Louwman Museum e-book

DK_Louwman_Cover_NL_NEW.indd 1

Het Museumboek

www.louwmanmuseum.nl

15.10.20 17:24

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 4

14.10.20 17:41

Het Museumboek Een van de oudste collecties automobielen, bijeengebracht door twee generaties van de familie Louwman.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 1

14.10.20 17:41

Van het eigenzinnige …

2

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 2

14.10.20 17:41

… tot het ultieme

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 3

14.10.20 17:41

INHOUDSOPGAVE

4

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 4

14.10.20 17:41

Inleiding Dageraad van het Automobilisme Benz Armstrong Genevieve Tijdlijn Stoom en Elektrisch Kopertijdperk Micromobiliteit Spindizzies Technologie Een Auto voor het Volk Amerikaanse Dromen Beroemdheden en hun auto’s Affiches en Schilderijen Show Cars Racewagens Trofeeën Spyker Bussen Brandweerwagens Groots en Luxueus Toyota Ettore Bugatti Museum

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 5

8 14 30 34 36 40 54 60 66 70 74 78 80 86 94 108 116 148 162 168 172 174 224 228 236

14.10.20 17:41

6

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 6

14.10.20 17:41

Het doel van het museum is om de geschiedenis van de automobiel te vertellen.

De auto’s zijn met zorg geselecteerd en de collectie omvat een breed overzicht van technologieën, koetswerken en stijlen. De auto’s zijn afkomstig uit alle windstreken, van de begintijd van de automobiel tot heden.

7

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 7

14.10.20 17:41

INLEIDING

Zonder twijfel heeft de automobiel onze wereld ingrijpend veranderd. De bouw, het ontwerp en gebruik ervan zijn door de jaren heen bepaald door techniek, esthetiek en status.

De auto is het toonbeeld van het moderne leven geworden en is daardoor een van de belangrijkste uitvindingen van de negentiende en twintigste eeuw.

Bijna 90 jaar geleden ontstond om die reden binnen mijn familie al het idee om de hoogtepunten uit de autogeschiedenis te bewaren voor het nageslacht. Het Louwman Museum gaat dan ook terug tot 1934, het jaar waarin mijn vader een Dodge uit 1914 kocht om voor later te bewaren. Sindsdien is de verzameling in fasen uitgebreid en verfijnd. Inmiddels omvat de verzameling ruim tweehonderdvijfenzeventig antieke en klassieke automobielen.

De collectie beoogt niet compleet te zijn – daarvoor heeft de industrie de afgelopen 135 jaar te veel voortgebracht. Met gevoel voor historische waarden hebben we echter getracht een interessante en evenwichtige verzameling automobielen bijeen te brengen, alles met het doel een helder en boeiend tijdsbeeld te schetsen.

8

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 8

Zo zijn er voertuigen in hun nog oorspronkelijke, ongerestaureerde staat, waarbij soms meer dan honderd jaar oude gebruikssporen nog te vinden zijn. Ze zijn nooit gerestaureerd en bieden dus een zichtbare, bijna voelbare verbinding met het verleden. Andere zijn zeldzaam doordat er slechts één enkel exemplaar van is vervaardigd. De imposante automobielen uit de jaren dertig, de tijd waarin geld geen rol leek te spelen, zijn net zo verbazingwekkend als de paardloze koetsen uit het eind van de negentiende eeuw. De contrasten tussen majestueuze luxe automobielen enerzijds, en de eerste pogingen tot betaalbare gezinsauto’s zijn soms scherp.

Elke automobiel vertelt zijn eigen verhaal en levert daarmee zijn eigen bijdrage aan de geschiedenis. Het zijn spiegels van de cultuur.

De liefde voor de automobiel is er al van jongs af aan. Het is mij door mijn vader met de paplepel ingegeven. Ik ben ermee opgegroeid en ik hou van auto’s.

Evert Louwman

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 9

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 10

14.10.20 17:41

INLEIDING

Auto van de zaak Deze Dodge uit 1914 vormde de basis voor de collectie. De auto is uitgerust met talrijke accessoires uit die tijd, zoals elektrische verlichting, een dynastart (combinatie van startmotor en dynamo), verstelbare zijspiegels, bumpers en een speciaal ‘fat man’ stuurwiel, dat omhoogschuift om het in- en uitstappen van de gezette bestuurder te vergemakkelijken. De rijke uitrusting wordt verklaard door het feit dat deze auto oorspronkelijk de dienstauto was van Horace Elgin Dodge, één van de twee gebroeders Dodge.

11

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 11

14.10.20 17:41

INLEIDING

Vooral de beginperiode van de geschiedenis van de automobiel spreekt mij aan. De belangrijkste uitvindingen op technologisch gebied zijn toentertijd al gerealiseerd. Zo zijn er voorbeelden te vinden van elektrische auto’s, stoomauto’s, en zelfs een hybride auto uit het begin van de vorige eeuw. De eerste viercilinder auto en de eerste zescilinder ter wereld met vierwielaandrijving bevinden zich ook in de collectie. Hoewel de auto-industrie ons nu soms anders wil doen geloven zijn deze uitvindingen niet nieuw. Ik vind het belangrijk dat een zo breed mogelijk publiek hiervan kennis kan nemen in het museum.

Behalve aan automobielen besteden wij ook aandacht aan allerlei uiteenlopende kunstzinnige uitingen zoals prestigieuze bronzen trofeeën voor racewinnaars of prachtig vormgegeven affiches. Ook eenvoudige en desondanks unieke gebruiksvoorwerpen, subtiel aardewerk met de auto als onderwerp en niet te vergeten modelauto’s behoren tot de collectie.

Ik ben er trots op deze uitgebreide maar bovenal zeer gevarieerde collectie te kunnen presenteren in een specifiek voor dat doel gebouwd museum in Den Haag, de stad waar mijn vader een importschap voor Dodgeen Chrysler-automobielen begon.

Het door Michael Graves ontworpen museumgebouw, dat op 2 juli 2010 door Hare Majesteit Koningin Beatrix werd geopend, voldoet aan al onze wensen om dit automobiel-historisch erfgoed in een passende ambiance te tonen. Erfgoed dat behouden dient te worden voor de komende generaties.

12

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 12

14.10.20 17:41

Het museum werd op 2 juli 2010 geopend door Hare Majesteit Koningin Beatrix

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 13

14.10.20 17:41

Dageraad van het Automobilisme De dageraad van het automobilisme Sinds de uitvinding van het wiel was eeuwenlang paard-en-wagen het enige vervoermiddel op het land. De Portugese Traquitana uit eind achttiende eeuw symboliseert het begin van de moderne mobiliteit.

‘A la Recherche du Contact’, glas in lood, 1904, Frankrijk

14

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 14

Het Portugese Traquitana rijtuig uit 1775 verkeert nog in volledig originele en authentieke staat.

14.10.20 17:41

15

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 15

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 16

14.10.20 17:41

Paardenkoetsen en rijtuigen werden voornamelijk gemaakt van hout en leder. De voertuigen werden met de hand gebouwd en men gebruikte mallen voor zowel de maatvoering als de vormgeving. Het vakmanschap werd doorgegeven van vader op zoon.

17

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 17

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 18

14.10.20 17:41

Logistiek in zijn oervorm Twee eeuwen geleden was paard-en-wagen de enige mogelijkheid voor het vervoer van goederen.

Mensen reisden lopend, achterop de wagen of per paard. Tot de tweede helft van de 19e eeuw bleef dit onveranderd.

19

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 19

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

Tussen 1870 en 1900 wedijverden Franse en Duitse pioniers om de eer wie als eerste een echte automobiel zou realiseren. Nikolaus August Otto, Carl Benz, Gottlieb Daimler, Markies De Dion, vader & zoon Bollée: allemaal experimenteerden ze met de verbrandingsmotor of stoomtractie.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 20

14.10.20 17:41

Markies Albert de Dion en zijn compagnons George Bouton en Charles Trépardoux bouwden in 1887 een van de eerste automobielen ter wereld.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 21

21

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

Concurrentie De inmiddels ingeburgerde stoomaandrijving kreeg serieuze concurrentie van de in 1876 door Nikolaus August Otto uitgevonden viertakt benzinemotor. Met name voor stationaire toepassingen zoals bij brandspuiten betekende dat een enorme vooruitgang.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 22

14.10.20 17:41

23

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 23

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

Paardloze voertuigen Het woord ‘automobiel’ betekent ‘zelfbewegend’. Deze term was bedoeld als onderscheid van de door paarden getrokken rijtuigen en wagens, die tot het begin van de 20e eeuw het straatbeeld bepaalden. De vorm van de rijtuigen stond aan de basis van de automobiel, echter het paard ontbrak.

In het begin werden de auto’s ook wel ‘paardloos voertuig’ genoemd.

René Panhard en Emile Levassor ontwikkelden hun eigen interpretatie van de automobiel, met onder andere een rond stuurwiel als wereldprimeur. Franse vindingrijkheid leidde eind negentiende eeuw tot een bloeiperiode voor het opkomende automobilisme.

Armand Peugeot, telg uit het gelijknamige industriële ondernemersgeslacht, ontwikkelde vanaf 1890 eigen automodellen.

Deze Peugeot Type 6 uit 1894 is nog voorzien van bevestigingspunten voor een lamoen en een beugel waarop de teugels konden rusten, 24

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 24

zodat in het geval van pech de auto door een paard kon worden voortgetrokken.

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 25

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

Rond 1900 was het Franse merk De Dion-Bouton de grootste autoproducent ter wereld.

Zij hadden namelijk, na eerst met stoomaandrijving geëxperimenteerd te hebben, een geniale ééncilinder benzinemotor ontwikkeld. Deze dreef niet alleen ontwerpen van eigen fabrikaat aan – van driewielige motorfietsen tot volwaardige automobielen – maar was ook geliefd bij andere constructeurs.

De Dion-Bouton in drie varianten Van links naar rechts: de tricycle, de populaire vis-a-vis en de quadricycle.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 26

14.10.20 17:41

27

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 27

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 28

14.10.20 17:41

DAGERAAD VAN HET AUTOMOBILISME

De Britse fabrikant Daimler bouwde in 1897 deze 6-persoons ‘shooting brake’, een voertuig dat voor de jacht werd gebruikt. Het koetswerk is helemaal uit hout opgebouwd – voor die tijd gebruikelijk. Het voertuig is nog in originele staat en dat terwijl er tot 1924 regelmatig gebruik van werd gemaakt. De tweecilinder motor is voorzien van gloeibuisontsteking en de Daimler heeft nog een helmstok-stuur, ondanks dat de fabriek had aangeboden deze te vervangen door een moderne elektrische ontsteking en een stuurwiel.

