline worlds, because technology is transparent to them, i.e. it’s as obvious as the air they breathe”, she adds.

Since the Internet is just one of many communication channels, it might not matter whether people meet online or face to face. Does this mean that classic 



good life

wśród związków zawiązanych przez internet rozwody zdarzają się rzadziej niż wśród par z realu. „sieciowe” związki naukowcy uznali za szczęśliwsze.

Couples who met online divorce less frequently than those who met face to face. “online” relationships are happier according to research,

Sprawa nurtowała psychologa Johna Cacioppo tak bardzo, że wspólnie ze swoimi współpracownikami z University of Chicago wziął pod lupę małżeństwa zawarte w latach 2005–2012. Uczonych nie zdziwiło to, że ponad jedna trzecia badanych spotkała swoich życiowych partnerów za pośrednictwem mediów społecznościowych, komunikatorów internetowych czy portali dla singli. W zdumienie wprawiło ich inne odkrycie: że właśnie wśród „internetowych” rozwody zdarzają się rzadziej (6 proc.) niż wśród par z realu (7,6 proc.). Nie dość tego: „sieciowe” związki naukowcy uznali za szczęśliwsze i bardziej udane.

Szkoda, że prof. Cacioppo nie spróbował określić, co o tym decyduje. Zasugerował tylko, że osoby

56

miłość w sieci relationships are in no way superior to those formed online? This question intrigued psychologist John Cacioppo, so much so, that together with a team of researchers from the University of Chicago, he studied marriages solemnized in the years 2005-2012. Cacioppo and his colleagues were not surprised to find that more than a third of the respondents had met their significant other via social media, online communicators, or portals for singles. They were, however, surprised by another discovery they made, namely that there had been fewer divorces (6 per cent) among the “online” relationships than among the couples who had met in the real world (7.6 per cent). Not only that, but the “born online” relationships were found to be happier and more successful.

It is a shame that professor Cacioppo did not attempt to determine the decisive factor behind marital happiness. He only suggested that people dating online might have particular character traits and be strongly motivated to establish a long-lasting, serious relationship. Barbara and Jan have a different standpoint on this issue. Based on their own experience, and those of their friends, they claim that people who search for love online are perfectly normal, and not flawed in any way. They are emphatically not driven to the internet out of despair of ever finding a life partner. “When we signed up to the dating site, we were too young and too convinced that we had something worthwhile to offer to even consider ourselves as an old maid and a confirmed bachelor. Neither of us complained about being lonely, having no social life, or not being attractive to the opposite sex”, they say.

Facebook will tell you the truth When looking for their better half, online dating site users specify the criteria that their dream partner should meet, from age, through appearance to character traits and worldview and belief system. This simple functionality is the secret to the durability of relationships started online. “The multitude of matrimonial options makes the choice harder, not easier.

This abundance is best dealt with by computer algorithms, which identify the persons who best match the predefined criteria”, says Dominik Batorski, a sociologist and adjunct at the Interdisciplinary Centre for Mathematic and Computer Modelling at the University of Warsaw. “The recommendations made by the digital fairy godmother carry much more weight than what people’s hearts, intuition or reason tell them.

The reason for this is simple. The online mechanism processes millions, if not billions, of pieces of data.

This would take a human centuries to process and analyse. Moreover, artificial intelligence disregards our own emotions and prejudices, and is immune to the opinions of our family and friends. Finally, a word 

good life randkujące w internecie mogą mieć szczególne cechy osobowości i silną motywację do stworzenia długotrwałej, poważnej relacji. Basia i Janek widzą to inaczej. Powołując się na swój przypadek, historie znajomych, a przede wszystkim badania naukowe, przekonują, że na strony matrymonialne zaglądają „normalni” ludzie, którym „nic nie brak”, a nie „jacyś desperaci”, dla których jest to ostatnia deska ratunku.

– Wchodząc na portal randkowy, byliśmy zbyt młodzi i pewni swych atutów, by myśleć o staropanieństwie czy starokawalerstwie. I żadne z nas nie narzekało na samotność, brak życia towarzyskiego i zainteresowania ze strony płci przeciwnej – mówią jednym głosem Basia i Janek.

Facebook prawdę ci powie Szukając swojej drugiej połowy, użytkownicy platform randkowych określają kryteria, które powinna ona spełniać – zaczynając od wieku, przez wygląd, na cechach charakteru i światopoglądzie kończąc.

I to w tej prostej funkcjonalności tkwi tajemnica trwałości zapoczątkowanych w sieci związków.

– Mnogość matrymonialnych opcji, zamiast ułatwiać, utrudnia wybór. Z tą specyficzną klęską urodzaju dobrze sobie radzą algorytmy komputerowe, które między innymi na podstawie preferencji użytkowników wskazują osoby, które najlepiej do nich pasują – wykłada dr Dominik Batorski, socjolog, adiunkt w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. I dodaje: – Rekomendacje cyfrowej wróżki są bardziej wartościowe niż to, co ludziom podpowiadają: serce, intuicja, rozum. Powód jest oczywisty: przetwarza ona miliony, jeśli nie miliardy danych, co nam zajęłoby wieki. Co więcej: sztuczna

58

miłość w sieci inteligencja jest ponad naszymi uczuciami i uprzedzeniami czy opiniami najbliższych, którzy zawsze najlepiej wiedzą, co i kto najszybciej nas uszczęśliwi.

Na koniec ostrzeżenie: w rzekomo sztucznym internetowym świecie można wzbudzić autentyczne głębokie uczucia. Wykorzystują to także amatorzy łatwych podrywów. Jak się przed nimi bronić? Prosty sposób na rozszyfrowanie intencji tych spryciarzy znaleźli Jon Kleinberg z Cornell University i pracujący dla Facebooka inżynier Lars Backstrom. Utrzymują, że jeśli z deklaracji sieciowych pana X wynika, że jego wybranką jest pani Y, ale nie zaprasza jej ani na obiad do rodziców, ani na imprezę w swojej firmie, to trzeba jak najszybciej zakończyć romans. Pary, których relacje online i offline niemal zupełnie się nie pokrywają – szacują eksperci – rozpadają się dwa razy częściej niż pary romansujące w podwójnej, cyfrowo-analogowej rzeczywistości.

Chyba rację mają Basia i Janek: internet to tylko narzędzie, o jakości związków decydują ludzie. ■

of caution: the emotions evoked in the “virtual” online world are very real and can be very profound. This is abused by people after quick and easy gratification, and we need to protect ourselves from them. Jon Kleinberg of Cornell University and Facebook engineer Lars Backstrom have come up with a simple way to decipher the intentions of these people. They claim that if Mr X declares an interest in Ms Y online but will not invite her to dinner at his parents’ house or to an office party, then it is high time to end the relationship. Couples whose online and offline relationships are of a completely different nature break up twice as often as couples involved in both the digital and analogue realms. Perhaps Barbara and Jan were right after all – the internet is just a means to an end and it is the people involved who make a relationship work. ■

REKLAMA

It’s a jungle out there.

Better use headhunters.

20 over

years on the market

Sector practises: INDUSTRY IT baNkINg & fINaNce fMcg cONSUMeR gOODS TSL HeaLTHcaRe cONSTRUcTION & ReaL eSTaTe Leading Polish executive search and recruitment consultants.

www.bigram.pl

Warsaw. Poznan. Wroclaw.

ph +48 (22) 646 94 94

people and the world

drony

M ó j p r z y j ac i e l d r o n my friend, the drone Robią zdjęcia, dostarczają paczki, ratują życie – drony są dziś wykorzystywane w niemal każdej dziedzinie życia. Jednak zanim otworzymy pudełko z tą modną „zabawką”, warto się dowiedzieć, co zrobić, aby latać nią bezpiecznie i zgodnie z przepisami. ❚ They take photos, deliver packages and save lives – drones are used in nearly every area of life these days. But before you open the box and unwrap your new “toy”, you would be well advised to read how to operate it safely and legally. tekst | by jerzy makula, joanna wieczorek

W

idok bezzałogowego statku powietrznego filmującego świeżo upieczoną młodą parę i ich gości już od dawna nikogo nie dziwi, podobnie jak dron nawadniający pole uprawne, ratujący tonącego czy prezentujący w powietrzu reklamę sportowych ubrań.

Dziś drony usprawniają wiele sektorów gospodarki od energetyki, przez rolnictwo, fotogrametrię, po usługi pomiarowe, reklamowe, filmowe, dostawcze czy sanitarne. Drony dostarczające krew do szpitali to podobno nasza niedaleka przyszłość. Te sympatycznie wyglądające konstrukcje są nadzieją na rewolucję technologiczną, nic zatem dziwnego, że na całym świecie inwestuje się w ich rozwój ogromne sumy.

Obok cywilnych zastosowań bezzałogowe systemy powietrzne są wykorzystywane do celów obronnych, a sektor zbrojeniowy zaprezentował już wiele przykładów dronów militarnych, które bardziej niż te cywilne wyglądem przypominają klasyczne samoloty. Liderami rynku, dumnie prezentowanymi na wystawach typu MSPO w Kielcach czy Eurosatory pod Paryżem, są Watchkeeper firmy Thales, Patroller od Safrana czy Heron firmy IAI.

1. Indywidualni operatorzy dronów bardzo chwalą akcję „Lataj z głową bezzałogowo” prowadzoną przez Urząd Lotnictwa Cywilnego. ❚ 1. Private drone operators praise the “Fly Unmanned Vehicles Wisely” campaign conducted by the Civil Aviation Authority.

60

Zanim zaczniesz latać Dronami chcą latać dziś wszyscy, a głównie ci, dla których lotnictwo do tej pory było tematem niezbadanym. Ale co zrobić, żeby używać go bezpiecznie?

Przede wszystkim przyszły operator powinien podejść do tematu poważnie, tak jak to robił, ucząc się do egzaminu teoretycznego i praktycznego, by otrzymać prawo jazdy. Drony mogą być piękną pasją, ale to nie zabawki. Niebo to przestrzeń, tyle że powietrzna i bez drogowskazów, gdzie tak jak na drodze obowiązują

The sight of a small unmanned aircraft filming the newlyweds no longer raises eyebrows. Nor does a drone irrigating crops, saving a drowning person, or presenting an advert for a sports clothing line. Today, drones streamline the operations of many industries, including energy, agriculture and photogrammetry, and perform surveying, advertising, film, delivery, and sanitary services. Drones supplying blood to hospitals could well become a reality in the not so distant future.

These pleasant-looking devices bring hope for a technological revolution, and it’s no wonder that massive amounts of money are being poured into their research and development. Apart from their many civilian applications, unmanned air vehicles are used for defence purposes. The defence industry has showcased numerous examples of military drones, which much more closely resemble classic aircraft than their civilian counterparts. The market leaders, proudly presented at industry events such as the MSPO in Kielce and the Eurosatory in Paris, are the Watchkeeper by Thales, the Patroller by Safran and the Heron by IAI. 

people and the world

Nowa kategoria lotnictwa Obowiązek posiadania świadectwa kwalifikacji przez operatorów oferujących usługi przy użyciu dronów wynika z ustawy Prawo Lotnicze. Takie loty najczęściej są operacjami, podczas których użytkownik drona utrzymuje bezpośredni kontakt wzrokowy z maszyną, tzw. VLOS (Visual Line of Sight Operation).

birdie uas FlyTech UAV to firma specjalizująca się w produkcji i wdrażaniu profesjonalnych, bezzałogowych systemów latających dla branży energetycznej, geodezyjnej i ochrony środowiska. Firma dostarcza na rynek specjalistyczne systemy pomiarowe i obserwacyjne wykorzystywane m.in. przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Urząd Morski w Słupsku, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe czy Komendę Wojewódzką Policji w Krakowie. Firma niebawem rozpocznie współpracę z aplikacją DroneRadar, która ma polegać na zintegrowaniu produktów obu firm w celu poprawienia bezpieczeństwa podczas wykonywania lotów systemami bezzałogowymi. ❚ FlyTech UAV is a company specialising in the production and implementation of professional unmanned air vehicles for the energy and geodetic sectors, and for environmental protection purposes. The company supplies the specialist measurement and observation systems used by the Head Office of Geodesy and Cartography, the Maritime Agency in Słupsk, the Mountain Volunteer Rescue Service, and the Voivodeship Police Headquarters in Kraków, among others.

The company will soon begin working with the DroneRadar app to integrate the products of the two companies so as to make the operation of unmanned flights more secure.

62

Before you start flying Everybody wants to fly drones now, especially those who have never had anything to do with aviation before. What to do to use the device safely? Most importantly, any would-be operator should treat this as seriously as studying for the theoretical and practical exams to get a driver’s licence. Drones can be a wonderful hobby, but they are not toys. The air space also has other users, even though there are no road signs. But, as with roads, there are rules and legal provisions that have to be learned and observed, since without this knowledge, drone users can cause collisions. Not only that, but violating airspace and flouting the law is punishable by imprisonment and hefty fines.

This is common knowledge to drone operators employed by professional companies, but leisure drone users are usually oblivious to these rules and restrictions. That is why it is best to sign up for a course to fly better, more confidently, and legally. A list of professional training centres for drone operators can be found on the websites of the Civil Aviation Authority (CAA) which is also running a “Fly Unmanned Vehicles Wisely” campaign. One of the ways to learn how to navigate through airspace is a Polish free app DroneRadar helping to plan the flight and monitor airspace.

A new category of aviation The requirement that anyone rendering services via the use of drones must be suitably qualified to do so is to be found in the Act on Aviation Law. Such flights are most often Visual Line of Sight Operations (VLOS), where the user has the drone in sight at all times. The other category pertains to Beyond Visual Line of Sight Operations (BVLOS). The license holder must complete a theoretical and practical training course and pass an aviation medical examination. The theoretical training takes 25 hours and covers aviation law, meteorological problems, unmanned flight navigation, operating procedures, and the principles of carrying out flights. The practical component of the course takes a minimum of 15 hours to complete, and covers flight preparation, on-ground service, assessing airworthiness, and performing normal and emergency pilot procedures.“According to the latest statistics, 3,550 licences have so far been granted to drone operators in Poland”, says Paweł Szymański of CAA, while Paweł Korzec of DroneRadar reveals that roughly 40,000 drone users check air space via the app every month. These statistics demonstrate the scale of this new aviation category.

Medical transport Having UAVs transport blood, serum and medicines is a novelty in Poland. A project entitled AirVein was set up last year to shorten waiting times for e.g. blood in emergency situations. “The traffic in Polish cities is get-

© g e t t y i m a g e s , m . p . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : l a t a j z g ł o w ą b e z z a ł o g o w o

zasady i przepisy prawne, bez których znajomości o kolizję nietrudno. Ponadto naruszając przestrzeń powietrzną i nie przestrzegając prawa, operator naraża się na karę pozbawienia wolności i wysoką grzywnę.

Wiedzą to operatorzy dronów zatrudnieni przez profesjonalne firmy, jednak użytkownicy rekreacyjni często nie mają o tym bladego pojęcia. Dlatego warto zapisać się na kurs, by latać lepiej, pewniej i zgodnie z literą prawa – listę profesjonalnych ośrodków szkoleń dla przyszłych operatorów publikuje na swojej stronie Urząd Lotnictwa Cywilnego, który prowadzi też akcję „Lataj z głową bezzałogowo”. Jednym ze sposobów radzenia sobie w przestrzeni powietrznej jest też polska bezpłatna aplikacja DroneRadar pomagająca zaplanować lot i zbadać podniebny teren.

drony

1

2

Drugą kategorią są świadectwa kwalifikacji BVLOS dla operacji poza zasięgiem wzroku. Warunkiem uzyskania uprawnień jest szkolenie teoretyczne i praktyczne oraz badania lotniczo-lekarskie. Szkolenie teoretyczne trwa minimum 25 godz. i obejmuje prawo lotnicze, zagadnienia meteorologiczne, nawigację w lotach bezzałogowych, procedury operacyjne, zasady wykonywania lotów. Szkolenie praktyczne to minimum 15 godz. i obejmuje przygotowanie do lotu, obsługę naziemną, ocenę zdatności do lotu, wykonywanie procedur pilotażowych normalnych i awaryjnych. – Według ostatnich statystyk w Polsce dotychczas wydano już 3,5 tys. świadectw kwalifikacji dla operatorów dronów – tłumaczy Paweł Szymański z ULC, a Paweł Korzec z Drone­Radar podkreśla, że miesięcznie ok. 40 tys. użytkowników dronów sprawdza przestrzeń powietrzną, korzystając z aplikacji. Te statystyki pokazują wielkość i skalę nowej kategorii lotnictwa.

Transport medyczny Bezzałogowce wykorzystywane do transportu krwi, surowicy czy leków to w Polsce nowość. W ubiegłym roku powstał projekt o nazwie AirVein, którego celem jest skrócenie oczekiwania np. na krew przez pacjentów w kluczowych momentach zagrożenia

życia. – Polskie miasta są coraz bardziej zakorkowane i nawet karetkom na sygnale ciężko przejechać ulicami. Drony mogłyby być pomocne w takich sytuacjach – tłumaczy pomysłodawca projektu, fizyk medyczny Dariusz Werschner. Jego pomysł spotkał się z poparciem zarówno Ministerstwa Zdrowia, jak i Ministerstwa Rozwoju. Partnerem AirVein jest zaś Urząd Lotnictwa Cywilnego. Projekt czeka na ostateczną opinię z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Czy więc Polska zbuduje swój system dostaw krwi? Czas pokaże. W połowie roku odbędą się próbne loty w Białymstoku. ■

1. By otrzymać świadectwo kwalifikacji BVLOS, operatorzy dronów muszą odbyć minimum 15-godzinne szkolenie praktyczne. 2. Dron Patroller wspomaga m.in. francuską armię. ❚ 1. To obtain a BVLOS license you must complete a practical training course of a minimum of 15 hours. 2. The Patroller drone is used by, among others, the French armed forces.

ting worse and even ambulances find it hard to reach patients on time. Drones could prove helpful in such situations”, explains the man behind the idea, medical physicist Dariusz Werschner. Both the Ministry of Health and the Ministry of Development support this proposal. The Civil Aviation Authority is a partner of the venture. The project is waiting for a final opinion and approval from the National Research and Development Centre. Will Poland build its own blood supply system? Only time will tell. What is certain is that test flights will be effected in Białystok in the middle of the year. ■

Joanna Wieczorek – ekspert prawa lotniczego z kancelarii Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy sp.k., dyrektor French Desk SSW ❚ aviation law expert of the Spaczyński Szczepaniak i Wspólnicy sp.k. law firm, SSW French Desk Director Jerzy Makula – prezes zarządu Lot Crew, kpt. instruktor Boeinga 787 – Dreamlinera, wielokrotny mistrz świata w akrobacji szybowcowej ❚ Lot Crew CEO, a Boeing 787 Dreamliner captain and instructor, many-time world champion in gliding aerobatics.

63

L i f e Sto ry

ignacy matuszewski

M i s j a n i e m o ż l i wa mission impossible Dyplomowany pułkownik Wojska Polskiego, minister skarbu, dyplomata, publicysta, wreszcie zaufany człowiek marszałka Piłsudskiego. To właśnie Ignacy Matuszewski ocalił polskie złoto podczas II wojny Światowej. ❚ A Colonel in the Polish army, a Treasury Minister, a diplomat, a publicist and a trusted aide of Marshall Piłsudski. Introducing Ignacy Matuszewski – the man who saved Poland’s gold reserves during World War II. tekst | by agnieszka michalak

Ignacy Matuszewski jako dyrektor Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 1927 r. ❚ Ignacy Matuszewski as the Head of the Administration Department at the Ministry of Foreign Affairs, 1927.

