OK Operationeel 02 2016 (LVO) by LVO Operationeel / De Nederlandse OK Krant

Magazine voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers

NR. 2 / juni 2016 / JA ARGANG 11

ONZE OK meekijken in het OLVG in Amsterdam > Trauma na opereren in oorlogsgebied > Overdragen van A tot Zorg > â&#x20AC;&#x2DC;Meer asociaal gedrag op de operatiekamerâ&#x20AC;&#x2122;

Cool. Comfortable. Customizable.

The TotalShield ™ Surgical Helmet System

The TotalShield™ Surgical Helmet System from Zimmer Biomet is engineered to protect against contamination, infectious body fluids, and harmful organisms all while keeping you cool and comfortable. TotalShield is designed for comfort through its: • Balanced and stable helmet construction • 16 air flow ports • Six adjustable fan speeds • Expanded field of view • Optional bright LED light • Togas and Hoods with protection against infectious body fluids and microorganisms

inhoud

colofon OK Operationeel is het vakblad voor operatie assistenten en anesthesiemedewerkers. Het wordt gemaakt door uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO (Landelijke Vereniging van Operatieassistenten) en verspreid onder alle LVO-leden. Verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen, particuliere klinie ken en o pleidingscentra. Redactie Hoofdredacteur: Menno Goosen, okoperationeel@y-publicaties.nl Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder, operationeel@lvo.nl Uitgeverij Y-Publicaties Postbus 10208 1001 EE Amsterdam 020-520 60 77 info@y-publicaties.nl www.y-publicaties.nl Kijk ook op onze website www.oknieuws.nl Uitgever: Ralf Beekveldt Eindredacteur: Marloes van Hoorn Beeldredacteur: Menno Goosen Tekstcorrector: Marijn Mostart Ontwerp: Annelies van Turnhout Druk: BalMedia Advertenties Cross Media Nederland BV 010-742 19 42 gezondheidszorg@crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Abonnementen SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn 0172-476 085 info@spabonneeservice.nl Toezending van OK Operationeel is voor LVO- leden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet-leden gelden de volgende abonnements prijzen: jaarabonnement € 65,50; los num mer € 8,50; abonnement buiten Nederland € 82,50. Alle prijzen zijn inclusief btw en ver zendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2016 OK Operationeel Niets uit deze uitgave mag worden gerepro duceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.

Van hulpverlener tot slachtoffer

Hulp vragen is geen schande, vertelt operatieassistent Erik Krikke. Hij schreef een boek over zijn oorlogservaringen én de posttraumatische stressstoornis daarna.

Nieuwe overdracht in het MUMC+

Studenten ontwikkelden een protocol en checklist voor de overdracht in het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ (MUMC+). De nieuwe werkwijze bevalt goed.

‘Discriminatie en appen op de OK’

Herkenbaar? In ‘Onder operatieassistenten’ constateert een anonieme lezeres leeftijdsdiscriminatie en asociaal gebruik van sociale media op de OK.

en verder 4 REDACTIONEEL

OK Operationeel wordt mede mogelijk gemaakt door:

4 NIEUWS 10 LVO-NIEUWS 14 ONZE OK: STEPHANIE GOMES (OLVG) 28 COLUMN

ISSN 1872-6712

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 3

van de redactie

ls operatieassistent werd Erik Krikke in de zomer van 2007 uitgezonden naar Afghanistan. Hij maakte gruwelijke dingen mee en ontwikkelde uiteindelijk een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het schrijven van zijn autobiografie ‘Operatie Geslaagd’ en de enthousiaste reacties daarop hielpen hem hiermee om te gaan. In ‘OK Operationeel’ vertelt hij over het verwerkingsproces en de lessen die hij heeft geleerd: ‘Hulp vragen is stoer.’ Verder in dit nummer: Hoe kan de overdracht bij dienstwissels gestructureerder en dus veiliger verlopen? Deze vraag stelden twee studenten van de hbo-v Technische leerroute zich voor hun afstudeerproject. Het leidde tot een nieuwe overdrachtsprocedure in het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ (MUMC+). En in de rubriek ‘Onder Operatieassistenten’, lees je het verhaal van een operatieassistent die al meer dan dertig jaar in het vak zit, en zich in toenemende mate ergert aan het asociale gedrag op de OK. Ze stoort zich met name aan de leeftijdsdiscriminatie en het gebruik van sociale media. We wensen je veel leesplezier met dit nummer. Menno Goosen Hoofdredacteur OK Operationeel okoperationeel@ y-publicaties.nl