Deze Amerikaanse Buffum uit 1895 is de eerste auto ter wereld met een viercilinder motor. Ontwerper en constructeur Henry Buffum monteerde de motor in een buizenframe met elegant koetswerk, gemaakt door George Pierce.

29

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 29

14.10.20 17:41

BENZ

Benz Carl Benz wordt officieel beschouwd als de geestelijke vader van ’s werelds eerste functionele automobiel. Hij maakte er al in oktober 1885 testritten mee. Het patent ervoor werd hem op 29 januari 1886 toegekend. Veel animo voor deze eerste auto was er echter destijds niet, omdat het ontstaan van de auto slechts bekend was in zeer kleine kring. Dit veranderde mede door de publiciteit rond zijn echtgenote Bertha Benz, die buiten medeweten van Carl op 5 augustus 1888 met haar beide zoons met een Motorwagen nr. 3 van Mannheim naar Pforzheim en terug reed, een afstand van 194 kilometer.

Daarmee was ze de eerste vrouwelijke automobilist. Gebruikmakend van Nikolaus August Otto’s ééncilinder viertakt benzinemotor volgde weldra een praktische bruikbare vierwielige versie.

30

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 30

Vanaf het begin exporteerde Benz zijn automobielen ook naar Nederland.

14.10.20 17:41

31

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 31

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 32

14.10.20 17:41

BENZ

Vervanging voor het paard Tussen 1886 en de navolgende eeuwwisseling bracht Carl Benz met de kleine Benz Velo automobilisme enigszins binnen bereik van een breder publiek.Voor de aristocratie en gegoede kringen waren er zelfs grotere tweecilindermodellen beschikbaar.

33

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 33

14.10.20 17:41

Armstrong De oudste hybride auto ter wereld De Armstrong uit 1896 is een hybrideauto (benzine en elektrisch) en een echte tijdmachine: hij zit vol met innovatieve en verfijnde voorzieningen die pas decennia later bij andere merken werden toegepast. De 6,5 liter twee-cilinder boxer benzinemotor is voorzien van geavanceerde snufjes zoals een elektrische starter, centrifugaal mechanische vervroeging voor de ontsteking en elektronisch-mechanische inlaatkleppen. Het buizenchassis doet tevens dienst als uitlaatsysteem. De auto werd uitgerust met een stuurwiel, lang voordat die algemeen werden toegepast.

Maar wat echt uitzonderlijk is, is de hybride aandrijving. De elektromotor start de benzinemotor en schakelt dan gelijk om, om als dynamo te fungeren, waarmee de batterijen worden opgeladen. Ook wordt hiermee de semi-automatische versnellingsbak en elektrische koppeling bekrachtigd. De dynamo kan in serie worden geschakeld waardoor de auto over extra vermogen kan beschikken als dat nodig is.

Ondanks zulke vooruitstrevende ideeën en het briljante ontwerp, bleek het project commercieel niet levensvatbaar, en bouwde de Armstrong Company uit Bridgeport, Connecticut slechts dit ene exemplaar.

34

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 34

14.10.20 17:41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 35

14.10.20 17:41

Genevieve Genevieve is een komische speelfilm uit 1953 waarin twee destijds bijna 50-jaar oude auto’s deelnemen aan de jaarlijkse London to Brighton Run. De ene is een Franse Darracq uit 1904, ‘Genevieve’ genaamd, de andere een Nederlandse Spyker. De bestuurders van de Darracq en de Spyker, resp. Alan McKim (gespeeld door John Gregson) en vriend Ambrose Claverhouse (Kenneth More) en hun partners maken hilarische en nostalgische avonturen mee, waardoor een hele generatie de historische auto beter is gaan waarderen.

36

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 36

Unieke historische auto waaraan de naam van de film is ontleend: de Darracq uit 1904

14.10.20 17:41

37

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 37

14.10.20 17:41

GENEVIEVE

De 12/16 pk Spyker Double Phaeton vierzitter (links) en de tweezitter 12 pk Darracq in een passend decor opgesteld. Op de achtergrond een afbeelding uit de film ‘Genevieve’ uit 1953. Beide auto’s worden regelmatig ingezet bij de jaarlijkse London to Brighton Run.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 38

14.10.20 17:41

39

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 39

14.10.20 17:41

Tijdlijn In de tijdlijn wordt de bezoeker geleid langs de verschillende decennia vanaf 1900 en eindigend bij de jaren 70 van de vorige eeuw.

De pionierautomobielen waren zwak-gemotoriseerde, lichtgewicht open voertuigen. In vergelijking met hedendaagse maatstaven waren het ingewikkelde, moeilijk te bedienen machines. Zij vereisten van de bestuurder een gedegen kennis van de werking van de motor en andere componenten. Elke auto moest anders bediend worden, pedalen en hendels hadden uiteenlopende functies.

Sommige auto’s waren uitgerust met een stuurwiel, anderen weer met een helmstok. Eén aspect hadden de auto’s wèl gemeen: het stuur zat rechts. Rechts was namelijk bij paard en wagen eeuwenlang de plek voor de koetsier.

Naarmate de tijd vorderde, werden de auto’s groter en ook krachtiger. Er kwamen auto’s met voorruit op de markt. Massaproductie zorgde voor lagere prijzen, waardoor uiteindelijk autorijden ook voor een groter publiek bereikbaar werd. Halverwege de jaren dertig werd de stroomlijnvorm geïntroduceerd, al was deze in eerste instantie niet erg geliefd. Na de Tweede Wereldoorlog krabbelde de auto-industrie overeind en was de massamotorisering een feit. Japanse fabrikanten beconcurreerden heftig de gevestigde namen in de auto-industrie.

High Wheeler Voor de Eerste Wereldoorlog waren er in de Verenigde Staten heel weinig wegen die de steden onderling verbonden.

Daarom pasten veel Amerikaanse autobouwers grote wielen toe, waarmee de auto meer grondspeling had en beter geschikt was voor gebruik 40

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 40

‘off-road’. Holsman was één van de grootste fabrikanten van dergelijke ‘high wheelers’.

14.10.20 17:41

41

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 41

14.10.20 17:41

TIJDLIJN

Elk tijdvak van tien jaar heeft als achtergrond een sfeerbeeld uit die tijd. Tijdens de wandeling door de tijd ervaren de bezoekers hoe snel de automobiel zich ontwikkelde.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 42

14.10.20 17:41

43

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 43

14.10.20 17:42

TIJDLIJN

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 44

14.10.20 17:42

Henry Ford tmaakte van de kleur zwart een marketinginstrument. Klanten konden de T-Ford, de meest succesvolle auto tot aan de Tweede Wereldoorlog met meer dan 15 miljoen verkochte exemplaren, “in elke willekeurige kleur bestellen, als het maar zwart was”.

45

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 45

14.10.20 17:42

TIJDLIJN

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 46

14.10.20 17:42

Feest van herkenning De variëteit van zo’n selectie populaire naoorlogse auto’s is voor de oudere generatie een feest van herkenning.

47

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 47

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 48

14.10.20 17:42

TIJDLIJN

Een Franse godin Ingenieur André Lefèbvre bouwde een innovatief chassis met hydropneumatische vering. Deze geavanceerde technologie was gehuld in een futuristisch, gestroomlijnd koetswerk van de hand van Flaminio Bertoni. De inzet van deze twee genieën gaf de auto niet alleen een hemels comfort, maar de auto zag er ook hemels uit, vandaar de Franse naam ‘déesse’ (=godin), afgekort tot DS. De Citroën DS 19 werd gelanceerd op de Parijse Salon in 1955.

49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 49

14.10.20 17:42

TIJDLIJN

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 50

14.10.20 17:42

Speelgoed is van alle tijden. Met de toenemende populariteit van de auto groeide ook de fabricage van het speelgoed uit tot een massa-industrie.

51

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 51

14.10.20 17:42

TIJDLIJN

52

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 52

Benodigdheden voor de automobilist en zijn gezin.

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 53

14.10.20 17:42

Stoom en Elektrisch Het lijkt nu ondenkbaar: auto’s die door stoom worden aangedreven. Maar zo gek is dat nog niet. De stoommachine was eind negentiende eeuw al ruim honderd jaar in gebruik binnen de industrie en werd met succes toegepast in boten en treinen. Dus waarom het risico aangaan met de net uitgevonden verbrandingsmotor die zijn betrouwbaarheid nog moest bewijzen?

Instappen! Grout (Orange, Massachusetts, VS) bouwde stoomauto’s met het uiterlijk van een stoomlocomotief, compleet uitgerust met koeienvanger!

54

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 54

Het Amerikaanse automerk Stanley (hier model 1906) was een pionier met stoomaandrijving en hield het van 1902 tot 1924 vol.

14.10.20 17:42

55

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 55

14.10.20 17:42

STOOM EN ELEKTRISCH

Elektrische voertuigen Er werd begin 20e eeuw nog heel veel geëxperimenteerd met elektrische voertuigen.Voordelen waren de geruisloze werking en de bewezen betrouwbaarheid. In de reclame voor elektrische auto’s werd de nadruk gelegd op gebruik door dames, vooral omdat de elektrische auto niet hoefde te worden aangeslingerd, en er geen ingewikkelde versnellingsbak in zat. Sommige modellen hadden toen al een bereik van wel 160 kilometer op één acculading. Echter, de uitvinding van de elektrische startmotor voor de benzinemotor, en een significante daling van de benzineprijzen, betekende het einde van zowel de stoomauto als de elektrische auto.Voorlopig althans …

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 56

14.10.20 17:42

De Baker Electric Roadster uit 1908 werd aangeprezen als “de snelste elektrische auto op de markt”.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 57

57

14.10.20 17:42

58

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 58

14.10.20 17:42

STOOM EN ELEKTRISCH

De Woods Dual Power uit 1917 werd aangedreven door zowel een 12 pk viercilinder benzinemotor als een elektromotor op batterijen. Als de batterijen leeg raakten, werd de benzinemotor met een hendel ingeschakeld. Bij het afremmen werden de batterijen weer opgeladen. Hybrideaandrijving is dus niets nieuws.