66

W

rzesień 1939 r. Blisko 40 autobusów i samochodów z 80 tonami polskiego złota jedzie kolumną bocznymi drogami z Łucka w kierunku rumuńskiej granicy. Stamtąd skarb państwa ma być przetransportowany drogą morską do Francji i Anglii. Tymczasem bombardujące niemieckie samoloty krążą nad miastami, ścigając konwój. Liczy się każda minuta. Mózgiem operacji jest płk Ignacy Matuszewski.

Kilka dni wcześniej, 9 września, minister skarbu płk Adam Koc podejmuje decyzję o ewakuacji i złota, i kosztowności Funduszu Obrony Narodowej (z tzw.

Archiwum Belwederskiego, czyli m.in. dzieł sztuki, dokumentów państwowych, rękopisów, listów Józefa Piłsudskiego) na terytorium sojuszniczej Rumunii.

– Przypadek zrządził, że Koc w Łucku spotyka byłego ministra skarbu płk. Matuszewskiego i jego oddanego przyjaciela, byłego ministra przemysłu i handlu mjr. Henryka Floyar-Rajchmana, których dobrze zna, jest pewien ich odwagi i umiejętności podejmowania dobrych decyzji w sytuacji tyle ważnej, co ekstremalnej. Dlatego powierza im kierowanie dalszą ewakuacją złota – opowiada historyk, dyrektor Wojskowego Biura Historycznego, prof. Sławomir Cenckiewicz.

September 1939. A cavalcade of nearly 40 buses and cars carrying 80 tonnes of Polish gold take the back roads out of Lutsk, where the entire gold reserves from the Polish treasury had been assembled, and cross the border into Romania. From there, the cargo will be shipped by sea to France and England. Meanwhile, German planes are flying above Poland’s cities, chasing the convoy. There is not a minute to lose. The operation is being masterminded by Col. Ignacy Matuszewski.

A few days earlier, on 9 September, the Treasury Minister, Adam Koc, had decided to evacuate the gold and other valuables of the National Defence Fund (the “Belvedere Archives”, including objects of art, state documents, manuscripts, and Józef Piłsudski’s letters) to Poland’s ally, Romania. “It was by pure chance that, while in Łuck, he stumbled upon a former Treasury Minister, Col. Matuszewski, and his devoted friend and former Trade and Industry Minister, Maj. Henryk Floyar-Rajchman, both of whom he knew well. Koc knew they had the courage and the skills to make the right decisions in these critical and extreme circumstances.

He therefore asked them to oversee the evacuation of the gold”, says historian Prof. Sławomir Cenckiewicz, Director of the Military History Bureau. 



©credits

1. Halina Konopacka była od Matuszewskiego o głowę wyższa, poznali się na olimpiadzie w 1928 r., kiedy Konopacka ustanowiła rekord świata w rzucie młotem i zdobyła pierwszy złoty medal dla Polski. 2. Jako minister skarbu Matuszewski przybywa na posiedzenie sejmu, 1931 r.

3. Matuszewski podczas wizyty w ambasadzie francuskiej, 1930 r.

4. Skarbiec Banku Polskiego przy ulicy Bielańskiej w Warszawie, 1935 r. ❚ 1. Halina Konopacka was a head taller than Matuszewski. They met at the 1928 Olympics, where Konopacka broke the world hammer throw record, and won Poland’s first gold medal.

2. Matuszewski arrives at a parliamentary meeting as Treasury Minister, 1931. 3. 1930.

Matuszewski visiting the French embassy. 4. The Treasury of the Bank of Poland in Bielańska St., Warsaw, 1935.

ignacy matuszewski

Najzdolniejszy uczeń Piłsudskiego Skąd to zaufanie? Ignacy Matuszewski podczas I wojny światowej służył w armii rosyjskiej jako szef wywiadu, realizując koncepcję marszałka Piłsudskiego. W lipcu 1920 r., wierny naczelnemu wodzowi, podczas wojny z bolszewikami staje na czele II Oddziału Wojska Polskiego. Po wygranej Piłsudski chwali jego działania: „Była to pierwsza wojna, którą Polska prowadziła od wielu stuleci, w czasie której mieliśmy więcej informacji o nieprzyjacielu niż on o nas”. Rok później Matuszewski kończy Wyższą Szkołę Wojenną, awansuje do stopnia pułkownika, obejmuje funkcję attaché wojskowego w Rzymie, a potem zostaje ministrem skarbu. Na początku lat 30. przestaje jednak rozumieć i akceptować „rozwiązania budżetowe” Piłsudskiego, nie zgadza się też z polityką zagraniczną prowadzoną przez Józefa Becka i zarządzaniem polską armią przez Rydza Śmigłego po 1935 r. Jako opozycjonista publikuje krytyczne teksty, w których postuluje wzmocnienie wojska i wskazuje na pewną przegraną w – jego zdaniem – nieuchronnej walce zbrojnej z Niemcami.

Kiedy we wrześniu 1939 r. wybucha wojna, Matuszewski (nie otrzymawszy przydziału do armii) wraz z żoną – najsłynniejszą sportsmenką dwudziestolecia międzywojennego, pierwszą polską złotą medalistką olimpijską Haliną Konopacką, mjr. Rajchmanem i innymi wysokimi dygnitarzami państwowymi przemieszcza się w kolumnie urzędników na Zachód, uciekając przed Niemcami. W Łucku spotyka płk. Koca i ten prosi o pomoc w ewakuacji polskiego złota.

Matuszewski i Rajchman bez wahania przyjmują wyzwanie. Formalnie akcją kieruje Rajchman, jednak

Piłsudski’s most talented student Where did his confidence come from? During World War I, Ignacy Matuszewski served in the Russian army as the head of an intelligence unit, where he put the theories of Marshall Piłsudski into practice. In July 1920, ever loyal to the Chief of the Polish state, he led the 2nd Division of the Polish Army during the Polish-Soviet war. Piłsudski praised his actions after the victory: “This was the first war that Poland had fought in many centuries, where we had much more intelligence on our enemy than they had on us.” A year later, Matuszewski graduated from Military College, was promoted to the rank of colonel, and appointed Military Attaché in Rome. He was later appointed Treasury Minister. As an oppositionist, he published several critical articles in which he advocated bolstering the army, and argued that the inevitable war with Germany was bound to end in defeat. When the war broke out in September 1939, Matuszewski (who was not conscripted) and his wife, Poland’s most celebrated female athlete of the interwar period and the country’s first Olympian, Halina Konopacka, Major Rajchman, and other high-ranking state officials, travelled West in a motorcade to flee the German troops. While in Łuck, he met Col. Koc, who asked him to help evacuate the Polish gold.

Commanders Matuszewski and Rajchman accepted the challenge without a moment’s hesitation. Officially, the operation was overseen by Rajchman, but the real commander was Matuszewski, who, because of his misgivings about the government, arranged with Koc to officially stay in the background and only take charge of the operation once the cargo reached Snia-

płk. Ignacy Matuszewski miał wszystkie cechy, jakimi powinien się wyróżniać polityk: intelekt, przenikliwość myślenia, realizm, pragmatyzm i profesjonalizm. col. ignacy matuszewski had all the makings of a great politician – he had a sharp intellect and the ability to think on his feet, and he was realistic, pragmatic and professional.

w praktyce głównym dowodzącym był Matuszewski, ale skonfliktowany z rządem zdecydował wspólnie z Kocem, że oficjalnie odsunie się na dalszy plan, a dopiero jak transport dotrze do Śniatynia, przejmie nad nim dowództwo. Rajchman, chociaż był już poza służbą, przebiera się w mundur majora, dzięki czemu łatwiej mu rekrutować do pomocy policjantów, kolejarzy czy korpus urzędniczy, z którym omawia m.in. jakość dróg i mostów napotkanych po drodze.

Obaj dowódcy sprawnie formułują policyjną eskortę i jadą do granicy samochodami, tramwajami kołowymi oraz autobusami (jeden z nich prowadziła ponoć

68

tyn. Rajchman, although no longer in military service, put on his major’s uniform. This helped him solicit the assistance of police officers, railway workers, and civil servants with whom he discussed the quality of roads and bridges en route. The two commanders swiftly obtained a police escort and set off for the border in cars, wheeled trams and buses (one apparently driven by Konopacka). But difficulties mounted along the way – they had to fetch a tanker truck, as fuel was in constant short supply, most petrol-powered vehicles had to be replaced with diesel buses, and personnel had to be reduced. And the Germans were hot on their heels. 

© n a c ( 4 ) , w o j s k o w e b i u r o h i s t o r y c z n e . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : n a c

L i f e Sto ry

1

2

3

4



69

ignacy matuszewski

Konopacka). Po drodze jednak piętrzą się problemy – trzeba ściągnąć cysternę z paliwem, którego brakuje, i wymienić większość samochodów benzynowych na dieslowskie autobusy oraz zredukować personel.

Niemcy depczą im po piętach. Matuszewski wyprzedza konwój, by w Krzemieńcu nawiązać łączność telefoniczną z władzami centralnymi i ambasadą w Bukareszcie. Ustala szczegóły dalszego transportu i pomocy Londynu i Paryża.

12 września kolumna dojeżdża do stacji kolejowej w Śniatyniu i dwa dni później wagonami kolejowymi złoto dociera do rumuńskiego portu w Konstancy, gdzie oczekuje zarekwirowany przez Brytyjczyków na potrzeby Polaków statek. Jednak po załadowaniu złota okazuje się, że ze statku uciekło sześciu członków załogi (Matuszewski miał nocą przekupywać spotkanych w porcie marynarzy, by wypłynęli z transportem), a Rumuni – w obawie przed Niemcami – wstrzymują zgo-

„Był najtrzeźwiejszym sędzią naszych zaiste obłąkanych czasów” – mówił o matuszewskim jego wieloletni przyjaciel, poeta Kazimierz Wierzyński.

“He was the most sober judge of our truly mad era”, said his lifelong friend, the poet Kazimierz Wierzyński.

Minister przemysłu i handlu Henryk Floyar-Rajchman i minister opieki społecznej Jerzy Paciorkowski (z lewej), 1934 r. ❚ The Minister of Industry and Trade, Henryk Floyar-Rajchman, and the Minister of Social Welfare, Jerzy Paciorkowski (left), 1934.

70

dę na wypłynięcie. Pułkownik jednak ignoruje rozkazy i wypływa bez świateł i sygnałów radiowych z portu.

Płynie na Stambuł. Stamtąd transport (także z licznymi przeszkodami) dociera do Francji. „Podziękowania” za odwagę Matuszewski niedługo cieszył się udaną akcją, bo tuż po przyjeździe do Paryża, mimo oficjalnych podziękowań od Banku Polskiego, został oskarżony przez rząd o nadużycia. Zarzucano mu przede wszystkim „przewiezienie na koszt Banku wielu osób postronnych” i „zbyt hojne wydawanie pieniędzy”. – Zarzuty były absurdalne. Wtedy każda minuta była cenna, nie miał czasu targować się z przewoźnikami o niższe stawki – komentuje Cenckiewicz. Pułkownik wraz z żoną ucieka zatem do Hiszpanii (tam jest aresztowany), potem Portugalii, gdzie dostaje wizę do Stanów, i w 1941 r. ląduje w Nowym Jorku, gdzie staje na czele Polaków walczących o wolną Polskę i rozpoczyna aktywną działalność publicystyczną – sytuację polityczną w ojczyźnie komentuje m.in. na łamach Dziennika Polskiego czy pisma Nowy Świat, nierzadko wchodząc w polemiki z gen. Sikorskim. Staje się też inicjatorem powołania Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku oraz Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia.

W końcu września 1944 r. dociera do niego wiadomość o śmierci jedynej ukochanej córki Ewy pseudonim „Mewa”, która ginie jako sanitariusza w powstaniu warszawskim. Dwa lata później, 3 sierpnia, umiera Matuszewski. sędzia obłąkanych czasów Fascynujący, ponadprzeciętnie inteligentny, świetny strateg, wielki patriota, dusza towarzystwa – te określenia powtarzają się we wspomnieniach najbliższych współpracowników płk. Matuszewskiego. „Był najtrzeźwiejszym sędzią naszych zaiste obłąkanych czasów” – powiedział o nim wieloletni przyjaciel, poeta Kazimierz Wierzyński, a inny skamandryta Jan Lechoń w swoich dziennikach notował, że głównym powołaniem Matuszewskiego były literatura i poezja, ale trochę wbrew sobie został żołnierzem, politykiem i działaczem społecznym. Nic dziwnego, że w środowisku literatów właśnie Matuszewski czuł się najbardziej swobodnie. Jednak to polityka była jego przeznaczeniem, a walka o wolny kraj nadrzędnym celem, któremu poświęcił życie. – Miał wszystkie cechy, jakimi powinien wyróżniać się polityk: intelekt, przenikliwość myślenia, realizm, pragmatyzm, profesjonalizm. Wielki człowiek. Moim marzeniem jest, by Polacy sobie o nim przypomnieli – mówi Cenckiewicz. W ubiegłym roku szczątki Matuszewskiego i Rajchmana zostały ekshumowane na cmentarzu Calvary Cemetery w Wood­ side, przewiezione do Polski i pochowane 10 grudnia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. ■

©nac (2)

L i f e Sto ry

Matuszewski moved ahead of the convoy to reach Kremenets and send cables to the central authorities and the embassy in Bucharest. He made detailed arrangements concerning further shipment and assistance to be provided by London and Paris. The convoy managed to reach Sniatyn railway station on 12 September.

Two days later, the gold reached the Romanian seaport of Constanța, where the ship Eocene had been requisitioned by the British and placed at the service of Poland. Six crew members jumped ship when the gold was loaded, while the Romanians – who feared the Germans – withheld their consent for the ship to sail. But the colonel ignored them, pulled up anchor, and sailed off without lights or radio signals. The ship made for Istanbul, and from there it eventually reached France.

“Acknowledgement” of courage Matuszewski did not enjoy the success of his mission for long. He was accused by the government of embezzlement shortly after he arrived in Paris, despite official acknowledgement from the Bank of Poland. The main charges included “carrying too many third parties at the Bank’s expense” and “over-generous spending”. “These accusations were absurd. Every minute was precious. He had no time to haggle with carriers over fares”, says Cenckiewicz. The colonel and his wife escaped to Spain (where he was arrested), and later to Portugal, where he was granted a US visa. In 1941, he arrived in New York, where he led Poles fighting for a free Poland and became a publicist. He founded the

Józef Piłsudski Institute in New York, and the National Committee of Americans of Polish Extraction. Finally, in September 1944, he learned that his only daughter, Ewa, whose nom de guerre was “Mewa”, was killed during the Warsaw Uprising, where she had served as a nurse. Matuszewski died suddenly on 3 August 1946.

The judge of a mad era A fascinating man with above average intelligence, a brilliant strategist, a great patriot, the life and soul of any party – this is how Colonel Matuszewski is described by his closest associates in their memoirs. “He was the most sober judge of our truly mad era” said his lifelong friend, the poet Kazimierz Wierzyński, while Jan Lechoń, another poet of the Skamander group, wrote in his diaries that Matuszewski’s main calling was literature, especially poetry, and that he could only have become a solder, politician and social activist by going – at least to some extent – against his own nature. It is hardly surprising that Matuszewski felt most at home in literary circles. But politics was his destiny, and the fight to free his country was the overriding objective to which he dedicated his life. “He had all the makings of a great politician – he had a sharp intellect and the ability to think on his feet, and he was realistic, pragmatic and professional. He was a great man. It is my dream to have the Polish people remember him”, says Cenckiewicz. Last year, Matuszewski’s and Rajchman’s remains were exhumed from their graves in the Calvary Cemetery in Woodside, NYC, brought to Poland, and interred in the Powązki Military Cemetery on 10 December. ■

Posłowie w kuluarach sejmowych. Widoczni m.in.: wiceminister komunikacji Witold Czapski, wiceminister skarbu Stefan Starzyński, minister skarbu Ignacy Matuszewski, poseł Bogusław Miedziński, od prawej II rząd: poseł Jan Hołyński, poseł Władysław Byrka, 1931 r. ❚ MPs in the Parliament hall. The photo depicts: Vice-Minister of Communications, Witold Czapski; Vice-Minister of Treasury, Stefan Starzyński; Minister of Treasury, Ignacy Matuszewski; MP Bogusław Miedziński; 2nd row from right: MP Jan Hołyński, MP Władysław Byrka, 1931.

71

c u lt u r e

nasze rekomendacje

Portret damy

fil

the portrait of a lady

Niby wiemy o niej bardzo dużo – jest jedną z najlepiej obfotografowanych kobiet zeszłego stulecia. Wiemy dokładnie, co miała na sobie w tym najtrudniejszym dniu w jej życiu, gdy siedzący obok mąż został zastrzelony. Ale co czuła wtedy Jacqueline Kennedy?

Jak poradziła sobie z tą stratą? O to pyta i to pokazuje genialny reżyser z Chile, Pablo Larraín (Klub). W tytułowej roli Natalie Portman.

To niezwykły portret najsłynniejszej damy świata – czytamy w Variety, a Rolling Stone okrzyknął produkcję jednym z najlepszych filmów ubiegłego roku. Chyba więcej rekomendacji nie potrzeba. ❚ We seem to know a lot about her. She is one of the most photographed women of the past century. We know exactly what she was wearing on the worst day of her life, when her husband, sitting beside her in a car, was assassinated. What did Jacqueline Kennedy feel at the time?

How did she deal with the loss? This is the question that Chilean director, Pablo Larrain (The Club), tries to answer. The film stars Natalie Portman in the title role. Variety called it an incredible portrait of the world’s most well-known First Lady. Highly recommended.

Jackie, dir. Pablo Larraín, premieres on 3.02

Powrót po latach

return trip

Trainspotting był jednym z najgłośniejszych filmów lat 90. zeszłego stulecia.

Od niego zaczęła się międzynarodowa kariera Ewana McGregora. Co się stało z bohaterem Markiem Rentonem? Czy zerwał z heroinowym nałogiem, czy może przeszłość wciąż go goni? ❚ Trainspotting is one of the best-known films of the 1990s.

It launched the international careers of Ewan McGregor and director Danny Boyle.

What has Mark Renton been up to all these years? Has he managed to break his heroin addiction? Or is his past catching up with him?

T2: Trainspotting, dir. Danny Boyle, premieres on 3.02

Dawno temu w Japonii

once upon a time in japan

W przeszłość, choć znacznie odleglejszą, zabierze nas też Martin Scorsese. Akcja jego filmu jest osadzona w XVII-wiecznej Japonii. Do targanego konfliktami kraju przybywa dwóch jezuitów, którzy mają do wypełnienia niebezpieczną misję. Główne role grają najmodniejsi młodzi aktorzy Andrew Garfield i Adam Driver. ❚ Martin Scorsese takes us on a trip back in time in his latest film, set in 17th–century Japan.

Two Jesuit priests arrive in the conflict-stricken country charged with a dangerous mission. The main roles have gone to two of the biggest names in Hollywood – Andrew Garfield and Adam Driver.

music

Silence, dir. Martin Scorsese, premieres on 17.02

Historie dla ucha

histories for the ear

Thievery Corporation The Temple of I & I

72

© m . p.

Dwóch amerykańskich didżejów: Rob Garz i Eric Hilton, tworzący Thievery Corporation, uwielbia żonglerkę podgatunkami nowoczesnej muzyki elektronicznej, którą usłyszymy też na nowej płycie. Duet do współpracy zaprosił Shana Halligana, Mr. Lifa czy Raquela Jonesa. ❚ The two US DJs, Rob Garz and Eric Hilton, better known as Thievery Corporation, love to take their fans on inspiring and soothing musical journeys. They skilfully juggle contemporary electro pop genres to create incredible mixes.

theatre

art

Z ekranu na deski

from the screen to stage

Idioci Larsa von Triera były jednym z najgłośniejszych filmów duńskiej Dogmy. Skandalizująca opowieść o grupie znajomych, którzy postanawiają udawać niepełnosprawnych umysłowo, mocno namieszała w światowym kinie. Czy podobny sukces, choć w teatrze, osiągnie jeden z najciekawszych polskich reżyserów, Grzegorz Jarzyna? ❚ Lars von Trier’s The Idiots is one of the best-known films of the Danish Dogma group.

