OK Operationeel 01 2016 (LVO)

Magazine voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers

NR. 1 / maar t 2016 / JA ARGANG 11

> SPOTLIGHT OP JONG BIJ LVO CONGRES 2016 > REGIO-AUDITS VOOR VEILIGE OK > WAAROM OPERATIEASSISTENT LEUK BEROEP IS

ONZE OK MEEKIJKEN OP DE OK’S VAN HET ISALA HARTCENTRUM IN ZWOLLE OKO0116.indd 1

3/14/16 9:57 AM

Cool.

Comfortable.

Customizable.

The TotalShield ™ Surgical Helmet System

The TotalShield™ Surgical Helmet System from Zimmer Biomet is engineered to protect against contamination, infectious body fluids, and harmful organisms all while keeping you cool and comfortable.

TotalShield is designed for comfort through its: • Balanced and stable helmet construction • 16 air flow ports • Six adjustable fan speeds • Expanded field of view • Optional bright LED light • Togas and Hoods with protection against infectious body fluids and microorganisms

©2015 Zimmer Biomet

OKO0116.indd 2

3/14/16 9:57 AM

inhoud

colofon OK Operationeel is het vakblad voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. Het wordt gemaakt door uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO (Landelijke Vereniging van Operatieassistenten) en verspreid onder alle LVO-leden. Verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen, particuliere klinieken en opleidingscentra.

Redactie Redactiecoördinator Y-Publicaties: Cindy Lammers, okoperationeel@y-publicaties.nl Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder, operationeel@lvo.nl Uitgeverij Y-Publicaties Postbus 10208 1001 EE Amsterdam 020-520 60 77 info@y-publicaties.nl www.y-publicaties.nl Kijk ook op onze website www.oknieuws.nl Uitgever: Ralf Beekveldt Eindredacteur: Marloes van Hoorn Tekstcorrector: Marijn Mostart Ontwerp: Annelies van Turnhout Druk: BalMedia Advertenties Cross Media Nederland BV 010-742 19 42 gezondheidszorg@crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Abonnementen SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn 0172-476 085 info@spabonneeservice.nl Toezending van OK Operationeel is voor LVO-leden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet-leden gelden de volgende abonnementsprijzen: jaarabonnement € 65,50; los nummer € 8,50; abonnement buiten Nederland € 82,50.

Alle prijzen zijn inclusief btw en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2016 OK Operationeel Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.

ISSN 1872-6712

14

LICHT OP JONG BIJ LVO CONGRES

20

OK-AUDITS IN RIJNMONDREGIO

27

VAN CHECKLIST ASSISTENTEN OK TOT NORM IGZ

Uiteenlopende voordrachten, met veel aandacht voor young professionals en de uitreiking van de allereerste Young Professional Award.

Verslag van het 30ste LVO Congres.

Om de patiëntveiligheid op de OK te vergroten houden zorginstellingen in de regio Rijnmond elkaar een spiegel voor door audits op elkaars operatieafdeling te doen.

Twee (voormalig) leerlingoperatieassistenten ontwikkelden een checklist met criteria voor de overdracht op de OK. Deze heeft de IGZ nu overgenomen. De twee vertellen.

en verder 4 4 8 10

REDACTIONEEL NIEUWS LVO-NIEUWS ONZE OK: NICOLINE WESSELING (ISALA ZWOLLE) 23 COLUMN PAUL MEIJSEN 24 ESTHER AIKENS: WAAROM IS OPERATIEASSISTENT ZO’N LEUK BEROEP? 31 ONDER OPERATIEASSISTENTEN: GERIANNE VAN DER RIJDT (ZIEKENHUIS BERNHOVEN)

OK OPERATIONEEL WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 3

OKO0116.indd 3

3/14/16 10:40 AM

VAN DE REDACTIE

A/D Amstel Architecten

Veiligheid

W

anneer ik dit schrijf is de lente al in aantocht. Ben benieuwd hoeveel sneeuwbuien we nog krijgen tijdens de paasdagen, want het gezegde blijft: ‘Maart roert zijn staart’.

Ook de LVO is volop in beweging. Tijdens de ALV voorafgaand aan het LVO Congres is het jaarplan gepresenteerd. Een uitvoerig verslag met de speerpunten kun je lezen in het LVO-nieuwsblok verderop. Evenals een verslag van het LVO Congres, dat vorige maand in De Reehorst in Ede zijn dertigjarig jubileum beleefde.

Tijdens dat congres gaven operatieassistenten Doran van Gastel en Angelique Dirks een presentatie over de overdracht op de OK. Zij maakten een checklist met overdrachtsmomenten in de vorm van kaartjes die gemakkelijk in een keykaart kunnen worden gestoken. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ondersteunt deze checklist en zal de criteria toevoegen aan de TOP waarin ziekenhuizen worden getoetst.

De IGZ onderstreept dat het operatieproces een permanent aandachtsgebied is om vermijdbare schade aan patiënten te voorkomen. Regio Rijnmond vertelt in deze editie hoe zij hun audits op de OK regelen. Door de jaren heen is er veel veranderd op de OK, niet alleen op het gebied van operatietechniek, maar vooral ook van de organisatie rondom de patiënt waarbij patiëntveiligheid het sleutelwoord is.

Veel leesplezier!

Hennie Mulder, operationeel@lvo.nl

TWEE HYBRIDE OK’S VOOR ETZ Het OK-complex van het ElisabethTweeSteden Ziekenhuis (ETZ) in Tilburg wordt uitgebreid met twee hybride operatiekamers. Een primeur voor Europa, volgens ETZ, want deze operatiekamers zijn ingericht voor zowel trauma-, vaat- en neurochirurgie als orthopedische chirurgie.

Het ETZ is traumacentrum voor de provincie Noord-Brabant. ‘Met de nieuwe hybride OK kunnen we levens en ledematen redden van patiënten met zwaar letsel’, zegt traumachirurg Mike Bemelman.

‘Patiënten die in acute nood verkeren kunnen na binnenkomst op de Spoedeisende Hulp direct door naar de hybride OK. Daar kunnen verschillende specialisten bijvoorbeeld gelijktijdig een bloedende milt en een kapot bekken behandelen.

Ook het doorlichten van de patiënt met behulp van röntgen gebeurt nu direct en in dezelfde kamer.’

TESTEN IN CINCINNATI De neurochirurgen en orthopedisch chirurgen zullen de nieuwe hybride OK gebruiken voor complexe ingrepen aan de wervelkolom. Ook is het mogelijk om 3D reconstructies

van botten en gewrichten te maken.

Hiermee kunnen zeer complexe botbreuken in gewrichten nog beter in beeld worden gebracht en beter worden hersteld.

Neurochirurg Paul Leliefeld reisde samen met andere chirurgen van het ETZ en mensen van leverancier Philips naar Cincinnati in Amerika om ervaring op te doen met de hybride OK. ‘Daar hebben we de grenzen van onze nieuwe mogelijkheden op de hybride OK kunnen testen en interactie gehad met het Philips-team, zodat theorie en praktijk goed op elkaar zijn afgestemd.’

NAVIGATIESYSTEEM In de zomer van 2016 zal in de hybride OK een speciaal 3D chirurgisch navigatiesysteem worden geïnstalleerd. Hiermee kunnen bijvoorbeeld operaties aan de wervelkolom nog nauwkeuriger worden uitgevoerd. ‘Dit is uitermate geschikt voor operaties aan complexe wervelafwijkingen die veel voorkomen in het ETZ’, zegt orthopedisch chirurg Carel Diekerhof. ‘De navigatie biedt hierbij extra veiligheid.’ De applicatie wordt samen met Philips verder ontwikkeld. Het ETZ is hiervoor pilot-ziekenhuis.

4 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 4

3/14/16 9:57 AM

nieuws MINDER PIJN BIJ LIESBREUKEN DOOR KIJKOPERATIE De kans op chronische pijn na een kijkoperatie is lager dan bij een andere techniek.

Dit blijkt uit promotieonderzoek van Ine Burgmans (foto), oncologisch chirurg en gespecialiseerd liesbreukchirurg. Burgmans deed enkele jaren onderzoek in het grootste liesbreukcentrum van Nederland, gevestigd in het Diakonessenhuis in Zeist. Haar onderzoek richtte zich op het verbeteren van de kwaliteit van liesbreukchirurgie.

De kans op langdurige pijnklachten na een kijkoperatie voor een liesbreuk is klein. Als er toch sprake is van pijn verdwijnt deze bijna altijd spontaan tussen drie en zes maanden.

De oorzaak van deze chronische pijn kan niet worden verklaard door een MRI. Toch is het wel nuttig om aan te tonen dat het matje goed is geplaatst en om uit te sluiten dat er andere oorzaken zijn van chronische pijn. Het vermoeden dat een dunner matje met minder materiaal de kans op pijnklachten zou verminderen blijkt niet waar, aldus Burgmans. Er is zelfs een grotere kans op een terugkerende liesbreuk met dit dunnere matje dan met het standaard matje dat al jaren wordt gebruikt.

In haar proefschrift concludeert Burgmans ook dat vrouwen met een liesbreuk het beste met een kijkoperatie kunnen worden behandeld. Vrouwen hebben vaker (20%) een ander type liesbreuk dan mannen: de zogenaamde dijbeenbreuk. Deze kan bij de klassieke liesbreukoperatie worden gemist. Met de kijkoperatie heeft de chirurg volledig overzicht en wordt elke breuk gezien en behandeld.

POSTOPERATIEVE COMPLICATIES HERKENNEN VAN LEVENSBELANG Kan een standaardbezoek aan geopereerde patiënten door de anesthesioloog complicaties verminderen en kosten besparen? Deze vraag staat centraal in de zogenoemde TRACE-studie, die in 2016 van start gaat en is opgezet door onderzoekers van de drie academische ziekenhuizen MUMC, VUmc en AMC. Complicaties ten gevolge van operaties dragen bij aan een verhoogde kans op overlijden in de periode na de operatie. Het voorkomen van postoperatieve complicaties vergt vroegtijdige herkenning van veranderingen in de gezondheid van de patiënt. Het herkennen en behandelen van deze subtiele veranderingen behoort tot het domein van de anesthesioloog. Die heeft als perioperatieve arts veel kennis van de impact van de anesthesie en de operatie op de patiënt. Tot op heden is het gestandaardiseerd begeleiden van patiënten na de operatieve ingreep door een anesthesioloog geen routinezorg. De TRACE-studie moet hier verandering in brengen.

NIEUWE GENERATIE OK-COCKPITS VOOR MST In het Medisch Spectrum Twente (MST) zijn meer dan vijftig dashboards – OK-cockpits – in het OK-complex geinstalleerd. Hiermee zijn alle zaken van POWI, patiëntveiligheid en veiligheidschecklists tot beletinformatie, luchtkwaliteit en bestelproces geïntegreerd en geborgd. De dashboards zijn aanwezig op de OK, voor de OK, bij de opdekruimte, in de regieruimte, bij de holding en bij de verkoever. Ze zijn web-based en kunnen daarom op zowel nieuwe als bestaande hardware (werkstations, tablets, telefoons) worden weergegeven binnen een webbrowser.

Er zijn meerdere checklists in de OK-cockpit geïntegreerd. Deze zijn dynamisch en contextafhankelijk: de vragen worden aangepast aan bijvoorbeeld specialisme of ingreep, afhankelijk van de informatie die wordt ontvangen uit een van de bronsystemen.