59

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 59

14.10.20 17:42

Kopertijdperk Kleurgebruik op de eerste automobielen was bepaald ingetogen te noemen. Bepaalde onderdelen en accessoires, zoals radiateurs, hoorns en lampen, werden echter met messing en koper verfraaid. Maar dat bepaalde ook het lot van chauffeurs en monteurs die met grote regelmaat deze versierselen moesten oppoetsen …

Interieur van de Grégoire van 1909.

60

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 60

Koper gaf de automobiel glans.

14.10.20 17:42

61

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 61

14.10.20 17:42

KOPERTIJDPERK

Messing en mahonie De beroemde Franse carrosseriebouwer Jean-Henri Labourdette bouwde in 1912 dit ‘skiff’ koetswerk in opdracht van Panhard & Levassor. Een revolutionair, lichtgewicht ontwerp, met een gestroomlijnd uiterlijk. De bootvormige carrosserie heeft geen deuren en de lijn van de motorkap vloeit elegant over in de voorruit.

62

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 62

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 63

14.10.20 17:42

KOPERTIJDPERK

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 64

14.10.20 17:42

Hommage Twee majestueuze en zeer luxe Panhard & Levassor reiswagens flankeren een reproductie van een monument dat in 1907 als eerbetoon voor pionier Émile Levassor werd gebouwd. Het originele beeld bevindt zich in het Square Alexandre & René Parodi bij de Porte Maillot in Parijs.

65

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 65

14.10.20 17:42

Micromobiliteit De Tamplin uit 1919 is een van de meest bijzondere ‘cyclecars’. De zelfdragende body is gemaakt van versterkt houtvezelplaat.

Door de zeer smalle constructie zijn de twee zitplaatsen schuin achter elkaar geplaatst.

66

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 66

Betaalbaar Primitieve ‘cyclecars’ waren heel populair in Europa tussen 1910 en halverwege de jaren 20. Om kosten te besparen werd gebruik gemaakt van motoren en andere onderdelen van motorfietsen, vandaar de naam. Later, kort na de Tweede Wereldoorlog, kwamen kleine en technisch vaak primitieve auto’s in trek die ook wel dwergauto’s, kabinenrollers of bubble cars werden genoemd. Ze maakten de weg vrij als opstap van motorfiets of scooter naar een ‘echte’ auto voor een minimale prijs.

Voor het overgrote deel ontstonden ze in de jaren vijftig. Er was toen geen tweedehands automarkt en de productie van nieuwe auto’s kwam maar langzaam op gang. Vooral in Engeland, Frankrijk en Duitsland stortten zich vrij veel fabrikanten op de micromobiliteit, om even snel weer te af te haken als ze verschenen toen betaalbare nieuwe auto’s zoals de DAF, Citroën 2CV, Fiat 500 en de VW Kever op de markt kwamen. Op een paar uitzonderingen na bleef de productie doorgaans beperkt tot hooguit enkele duizenden.

De Kleinschnittger tweezits cabriolet (1955) combineerde compacte automobiliteit met een zekere vorm van sportiviteit.

14.10.20 17:42

67

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 67

14.10.20 17:42

MICROMOBILITEIT

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 68

14.10.20 17:42

Zoveel merken, zoveel zinnen De vormgeving was zeer divers en soms merkwaardig. De auto’s waren drie- of vierwielers, voorzien van één- of tweecilindermotor met beperkt vermogen. Hoe lichter en goedkoper de auto, hoe beter. Met de klok meedraaiend vanaf linksonder: Rovin (1951), Messerschmitt (1959), Frisky (1960), Inter (1955), Spatz (1956) en Isetta (1957).

69

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 69

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 70

14.10.20 17:42

Spindizzies Spindizzies Het racen met deze miniatuurauto’s begon in de VS in Californië halverwege de jaren 30 van de vorige eeuw, en bleef een populaire hobby tot begin 50-er jaren. De auto’s werden voortbewogen door een benzinemotortje van een modelvliegtuig. Aanvankelijk waren de auto’s bevestigd aan een kabel die moest worden vastgehouden. De auto’s reden zo rondjes om de eigenaar die telkens mee draaide, wat resulteerde in duizeligheid, vandaar de Engelse bijnaam ‘spindizzies’. Later werden de auto’s naast elkaar op banen met rails geplaatst. Uiteindelijk reden ze met snelheden van meer dan 160 km/h.

Menig hobbyist ontwierp en bouwde zijn eigen raceautootje, anderen kochten bouwdozen. Er waren ook enkele kant-en-klare spindizzies te koop.

71

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 71

14.10.20 17:42

SPINDIZZIES

Verscheidenheid Spindizzies waren schaalmodellen van bestaande raceauto’s, voornamelijk Amerikaanse ‘midget racers’ en ‘hotrods’, maar modellen van bekende Europese race- en sportwagens waren ook populair.

72

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 72

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 73

14.10.20 17:42

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 74

14.10.20 17:43

Technologie Technische specificaties Naast aspecten als vormgeving, functionaliteit en sociale status, speelden bij de aankoop van een nieuwe auto zeker ook de technische specificaties een belangrijke rol. Het gele chassis van een Amerikaanse Graham uit 1936, werd tentoongesteld op de RAI in Amsterdam in 1936. Het was voorzien van een compressor voor extra vermogen en voor die tijd moderne hydraulische schokbrekers voor meer comfort. Het rode chassis is van een Engelse Lea Francis sportwagen van begin jaren ‘30.

75

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 75

14.10.20 17:43

TECHNOLOGIE

Experts en liefhebbers zijn gefascineerd door deze opengewerkte motorblokken. De V8, de geruisloze schuivenmotor, de acht-cilinder in lijn, de trillingsvrije rotatiemotor: er is niets nieuws onder de zon, al is veel technologie in de loop der jaren aanzienlijk verbeterd.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 76

14.10.20 17:43

77

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 77

14.10.20 17:43

Een Auto voor het Volk Een auto voor het volk De benaming ‘volkswagen’ voor een betaalbare auto werd in Duitsland al lang voor de komst van de Volkswagen Kever gebruikt. In de jaren ‘30 hebben verschillende ingenieurs en ontwerpers in Europa plannen gemaakt voor een auto voor de massa.

De Duitse Standaard Superior, ontworpen door Josef Ganz, was zo’n volksauto. Geïnspireerd door ingenieurs zoals Ganz, gaf Hitler opdracht aan Ferdinand Porsche om de KdF auto (Kraft durch Freude – kracht door vreugde) te ontwerpen, die later de Volkswagen Kever zou worden. Het KdF spaarzegelsysteem, opgezet om de auto bereikbaar te maken voor de gewone Duitse burger, is door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stopgezet. In de enorme fabriek in Wolfsburg zijn de Schwimmwagen en andere militaire voertuigen geproduceerd, op basis van de nieuwe Volkswagen-technologie. De productie van de VW Kever begon kort na de Tweede Oorlog in 1945.

78

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 78

14.10.20 17:43

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 79

14.10.20 17:43

Amerikaanse Dromen Welvaart & status De auto werd meer en meer een statussymbool.

De Amerikaanse auto-industrie was toonaangevend en de grote concerns boden ieder jaar een nog breder scala aan nieuwe modellen, modieus gestileerd, innovatief en tegen steeds scherpere prijzen. In de moordende concurrentiestrijd sneuvelden in de loop der jaren echter veel merken. Met markante voorbeelden illustreert het museum de vervlogen hoogtijdagen van de Amerikaanse droom: de jaren vijftig.

80

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 80

Kort na de tweede wereldoorlog bloeide de economie weer op. De autoindustrie kwam snel met nieuwe initiatieven, zoals dit ultra lage ‘step down’ ontwerp van de Hudson Commodore uit 1948.

14.10.20 17:43

81

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 81

14.10.20 17:43

AMERIKAANSE DROMEN

Chroom Individuele merken profileerden zich met decoratieve toepassingen van glimmend chroom, zoals bij de Imperial Crown uit 1959.

82

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 82

14.10.20 17:43

Styling Wat tegenwoordig onder de noemer ‘design’ valt, heette in de jaren vijftig ‘styling’. Industrieel ontwerper Raymond Loewy en zijn team kregen in 1949 bij Studebaker de vrije hand met als resultaat de eigenzinnige ‘bullet-nose’ van het model Starlight.

83

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 83

14.10.20 17:43

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 84

14.10.20 17:43

AMERIKAANSE DROMEN

Gevleugeld design Het modeljaar 1959 markeert het hoogtepunt – en tevens einde – van een tijdperk waar het ging om stilistische uitspattingen bij de Amerikaanse autobouwers. De Cadillac series 62 Convertible imponeerde een ieder met de grootste afmetingen en langste staartvinnen van allemaal. Een jaar later ging de hele Amerikaanse auto-industrie overstag, met meer ingetogen en ook compactere ontwerpen.

85

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 85

14.10.20 17:43

Beroemdheden en hun auto’s

Sir Winston Churchill Veel beroemdheden kozen hun auto vaak als statussymbool. Anders dan menigeen zou verwachten van zo’n groot staatsman, koos Sir Winston Churchill na de oorlog voor de relatief bescheiden Humber Pullman – echter wèl met extra grote asbak en drukknop radio.

Eigendomsbewijs van de Humber met handtekening van de eigenaar

86

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 86

14.10.20 17:43

87

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 87

14.10.20 17:43

BEROEMDHEDEN EN HUN AUTO’S

Cadillac van de ‘King’ De creativiteit van de ‘King of Rock & Roll’ is terug te vinden in de details van zijn Cadillac Fleetwood (1976), een van de laatste van bijna honderd exemplaren die hij ooit bezat. Hij liet speciale grote koplamplenzen aanbrengen, een lichtorgel in de dorpels en een dashboardverlichting die oplicht op de maat van de muziek.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 88

14.10.20 17:43

89

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 89

14.10.20 17:43

BEROEMDHEDEN EN HUN AUTO’S

Onheilspellend maar voornaam De auto’s in films versterken het tijdsbeeld waarin het verhaal zich afspeelt. De twaalfcilinder Lincoln Continental vertolkte een belangrijke rol in de film ‘The Godfather’ en was het meest prestigieuze model van de Ford Motor Company. Daarom was het de ideale auto voor de familie Corleone, die in hun eigen métier een leidende positie innam.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 90

14.10.20 17:44

91

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 91

14.10.20 17:44

92

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 92

14.10.20 17:44

BEROEMDHEDEN EN HUN AUTO’S

007’s Aston Martin “My name is Bond – James Bond” Wanneer Sean Connery zich zo voorstelde wist iedere bioscoopbezoeker dat er spanning en sensatie op het menu stond, gepresenteerd volgens een altijd chique lifestyle waarin naast 007 de meest exotische automobielen mede een hoofdrol speelden. De Aston Martin DB5 (1964), voorzien van allerlei technische verdedigingssnufjes, is de beroemdste van alle James Bond dienstauto’s en daarom een van de belangrijkste pronkstukken in het museum.