Hennie Mulder Redactiecoördinator LVO operationeel@lvo.nl

4 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Nieuwe bariatrische operatietechniek in Catharina Ziekenhuis Er is een nieuwe operatietechniek beschikbaar voor patiënten met extreem overgewicht: de single anastomosis duodenal-ileal bypass (SADI). Onlangs hebben de chirurgen van het Obesitascentrum van het Catharina Ziekenhuis de eerste patiënten met deze nieuwe techniek geopereerd. Patiënten met een heel hoge Body Mass Index (BMI) – met superobesitas – krijgen in de meeste gevallen een gastric sleeve, een operatie waarbij twee derde van de maag wordt weggehaald. Door die operatie raken de patiënten kilo’s kwijt, maar hun BMI blijft soms toch boven de 40 steken. Is dat het geval, dan komen zij na zo’n anderhalf jaar vaak in aanmerking voor een tweede operatie om ook het spijsverteringskanaal om te leggen. Standaard was dat tot nu toe de gastric bypass. Maar bij een voorheen superobese patiënt geeft zo’n operatie te weinig extra effect. ‘Uit wetenschappelijke studies blijkt nu dat de SADI dat extra effect wel kan geven’, aldus chirurg dr. Simon Nienhuijs van het Catharina Obesitascentrum. Met de

nieuwe operatie is het ook voor deze patiënten mogelijk om na verloop van tijd een BMI te hebben tussen de 30 en 35. ‘En daarmee zijn ze uit de gevarenzone’, aldus Nienhuijs. ‘Want patiënten met een BMI hoger dan 35 hebben kans op tal van medische complicaties.’ Bij de SADI-methode blijft de maagklep intact, waardoor de patiënt een beter gevoel van verzadiging behoudt. Net na de maagkringspier/ maagklep wordt de darm doorgesneden om vervolgens verderop een verbinding te maken met de dunne darm. Niet elke patiënt komt in aanmerking voor die operatie. Nienhuijs: ‘Het gaat om patiënten met een startBMI van 55 of hoger. Samen met die patiënt moeten we de juiste behandelkeuze maken. We zoeken naar de goede balans. Patiënten met extreem overgewicht hebben ernstige gezondheidsrisico’s. Dat moeten we afwegen tegen de mogelijke complicaties van deze operatie. Denk dan bijvoorbeeld aan diarree en verlies van vitaminen en mineralen.’

Tekst: Menno Goosen

Vijftien procent van patiënten bij opname al ondervoed

Duizendste levertransplantatie in Erasmus MC

Foto: Shutterstock

Bijna 15 procent van de patiënten in Nederlandse ziekenhuizen is op de eerste opnamedag ondervoed. Dit percentage varieert per medisch specialisme van 2 tot 38 procent. Bij specialismen als geriatrie, oncologie, inwendige geneeskunde en gastro-enterologie komt ondervoeding het vaakst voor. Deze patiënten liggen 1,4 dag langer in het ziekenhuis. Dit blijkt uit onderzoek van de stuurgroep Ondervoeding, in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Diëtisten en de afdeling Diëtetiek & Voedingswetenschappen van het VUmc. Ruim een half miljoen patiënten zijn op hun eerste opnamedag gescreend op ondervoeding. Resultaten zijn gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift The American Journal of Clinical Nutrition. Ondervoeding speelt in alle sectoren van de Nederlandse gezondheidszorg een grote rol. Ondervoede patiënten herstellen langzamer en hebben meer en ernstiger complicaties. Zij krijgen te maken met een verminderde spiermassa, met als gevolg een afname van de algehele conditie en een kleinere hart- en longcapaciteit. Dit heeft onder andere een langere opnameduur en een verhoogd gebruik van medicijnen tot gevolg, wat toename van de ziekenhuiskosten betekent. Om ondervoeding tijdig te herkennen en te behandelen screenen Nederlandse ziekenhuizen alle patiënten op ondervoeding. In de afgelopen jaren is het percentage ondervoede patiënten dat op de vierde opnamedag adequaat gevoed wordt, verbeterd van gemiddeld 39 procent in 2008 naar 51 procent in 2014. Bij patiënten met ondervoeding wordt de diëtist bij de behandeling betrokken. De gemiddelde opnameduur van een ondervoede patiënt is zeven dagen. In die periode kan de behandeling worden ingezet. Vaak is een vervolgbehandeling in de thuissituatie nodig. Overdracht van de voedingsbehandeling aan de huisarts, specialist ouderengeneeskunde en de eerstelijnsdiëtist is dan noodzakelijk.

nieuws

Karen Schipper uit Oud-Beijerland is de duizendste patiënt die in het Erasmus MC een levertransplantatie heeft ondergaan. Schipper (28) heeft de zeer zeldzame aangeboren stofwisselingsziekte OTC-deficiëntie. In haar lever ontbrak een enzym dat ervoor zorgt dat afvalstoffen worden afgevoerd. ‘Ik ben mijn hele leven ziek geweest, met uitzondering van de periode tussen mijn 20ste en m’n 24ste. Maar de laatste vier jaar heb ik elke maand in het ziekenhuis gelegen.’ Na vier zware jaren van ernstig ziek zijn, waarbij ze zelfs enige tijd in coma lag, hakte ze vorige zomer de knoop door: ze koos voor een levertransplantatie. De duizendste levertransplantatie is zo goed verlopen dankzij voortschrijdende chirurgische technieken, maar zeker ook door de verbeterde logistieke processen, zegt chirurg dr. Wojciech Polak, die samen met zijn collega Khé Tran de transplantatie heeft uitgevoerd. Polak: ‘Het is zaak dat de nieuwe lever er zo snel mogelijk in wordt gezet. Deze operatie duurt gemiddeld zes tot acht uur. Een ervaren en goed op elkaar ingespeeld team is daarbij een belangrijke factor.’ De eerste levertransplantatie in het Erasmus MC was in 1986, vertelt hepatoloog prof. Herold Metselaar. ‘We begonnen met tien transplantaties per jaar. Nu doen we er jaarlijks zestig tot zeventig. De overleving na een jaar was in het begin 70 procent of lager. Als je nu het eerste jaar overleeft, is de kans op een langetermijnoverleving heel groot. Er zijn mensen die al veertig jaar met hun transplantatielever doen.’ Schipper zal moeten wennen aan haar nieuwe levensstijl. ‘Ik ga nu eerst even genieten van mijn nieuwe lever. Ik stond altijd op een streng dieet, maar nu mag ik alles eten. Ik slikte voor de OTC-deficiëntie 108 pillen per dag. Straks misschien nog maar 10.’