Naast time-out en sign-out zijn er checklists geïntegreerd voor ochtend- of avondcontroles, schoonmaakchecklists en periodieke controlelijsten van de technische dienst (brandpreventie, gassennet, elektrische installatie). De checklists worden geverifieerd en geborgd in het dashboard: een rood veld wordt zichtbaar als de checklist na een operatie, een dag of een willekeurige instelbare periode opnieuw dient te worden uitgevoerd. Via een in- en uitgaande koppeling met het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS) worden de gestelde vragen en gegeven antwoorden tussen ZIS en de OK-cockpit gesynchroniseerd. De OK-cockpits zijn ontwikkeld door NewCompliance.

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 5

OKO0116.indd 5

3/14/16 9:57 AM

HET ACTUEELSTE OK-NIEUWS VIND JE OP WWW.OKNIEUWS.NL.

Bij een incident met dodelijke afloop in het Tergooi Ziekenhuis in Blaricum in 2010, waarbij een patiënt van de operatietafel viel, heeft het gerechtshof van Amsterdam besloten de betrokken specialisten niet individueel te vervolgen. Wel zal er strafrechtelijk onderzoek worden gedaan naar de rol van het ziekenhuis. Daarbij zal onder andere worden gekeken naar het gebruik van protocollen en de controle op de juiste uitvoering daarvan. Het Tergooi Ziekenhuis meldt op zijn website dat na de calamiteit onmiddellijk maatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat een dergelijk incident zich herhaalt.

Het bewuste incident vond plaats toen de anesthesiemedewerker de arm van de patiënt losmaakte en deze patiënt aan de andere kant van de operatietafel viel. De omloopassistent stond gedraaid naar het voeteneinde en was niet in staat om in te grijpen. De chirurg zat op dat moment de OK-formulieren in te vullen. Door de val liep de patiënt een fractuur en een subdurale bloeding op. Zij overleefde deze verwondingen niet. Tijdens de rechtszaak wees de inspectie erop dat de medisch specialisten zowel tijdens als na de operatie verantwoordelijkheid dragen voor de positionering van de patiënt. Aan beide kanten van de operatietafel moet iemand staan om een dergelijke val te voorkomen.

HEB JE NIEUWS? MAIL NAAR

@

okoperationeel@y-publicaties.nl

Bart van Overbeeke

STRAFRECHTELIJK ONDERZOEK NA DODELIJKE VAL VAN OPERATIETAFEL

SPIN-OFF ROND OPERATIEROBOT MICROSURE NU OP EIGEN BENEN Microsure, een gezamenlijke spinoff van de Technische Universiteit Eindhoven en Maastricht UMC+, is sinds kort zelfstandig. Het bedrijf is bijna klaar met de ontwikkeling van een operatierobot voor ingrepen met uiterste precisie. De robot, die wordt bestuurd door een chirurg, is geschikt voor hersteloperaties die met mensenhanden amper of niet mogelijk zijn. Over twee jaar moet het apparaat, ’s werelds eerste in zijn soort, klaar zijn om in operatiekamers te worden gebruikt.

Het eerste exemplaar van de operatierobot staat de komende twee jaar in het Maastricht UMC+ om voorzichtig en stapsgewijs aan te tonen dat het geschikt is voor ingrepen bij mensen. Tegelijkertijd werkt Microsure aan de benodigde Europese CE-markering. Bij het bedrijf zijn zowel ingenieurs als chirurgen betrokken.

VIJF KEER ZO NAUWKEURIG De armen van de robot worden altijd bestuurd door een chirurg, via twee joysticks. De robot voert de beweging van de handen van de chirurg ‘verkleind’ uit, waardoor de robot tot vijf keer zo nauwkeurig kan zijn. Boven-

dien filtert de robot alle trillingen van de mensenhand eruit, wat ook bijdraagt aan de precisie.

De robot is vooral bedoeld voor ‘reconstructieve chirurgie’. Daarbij wordt weefsel ergens in het lichaam weggehaald om op een andere plek iets te herstellen. Ook zorgt de robot voor meer comfort voor de arts, doordat deze niet meer over de patiënt gebogen hoeft te staan, maar rustig kan zitten.

LYMFOEDEEM De eerste focus van Microsure ligt op het aanpakken van lymfoedeem.

Daar krijgen relatief veel borstkankerpatiënten mee te maken, doordat de lymfeknopen in de oksel soms uitzaaiingen hebben. Die worden dan operatief verwijderd, waardoor vocht zich ophoopt op ongewenste plekken. ‘Nu worden vaak alleen de symptomen bestreden, maar met de operatierobot kunnen we de verbinding van de kleine vaatjes herstellen, en dan pak je de oorzaak van het probleem aan’, aldus Raimondo Cau die twee jaar geleden aan de TU Eindhoven promoveerde op het prototype dat hij ontwikkelde voor de chirurgierobot.

6 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 6

3/14/16 9:57 AM

nieuws VROUWEN MET BORSTKANKER KRIJGEN VAAK NIET DE BESTE OPERATIETECHNIEK Echogeleide chirurgische technieken zijn superieur aan de standaardmethode voor borstsparende operaties. Hiervoor zijn al jaren indicaties, maar vreemd genoeg gebruiken nog niet alle chirurgen de echo tijdens borstoperaties.

Met de echogeleide techniek blijft maar in 3 procent van de gevallen tumor achter in de borst, terwijl dit met de standaardtechniek bij 17 procent van de patiënten gebeurt. Ook wordt met de nieuwe techniek twee keer minder gezond borstweefsel verwijderd. Dit blijkt uit onderzoek waarop radioloog in opleiding Max Haloua aan het VUmc is gepromoveerd.

Met de nieuwe techniek hoeven minder vrouwen opnieuw onder het mes en is het cosmetisch resultaat van de borstsparende behandeling op korte en lange termijn beter. Ook is de patiënttevredenheid hoger dan na behandeling met de standaardmethode. Door deze techniek in heel Nederland toe te passen kan minstens 1 miljoen euro per jaar worden bespaard in de borstkankerzorg. Dit komt doordat minder vervolgoperaties (en opnames) en minder extra radiotherapie nodig zijn. ‘In Nederland wordt de echogeleide techniek nog niet routinematig toegepast, wat gezien onze resultaten te betreuren valt’, zegt Haloua. ‘Het is niet meer van deze tijd om alleen met de tastzin te opereren terwijl de tumor makkelijk in beeld kan worden gebracht met behulp van echografie.’

Ook in het buitenland is er belangstelling voor de Nederlandse resultaten; in het Amerikaanse Annals of Surgical Oncology is onlangs geopperd om van echogeleide borstsparende operaties voor borstkanker de gouden standaard te maken.

SIAMESE TWEELING SUCCESVOL VAN ELKAAR GESCHEIDEN

Het is artsen van het Inselspital in Bern gelukt om een Siamese tweeling van acht dagen oud van elkaar te scheiden. De twee meisjes, Lydia en Maya, werden acht weken te vroeg geboren en waren onderdeel van een drieling. Het derde kind is gezond op de wereld gekomen.

De vijf uur durende operatie werd eind vorig jaar uitgevoerd. Samen wogen Lydia en Maya toen slechts 2,2 kilo. De tweeling was met elkaar vergroeid via de lever, het hart en de buik. De ingreep zou eigenlijk pas over een paar maanden worden gedaan. De toestand van de meisjes verslechterde echter en werd levensbedreigend, waarop de artsen besloten hen direct te opereren. De slagingskans zou maar 1 procent zijn geweest. Het ziekenhuis spreekt daarom van een ‘medisch wonder’. Het hoofd van de afdeling chirurgie zegt dat een perfecte samenwerking van het team de sleutel tot succes was.

Volgens het ziekenhuis zijn de kinderen nog steeds erg klein, maar ontwikkelen ze zich goed. Het zou de eerste keer zijn dat een dergelijke ingreep bij zulke jonge kinderen is geslaagd.

‘VERWIJDERING BAARMOEDER IS NIET ALTIJD NOODZAKELIJK’ Wereldwijd was het verwijderen van de baarmoeder de standaardbehandeling bij verzakking, maar het sparen van de baarmoeder wordt steeds populairder. Een operatie waarbij de baarmoeder wordt vastgezet met twee hechtingen aan een stevig deel van een spier is een geschikt alternatief voor het verwijderen van de baarmoeder. In de praktijk betekent dit dat vrouwen een keuze hebben en dat de baarmoeder niet per definitie hoeft te worden verwijderd. Dit stelt Renée Detollenaere in haar promotieonderzoek bij het Radboudumc, dat is uitgevoerd in het Isala Vrouw-kindcentrum in Zwolle.

Miljoenen vrouwen wereldwijd hebben last van een verzakking.

Het operatief behandelen van een verzakking bij vrouwen is de afgelopen tijd meerdere malen negatief in het nieuws geweest.

Dit kan (onnodig) tot angst en terughoudendheid hebben geleid bij vrouwen om zich met verzakkingsklachten tot een arts te wenden. ‘Vrouwen moeten op de hoogte zijn dat een baarmoederverzakking op een relatief makkelijke manier operatief op te lossen is en dat de keuzemogelijkheid bestaat om de baarmoeder te verwijderen dan wel te sparen’, aldus Detollenaere.

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 7

OKO0116.indd 7

3/14/16 9:57 AM

Verslag algemene ledenvergadering Op woensdagavond 17 februari, de avond voor het LVO Congres, wordt de algemene ledenvergadering gehouden. Onder meer het financieel jaarverslag 2015, de begroting en het vergoedingensysteem worden uitgebreid besproken en unaniem goedgekeurd.

NIEUW STATEMENT Daarna presenteert Carla Boer, ad-interimvoorzitter, het jaarplan 2016. Tijdens de beleidsdagen in 2015 is er een nieuw statement ontwikkeld. Dit wordt aan de alv voorgelegd en unaniem goedgekeurd. Het statement is als volgt.

• De kwaliteit van de perioperatieve zorg in geheel Nederland wordt medebepaald door gekwalificeerde en bekwame operatieassistenten.

• Operatieassistent is een (inter)nationaal erkend beroep op bachelorniveau.

• De LVO is de gesprekspartner voor alle betrokken partijen in de perioperatieve zorg.

SPEERPUNTEN Om deze missie verder vorm te kunnen geven heeft het bestuur vier speerpunten vastgesteld. Daaraan zal het komende

LVO-INFORMATIE Carla Boer, voorzitter a.i., voorzitter@lvo.nl Hennie Mulder, penningmeester en bestuurslid Media operationeel@lvo.nl en penningmeester@lvo.nl Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs secretaris@lvo.nl en onderwijs@lvo.nl Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen beroepsbelang@lvo.nl Monique de Kort, bestuurslid Congres, congres@lvo.nl Femke Wienen, bestuurslid PR&V, prvoorlichting@lvo.nl Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl.

Lidmaatschap opzeggen Dit dient voor 1 oktober te gebeuren - het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd. Opzeggen kan via het opzeggingsformulier op www.lvo.nl

of schriftelijk via: Secretariaat LVO Postbus 9058 1006 AB Amsterdam Ledenadministratie ledenadministratie@lvo.nl

jaar door iedere commissie hard worden gewerkt. Deze speerpunten zijn: 1. Young professionals in beeld De young professionals, jonge operatieassistenten, zijn de toekomst. Daarom moeten zij meer invloed krijgen op de richting die de LVO op wil/moet gaan. Welke onderwerpen vinden zij belangrijk? De mening van de young professional moet gehoord worden en meegenomen worden in de besluitvorming van het bestuur.