Rate quati nullam nonem. Que pel ma nossi omnis pratene ctioneces doluptatem rero invellautem.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 93

93 93

14.10.20 17:44

Affiches en Schilderijen Inspirerend Toen reclame via film, TV en in digitale vorm nog onbekend was prezen autobouwers hun producten aan met affiches. De collectie omvat voorbeelden van verschillende kunstrichtingen uit de begintijd van de automobiel, zoals art nouveau en art deco.

M. Dudovich

94

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 94

Raceposters Illustratief voor de verscheidenheid in afbeeldingen over autosport zijn de affiche (links) voor de aankondiging van een race in Brescia in 1900 en de weergave van een raceduel op een olieverfschilderij van Bradley Schmehl.

14.10.20 17:44

95

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 95

14.10.20 17:44

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 96

14.10.20 17:44

AFFICHES EN SCHILDERIJEN

97

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 97

14.10.20 17:44

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 98

14.10.20 17:44

AFFICHES EN SCHILDERIJEN

Affiches Vooral de Fransen waren de grafische kunst van affiches meester.

O’Gallop

Geo Ham

Links: een zeldzame poster uit 1927 voor het eigenzinnige merk Voisin door kunstenaar Charles Loupot.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 99

99

14.10.20 17:44

AFFICHES EN SCHILDERIJEN

Dynamische schetsen Vroege vormen van fotografie schoten te kort om de dynamiek en kleur van de autosport vast te leggen. Mede daarom zijn de kunstwerken van Frederick Gordon-Crosby niet alleen om hun artistieke gehalte waardevol maar ze geven ook een historisch beeld van de eerste autoraces.

1906 Grand Prix van Frankrijk

100

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 100

1903 Gordon Bennett Cup

14.10.20 17:44

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 101

14.10.20 17:44

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 102

14.10.20 17:44

AFFICHES EN SCHILDERIJEN

Columbia EV Deze perfect gerestaureerde Amerikaanse Columbia Landaulet uit 1899 is het ultieme paardloze voertuig: in plaats van een paard vóór de wagen zitten achterin twee elektromotoren. Toen deze wagen gebouwd werd bevond het centrum van de autoindustrie van de VS zich in Hartford, Connecticut. Jaren later nam Detroit die rol over.

103

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 103

14.10.20 17:44

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 104

14.10.20 17:45

AFFICHES EN SCHILDERIJEN

Automobilia De verzameling automobilia, oftewel autogerelateerde historische kunstvoorwerpen en verzamelobjecten, weerspiegelt de brede fascinatie voor de automobiel.Van sigarettenkoker tot zakhorloge, van briefopener tot heupfles of zilveren bijtring.

Renault Type C Een van de oudste nog bestaande Renaults, een type C met De Dion-Bouton motor uit 1900, in oorspronkelijke en zorgvuldig geconserveerde staat.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 105

105

14.10.20 17:45

Beeldhouwwerken In de koepel bevinden zich sculpturen die ons herinneren aan beroemde helden, grote automerken en belangrijke gebeurtenissen.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 106

14.10.20 17:45

SCULPTUREN

107

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 107

14.10.20 17:45

Show Cars Show cars en concept cars vormden begin jaren ‘50 de hoogtepunten van de internationale autotentoonstellingen.

De ontwerpers verkochten hun creaties aan vermogende klanten. Veelal volgde uit die ontwerpen een nieuwe designtrend die door de auto-industrie werd omarmd. Voordat zulke creaties in productie werden genomen, moesten ze in de meeste gevallen wel worden aangepast om ze productierijp te maken.

108

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 108

14.10.20 17:45

Debuut Deze exotische Pegaso sportwagen uit Spanje, geflankeerd door ‘Miss Pegaso’ werd voor het eerst getoond op de New York Motor Show in 1953.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 109

14.10.20 17:45

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 110

14.10.20 17:45

SHOW CARS

Pegaso Cúpula De Spaanse onderneming ENASA is in 1945 opgericht toen Hispano Suiza genationaliseerd werd. ENASA produceerde Pegaso bedrijfswagens.

Als prestigeproject heeft het bedrijf in 1951 echter een sportwagen geïntroduceerd, de Z-102.Veel befaamde carrosseriebouwers, zoals Saoutchik en Touring hebben carrosserieën gebouwd voor Pegaso. De Pegaso Z-102 Cúpula echter, heeft een unieke carrosserie die door de fabriek zelf is geproduceerd. Rafael Trujillo, de president van de Dominicaanse Republiek, kocht deze achtcilinder sportwagen op de stand van de autoshow en heeft hem tot aan zijn dood in 1961 gebruikt.

111

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 111

14.10.20 17:45

SHOW CARS

Realisme en avantgarde Onafhankelijke ontwerpstudios zijn onmisbaar voor de auto-industrie. Niet gehinderd door beperkingen opgelegd door grote autofabrikanten, kunnen de ontwerpers nieuwe ideeën uitproberen en de smaak van het publiek op autotentoonstellingen of salons toetsen. Sommige creaties zijn geniaal maar tegelijk onrealistische en onhaalbare voorstellen. De Maserati Medici, ontworpen door Giorgetto Giugiaro in 1974 was aanvankelijk bestemd voor de Sjah van Iran. Het is een prima voorbeeld van een stijlbepalend ontwerp.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 112

14.10.20 17:45

113

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 113

14.10.20 17:45

SHOW CARS

Fiat 8V ‘Demon Rouge’ Jarenlang vormden de onafhankelijke stylist Giovanni Michelotti en carrosseriebouwer Alfredo Vignale een onafscheidelijk en uitermate succesvol duo. Op het hoogtepunt van hun carrière produceerden ze in snel tempo het ene unieke ontwerp na het andere. Deze Fiat ‘Demon Rouge’ – de rode duivel – vormt een van de hoogtepunten in hun samenwerking. De coupé is gebaseerd op het zeldzame ‘Otto Vu’ (=V8) chassis en werd voor het eerst getoond op de Salon van Turijn in 1953.

114

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 114

14.10.20 17:45

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 115

14.10.20 17:45

Racewagens Rasbepalend De hang naar snelheid en onderlinge competitie zijn oerdriften van de mensheid. Eeuwenlang vervulde het paard daarin een belangrijke rol, tot de technische mogelijkheden van het nieuwe fenomeen automobiel aan de onderlinge prestatiedrang een nieuwe dimensie gaf. Met de ontwikkeling van grotere motoren en lichtere constructies gingen de auto’s steeds harder, en zo ontstond een nieuwe tak van sport: het autoracen. De allereerste autocoureurs, en niet te vergeten de meerijdende ‘mécaniciens’, waren echte helden, die in de gevaarlijke Grands Prix en wegraces vooral voor de eer van hun natie streden. De autobouwers van toen zagen in deze wedstrijden ook kansen hun technische kennis te verrijken, ten behoeve van betere automobielen voor de klant. De uitdrukking ‘racing improves the breed’ (racen verbetert het ras) is daarin alleszeggend.

116

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 116

British Racing Green De Britse 100pk Napier met zijn enorme 13 liter viercilindermotor, was in 1903 ingeschreven voor de Gordon Bennet wegrace voor nationale teams. In die tijd was het in Engeland verboden om op de openbare weg te racen dus werd er uitgeweken naar Ierland. Als dank voor de Ierse gastvrijheid werden alle Britse deelnemende auto’s (Iers-) groen geverfd. Deze kleur werd uiteindelijk bekend als ‘British Racing Green’. Deze auto wordt nog regelmatig gebruikt en haalt maar liefst 132 km/h.

14.10.20 17:45

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 117

14.10.20 17:45

RACEWAGENS

Innovatie De technische ontwikkeling van racewagens ging van meet af aan met sprongen vooruit, met als gevolg een jaarlijks grotere variëteit aan nieuwe constructies en nog snellere uitvoeringen. Zelfs deze grote verzameling modellen van beroemde racewagens laat maar een fractie zien van de enorme hoeveelheid innovatieve en steeds snellere modellen die de autoindustrie heeft voortgebracht.

118

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 118

14.10.20 17:45

119

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 119

14.10.20 17:45

Prinz Heinrich Fahrt Deze race is vernoemd naar Prinz Heinrich, groot autosportliefhebber en broer van de Duitse Keizer Wilhelm II. Aan deze wedstrijd mochten alleen vierpersoons toerwagens meedoen, met coureur en twee passagiers. In iedere deelnemende auto reed een controleur van de wedstrijdleiding de hele rit mee. De auto’s waren voorzien van motoren met 80 of 100 pk.Van 2 tot 8 juni 1910 voerde de race over ruim 1900 kilometer door Duitsland en delen van Frankrijk.Van de tien deelnemende Benz auto‘s is dit een van de twee overgebleven exemplaren.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 120

14.10.20 17:45

RACEWAGENS

121

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 121

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Fabrieksteam Deze unieke Aston Martin DB3 is een echte fabrieksauto. De sportwagen heeft aan talrijke races meegedaan in 1952 en 1953, waaronder de Grand Prix van Monaco, de 12 uursrace van Sebring (VS) en de zeer zware Mille Miglia van 1953, met de beroemde coureur Peter Collins aan het stuur. In 1954 is de Aston door de fabriek gemoderniseerd met een verbeterde motor en versnellingsbak en carrosserie-aanpassingen in de stijl van de opvolger, de DB3S. Hij heeft sinds 1994, toen hij door het Museum is aangekocht, ieder jaar aan de jaarlijkse historische Mille Miglia deelgenomen.