Conceptrichtlijn WIP open voor commentaar De Werkgroep Infectie Preventie (WIP) heeft de richtlijn ‘Reiniging, desinfectie en sterilisatie van medische hulpmiddelen voor hergebruik’ opengesteld voor landelijk commentaar. U kunt de conceptrichtlijn vinden op de website van de WIP (www.wip.nl) onder het kopje ‘Richtlijnen open voor commentaar’. Bij voorkeur ontvangt de WIP uw commentaar via een ingevuld commentaarformulier, te vinden onder hetzelfde kopje. U kunt het sturen naar stwip@wip.nl onder vermelding van ‘LC RDS mhm’. U kunt uw reactie op de conceptrichtlijn indienen tot uiterlijk 15 juli 2016.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 5

Het actueelste OK-nieuws vind je op www.oknieuws.nl.

Inspectie blij met openheid ziekenhuizen De Inspectie voor de Gezondheidszorg juicht toe dat ziekenhuizen openheid bieden over calamiteiten. Vrijwel alle ziekenhuizen hebben de NOS antwoord gegeven op de vraag hoeveel calamiteiten zij in 2015 bij de inspectie hebben gemeld. Ook de inspectie gaat meer informatie delen om de zorg verder te verbeteren. De inspectie ontvangt steeds meer meldingen van calamiteiten. Ze krijgt ook steeds vaker meldingen waarbij betwijfeld wordt of er sprake is van een calamiteit. Bij twijfel kun je beter ook melden, vindt de inspectie. Daarbij staat het lerend vermogen van de zorginstellingen zelf centraal. De inspectie verwacht dat ziekenhuizen deze ervaringen ook meer met elkaar zullen delen. Eind 2013 riep de inspectie zorgaanbieders op om de patiënt en/of familie te betrekken in het onderzoek naar een calamiteit. In 2015 gebeurde dat al bij vier van de vijf calamiteitenonderzoeken. Dat is belangrijk voor de kwaliteit van het onderzoek en voor de verwerking van wat er is gebeurd door de patiënt of nabestaanden. Daarnaast heeft een toenemend aantal ziekenhuizen de nazorg voor zorgverleners goed georganiseerd. Ook ziet de inspectie dat de kwaliteit van de calamiteitenrapportages door de ziekenhuizen toeneemt. Omdat ziekenhuizen steeds beter en op een meer vergelijkbare manier rapporteren, kan de inspectie betrouwbare en geanonimiseerde overzichten maken.

Heb je nieuws? Mail naar

okoperationeel@y-publicaties.nl

6 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Elektroden in brein effectief bij behandeling zware depressie Diepe hersenstimulatie kan effectief zijn bij de behandeling van zwaar depressieve patiënten. Uit onderzoek van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis en het AMC blijkt dat 40 procent van de geopereerde patiënten baat heeft bij deze behandeling. De baanbrekende studie is onlangs gepubliceerd op de site JAMA Psychiatrie. Bij diepe hersenstimulatie worden elektroden in een specifiek hersengebied geïmplanteerd. Via een soort pacemaker die onderhuids bij het sleutelbeen of in de buik wordt geplaatst, worden elektrische impulsen naar de hersenen gestuurd. Dit zorgt ervoor dat depressieve gevoelens afnemen of zelfs helemaal wegblijven. Bij 10 van de 25 patiënten werden goede resultaten geregistreerd. Bij de behandeling is geen sprake van een placebo-effect, blijkt uit het dubbelblinde onderzoek. Dit betekent dat noch de arts noch de patiënt weet of het kastje dat de elektrische impulsen naar de hersenen stuurt aan- of uitstaat. Patiënten geven aan zich direct ongelukkig te voelen als het kastje ongemerkt uit wordt gezet. ‘Het is alsof er direct een zwart gordijn over mij heen

valt’, zegt een van de patiënten die veel baat heeft bij de behandeling. Psychiater Van Laarhoven: ‘Diepe hersenstimulatie wordt al langere tijd op succesvolle wijze toegepast bij patiënten met de ziekte van Parkinson. Diepe hersenstimulatie remt bij deze patiënten de ongecontroleerde bewegingen. Bij depressieve patiënten maakt het emoties los. Vaak wordt gedacht dat mensen met een depressie negatieve emoties ervaren. Dat is niet waar, deze patiënten hebben juist een compleet gebrek aan emoties. En dat maakt ze diep ongelukkig.’ Bij de kleine patiëntengroep die in aanmerking komt voor diepe hersenstimulatie helpen therapie, medicijnen en elektroshocks niet (meer). ‘Diepe hersenstimulatie is voor deze patiënten het laatste redmiddel’, benadrukt neurochirurg Guus Beute. Ruim 800.000 mensen in Nederland kampen jaarlijks met een zware depressie. De onderzoekers verwachten dat door hun studie de zorgverzekeraars diepe hersenstimulatie zullen gaan vergoeden. ‘Het is de enige behandeling die deze zwaar depressieve patiënten weer zin in het leven kan geven.’