This scandalous story about a group of friends who pretended to be mentally handicapped caused quite a stir in international cinema. Will the staged version, directed by one of Poland’s most intriguing directors, Grzegorz Jarzyna, be as successful?

Idioci | The Idiots, dir. Grzegorz Jarzyna, TR Warszawa, premieres on 17.02

Ikona na wystawie

a life at the opera

Druga po Grace z Monako najbardziej inspirująca i tajemnicza arystokratka naszych czasów.

Media ochrzciły ją „królową ludzkich serc” i doceniły jej elegancki i nowoczesny styl. To właśnie on jest „bohaterem” wystawy zorganizowanej w 20. rocznicę śmierci księżnej Diany. ❚ After Grace of Monaco, she was the most inspiring, mysterious aristocrat of our times. The media appreciated her elegant fashion style. The iconic style of the “Queen of People’s Hearts” is the subject matter of this London exhibition held to commemorate the 20th anniversary of her death.

books

Diana: Her Fashion Story at Kensington Palace, od 24 lutego | from 24.02 (Kensington Palace, London)

W cieniu wieży Eiffla

Papierowa opowieść

Oda do miasta

in the shadow of the eiffel tower

paper story

an ode to a city

Mówi się, że królują tu: miłość, światła, zabytki i… oni. Aktorka Isabelle Huppert (Pianistka), reżyser Jean-Jacques Annaud (Imię róży), projektant Elie Saab, szef kuchni Joël Robuchon – każdy z nich opowiada o swoim Paryżu, ukochanych miejscach i wydarzeniach, które się z nim wiążą. ❚ It is said to be the home of love, light, historical buildings and monuments, and… them. Actress Isabelle Huppert (The Pianist), director Jean-Jacques Annaud (The Name of the Rose), designer Elie Saab, and chef Joël Robuchon – each of these Parisians tells their own story about the city, and shows us their favourite homes and events.

Czy zastanawialiście się, jaką rolę w historii odegrały książki? Nie tylko święte tomy, ale choćby takie o intrygach na chińskim dworze?

Autor wnikliwie bada wpływ papieru, druku, ilustracji w, a jakże, pięknie wydanym tomie z równie pięknymi obrazami. ❚ Have you ever wondered about the role that books play in history? Not only the holy books of the great religions, but also those books that e.g. tell about the intrigues at the Chinese court ? The writer presents a careful study of the impact of paper, print and illustrations in this beautifully edited and illustrated volume.

Barwne, inspirujące artystów, w ogromnej części utracone z powodu ataku huraganu Katrina. Jak wyglądało życie w Nowym Orleanie przed tą tragedią? Warto się zanurzyć w opowieści Dana Bauma, który przedstawia aż dziewięć historii dziejących się w mieście.

Zagląda w każdy zakamarek: do luksusowego apartamentu, niewielkiego mieszkanka, podejrzanego baru. ❚ New Orleans, a city that has inspired a legion of artists, was devastated

by Hurricane Katrina. What was life like before the disaster? Dan Baum tells the stories of nine of the city’s residents. He peeks into the nooks and crannies of the city.

Alessandra Mattanza Mój Paryż, Wyd. Burda | My Paris: Celebrities Talk About the Ville Lumiere, White Star Publishers

Keith Houston Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, Wyd. Karakter | The Book: A Cover-toCover Exploration of the Most Powerful Object of Our Time, W.W. Norton & Company, Inc.

Dan Baum Dziewięć twarzy Nowego Orleanu, Wyd. Czarne | Nine Lives: Mystery, Magic, Death, and Life in New Orleans, Spiegel & Grau

73

kuchnia wegańska ©credits

good food



74

Ś w i at n a c h wa s tac h the world on weed Wędzona papryka nada daniom smak boczku. Piernik da się upiec z dodatkiem pomidorów, a ciasto czekoladowe zyska na miękkości dzięki burakowi – to tylko kilka trików kuchni wegańskiej, na której punkcie oszalał świat. ❚ Smoked paprika makes dishes taste like bacon. Gingerbread cake can be made with tomatoes, and chocolate cake will be softer if you add some beets – these are just some of the tricks of vegan cuisine that the world has gone crazy about. tekst | by anna jastrzębska

Słynny szef kuchni Gordon Ramsay twierdzi, że ma alergię na wegetarian. I zarzeka się, że przekupi swoje dzieci, żeby te nie przeszły na dietę roślinną. W tym samym czasie Bill Clinton chudnie w oczach i informuje świat, że z powodów zdrowotnych porzucił mięso. Justin Timberlake, przebrany za śpiewające tofu, w popularnym programie rozrywkowym Saturday Night Live promuje wegański styl życia. Amerykańska komiczka Ellen DeGeneres urządza ze swoją żoną całkowicie wegańskie wesele i otwiera bezmięsną restaurację. Nawet Ozzy Osbourne zaprzestaje jedzenia nietoperzy i przechodzi na chwasty.

Moda na weganizm – czyli dietę wykluczającą produkty odzwierzęce, takie jak mięso, jajka, nabiał, miód – rozprzestrzenia się na cały świat, nadciąga także nad Wisłę. Polacy ustawiają się w kolejkach, by spróbować cieciorexa, seitanexa i warzywexa w warszawskiej burgerowni Krowarzywa (lokal jest tak popularny, że wkrótce otwiera kolejne siedziby w Warszawie i Krakowie). Ośmieleni, już bez strachu wrzucają na ząb roślinnego schabowego, poprzedzonego oczywiście wegerosołem, w stołecznym Vegan Lokal Bistro. Smakuje jak u mamy! Z jeszcze większą odwagą pędzą więc do suszarni Youmiko, gdzie zamiast surowej ryby dostają przepyszne, doskonale przyrządzone nigiri i futomaki z awokado oraz boczniakami.

Kokosowy bekon Zaalarmowani „nagłym wzrostem liczby wegańskich restauracji” do polskiej stolicy przyjeżdżają zagraniczni dziennikarze. Ci z serwisu HappyCow obliczają, że skoro pod koniec 2014 r. jest ich 11 (kilkanaście miesięcy wcześniej można było ich ze świecą szukać, a i tak nie znaleźć), a do września 2016 r. – już 32, to

The famous chef Gordon Ramsey claims he is allergic to vegetarians. He also claims that he would pay his children not to give up meat if necessary. At the same time, Bill Clinton is visibly shedding weight and telling us that he stopped eating meat for health reasons. Justin Timberlake, dressed up as singing tofu, promotes a vegan diet on Saturday Night Live.

American talk show host Ellen Degeneres throws and all-veggie wedding reception for herself and her wife and opens a meatless restaurant. Even Ozzy Osbourne stops eating bats and starts eating weeds.

The vegan trend, which entails a diet free of animal products, e.g. meat, eggs, dairy products, and honey, has spread all over the world, including Poland. Poles wait in long queues to try veggie burgers at Warsaw’s Krowarzywa bar (the eatery has become so popular that it now has opened in Kraków as well). The emboldened vegetable converts choose vegetarian chops over the Polish staple pork chops and wash them down with vegan broth at Vegan Lokal Bistro in Warsaw. They taste just like at home. The next step is the Youmiko sushi place, which serves delicious sushi with avocado and oyster mushrooms instead of raw fish. 

już w 1944 r. w Wielkiej Brytanii zostało założone Towarzystwo Wegańskie skupiające tych, którzy nie spożywali nabiału i produktów odzwierzęcych. the Vegan Society was established in the UK in 1944 to bring together vegetarians who did not eat any animal products at all.

75

good food

Chrupiąca polenta z pieczonym bakłażanem, pieczarką brunatną i kasztanami zjecie w Think Love Juices przy ul. Francuskiej w Warszawie. ❚ Grilled carrots. Crunchy polenta with baked eggplant, brown mushrooms and chestnut is available at Think Love Juices at Francuska St. in Warsaw.

Grillowane marchewki. ❚ Grilled carrots.

kuchnia wegańska i Wegan Nerd. Nawet ci, którzy kochali schabowego i ziemniaki ze skwarkami, przekonują się do humusu i puddingów z nasion chia.

Polska w ekspresowym tempie nadrabia zaległości i szybko zajmuje ważne miejsce w bezmięsnym świecie. Do tej pory rządziły nim: Berlin, gdzie można znaleźć ponad 300 wegańskich i przyjaznych weganom restauracji, Nowy Jork z ponad 200 roślinnymi knajpami oraz Tel Awiw – z wynikiem ponad 130.

Każde z tych miast doczekało się swoich kultowych miejscówek. Lucky Leek, pierwsza w tej części Europy restauracja oferująca w pełni wegański fine dining (czyli obiady i kolacje w eleganckim wydaniu), czy inspirowana amerykańskimi pączkami kawiarnia Brammibal’s Donut (kusząca tak niezwykłymi połączeniami smaków jak: karmelowy popcorn, jeżyny z oliwą z oliwek, kokosowy bekon czy lawenda z buraczanym

Warszawa jest najszybciej rozwijającym się roślinnym rynkiem na świecie. Ale to jeszcze nic. Śladem stolicy idą kolejne polskie miasta, a w Słupsku nawet w ratuszowej stołówce weganie mają spory wybór dań dla siebie. Dodatkowo w rankingach najlepszych polskich blogów kulinarnych przez dwa kolejne lata wygrywają te promujące kuchnię roślinną – Jadłonomia

lukrem) – to tylko dwa przykłady z Berlina. Działająca nieprzerwanie od 1976 r., w pełni wegańska i organiczna Angelica Kitchen oraz nazywana już nowojorską instytucją Candle Cafe to „święte miejsca” wszystkich „zwegowanych” manhattańczyków. A Zakaim, kawiarnia z „perskim twistem”, czy gruzińska Nanuchka to kierunki pielgrzymek wszystkich roślinożerców w Tel Awiwie.

Wegańskie triki Po spróbowaniu wegepyszności ludzie masowo zapisują się na warsztaty roślinnego gotowania i przekonują się, że każdą, nawet najbardziej tradycyjną i mięsną potrawę można „zweganizować” – wszystko to kwestia użycia odpowiednich przypraw i zamienników. Choć z wegańskiej ryby po grecku można żartować, to jednak co roku podczas świąt zajadają się nią nawet najwięksi kulinarni krytycy – pisze Marta Dymek na blogu Jadłonomia. I wyjaśnia, że selerowi można nadać rybnego smaku poprzez owinięcie go w wodorosty nori. Aby miał jeszcze bardziej morski aromat, warto ugotować go z dodatkiem glonów, liści laurowych, ziela angielskiego, sosu sojowego i ziaren kolendry. Selera wystarczy obrać, pokroić na grubsze plastry i wrzucić do gotującego się bulionu, w którym

76

© GETTYIMAGES , s h u t t e r s t o c k ( 3 ) , m . p . POPRZEDNIE STRONY/ PREVIOUS PAGES : SHUTTERSTOCK

Ludzie masowo zapisują się na warsztaty roślinnego gotowania i przekonują się, że każdą, nawet najbardziej tradycyjną mięsną potrawę można zweganizować.

SOnce People are signing up for vegetarian cooking courses and learn that any dish, even the most traditional meat dishes, can be veganised with the right ingredients.

Coconut bacon Foreign journalists are flocking to Warsaw alarmed by the news of the number of vegan restaurants. Those sent by the Happy Cow website have calculated that if there were 11 vegan eateries in the Polish capital in late 2014 (a dozen or so months earlier you would be hard pressed to find even one), and 32 in September 2016, this would make Warsaw the fastest growing vegetarian and vegan market in the world. But there is more. Other Polish cities are following suit, e.g. in Słupsk, there is a vegan option at the town hall cafeteria. In addition, two vegan-themed blogs, namely Jadłonomia and Wegan Nerd, have ranked as Poland’s top two blogs for two years running.

Even those who love the classic crumbed pork chops (kotlet schabowy) and potatoes with pork cracklings seem to be taking a liking to hummus and chia pudding.

Poland is speedily catching up with the rest of the meatless world. Until recently, Berlin was the mecca for vegans and Vegan-friendly restaurants with over 300 such eateries, followed by New York City with over 200, and Tel Aviv with 130. Each of these cities has its own popular haunts. Lucky Leek is the first restaurant to offer fully vegan fine dining in this part of Europe, and the cafe Brammibal’s Donuts, inspired by US donuts, offering such original donut flavours as caramel popcorn, blackberry with olive oil, coconut bacon, and lavender with beet icing, are just two such places you can find in Berlin. The fully vegan and organic Angelica Kitchen, which has been operating since 1976, and New York’s Candle Cafe are the sacred to the vegan residents of Manhattan.

In Tel Aviv, vegans pick Zakaim, a cafe with a Persian twist, and Nanuchka when looking for a good veggie meal.

Vegan tricks Once they’ve tried vegan food, people sign up for vegetarian cooking courses and learn that any dish, even the most traditional meat dishes, can be veganised – it is a simply matter of using the right spices and substitutes. “You can joke all you like about vegan fish dishes, but come Christmas time, you will find even the most famous culinary critics eating them”, writes Marta Dymek in her Jadłonomia blog.

She explains that celeriac can be made to taste more like fish by wrapping it with nori seweed. To give a seafood flavour, it is best cooked with algae, laurel leaves, allspice, soy sauce and coriander seeds. Peel the celeriac, slice thickly and add to boiling broth with seaweed and any other ingredients you care to add. Remove the celeriac after a quarter of an hour, sprinkle with salt and pepper and wrap in nori weeds cut into strips. Dip in plant milk, cover in flour and

fry. Anyone who has tried it will tell you that it tastes Owocowy deser na bazie mleka sojowego absolutely divine.

There are many more similar cooking tricks used z nasionami chia. ❚ A soy milk and chia seed by vegans on a daily basis. Instead of using egg in dessert with fresh fruit. cakes or pancakes, you can use a tablespoon of flax seeds soaked in water or half a banana. Parmesan can be replaced with a pinch of yeast flakes. Smoked paprika will make dishes taste like bacon. Gingerbread cake can be made with tomatoes, chocolate cake will be more moist and soft if you add some beets, and aquafaba is the secret ingredient of vegan meringue. Yet the number one vegan breakfast is tofu scramble with turmeric (to make the tofu the right colour) and black salt (the ingredient behind the egg flavour).The vegan trend has spread to people who simply enjoy trying out new food and flavours or get more healthy by limiting their meat consumption. 

77

good food

kuchnia wegańska Zjawiska nie można jednak sprowadzić wyłącznie do chwilowej mody. Choć z tej ostatniej cieszą się aktywiści prozwierzęcy od lat promujących wegański styl życia. Bo każde niezjedzone zwierzę to według nich mały krok ku dużej rewolucji.

kipią już wodorosty i reszta wymienionych dodatków.

A po kwadransie wyjąć, oprószyć solą i pieprzem, po czym owinąć w pokrojone na paski nori. Zamoczyć w mleku roślinnym, obtoczyć w mące i obsmażyć. Ci, którzy próbowali, twierdzą, że smakuje wyśmienicie.

Podobnych „trików”, stosowanych na co dzień przez wegan, jest więcej. Zamiast jajka do ciasta lub naleśników wystarczy łyżka siemienia lnianego zamoczonego w wodzie lub pół banana. Zamiast parmezanu – szczypta płatków drożdżowych. Wędzona papryka nada daniom smak boczku. Piernik da się upiec z dodatkiem pomidorów, ciasto czekoladowe zyska na miękkości i wilgotności dzięki burakowi, a aquafaba to tajemny składnik roślinnej bezy. Natomiast śniadaniowy numer jeden, wegański odpowiednik jajecznicy, czyli tofucznica, nie obejdzie się bez kurkumy (nadającej tofu odpowiedni kolor) i czarnej soli (odpowiadającej za „jajeczny” smak).

Oczywiście „boom na zielone” objął wiele osób, które po prostu lubią chodzić do nowych knajp, próbować nieznanych smaków albo czerpać korzyści zdrowotne z bezmięsnej bądź ograniczającej mięso diety.

Śniadaniowy numer jeden, wegański odpowiednik jajecznicy, czyli tofucznica, nie obejdzie się bez kurkumy (nadającej tofu odpowiedni kolor) i czarnej soli (odpowiadającej za „jajeczny” smak).

The number one vegan breakfast is tofu scramble with turmeric (to make the tofu the right colour) and black salt (the ingredient behind the egg flavour).

78

This vegan boom cannot, however, be reduced to a transient fashion, although it is a source of joy for animal activists, who have been promoting a vegan diet for years. They believe that every uneaten animal is a small step in a giant revolution.

Adam, Eve and veganism Veganism as we know it has existed since 1944, when the Vegan Society was established in the UK to bring together vegetarians who did not eat any animal products at all (in 1994, on the 50th anniversary of the Society’s founding, 1 November was made Vegans Day). However, contrary to mass farms,

© SHUTTERSTOCK ( 2 ) , M . P . ( 3 )

Nowojorska Candle Cafe to kultowe miejsce wszystkich „zwegowanych” manhattańczyków. ❚ The Candle Cafe West in NYC is the mecca of all "veganised" residents of Manhattan.

Adam, Ewa i weganizm Weganizm w obecnej formie na świecie funkcjonuje od 1944 r., gdy w Wielkiej Brytanii zostało założone Towarzystwo Wegańskie (The Vegan Society) w celu zorganizowania wegetarian, którzy nie spożywali nabiału czy innych produktów odzwierzęcych (w 50. rocznicę utworzenia Towarzystwa, w 1994 r., dzień 1 listopada został ustanowiony Światowym Dniem Wegan). Jednak – w przeciwieństwie od hodowli masowych – dieta roślinna to wcale nie „wynalazek” XX w. Od jedzenia mięsa powstrzymywali się już: Platon, Pitagoras i Sokrates. A badacze Biblii, choć

t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, kłócą się w wielu sprawach, w jednej nie mają wątpliwości – Adam i Ewa… także byli weganami (podobno dopiero po potopie Noe zabrał się do pałaszowania stworzeń, które wcześniej ocalił).

Również całkowicie roślinne potrawy są obecne w wielu tradycyjnych kuchniach narodowych, nie stanowią wymysłu współczesności. Bezmięsne risotto czy focaccia to chluba kuchni włoskiej, paella warzywna – to domena Hiszpanii, ratatouille czy tapenada są z kolei od zawsze obecne u Francuzów.

Zupy dal, pierożki samosa i różnego rodzaju chlebki dosa, naan raczą od wieków podniebienia indyjskie, o arabskich specjałach takich jak falafel, baba ghanoush czy tabbouleh (na bazie kuskusu) nawet nie trzeba wspominać. Także w kuchni polskiej wegański charakter ma wiele dań postnych, np. potrawy na bazie kapusty (na przykład jarskie gołąbki) czy kaszy gryczanej, jaglanej i jęczmiennej z dodatkiem warzyw i grzybów.

Ci, którzy próbowali, wiedzą, że roślinne dania nie tylko nie trują, ale również smakują! I z łatwością mogą odpowiedzieć na pytanie zadane przez autorów mema: „Drodzy weganie, skoro chcecie ratować zwierzęta, to dlaczego zjadacie ich jedzenie?”. Bo uzależnia, to proste. ■

Ta s t e

the best Polish

cuisine

plant-based diets are not a 20th century invention.

Plato, Pythagoras and Socrates are known to have avoided eating meat. Bible scholars might dispute many issues, but they all agree that Adam and Eve were vegans (Noah allegedly only started eating The oldest restaurant in Warsaw animals after the flood).