122

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 122

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 123

14.10.20 17:46

Zeldzaam erfgoed Gianni, zoon van de legendarische, in 1937 overleden oud-coureur en autofabrikant Vincenzo Lancia, liet zich begin jaren vijftig verleiden tot een ambitieus autosportprogramma. Lancia won in 1953 en 1954 alle grote races voor sportwagens behalve de 24-uur van Le Mans. De ultieme stap naar de Formule 1 richtte echter de fabriek ten gronde. Ferrari ontfermde zich over de F1 wagens maar de sportwagens zijn bijna allemaal gesloopt. Behalve deze D23, de oudste nog bestaande Lancia sportwagen.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 124

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

125

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 125

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

126

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 126

14.10.20 17:46

Le Mans De 24 uur van Le Mans wordt gezien als een van de zwaarste autosportevenementen op de internationale racekalender. Jarenlang hebben Britse automerken grote successen gekend. Coureurs John Hindmarsh en Luis Fontés wonnen met de rode Lagonda M45R in 1935, na een spannend duel met de favoriet, Alfa Romeo. De D-Type Jaguar, met chassisnummer XKD606 is wellicht de beroemdste Jaguar Le Mans winnaar ooit. De auto maakte in 1956 nog deel uit van het fabrieksteam. In 1957 werd de auto door het privéteam Ecurie Ecosse uit Schotland ingeschreven, en coureurs Ron Flockhart en Ivor Bueb wonnen de 24 uur van Le Mans van 1957 ermee. Dat jaar eindigden Jaguars op de 1e, 2e, 3e, 4e en 6e plaats. De auto neemt nog regelmatig deel aan evenementen zoals het Goodwood Festival of Speed in Engeland.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 127

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 128

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Klein maar fijn De ogenschijnlijk eenvoudige Amerikaanse Midget racer was voor jonge coureurs een populaire opstap naar de hogere klassen. De auto mag wel klein zijn, maar heeft meer dan genoeg vermogen om slippend en driftend de Amerikaanse onverharde sintelbanen en houten banen onveilig te maken.

Hot Rod Dankzij zijn rappe prestaties en lage prijs was de Ford V8 uit de 30-er jaren heel populair onder de jeugd van de jaren ‘50. In door henzelf opgevoerde auto’s namen zij deel aan snelheidsrecords op drooggevallen rivierbeddingen en in dragraces (sprint van een kwart mijl) of ze bouwden ze om tot showcar. De 90-jaar oude auto’s zijn nog steeds heel populair. Deze Golden Deuce Hot Rod heeft tot in de 21e eeuw nog prijzen gewonnen.

129

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 129

14.10.20 17:46

Formule 1 Het doel bij de Formule 1 is uiteraard om te winnen, maar ook tijdens pitstops is er de nodige spanning, zoals hier te zien bij de Toyota TF109 van Jarno Trulli in 2009, het laatste jaar waarin Toyota aan de Formule 1 deelnam.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 130

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Porsche 718/2 Rond 1960 had Porsche weinig ervaring met éénzits racewagens. Jhr. Carel Godin de Beaufort, Heer van Maarn en Maarsbergen, behaalde als privé inschrijver desondanks enkele successen met zijn Porsche 718/2. Hij was de eerste Nederlander die punten heeft gescoord voor het wereldkampioenschap Formule 1.

131

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 131

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 132

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Autosport Iedere autoproducerende natie kent zijn nationale autorace klassen.

Vooral Amerika kende een grote verscheidenheid aan racedisciplines.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 133

133

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Rosso Corsa Voordat sponsoring in de autosport zijn intrede deed, voerden de landenteams een eigen nationale kleur – groen voor Engeland, blauw voor Frankrijk en (aanvankelijk) smetteloos wit op Duitse wagens. Maar geen andere kleur heeft zo’n symbolische kracht als rood, het synoniem voor de Italiaanse autorensport. De merken Alfa Romeo, Maserati en Ferrari bestreden elkaar soms te vuur en te zwaard, maar altijd gekleed in dezelfde kleur – rosso corsa!

134

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 134

14.10.20 17:46

135

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 135

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 136

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Familietalent Aan de ontwikkeling van het merk Maserati hebben alle zes gepassioneerde broers van één familie bijgedragen: Carlo, Bindo, Ernesto, Alfieri, Mario en Ettore Maserati. In 1914 werkten ze al samen aan allerlei projecten en in 1926 bouwden zij in Bologna hun eerste racewagen. Na een eerste overwinning dat jaar in de Siciliaanse Targa Florio construeerden ze het ene na het andere succesvolle model. Onder de coureurs die voor Maserati reden waren illustere namen als Giuseppe Campari, Sir Henry ‘Tim’ Birkin en Tazio Nuvolari: helden die hun leven riskeerden in auto’s die met snelheden tot 230 km/h reden, zonder autogordels, met slechts een stoffen of lederen pet als bescherming en met alleen het stuur als houvast.

137

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 137

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

De Maserati 300S wordt algemeen beschouwd als een van de mooiste sportwagens ooit gebouwd. Hij werd ontworpen voor het wereldkampioenschap voor sportwagens en was de belangrijkste topponent van Ferrari. De 3,0 liter zescilinder motor was afgeleid van de motor uit de Ferrari Formule 1 wagens. De vloeiende lijnvoering is van de hand van Medardo Fantuzzi uit Modena. Beroemde coureurs die met de 300S reden zijn onder andere Sir Stirling Moss, Jean Behra, Harry Schell en Piero Taruffi.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 138

14.10.20 17:46

139

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 139

14.10.20 17:46

Les Bleus Nadat het genationaliseerde Alfa Romeo in 1933 het raceteam over had gedragen aan Enzo Ferrari, konden privérijders in Alfa Romeo’s in hun eigen nationale kleur aan races deelnemen. Louis Chiron, afkomstig uit Monaco maar uitkomend voor Frankrijk, nam deel aan de 24 uur van Le Mans in deze blauwe Alfa Romeo typo 8C 2300 uit 1931.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 140

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

141

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 141

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

Dubbelloops Het breken van snelheidrecords was lange tijd een populaire tak van autosport. Er waren verschillende klassen ingedeeld naar cilinderinhoud. De beroemde Italiaanse coureur Piero Taruffi bouwde in 1951 de superranke Italcorsa Bisoluro (dubbele torpedo) ‘Tarf II’. Met een 290 pk sterke 1,7 liter Maserati motor haalde hij in deze Tarf II op de Via Appia bij Rome 300 km/uur op de vliegende mijl en de vliegende kilometer.

142

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 142

14.10.20 17:46

Dubbelleven Deze Ferrari 375 begon zijn carrière als Grand Prix auto voor het Formule 1 raceseizoen 1951, gehuld in de Italiaanse nationale kleur rood. In 1952 heeft Ferrari het chassis verlengd en verstevigd om deel te kunnen nemen aan de Indianapolis 500. Helaas brachten de modificaties het team geen geluk. Ferrari had de veeleisende ovale kombaan toch nog onderschat. De auto is overigens al voorzien van sponsoring, iets dat in de Formule 1 pas in de jaren zestig zijn intrede deed.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 143

14.10.20 17:46

Autocraat Bijna een eeuw lang heeft Ferrari een stempel gedrukt op de autosport.

Voor het grootste deel van die tijd was het Enzo Ferrari zelf die dat bepaalde, eerst als racemanager bij Alfa Romeo en na de tweede wereldoorlog als zelfstandig constructeur.

Zijn auto’s wonnen meer races dan welk ander merk ook, dankzij Enzo’s langetermijnvisie, gevoel voor technologische perfectie en zijn opportunistische managementstijl.

Traditioneel met V12 motoren maar soms ook met alternatieven, zoals deze viercilinder Tipo 750 Monza (1954). De auto heeft o.a. deelgenomen aan de 24-uur van Le Mans en is de eerste Ferrari die met schijfremmen is uitgerust.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 144

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

145

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 145

14.10.20 17:46

Majestueus Enzo Ferrari omringde zich graag met beroemdheden en rijken der aarde. Onder hen ook Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden, die jarenlang bevriend was met Enzo en verschillende Ferrari’s kocht, waaronder deze 500 Superfast uit 1965, het meest exclusieve Ferrari model dat de prins ooit bezat.Voor hem zoals altijd uitgevoerd met subtiele modificaties zoals een (kleinere) 4-liter motor en gespoten in zijn favoriete kleur groen.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 146

14.10.20 17:46

RACEWAGENS

147

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 147

14.10.20 17:46

Trofeeën Kunst en de automobiel Sinds de auto voor het eerst ons leven binnenreed, eind negentiende eeuw, inspireerde dit nieuwe fenomeen kunstenaars tot het maken van prachtige trofeeën.

148

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 148

Montevideo-Salto-Montevideo, bronzen trofee vervaardigd door Mariano Orts Masía, Spanje 1913.

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 149

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 150

14.10.20 17:46

TROFEEËN

151

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 151

14.10.20 17:46

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 152

14.10.20 17:46

TROFEEËN

Wanderpreis Joseph Carl Klinkosch was hofjuwelier van de Keizer van Oostenrijk, maar ook liefhebber van autoraces. Drie jaar achtereen maakte hij de trofee voor de winnaar van de jaarlijkse Oostenrijkse Alpenrally, in 1912, 1913 en 1914. Het beeldhouwwerk is van brons, marmer, vermeil en emaille. De goden van Aarde, Wind en Vuur volgen vanaf de bergtop de zegevierende Audi in 1914.

Guardian of Speed door Elia Ajolfi, Italië 1906. Dit bronzen beeld is gemaakt voor de Targa Florio race.

153

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 153

14.10.20 17:46

TROFEEËN

Tafelzilver De Britse tabaksplanter en sigarettenfabrikant Evelyn Ellis liet in 1895 dit model van zijn Panhard et Levassor met Daimlermotor vervaardigen door zilversmid Albert Barker Ltd uit Londen. Onder de stoelen bevindt zich een sigarettendoos. In de picknickmand worden lucifers bewaard – de bovenkant doet dienst als afstrijkvlak.

Onder de motorkap is een brander gemonteerd, waarmee de sigaren aangestoken kunnen worden. In de koplampen zit een mesje om de sigaar te knippen. Ellis was de oprichter/voorzitter van de Engelse Royal Automobile Club (RAC).