Tekst: Menno Goosen

nieuws

Patiënten met ernstig hartfalen overleven langer met een steunhart

Ziekenhuizen slordig met patiëntendossiers

Foto:Shutterstock

Twintig van de veertig mysterypatiënten die voor de Consumentenbond hun medisch dossier opvroegen bij hun ziekenhuis ontvingen onjuiste gegevens, incomplete informatie of zelfs dossiers van anderen. Vijf mysterypatiënten vingen bot en kregen helemaal geen informatie. De Consumentenbond is erg geschrokken van deze resultaten en heeft ze voorgelegd aan de instanties die op de ziekenhuizen toezien. Van de twintig patiënten bij wie het dossier niet klopt, missen vijf deelnemers informatie over voorgeschreven medicijnen zoals pijn- en ontstekingsremmers. In één dossier ontbreekt informatie over twee operaties en bevallingen en een andere patiënt leest in haar dossier ten onrechte dat ze kinderen heeft. Niet alleen ontbreken medische gegevens, ook zijn sommige dossiers onleesbaar. Eén patiënt ontvangt behalve haar eigen gegevens ook de dossiers van twee andere patiënten, met hun namen en diagnoses erbij. Bart Combée, directeur Consumentenbond: ‘Een zorgvuldig medisch dossier is ontzettend belangrijk en we zijn oprecht geschrokken van deze uitkomsten. We roepen de Inspectie voor de Gezondheidszorg dan ook op om verder onderzoek te doen naar deze onzorgvuldigheden en uit te zoeken of het hier gaat om een structureel probleem.’ Consumenten kunnen alleen achterhalen of hun dossier klopt door het op te vragen. Ze hoeven zich hier niet bezwaard over te voelen. Het is een wettelijk recht om het eigen dossier op te vragen en in te zien. Combée: ‘Een kloppend dossier vergroot de patiëntveiligheid en daar zijn patiënt en arts bij gebaat.’ Het complete onderzoek is te lezen in de Gezondgids van april 2016. Eerder onderzoek in de Gezondgids liet zien dat ook huisartsen vaak onzorgvuldig omgaan met medische dossiers en dat het opvragen ervan veel moeite kost.

Van alle patiënten bij wie een steunhart is geplaatst, leeft na vijf jaar nog 68 procent. Dit blijkt uit een nieuwe studie met 189 patiënten van het UMC Utrecht, het grootste steunhartcentrum in Nederland. Dit percentage is vergelijkbaar met de overleving van patiënten na een harttransplantatie. Een steunhart is een elektrisch aangedreven pomp die wordt geïmplanteerd bij patiënten met ernstig hartfalen. Deze pomp zorgt voor een betere doorstroming van het bloed. De resultaten van tien jaar ervaring in het UMC Utrecht met het steunhart werden eind april gepresenteerd op het jaarlijkse congres van de International Society for Heart and Lung Transplantation. De meest voorkomende doodsoorzaken bij patiënten met een steunhart waren neurologische complicaties zoals een beroerte (6 procent) en infecties (2 procent). De overleving in patiënten met een steunhart is hoger dan die wanneer er géén steunhart wordt geplaatst. Bij ernstig hartfalen sterft normaal gesproken 80 procent van de patiënten binnen een jaar. Hart-longchirurg dr. Faiz Ramjankhan van het UMC Utrecht Hart- en vaatcentrum heeft zich gespecialiseerd in deze geavanceerde behandeling. Hij zegt hierover: ‘Nu richten we ons vooral op vermindering van de bijwerkingen, waardoor het steunhart voor bepaalde patiënten een volwaardig alternatief kan vormen voor een harttransplantatie.’ Steunharten worden in het UMC Utrecht ook tijdens een minimaal invasieve operatie geïmplanteerd. ‘Uit de eerste ervaringen bij een kleine groep lijkt de procedure minder belastend te zijn voor de patiënt, waardoor deze korter in het ziekenhuis verblijft, korter aan de beademing ligt en korter ondersteunende hartmedicatie nodig heeft’, aldus Ramjankhan. Een steunhart is geschikt als tussenoplossing om de wachttijd tot een harttransplantatie te overbruggen én kan bij een geselecteerde groep patiënten dienen als een alternatief voor harttransplantatie. Deze laatste toepassing wordt steeds belangrijker omdat er in Nederland jaarlijks tien tot twintig mensen sterven die op de wachtlijst staan voor een harttransplantatie.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 7