Dishes in which all the ingredients come from plants are staples in many national cuisines and they are hardly modern. Meatless risotto, and focaccia are classic Italian dishes, vegetable paella is a traditional Spanish meal, and the French have been eating ratatouille and tapenade for centuries. Dals, samosas and all kinds of dosa and naan breads are classic Indian foods, and Arabic cuisine abounds in vegetable delicacies, such as falafel, baba ghanoush and tabbouleh (with couscous). Poland also has a number of meatless dishes, including ones based a n i n vori t groats a t i o n(offdifferent r o m varieties) served on cabbage with vegetables and mushrooms.

Anyone who has tried them can tell you that vegan dishes are not poisonous. Not only that, but they are very tasty. And they would have a ready reply to the popular internet meme: “Dear Vegans, if you want to save animals, why are you eating their food?”

Because it is addictive. It’s that simple. ■

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

REKLAMA

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

an invitation from

cuisine Polish the best

The oldest restaurant in Warsaw

Ta s t e ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl



79

good food

jabłko w polewie

słodka p okusa a sweet treat Czerwone, pachnące, słodkie i chrupiące. nie wyobrażamy sobie bez niego świątecznych marketów i rodzinnych pikników. kochają je nie tylko dzieci. To też idealny podarunek na walentynki. ❚ Red, aromatic, sweet and crunchy.

It would be hard to imagine Christmas fairs and family picnics without them. They are also the perfect gift on St Valentine’s Day. tekst | by agnieszka franus

Historia

the story

Zanurzanie owoców w syropie, żeby je zakonserwować, to metoda znana od pradawnych czasów. Jednak za ojca jabłka w polewie uważa się sprzedawcę słodyczy, Amerykanina z Newarku – Williama W. Kolba. To on właśnie w 1908 r., podczas robienia cynamonowych cukierków na święta, w ramach eksperymentu włożył do czerwonej masy jabłka. Chciał umieścić coś nowego na sklepowej witrynie. Sprzedały się na pniu. ❚ Dipping fruit in syrup to conserve it is a century-old method.

However, William W. Kolb, an American sweets merchant from Newark, is considered to be the father of glazed apples. In 1908, while making cinnamon-flavoured Candy for Christmas, he experimented with dipping apples in red icing. He was looking for something unusual for his window display. They sold on the spot.

prosty przepis

a simple recipe

Weź twarde jabłko i zanurz je w kąpieli z rozpuszczonego cukru białego lub brązowego połączonego z syropem kukurydzianym, wodą, cynamonem, do którego dodaj czerwony barwnik. Potem poczekaj, aż masa zastygnie, wbij w jabłko patyczek i smacznego! ❚ Take a hard apple and dip it in a caramel mixture of melted white or brown sugar, corn syrup, water, cinnamon and red food dye.

Wait until the icing hardens and stick a stick into the fruit. Enjoy!

wariacje

80

©stockfood/free

Przepisów na słodkie jabłka jest bez liku, najpopularniejsze są te w syropie z toffi lub czekoladzie. Ta słodka przekąska ma zaledwie ok. 230 kal.

I niemal 0 tłuszczu. ❚ There is no end of recipes for candy apples with the most popular being apples dipped in toffee or chocolate. The sweet treat has 230 calories but hardly any fat.

©credits

variations

TRADYCYJNIE NAJLEPSZEJ JAKOŚCI SUEMPOL to jeden z największych producentów łososia wędzonego w Polsce i Europie. Jako rodzinna firma jesteśmy przywiązani do tradycyjnych receptur przekazywanych z pokolenia na pokolenie, ale także otwarci na nowoczesną, stale udoskonalaną produkcję. Wszystko po to, aby dostarczać produkty najwyższej jakości naszym Klientom – podając im zdrowie na talerzu.

SUEMPOL is one of the largest producers of smoked salmon in Poland and Europe. As a family company we are committed to traditional recipes handed down from generation to generation, but also open to modern, constantly refined production. All this in order to deliver the highest quality products to our customers – giving them health on a plate.

Suempol Sp. z o.o. 17-100 Bielsk Podlaski, ul. Białostocka 69 A www.suempol.pl

ta k e a l o o k

suknie wieczorowe

n a strój k a r n awa ł o w y carnival-worthy outfits niektórzy czekają na niego cały rok. karnawał to w końcu czas śmiałych, wyrafinowanych stylizacji – w tym sezonie rządzą metaliczny błysk, plisy, egzotyczne motywy na zwiewnych tkaninach i wyraziste kolory. ❚ some start counting the days until the next carnival period as soon as it ends. it is the only time of year when no outfit is too glitzy or glamourous. This carnival, you should opt for sheer fabrics with a metallic shine, pleats, exotic patterns and bright colours. zdjęcia | photos by rickers/monadori/east news

82

na stronie obok: aksamitny kombinezon Sportmax, buty René Caovilla ❚ far left: velvet catsuit by sPORTMAX, shoes by

René Caovilla bluzka z frędzlami i czarne spodnie Alberta Ferretti ❚ fringed top and black trousers by Alberta

©credits

Ferretti

83

ta k e a l o o k

suknie wieczorowe

szyfonowa sukienka i wełniana marynarka Diane Von Fürstenberg ❚ chiffon dress and wool jacket by Diane Von

Fürstenberg

©credits

na stronie obok: sukienka Fendi ❚ far right: dress by fendi

84

85

ta k e a l o o k

86

suknie wieczorowe

na stronie obok: sukienka

Ermanno Scervino ❚ far left: dress by Ermanno Scervino

©credits

sukienka Vivienne Westwood ❚ dress by Vivienne Westwood

sesja z udziałem aktorki, miss Włoch z 2003 roku Franceski Chillemi the model in the photo shoot is actress and 2003 miss italy pageant winner, Francesca Chillemi

87

b e au t y

perfumy

P r o j e k t o wa n i e z ac h w y t u designing awe Zapach to nie tylko coś, co budzi wspomnienia. Potrafi ostrzec, oswoić, uwieść. Buduje nasz wewnętrzny krajobraz. I to, co czują do nas inni. Dlatego dobre perfumy wiele potrafią. ❚ A fragrance evokes much more than mere memories. It can warn you, tame you, and seduce you. It creates our internal landscape and impacts the way we are perceived by others. That is why a well chosen perfume can do wonders. tekst | by joanna winiarska

1

1. Zwierzęcy ton nadają strąki wanilii i balsamiczne piżmo. 2. Liście fiołka i masło irysowe dają słodko-wytrawny efekt.

3. Delikatny aromat miliona kwiatów. 4. Miks nut skórki cytrusowej i przepychu wetiweru. 5. Białe kwiaty, ambra i cytrusy. ❚ 1. Vanilla pods and balsamic musk give the scent its animal notes. 2. Viola leaves and iris butter produce a sweet and dry result. 3. The delicate aroma of a million flowers.

4. A mix of citrus zest and the sophistication of vetiver.

5. White flowers, ambergris and citrus notes.

88

2

4

5

F

Pheromones do not exist – at least not in the human world. They only exist in the insect world, as insects have a vomeronasal organ that helps e.g. ants find their way back to the anthill. If we humans want to attract the attention of others, we have to resort to volatile particles detectable by our sense of smell.

They need not be natural. Our sense of smell can be charmed with perfumes that create our identity and which determine whether we are perceived as sensual, professional or innocent. The composition of each scent is a mystery because a scent will exude a different fragrance on everyone who wears it. The way the fragrance unfolds depends on the composition and temperature of our skin (actually, the amount of fatty acids that carry scents). A perfume will fade quicker from skin which is naturally dry and cold. Anyway, the 

© m . p.

3

eromony nie istnieją. Przynajmniej w ludzkim świecie (występują tylko u owadów posiadających narząd lemieszowy i decydują o tym, że np. mrówki zawsze trafiają do mrowiska).

Jeśli my chcemy zwrócić na siebie uwagę innych osób, musimy zadowolić się lotnymi cząstkami, które dochodzą do naszego zmysłu węchu. Nie muszą być naturalne. Zmysł węchu możemy zaczarować perfumami, które budują nasz wizerunek – to, czy jesteśmy postrzegani zmysłowo, profesjonalnie, czy niewinnie. Każda kompozycja zapachowa jest zagadką, bo nie na każdym z nas będzie pachniała tak samo.

To od składu i temperatury naszej skóry (a konkretnie

od ilości kwasów tłuszczowych, które są nośnikami dla zapachu) zależy, jak perfumy będą się na nas rozwijać. Na skórze suchej i z natury zimnej woń będzie utrzymywała się krócej.

Zresztą skład niektórych cząstek samego zapachu jest bardziej ulotny – np. nuty cytrusowe pachną krócej niż chociażby piżmo.

Geografia woni To, jakie kupujemy zapachy, zależy od indywidualnych preferencji, ale sympatie zapachowe rozkładają się też geograficznie. Np. Rosjanki słyną z zakupu mocnych i słodkich woni kwiatowych, które również w Polsce

1

Kod zapachowy ❚ The scent code 1 2

3

6

3

4

4

5

1. Aromat lawendy, żywicy i kakao.

2. Nuty pszenicy i mleka roślinnego decydują o słodyczy zapachu. 3. Wanilia, żywica i bób tonka, czyli zapach Paryża. 4. Kardamon, rabarbar i ambroksan dają woń mrożonej wódki. 5. Esencję miłości tworzy mieszanka dziesięciu olejków eterycznych; www.warsztatpiekna.pl. ❚ 1. Lavender, resin and cocoa aromas. 2. Wheat and plant milk notes make a fragrance sweeter.

3. Vanilla, resin and tonca beans, or the scent of Paris.

4. Cardamom, rhubarb and ambergris together product the scent of mrozen vodka. 5. The essense of love is a mix of ten essential oils www.warsztatwoni.pl.

90

Kiedy zależy ci na profesjonalnym wizerunku i utrzymaniu biznesowego dystansu, szukaj w składzie: nut szyprowych (w tym bergamotki, paczuli, mchu dębowego), ale też imbiru i słodkich nut czarnej porzeczki. ❚ If you are after a professional image and want to keep people at arm’s length, look for a perfume with chypre notes (including bergamote, patchouli, and oakmoss), as well as ginger and sweet black currant notes.

Jeśli chcesz się poczuć wyjątkowo zmysłowo i kobieco, szukaj w składzie: ambry, wanilii oraz wszystkich odmian białych kwiatów: jaśminu, gardenii i tuberozy. ❚ On those nights when you feel sensual and want to flaunt your femininity, go for fragrances with ambergris, vanilla and white flowers, e.g. jasmine, gardenia and tuberose.

Jeśli chcesz się wyróżnić z tłumu i podkreślić swoją indywidualność, szukaj w składzie: pieprzu, nasion malwy lub kłączy irysa. ❚ To stand out from the crowd and highlight your individuality, choose a perfume with pepper notes, hollyhock seeds and orris root.

perfumy sprzedają się najlepiej. Półwysep Arabski kojarzony jest z popularnością zapachów kadzidlanych i oudowych. Japonki i Koreanki, mając do wyboru zapach owocowy, zielony lub ziołowy, zawsze wybiorą ten pierwszy.

W Europie od jakiegoś czasu świetnie sprzedają się tzw. perfumy niszowe, do niedawna nazywane po prostu dziwnymi. To powstające w krótkich seriach oryginalne wonie, którym daleko do klasycznych kompozycji z kwiatów szypru i paczuli. Chodzi w nich raczej o zbudowanie zapachu dla idei. Stąd perfumy o woni wódki z lodem, palonych opon, sierocińca, sztormu czy… nowego seata. Perfumiarstwo ulega też modom – hitem ostatniego sezonu są pomysły z grupy gourmant, czyli smakowite połączenia karmelu z solą lub wina z czekoladą. Chociaż warto pamiętać, że proste nuty zapachowe przekazują też proste komunikaty – w zapach możesz się po prostu dobrze ubrać, idąc na spotkanie służbowe. I uwaga – perfumy w równym stopniu potrafią wprawić naszego rozmówcę w zachwyt i wywołać agresję. ■

composition of some particles of the fragrance itself are more volatile than others, e.g. citrus notes give off their scent for a shorter time than musk.

The geography of fragrances The scents we choose depend on our individual preferences, but this is also determined by geography. For instance, Russian women are famous for their inclination towards strong and sweet floral fragrances (which also sell very well in Poland). The Arab Peninsula is mainly associated with incense and agarwood scents. Japanese and Korean women will always go for a fruity scent over green and herbal fragrances.

Niche perfumes have been very popular in Europe for some time. These were considered “strange” scents until recently. These perfumes are not mass produced and are not reminiscent of classic scents based on chypre and patchouli.

The idea behind them is just that – an idea. Examples of such perfumes include a scent of vodka on the rocks, burnt tyres, an orphanage, a storm, and a new SEAT car.

The perfume industry is not immune to fashions and trends. Recently in vogue are gourmand fragrances, e.g. a delicious mix of caramel and salt, or wine and chocolate. Bear in mind, though, that simple fragrant notes give off simple messages – your perfume can be an important accessory on a business trip. Remember too that the scent you wear is just as likely to provoke aggression as it is to inspire awe. ■

© m . p.

b e au t y

Ekspresem do superfigury!

Fast to a super figure!

Marzysz o idealnej figurze, ale mimo diet i ćwiczeń nie udaje ci się jej osiągnąć?

Pozbądź się niechcianej tkanki tłuszczowej w błyskawicznym tempie!

You keep dreaming of an ideal figure but despite diets and exercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time!

Teraz jest skuteczna, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Unikalność metody polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakierowuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr n.med. Konrad Januszek, chirurg plastyk, szkoleniowiec metody SlimLipo w Polsce. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia. SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek.

Sculspure, nieinwazyjne modelowanie sylwetki w 25 minut Światowa nowość jest już dostępna w Klinice Elite.

To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia uporczywej, lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej.

Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA, potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo dla nieinwazyjnej lipolizy brzucha i tzw. boczków.

Stosowany też na okolice ramion, ud czy kolan.

Now an effective, more comfortable method exists - Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue” says dr Konrad Januszek, plastic surgeon, trainer of the SlimLipo in Poland. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of „saggy skin”. It requires only local anesthesia.

SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms end even the chin.

Sculpsure, non-invasive 25 minutes Body Contouring World novelty is already available in the Elite Clinic. The first non-invasive laser to destroy persistent locally gathered fat tissue. As the first in the world, it was granted FDA certificate for non-invasive abdominal lipolysis and so called „bacon” confirming its efficiency and safety. It can be used on shoulders, tights or knees either.

Na hasło Kaleidoscope bezpłatna konsultacja.

Free consultation with Kaleidoscope.

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/ Clinic Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl Wyłączny dystrybutor/Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

REKLAMA

Elite_Kaleidoscope_1016 copy.indd 1

08/09/16 15:06

ROCZNA PRENUMERATA MAGAZYNU COACHING + KSIĄŻKA W PREZENCIE

% 4t6 aniej

57zł 104 zł

JAK ZAMÓWIĆ? www

prenumerata.burdamedia.pl 22 360 37 77

@

bok@burdamedia.pl

mBank 32 1140 1977 0000 4186 6900 1017 w tytule pełne dane adresowe + kod oferty COK57

make a wish

walentynkowa stylizacja

3

Looking for the perfect outfit for St Valentine’s Day? Here are some tips on how to highlight your personality with heels and bold accessories.

4

2

pierwsza randka? first date?

1

Idealny zestaw na walentynkowy wieczór? Podpowiadamy – podkreśl swoją osobowość wysokimi szpilkami i dobierz odważne dodatki.

5

11

10

8

6 9

1. ILLAMASQUA nawilżająca pomadka do ust „Midnight”, €28 2. LOEWE torba skórzana w kształcie słonia, €990 3. Ann Demeulemeester naszyjnik z paciorków i pióra, €105 4. certina zegarek w odcieniu różowego złota, model Ds Podium Lady Automatic, 2940 zł 5. Dorota Goldpoint wełniana marynarka frakowa, 1400 zł 6. STELLA MCCARTNEY brelok stworzony w hołdzie dla Davida Bowiego, €375 7. PRADA spodnie z nadrukowanymi sercami, €750 8. BELLA FREUD PARFUM świeca zapachowa, €48 9. STUART WEITZMAN sandały, €470 10. MISSONI ręcznie robiony szal, €101 11. JENNIFER FISHER posrebrzany pierścionek, €212 ❚ 1. ILLAMASQUA Antimatter Lipstick – Midnight, €28 2. LOEWE Elephant striped leather shoulder bag, €990 3. Ann Demeulemeester Bead and feather necklace, €105 4. certina DS Podium Lady Automatic pink gold watch, PLN 2,940 5. J. Crew Walk Wool jacket, €520 6. STELLA MCCARTNEY A playful tribute to the late David Bowie’s alter ego, €375 7. PRADA Trousers patterned with red hearts, €750 8. BELLA FREUD PARFUM Scented candle, €48 9. STUART WEITZMAN sandals €470 10. MISSONI Striped crochet scarf, €101 11. JENNIFER FISHER Smooth silver-plated ring, €212

92

© m . p.

7

PROMOCJA

Zabieg poleca: Treatment recommended by

TERAPIE WITAMINOWE I OZONOTERAPIA VITAMIN AND OZONE THERAPY

lek. Maciej Rogala lekarz medycyny estetycznej właściciel Gold Clinic lek. Maciej Rogala aesthetic medicine physician owner of Gold Clinic

Szukasz sposobu na Jet Lag, przemęczenie, czy regenerację? Suplementacja dożylna to najbardziej efektywny sposób dostarczania substancji odżywczych do twojego organizmu, a mieszanina tlenowo-ozonowa poprawi kondycję tkanek, krążenie i spowoduje wzrost odporności.

Are you looking for a way to fight jet lag, fatigue or want to regenerate? Intravenous supplementation is the most effective way of supplying nutrients to your body and the oxygen and ozone mix will improve the condition of tissues, blood pressure and boost the immune system.

Witaminy i minerały podane tradycyjnie w postaci tabletek doustnych wchłaniają się w małym stopniu. Najbardziej efektywnym sposobem na odżywienie organizmu są kroplówki ze skomponowanymi recepturami koktajli bogatych w składniki odżywcze. Dzięki nim szybko dostarczysz organizmowi elektrolity, witaminy oraz mikro i makroelementy. I zregenerowany organizm natychmiast – już po zaaplikowaniu pierwszej kropli – postawisz na nogi, bo składniki zawarte w kroplówkach witaminowych trafiają bezpośrednio do krwiobiegu, a następnie do każdej komórki organizmu.

Vitamins and minerals in the form of orally administered tablets are absorbed only to a small extent. The most effective way to nourish the body are intravenous drips with prescription cocktails rich in nutrients. They quickly supply the body with electrolytes, vitamins, micro elements and macro elements. Your body will be instantly regenerated as soon as the first drop is applied because the ingredients of vitamin intravenous drips are administered directly to the blood system and from there to each cell of the body.

Nie taki straszny Jet Lag

Many travellers experience exhaustion due to a long trip and/or a time zone difference of a few hours. The typical symptoms are slower reactions combined with memory and concentration problems as well as fatigue, headache and nausea caused by the disruption of the usual sleep patterns. But these can be easily conquered and the nervous system can be regenerated with the use of a specially composed vitamin intravenous drip rich in electrolytes, magnesium, votamin C, potassium and sodium.

Zmęczenie wyjazdem i kilkugodzinną zmianą czasu, to przykra codzienność osób podróżujących. Typowe objawy to też zmniejszona szybkość reakcji w połączeniu z trudnościami z pamięcią i koncentracją, poza tym: uczucie wyczerpania, bóle głowy i nudności spowodowane zakłóceniem rytmu snu. Ale można to łatwo pokonać i zregenerować układ nerwowy, dzięki specjalnie skomponowanej kroplówce witaminowej i zawartych w niej: elektrolitach, magnezie, witaminie C, potasie i sodzie.