2. De LVO-vertegenwoordiger zal moeten groeien naar LVO-ambassadeur Niet alleen de naam van deze functie zal in 2016 veranderen, maar ook de taken en verantwoordelijkheden ervan. De LVO-ambassadeurs zullen in 2016 mede ‘het gezicht’ van de LVO zijn en krachtig het statement en de speerpunten uitdragen. Ook zullen zij een rol moeten spelen in het werven en behouden van leden.

3. Toekomst beroep operatieassistent Hoe gaat het beroep operatieassistent er in de toekomst uitzien?

Welke veranderingen zijn er gaande? Hoe ver staat het met de erkenning van ons beroep? Welke kwaliteitseisen moeten er aan de operatieassistent gesteld worden?

4. Herkenbaarheid van LVO bij de leden en bij externe relaties Als beroepsvereniging is de LVO een serieuze gesprekspartner van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, het College Zorg Opleidingen en de Inspectie voor de Gezondheidzorg. Wanneer wij een richtlijn of scholing accrediteren, willen wij dit graag bezegelen met een LVO-keurmerk. De laatste jaren is gebleken dat de huidige communicatie niet meer afdoende is. Er zal aandacht worden geschonken aan een nieuwe communicatiestructuur. Hierbij zullen ook de huidige communicatiemiddelen onder de loep worden genomen, zoals de website, het vakblad en de nieuwsbrief. Om zowel binnen als buiten de LVO nog herkenbaarder te worden zal er gestuurd worden op een eenheid van huisstijl en zal er een slogan worden toegevoegd aan het huidige logo voor een meer Europese uitstraling.

REGLEMENT EN STATUTEN Verder worden nog de aanpassingen van het huishoudelijk reglement en de statuten aan de leden voorgelegd. Deze worden goedgekeurd en na het congres aan de notaris aangeboden ter bekrachtiging.

In de rondvraag wordt het verzoek gedaan aandacht te geven aan het ouderenbeleid. De vergadering wordt beëindigd om 21.30 uur.

Namens het LVO-bestuur, Hennie Mulder

8 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 8

3/14/16 10:41 AM

lvo-nieuws SAMENWERKING TUSSEN LIVEOPERATIE.NL EN DE LVO Continue scholing en training is belangrijk voor operatieassistenten. Daaraan wil de LVO graag bijdragen. Leden kunnen daarom vanaf nu gratis gebruikmaken van alle modules van de visuele leeromgeving LiveOperatie.nl. Hier is veel informatie gecentraliseerd, waardoor je makkelijk een visueel beeld bij een operatie kunt krijgen. Je kunt nu zoeken naar de anatomie van het lichaam, instrumentenleer krijgen over bijvoorbeeld een totale knieprothese of bekijken hoe deze operatie er stapsgewijs uitziet.

Daarnaast zijn verschillende operaties per specialisme te bekijken. Ook kun je via deze website in contact komen met medeprofessionals of -studenten. De website is overal beschikbaar via desktop, tablet of mobiele telefoon. Zo blijf je eenvoudig op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.

Op de website komen ook e-learningmodules te staan. De accreditatiecommissie zal deze beoordelen en accrediteren zodat ze het keurmerk van de LVO krijgen. De behaalde accreditatiepunten kunnen met een certificaat in het kwaliteitsregister worden geplaatst.

Deze extra service biedt ook voordelen voor de ziekenhuizen. Die moeten immers zorgen dat hun medewerkers bevoegd en bekwaam zijn. De instructievideo’s en documenten zijn volledig gericht op de operatieassistent en de bij het beroep behorende taken. Ook de bekwaamheid bij het bedienen van apparatuur en het gebruik van hulpmiddelen komen aan bod.

TRAUMADAGEN 2016 OP 3 EN 4 NOVEMBER De congresorganisatie van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie (NVT) en het bestuur van de LVO zijn alweer druk met de voorbereidingen voor het traumacongres van dit jaar. Noteer alvast in je agenda: Traumadagen 2016 op donderdag 3 en vrijdag 4 november 2016 in de RAI in Amsterdam. Meer informatie vind je op www.trauma.nl.

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 9

OKO0116.indd 9

3/14/16 9:57 AM

OKO0116.indd 10

3/14/16 9:57 AM

ONZE

OK Tekst: Marloes van Hoorn

Meekijken op de operatiekamers van Nicoline Wesseling, operatieassistent met chirurgische vaardigheden in Isala Zwolle.

Foto’s (inclusief cover): Cor Mooij

Wij zijn trots op … … onze Da Vinci-robot! Daarmee doen we bijna alle long-OK’s. En als enige Nederlandse ziekenhuis ook de mitraalklepplastiek en mitraalklepvervanging. We zijn ook heel trots op de groep operatieassistenten met chirurgische vaardigheden (oacv’ers), die bestaat uit dertien goed opgeleide operatieassistenten.

Als operatieassistent met chirurgische vaardigheden … … halen we de vena saphena magna uit het been, die gebruikt wordt als nieuwe kransslagader op het hart. Sommigen van ons zijn ook opgeleid om – met hetzelfde doel – de arteria radialis uit de arm te halen.

We halen de vaten endoscopisch met het Vasoview-systeem. Dit doen we terwijl de chirurg de borstbeenslagader haalt. Als de vene geoogst is assisteren we de chirurg.

De functie is ontstaan omdat er lang een

tekort was aan arts-assistenten. Die haalden de vene eerder altijd.

De opleiding tot oacv’er duurt een halfjaar.

Verdieping … … kun je ook vinden als lid van een dedicated team. We hebben bijvoorbeeld een dedicated team voor de robotlongchirurgie. Twee meiden uit dit team zijn ook dedicated voor de robotmitraalklepchirurgie. Ik ben lid van het dedicated TAVI-team, voor transcatheter aortic valve implantation. Verder kun je specialismecoördinator worden. Dat ben ik samen met twee collega’s voor de thorax. En iedereen moet natuurlijk leerlingen kunnen begeleiden.

Met de TAVI-procedure … … brengen we de aortaklep percutaan in via een kleine incisie in de lies of thorax. Dat doen we samen met thoraxchirurgen, cardiologen en personeel van de hartkatheterisatiekamer (HCK, red.) op de hybride OK van het HCK-complex. Iedere donderdag verhuizen we de OK-materialen daarheen. De hybride OK op het OK-complex zelf wordt gebruikt door de vaatchirurgen. Zij hebben een dedicated team dat daar de vaatstentingen en dotters van de ledematen doet.

De aflos …

WIE: Nicoline Wesseling WAT: operatieassistent met chirurgische vaardigheden, specialismecoördinator thorax, lid van dedicated TAVI-team (TAVI = transcatheter aortic valve implantation) WAAR: Isala Hartcentrum, Zwolle Altijd al willen meekijken op een collega-OK-complex? In deze rubriek gluren we vast door het raam. Deze keer bij de drie thorax-OK’s van Isala in Zwolle.

Jullie OK in deze rubriek? Stuur dan een mailtje naar okoperationeel@y-publicaties.nl.

… komt voor een operatieassistent met chirurgische vaardigheden vaak pas bij de patiënt- of dienstwissel. Wij staan steeds aan tafel, en daar wordt niet afgelost tot de werktijd om is. De chirurg wil niet steeds gestoord worden als hij met Prolene 7-0-draadjes de kransslagader aan het hechten is. Je zou wel in de reperfusiefase – als de patiënt weer opwarmt – van tafel kunnen stappen en naar het toilet kunnen rennen. En dan hopen dat de dienst net binnenkomt zodat je kunt wisselen. De omloop wordt wel afgelost.

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 11

OKO0116.indd 11

3/14/16 9:57 AM

‘WIJ HALEN DE VENA SAPHENA MAGNA UIT HET BEEN’

Een standaard hart-OK – klep of omleiding – duurt een halve dag. Daarna heb je pauze. Maar een aortadissectie type A kan tien, twaalf uur duren. Dat is steunkousen aan en gáán. Bij de dienstwissel is iedereen al buiten de OK bijgepraat door de aflossen. Die kennen de situatie op de OK. Bovendien wordt bij hartchirurgie heel protocollair gewerkt, dus iedereen weet wat er nodig is. Aan tafel vindt nog een kleine overdracht plaats.

maaltijdsalades. We gaan nooit de OK af om te eten.

De sfeer …

… werkt er altijd een operatieassistent met chirurgische vaardigheden. We zijn met z’n dertienen, dus reken maar uit hoe vaak we dienst hebben. Het is best een belasting, zo veel diensten en steeds aan tafel staan. Maar we zijn stuk voor stuk vakidioten en we gáán ervoor. In de dienst sta ik ook bij algemene chirurgie. Je kunt je afvragen of dat verantwoord is, omdat wij als vast cardioteam overdag alleen maar werkzaam zijn op de thoraxchirurgie. Daarover wordt nog volop gediscussieerd. Maar een sectio verleer je niet. Vind ik ook heerlijk om te doen trouwens. En laat mij bij een heupprothese maar schoonmaken en aflossen. Dat lukt prima.

… is heel goed. Cardio-operatieassistenten hebben vaak een reputatie van ‘thorax bitch’. Maar iedereen is hier welkom en iedereen is gelijkwaardig. Of je nu een eerstejaars bent of een ouwe rot die een vene haalt. Ik voel me niet meer dan een ander.

Soms zijn er ergernissen als we bij algemene chirurgie staan in de dienst. Maar dat komt dan door een situatie waarin we ons bevinden, niet door de collega’s. Bij wrijvingen zegt ik altijd: ‘Houd het bij jezelf.

Goede zorg is het belangrijkst. Doe alsof je eigen moeder hier op tafel ligt.’

De safety check …

In de toekomst …

… is een veiligheidsprocedure die we uitvoeren ná de time-out, als de patiënt al afgedekt is. Hij is ontwikkeld door twee van onze artsen. De thoraxchirurg en anesthesioloog bespreken samen het plan van aanpak na de bevindingen van een echo. Besproken worden pompfunctie, hartkleppen en aorta. Als er bijvoorbeeld kalk in de aorta zit, kan die niet worden afgeklemd om het hart stil te leggen.

De safety check wordt inmiddels ook in andere Nederlandse hartcentra toegepast.

… blijven we hopelijk innovatief bezig. En blijf ik bij hartchirurgie. Ik houd er zó van: een hart wordt stilgelegd – soms zelfs de hele circulatie – en wordt weer op gang gebracht als de operatie is voltooid. Dat is elke keer weer een magisch moment! ■

In de diensten …

We blijven bij door … … het jaarlijkse Europese thoraxchirurgiecongres. We moeten onze scholing vanwege JCI-accreditatie verplicht gaan bijhouden in een kwaliteitspaspoort. Dat wordt gekoppeld aan een Isala-breed kwaliteitsregister.

Werkoverleg … … hebben we om de circa acht weken met de operatieassistenten van het eigen team. En met de oacv’ers eens in het kwartaal. Altijd na werktijd. We hebben ook nog elk kwartaal groot overleg, maar daar zijn we van terug aan het komen; negen van de tien keer bespreek je dingen van je eigen specialisme. En algemene dingen kunnen ook in de nieuwsbrief die elke vrijdag aan alle OK-medewerkers wordt rondgemaild.

In de pauze … … eten we onze eigen boterhammen. En er gaan hier wekelijks zo’n tachtig rollen beschuit doorheen. Want die is nog gratis, net als de hagelslag en Cup-a-Soup. In de dienst eten we kliekjes en 12 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 12

3/14/16 9:57 AM

SEALING – BIJ ERBE HEB IK ALLE KEUS.