Verbeterde epilepsiechirurgiezorg in VUmc Het VUmc start met een nieuw chirurgieprogramma voor epilepsie. Het gehele traject kan voortaan plaatsvinden in Amsterdam: het diagnostisch traject in het VUmc en een eventuele operatie is in het VUmc of het AMC. Voor de patiënt betekent dit meer duidelijkheid, kortere doorlooptijden en daarmee een sneller resultaat. Het VUmc heeft meer dan vijftien jaar ervaring met epilepsiechirurgie. Dr. Sander Idema, neurochirurg van het VUmc: ‘We vinden het belangrijk om patiënten snel te kunnen helpen. Dit biedt duidelijkheid en komt de kwaliteit van zorg ten goede. Het VUmc heeft dit nu gerealiseerd door alle faciliteiten in Amsterdam te concentreren en het hoogkwalitatieve multidisciplinaire team waarmee wij werken uit te breiden. Tevens is er voor epilepsiezorg een samenwerking gestart met het OLVG, Amsterdams grootste niet-academische neurologisch centrum, en het Zaans Medisch Centrum. Bovendien zijn we binnen het Neurochirurgisch Centrum Amsterdam – AMC

en VUmc – in staat ook gespecialiseerde behandelingen zoals deep brain stimulation en nervus-vagusstimulatie aan te bieden.’ Van de geopereerde patiënten is 70 procent een jaar na de operatie geheel aanvalsvrij. Ongeveer 25 procent van de patiënten heeft nog wel aanvallen, maar minder frequent en minder heftig dan voorheen. Bij slechts 5 procent van de geopereerde patiënten helpt de operatie helemaal niet.

‘Behandeling basaalcelcarcinoom kan veel effectiever’

Artsen kunnen het basaalcelcarcinoom vele malen effectiever behandelen door de therapie af te stemmen op de individuele kenmerken van patiënt en tumor. Dit concludeert dermatoloog in opleiding Marieke Roozeboom in haar proefschrift. Zij adviseert om niet iedere patiënt zomaar met dezelfde methode te behandelen.

8 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Ongeveer één op de vijf Nederlanders krijgt tijdens zijn leven te maken met het basaalcelcarcinoom, een vorm van huidkanker die voornamelijk wordt veroorzaakt door een overmaat aan zonlicht. In het verleden werden alle vormen van huidkanker chirurgisch verwijderd, wat vaak resulteerde in ontsierende littekens. Tegenwoordig zijn er zijn naast operatieve verwijdering drie gangbare behandelingen voor het basaalcelcarcinoom: fotodynamische therapie, imiquimodcrème en 5-fluorouracil-crème. Het blijkt onder andere dat de – veel toegepaste – fotodynamische therapie slechts in iets meer dan de helft van alle gevallen succesvol is. De crèmes hebben een veel grotere effectiviteit. Bij oudere patiënten boven de 60 jaar met een oppervlakkige vorm van huidkanker verdient de moderne lichttherapie echter weer de voorkeur. Om de effectiviteit van de huidkankerbehandeling te vergroten deelde Roozeboom de patiënten op in subcategorieën. Zo maakte ze een onderscheid in geslacht, leeftijd, grootte van de tumor en plek van de tumor op het lichaam. Roozeboom: ‘Een arts zou dus tijdens de diagnose al moeten kunnen afwegen welke behandeling de voorkeur heeft. Door een beter onderscheid te maken tussen patiënten kunnen we het behandelresultaat optimaliseren. Met als gevolg minder complicaties bij patiënten, een beter cosmetisch resultaat en dalende zorgkosten.’

Tekst: Menno Goosen

Aanvullende chemotherapie bij borstkanker niet altijd nodig

nieuws

OLVG heeft wereldprimeur met ultradunne stent

Foto:Shutterstock

Het gebruik van MammaPrint kan bij 2500 patiënten per jaar onnodige chemotherapie voorkomen. Deze test is ruim tien jaar geleden ontwikkeld door onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek om te voorspellen welke vrouwen met een vroeg stadium van hormoongevoelige borstkanker de aanvullende chemotherapie nodig hebben en welke niet. Vrouwen met een vroeg stadium van borstkanker krijgen na hun operatie vaak aanvullende chemotherapie om uitzaaiingen te voorkomen. Maar een aanzienlijk deel van de vrouwen zou waarschijnlijk nooit uitzaaiingen hebben gekregen en ondergaat deze zware therapie dus mogelijk onnodig. De betrouwbaarheid van MammaPrint is nu definitief aangetoond in een Europees onderzoek onder maar liefst 6693 patiënten, waarvan ruim 2000 uit Nederland. De studie laat ook zien dat de test breder kan worden ingezet dan tot nu toe gebeurt. Op dit moment wordt de MammaPrint alleen ingezet als de tumor kleiner is dan 2 centimeter en er geen aangetaste lymfeklieren zijn. Nu blijkt dat de MammaPrint ook kan worden ingezet om te kijken of chemotherapie zinvol is bij vrouwen met maximaal drie aangetaste lymfeklieren in de oksel en/of een tumorafmeting tot 5 centimeter. Dit vergroot de groep borstkankerpatiënten voor wie de MammaPrint een nuttig instrument is met 4000 vrouwen per jaar. De MammaPrint bepaalt de activiteit van 70 genen in het tumorweefsel, wat verklaart waarom de test ook bekendstaat als de 70-gene signature test. Deze ‘vingerafdruk’ van de tumor voorspelt voor elke patiënt het persoonlijk risico of de tumor zal uitzaaien. Jaarlijks krijgen 14.000 vrouwen de diagnose borstkanker. Hiervan heeft 80 procent te maken met een hormoongevoelige vorm.