Na odporność i przeciw osłabieniu

… najlepszy jest czysty tlen i ozon. Ten ostatni ma silne właściwości grzybobójcze, bakteriobójcze i wirusobójcze. Idealnie też sprawdza się w walce z bardzo silnymi mikroorganizmami, które są odporne na działanie tradycyjnych leków. Dlatego ozonoterapię z powodzeniem stosuje się w przypadku leczenia pacjentów, których organizm ma problemy z reakcją na antybiotyki.

Naukowcy udowodnili ponadto, że mieszanina tlenowo-ozonowa poprawia utlenienie tkanek, krążenie krwi, powoduje wzrost odporności organizmu poprzez pobudzanie układu immunologicznego i produkcję limfocytów T. A jej doskonałym uzupełnieniem jest dożylne podawanie dużych dawek witamin. Gold Clinic jest pierwszą kliniką medycyny estetycznej oferującą szeroki wachlarz dożylnych terapii witaminowych.

Jet lag is not as bad as you think

To boost immunity and prevent hyposthenia

It is best to use pure oxygen and ozone. The latter has antifungal, antibacterial and virucidal properties. It is also perfect for battling very strong microorganisms which are immune to traditional medicines. That is why ozone therapy is successfully administered in treating patients whose bodies do not respond well to antibiotics.

Scientists have proven also that the oxygen and ozone mixture improves the oxygenation of cells, blood pressure, and boosts the immunity of the body by stimulating the immunity system and the production of T-cells. This treatment can be supplemented with intravenous administration of large amounts of vitamins. Gold Clinic is the first aesthetic medicine clinic to offer intravenous vitamin drip treatments.

ul. Wielicka 43 lok. 2, 02-657 Warszawa +48 22 863 19 23, www.goldclinic.pl

www.goldclinic.pl

good address

nasze rekomendacje

prestige zone

1

2

3 4

1. po prostu magia pure magic

2. strefa komfortu comfort zone

3. omega butik omega boutique

high quality level

Warszawska restauracja U Fukiera stworzona przez Magdę Gessler już od 27 lat przyciąga magiczną atmosferą i wykwintną polską kuchnią.

Miejsce zachwyca harmonijnym połączeniem smaku, zapachu, koloru i dźwięku z wyszukanym wnętrzem. Sekretem smaku potraw U Fukiera jest dbałość o jakość i pochodzenie używanych produktów. ❚ The U Fukiera restaurant in Warsaw, created by Magda Gessler, has been attracting visitors with its magical ambience and exquisite Polish cuisine for 27 years. This special place enchants with its harmonious blend of taste, scents, colours and sounds – all in a refined interior. The secret of the dishes served at U Fukiera is a scrupulous concern for quality and the origins of the ingredients used.

Gold Clinic w Warszawie to wyjątkowe miejsce, które istnieje od 14 lat. Stworzona dla osób ceniących komfort, profesjonalizm i poszukujących zabiegów z zakresu medycyny estetycznej i anty-aging na najwyższym, światowym poziomie. Oferuje też zabiegi z zakresu bezinwazyjnego powiększania piersi, ozonoterapii oraz dożylnych terapii witaminowych. ❚ Gold Clinic in Warsaw is a special place that has now been operating for 14 years. It was created for people looking for comfort, professional service, and worldclass aesthetic medicine and anti-ageing treatments. The clinic also offers non-invasive breast augmentation treatments, ozone therapy and intravenous vitamin drip treatments.

OMEGA Boutique, czyli flagowy sklep marki w Polsce i jeden z największych w Europie, mieści się przy placu Trzech Krzyży 16A w Warszawie. Butik oferuje największą kolekcję zegarków marki w Polsce, a także biżuterię OMEGA, akcesoria skórzane i nowość: okulary OMEGA. Klienci butiku mają pierwszeństwo przy zakupie limitowanych edycji zegarków marki. ❚ OMEGA Boutique, the brand’s flagship store in Poland, is one of the largest in Europe. It is located at Plac Trzech Krzyży 16A in Warsaw. The boutique offers the largest selection of the brand’s watches in Poland, as well as OMEGA jewellery, leather accessories and now OMEGA eyeglass frames. The boutique’s clients are given priority in purchasing limited edition watches.

Wnętrza ekskluzywnych apartamentów ulokowanych na 52 piętrach wieżowca ZŁOTEJ 44 w Warszawie tworzą unikatową aurę. Budynek projektu Daniela Libeskinda to wizytówka najwyższego standardu na mapie Polski i Europy. To unikatowy projekt, który oferuje mieszkańcom (jednym z nich jest Robert Lewandowski) także strefę rekreacyjną: basen, spa czy klub fitness. ❚ The interiors of the exclusive apartments located on the 52 floors of the ZŁOTA 44 high-rise in Warsaw are truly exceptional. The building, designed by Daniel Libeskind, is a landmark and a symbol of superlative quality – not only in Poland, but all of Europe. It is a unique project offering residents (one being Robert Lewandowski) a leisure zone with a swimming pool, spa and fitness club.

omegawatches.com

zlota44.com

94

goldclinic.pl

© m . p.

ufukiera.pl

4. wysoki poziom

MUNCHEN

WARSAW

VILNIUS

RIGA

MOSCOW

NOVOROSYJSK

KIEV

MINSK

BUCURESTI

BUDAPEST

PRAHA

LONDON BRUXELLES

SOFIJA ALMATY

PARIS

ASTANA

PANAMA

WIEN

RIGHT CHOICE RIGHT HERE

BRATISLAVA

BERLIN

ZURICH

KAIR

EREWAN

NICE

TBILISI

BORDEAUX

BISZKEK

AD-DAUHA

CASABLANCA

DUBAI

ALGIERS

TUNIS

TEHRAN

SHOPFITTING SOLUTIONS CHECKOUT COUNTERS HEAVY DUTY RACKING Visit us at EUROSHOP 5-9 of March 2017 Hall 13, stand B49

commerce@mago.com

+48 22 729 81 01

mago.com

business

expo astana

W i e l k a e k s p o z yc j a the great world exhibition expo Kazachstan 2017

Od 10 czerwca przez trzy miesiące Astana będzie światową stolicą biznesu. Na 174 ha zaprezentuje się ponad 100 państw i organizacji. Hasłem tegorocznego Expo będzie „Energia przyszłości”. ❚ Astana is going to be the world’s business capital for three months as of 10 June. Over 100 countries and organisations will be showcasing what they have to offer over an area spanning 174 ha. The motto of this year’s Expo is “Future Energy”. tekst | by grzegorz sadowski, wprost



96

Kiedy w maju 1889 r. otwierano paryską wieżę Eiffla, nikt nie myślał, że konstrukcja postoi tam dłużej. Paryżanie byli przeciwni tej trwającej już cztery lata budowie.

320-metrowa wieża miała być jednak główną atrakcją odbywającej się tego lata Wystawy Światowej. To miał być symbol przemysłowej potęgi Francji. Ale i miejsce rozrywki dla gawiedzi, windy miały wwozić ludzi na zawrotną wówczas wysokość ponad 300 m. Francuskich wind jednak na czas nie udało się zamontować i tego lata, w upale, blisko 30 tys. odwiedzających wieżę dotarło na szczyt schodami – po pokonaniu 1710 stopni.

Wystawy Światowe w tamtych czasach budziły ogromne emocje. Kraje konkurowały ze sobą, walcząc o to, kto postawi bardziej oryginalną ekspozycję. Organizatorzy pierwszej wystawy londyńskiej w 1851 r. zadziwili międzynarodową publiczność specjalnie wzniesionym Pałacem Kryształowym, potężną konstrukcją z żelaza, prefabrykatów i szkła. – To było oddanie publicznego hołdu geniuszowi ludzkiej pracy, wytrwałości i przedsiębiorczości – opowiada Anna M. Drexlerowa, historyk sztuki z Muzeum Narodowego.

Dzisiaj Expo, bo tak nazywają się Wystawy Światowe, są w mniejszym stopniu świętem techniki, a bardziej sposobem na budowę prestiżu i wypromowania się. I kraje potrafią wydać na nie miliony, jak Chiny, które na organizację Expo w Szanghaju przeznaczyły zawrotną kwotę 58 mld dol.

W 2015 r. gospodarzem był Mediolan, w tym roku kolejna wystawa Expo odbędzie się w stolicy Kazachstanu – po raz pierwszy w Azji Centralnej. Będzie trwała od 10 czerwca do 10 września.

Teraz Kazachstan Expo w Kazachstanie będą bardzo ważne dla Polski. W Europie jesteśmy już znani, a dla naszego biznesu kluczowe jest przetarcie nowych szlaków i budowanie kontaktów w Azji, zwłaszcza że mamy do dyspozycji kolejowy Jedwabny Szlak (połączenie Chengdu–Łódź). Kazachstan, choć politycznie nie jest uznawany za kraj demokratyczny, to w rankingu Banku Światowego „Doing Business” zajmuje 35. miejsce na 185 uwzględnionych w nim państw. – Targi są przede wszystkim szansą dla polskich małych firm, które dyspo-

nują zaawansowanymi technologiami – mówi były ambasador Polski w Kazachstanie Władysław Sokołowski.

Hasłem tegorocznego Expo będzie „Energia przyszłości”. Kazachstan od stycznia zniósł wizy dla obywateli 38 krajów, w tym Polski, LOT uruchomi też bezpośrednie połączenie z Astaną. Ale jak będzie wyglądał polski pawilon, na razie nie wiadomo.

Według koncepcji Polska ma być przedstawiona jako „istotny partner w światowej dyskusji na temat zapewnienia globalnego bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska”. Dlatego naszej ekspozycji ma towarzyszyć program aktywujący przedsiębiorców reprezentujących tę branżę. Według Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości udział w wystawie

The building was made of iron, prefabricated components, and glass. “It paid homage to the genius of human labour, perseverance and entrepreneurship”, says Anna M. Drexlerowa, an art historian from the National Museum.

Today, an EXPO, as World Exhibitions are now called, is not so much a festival of technology as an opportunity for countries to build prestige and promote themselves. And some countries are willing to spend millions on this, e.g. China spent 58 billion USD on organising EXPO Shanghai 2010. The previous expo (2015) was held in Milan, and this year’s host is the capital of Kazakhstan – the first ever Central Asian venue. Expo Astana 2017 will be open from 10 June until 10 September.

Kazachstan od stycznia zniósł wizy dla obywateli 38 krajów, w tym Polski, a PLL LOT uruchomią bezpośrednie połączenie z Astaną.

Kazakhstan annulled visas for citizens of 38 countries, including Poland as of January and LOT is launching a direct connection with Astana.

When the Eiffel Tower was completed in May 1889, nobody suspected that the huge structure was there to stay. The people of Paris were strongly opposed to the four-year construction work on the 320-metre tower, which was to be the main attraction of the World Exhibition to be held in the city that summer. The tower was meant to symbolise the industrial might of France. It was also intended to inspire people to take a lift to the then exhilarating height of over 300 metres.

Alas, the lifts were not installed in time, and that hot summer, nearly 30,000 visitors made it to the top after conquering 1,710 steps.

The World Exhibitions of yesteryear were extremely popular. The competitions to see who could create a better and more original exhibition was fierce. The first London Exhibition in 1851 left its international audience in awe with a Crystal Palace erected especially for the occasion.

Now in Kazakhstan Expo Astana 2017 is of crucial importance to Poland. We might be well known in Europe, but it is essential that domestic businesses establish new connections in Asia, the more so now that we have a “Silk Rail Road” (the Chengdu-Łódź route). Kazakhstan is not considered a democratic country, but it is in 35th place (out of 185 countries) on the World Bank’s “Doing Business” rankings. “The expo is an excellent opportunity for high-tech small companies”, says Władysław Sokołowski, former Polish ambassador to Kazakhstan.

The theme for this year’s Expo is “Future Energy”. Kazakhstan has already announced that visas for citizens of 38 countries, including Poland, will be annulled as of January, and LOT is launching a direct connection with Astana.

However, it is not yet known what the Polish pavilion will look like. The idea is for Poland to be presented as a “sig- 

97

expo astana

Organizatorzy Expo 2017 spodziewają się 5 mln gości z całego świata. Właśnie trwają przygotowania powierzchni wystawienniczej. Na 174 ha zaprezentuje się ponad 100 państw.

THe organisers expect a turnout of 5 m visitors from all over the world. Work on setting up the exhibition space are underway. Over 100 countries will be exhibited over 174-ha.

w Astanie stworzy szansę na współpracę z innymi podmiotami w obszarach takich jak: energetyka tradycyjna, technologie węglowe, składowanie i utylizacja CO₂, odnawialne źródła energii, w tym technologie związane z biomasą i wytwarzaniem energii z odpadów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, budownictwo i rewitalizacja terenów poprzemysłowych.

Wiadomo, że będziemy mieli dwa miejsca wystawowe, każde o powierzchni ok. 400 m², a w nich przewidziano inter­ aktywną prezentację wykorzystującą mappingi (pokazy łączące obraz, światło i dźwięk), aplikacje, animacje i projekcje trójwymiarowe. Będą też: miejsce relaksu dla rodzin z dziećmi, część poświęcona regionom Polski oraz promocja Łodzi – jako kandydata do organizacji wystawy Expo w 2022 r.

I co najważniejsze, nie tylko giganci mogą uczestniczyć w Expo. Małe i średnie firmy mogą ubiegać się o dofinansowanie udziału w wystawie. Środki w wysokości 50 mln zł pochodzą z konkursu Go to Brand i o wsparcie mogą powalczyć

firmy posiadające innowacyjną usługę lub produkt, które prowadzą działalność eksportową oraz aspirują do bycia rozpoznawalną marką na rynkach międzynarodowych. Pod uwagę podczas rozpatrywania wniosków brane jest też prowadzenie lub zlecanie na zewnątrz prac badawczo -rozwojowych. A pozyskane środki mogą być wykorzystane na pokrycie kosztów najmu powierzchni i zabudowy stoiska, usług doradczych dotyczących umiędzynarodowienia firmy, podróży służbowych, noclegów, a także działań informacyjnych i promocyjnych związanych z udziałem w danym wydarzeniu.

Organizatorzy Expo 2017 spodziewają się 5 mln gości z całego świata. Właśnie trwają przygotowania powierzchni wystawienniczej. Na 174 ha zaprezentuje się ponad 100 państw i organizacji.

Kto następny? Łódź?

Właśnie w tej chwili trwa wyścig o to, kto zorganizuje Expo w 2022 r. Wynik poznamy na początku 2018 r. – To są wielkie szanse dla Polski, dla regionu i dla Ło-

dzi – mówił niedawno wicepremier Piotr Gliński. Organizację Expo 2022 w Łodzi popiera 91 proc. mieszkańców tego miasta i regionu i 90 proc. mieszkańców Polski – wynika z badań TNS Polska przeprowadzonych na zlecenie Urzędu Miasta Łodzi.

Anna M. Drexlerowa opowiada, że na pierwszej wielkiej wystawie światowej Polacy, choć kraj był pod zaborami, też mieli spory udział. – Zaprezentował się wówczas polski emigrant ze Szwajcarii Antoni Patek, który pokazał swoje zegarki. Na rewersie był wizerunek Bolesława Chrobrego – opowiada. Dziś zegarki Patek Philippe to jedne z najbardziej ekskluzywnych zegarków na świecie. – Z kolei w wystawie paryskiej 1867 r. prezentowało się kilka polskich firm: warszawska fabryka fortepianów i pianin Małeckiego, atelier fotograficzne Maksymiliana Fajansa, fabryka narzędzi metalowych Troetzera oraz fabryka Lilpop i Rau z Warszawy.

Nagrody zaczęły też zbierać polskie cukrownie. Byliśmy też obecni i nagradzani na wystawach: wiedeńskiej 1873 r., paryskiej 1878 r. i 1889 r., a nawet w Chicago w 1893 r. – opowiada Drexlerowa.

Wieżę Eiffla miano rozebrać po 20 latach.

I o mało do tego nie doszło. Uratowała ją technika: na jej szczycie zamontowano antenę radiową, której sygnał był użyteczny dla pocztowców i wojskowych. Udało im się przekonać władze miasta, by odstąpiły od rozbiórki. Słusznie. Już kilka lat później, w czasie I wojny światowej, centrum radiotelegraficzne na szczycie wieży przechwyciło wiadomość wroga, przez co wkrótce wpadła słynna kobieta szpieg Mata Hari. ■

©credits

business

expo milano 2015 – promocja polski | promotion of poland



98

© m . p.

Położony w centralnym punkcie wystawy polski pawilon budził zachwyt gości. Wyglądał jak wielka ażurowa forma zbudowana z milionów skrzynek na jabłka. Za udział w wystawie rząd zapłacił 7 mln zł, reszta pochodziła ze środków europejskich. Ekspozycję odwiedziło ponad 1,5 mln zwiedzających. ❚ The Polish pavilion located in the centre of the exhibition left everyone in awe. The design was inspired by an orchard and the pavilion was made of millions of apple crates. The Polish government contributed PLN 7 million, with the rest funded by the EU. Our exhibition was visited by over 1.5 million visitors.

©credits

nificant contributor in the international debate over providing global energy security and environmental conservation”. For this reason, our exhibit is going to be supplemented with a program to promote businesses in this industry.

According to the Polish Agency for Enterprise Development, participation will create opportunities to work with other entities in areas such as traditional energy, coal-based technologies, storage and disposal of carbon dioxide, renewable energy sources (including biomass technologies), generating energy from animal and plant waste, and construction and revitalisation of post-industrial areas.

medium-sized Polish companies offering an innovative product or service or plan to export their and aspire to become an internally recognised brand can apply to have their participation subsidised. The subsidy can be used towards the fee for renting exhibition space and building the stall, advisory services pertaining to making the company more international, business travel, accommodation, and information and promotion activities associated with agiven event. The organisers expect a turnout of 5 million visitors from all over the world. Work on setting up the exhibition space are underway. Over 100 countries will be exhibited over 174 ha.

exhibitor was Antoni Patek, a Polish watchmaker living in Switzerland. The reverse of the watch sported an image of king Bolesław Chrobry”, she said. Today, Patek Phillippe watches are one of the most refined timepieces in the world.

“A few Polish businesses exhibited in Paris in 1867, e.g. the Polish grand piano manufacturer Małecki, the photographic studio of Maksymilian Fajans, Troetzer’s metal tool factory, and the Lilpop and Rau factory of Warsaw. However, it was Polish sugar plants that won all the awards for the country. Poland has been present and awarded at the World Exhibitions in Vienna in 1873, in Paris in 1873 and 1889, and

It is known, however, that Poland will have two exhibition areas, each spanning an area of 400 sq. m., and space set aside for an interactive presentation using mapping technologies (integrating vision, light and sound), applications, animations, and 3D projections. The domestic pavilion will also house a R&R section for families with children, a section devoted to the different regions of Poland, and a promotion of Łódź, as the Polish city bidding to host the Expo in 2022.

Most importantly, the Expo is not restricted to megacorporations. Small- and

Next in line? Łódź?

The race over who gets to host the 2022 Expo is underway, and the winner will be announced in 2018. “This would be an enormous opportunity for Poland, for the region, and for Łódź itself”, Deputy Prime Minister Piotr Gliński said recently. The idea is supported by 91% of the people of Łódź and 90% of Poles, according to a survey conducted by TNS Polska.

Anna M. Drexlerowa told us that Poland even made its presence felt at the first World Exhibition, despite the country being partitioned at the time. “One

even Chicago in 1893”, Drexlerowa added.

The Eiffel Tower was supposed to be dismantled 20 years later. It was saved by technology – a radio antenna was installed on top of it, and its signal was of key importance to the postal service and the army. This convinced the city authorities to let the tower stay. It was definitely a good call.

A few years later, during World War I, the radiotelegraphic centre on top of the tower captured a message sent by the enemy. This later led to the capture of the famous spy woman Mata Hari. ■ 

99

Business

crédit agricole

INNE S P OJRZENIE NA B ANK banking from a different perspective Polacy uwielbiają technologie i są otwarci na innowacje.