Uw VIO ® 300 D is al klaar voor Sealen Sealen met ERBE Veilig en betrouwbaar )TQQV UGCNXNCM URCCTV QRGTCVKGVĎF Door minimale laterale schade wordt omringend weefsel gespaard Naar keuze herbruikbare en disposable instrumenten AUTO-STOP meldt: seal is klaar 2NWI 2NC[ CNVĎF FG LWKUVG KPUVGNNKPI

Herbruikbaar: ERBE BiClamp 14 instrumenten voor laparoscopische en open chirurgie

Disposable: ERBE BiCision XGTUKGU UGCNGP GP UPĎFGP met één instrument

ECO T E “H

NOM

A LT H C S I

E

TIEF RNA

“

Meer informatie over het hele productassortiment vindt u op onze homepage.

ERBE Nederland b.v. | Werkendam | Nederland | Telefoon 0183-509755 | www.erbe-nederland.com

OKO0116.indd 13

3/14/16 9:57 AM

(Vlnr) Monique de Kort, Patrick Voight,

LVO CONGRES: Y

Tom Pereboom en de genomineerde young professionals met awardwinnares Lisanne van Dijk (met cheque).

Op het dertigjarigjubileumcongres van de LVO was veel aandacht voor young professionals.

Jonge operatieassistenten presenteerden hun onderzoek en streden zo om de allereerste Young Professional Award.

moeten werken. De perioperative nurse komt het dichtst in de buurt van de Nederlandse operatieassistent.

Deze nurses zijn erg ontevreden over hun beroep. Volgens Voight is dit te wijten aan hun slechte arbeidspositie: het werk is fysiek zwaar, het management lijkt op hen neer te kijken en door een nauwgezette taakomschrijving kunnen ze zich lastig opwerken.

Deze frustraties resulteren in grote ontevredenheid over het werk: 55 procent van de perioperative nurses zou het werk niet aanbevelen aan een vriend of familielid. Over het gemiddelde jaarsalaris van 63.200 euro zijn de meeste nurses wel tevreden.

EEN DREIGEND TEKORT

Tekst: Astrid van Pelt Foto’s: Ivonne Zijp, Hennie Mulder en Fryda Menger

D

onderdag 18 februari, 9 uur. In de aardig gevulde schouwburgzaal van De Reehorst in Ede begint het 30ste LVO Congres. Monique de Kort, voorzitter van de congrescommissie, en dagvoorzitter Tom Pereboom geven de aftrap.

Aan het begin van het jubileumcongres blikken we over de grens. Dr. Patrick Voight, consultant bij Deloitte, schetst de mores binnen de operatiekamers in de Verenigde Staten. Het begrip ‘operatieassistent’ bestaat niet in de Amerikaanse ziekenhuiscultuur. Er zijn verschillende soorten nurses, die allen binnen de grenzen van hun strikte functieomschrijving

Grootschalige tekorten op de operatiekamers in de Verenigde Staten zullen binnen een paar jaar aan de orde van de dag zijn, aldus Voight.

Binnen nu en vijf jaar gaat een kwart van de nurses met pensioen.

Ook ná die vijf jaar zal de leegstroom gestaag doorgaan, aangezien de gemiddelde leeftijd van de perioperative nurse rond de vijftig ligt.

In 2020 zou er een tekort van achthonderdduizend nurses zijn.

Volgens Voight is dit tekort een direct gevolg van de ontevredenheid over het beroep. Hij doet daarom een aantal aanbevelingen die het tij zouden moeten keren: de rechten en groeimogelijkheden van het beroep zouden verruimd moeten worden; in 2020 zou 80 procent van de nurses een bachelordiploma moeten hebben; nurses zouden gemotiveerd moeten worden om levenslang te leren; en tot slot zou de beroepsgroep meer scholing moeten krijgen om data die relevant zijn bij een operatie te kunnen interpreteren.

PESTEN IS LEVENSGEVAARLIJK Dr. Marius Rietdijk neemt het speechstokje over. De assistant professor van VU-ADRIBA, een aan de Vrije Universiteit gelieerd instituut

14 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 14

3/14/16 9:57 AM

LVO Congres

YOUNG PROFESSIONALS voor positieve gedragsverandering, vertelt hoe de bedrijfscultuur lonende bedrijfscultuur zou een duurzame in OK’s verbeterd kan worden. Zeker in operatiekamers waar veroplossing zijn voor een goede werksfeer. huld of zelfs openlijk gepest wordt moet direct een plan van aanRietdijk: ‘In minder dan 1 procent van de pak komen om de sfeer in het team te verbeteren. Pesten kan in een gevallen gaat het goed. Wanneer getracht OK letterlijk levensgevaarlijk zijn. wordt een positieve cultuurverandering Volgens Rietdijk proberen veel bedrijven – en dus ook OK’s – op een te bewerkstelligen, dan wordt in slechts verkeerde manier gedragsverandering te bewerkstelligen. ‘Zeggen 20 procent van de gevallen ingezet op de dat er iets moet veranderen heeft geen nut. Het zou zelfs contra“directe consequenties”. In slechts 20 proproductief kunnen uitpakken. Mensen worden erop voorbereid dat cent van die gevallen wordt beloond, en een verandering zich aandient en kunnen hun hakken in het zand van dat belonen is slechts 20 procent nietgaan zetten.’

Veel effectiever is het om gewenst of ongewenst gedrag direct te belonen respectievelijk ‘bestraffen’.

Onder belonen valt het waarderen van specifiek gedrag. Een financiële beloning werkt volgens Rietdijk minder goed dan een niet-financiële beloning. OnLVO-bestuurslid Hennie Mulder reikt op het congres het boekje der belonen valt ook het onmiddellijk stoppen met Plastische chirurgie uit. Het is het negende in de reeks ‘Werken op het afdwingen van bepaald gedrag. Onder straffen de OK’, een uitgave van de LVO en uitgeverij Y-Publicaties. Alle aanvalt het negeren van de persoon die het berispelijke wezige vakcoördinatoren plastische chirurgie verschijnen op het gedrag tentoonspreidt en het nadrukkelijk en explipodium en nemen een exemplaar in ontvangst. ciet benoemen van het foute gedrag. Al deze maatregelen schaart Rietdijk onder ‘directe consequenties’.

Uitreiking ‘Werken op de OK’

DUURZAME OPLOSSING Het toepassen van deze ‘directe consequenties’ moet wel met beleid gebeuren. Wanneer je een collega beloont zal deze volgens Rietdijk maximaal gaan presteren. Straffen zorgt er ook voor dat de medewerker het gewenste gedrag laat zien, maar dit zal slechts het minimaal noodzakelijke zijn. Alleen een beNR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 15

OKO0116.indd 15

3/14/16 9:57 AM

Op de tweede congresdag spraken onder anderen (vlnr): Arie van Vugt, François van Dielen (hier met dagafsluiter Marc Lammers), Marck Haerkens en Oscar van Waes.

‘Waar dienen checklists voor? Die moeten niet worden gebruikt om te straffen maar om verbeteringen te vieren!’

monetair. En 20 procent van 20 procent van 20 procent is minder dan 1 procent.’

Volgens Rietdijk zouden OK’s direct kunnen beginnen met belonen.

‘Waar zijn checklists voor? Die moeten niet gebruikt worden om te straffen maar om verbeteringen te vieren!’

YOUNG PROFESSIONAL AWARD Na de plas-/koffie-/theepauze beginnen de parallelsessies: een presentatie over transgenderchirurgie en een over 3D-prints van hartjes in de Azure-theaterzaal. In de Schouwburgzaal staat de Young Professional Award centraal. Deze prijs wordt uitgereikt voor afstudeeronderzoek dat volgens de jury (de commissie Onderwijs) het meest bijdraagt aan de professionalisering van het beroep. Daarnaast moet het onderzoek leiden tot kwaliteitsverbetering en bovendien van hbo-niveau zijn.

Uit de negen inzendingen van dit jaar zijn drie onderzoeken genomineerd. De onderzoekers bespreken hun onderzoek in presentaties van dertig minuten.

SLAAP NIET TE LANG UIT

Young Professional Award: de genomineerden • Lisanne van Dijk, Westfriesgasthuis. Zij bestudeerde de invloed van bereikbaarheidsdiensten op het bioritme en mogelijkheden om daarmee om te gaan.

• Rosita de Herder, VUmc. Zij ontwikkelde een strategische aanpak voor kwetsbare ouderen op de OK. • Julia van den Heuvel, CMH, en Jacqueline van Beek, UMC Utrecht. Zij deden onderzoek naar (omgaan met) fysieke belasting door röntgenschorten.

Lisanne van Dijk trapt af. Ze werkt als derdejaars leerling-operatieassistent in het Westfriesgasthuis in Hoorn. In haar onderzoek beschrijft ze wat de gevolgen zijn van de bereikbaarheidsdiensten op het bioritme. In haar presentatie behandelt ze uitgebreid de effecten van slaap op ons lichamelijk en geestelijk welbevinden. De eerste uren van de slaap zijn het belangrijkst. Die worden ook wel de kernslaap genoemd. Als die kernslaap verstoord wordt is het lastig om de dag daarna normaal te functioneren. Lisanne geeft tips om ondanks wisselende diensten zo veel mogelijk je dag-nachtritme vast te kunnen houden: slaap niet langer dan anderhalf uur uit en maak gebruik van korte powernaps.

VERBORGEN GEBREKEN Rosita de Herder, operatieassistent bij het VUmc, is de tweede gegadigde voor de award. Ze heeft onderzocht hoe OK’s zich kunnen

16 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 16

3/14/16 9:58 AM

LVO Congres Congresdag 2: van traumachirurgie tot veiligheid in de zorg

voorbereiden op de steeds groter wordende groep van kwetsbare ouderen. Dit zijn klinische patiënten van 70 jaar en ouder met een verhoogd risico op voornamelijk fysiek functieverlies. OK’s zouden extra rekening moeten houden met dit type patiënt.

Als voorbeeld neemt Rosita haar oma: een ogenschijnlijk gezonde vrouw van 85 jaar oud. Toch kunnen er bij haar, net als bij veel andere kwetsbare ouderen, vanwege de hoge leeftijd veel complicaties ontstaan, waarmee OK’s volgens Rosita onvoldoende rekening houden. In de preoperatieve fase kunnen er tijdens de transfer bedOK fracturen ontstaan. Bloedingen en embolie zijn risico’s tijdens de perioperatieve fase, net als decubitus bij lange operaties. In de postoperatieve fase moet gewaakt worden voor nierinsufficiëntie en een delirium.

Aangezien 60 procent van de patiënten op de OK ouder is dan zestig, pleit Rosita de Herder voor een strategische aanpak. Ze heeft een besluitschema gemaakt waarin alle comorbiditeiten zijn meegenomen. Dit schema zal snel worden geïmplementeerd in haar eigen OK in het VUmc en waarschijnlijk ook op andere OK’s.