Een grote schare bewonderaars Het vestigen van wereldsnelheidsrecords was een aparte tak van autosport met een grote schare bewonderaars, vooral in Engeland. Rond 1930 had met name Sir Malcolm Campbell een ware heldenstatus. Trofeeën voor zijn heroïsche prestaties en schaalmodellen van zijn Bluebird recordauto vormen een op zichzelf staande minicollectie.

154

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 154

14.10.20 17:47

155

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 155

14.10.20 17:47

Evolutie in trofeeën De prachtige beeldhouwwerken die aanvankelijk werden uitgereikt aan de overwinnaars van autoraces maakten plaats voor eenvoudigere bekers en schilden.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 156

14.10.20 17:47

TROFEEËN

157

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 157

14.10.20 17:47

Keramiek Een omvangrijke collectie porselein en aardewerk, van simpel gebruiksvoorwerp tot complete serviezen, allemaal met de auto als thema.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 158

14.10.20 17:47

PORSELEIN

159

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 159

14.10.20 17:47

PORSELEIN

Cherubijn en godin Een mannelijke cherubijn begeleidt de godin van de overwinning in een Panhard (Porselein 1897, Duitsland).

Paasei Een onbekend gebleven Franse kunstenaar creëerde deze snoepschaal in de vrom van een ei, om de geboorte van de automobiel aan te duiden (Porselein 1902, Frankrijk).

160

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 160

14.10.20 17:47

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 161

14.10.20 17:47

Spyker Pieter van der Hem

Nederlands erfgoed De naam Spyker is als geen andere onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse automobielhistorie. De gebroeders Hendrik-Jan en Jacobus Spijker waren vanaf 1880 bouwer van kwalitatief hoogwaardige rijtuigen. Met het voltooien van de opdracht voor de Gouden Koets voor de kroning van Koningin Wilhelmina in 1898 sloten ze hun rijtuigperiode af en besloten met autoproductie verder te gaan. Met de bouw van een moderne fabriek, de nieuwe bedrijfsnaam Industriële Maatschappij Trompenburg en de spelling van hun familienaam met een Y (voor betere leesbaarheid in het buitenland) toonden zij grote ambities. Een faillissement in 1908 en het tragische verongelukken van Hendrik-Jan een jaar eerder stonden het voortbestaan van Spyker niet in de weg.

Tot 1925 bleef Spyker degelijke auto’s van onbesproken kwaliteit produceren.

162

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 162

14.10.20 17:47

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 163

14.10.20 17:47

SPYKER

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 164

14.10.20 17:47

Breed spectrum De 27-jarige tijdspanne van Spykers bestaan als autofabrikant is overzichtelijk en stijlvol weergegeven in een exclusieve hal.

Vrijwel elk model Spyker is er te vinden, plus een uniek bewaard gebleven Spyker vliegtuig. Aan de wand bevindt zich het originele toegangshek van de fabriek. Rechts het prototype voor een klein 7 pk wagentje uit 1910 en links de 30/40 pk uit 1924, Spykers laatste en meest imposante model, dat werd aangedreven door de indrukwekkende Maybach motor.

165

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 165

14.10.20 17:47

SPYKER

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 166

14.10.20 17:47

Wereldprimeur In 1903 demonstreerden Hendrik-Jan en Jacobus Spijker hun toekomstvisie met enkele van de belangrijkste technische innovaties die nog steeds actueel zijn. ’s Werelds eerste zescilinder motor dreef namelijk alle vier de wielen permanent aan waardoor de auto ook toen al over vierwielremmen beschikte. Alle moderne terreinwagens volgen dit concept nog steeds. Het exemplaar is uniek en enkele jaren geleden gerestaureerd in oorspronkelijke rijdbare staat.

167

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 167

14.10.20 17:47

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 168

14.10.20 17:47

Bussen Openbaar vervoer De rode Londense dubbeldekker is hét icoon van openbaar vervoer en dit is zijn voorganger: een Milnes-Daimler uit 1904. Het is de oudste nog bestaande autobus. Dat jaar reden er in Londen slechts 20 van dergelijke bussen, maar twee jaar later was het aantal al gegroeid tot 400 stuks – de meeste bij busonderneming Thomas Tilling Ltd. De bussen hadden kettingaandrijving en massieve banden. Ze boden veel ruimte en men kon gemakkelijk in- en uitstappen. Toen al werd je gewaarschuwd voor zakkenrollers – zowel mannelijke als vrouwelijke…

169

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 169

14.10.20 17:47

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 170

14.10.20 17:48

BUSSEN

Gemotoriseerde koets Dit is het enige overgebleven exemplaar van een hele vloot aan gemotoriseerde diligences die werden gemaakt in opdracht van de firma Motor Coaches Limited, door Thames Ironworks, Shipbuilding & Engineering Company Ltd, opgericht in 1857. In 1906 begon het bedrijf met de productie van motorvoertuigen.

171

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 171

14.10.20 17:48

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 172

14.10.20 17:48

Brandweerwagens Door het vuur In mei 1940 stond de Rotterdamse brandweer voor het heetste vuur uit haar geschiedenis. Tijdens en na het bombardement moesten de zeven immense brandweerwagens van het Amerikaanse merk Ahrens-Fox tientallen branden tegelijkertijd bestrijden. De enorme 16,4 liter motor dreef de pomp aan, die een even indrukwekkende 4000 liter water per minuut leverde. De wagen is gebouwd in 1928 en is voorzien van een brandweeropbouw vervaardigd door materieelbouwer Bikkers. De brandweerauto heeft een draaicirkel van 22 meter. Het exemplaar in het museum is tot 1971 in bedrijf geweest.

173

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 173

14.10.20 17:48

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 174

14.10.20 17:48

Groots en Luxueus

Maatwerk De welgestelden waren de eersten die het zich konden permitteren om een auto op maat te bestellen. Beroemde carrosseriebouwers stortten zich op deze markt voor maatwerk, luxueuze carrosserieën die pasten bij de maatschappelijke status van de opdrachtgever.

175

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 175

14.10.20 17:48

GROOTS EN LUXUEUS

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 176

14.10.20 17:48

Proporties Bij deze American Underslung (1914) zijn de assen boven het chassis gemonteerd, in plaats van eronder, zoals gebruikelijk. Dit ontwerp zorgt voor een laag zwaartepunt en daardoor betere wegligging.

Dankzij de voor die tijd ranke bouw en uitgebalanceerde proporties oogt het koetswerk sierlijk en tegelijkertijd sportief ondanks forse afmetingen en grote 60pk motor.

177

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 177

14.10.20 17:48

GROOTS EN LUXUEUS

Forenzen De Amerikaanse bankier Hugh McDonald woonde op Long Island, op behoorlijk grote afstand van zijn kantoor op Wall Street in New York.

Hij bestelde in 1932 deze Aerocar Land Yacht bij de Curtiss Aeroplane Company speciaal voor het woon-werk verkeer, zodat hij tijdens zijn dagelijkse rit van en naar kantoor zou kunnen werken. De oplegger lijkt op de romp en cockpit van een vliegtuig en is ook volgens de toenmalige principes van de vliegtuigconstructie gebouwd. De Land Yacht werd voortgetrokken door een een Graham Blue Streak. Na voltooiing van zijn werkzaamheden kon de bankier in de cockpit plaatsnemen en het drukke verkeer bekijken.

178

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 178

14.10.20 17:48

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 179

14.10.20 17:48

GROOTS EN LUXUEUS

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 180

14.10.20 17:49

Mysterieuze oude meester De automobielhistorie mag dan tot in detail zijn onderzocht, van sommige merken is nog niet alles bekend. Deze Joswin – een samentrekking van de naam van constructeur Josef Winsch – is een dergelijk geval. De Berlijnse Winsch construeerde zelf het chassis, en monteerde daarin een 7,2 liter Mercedes vliegtuigmotor uit de Eerste Wereldoorlog. Carrosseriebedrijf Szawe, eveneens uit Berlijn, is verantwoordelijk voor het zeer luxueus uitgevoerde koetswerk. Er zijn slechts enkele modellen van dit merk gebouwd en dit is het enige nog bekende exemplaar.Volgens de overlevering zou deze ‘Town Car’ gebouwd zijn voor de Duitse Keizer Wilhelm II, of wellicht voor de Koning van Bulgarije …

181

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 181

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Binnenhuisarchitectuur Tot de privileges van de welgestelden behoorde ook de mogelijkheid om een individueel ontworpen interieuraankleding te bestellen.

Omringd door kostbaar materiaal zoals ivoor en rozenhout en gezeten op een bekleding met brokaat, waande men zich in een koninklijke suite.

182

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 182

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 183

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 184

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Frederick Lanchester was een briljant ingenieur en de eerste fabrikant die een volledig Britse auto bouwde. Lanchesters waren geliefd vanwege de trillingsvrije motor, semi-automatische versnellingsbak en comfortabele vering. Lanchester was een serieuze concurrent van Rolls-Royce. Dit 28 pk 3,5 liter model wordt beschouwd als een van zijn meesterwerken, omdat al zijn geavanceerde ideeën in deze auto bij elkaar komen. De motor is ver naar achteren gemonteerd, wat de auto een bijzonder uiterlijk geeft en tegelijkertijd veel binnenruimte biedt.

Glamour De naam Hispano-Suiza is afgeleid van de samenwerking tussen de Spaanse zakenman Emilio de la Cuadre en de Zwitserse ingenieur Marc Birkigt. Aanvankelijk was het bedrijf gevestigd in Barcelona in Spanje, maar werd later verplaatst naar Parijs. Het was een van de meest prestigieuze merken ter wereld. Deze zescilinder H6B ‘dual cowl phaeton’ met een carrosserie van Million-Guiet uit Frankrijk werd gebouwd voor de Amerikaanse filmster Norma Talmadge, de schoonzus van de komiek Buster Keaton.

185

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 185

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 186

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Nederlands design Er zijn enkele uitstekende Nederlandse carrossiers geweest, zoals te zien is bij deze majestueuze Italiaanse Isotta Fraschini. De vierzits ‘dual cowl phaeton’ carrosserie is in 1925 vervaardigd door de firma Van Rijswijk uit Den Haag. Zij hadden een uitstekende reputatie en waren bovendien hofleverancier. Het door de jachtbouw geïnspireerde houten bovendek dat de achterpassagiers omringt was een kenmerk van goede smaak.