Z drugiej strony podziwiam Wasz szacunek do historii – mówi Olivier Constantin, wiceprezes banku Crédit Agricole i Senior Country Officer francuskiej grupy w Polsce. Niedawno Paryż zamienił na Wrocław, gdzie mieści się siedziba firmy. ❚ “Poles love technology and are open to innovations. On the other hand, I admire your respect for history”, says Olivier Constantin, 1st Vice President of Crédit Agricole Bank and Senior Country Officer of this French group in Poland. He has recently turned Paris into Wrocław, where the company is based. tekst | by piotr nowak

100

You have been in charge of Crédit Agricole Group in Poland for a year now.

What inspires and motivates you?

We deal with all our customers’ needs.

We help them implement their plans, and make their dreams come true, be it a flat, a car or a holiday. Not many people look at banking this way, which is a pity. Economies and companies develop faster if they have the “fuel”, i.e. the finance. Banking also means constantly learning about customer expectations, and the art of choice.

We are living in a time of rapid change.

Banking is also changing and the Polish market is very competitive.

Does that mean you like challenges?

Definitely. They give me satisfaction.

I know the taste of victory very well.

I played rugby for many years. Since I moved to Poland, I have had more than just business challenges. I have to understand a different culture and mentality.

But diversity generates enormous potential. I am all the more happy with all the successes that we have achieved at Crédit Agricole. For example, our customer satisfaction index is the highest of all the banks in Poland. This index is measured by an independent company which asks customers whether they would recommend our account. This shows trust, and trust leads to loyalty. This is the direction in which we are heading. Our lives are driven by technology. We want to have access to a wide

Olivier Constantin od 30 lat związany z branżą bankową, od kilkunastu z Grupą Crédit Agricole, od roku w Polsce. Zarządzał m.in. bankowością korporacyjną, detaliczną i wealth management.

Crédit Agricole jest wiodącym partnerem gospodarki francuskiej i jedną z największych grup bankowych w Europie. W Polsce Crédit Agricole jest jednym z wiodących banków w zakresie kompleksowego oferowania produktów finansowych i ubezpieczeniowych. ❚ 30 years in banking, several years with Crédit Agricole Group, one year in Poland. He has management experience in corporate and retail banking as well as wealth management.

The Crédit Agricole Group is a leading partner in the French economy, one of the biggest banking groups in Europe. It is one of Poland’s leading banks and offers a comprehensive range of banking and insurance products.

© m . p.

Od roku odpowiada pan za działania Grupy Crédit Agricole w Polsce. Co pana najbardziej inspiruje, motywuje?

W banku spotykamy się ze wszystkimi potrzebami klienta. Pomagamy realizować plany, marzenia takie jak kupno mieszkania, samochodu czy ciekawa podróż. Mało kto tak patrzy na bank, a szkoda. Gospodarki, firmy rozwijają się przecież szybciej, jeżeli mają „paliwo”, a tym paliwem jest finansowanie. Bank to też ciągłe uczenie się oczekiwań klienta, sztuka wyborów – żyjemy w czasach szybkich zmian, bankowość też się zmienia, a dodatkowo polski rynek jest bardzo konkurencyjny. Mógłbym tak wymieniać długo...

Czy to oznacza, że lubi pan wyzwania?

Zdecydowanie. Dają mi satysfakcję. Doskonale wiem, jak smakuje wygrana – wiele lat grałem w rugby. Od kiedy jestem w Polsce, mam nie tylko wyzwania biznesowe. Muszę zrozumieć inną kulturę i mentalność, ale różnorodność generuje ogromny potencjał. Tym bardziej cieszą mnie sukcesy, które w Crédit Agricole osiągamy. Chociażby to, że mamy najwyższy ze wszystkich banków w Polsce wskaźnik zadowolenia klientów. Mierzy go niezależna firma, pytając, czy klient chętnie poleciłby nasze konto. To pokazuje zaufa-

nie, a zaufanie rodzi lojalność. W tym kierunku zmierzamy. Nasze życie napędzane jest technologią, chcemy mieć dostęp do szerokiej palety produktów i usług, ale tak naprawdę chodzi o coś więcej – o relację, kontakt i zaangażowanie. Dlatego staramy się być „100 proc. digital”, a jednocześnie „100 proc. human” i tym wygrywamy. Być może właśnie dlatego spośród osób, które w 2016 r. przeniosły swoje konto, ponad 60 proc. wybrało Crédit Agricole.

Czy we Francji mierzą się państwo z podobnymi wyzwaniami? Czy są jakieś różnice, które pana zaskakują w Polsce?

W Polsce podstawowym warunkiem wyboru do niedawna była cena. We Francji klienci są gotowi zapłacić więcej za jakość i niezawodność. Teraz i tutaj to się zmienia.

Bez wątpienia moim odkryciem jest to, jak Polacy uwielbiają nowoczesne technologie i są otwarci na innowacje. Z drugiej strony podziwiam wasz szacunek do historii. Potraficie o niej opowiadać z niesamowitą pasją. Doceniam także polską gościnność i temperament.

A w sektorze bankowym zauważa pan więcej podobieństw czy różnic?

Ostatnie lata to głębokie zmiany w sektorze i chodzi nie tylko o coraz bardziej restrykcyjne regulacje. Musimy zmieniać model biznesowy. Innowacje, związane chociażby z digitalizacją, zmieniają zachowania konsumentów, a to wymaga innego podejścia. Kiedyś klient szedł do banku, teraz bank przychodzi do klienta.

Każdy oczekuje, że będzie kontaktował się z bankiem, kiedy chce, jak chce i gdzie chce. Do tego szybko. Korzystanie z mobilnych rozwiązań to już zwykła codzienność, praktycznie wszędzie. Bankowość musi być prosta, bezpieczna i użyteczna.

Jeżeli jeszcze mamy dobry produkt, cenę, jakość, nagradzanie za lojalność i budowanie relacji, to jest to klucz do sukcesu.

Taką strategię realizujemy, dokładając do produktów bankowych możliwość zakupu palety ubezpieczeń, a to na polskim rynku jest unikalne i pomaga nam się wyróżnić.

Zarządzanie bankiem w czasach ciągłych zmian wiąże się z presją. Ma pan sposoby na radzenie sobie ze stresem?

Jestem otwartą osobą. Codziennie czuję w sobie pozytywną energię. Z pewnością wpływ ma na mnie sport. Poza ulubionym rugby brałem udział w regatach żeglar-

skich, cieszą mnie góry i mam na swoim koncie 12 czterotysięczników. Nie potrzebuję specjalnych sposobów na stres, ale jak chcę uciec przed światem, to mam swoją małą, ulubioną wyspę na Morzu Karaibskim. Siłę daje mi rodzina, a dystans – podróżowanie. Uwielbiam poznawać nowe miejsca, ludzi, zapachy, smaki i emocje. Poza tym staram się uważnie patrzeć, z różnych perspektyw. Twierdzę, że nic nie jest białe albo czarne, ale zamiast łączyć czerń i biel w szarość, wolę brać to, co najlepsze w białym, i to, co najlepsze w czarnym. ■ Tekst postał we współpracy z Bankiem Crédit Agricole.

ing about restrictive regulations. We have to change our business model, as innovations and digitalisation are changing consumer behaviour. The customer used to go to the bank, now the bank goes to the customer. Everyone expects to be able to contact the bank whenever, however and wherever they want. And fast. Using your account via computer or a mobile application is everyday reality now, practically everywhere. Banking has to be simple, secure and useful. If we combine a good product with a good price, quality, rewards for loyalty, then we have the key to success. This is the strategy we are pursuing. As well as banking products, we offer

mamy najwyższy ze wszystkich banków w Polsce wskaźnik zadowolenia klientów. Mierzy go niezależna firma, pytając, czy klient chętnie poleciłby nasze konto. our customer satisfaction index is the highest of all the banks in Poland. it is measured by an independent company asking customers wether they’d Recommend our account.

range of products and services, but in fact it is about something more – about a relationship, contact and committment. That’s why we are trying to be “100% digital” and at the same time “100% human”. That’s how we win. This probably explains why 60% of bank account switchers in 2016 chose Crédit Agricole.

Do you face the same challenges in France? Are there differences that surprise you in Poland?

Until recently, price was the only criterion in Poland. In France, clients are ready to pay more for quality and reliability. But things have been changing here too.

Poles love new technology and are very open to innovation. That was definitely new to me. I also admire your respect for history. You can talk about it with a great deal of passion. I also appreciate Polish hospitality and temperament.

When you look at the banking sector, do you see similarities or differences?

Recent years have been marked by deep changes in the sector, and I’m not just talk-

a whole range of insurance options. This is unique on the Polish market.

Managing a bank in times of constant change entails pressure and responsibility. How do you cope with stress?

I simply am an open person. Every day I feel positive energy. Sport definitely has an impact on me. In addition to my favourite rugby, I used to take part in sailing races. I also enjoy the mountains, and have climbed twelve four-thousanders.

I do not need any special ways of coping with stress, but if I do need to get away, I have my favorite little island in the Caribbean. My family gives me strength, and travelling helps me distance myself from things. I love getting to know new places, people, scents, tastes, and emotions. I also try to look at things carefully, from different perspectives. I believe that nothing is black or white, but instead of mixing them to get grey, I prefer to take the best from white and the best from black. ■ The story was written in collaboration with Crédit Agricole Bank.

101

business

fm logistic

Z P o l s k i z a r z ą dz a m y c a ły m r e g i o n e m we manage the entire region from Poland O rozwoju rynku logistycznego i różnicach między rodzinnymi firmami a korporacjami opowiada Piotr Sukiennik, wieloletni dyrektor generalny FM Logistic w Polsce, a od niedawna także Dyrektor Generalny regionu CE. ❚ Piotr Sukiennik, long-time General Director of FM Logistic in Poland, and since recently the General Director of the CE region, talks to us about the growth of the Logistics market and the differences between family businesses and corporations.

Dynamiczny rozwój branży logistycznej to fakt?

Rzeczywiście, nasza branża w Polsce od lat rośnie w siłę, my w FM Logistic co roku osiągamy dwucyfrowe wzrosty sprzedaży. Zaczynaliśmy 20 lat temu z 30-osobowym zespołem, a dziś zatrudniamy 3 tys. pracowników i współpracujemy na stałe z 1,5 tys. kierowców. Od początku naszej działalności konsekwentnie tworzymy

102

też infrastrukturę, na którą składają się platformy logistyczne i magazyny przeładunkowe o łącznej powierzchni ponad 550 tys. m². Na koniec 2017 r. zwiększy się ona o kolejne 50 tys. m². W ten sposób konsekwentnie budujemy naszą pozycję, która dziś czyni nas liderem logistyki kontraktowej w Polsce. Stabilny wzrost udaje nam się osiągnąć dzięki kompleksowości usług, bo dla większości naszych klien-

Is the Polish logistics sector really expanding rapidly?

Our industry is gaining momentum and FM Logistic is generating two-digit sales growth every year. We started out 20 years ago with a team of 30 people. Today, we have a staff of 3,000 and 1,500 drivers.

Ever since we commenced operations, we’ve consistently been building an infrastructure that now consists of logistics platforms and transhipment warehouses covering an area of over 550,000 sq. m.

And this will grow by another 50,000 sq. m by the end of 2017. This is how we’ve been building our position and this is what makes us the leader of contracted logistics in Poland. We have achieved steady growth thanks to the complexity of the services we offer, because for most of our clients, we provide warehousing services, transport services and added services.

In my opinion, it is precisely because we are constantly working on expanding our range of services that we continue to win new contracts. Logistics services have become essential to companies operating in many different fields. In today’s demanding marketplace, working with a reliable logistics partner gives you a competitive edge.

FM Logistic Poland became the hub from where the entire CE region is managed at the end of 2016. How did this come about?

© m . p.

tekst | by piotr gozdowski

tów realizujemy na stałe usługi zarówno z zakresu magazynowania, transportu, jak i usług dodanych. Właśnie dzięki temu, że stale pracujemy nad poszerzaniem wachlarza naszych usług, mamy szanse w pozyskiwaniu kolejnych kontraktów. Usługi z obszaru logistyki stały się kluczowe dla firm z wielu branż. Na dzisiejszym wymagającym rynku współpraca z dobrym partnerem logistycznym często stanowi o przewadze konkurencyjnej.

Pod koniec ubiegłego roku Polska stała się miejscem, z którego zarządzany jest w FM Logistic cały region Europy CE. Z czego wynikają te zmiany?

Zarządzam polskim oddziałem firmy od 5 lat. W tym czasie wdrożyliśmy wiele rozwiązań, które implementowane były później w innych oddziałach Grupy FM Logistic na świecie, jak choćby projekt własnej sieci drobnicowej. Naszym atutem jest przede wszystkim wysoka specjalizacja zespołu, który swoim doświadczeniem i wiedzą umożliwia utrzymanie najwyższej jakości usług. Od niedawna, oprócz Polski, odpowiedzialny jestem za spółki także w Czechach, Słowacji i na Węgrzech. Moim głównym celem jest wspieranie poszczególnych oddziałów we wzajemnej wymianie doświadczeń, po to by wygenerowały efekt synergii. Ma to prowadzić nas do stworzenia jednolitej, kompleksowej oferty usług, pełnego łańcucha dostaw dla całego regionu CE. Warto zaznaczyć, że zmiany na poziomie struktury są tak naprawdę odbiciem trendów, które możemy dostrzec na poziomie globalnym. Od jakiegoś czasu wyraźnie widać rosnące potrzeby klientów w zakresie ujednolicania i upraszczania łańcucha dostaw, dlatego połączenie Polski z pozostałymi krajami CE jest niejako naturalnym etapem rozwoju naszej organizacji w tym regionie.

Czym różni się wielka firma rodzinna od typowej korporacji?

Przede wszystkim nasza koncepcja organizacji przedsiębiorstwa rodzinnego różni się podejściem do człowieka. Dla nas pracownik jest nie tylko podmiotem, który ma osiągnąć wynik, ale przede wszystkim osobowością z całym zestawem cech i predyspozycji. Dlatego inwestujemy w jego rozwój i często stwarzamy mu wa-

runki do tego, by wykorzystywał cały swój potencjał. Niejednokrotnie poszukujemy dla niego takiego miejsca w strukturze organizacji, gdzie najlepiej będzie mógł realizować swoje ambicje zawodowe, mając jednocześnie realny wpływ na rozwój przedsiębiorstwa. Mimo że z definicji nasza firma jest korporacją, to udało się nam zachować szczególne relacje z naszymi klientami – jako rodzinna firma nie ulegamy presji giełdy i inwestorów. Liczy się dla nas nie tylko zysk, ale idea współpracy, która generuje dalszy rozwój i obustronne korzyści, nawet przez dziesięciolecia.

Decyzje biznesowe podejmujemy z myślą o kolejnych pokoleniach, co widać po tym, że stery firmy przechodzą do rąk reprezentantów następnej generacji. ■ Tekst postał we współpracy z firmą FM Logistic.

that the changes in terms of company structure are a reflection of global trends.

For some time now, we’ve observed that clients have become increasingly demanding when it comes to unifying and simplifying the supply chain. That’s why connecting Poland with the rest of CE is a natural stage in the development of our business in this region.

How do large family businesses differ from corporations?

As we see it, a family business mostly differs in the way it approaches people.

To us, an employee is not just an object designed to produce a result, but is most of all an individual with a whole array of talents and character traits. That is why we invest in their growth and create conditions that will enable them to fully utilise their potential. We often try to find

konsekwentnie budujemy naszą pozycję, która dziś czyni nas liderem logistyki kontraktowej w Polsce. Stabilny wzrost udaje nam się osiągnąć dzięki kompleksowości usług. we’re consistently building our position which makes us the leader of contracted logistics in Poland. We have achieved steady growth thanks to the complexity of services.

I’ve been managing the Polish branch of the company for 5 years. Over this period, we’ve implemented a number of measures that were later introduced in other FM Logistic Group branches around the world, e.g. our own LTL transportation network. The best thing we have going for us is the high degree of specialisation of our team, whose experience and expertise permits us to offer top quality services. I have recently been made responsible for not only Poland, but for companies operating in the Czech Republic, Slovakia and Hungary. My main aim is to support the individual branches in exchanging their experience so as to generate synergy. This will help us create a uniform and comprehensive range of services that covers the entire supply chain for the whole CE region. It is worth noting

a position in the organisation for a particular employee, so that he or she can have a real impact on the direction of the business while pursuing his or her personal ambitions. Although our company is by definition a corporation, we have managed to establish special relations with our clients – as a family business, we are not under any pressure from the stock exchange or outside investors.

Profit is not our sole concern. There is also the idea of working together. This generates further growth and produces mutual benefits – over decades. Business decisions are made with future generations in mind. This is best exemplified by the fact that the next generation is already assuming management roles in the company. ■ The story was written in collaboration with FM Logistic.

103

business

made concept

Wsp ólny luksus common luxury Chcemy, żeby Hożą 42 tworzyli jej mieszkańcy. Żeby doceniali wartość, jaką jest ich dobro wspólne – mówi Michał borowski, prezes made concept. ❚ “We want Hoża 42 to be created by the people who live there, and appreciate the value of their common good”, says Michał Borowski, Made Concept CEO.

Hoża 42 to apartamentowiec? Kamienica? Dom mieszkalny?

Raczej luksusowa kamienica. Nie chcemy myśleć o Hożej 42 jako o apartamentowcu, bo niezbyt dobrze się to nam w Warszawie kojarzy. Zbyt często apartamentowce przekształcają się w pozbawione

104

Is Hoża 42 building, a tenement, or a residential building?

It’s mostly a luxury tenement house. We don’t want to think of Hoża 42 as an apartment building, as that has negative connotations in Warsaw. Apartment houses all too often tend to turn into apartho-

tels – and we definitely don’t want that.

The building at Hoża 42 was erected in 1893. It survived the war unscathed and was not demolished in the years that followed. Quite a rarity. After the war, the apartments in the building were divided and turned into communal flats. We pur-

© m . p.

tekst | by magda cybulska

duszy aparthotele. Tego na pewno nie chcemy. Hoża 42 powstała w 1893 r. Ocalała nietknięta przez wojnę i nie została zburzona w PRL-u. Rzadkość! Po wojnie mieszkania na Hożej 42 zostały podzielone i przekształcone w czynszowe. My odkupiliśmy budynek od pierwotnych właścicieli i odtworzyliśmy taką liczbę mieszkań jak kiedyś, czyli cztery mieszkania na piętrze – dwa od ulicy, dwa od podwórka. Odtworzymy też część oryginalnych pomieszczeń – salonów i jadalni.

W sumie 16 mieszkań – od 60 do 350 m².

Będą też oczywiście oryginalne klatki schodowe. Chcemy, żeby ta kamienica miała duszę.

Mieszkanie w zabytku może też nieść ze sobą utrudnienia…

Nasi mieszkańcy będą mieli stuprocentowe poczucie, że mieszkają w zabytku, ale nie kosztem wygody i nowoczesnych rozwiązań. Będą windy i parking pod podwórkiem – ponad 20 miejsc z wjazdem od Hożej. Dwupiętrowe nowe pent­ house’y będą miały do 8 m wysokości, kilkudziesięciometrowe tarasy, własne ogrody, a w nich domki dla gości. Na parterze, od ulicy, będą dwa lokale użytkowe, a od podwórka siłownia i basen dla mieszkańców.

Część mieszkań jest już sprzedana. Na czym najbardziej zależy właścicielom?