Op de tweede congresdag kwam er een keur van andere sprekers en onderwerpen voorbij. Onder dagvoorzitterschap van François van Dielen, bariatrisch chirurg bij het Máxima Medisch Centrum Veldhoven, waren er plenaire voordrachten van Arie van Vugt, traumachirurg bij Medisch Spectrum Twente Enschede (over traumaopvang bij kinderen en jonge volwassenen); van plastisch chirurgen Khoe en Tempelman en transplantatiechirurg Haveman van het UMCG (over gecombineerde dunnedarm- en buikwandtransplantatie); en van Marck Haerkens, chirurg-vlieger en directeur van Wings of Care (over veiligheid in de zorg vanuit een hybride perspectief). Verder waren er diverse parallelsessies, onder meer van traumachirurg Van Waes van het Erasmus MC Rotterdam (over poli-trauma - Damage Control Surgery) en van orthopedisch chirurg Janssen van het Máxima Medisch Centrum Veldhoven (over sporttrauma voorste kruisband knie).

Marc Lammers, voormalig bondscoach van het Nederlands dameshockeyteam, sloot de tweede dag af. Achteraf tweette hij: ‘Dit zijn de twee dagen per jaar waar je bij moet zijn. Wat een gave middag bij de @LVO Nederland.

Een heel theater vol met operatieassistenten! Operatiekamers in de flow. Thanks!’

Het hele programma van het LVO Congres 2016 kun je terugvinden op www.lvo.nl.

DE ZWAARSTE SCHOUDER Tot slot bespreken Julia van den Heuvel (CMH) en Jacqueline van Beek (UMC Utrecht) hun onderzoek naar fysieke belasting door röntgenschorten. Zij onderzochten in welke mate nek- en rugklachten voorkomen bij operatieassistenten die deze schorten dragen en wat medewerkers zélf kunnen doen om deze klachten terug te dringen. Uit hun onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van de operatieassistenten last heeft van een pijnlijke rug. Enkelen daarvan melden zich ziek en een klein gedeelte moet zelfs behandeld worden door de specialist.

Niet zelden staan operatieassistenten meer dan vier uur aaneengesloten met een röntgenschort om. Hoewel statijdverkorting absoluut is aan te bevelen, is het niet altijd mogelijk om afgelost te worden. De onderzoekers pleiten daarom ook voor andere, kleine maatregelen. Zoals: draag nooit een te grote jas; iedere extra kilo NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 17

OKO0116.indd 17

3/14/16 9:58 AM

Tijdens het LVO Congres konden de bezoekers informatie opdoen en nieuwe producten testen op de bijbehorende informatiemarkt.

kan over een lange periode staan veel schade aanrichten. OK’s zouden moeten zorgen voor een duidelijk zichtbare maatvoering.

Een jas is lichter dan de rokje-schortcombinatie. Het is wel erg belangrijk dat er een goede heupgordel bij de jas wordt gedragen, zodat het gewicht wordt verdeeld.

Er zijn enkele vragen in het publiek. Dagvoorzitter Tom Pereboom gooit een Catchbox de zaal in: een microfoon die zich schuilhoudt in een feloranje kubus van zacht knuffelmateriaal. Al crowdsurfend komt hij op de plaats van bestemming, onderwijl enkele hoofden rakend. Een goede

manier om iedereen bij de les te houden. De vragensteller wil graag weten of er gewerkt is met een controlegroep van operatieassistenten die lang staan maar geen röntgenschorten dragen, zodat vast te stellen is in hoeverre de nek- en rugklachten zijn veroorzaakt door de schorten. De onderzoekers geven aan dat dit nog niet het geval is, maar dat er bij vervolgonderzoek zeker sprake zal zijn van een nulmeting.

DE WINNAAR Aan het eind van de dag zal blijken dat Lisanne van Dijk, met haar onderzoek naar het bioritme, wordt gekozen tot winnaar van de Young Professional Award. De jury prijst haar persoonlijke aanpak: ze gaf haar mailadres voor verdere vragen en deelde een folder over het bioritme uit.

Lunch! De relatiegeschenken van de LVO vinden gretig aftrek: een in bedrijfskleding gestoken badeend, compleet met schort, muts en mondkapje.

WEG VAN DE OK Na de lunch vinden er gelijktijdig drie presentaties plaats. In de Schouwburgzaal vertellen operatieassistenten en physician assistants Marjan Aldenzee en Loes Bieleveld over carrièremogelijkheden buiten de OK om. Samen zetten zij Venocare op, een particuliere instelling voor spataderzorg.

Een dergelijke privékliniek beginnen heeft voor- en nadelen. De physician assistant is nog niet volledig BIG-geregistreerd, en zorgverzekeraars vergoeden de behandeling niet. Bovendien komen alle administratieve taken terecht op je eigen schouders. Daar 18 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 18

3/14/16 9:58 AM

Met één druk op de knop

LABELS PRINTEN voor OK en anesthesie www.brother.nl

Stand-alone printoplossing staat tegenover dat je je eigen planning kunt maken en ruim de tijd hebt voor de patiënt. Bovendien ben je makkelijk benaderbaar.

Ook Miangele Lancle vertelt over carrièremogelijkheden als operatieassistent. Ze schetst hoe zij van operatieassistent patholoog in het UMC Utrecht is geworden. Via de ZIG, de Zij-instroom Geneeskunde Groningen, kon zij beginnen aan een verkort vierjarig studietraject.

Deze ZIG is specifiek voor studenten die affiniteit hebben met de gezondheidszorg en de stap willen maken naar de studie geneeskunde.

De studenten volgen een premasterprogramma van een jaar en beginnen dan aan de masteropleiding (laatste drie jaar) van de studie geneeskunde. Lacle vertelt dat het programma weliswaar zij-instroom heet, maar dat het wel haar volledige aandacht en toewijding vergde.

Haar werk als operatieassistent moest ze neerleggen tijdens de studie.

CORRECTE OVERDRACHT In een naastgelegen zaal spreekt William Verbakel, directeur van instructiewebsite LiveOperatie.nl. Hij werpt een aantal vragen op, zoals: hoe ziet een optimale operatie eruit? En: hoe ziet het beroep van operatieassistent er in de toekomst uit? Volgens Verbakel is het efficiënt en noodzakelijk om kennis meer te bundelen en digitaal over te brengen. Hij houdt een warm pleidooi voor zijn eigen site, waarop een groot aantal operaties te bekijken is, gebundeld per specialisme. LiveOperatie.nl en de LVO hebben een deal gesloten, en alle 2200 LVO-leden krijgen een jaar gratis lidmaatschap. Het LVO-nieuwsbericht op pagina 9 gaat hier verder op in.

Een van de laatste presentaties van de eerste dag wordt gegeven door operatieassistenten Angelique Dirksen en Doran van Gastel.

Zij houden een pleidooi voor een correcte overdracht op de OK. In hun artikel op pagina 27 en verder kun je daar alles over lezen.

Einde van de eerste dag van het dertigste LVO Congres. Een mooi moment om terug te kijken op de behaalde resultaten, maar zeker ook om een licht te laten schijnen op de toekomst. De toekomst van het beroep en de mogelijkheden om een andere weg in te slaan. ■

De Brother TD-2130N thermische labelprinters zŪn speciaal ontworpen voor medische professionals en bieden de mogelŪkheid om vanuit het geheugen standalone een grote verscheidenheid aan labels te printen.

Deze veelzŪdige en volledig mobiele modellen kunnen worden ingezet op elke gewenste plek of in elke situatie, waardoor deze bŪ uitstek geschikt zŪn voor het labelen van injectiespuiten en spuitpompen voor de OK en anesthesie afdeling.

Professionele labels op maat De labelprinters worden geleverd met professionele labelontwerp software waarmee op maat injectiedoseringslabels ontworpen kunnen worden, die later naar het geheugen van de printer worden overgedragen.

Nieuwe labels of eventuele wŪzigingen zŪn snel en Âexibel door te voeren. Met ondersteuning van de meeste barcode protocollen zŪn deze labelprinters tevens zeer geschikt voor diverse andere labeltoepassing binnen de medische sector.

www.eurosteriel-medical.nl

OKO0116.indd 19

3/14/16 9:58 AM

ZORGINSTELLINGEN HOUDEN ELKAAR EEN SPIEGEL VOOR

REGIONALE OK-AUDITS VOOR MEER PATIËNTVEILIGHEID Richtlijnen, procedures, checklists en protocollen: ze zijn noodzakelijk om vermijdbare schade in het operatieve proces te voorkomen. Maar niet voldoende voor structurele gedragsverandering. Daarom houden zorginstellingen in de regio Rijnmond audits op elkaars operatieafdeling.

Tekst: Karin Firing en Raymond Rombout, adviseurs Kwaliteit & Veiligheid, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam Foto: Shutterstock

D

at Nederlandse ziekenhuizen veiliger moeten opereren staat vast.

Uit verschillende metingen blijkt dat patiënten nog steeds vermijdbare schade ondervinden in het operatieve proces.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg duidt het operatieproces niet voor niets aan als een permanent aandachtsgebied.1 Wetenschappelijke verenigingen en beroepsverenigingen zoals de LVO hebben richtlijnen ontwikkeld die vermijdbare schade moeten voorkomen. Na behoorlijke inspanningen laten ziekenhuisorganisaties en professionals een initiële verbetering zien.2 Er blijft echter aandacht nodig om te komen tot structurele gedragsverandering.

Veranderen is dus noodzakelijk, maar hoe?

De zorginstellingen in de regio Rijnmond, verenigd in de SRZ (Samenwerkende Rijnmond Ziekenhuizen), hebben de handen ineengeslagen op zoek naar een leerklimaat om de gewenste resultaten te boeken.

Een van de activiteiten van het SRZ-samenwerkingsverband is een jaarlijkse audit op de operatieafdeling. Patiëntveiligheid is hier het belangrijkste thema. De organisaties spiegelen zich aan nationaal en internationaal geaccepteerde normen en richtlijnen én aan elkaar. Voorheen heette de audit ‘friendly audit’. De laatste twee edities kregen echter de naam ‘regio-OKaudit’, mede om het serieuze karakter van het spiegelmoment te onderstrepen.

In het kader van de regio-OK-audit bevragen de ziekenhuizen elkaar op tien thema’s: • identificatie van patiënten, • communicatie tussen zorgverleners, • medicatiegebruik, • identificatie van operatielocatie, • stopmoment IVa: pre-time-out, • antibioticaprofylaxe, • stopmoment IV: time-out, • stopmoment V: sign-out, • tellen van operatiemateriaal, • preventie van ziekenhuisinfecties.

TELL ME, SHOW ME De regio-OK-audit biedt de instellingen de mogelijkheid zich te spiegelen aan afspraken, normen en eisen. Alleen degene die in de spiegel kijkt kan beoordelen of hij of zij tevreden is met het spiegelbeeld en kan iets aan dit spiegelbeeld veranderen. De instellingen scoren daarom zichzelf. In beide edities van de regio-OK-audit waren slechts twee manieren van scoren toegestaan: ‘goed’ en ‘niet goed’. Handen wassen doe je immers niet een beetje, maar goed of niet.

Bij de auditbezoeken gebruiken de auditors de tracermethodiek.

Ze lopen de route na die een patiënt op de afdeling of in het ziekenhuis aflegt of afgelegd heeft. Hierbij houden ze de zorghandelingen tegen het licht van de kwaliteitsstandaarden. De methodiek hanteert het principe ‘tell me show me’: vertel mij hoe je het doet en laat mij dat vervolgens zien. Het toetsen van documenten is op dat moment niet van belang. De auditors kennen de standaarden en van tevoren of achteraf kan de praktijk aan de theorie getoetst worden. Uiteindelijk achterhalen zij met observaties en vraaggesprekken hoe het met de kwaliteit en patiëntveiligheid op de afdeling gesteld is. Het gaat nadrukkelijk om een steekproef en niet om het persoonlijk functioneren van medewerkers.

