Hoe bestrijden we zinktoxiciteit ?
Luc Vrielinck, Afdeling Mond-, Kaak- , en Aangezichtsheelkunde Ziekenhuis Oost Limburg, Genk Luc@Vrielinck.be
Wat is het probleem? Zink is noodzakelijk voor verschillende lichaamsfuncties, maar recente studies tonen aan dat een overdaad aan zink een depletie aan koper van veroorzaken ! Praat met uw patiënten over tandpasta’s, mondspoelingen en prothese kleefstoffen met een laag gehalte aan zink.
Zinktoxiciteit Tandartsen dienen zich te informeren over de mogelijke nevenwerkingen van een blootstelling aan zink. Deze bevinding komt voort uit een studie van Amar Platel (resident aan de University of Maryland Dental School) en gepubliceerd in het Maart/april nummer van General Dentistry1. Een overdaad aan zink kan toxisch zijn. Een aantal patiënten ontwikkelen neurologische symptomen ten gevolge van een te hoge inname van zink2. Zink toxiciteit kan zich uiten als nausea, maaglast en irritatie thv de mondslijmvliezen3. Vele tandheelkundige patiënten worden regelmatig aan zink blootgesteld in de vorm van bepaalde restauratieve materialen (glasionomeer cementen4) , mondspoelingen, tandpasta’s en kleefstoffen voor protheses5. Er is toenemende bekommernis 1
http://www.oea.umaryland.edu/communications/news/?ViewStatus=FullArticle&articleDetail=12315 Nations SP, Boyer PJ, Love LA, Burrit MF, Butz JA, Wolfe GI, Hynan LS, Reish J, Trivedi JR. Denture cream: an unusual source of excess zinc, leading to hypocupremia and neurologic disease. Neurology 2008,71:639-643 http://www.neurology.org/content/71/9/639.abstract?ijkey=826babef271155cb5ecd4bfb39f8ca4c2998ff69&k eytype2=tf_ipsecsha 2
3
Plum LM, Rink L, Haase H. The essential Toxin: Impact of zinc on Human health. Int J Environ Res Public Health 2010:7: 1342-1365. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2872358/ 4
Brauer DS, Gentleman E, Farrar DT, Stevens MH, Hill RG. Benefits and drawbacks of zinc in Glass ionomeer bone cements. Biomed Mater 2011;6 [epub ahead of print] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21680957
omtrent de mogelijke schadelijke effecten van kleefstoffen voor protheses. Patiënten met slecht passende of loszittende protheses zijn geneigd om dentale kleefstoffen te gebruiken om de prothese ter plaatse te houden. Patel schrijft: “ Het is van direct belang dat de dentale beroepsgroep weet dat het uitgebreid gebruik van kleefstoffen met een hoog zinkgehalte kan leiden tot koperdeficiëntie en dat dit uiteindelijk kan leiden tot neurologische symptomen”. Dit wordt veroorzaakt door een competitie in de absorptie van beide metalen in de gastrointestinale tractus. Diverse studies koppelen het ontstaan van koperdeficiënte anemie met neutropenie aan een toename van de zink opname5. Dit gegeven is bijgevolg van praktisch belang voor de tandheelkundigen. Er zijn nu al fabrikanten van kleefstoffen die een waarschuwing op het product plaatsen. Daarenboven is het belangrijk dat de tandheelkundigen het verband inzien tussen zink en gezondheid. Op dit ogenblik zijn er ook al zinkvrije kleefstoffen op de markt.
FDA Een mogelijke te grote inname van zink heeft ook de aandacht getrokken van de US Food and Drug Administration (FDA) die onlangs nog een bericht stuurde aan fabrikanten van dentale kleefstoffen om de waarschuwing op de verpakking van de producten aan te passen of te streven naar zinkvrije kleefstoffen. In een rapport van 23 februari 2011, noteert het FDA dat er op basis van review data een verband is vastgesteld tussen zink gebruikt in dentale kleefstoffen en “nevenwerkingen”. Aan de fabrikanten werd een sterk advies meegegeven om de labeling van hun producten aan te passen en om zink te vervangen door een ander product, dat in geval van intensief gebruik minder gezondheidsrisico’s kent.
5
Hedera P, Peltier A, Fink JK, Wilcock S, London Z, Brewer GJ. Myeloneuropathy and pancytopenia due to copper deficiency and high zinc levels of unknown origin II. The denture cream is a primary source of excessive zinc. Neurotoxicology 2009:30;996-999. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19732792?dopt=Abstract
De rol van zink Zink speelt een belangrijke rol in de menselijke fysiologie6. Het komt tussen bij het correct functioneren van het immunologisch systeem, cel groei, celdeling en normale celdood (apoptose). Het element zink speelt ook een sleutelrol in de fysiopathologie van belangrijke neurologische aandoeningen en in diabetes. Een ander proces dat zink afhankelijk is de spermatogenese, aangezien zink belangrijk is voor het testosterone metabolisme. Zinkdeficiëntie is een wereldwijd probleem, daarentegen is een overdreven diëtaire inname van zink eerder uitzonderlijk7.
Kunnen we er iets aan doen? We kunnen de patiënten adviseren om zeer regelmatig hun volledige prothese te laten nakijken ten einde een zo correct mogelijke pasvorm van de prothese te behouden. In geval van suboptimale pasvorm zullen we de patiënt adviseren om de prothese aan te passen, te relinen of eventueel een nieuwe prothese te vervaardigen. In de toepasselijke gevallen kan de patiënt geadviseerd worden over een mogelijke implantaatbehandeling om het probleem definitief op te lossen. Er zijn visuele symptomen die kunnen wijzen op een slechtzittende prothese (zonder dat de patiënt direct klachten heeft): overdreven hoeveelheid gekeratinizeerd weefsel, erythemateus weefsel, hypertrofische tubera, epulis en irritatiefibromen zijn waarschuwingstekenen dat de pasvorm van de prothese niet meer optimaal is. Zonder correctie kunnen deze situaties leiden tot overmatig gebruik van prothesekleefstoffen. Een goed opgevolgde prothese zal de nood aan gebruik van kleefstoffen sterk minderen en bijgevolg ook de mogelijke nevenwerkingen. Een zeer interessant artikel verscheen onlangs in the Journal of the American dental Association (JADA) en handelt over “Evidence-based guidelines for the care and maintenance of complete dentures: A publication of the American College of Prosthodontists”8. In februari kondigde een fabrikant van kleefstoffen (GlaxoSmithKline) in Londen aan dat het vrijwillig actie ondernam en een einde stelde aan de productie van zinkhoudende kleefpasta’s. Het bedrijf kondigde aan dat het zal overgaan naar gebruik van zinkvrije kleefstoffen en dat de woorden “Zink vrij” duidelijk zou worden aangegeven op de verpakking9.
6
http://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc/
7
Pawa S Khalifa Aj, Ehrinpreis MN, Schiffer CA, Siddiqui FA. Zinc toxicity from massive and prolonged coin ingestion in an adult. Am J Med Sci 2008;336:430-433. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19011402 8
Felton D, Cooper L, Duqum I, Minsley G, Guckes A, Haug S, Meredith P, Solie C, Avery D Chandeler ND. evidence-based guidelines for the care and maintenance of complete dentures J Am Dent Assoc 2011:142:1S20S. PDF: http://jada.ada.org/content/142/suppl_1/1S.full.pdf+html?sid=f8950696-144e-42ac-966fa53b85b7640a 9
Seib C. GSK Changes its denture adhesive in health care from Times Online Feb 18,2010. http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/health/article7032711.ece