Na tym, żeby Hoża 42 nie przekształciła się w aparthotel. I doskonale ich rozumiemy, bo aparthotel to hałas, bo ciągle kręcą się obcy, bo nie wiadomo, kto i w jakim celu w tych podnajmowanych mieszkaniach przebywa. Nasi mieszkańcy nie chcą też, żeby Hoża 42 stała się domem widmo, w którym mieszkania niby są sprzedane, ale nie wykończone i nikt w nich nie mieszka – nieprzyjemnie jest żyć w takiej kamienicy samemu. Zależy im na dobrym wykończeniu. Na skutecznym zarządzaniu. Na tym, jak zagospodarowane zostaną przestrzenie użytkowe na parterze – nie chcą całodobowego sklepu spożywczego z alkoholem, ale kawiarnię bardzo. I na to też mamy wpływ, wynajmiemy tę przestrzeń tak, jak chcieliby tego nasi mieszkańcy.

Co kryje się pod terminem „skuteczne zarządzanie”. Mieszkańcy będą mieli do dyspozycji konsjerża?

To zależy, co pani rozumie pod tym pojęciem. Po francusku concierge znaczy po

prostu dozorca. U nas kojarzy się bardziej z połączeniem recepcjonisty z portierem.

Deweloperzy obiecują często klientom, że w apartamentowcu będą mieli do dyspozycji konsjerża, ale w rzeczywistości jest to przeważnie trik marketingowy.

Po pierwsze, nie informuje się mieszkańców, że to oni będą za tego konsjerża płacili – w ramach opłat na wspólnotę mieszkaniową. Po drugie, pod hasłem konsjerż kryje się zwykle siedzący na recepcji ochroniarz. U nas będzie to portier, który wpuszcza i wypuszcza gości, dba o bezpieczeństwo, odbiera przesyłki, pomoże wezwać taksówkę. Będzie też administracja z gospodarzem domu, który będzie codziennie wszystkiego doglądał.

tail premises, and there will be a gym and swimming pool for residents at the rear of the building.

Some of the apartments have been sold. What are the owners looking for?

They don’t want Hoża 42 to become an aparthotel. I can fully relate to this, as an aparthotel means noise with strangers wandering around the building. Nobody knows who the apartments have been sublet to or why. Nor do our residents want Hoża 42 to become a ghost house where all the flats have been sold, but are unfinished and empty. It’s not pleasant to live in a tenement building by yourself.

Excellent finishing is crucial. As is efficient management. They care about how the retail space will be used – they don’t want

Nasi mieszkańcy będą mieli poczucie, że mieszkają w zabytku, ale nie kosztem wygody i nowoczesnych rozwiązań. Będą windy i parking pod podwórkiem.

Our residents will be living in a Historical building, but not at the expense of convenience and modern amenities. there will be lifts and an underground car park in the tenement.

chased the building from its original owners and restored the original number of apartments, i.e. 4 apartments on each floor – 2 facing the street and 2 facing the back. We will also be restoring parts of the original living rooms and dining rooms.

There will be a total of 16 apartments in an area between 60 and 350 sq. m. The staircases will be original as well. We want to infuse the tenement with soul.

Living in a historic building can have its drawbacks.

Our residents can be 100 per cent certain that they’re living in a historical building, but not at the expense of convenience and modern amenities. There will be lifts and an underground car park with over 20 spaces accessible from Hoża street.

New penthouses spanning two floors will have 8-metre ceilings, terraces covering dozens of square metres, and private gardens with guest bungalows. The ground floor facing the street will house two re-

a grocery store selling liquor 24/7 downstairs, but would really appreciate a cafe.

We have some say in these decisions and we’ll be renting the space in line with our resident’s wishes.

What do you mean by “efficient management”? Will there be a concierge in the building?

It depends what you mean by the term.

In France, a concierge is simply a janitor.

To us, a concierge is more a combination of receptionist and doorman. Developers often promise their clients that they will have a concierge in their buildings, but this is usually only a marketing ploy.

Firstly, the residents are not told that they will be paying for the concierge as part of their monthly fees to the tenants’ association. Secondly, the concierge is usually a guard sitting at the reception desk. In our building, there will be a doorman to show guests in and out, ensure the building is safe, accept packages, and help call 

105

made concept

Chcemy mieć autentycznych, stałych mieszkańców. i o to się staramy. Bo w kamienicy, w której mieszkańcy się znają, ufają sobie i dbają o dobro wspólne, żyje się przyjemniej. we want genuine, permanent residents. A building where all the residents know one another, trust one another and take care of the common good, is more pleasant to live in.

Czy da się skutecznie uniknąć przekształcenia takiej kamienicy jak Hoża 42 w aparthotel? Na ile lokalna wspólnota może ingerować w prywatność mieszkańców?

W Polsce w bardzo niewielkim stopniu, ale z naszego doświadczenia wynika, że właścicielom mieszkań coraz bardziej zależy na tym, co nazywamy dobrem wspólnym. W Nowym Jorku burmistrz Bill de Blasio rozpoczął walkę z krótkoterminowym wynajmem mieszkań, bo tam to już prawdziwa plaga. Właściciele będą płacić wysokie kary. Dla współlokatorów to często piekło – ciągle się ktoś kręci, nie wiadomo, co się dzieje w takim mieszkaniu, często staje się podnajmowaną na godziny garsonierą. Zresztą kupić apartament na Manhattanie to spore przedsięwzięcie. W tych najdroższych w okolicach Central Parku trzeba najpierw zostać zaakceptowanym przez wspólnotę. Głośne były przecież historie, kiedy sąsiedzi nie zgadzali się na sprzedaż apartamentu Madonnie czy Justinowi Bieberowi – nie chcieli, żeby pod ich oknami kręcili się paparazzi i fani. Bardziej nad przebywanie w pobliżu celebrytów cenili sobie święty spokój. W Szwecji prawo jest jeszcze bardziej restrykcyjne – nie można posiadać udziału w nieruchomości. Można być członkiem wspólnoty, handlować prawem do zamieszkania, ale właścicielem mieszkania już nie. Mieszkanie jest własnością wspólnoty, która z reguły w ogóle nie zgadza się na podnajmowanie mieszkań.

W Polsce nie można właścicielowi mieszkania zabronić krótkoterminowego wynajmu.

Teoretycznie nie. Ale robimy, co możemy.

Jeśli potencjalny nabywca mieszkania w naszej kamienicy z góry planuje taki

106

wynajem, to mu mieszkania nie sprzedamy. Kilku klientów już w ten sposób straciliśmy. Chcemy mieć autentycznych, stałych mieszkańców. Naprawdę się o to staramy. Bo w kamienicy, w której mieszkańcy się znają, ufają sobie i dbają o dobro wspólne, po prostu żyje się przyjemniej. ■ Tekst postał we współpracy z Made Concept.

Michał Borowski (ur. 1950) – architekt i historyk sztuki.

W 1974 r. ukończył studia na Wydziale Architektury Królewskiej Politechniki w Sztokholmie. Pracował jako architekt w Szwecji, Portugalii, Niemczech i Polsce.

Od ponad 40 lat zajmuje się m.in. przebudową starych kamienic, głównie w Sztokholmie i w Warszawie. W latach 2003–2006 był naczelnym architektem Warszawy. ❚ (born 1950), an architect and art historian. He graduated from the Department of Architecture at the Royal Institute of Technology in Stockholm. He has been working as an architect for design studios in Sweden, Portugal, Germany and Poland since 1967. He was the Chief Architect of Warsaw from 2003 until 2006.

taxis. There will also be an administrator with a house superintendent who will oversee the building on a daily basis.

Can you actually prevent a tenement building like Hoża 42 becoming an aparthotel? To what extent can the tenants’ association interfere with the privacy of the residents?

To a very small extent in Poland. But based on our experience, apartment owners are more and more interested in caring for what we call the common good. The New York mayor Bill de Blasio has started fighting short-term apartment leasing, because it has become a serious problem there. Owners who sublet will soon be very heavily fined. This is usually a nightmare for the neighbours, as strangers are walking in and out of the building and no one knows what is going on inside a sublet flat. It might actually be rented by the hour. Buying an apartment in Manhattan is quite an ordeal. In the most prestigious areas around Central Park, you first need the approval of the tenants’ association.

We’ve all heard those stories about e.g.

Madonna and Justin Bieber being rejected because the neighbours did not want the paparazzi and fans hanging around outside their windows. They put peace and quiet above living next door with celebrities. In Sweden, the law is even more restrictive. You cannot own a share in the real property. You can be a member of a tenants’ association, sell your right to inhabit the apartment, but are never an owner. The apartment belongs to the tenant’s association, which seldom allows subletting.

You cannot forbid owners from renting their flat for a short period in Poland.

Theoretically, no. But we’re doing what we can. If the potential purchaser of an apartment in our tenement is planning to rent it, we will not sell it to him or her. We have already lost a few clients because of this. We want genuine, permanent residents. We’re doing everything we can to make sure this happens. A tenement building where all the residents know one another, trust one another and take care of the common good, is much more pleasant to live in.

The story was written in collaboration with Made Concept. ■

© m . p.

business

content

SPIS TREŚCI SIATKA P OŁĄCZEŃ

108

Route map

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

110

Warsaw Chopin Airport

MILES & MORE

111

Miles & More

PRZYDATNE INFORMACJE

112

Useful information

F LOTA

114

Fleet

ROZRYWKA P OKŁADOWA

116

In-flight entertainment

WYDARZENIA

120

LOT news

LOT DLA FIRM

123

LOT dla firm

MENU LOT GOURMET

127

LOT gourmet menu 107

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 107

12.01.2017 11:29

Fort McMurray Edmonton

Saskatoon

routemap map SIATKA P OŁĄCZE Ń route SIATKA OŁĄCZEŃ

Vancouver Seattle

Houston

New York JFK

Pittsburgh

Atlanta

Phoenix

Halifax

Detroit

Cleveland

Cincinnati

Dallas

Québec

Montreal Toronto

Chicago

Denver Las Vegas

Los Angeles San Diego

Ottawa Minneapolis

Portland San Francisco

Winnipeg

Calgary

Newark

Charlotte Orlando

Tampa

Varadero Santa Clara

Varadero

Cancun Cancun

Cayo Coco

La Romana

Holguin

EUROPA ❚ EUROPE BLISKI WSCHÓD ❚ MIDDLE EAST

St Petersburg

Stockholm Edinburgh

Moscow

Riga Vilnius

Dusseldorf Brussels

Vienna

Linz

Geneva

Turin

Milan Nice

Lviv

Kosice

Kharkiv

Munich

Innsbruck

Zurich

Kiev Boryspil Kiev Zhuliany

Prague

Frankfurt

Paris Luxembourg

Graz

Salzburg Klagenfurt

Venice Ljubljana

Pula

Zagreb

Zadar

Cluj-Napoca

Belgrade

Zadar

Z KOPENHAGI / FROM COPENHAGEN:

Chisinau

Budapest

Örebro / Örebro Trondheim / Trondheim

Odessa

Bucharest Tbilisi

Split Split

Podgorica

Barcelona

Kijów / Kiev Wilno / Vilnius Wiedeń / Vienna Monachium / Munich Bruksela / Brussels Amsterdam / Amsterdam Oslo / Oslo Trondheim / Trondheim Sztokholm / Stockholm

Minsk

Warsaw

London

Madrid

Z TALLINNA / FROM TALLINN:

Hamburg

Amsterdam

Porto

LOT CONNECTIONS IN COOPERATION WITH NORDICA

Tallinn

Copenhagen

Lyon

POŁĄCZENIA LOT-U REALIZOWANE WE WSPÓŁPRACY Z NORDICĄ

Helsinki

Istanbul

Yerevan Ankara

lot.com

Lisbon

Larnaca

Tel Aviv

108 132

107_KA_02_LOTINFO_01.indd _KA_10_LOTINFO_01.indd 132108

Beirut Amman

Cairo

10.01.2017 13.09.2016 19:36 20:21

131_

Yekaterinburg

WARSAW

Kazan Samara

Astana

routemap map SIATKA KA PPOŁ OŁĄCZEŃ SIAT ĄCZEŃ route

Krasnodar

Sapporo Beijing

Sendai

Seoul

Tokyo

Fukuoka

Bangkok

Bangkok

Ho Chi Minh

Krabi Ho Chi Minh

Colombo

Singapore

Zanzibar

Denpasar

POLSKA ❚ POLAND

Antananarivo

Mauritius

Gdańsk Olsztyn Szczecin

Poznań

Warsaw

Prague Połączenia

T❚ własne LO

Połączenia

Lisbon

code -share

❚

Newark

Denpasa

czar te Połączenia Połączenie

20:21

be

rowe ❚

❚ zpośrednie

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 131_KA_10_LOTINFO_01.indd 109 133

Wrocław

Rzeszów

Katowice Kraków

109 133

lot.com lot.com

rzedaż y – już w sp T od 2017 m 2017 - on sale now LO ia en cz T fro Połą erated by LO ❚ flights op r

10.01.2017 14.09.2016 19:37 19:24

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

Warsaw Chopin Airport WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

WARSAW CHOPIN AIRPORT, POLAND

Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa ❚ Airport information +48 22 650 4220

3

MAPY LOTNISK

Airport Maps

1 1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT ❚ LOT Ticket desk

2 3 Terminal A Gates 27-37

Business Lounge Bolero

1 3

LOT Business Lounge Polonez Pass control Security check

To

Terminal A Gates 38-45

Rail

th

it ec

yc

ent

re

Bus

BEZPIECZEŃSTWO

safety

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

lot.com

DEKLARACJE CELNE ❚ CUSTOMS DECLARATIONS Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych). ❚ Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Podczas lotu ❚ During the flight

Podczas startu i lądowania laptop musi być umieszczony w kieszeni fotela lub na półce bez możliwości połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha ❚

During take-off and landing laptop must be placed in seat pocket, or the locker above without the possibility of calls, send SMS or use the bluetooth

FILMOWANIE/FOTOGRAFOWANIE PERSONELU LOTNICZEGO I POKŁADOWEGO ❚ FILMING/PHOTOGRAPHING OUR FLIGHT AND CABIN CREW Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności naszych pracowników podczas nagrywania filmów i robienia zdjęć na pokładach samolotów PLL LOT. ❚ Please respect personal privacy of our staff when filming and photographing on board PLL LOT aircraft.

110

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 110

10.01.2017 19:39

Często podróżujesz?

Do you travel a lot?

Skorzystaj z przywilejów programu Miles & More i odkryj świat wygodnych podróży

Take advantage of the Miles & More loyalty program and discover the world of comfortable journeys

Gromadź i wykorzystuj mile z LOT-em oraz wszystkimi liniami lotniczymi sojuszu Star Alliance

Earn and spend miles with LOT and all Star Alliance airlines partners

Gromadź i wykorzystuj mile nie tylko w liniach lotniczych, ale także skorzystaj z oferty karty kredytowej, ubezpieczenia podróżnego, hotelu oraz wielu innych partnerów

Earn and spend miles not only for award tickets but also take advantage of credit card, travel insurance, hotel and many more partners

Korzystaj z bezpłatnej rejestracji

Registration is free

Dzieci od 2-go roku życia mogą być uczestnikami programu i gromadzić mile

2 years old children can also be members of the program and earn miles

Zapisz się do newslettera i zyskaj aż 500 mil premiowych

Subscribe to our newsletter and earn 500 award miles

Skorzystaj z promocji i poleć do Tallina, Rygi oraz wielu innych miast już za 15 000 mil do końca marca

Take advantage of our promotion and fly to Tallinn, Riga and many more cities for just 15,000 miles until the end of March

111

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 111

10.01.2017 19:39

BAGAŻ REJESTROWANY

checked baggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM ❚ CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

+

23 kg max

+

32 kg max

32 kg max

23 kg max

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

+

9 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

9 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

+

= 12 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa, cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem.

Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary, będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika. ❚

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD

112

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

= 18 kg

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions ( length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max 55

In addition one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; 2 kg) may be taken into the cabin free of charge: a laptop case or a lady’s handbag, a lady’s purse or a gentlemen’s handbag.

Hand luggage must fit in the overhead shelf on board or under the preceding front passenger’s seat. All luggage exceeding the permitted size, will have to be packaged or to be given as checked baggage and will be charged according to the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

20

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ a maximum of up to 158 cm

carry-on baggage

na długie dystanse ❚ on long haul flights

8 kg max

+

23 kg max

40

+

23 kg max

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

BAGAŻ PODRĘCZNY

LOT BUSINESS CLASS

lot.com

+

23 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

23 kg max

23

+

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. ❚ Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 112

10.01.2017 19:40

Leć do słonecznej Kalifornii!

Spełnij swoje marzenie i chwytaj dzień w Los Angeles!

Fly to sunny California!

Make your dream come true and seize the day in Los Angeles!

LOT.COM

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 113

12.01.2017 15:52

FLOTA fleet

lot.com

114

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 114

10.01.2017 19:40

FLOTA fleet

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 115

lot.com

115

10.01.2017 19:40

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

GRY ❚ GAMES

TV ❚ TV

AUDIO ❚ AUDIO

DLA DZIECI ❚ KIDS

O NAS ❚ ABOUT US

E-READER

© 2013 TWENTIETH CENTURY FOX FILM CORPORATION. ALL RIGHTS RESERVED, ©2017 CTMG. ALL RIGHTS RESERVED, © 2016 DREAMWORKS ANIMATION, L.L.C. ALL RIGHTS RESERVED, © 2015 TWENTIETH CENTURY FOX FILM CORPORATION. ALL RIGHTS RESERVED. PEANUTS © 2015 PEANUTS WORLDWIDE LLC.

lot.com

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

FILMY ❚ MOVIES

in-flight entertainment

W lutym w ramach oferty PLL LOT oferujemy Państwu ponad 100 filmów (w tym filmy chińskie, rosyjskie i japońskie), box-sety seriali (w tym hity HBO), koncerty, wiele programów rozrywkowych, nowych gier i prasy elektronicznej. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli Państwo przekonać się, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż. ❚ In February we would like to offer you over 100 movies (including Chinese, Russian and Japanese movies), TV series’ box-sets (including HBO blockbusters), concerts, a selection of entertaining shows and a collection of new games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for You” category in the TV section to see what else we have decided to do to make your travel experience even better.

NOWOŚCI W LUTYM

New in February:

KSIĘGOWY ❚ THE ACCOUNTANT (2016)

SZPIEDZY Z SĄSIEDZTWA ❚ KEEPING UP WITH THE JONESES (2016)

INFERNO (2016)

DOCTOR STRANGE (2016)

TROLLE ❚ TROLLS (2016).

FISTASZKI – WERSJA KINOWA ❚ THE PEANUTS MOVIE (2016)

116

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 116

10.01.2017 19:41

© 2015 TWENTIETH CENTURY FOX FILM CORPORATION. ALL RIGHTS RESERVED. PEANUTS © 2015 PEANUTS WORLDWIDE LLC.

WR E N FE F O Shop & More Sprawdź nasz nowy katalog! Zamów zakupy na pokładzie samolotu, a my wyślemy Ci je do domu.

Shop & More Check out our new catalogue. Order duty free items on board and receive them right at your doorstep.

airkiosk.lot.com

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 117

10.01.2017 19:42

lot.com

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

KINO ZAGRANICZNE

MOSKWA NIGDY NIE ŚPI ❚ MOSCOW NEVER SLEEPS ❚ МОСКВА НИКОГДА НЕ СПИТ (2014)

OSIEM NAJLEPSZYCH RANDEK ❚ 8 BEST DATES ❚ 8 ЛУЧШИХ СВИДАНИЙ (2016)

GOŚĆ ❚ THE GUEST (2016)

ZEW BOHATERÓW ❚ CALL OF HEROES ❚ 危城 (2016)

TWOJE IMIĘ ❚ YOUR NAME ❚ 君の名は。(2016)

YELL FOR THE BLUE SKY ❚ 青空エール (2016)

TUNEL ❚ TUNNEL ❚ 터널 (2016)

KRÓLOWA ZBRODNI ❚ THE QUEEN OF CRIME ❚ 범죄의 여왕 (2016)

KINO POLSKIE

118

Foreign cinema

Polish cinema

VINCI (2004)

CZŁOWIEK Z MARMURU ❚ MAN OF MARBLE (1975)

CZŁOWIEK Z ŻELAZA ❚ MAN OF IRON (1981)

DZIEŃ ŚWIRA ❚ DAY OF THE WACKO (2002)

DEJA VU (1989)

KILER ❚ KILLER (1997)

KILER-ÓW 2 ❚ KILLER 2 (1999)

ZIEMIA OBIECANA ❚ THE PROMISED LAND (1974)

CHŁOPAKI NIE PŁACZĄ ❚ BOYS DON’T CRY (2000)

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 118

10.01.2017 19:42

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 119

10.01.2017 19:43

ASTANA – NOWY KIERUNEK JUŻ W LUTYM W SPRZEDAŻY! astana – a new route on sale now!