187

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 187

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Extreme weelde Er waren tijden waarin overdaad slechts voor een enkeling bereikbaar was. Dat geldt zeker voor de Golden Zebra, een Daimler DK400 uit 1955.

Verantwoordelijk voor deze creatie was de flamboyante Engelse Lady Nora Docker, die het begrip luxe nog een niveau hoger tilde. Zij verkreeg haar titel door haar huwelijk met Sir Bernard Docker, Directeur van BSA, waartoe Daimler behoorde. Na deze creatie, de laatste van een serie van vijf buitensporig luxueuse showcars die werden gebouwd tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, toen zelfs dagelijkse benodigdheden in Engeland op de bon waren, werden Sir Bernard en Lady Nora Docker onder andere vanwege hun geldverkwistende levensstijl ontslagen uit de directie waarna zij spoedig aan lager wal raakten.

188

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 188

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 189

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 190

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Overdaad Als styliste voor Daimler bepaalde Lady Docker, die eerder als nachtclubdanseres had gewerkt, de keuze voor het bladgoud, het ivoor en de bekleding van zebrahuiden, een luxe picnicset en een cocktailbar van geslepen glas. Lady Docker was vooral heel trots op de door haar gekozen bekleding.

Toen men haar vroeg “waarom toch die zebrahuiden?” antwoordde ze gewoon: “omdat nerts te warm is om op te zitten”…

191

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 191

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Rolls-Royce Silver Ghost Shooting Brake uit 1910.

John Charles Montagu-Douglas-Scott, de zevende Hertog van Buccleuch and negende Hertog van Queensbury, bestelde de carrosserie voor zijn RollsRoyce bij carrosseriebedrijf Croall & Croall. De geweren werden bewaard in de kisten boven de achterwielen en het geschoten wild werd op het imperiaal vervoerd. Dit is een van de oudste RollsRoyce Silver Ghosts met originele carrosserie.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 192

14.10.20 17:49

193

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 193

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 194

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

The Silver Phantom of Hyderabad Rolls-Royce auto’s waren in de jaren ‘20 van de vorige eeuw zeer gewild bij de Maharadja’s en andere Indiase heersers. De Nawab (premier) van Hyderabad kocht deze Rolls-Royce Phantom in 1926 en bestelde bij Barker in Engeland de van gepolijst aluminium vervaardigde carrosserie. Deurlijsten van gepolitoerd teakhout maken het geheel af. De auto werd regelmatig ingezet voor het vervoer van bezoekende hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de Prins van Wales, de latere Koning Edward VIII.

195

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 195

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 196

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Calcutta, India 1910 De zeer succesvolle en excentrieke Schotse zakenman Robert Nicholl ‘Scotty’ Matthewson liet een kostbaar Brooke 20/30 pk chassis voorzien van een carrosserie in de vorm van een zwaan.

De snavel van de zwaan is verbonden met het koelsysteem van de auto, waardoor de chauffeur een wolk stoom kon spuiten om zich een weg te banen door de drukke straten van Calcutta. De politie was hiervan niet gecharmeerd en al snel mocht de auto niet meer op de openbare weg worden gebruikt.

Matthewson verkocht de Swan Car later aan de Maharadja van Nabha, die de auto ruim 70 jaar in bezit hield. Enkele eigenzinnige details zijn de borstels om de banden schoon te houden, elektrische lampjes in de ogen van de zwaan – die in het donker spookachtig opgloeien – en een acht-tonige Gabriel-hoorn die op de uitlaat is aangesloten en die bediend wordt door een klein toetsenbordje achterin de auto. De carrosserie is versierd met houtsnijwerk van vergulde lelies, golven en een verenkleed, visjes en lotusbloemen. De ‘Cygnet’ oftewel babyzwaan, is een elektrische auto die de Maharadja in 1920 voor zijn kinderen liet maken.

197

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 197

14.10.20 17:49

Energievoorziening Een collectie benzinepompen, netjes in het gelid: van de handbediende pompen van de jaren ‘30 tot exemplaren die tot in de jaren ‘80 nog in gebruik waren. Tegenover de pompen bevinden zich werken van Stanley Wanlass, wiens bronzen auto-sculpturen tot de mooiste ter wereld behoren.

198

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 198

14.10.20 17:49

199

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 199

14.10.20 17:49

Zeldzaam origineel De Mercedes-Benz SSK uit 1929 – een van de dertig ooit gebouwd – wordt algemeen beschouwd als de meest begerenswaardige Mercedes-Benz van allemaal. De SSK, met zijn 7-liter motor die 200 pk leverde, werd ontworpen als racewagen, wat verklaart waarom er zo weinig nog in originele staat verkeren. Dit exemplaar is echter altijd particulier eigendom geweest en werd voornamelijk voor toertochten gebruikt. De auto wordt erkend als de meest originele SSK ter wereld.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 200

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

201

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 201

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 202

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Rijdend museum Het merendeel van de auto’s in het museum is rijklaar, en met enkele topstukken wordt regelmatig deelgenomen aan prestigieuze internationale evenementen voor klassieke auto’s, zoals de Mille Miglia in Italië en het Goodwood Festival of Speed in Engeland.

203

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 203

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 204

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

De Koning van de Autobahn De Mercedes-Benz 500K Spezial Roadster uit 1936 wordt beschouwd als een van de meesterwerken van Mercedes-Benz, zowel qua styling als qua techniek. Met name het vloeiende lijnenspel, de V-vormige voorruit, de lange, glooiende achterzijde en de externe uitlaatpijpen vallen op. Bij dit model verdwijnt de cabrioletkap geheel in de carrosserie, terwijl de meeste cabrio’s in die tijd veel minder geraffineerd waren. De 5-liter motor met compressor leverde 160 pk, waardoor de auto uitermate geschikt was voor de toen nieuwe Duitse autobahnen.

205

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 205

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Limousine in ballingschap In 1918, na het einde van de Eerste Wereldoorlog, moest Keizer Wilhelm II zijn vaderland verlaten. Hij leefde in Nederland in ballingschap in Huis Doorn tot hij in 1941 overleed. Toch bleef hij zijn Duitse wortels trouw, onder andere door zich te laten rondrijden in deze Mercedes-Benz Nürburg 500 limousine, uitgevoerd in zijn geliefde kleur van de Duitse Marine, Navy Grey. Via drukknopjes op een klein toetsenbord achterin gaan er op het dashboard lampjes met commando’s branden: ‘Schnell – Langsam – Halt – Links – Rechts – Kehrt – Haus (snel – langzaam – stoppen – linksaf – rechtsaf – omdraaien – naar huis).

206

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 206

14.10.20 17:49

207

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 207

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 208

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Van links naar rechts: de Stutz Bearcat uit 1920 was dé meest begeerlijke Amerikaanse sportauto.

De krachtige zesliter motor leverde 80 pk en was uitgevoerd met vier kleppen per cilinder. De Cord L-29 uit 1929 was bij zijn introductie meteen zowel spraakmakend als baanbrekend vanwege de toen innovatieve voorwielaandrijving. Dit stond een lagere chassisbouw toe waarmee de wegligging verbeterde. De Cord 812 Beverly Sedan (1937) had ook voorwielaandrijving maar met een veel modernere onafhankelijke wielophanging en een halfautomatische versnellingsbak. De door Gordon Buehrig gepatenteerde styling was typisch Art Deco.

Door de vormgeving van de voorkant van de auto kreeg hij de bijnaam ‘coffin nose’ (doodskist-neus).

209

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 209

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 210

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

Hollywood’s lieveling Duesenberg SJ LaGrande Dual Cowl Phaeton 1935 – de naam alleen al is indrukwekkend. De ‘S’ in de aanduiding staat voor supercharged (kompressor). Er zijn slechts 35 SJ’s ooit gebouwd. Duesenbergs waren zeer populair bij Hollywoodsterren in de jaren twintig en dertig. Beroemde sterren als Greta Garbo, Mae West, Clark Gable, krantenmagnaat William Randolph Hearst en de Spaanse Koninklijke familie bezaten deze exclusieve automobielen.

Groot Amerikaans Na het behalen van vele successen in de racerij op Indianapolis bouwden Fred en Augie Duesenberg Amerika’s meest prestigieuze automobielen. Duesenbergs waren befaamd om de verfijnde techniek: de achtcilinder-in-lijn motor met supercharger leverde 320 pk; voor die tijd, de vroege jaren dertig, een immens vermogen.

211

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 211

14.10.20 17:49

GROOTS EN LUXUEUS

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 212

14.10.20 17:49

Rijdende kansel Father Divine was een Amerikaanse evangelist. In 1937 kochten zijn volgelingen deze enorme Duesenberg Model J met carrosserie van Bohman & Schwartz. De carrosserie is van het type Limousine Landaulet. Father Divine was slechts 1,55 meter lang, en om ervoor te zorgen dat zijn volgelingen hem in de auto konden zien, was zijn zitplaats in hoogte verstelbaar. Daardoor kreeg de auto de bijnaam ‘Throne Car’ (troon-auto). Deze op één na laatst geproduceerde Duesenberg woog wel 3000 kilo en beschikte over 265 pk uit 6,9 liter cilinderinhoud.

213

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 213

14.10.20 17:49

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 214

14.10.20 17:50

GROOTS EN LUXUEUS

Gabriel Voisin Zijn achtergrond als vliegtuigconstructeur is herkenbaar aan zijn puur functioneel ontworpen automobielen. In plaats van mee te gaan in de nieuwste trends, concentreerde hij zich op een uitgekiende toepassing van de technologie om zijn automobielen zo licht, geruisloos en efficiënt mogelijk te maken.Voor zijn latere modellen, en met name in zijn reclame-uitingen, heeft Voisin met succes de Art Déco stijl omarmd.

215

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 215

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 216

14.10.20 17:50

GROOTS EN LUXUEUS

Art Déco Hoewel de buitenzijde van de auto’s geen enkele spoor van frivoliteit vertoonde, waren de interieurs van veel Voisin automobielen voorzien van Art Déco bekleding.