20 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 20

3/14/16 9:58 AM

veiligheid

AANDACHTSPUNTEN In 2014 zetten de resultaten van de regioaudit de deelnemende ziekenhuizen behoorlijk aan het denken; er waren bij de operatieafdelingen enkele zwakke punten blootgelegd. De ziekenhuizen namen naar aanleiding van het auditrapport direct maatregelen. Daarvan deden zij verslag aan de collega-ziekenhuizen tijdens een bespreking van de auditresultaten.

In de regioaudit van 2015 kregen de drie stopmomenten – pretime-out, time-out en sign-out – extra aandacht. Deze drie thema’s scoorden goed tot zeer goed. Van de in totaal tien thema’s toonden twee thema’s een spiegelbeeld waarmee de instellingen nog niet tevreden waren. Dit zijn twee thema’s die ook in de eerdere regioaudit niet goed scoorden: medicatiegebruik en het voorkomen van ziekenhuisinfecties.

Dubbelcheck medicatie Op het thema ‘medicatiegebruik’ was de score niet goed omdat de medicatiedubbelcheck ontbrak. De dubbelcheck van de medicijnbereiding was wel in orde, maar de dubbelcheck voorafgaand aan het toedienen niet. De dubbelcheck van medicatie voorafgaand aan de toediening is een bekend probleem. Bijna alle operatiekamers in Nederland worstelen hiermee. De anesthesiemedewerker, die alleen op de operatiekamer staat, heeft geen bekwame collega in de buurt om de dubbelcheck mee uit te voeren. Een collega naar de operatiekamer laten komen geeft een deurbeweging, met negatieve gevolgen voor de luchtbeheersing.

Vaak speelt ook tijdsdruk een rol.

Deze audit onderstreept opnieuw hoe belangrijk een goede werkcultuur is voor de continue verbetering van veiligheid en kwaliteit. De beschikbaarheid en ontwikkeling van richtlijnen, procedures, checklists en protocollen is een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde.

Veiligheidsbewustzijn gaat over het willen en kunnen leren van zaken die wel of helaas niet goed gaan. Een blik in de spiegel laat het vertoonde gedrag zien. Feedback geven en elkaar aanspreken op dit gedrag is de norm om gezamenlijk op zoek te gaan naar mogelijke verbeteringen en zo vermijdbare fouten te voorkomen.

De spiegel van de regioaudit maakt dit mogelijk, waarbij het veilige klimaat in de SRZ-regio ervoor zorgt dat ziekenhuizen van elkaar leren, elkaar feedback geven en elkaar zo nodig corrigeren.

Deze kritisch positieve waardering ervaren collega’s in de regio als een stimulans om te blijven werken aan de gewenste (regionale) optimalisering.

ZELF EEN AUDIT UITVOEREN Een audit als deze kan iedere operatieafdeling op elk moment zelf uitvoeren. Leerzamer is het om samen met een collegaoperatieafdeling aan de slag te gaan, zodat je elkaar een spiegel kunt voorhouden. Nog mooier is het om dit in regioverband te doen. Hiervoor stellen wij graag onze documentatie ter beschikking. ■

BRONNEN 1. Inspectie voor de Gezondheidszorg (2014). Veiligheidsbewustzijn in het operatief proces, ook na een calamiteit in teveel ziekenhuizen nog niet

Infectiepreventie De scores bij het voorkómen van ziekenhuisinfecties zijn te herleiden tot gedrag en aanspreekgedrag van collega’s onderling.

OK-medewerkers kunnen deze scores verbeteren door elkaar aan te spreken op een los mondmasker, het dragen van een horloge, piekende haren of een onbedekte baard.

voldoende, te downloaden via www.igz.nl.

2. Inspectie voor de Gezondheidszorg (2013). Operatief proces beter gestructureerd, scherpere handhaving op achterblijvende uitvoering blijkt noodzakelijk, te downloaden via www.igz.nl.

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 21

OKO0116.indd 21

3/14/16 9:58 AM

“Ik leer elke dag door de topreferente zorg LQbKHW /80&ČĽ Leiden is leuker volgens anesthesiemedewerker Nick Vink. +LMbNRRV YLMI MDDU JHOHGHQ EHZXVWbYRRU KHW 2. &HQWUXP YDQbKHW /80& “Ik verwachtte dat ik er veel zou leren en blijven leren. Die verwachting komt elke dag uit. Door de topreferente zorg die wij onze patiĂŤnten bieden, maak je regelmatig iets nieuws mee. Hartchirurgie, neurochirurgie, transplantaties en trauma’s zijn de specialiteiten van onze OK. Naast mijn werk als anesthesiemedewerker ben ik ook lid van het reanimatieteam van het ziekenhuis. Wat Leiden echt leuker PDDNW LVbGDW KHW /80& HHQ ]HHU innovatief ziekenhuis is. Er komen hier artsen uit allerlei landen over de vloer, om kennis op te doen en uit te wisselen. Nieuwe technieken bijvoorbeeld. Daar sta je dan met MHbQHXV ERYHQRS LQQRYDWLHV NRPHQ tot leven in de praktijk. We werken in een jong, leergierig team. Er is ruimte voor nieuwe ideeĂŤn, het is gezellig en we leren van elkaar.

9HUGHU JURHLHQ GDWbLV ZDW LN NDQ GRHQ LQ KHW /80& ČĽ

+HW /80& ]RHNW DQHVWKHVLHPHGHZHUNHUV 6ROOLFLWHHU QX YLD www.leidenisleuker.nl

OKO0116.indd 22

3/14/16 9:58 AM

Op eigen benen staan.

Daar tekent zij voor.

column Emoties op de OK

I

k wil met jullie drie geanonimiseerde ervaringen van studenten tijdens de oriëntatiestage delen.

‘Tijdens de carotisoperatie was de sfeer gespannen. Het verliep niet zoals gepland en het bloedverlies was groot. Toen we de patiënt terug in bed legden vroeg de chirurg ons een drukverband aan te leggen om de hals van de patiënt. Iedereen begon een beetje te lachen want we dachten dat hij een grapje maakte. Maar hij meende het serieus en werd echt boos. Mijn begeleidster sprak de chirurg aan, omdat je nooit een drukverband om een hals mag aanleggen. Op dat moment ontplofte hij en werkte haar de OK uit. De rest van het team koos er maar voor om toe te zien hoe hij de patiënt verbond. De patiënt ging naar de recovery maar was binnen twintig minuten weer terug op de OK wegens zuurstofgebrek. Na het verwijderen van het drukverband knapte de patiënt gelukkig weer op. De volgende dag zagen we de chirurg op de gang. Hij liep op ons af en we dachten dat hij zijn excuses kwam aanbieden. In plaats daarvan zij hij tegen mijn begeleidster: “Ik had een drukverband om jouw nek moeten aanleggen” en liep weg. Er is een gesprek geweest met het hoofd OK erbij, maar echt uitgesproken is het nog steeds niet. Hij kijkt nog steeds boos naar ons en zegt helemaal niks.’

DEMENTE MEVROUW

Het Liliane Fonds helpt haar met protheses en revalidatie.

Helpt u mee?

Lilianefonds.nl

‘We gingen een demente mevrouw opereren. Het beeld van dat magere vrouwtje, helemaal ineengekrompen in bed met de dekens stevig tussen haar handen geklemd, met grote ogen die bang waren voor wat er ging gebeuren, zal ik niet snel meer vergeten. Ik vond het heel erg om te zien dat ze de saturatiemeter steeds van haar vinger haalde omdat ze er bang van was en gewoon niet besefte wat er ging gebeuren. Ik zal me nog lang herinneren dat we haar met vier mensen moesten vasthouden om haar in bed met een kapje onder narcose te brengen, hoe bang ze op dat moment was en hoe ik daar stond met die dunne beentjes in mijn handen.’

STERIEL STAAN ‘Mijn laatste en misschien ook wel leukste moment van de stage vond ik zelf steriel te mogen staan. Als je het anderen ziet doen lijkt het eenvoudig, maar als je er eenmaal zelf voor staat valt het vies tegen. Het had ook gekund dat ik het helemaal niet leuk had gevonden om mesjes en schaartjes aan te geven of om een piemeltje vast te houden bij een circumcisie. Gelukkig is dat bij mij niet het geval en vond ik het superleuk.’

PAUL MEIJSEN Operatieassistent Docent operatieve zorg en technieken

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 23

OKO0116.indd 23

3/14/16 9:58 AM

DAT EILAND ACHTER DIE GESLOTEN DEUREN Waarom is operatieassistent zo’n leuk beroep? Esther Aikens vertelde over de aantrekkingskracht van ‘dat eiland achter die gesloten deuren’ op OKblog.nl. Haar bijdrage werd fanatiek gedeeld op Facebook.

Herkenbaar dus?

Tekst: Esther Aikens, operatieassistent, Flevoziekenhuis Foto’s: Shutterstock

I

k heb het mooiste en leukste beroep van de hele wereld.

Soms is mijn werk stom, langdradig en saai.

Soms is mijn werk grappig, snel en mooi.

Ik ben wel eens gebeten, ik word wel eens geknepen en in m’n gezicht gehijgd.

Ik word aangekeken met ogen vol angst, nervositeit en onzekerheid, maar naderhand is er een lach of een traan van opluchting.

Ik sta regelmatig in een plas bloed, word er zelfs mee ondergespetterd, maar ik werk dan ook niet bij de bakker.

Ik ben erbij, vaak bij nacht en ontij, als er een nieuwe wereldburger geboren wordt, maar help ook die oude dame die in het weekend met haar rollator gevallen is en haar heup heeft gebroken, of dat kleine kleutertje dat uit het klimrek viel tijdens het speelkwartier.

Ik ben operatieassistent.

WIST IK VEEL Toen ik bijna 23 jaar geleden solliciteerde naar een plek als leerling-operatieassistent was ik totaal onwetend. Ik was zelf toen al vijf keer aan m’n lepe brandwondenhandje geopereerd, maar toen was ik nog echt jong en altijd onder algehele narcose. Op tv had ik wel eens een operatie gezien en dat leek me toen wel interessant en leuk, maar wat het werk echt inhield was toen voor mij, en is nog steeds voor buitenstaanders, niet altijd duidelijk. Alles gebeurt achter gesloten deuren.

Pas als je zelf een keer geopereerd bent onder spinale of lokale anesthesie, dan kun je een keer zien hoe het er achter die gesloten deuren aan toe gaat. Maar dan nog ...

Ik was net klaar met m’n havo en had een halfjaar hbo geprobeerd, maar was al snel afgehaakt door de droge, taaie kost. Ik moest iets doen waarbij ik bezig kon zijn en niet stil hoefde te zitten. Daarbij was ik al uit huis en moest er toch een inkomen zijn om de huur te betalen. Deze baan beloofde al het bovenstaande.

Tijdens mijn sollicitatie zat ik tegenover drie vrouwen (operatieassistenten) en een man (arts). Wat leek mij nou zo leuk aan het beroep operatieassistent vroegen zij. Naïef antwoordde ik dat het mij zo leuk leek om met artsen samen te werken. Ik werd heel hard uitgelachen, zelfs door de arts. Wist ik veel. Ik wist eigenlijk niet eens precies wat het beroep inhield ...

Ik liep naar buiten met het gevoel dat ik die baan wel op m’n buik kon schrijven. Wat een moeizaam gesprek was dat. Gelukkig werd ik een week later gebeld dat ik mocht beginnen.