WYDARZE NIA

LOT news

Już od maja zapraszamy Państwa do Astany. To pierwszy ogłoszony w tym roku nowy kierunek po serii 25 połączeń uruchomionych w 2016 roku.

LOT po raz pierwszy połączy Azję Centralną z Polską zapewniając tym samym wygodną ofertę przesiadek dla pasażerów z regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Do stolicy Kazachstanu, ze względu na niewiarygodne tempo rozwoju zwanej najbardziej tajemniczym miastem świata, będzie można polecieć z nami 4 razy w tygodniu już od maja.

Dokładny rozkład oraz bilety już w lutym dostępne będą we wszystkich kanałach sprzedaży. ❚ As of May, you can fly with us to Astana. This is our first new destination this year, and it follows up our 25 new routes launched in 2016.

LOT will be connecting Central Asia with Poland for the first time ever, thus offering passengers from Central and Eastern Europe convenient transfer opportunities. Passengers can fly to the capital of Kazakhstan, considered by many to be the world’s most mysterious city in view of the pace of its development, four times per week as of May. A detailed flight schedule and tickets will be available through the usual sales channels in February.

Nurzhol Bulwar, po prawej pomnik Baiterek o wysokości 97 metrów i średnicy kuli 22 metrów. ❚ Nurzhol Boulevard. On the right, the Baiterek monument at 97 meters high with the ball diameter of 22 m.

Pomnik na placu Niepodległości w Astanie. ❚ A monument on Independence Square in Astana.

Tradycyjna jurta w centrum Astany. ❚ A traditional yurt in the centre of Astana.

lot.com

Warszawa Astana

120

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 120

12.01.2017 16:25

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 121

12.01.2017 16:25

lot.com

WYDARZE NIA

LOT news

WRACAMY NA TRASĘ Z KRAKOWA DO CHICAGO! return of the kraków – chicago route!

W 2017 roku będziemy bliżej Polonii.

Po uruchomieniu z początkiem kwietnia połączenia z Warszawy do Newark, kolejnym krokiem otwarcia się na naturalny dla nas ruch etniczny będzie uruchomienie z początkiem lipca połączenia z Krakowa do Chicago. Z serca Małopolski do Chicago, będącego drugim po Warszawie największym miastem pod względem mieszkających tam Polaków, będą mogli Państwo polecieć raz w tygodniu, w każdy poniedziałek o godz. 11:50. Rejsy powrotne będą odbywać się w każdą niedzielę – do końca lipca o godzinie 17:25, natomiast od sierpnia o godzinie 16:35. Rejsy Wykonywane będą Boeingami 787 Dreamliner. Bilety są już dostępne we wszystkich kanałach sprzedaży. ❚ In 2017, we will be even closer to our Polish community living abroad. Following the launch of flights from Warsaw to Newark this April, the next step to cater to the needs of these passengers is the launch of flights from Kraków to Chicago in early July.

Flights from the heart of the Lesser Poland region to Chicago, the second largest city as regards the number of Poles living there, will be operated once a week, every Monday at 11:50. Return flights will be scheduled at 17:25 every Sunday until the end of July, and at 16:35 as from August. The flights will be operated with Boeing 787 Dreamliners.

Tickets are now available through all of our sales channels.

Kraków Chicago

Bazylika Mariacka i Rynek Główny w Krakowie o wschodzie słońca. ❚ St Mary Church and the Main Market Square in Kraków, Poland at sunrise.

Cloud Gate w Millennium Park w Chicago. Cloud Gate to główna atrakcja turystyczna i brama do tradycyjnych Chicago Jazz Fest

122

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 122

12.01.2017 16:26

LOT DL A F IRM

lot.com

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 123

12.01.2017 11:32

LOT news WYDARZE NIA

Rzymski teatr w chorwackiej Puli wpisany jest na listę Światowego dziedzictwa UNESCO. ❚ The Roman arena in Pula, Croatia is a UNESCO world heritage site.

lot.com

Pałac Dioklecjana w Splitie to jeden z najbardziej znanych zabytków miasta. ❚ The Diocletian’s Palace is one of the most well known landmarks of Split.

NOWE WAKACYJNE KIERUNKI W OFERCIE LOT-U New vacation destinations from LOT

WARSAW

Pula Zadar Split

Podgorica

Pula i Podgorica to nowe słoneczne kierunki dostępne już od maja w naszej siatce połączeń. W sezonie letnim przywrócimy również połączenia do dwóch portów w Chorwacji –Splitu i Zadaru. Dzięki temu, LOT zapewni pasażerom z Polski i Europy najwygodniejszą podróż do popularnych miejscowości turystycznych na Bałkanach.

Rejsy z Warszawy do Puli wystartują już od 14 maja i będą realizowane w każdą sobotę i niedzielę, podobnie jak połączenia do Zadaru. Do Czarnogóry, pasażerowie będą mogli się udać od 13 maja, w każdą sobotę. Natomiast połączenia do Splitu będą wykonywane z częstotliwością dwóch razy w tygodniu – w sezonie letnim w każdy wtorek i niedzielę. Połączenia będą realizowane sezonowo do października 2017 roku. Bilety są już dostępne we wszystkich kanałach sprzedaży. ❚ Pula and Podgorica are two new sunny destinations that will be available in the LOT flight network from May. We will also be resuming flights to two Croatian cities – Split and Zadar – during the summer season. So LOT will be offering passengers from Poland and elsewhere in Europe the most convenient means of travelling to Balkan tourist resorts. Flights from Warsaw and Pula will be launched on 14 May and will be operated every Saturday and Sunday as will the flights to Zadar. Passengers will be able to fly to Montenegro every Saturday as of 13 May. Flights to Split will be operated every Tuesday and Sunday during the summer season. These routes will be serviced until October 2017. Tickets can be purchased through all of our sales channels.

124

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 124

12.01.2017 16:26

Nowość New

Zaplanuj wakacje z LOT! Podgorica i Pula – nowe, słoneczne miejsca na naszej mapie połączeń!

Plan your holidays with LOT! Podgorica and Pula – new, sunny destinations on our route map!

LOT.COM

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 125

12.01.2017 16:27

WYDARZE NIA

LOT news

DOKĄD POLECĄ PIERWSZE BOEINGI 737-800 NG LOT-U? where will LOT’s first boeing 737-800 NG be flying to?

Boeing 737-800 NG to nowy typ samolotu, który we flocie LOT-u pojawi się już za kilka miesięcy. Do naszej floty dołączą 4 maszyny tego typu. Już od maja zaczną one sukcesywnie wykonywać połączenia na najbardziej popularnych trasach europejskich i bliskowschodnich, a więc do Londynu, Tel Awiwu, Frankfurtu, Madrytu, Barcelony i Paryża.

Boeing 737-800 NG to nowoczesny samolot wąskokadłubowy, który na pokład może zabrać aż 186 pasażerów – o blisko dwudziestu więcej niż obecnie użytkowane Boeingi 737-400. Większy samolot na najbardziej popularnych trasach pozwoli nam zaproponować Państwu jeszcze atrakcyjniejszą ofertę lepiej dostosowaną do Waszych potrzeb i bardziej konkurencyjną.

Powiększenie floty o Boeingi 737-800 NG umożliwi nam wzbogacenie oferty także na innych kierunkach, które do tej pory były obsługiwane mniejszymi Embraerami. ❚ The Boeing 737-800 NG is a new type of aircraft that will be joining the LOT fleet in a few months. We will be welcoming four of them. They will gradually start operating the most popular European and Middle Eastern routes as of May. They will be flying to London, Tel Aviv, Frankfurt, Madrid, Barcelona, and Paris.

The Boeing 737-800 NG is a narrow body aircraft that has 186 seats – nearly twenty per cent more than the Boeing 737-400 currently in use. Bigger aircraft operating on the most popular routes will make our offer even more attractive, i.e. more competitive and better suited to your needs.

Expanding the LOT fleet with the Boeing 737-800 NG will enable us to broaden and improve our operation of other routes that have so far been serviced by the smaller Embraers.

2 7

lot.com

STREFA PREMIUM BEAUTY W LOT BUSINESS LOUNGE POLONEZ the premium beauty zone at the LOT polonez business lounge

Oczekujący na samolot, mogą skorzystać z specjalnie opracowanych ekspresowych zabiegów w strefie SPA. ❚ Waiting for a plane, you can take advantage of specially designed express treatments in the SPA zone.

Odrobina luksusu w oczekiwaniu na rejs, najwyższej jakości zabiegi i polskie kosmetyki – to ekskluzywna oferta Premium Beauty dostępna dla naszych gości w LOT Busieness Lounge Polonez.

W specjalnej strefie SPA przygotowanej we współpracy z Yonelle, polską marką kosmetyków, dostępne jest dedykowane menu zabiegowe, które zostało dopasowane do specyfiki miejsca i oczekiwań naszych pasażerów. Goście naszego LOT Business Lounge Polonez oczekujący na samolot, mogą skorzystać z sześciu specjalnie opracowanych ekspresowych zabiegów kosmetycznych tj. Cavipeeling, Ekspresowy zabieg piękności, S.O.S. dla pleców, Luksusowa odnowa biologiczna dłoni, Refleksologiczny masaż stóp, S.O.S. wokół oczu. Do zabiegów wykorzystywane są kosmetyki profesjonalnej marki gabinetowej YONELLE MEDESTHETIC. ❚ There’s nothing like enjoying a little bit of luxury while you wait for your flight. Top quality treatments and Polish cosmetics are the essence of the exclusive Premium Beauty offering, which is available to all guests of the LOT Polonez Business Lounge. In the special SPA zone set up in conjunction with Yonelle, a Polish cosmetics brand, you can avail yourself of a dedicated list of treatments tailored to the specific nature of the venue and your expectations. Guests of the LOT Polonez Business Lounge can undergo one of six express treatments on offer while waiting for their flight, i.e. the Cavipeeling, the Express Beauty Treatment, the S.O.S. for the Back, the Luxurious Hand Biological Wellness, the Reflexology Foot Massage, and the S.O.S for the Eyes treatment. Specialised YONELLE MEDESTHETIC products are used during the treatments.

126

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 126

12.01.2017 15:55

C

GOURMET

PRZEKĄSKI / SNACKS

5 PLN

2 x Snickers 75 g

5 PLN

Twix Xtra 75 g

4 PLN

Baton zbożowy Ba! Cereal bar Ba! 40 g

Żelki Haribo Haribo jelly bears 100 g

M&M’s 90 g

Mieszanka Studencka Mix of nuts, raisins, almonds 100 g

8 PLN

10 PLN

8 PLN

Pringles Original, Paprica 40 g

Zupa pomidorowa Tomato soup 65 g

10 PLN

8 PLN

CZEKOLADKI PREMIUM / PREMIUM CHOCOLATES Czekoladki z klasą Pistachio Premium Chocolates Pistachio 400 g NEW

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 127

35 PLN

Złota Wiśnia w likierze Golden Cherry 190 g

Śliwka Nałęczowska w czekoladzie Plum in Chocolate 190 g

20 PLN Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

NEW

20 PLN Rejsy czarterowe Charter flights

12.01.2017 09:18

GOURMET

POSIŁKI / MEALS Kanapka z szynką / Ham sandwich

Kanapka z serami / Cheese sandwich

Kanapka z szynką, sałatą endywia, ogórkiem konserwowym i musztardą gruboziarnistą z miodem Ham sandwich with endive salad, pickled cucumber and honey mustard

Rogal wieloziarnisty z serem wędzonym i serem radamer, rukolą, suszonymi pomidorami i czarnymi oliwkami Multigrain bread with two kind of cheese: smoked cheese and radamer cheese, rucola, dried tomatoes and black olives

12 PLN / 15

PLN*

Sałatka z kurczakiem i słonecznikiem / Chicken salad Mix sałat z kurczakiem w przyprawach orientalnych, świeży ogórek, pomidorki koktajlowe, żółta papryka, ziarna słonecznika i sos vinegrette pomidorowy Salad mix with oriental chicken, fresh cucumber, cherry tomatoes, yellow pepper, sunflower seeds and tomato vinaigrette

12 PLN / 15

PLN*

12 PLN / 25

PLN*

Danie ciepłe* / Hot meal* Gnocchi buraczane ze smażonym kurczakiem i blanszowanym groszkiem cukrowym z sosem śmietanowym i odrobiną wina Beetroot gnocchi with fried chicken and blanched snow peas with wine based cream sauce

12 PLN

Menu serwowane podczas większości rejsów krótkiego zasięgu trwających powyżej 2 godzin, z wyjątkiem: BUD, KSC, LWO, PRG i VNO/Fresh meal offer available on all short haul flights over 2 hours except BUD, KSC, LWO, PRG and VNO *Cena dotyczy powrotnych rejsów czarterowych do Polski/ Price applies to inbound charter flights to Poland

Propozycje na śniadanie / Breakfast proposals Owsianka

DayUp green

DayUp blue

Oatmeal 50 g

Mus owocowy: jabłkowo-truskawkowy -śliwkowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: apple-strawberry-plum, grains cereals and yoghurt 120 g

Mus owocowy: bananowo-gruszkowo-jagodowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: banana-pear-berry, grains cereals and yoghurt 120 g

6 PLN

6 PLN

Danie ciepłe wegetariańskie* / Hot vegetarian meal* W czasie rejsów czarterowych z najdalszych zakątków świata zapraszamy na obiad. Zapytaj załogę o aktualną ofertę apetycznych, cieplych dań wegetariańskich dostępnych podczas Twojego rejsu. Smacznego!

Enjoy your lunch on chartered flights form the most remote parts of globe. Ask cabin crew for the current offfer of delicious available during your flight. Bon appetite!

Dostępne tylko na rejsach czarterowych/Available on chartered flights only *Tylko rejsy wylotowe z Polski/Outbound flights from Poland only **Tylko rejsy powrotne do Polski/Inbound flights from Poland only

6 PLN

12 PLN* 25 PLN**

Zestaw dla dzieci / Set for kids

20 PLN

Mus owocowy Kubuś, M&M’s oraz samolot-zabawka Fruit mousse Kubuś, M&M’s and airplane toy Zestaw dostępny podczas wybranych rejsów Set available during selected flights

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 128

Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

Rejsy czarterowe Charter flights

12.01.2017 09:19

K

GOURMET

NAPOJE / BEVERAGES

N*

Lipton Ice Tea Lemon, Lipton Green Ice Tea 0,33 l

Soki Tymbark: pomarańcza, jabłko, pomidor Tymbark Juices: orange, apple, tomato 0,3 l

Woda gazowana i niegazowana Krystaliczne Źródło Sparkling or still water Krystaliczne Źródło 0,5 l

5 PLN

5 PLN

5 PLN

N*

NEW

wy

Napój aloesowy Aloe Vera drink 0,24 l

Napój energetyczny Energy drink BLACK 0,25 l

Schweppes Mirinda 7up 0,33 l

Pepsi, Pepsi Max 0,33 l

5 PLN

5 PLN

5 PLN

5 PLN

KAWA I HERBATA / COFFEE & TEA Kawa / Coffee Kawa espresso / Espresso Coffee Kawa bezkofeinowa / Decaffeinated coffee

Herbata / Tea Perfect Ceylon Tea Elegant Earl Grey Ceylon Green Tea Berry Sensation

6 PLN

6 PLN

we

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 129

12.01.2017 09:20

GOURMET

ALKOHOLE*

/ ALCOHOLIC BEVERAGES*

Prosecco Ponte 0,2 l

Wino wytrawne białe, czerwone Dry white or red wine 0,187 l

Cydr Lubelski Lubelski Cider 0,33 l

15 PLN

10 PLN

8 PLN

NEW

Piwo Heineken Heineken Beer 0,33 l

Whiskey Jameson 0,05 l

Beefeater Gin 0,05 l

Wódka Wyborowa Vodka Wyborowa 0,05 l

8 PLN

12 PLN

12 PLN

10 PLN

*Uprzejmie informujemy, że alkohol sprzedajemy tylko osobom powyżej 18. roku życia. Mogą wystąpić różnice w asortymencie dostępnym na pokładzie / Please note that the sale of alcohol is allowed for persons over 18 years of age only. There may be differences in the assortment available on board.

Ceny towarów podawane są w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana gotówką w złotych polskich (PLN) oraz w euro (EUR) – również w bilonie, w dolarach amerykańskich (USD) i w dolarach kanadyjskich (CAD) – z wyłączeniem bilonu, lub za pomocą kart kredytowych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart kredytowych: VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express i PolCard jest limitowana do 3000 PLN, a dla kart debetowych 50 PLN. Prices are quoted in Polish zloty (PLN). We gladly accept credit cards, or cash in Polish Zloty (PLN), Euro (EUR)– including coins, and US Dollars (USD) or Canadian Dollars (CAD)– except for coins. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express and Polcard credit cards is limited to 3000 PLN, for debit cards to 50 PLN. Uprzejmie prosimy o przygotowanie odliczonej kwoty za posiłek. Dziękujemy!

To speed up the process please prepare the exact amount of money if possible. Thank you for your cooperation!

Asortyment jest uzależniony od trasy i długości rejsu. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu.

We do our best to provide full selection, however please accept our sincere apologies if some items are not available during this flight.

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

107_KA_02_LOTINFO_01.indd 130

Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie własnego alkoholu jest zabronione.

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only. Consumption of your own alcohol on board is not permitted.

PLL LOT SA zastrzegają sobie możliwość zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za ewentualne utrudnienia.

All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price alterations without prior notice.

In case of such situation please accept our sincere apologies.

Jeżeli chcą Państwo otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) prosimy o przesłanie danych do faktury wraz ze skanem potwierdzenia zakupuz terminala na adres mailowy: callcenter.faktury@lot.pl If you wish to receive an invoice for purchases made on board of our planes (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) please send your invoicing details along witha scan of the proof of purchase from the terminal to the email address: callcenter.faktury@lot.pl

Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

Rejsy czarterowe Charter flights

12.01.2017 09:20

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Wyjątkowe oferty wypoczynku na sezon ZIMA 16/17. Luksusowe, starannie wyselekcjonowane hotele, miejsca które pokochały gwiazdy. Najlepsze oferty tylko z Itaka&Gala!

Ras Al Khaimach│ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Hotel Rixos Bab Al Bahr

(RKTRIXG)

★★★★★

✹ bogate zaplecze sportowo-rekreacyjne ✹ ciekawe animacje dla dorosłych i dzieci ✹ doskonała obsługa i wysoka jakość świadczonych usług ✹ zróżnicowana kuchnia

WEJDŹ

na www.itaka.gala.pl i pobierz katalog z naszymi ofertami

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

xxx_KA_Itaka_13_ZEA.indd 1

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

NOWOŚĆ!

ZIMA 16/17

16/01/17 15:11

Apartments with gardens in the very heart of Gdansk

950 meters from The Long

Surrounded by the river.

136 high standard apart-

Market - one of the most

Green areas constitute 60%

ments, with areas ranging

notable tourist attraction

of the settlement

from 33 to 81 sq. m.

G DA Ĺƒ S K

F R O N T- PA R K . P L