Het OLVG in Amsterdam heeft als eerste ziekenhuis ter wereld een ingreep uitgevoerd met de ultradunne Slender IDS-stent. Het ging om een dotterbehandeling via de pols. In 2014 werd in het OLVG al ’s werelds kleinste katheter geïntroduceerd, en nu is dus ook de stent verkleind. Beide zijn een resultaat van de samenwerking met de Slender Club Europe, een denktank bestaande uit een tiental Europese cardiologen die hun kennis en ervaringen op het gebied van polsdotteroperaties delen. Giovanni Amoroso is cardioloog bij het OLVG en lid van de Slender Club Europe. Hij leidde een grote studie met de ultradunne stent: ‘De nieuwe stent is vooral een verbetering voor de veiligheid van de patiënt. De polsslagader van een patiënt is erg klein. Een kleinere katheter vermindert de kans op complicaties zoals een bloeding of verstoppingen in de ader en maakt daarom polsdotteroperaties voor iedere patiënt mogelijk. Minimaliseren van katheters en stents is de toekomst van dotterbehandelingen. Deze nieuwe stent is op dit moment de eerste ultradunne stent wereldwijd.’

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 9

Bestuursnieuws Ambassadeursdag Afgelopen mei heeft voor het eerst de Ambassadeursdag plaatsgevonden. De LVO-ambassadeurs – voorheen LVO-vertegenwoordigers – zijn belangrijke sleutelfiguren voor de LVO in de Nederlandse ziekenhuizen. Zij verspreiden onder andere het LVO-nieuws onder de LVO-leden op de operatiekamers. Tijdens deze Ambassadeursdag is aandacht besteed aan de werkzaamheden van de LVO-ambassadeur. Ook zijn hier het LVO-jaarplan en -communicatieplan behandeld.

richt zich nu op andere projecten. De LVO had haar als coach nog graag willen behouden tot en met september 2016. We willen Carla bedanken voor de inzet die ze heeft getoond om de LVO te professionaliseren. Vrij direct na het LVO-congres heeft Femke Wienen haar bestuursfunctie PR&V neergelegd. Zij wist werk, studie en privé niet meer goed te combineren. Femke was eerst lid van de commissie PR&V en werd daarna bestuurslid. We willen Femke hartelijk bedanken voor haar inzet voor de LVO. Wij wensen haar veel succes in de toekomst.

Communicatieplan en -projectleider

Nieuwe commissieleden

Het communicatieplan van de LVO is opgesteld door Greta Dijkstra, als communicatieadviseur aanwezig op het LVO-congres. Uit dit plan zullen de prioriteiten gehaald worden, die de LVO dit jaar zal uitvoeren. Wij zijn heel blij dat onze nieuwe projectleider communicatie Jurrien Jongbloed ons hierbij ondersteunt. Hij is sinds begin mei bij de LVO actief en stelt zich verder in het LVO-nieuws uitgebreid voor.

De commissie PR&V is uitgebreid met twee nieuwe leden. Van harte welkom! Zij zullen zich binnenkort voorstellen in de nieuwsbrief en/of OK Operationeel. Hopelijk stimuleren zij meer LVO-leden om zich voor de beroepsgroep en de LVO in te zetten.

Wijzigingen in bestuur Er zijn ook twee wijzigingen in het bestuur. Carla Boer is gestopt met haar werkzaamheden als ad-interimvoorzitter. Zij

Young Professionals Onlangs is de Raad van Young Professionals voor het eerst bijeengekomen, onder leiding van Monique de Kort. Deze raad behandelt onderwerpen die ook bij de bestuursvergaderingen op de agenda staan. Zo willen we als beroepsvereniging bij de leden van alle leeftijdsgroepen een groot draagvlak creëren.

Samenwerking met liveoperatie.nl

LVO-informatie Hennie Mulder, vice-voorzitter, penningmeester en bestuurslid Media operationeel@lvo.nl en penningmeester@lvo.nl Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs secretaris@lvo.nl en onderwijs@lvo.nl Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen beroepsbelang@lvo.nl Monique de Kort, bestuurslid Congres, congres@lvo.nl PR & voorlichting, prvoorlichting@lvo.nl Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl. Lidmaatschap opzeggen Dit dient voor 1 oktober te gebeuren – het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd. Opzeggen kan via het opzeggingsformulier op www.lvo.nl of

10 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

schriftelijk via: Secretariaat LVO Postbus 9058 1006 AB Amsterdam Ledenadministratie ledenadministratie@lvo.nl

LVO-leden kunnen sinds dit voorjaar te allen tijde bijscholing en training volgen dankzij de samenwerking tussen de LVO en liveoperatie.nl. Op de website van dit online leerplatform staan instructievideo’s, die je per specialisme kunt bekijken. Verder kun je hier in contact komen met medestudenten of collega-professionals. Deze extra service van de LVO kan ook voordelen hebben voor de ziekenhuizen, aangezien zij moeten zorgen dat hun medewerkers bevoegd en bekwaam zijn. De instructievideo’s en documenten zijn uniek in hun soort. Ze zijn namelijk volledig gericht op operatieassistenten en hun taken. Ook de bekwaamheid bij het bedienen van apparatuur en het gebruik van hulpmiddelen komen aan bod. Al veel leden hebben van deze gratis extra service gebruikgemaakt.