217

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 217

14.10.20 17:50

GROOTS EN LUXUEUS

Woodies Deze twee Chrysler ‘Town & Country’ modellen uit 1942 en 1948 zijn voorbeelden van een populaire trend om de houten carrosserieconstructie zichtbaar te maken. Nadat de zelfdragende carrosserie was geïntroduceerd boden fabrikanten vergelijkbare uitvoeringen aan, echter uitgevoerd in staal dat met houtnerf was beschilderd in plaats van gebruik te maken van echt hout.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 218

14.10.20 17:50

219

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 219

14.10.20 17:50

GROOTS EN LUXUEUS

Weelderig Wulpse verchroomde rondingen, weelderig gebruik van bij elkaar passende kleuren, en de toen nieuwe stroomlijnvorm: typisch de stijl van verschillende beroemde Franse carrossiers, gemaakt in de periode kort voor en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Deze auto’s werden bewonderd op de belangrijkste Concours d’ Elegances. Deze schitterende Talbot-Lago T26 Grand Sport, in 1948 gebouwd door de in Parijs gevestigde Jacques Saoutchik, is exemplarisch.

Stroomlijn Deze Delahaye 135MS uit 1946 heeft een aerodynamische carrosserie gemaakt door Pourtout op basis van tekeningen van de bekende in 1942 overleden ontwerper Georges Paulin.

220

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 220

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 221

14.10.20 17:50

GROOTS EN LUXUEUS

Waterdruppel In 1937 bouwden carrossiers Guiseppe Figoni en Ovidio Falaschi dit buitengewoon fraaie koetswerk. In het Frans kreeg het de bijnaam ‘Goutte d’Eau’ of waterdruppel. De iconische schoonheid verhult bijna dat de auto een pure Le Mans racewagen is. Na de Tweede Wereldoorlog schakelden meer en meer autofabrikanten over op de zelfdragende carrosserieconstructie in plaats van gebruik te maken van een apart chassis. Deze ontwikkeling betekende het einde voor het métier van de traditionele carrossiebouwer.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 222

14.10.20 17:50

223

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 223

14.10.20 17:50

Toyota

Speurwerk beloond In 2006 werd een originele Toyota AA uit 1936 gevonden op een boerderij in Oost-Siberië. Dit is de enig overgebleven vooroorlogse Toyota. De auto wordt tentoongesteld zoals hij werd aangetroffen, de ramen gebarsten, deuken in de carrosserie, stuur omgebouwd van rechts naar links en gehuld in stof en roest. Een eerbetoon aan een lang werkzaam leven.

224

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 224

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 225

14.10.20 17:50

T O Y O TA

Supercar De Toyota 2000 GT werd in 1965 gelanceerd op de autotentoonstelling van Tokio. Al snel kreeg de auto een cultstatus dankzij de elegante styling en goede wegligging. Het was de eerste Japanse supercar. Het ontwerp van ingenieur Satoru Nozaki is kenmerkend voor het uitstekende technische en stylistische niveau van de toen ontluikende Japanse autoindustrie. De ranke sportcoupé haalt 200 km/h en is uitgerust met een 2-liter zescilinder motor met dubbele bovenliggende nokkenassen. Hij heeft onafhankelijke wielophanging voor en achter. Een van de 351 2000 GT’s die ooit geproduceerd zijn, is omgebouwd tot cabriolet ten behoeve van de James Bond film ‘You only live twice’.

226

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 226

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 227

14.10.20 17:50

LUXERY

Ettore Bugatti Kunsthal voor techniek Industrieel ontwerpers en kunstenaars hoeven geen uitleg over Ettore Bugatti’s technische creaties. Uit alles wat hij maakte, sprak zijn artistieke inzicht. Zuigers, wielen, assen: de vorm werd niet alleen door de functie bepaald maar ook door zijn persoonlijk gevoel voor schoonheid. Tot op de dag van vandaag vindt zijn ontwerp voor lichtmetalen wielen navolging.

Widowmaker De elegante carrosserie van deze Bugatti Type 54 Bachelier Roadster uit 1932 verbergt zijn ware identiteit: een Type 54 Grand Prix racer met 300 pk!

228

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 228

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 229

14.10.20 17:50

E T T O R E B U G AT T I

Snelheidsimpressie Tot de jaren dertig werd het ontwerp van de meeste auto’s puur functioneel bepaald. Carrossier Gangloff echter visualiseerde heel slim het snelheidspotentieel van deze Type 57 ‘Grand Raid’ uit 1934. De extreem gestrekte aflopende lijn, het pijlvormig grafisch kleurcontrast en de geïntegreerde hoofdsteunen benadrukken de sportieve eigenschappen van het Type 57 chassis. Deze auto stond op de Autosalon in Parijs in 1935 als showcar.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 230

14.10.20 17:50

231

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 231

14.10.20 17:50

E T T O R E B U G AT T I

Held De Franse luchtvaartpionier Roland Garros, een goede vriend van Ettore Bugatti, was de eerste eigenaar van de 1913 5-liter kettingaangedreven 100 pk Type 18 Bugatti. De voor zijn tijd geavanceerde auto had een topsnelheid van 150 km/h. Garros sneuvelde tijdens een luchtgevecht drie weken voor het einde van de Eerste Wereldoorlog. Daarna kwam de auto in bezit van de Britse vrouwelijke coureur Ivy Cummings, die de auto de bijnaam ‘Black Bess’ gaf, naar het paard van struikrover Dick Turpin. Met ‘Black Bess’ nam zij o.a. deel aan heuvelklimwedstrijden in Engeland.

232

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 232

Cockpit Meer meters en instrumenten dan in het Blériot vliegtuig uit dezelfde tijd.

14.10.20 17:50

233

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 233

14.10.20 17:50

E T T O R E B U G AT T I

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 234

14.10.20 17:50

Harmonie De Type 50T Coach Profilée, met zijn extreem schuin geplaatste voorruit en opvallende sierlijke grafische lijnen, werd ontworpen door Jean Bugatti, toen hij slechts 23 jaar oud was. De auto was eerder bedoeld als Grand Tourer dan als sportwagen. Het harmonieuze ontwerp bevestigt hoe toegewijd Bugatti esthetische en functionele perfectie nastreefde. Deze auto was eigendom van Ettore Bugatti zelf.

235

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 235

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 236

14.10.20 17:50

Museum Koetshuis Het museumgebouw is ontworpen door de beroemde Amerikaanse architect Michael Graves. Het bevindt zich in een bosrijke omgeving naast het Koninklijk Paleis Huis ten Bosch. De steile puntdaken zijn typerend voor de Nederlandse architectuur en de buitenzijde doet denken aan een koetshuis van weleer.

Ontwerpschets door Michael Graves

237

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 237

14.10.20 17:50

MUSEUM

Tuinen Blik op het museum vanaf de N44, die leidt van Den Haag naar Amsterdam. Beukenhagen en rhododendronstruiken flankeren het pad tussen de parkeergarage en de ingang van het museum.

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 238

14.10.20 17:50

239

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 239

14.10.20 17:50

MUSEUM

Achterzijde De rode bakstenen in de gevels zijn in een speciaal weefpatroon gemetseld. De architect liet zich hiervoor inspireren door de Amsterdamse School.

Paviljoen Een achthoekig paviljoen aan de achterzijde van het gebouw is geplaatst in de richting van een reeds bestaande bomenlaan, hetgeen het gebouw verbindt met het landschap. Het paviljoen is in gebruik als expositieruimte.

240

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 240

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 241

14.10.20 17:50

MUSEUM

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 242

14.10.20 17:50

Great Hall De 90 meter lange centrale hal, met zijn 15 meter hoge houten gewelfde plafond is zeer indrukwekkend.

243

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 243

14.10.20 17:50

MUSEUM

Sfeerbeeld De sfeer op het museumplein doet denken aan het begin van de twintigste eeuw. Alle gevels en kozijnen zijn authentiek en afkomstig van gebouwen die vroeger in Den Haag stonden. Tijdens openingstijden is het museumplein in gebruik als restaurant voor museumbezoekers.

244

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 244

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 245

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 246

14.10.20 17:50

MUSEUM

Hoeden en Petten Een smalle winkelstraat met vintage etalages leidt de bezoeker richting het museumplein.

Tijd voor een servicebeurt De tijd lijkt stil te staan in de dorpsgarage uit de jaren ‘30. Het is net alsof de monteur zo weer binnen kan stappen om zijn werkzaamheden te hervatten.

247

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 247

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 248

14.10.20 17:50

MUSEUM

Shop In de museumwinkel vindt men een gevarieerd aanbod aan modelauto’s en boeken voor alle leeftijden en voor iedere portemonnee.

Toegankelijkheid Het museum is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

249

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 249

14.10.20 17:50

MUSEUM

Evenementen Het museum is bij uitstek geschikt voor vergaderingen, recepties, diners en/of feesten, te combineren met cateringarrangementen en rondleidingen met gids voor groepen.

250

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 250

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 251

14.10.20 17:50

MUSEUM

Meetings Vergaderzalen zijn beschikbaar in uiteenlopende configuraties, geschikt voor alle soorten bijeenkomsten variërend van grote plenaire sessies tot kleinschalige werkgroepvergaderingen of breakout sessies.

252

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 252

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 253

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 254

14.10.20 17:50

MUSEUM

Theater Het theater is een prachtige ruime, maar intieme zaal met een inrichting die is gebaseerd op het ‘Teatro Grande’ in Brescia, de plek waar jaarlijks de Mille Miglia start. Het theater biedt plaats aan 340 personen.

255

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 255

14.10.20 17:50

Auteurs: Phil Seed, Ronald Kooyman, Wim Oude Weernink Fotografie: Thorsten Doerk Grafisch ontwerp: Jörg Weusthoff (Weusthoff & Reiche, Hamburg/Köln) Uitgever: Louwman Museum, Den Haag Drukker: Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

ISBN: 9 789 090 33 8385 © 2020 Louwman Museum, Den Haag Alle rechten voorbehouden, Niets aan deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaak, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op welke andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Louwman Museum. De uitgevers hebben ernaar gestreefd de rechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot het Louwman Museum wenden.

256

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 256

14.10.20 17:50

DK_Louwman_250x278_NL RR-3.indd 257

14.10.20 17:50

DK_Louwman_Cover_NL_NEW.indd 1

Het Museumboek

www.louwmanmuseum.nl

15.10.20 17:24