24 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 24

3/14/16 9:58 AM

praktijk Wij zuigen bij de punt en zoeken pieletjes tussen de benen van de dokter door om een slang aan te zetten

Mijn eerste dag was gelijk een pittige. Ik stond op de plek waar ik nu, 23 jaar later, dagelijks sta: orthopedie. De ingreep die we deden was op z’n zachtst gezegd bruut. Iets wat ik in de 23 jaar die volgden nooit meer heb gezien. Ik zal jullie de details besparen.

Hoewel voor de patiënt invaliderend doch levensreddend, was het voor mij de bevestiging dat ik goed zat. Ik kan niet zo goed uitleggen waarom, maar het heeft en had iets magisch. Iets stoers, iets knutselachtigs en uitdagends.

HAAR OP DE TANDEN Tijdens mijn opleiding heb ik vaak te horen gekregen dat ik het niet zou redden. Qua cijfers was alles dik oké, maar ik was geen typische operatieassistent. Te weinig assertief, niet hard genoeg, te weinig direct, niet genoeg haar op m’n tanden. Ze zouden over me heen lopen.

Er zit nog steeds een kern van waarheid in. Ik ben en blijf conflictvermijdend, maar ik laat niet meer over me heen lopen. Dat leer je achter die deuren wel. Je kweekt er als het ware haar op je tanden.

Je vraagt je wellicht af waarom. Waarom zijn operatieassistenten zo bot en direct? Hoogstwaarschijnlijk heeft het met meerdere zaken te maken. Zoals cultuur: bijna alleen maar vrouwen, die notoir hard zijn tegenover elkaar. Je staande weten te houden tegenover hiërarchisch hoger geplaatsten. Maar ook de aard van het werk. Het bewaken van steriliteit terwijl mensen willen meekijken. Die staan liever ín de wond dan er dichtbij. Eén klein duidelijk blafje is voldoende om pottenkijkers op gepaste afstand te houden. Als je het vriendelijk vraagt, dan duurt het vaak maar kort en ben je binnen no-time terug bij af. Niet dat je niet mee mag kijken, maar net te dichtbij, in mijn perifere zicht, is uitermate irritant en leidt enorm af. Ik ben meer bezig met het controleren van de afstand tot het steriele veld dan met opereren. En dat is wat ik hoor te doen.

Wij operatieassistenten blaffen bijna allemaal, maar we bijten niet.

Wat is er nou zo leuk dan? Mijn baan is dynamisch. Ik zit nooit lang stil. De ene ingreep sta ik naast of tegenover de chirurg aan de operatietafel en opereer ik mee, de volgende ingreep geef ik aan wat hij nodig heeft om mee te opereren (de kunst is het aan te geven voor hij erom heeft moeten vragen), en daarna ben ik de schakel tussen steriel en onsteriel. Wij operatieassistenten zorgen ervoor dat alle benodigde instrumenten en implantaten aanwezig zijn, dat de patiënt op de juiste tafel ligt, dat er hulpstukken aanwezig zijn als een patiënt op de zij moet en dat alle apparatuur werkend en aanwezig is.

Daarbij komt dat bijna niet één ingreep helemaal hetzelfde is.

Het werk is actief en vraagt inzicht en interactie. Omdat we veel verschillende ingrepen op een dag doen, het team en de benodigdheden elke keer anders zijn – en daardoor ook de sfeer – blijft het uitdagend en interessant. Eigenlijk verveel ik me haast nooit.

Ach, ik zou liegen als ik zou zeggen dat er nooit dagen zijn die ik liever zou overslaan. Zo’n dag met duizend in een dozijn ingrepen als de flow er niet in zit, en dat je een weinig inspirerend team hebt. Natuurlijk zijn die er ook, maar eigenlijk maar zeer weinig.

Over het algemeen vermaak ik me wel.

GETATOEËERD VOGELTJE Een aantal jaren geleden zijn wij in ons redelijk kleine ziekenhuis afgestapt van het allround blijven als operatieassistent. Tot dan toe deed iedereen alles. Van lensvervanging bij oogheelkunde en oorbuisjes plaatsen bij KNO tot het plaatsen van totale heupprotheses en grote darmresecties. Het was gewoonweg niet meer haalbaar om alles up-to-date te houden met alle veranderingen in operatietechniek. Daarbij komen er steeds nieuwere en inventievere apparaten en instrumenten. Overal met evenveel knowhow aan tafel staan was gewoonweg niet meer haalbaar. We mochten kiezen wat we wilden doen. Ik heb uiteindelijk gekozen voor wat ik het allerleukste vond, de orthopedie, en daarom ga ik met plezier naar m’n werk. X NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 25

OKO0116.indd 25

3/14/16 9:58 AM

Wij operatieassistenten blaffen bijna allemaal, maar we bijten niet

Vandaag de dag is mijn werk daardoor bijna altijd fysiek inspannend en snel, maar dat is dus ook mijn eigen keus.

Omdat er in een ziekenhuis geld verdiend moet worden is de druk hoog om zo snel mogelijk zo veel mogelijk productie te draaien. Het is de kunst om dat te doen zonder het menselijke aspect uit het oog te verliezen. De patiënt moet het allerbelangrijkste zijn. Met aandacht en vriendelijkheid worden benaderd en worden behandeld alsof hij of zij je eigen familie is. Dat maakt het uitdagend en leuk.

Het contact met patiënten is als operatieassistent kort, maar mensen zijn heel kwetsbaar, zo liggend in een bed aan ons overgeleverd, en daardoor heel puur. De stoere, blowende, volgetatoeëerde jongeman die normaal straffe, onverstaanbare straattaal bezigt is bij ons een timide vogeltje. Dat is wel bijzonder. Op de afdeling zet die de boel op stelten en heeft de verpleging er de handen vol aan, maar bij ons geen onvertogen woord ...

Veel mensen denken dat wij de hele dag serieus bezig zijn. Dat zijn we ook zeker wat betreft de uitvoering van het werk. We werken heel protocollair en hebben strikte richtlijnen. We vragen wel zes keer wat je naam en geboortedatum zijn, waarvoor je komt en aan welke kant we gaan opereren. We vullen stapels papieren in, plakken duizenden stickers met patiëntgegevens op die papieren, vullen tientallen keren per dag een digitaal tijdenregistratiesysteem in en tellen talloze gazen en instrumenten keer op keer. Onze nagels zijn kortgeknipt en absoluut ongelakt. We dragen geen sieraden en hebben een blauw pak aan met strakke manchetten om polsen en enkels. Ons haar zit verstopt onder een muts en tijdens het opereren dragen we een masker over neus en mond.

Maar dat weerhoudt ons er niet van om een hoop te lachen en slap te ouwehoeren op een dag. De dubbelzinnige opmerkingen zijn vaak niet van de lucht. De manier waarop wij met elkaar communiceren moet volledig in die context gezien worden. Elders zou men dat werkelijk niet met goed fatsoen kunnen maken. Wij zuigen bij de punt, trekken zo nodig harder en zoeken pieletjes tussen de benen van de dokter door om een slang aan te zetten. Verder bespreken we alles tijdens het opereren. Van het debacle van Volkswagen tot wat we die avond gaan eten en wanneer we waar op vakantie gaan. Dat alles terwijl wij zorgen voor uw prachtige nieuwe heup of knie.

CAPABEL TEAM Zo terugdenkend aan dat moeizame sollicitatiegesprek van ongeveer 23 jaar geleden denk ik toch dat ik bij mijn uitspraak blijf.

Ik kan nu wel zeggen dat ik het inderdaad heel leuk vind om met artsen samen te werken. Niet met allemaal en zeker niet specifiek met artsen, maar het werken in een team is prettig. Je vult elkaar aan en maakt het geheel daardoor beter. Zonder die arts hebben wij geen werk, maar achter elke goede chirurg staat een capabel en goed ingewerkt team van operatieassistenten, anesthesiemedewerkers, logistiek medewerkers en verkoeververpleegkundigen. Ik vind het nog steeds gewoon leuk en stoer om daar deel van uit te maken. Daar op dat eiland achter die gesloten deuren. ■

26 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 26

3/14/16 9:58 AM

overdracht

OVERDRACHTSCHECKLIST OPERATIEASSISTENTEN NU NORM IGZ Een checklist helpt om de overdracht tussen operatieassistenten gestructureerd uit te voeren. Sinds kort hanteert de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) hiervoor ook specifieke criteria. Deze zijn medeontwikkeld door twee (voormalige) leerlingoperatieassistenten.

Tekst: Angelique Dirks, operatie-

I

neffectieve communicatie tussen zorgverleners is een van de meest geciteerde oorzaken van incidenten in de gezondheidszorg. Onvoldoende gegevens over de te verlenen zorg of onduidelijkheid over afspraken tussen zorgverleners vergroten de kans op onjuiste handelingen en vormen een risico voor de patiëntveiligheid. Onnodige risico’s voor de patiënt kunnen leiden tot kleine incidenten en uiteindelijk tot een vermijdbare medische misser. Uniformiteit in de zorgverlening is gewenst om incidenten in de gezondheidszorg te vermijden. In het Amsterdamse BovenIJ ziekenhuis en in het Zuyderland Medisch Centrum in Sittard-Geleen bestond een grote diversiteit aan werkwijzen tijdens overdrachtsmomenten tussen operatieassistenten. Hierdoor kon de kwaliteit van zorg tijdens deze overdrachtsmomenten mogelijk onvoldoende worden gewaarborgd.

Daarom ontwikkelden Doran van Gastel en Angelique Dirks – destijds leerling-operatieassistent aan de VUmc Amstel Academie respectievelijk Zuyd Hogeschool en werkzaam in de genoemde ziekenhuizen – een checklist voor de overdracht tussen operatieassistenten tijdens het aflossen van de omloop en tijdens de definitieve aflos van de instrumenterende operatieassistent. Doran van Gastel verwerkte de criteria in een adviesrapport en Angelique Dirks implementeerde ze op het operatiekamercomplex van het Zuyderland Medisch Centrum. De overdrachtscriteria worden sinds 18 februari 2016 ook als landelijke norm gehanteerd door de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

assistent, Zuyderland Medisch Centrum, Sittard-Geleen; Doran van Gastel, operatieassistent, Máxima Medisch Centrum, Veldhoven/Eindhoven Foto: Shutterstock

OUDE KADERS IGZ Het gebruik van een checklist is een essentiële voorwaarde om verantwoorde zorg te kunnen leveren. In verschillende onderzoeken wordt onderbouwd dat een checklist het aantal

chirurgische complicaties en de mortaliteit vermindert. Een checklist met uniforme overdrachtscriteria op de OK wordt dan ook aanbevolen door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Tot nog toe bood de IGZ slechts ruime kaders voor een dergelijke checklist. Iedere instelling mocht hier op eigen wijze invulling aan geven. Landelijk of lokaal ontwikkelde, gevalideerde formats of de WHO-surgical safety checklist konden als voorbeeld dienen.

OVERDRACHTSCRITERIA Doran van Gastel en Angelique Dirks onderzochten met een literatuurstudie waaraan een gestandaardiseerde overdrachtsprocedure zou moeten voldoen. Hieruit bleek dat tijdens een overdracht in elk geval de volgende aspecten aan de orde moeten komen: patiëntenidentificatie, te opereren zijde, soort ingreep, benodigde materialen en telling van het operatiemateriaal. Daarnaast onderzochten zij hoe verschillende ziekenhuizen in Nederland de overdracht hebben gestandaardiseerd en welke overdrachtscriteria hun operatieassistenten belangrijk vinden om te benoemen tijdens de overdracht. Deze laatste gegevens zijn gebruikt bij de implementatie om gedragsverandering te bevorderen.