Overdrachtskaartjes In het toetsingskader van de Inspectie voor de Gezondheidszorg staat vermeld dat een overdracht gestructureerd dient plaats te vinden. Daarom heeft de LVO kaartjes laten ontwerpen die als hulpmiddel bij een gestructureerde overdracht kunnen worden gebruikt. Op de kaartjes staan alle items vermeld die bij een gestructureerde overdracht aan bod moeten komen. Over deze overdrachtscriteria is een artikel verschenen in de vorige OK Operationeel. De kaartjes zijn vormgegeven door de Vereniging Veilige Curatieve Zorg (VVCZ) en uitgedeeld aan de deelnemers van het laatste LVOcongres. Veel ziekenhuizen introduceren de kaartjes. Hiervoor kan ook de VVCZ worden benaderd.

lvo-nieuws

De rechtbank heeft een vordering toegewezen van een verpleegkundige die met terugwerkende kracht haar onregelmatigheidstoeslag (ORT) opgebouwd tijdens vakanties en verlof opeiste. De Haagse kantonrechter deed hierover uitspraak op 11 april 2016. Het is de tweede keer dat een rechtszaak over dit onderwerp wordt gewonnen. Ook de eerste keer, eind 2015, betrof het een verpleegkundige van het Haga Ziekenhuis. De uitspraak geldt voor alle zorgprofessionals die onregelmatig werken, stelt vakbond NU’91, die de verpleegkundigen ondersteunde bij de rechtsgang. De kantonrechter noemde als uitgangspunt artikel 7:639 van het Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt dat een werknemer gedurende zijn vakantie zijn recht op loon behoudt. Artikel 7:645 bepaalt dat daarvan niet ten nadele van de werknemer kan worden afgeweken. Bepalend voor de vraag of een werknemer recht heeft op onregelmatigheidstoeslag tijdens zijn vakantie is de vraag of de toeslag intrinsiek

Foto:Shutterstock

NU’91 wint weer een ‘ORT tijdens verlof’-rechtszaak

samenhangt met de hem opgedragen taak. Bij een groot deel van de zorgmedewerkers is onregelmatig werken een structureel onderdeel van het dienstverband.

Traumadagen 2016 Wanneer: 3 en 4 november 2016 Waar: RAI, Amsterdam

Tijdens de plenaire sessies zullen vooraanstaande nationale en internationale sprekers u de laatste, state-of-the-artinformatie geven. Onder andere periprothetische fracturen, elleboogletsels en handletsels zullen hier aan de orde komen. Na de plenaire sessies zijn er parallelsessies voor operatieassistenten. Deze zullen worden samengesteld door operatieassistent en LVO-bestuurslid Hennie Mulder. Op vrijdag zal casuïstiek voor operatieassistenten worden gepresenteerd. Daarna kan in samenwerking met de industrie hands-on geoefend worden tijdens workshops. De thema’s hierbij zijn de heupfractuur en de schouderfractuur.

Foto:Shutterstock

Op 3 en 4 november vinden weer de Traumadagen plaats. Dit landelijke traumacongres voor traumachirurgen, orthopeden en operatieassistenten is dé plek om up-to-date te blijven en op een informele manier met elkaar te discussiëren. Dit jaar hebben we voor de LVO een tweedaags programma in petto.

Wij hopen u allen in groten getale te mogen begroeten in de RAI! Namens de Traumadagencommissie, P.V. van Eerten, traumachirurg, Máxima Medisch Centrum, voorzitter Traumadagen 2016 M. van den Brand, AIOS Heelkunde, differentiatie Traumachirurgie, Deventer Ziekenhuis

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 11

lvo-nieuws Even voorstellen: Jurrien Jongbloed Afgelopen mei is Jurrien Jongbloed (60) gestart als projectleider communicatie bij de LVO. Hij wil graag meedenken over de in- en externe communicatie van de vereniging en haar ondersteunen bij het opzetten van projecten. Daarbij kan hij putten uit ervaring als operatieassistent én in het bedrijfs leven. Hieronder stelt hij zichzelf voor.

Beste LVO-collega’s, Eind jaren zeventig heb ik mijn verpleegkundige A-opleiding gedaan. Een jaar na de diplomering begon ik met de opleiding tot operatieassistent en meteen na díé diplomering met de tweejarige anesthesieopleiding. Na enige jaren te hebben gewerkt op de OK ging ik me op een meer commerciële functie oriënteren. Zo kwam ik terecht bij een farmaceutisch bedrijf. Een grote verandering, omdat ik opeens meer op mezelf was aangewezen en doelstellingen moest realiseren. Na dertien jaar wilde ik iets anders. Ik kreeg de kans om als herintredend operatieassistent in Ziekenhuis St. Jansdal te werken. Daar moest ik in korte tijd veel leren, mede omdat er meer en meer laparoscopische ingrepen werden uitgevoerd. In die tijd merkte ik dat enkele operatieas-

sistenten de laparoscopische ingrepen als minder uitdagend ervoeren dan de open ingrepen. Ik zag de laparoscopie meer als een kansrijke nieuwe benadering, die ook de artsen moesten leren beheersen. In 2001 kwam ik weer in het bedrijfsleven terecht. Ik werd gevraagd te komen werken voor een bedrijf gespecialiseerd in onder meer hechtmateriaal en elektrochirurgie. In de loop der jaren ontdekte ik dat artsen en operatieassistenten zich graag wilden specialiseren in de laparoscopische chirurgie, maar de faciliteiten misten. Ik besloot daarom samen met collega’s trainingen voor artsen en operatieassistenten te gaan verzorgen. We gingen ook nieuwe producten toepassen en bestaande technieken verbeteren. Ik vind het bijzonder dat ik op die manier heb kunnen bijdragen aan de manier waarop vele operaties vandaag de