De geselecteerde overdrachtscriteria zijn uiteindelijk opgesteld aan de hand van aanbevelingen door de IGZ, de LVO, de World Health Organization-surgical safety checklist en best practices in verschillende Nederlandse ziekenhuizen. Dit leidde tot de volgende overdrachtscriteria: ‘naam en geboortedatum patiënt’, ‘soort ingreep en te opereren zijde’, ‘fase en verloop van de ingreep’, ‘aanwezigheid van allergieën’ en ‘nog te verwerken administratie’. Bij het laatst genoemde criterium kan men denken aan (digitale) registratie van het team, de materialen en de telartikelen. Aanvullend is ervoor gekozen om enkele

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 27

OKO0116.indd 27

3/14/16 9:58 AM

Kaartjes als handig hulpmiddel

o overdrachtscriteria apart te benoemen onder de kop ‘indien van toepassing’. Het betreft details over ‘gegeven telartikelen tijdens aflos’, p ‘benodigde materialen/implantaten’, ‘niet standaard apparatuur’, ‘b ‘PA en kweek’ (ontvangen en administratie), ‘(spoel)vloeistoffen’ en ‘P ‘bloedleegte(tijd)/bloedverlies’. ‘b

IINZICHT IN DISCREPANTIE Nicole Dreessen, bestuurslid beroepsbelangen LVO: ‘Aangezien in het toetsingskader van de IGZ staat vermeld dat een overdracht gestructu gestructureerd dient plaats te vinden heeft de LVO het initiatief genomen om hierin een standpunt in te nemen. Aan welke voorwaarden dient een overdracht indien nodig te voldoen? Daarna heeft de LVO de Vereniging Veilige Curatieve Zorg (VVCZ) benaderd om kaartjes te ontwikkelen die als hulpmiddel bij een gestructureerde overdacht kunnen worden gebruikt. De VVCZ is een onafhankelijke non-profitorganisatie die Nederlandse ziekenhuizen helpt om hun patiëntveiligheid te vergroten. De vereniging biedt de leden kennis, scans, handige tools en de mogelijkheid tot uitwisseling van kennis en ervaring. Op de kaartjes staan de items vermeld die bij een gestructureerde overdracht aan bod moeten komen. Deze kaartjes zijn uitgedeeld aan de deelnemers van het laatste LVO Congres (zie ook pagina 14 en verder). Tijdens het congres kaartte IGZ-inspecteur Ed Schoemaker dit initiatief van de LVO kort aan en hij gaf tevens aan dat de IGZ dit als veldnorm zal meenemen in het toetsingskader.’

D checklist met overdrachtscriteria werd opgehangen op het De operatiekamercomplex van het Zuyderland Medisch Centrum: op o de operatiekamers zelf én bij de telefoons op het complex. Zo kon d de checklist gebruikt worden tijdens zowel een face-to-face- als d een telefonische overdracht.

Voorafgaand aan de introductie van de checklist was voor alle operatieassistenten een klinische les over de checklist verzorgd. Daarin werd ook aandacht besteed aan gedragsverandering. Angelique Dirks had met een enquête in kaart gebracht wat de operatieassistenten belangrijk vinden om over te dragen. Deze gegevens legde zij in de les naast de resultaten van observaties die ze had gedaan. De discrepantie tussen het feitelijke en het gewenste gedrag van de operatieassistenten maakte de noodzaak van een nieuwe overdrachtswijze duidelijk.

EFFECTIVITEIT Na de invoering van de checklist werd het effect ervan onderzocht.

Per criterium werd bijgehouden in welk percentage van de overdrachten het werd benoemd. Hiervoor werden opnieuw observaties uitgevoerd. Het bleek dat er meer overdrachtscriteria werden overgedragen dan voor de implementatie, zoals te zien is in de grafiek rechtsonder. De overdrachtscriteria ‘benodigde materialen/implantaten’ en ‘bloedleegte(tijd)/bloedverlies’ werden niet geanalyseerd. Deze overdrachtscriteria waren in de meeste gevallen niet van toepassing tijdens de situaties waarin de overdracht werd

28 OK OPERATIONEEL / NR 1, 2016

OKO0116.indd 28

3/14/16 9:58 AM

geobserveerd. De verkregen data zijn daardoor gebaseerd op te weinig overdrachten, waardoor de resultaten als onbetrouwbaar moeten worden beschouwd.

AFLOSPROTOCOL Naast overdrachtscriteria verdienen in het kader van infectiepreventie ook gedrags- en disciplinemaatregelen rondom de aflos aandacht. Daarom ontwikkelde Angelique Dirks in het Zuyderland Medisch Centrum ook een aflosprotocol. Centraal hierin stonden afstemming van het aflosmoment (rekening houdend met de duur van de ingreep) en bewustwording van onnodig deurengebruik. De aflosmomenten dienen zo veel mogelijk te worden beperkt, maar indien nodig adviseert het protocol afstemming van het aflosmoment met de anesthesiemedewerker en een telefonische overdracht, zodat onnodig deurengebruik wordt voorkomen. Kortom, een goede aflossing van de wacht blijft altijd van kracht! ■

BRONNEN • Landelijke Vereniging van Operatieassistenten (2009). Richtlijn onbedoeld achterblijven operatiemateriaal, te downloaden via old.cbo.nl.

• Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie & Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (2011). Richtlijn het peroperatieve traject, te downloaden

Het LangeLand Ziekenhuis is een basis ziekenhuis voor Zoetermeer en omgeving met 24 uur acute zorg.

Voor de afdeling OK (5 operatiekamers, recovery en holding) zijn wij op zoek naar een enthousiaste:

ANESTHESIE MEDEWERKER 24-36 uur Inlichtingen over deze functie worden gegeven door de heer J. Hagenaar (Zorgmanager OK complex) telefoonnummer 079-3464302.

Eerst een dag(deel) meelopen behoort tot de mogelijkheden! Of kijk op www.langeland.nl.

via www.anesthesiologie.nl.

• Wal, G. van der (2008). Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces, te downloaden via www.igz.nl.

• Werkgroep Infectie Preventie (2011). WIP-richtlijn postoperatieve wondinfecties, te downloaden via www.rivm.nl.

• Werkgroep Infectie Preventie (2014). WIP-richtlijn luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1, www.rivm.nl .

• World Health Organization (2009). WHO guidelines for safe surgery 2009, te downloaden via www.ncbi.nlm.nih.gov.

Voor baby’tjes in Afrika betekent een waterhoofd vaak een doodvonnis ...

Percentage overgedragen criteria voor en na invoering van de checklist.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Voor invoering van de checklijst N=37 Na invoering van de checklijst N=22

Uw steun en een operatie redden levens.

Draag bij aan een eerlijke start voor ieder kind!

Geef via child-help.nl

VOOR KINDEREN MET EEN HANDICAP

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 29

OKO0116.indd 29

3/14/16 9:59 AM

OKO0116.indd 30

3/14/16 9:59 AM

onder operatieassistenten In de rubriek Onder Operatieassistenten deelt een collega-operatieassistent iets persoonlijks over zijn of haar werk en vak. Een ontboezeming, anekdote, overpeinzing, ervaring. Alles mag, de vorm maakt niet uit.

In deze aflevering Gerianne van der Rijdt, operatieassistent bij ziekenhuis Bernhoven in Uden.

Ze draagt het stokje over aan Bianca Bexkens, werkzaam in het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop.

HET ROER GAAT OM! Als tiener wist ik het zeker: ik wilde operatieassistent worden. De combinatie van zorg, teamwork, actie en bloed sprak mij erg aan. Na een omweg kwam ik uiteindelijk op 21-jarige leeftijd op die OK terecht. Hoewel ik puur op gevoel voor het vak gekozen had, bleek het mij ook echt op het lijf geschreven. Bijna twee decennia later voer ik mijn werk nog steeds met veel passie uit. Vooral het begeleiden van leerlingen vind ik een afwisselende en uitdagende taak, waarvoor ik ook zelf zo allround mogelijk probeer te blijven.

De laatste jaren begon er toch wat onrust te komen: ik wilde meer uitdaging, maar hoe? Binnen het OK-complex lagen er voor mij geen nieuwe mogelijkheden, en wat kun je nu verder met een diploma operatieassistent? Zomaar een andere studie gaan volgen, terwijl je drie opgroeiende kinderen hebt, vond ik ook vrij rigoureus.

ZORGPAAR Een halfjaar geleden kwam er iets op mijn pad, en op dat van mijn man. In onze woonplaats wordt een appartementencomplex gebouwd waar een groep mensen met een lichte verstandelijke beperking komt te wonen. Ik had in de lokale krant een advertentie zien staan waarin de stichting op zoek was naar een zorgondernemer die de totale zorg op zich zou nemen.

En daar kwam mijn andere passie om de hoek kijken. Al voordat ik de OK op kwam werkte ik om het weekend op zaterdagmiddagen als vrijwilliger met mensen met een verstandelijke beperking. Ondanks studie, samenwonen en kinderen krijgen heb ik deze ‘baan’ steeds aangehouden. Ik roep zelfs al lange tijd dat ik graag een zorgboerderij zou willen runnen. Na een paar weken twijfelen namen we de stap en gingen we als aspirant-zorgpaar aan de slag met ondernemingsplan, onderzoeken, psychologische tests, assessment en studie. Met als resultaat dat we nu officieel als zorgpaar aan de slag gaan!

DUBBEL GEVOEL Deze droom houdt ook in dat ik mijn baan moet opzeggen.

Dat is nooit de intentie geweest van mijn behoefte ‘iets erbij te doen’. Nooit meer steriel staan, nooit meer uit bed gebeld worden voor een spoed-OK, nooit meer overuren maken waardoor je in vakanties vaak vrij kunt zijn, nooit meer als team voor een gezellige dag zorgen en daarbij natuurlijk ook kwalitatieve goede zorg leveren!

Gelukkig moet het complex nog gebouwd worden en zal ik nog ruim anderhalf jaar op de OK rondlopen. Langzaamaan zal het misschien wennen dat ik de OK ga verlaten, maar dat zal wel met een dubbel gevoel zijn.

Of we helemaal kunnen overzien waaraan we gaan beginnen? Ik weet zeker van niet. Maar zeventien jaar geleden ben ik ook puur op gevoel op de OK terechtgekomen, en dat heeft me heel mooie herinneringen en levenslessen gebracht. Sommige kansen krijg je maar één keer, en deze sprong ga ik wagen …

Lieve oud- en huidige collega’s uit Bernhoven: bedankt voor alle leerzame momenten, en vooral voor de gezellige jaren!

NR 1, 2016 / OK OPERATIONEEL 31

OKO0116.indd 31

3/14/16 9:59 AM

Hoogwaardigheid in moderne cementeringstechniek

De snelle en eenvoudige weg naar optimaal botcement

PAL

STAN DEN ÂŽ DA ACOS

D AR

DE GO U

Bewezen PALACOSÂŽ R+G ready-to-mix voor standaard primaire gewrichtsvervangende ingrepen Veilige en contactvrije hantering van de cementbestanddelen Tijdsbesparend mengen

www.heraeus-medical.com

1505_4335_AZ_PALACOS_Produkt_OK_Operationeel_215x285_NL.indd 1 OKO0116.indd 32

06.05.159:59 10:40 3/14/16 AM