Uhhh... Uhhh... Uhhh... dze... dze... dze... bluhh... bluhh... bluhh...

Scheve mond?

Verwarde spraak?

hartstichting.nl 12 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Lamme arm?

dag worden uitgevoerd. Bij mijn huidige werkgever Medtronic houd ik me nog steeds bezig met training en vernieuwing. Het staat voor mij buiten kijf dat een grote groep medewerkers als de operatieassistenten een beroepsvereniging nodig heeft die hen informeert over ontwikkelingen op diverse gebieden en hen bijstaat bij complexe zaken. De behoefte aan professionele kennis en ondersteuning was voor mij jaren geleden een reden om lid te worden van de LVO, evenals het delen van ervaringen en ideeën met collega-operatieassistenten. Ik wil graag meedenken met mijn collega’s binnen de LVO over in- en externe communicatie en hun hulp bieden bij het opzetten van projecten. Het is een onbetaalde uitdaging. Ik ga ervan uit dat het veel voldoening zal geven om met elkaar plannen en ideeën te realiseren.

VOOR UW AGENDA >

SAVE THE DATE!

3 & 4 NOVEMBER 2016 DEADLINE INZENDING VRIJE VOORDRACHTEN EN/OF POSTERS: 1 JUNI 2016 Voor de instructies verwijzen wij naar de website: www.trauma.nl

L N . A M U A R WWW.T TOPICS

• PERIPROTHETISCHE FRACTUREN • DE ELLEBOOG; WHAT TO DO? • PATELLA LUXATIES • POSTTRAUMATISCHE INFECTIES • HAND EN VINGER FRACTUREN EN LUXATIES • GERIATRISCH POLYTRAUMA

DE CONGRESCOMMISSIE heeft ook dit jaar weer een raamwerk gecreëerd om de twee Traumadagen tot een succes te maken. Interessante battles, gelegenheid voor vrije voordrachten en (inter)nationaal gerenommeerde keynote-sprekers zullen deze twee dagen onvergetelijk maken!

KEYNOTES Een greep uit de keynotes TRAUMADAGEN 2016:

• PROF DR. GEORG MATZIOLIS Universiteit Jena • PROF. DR. DENISE EYGENDAAL Amphia ZH Breda • PROF. DR. LARS MULLER Universiteit Keulen

PARALLEL PROGRAMMA: Landelijke Vereniging van Operatieassistenten (LVO) Let op: dit jaar 2 dagen, met de 2e dag workshops

CONGRESSECRETARIAAT

Conference Management > T +31 (0)343 51 18 51 - secretariaat@trauma.nl - www.trauma.nl

MEER INFORMATIE Dit is een korte weergave van de twee traumadagen, voor meer informatie verwijzen wij u naar: www.trauma.nl

MAJORSPONSOR Mathys Orthopaedics

Ontwerp: geraldontwerpt.nl (Gerald Vruggink)

TRAUMADAGEN16

HOOFDSPONSOREN NVT DePuy Synthes Pro Motion Medical Stryker Nederland Zimmer Biomet

onze

ok Tekst: Marloes van Hoorn

Meekijken op de operatie kamers van Stephanie Gomes, operatieassistent in het Amsterdamse OLVG locatie West

Foto’s (inclusief cover): Cor Mooij

Wij zijn trots op … … de groei van orthopedie en bariatrie door de fusie van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis met het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Samen heten we nu OLVG. De specialismen zijn verdeeld over de twee locaties in Amsterdam Oost en West. We zijn ook aan het verbouwen en gaan van tien naar veertien OK’s in West, waaronder vier orthokamers. Nu is dat er nog één. We krijgen ook een nieuwe lounge.

De lounge … … is een ruimte met een warme uitstraling op ons OK-complex waar patiënten van het fast track-programma van orthopedie gastvrij worden ontvangen. Deze mensen zijn niet ziek, maar hebben klachten aan het bewegingsapparaat. Ze hoeven niet te worden opgenomen en komen alleen voor de ingreep naar ons ziekenhuis. Ze krijgen bijvoorbeeld een

nieuwe kruisband of een hele nieuwe heup en gaan dezelfde dag nog naar huis. Tot vlak voor de ingreep houden ze hun eigen kleren aan. Dan krijgen ze een OK-jas aan en worden ze naar de OK gereden op een speciale stoel. Mogelijk worden ze in de toekomst ook op die stoel geopereerd, zoals bij cataractpatiënten al gebeurt. Na af loop van de operatie gaan de patiënten terug naar de lounge, waar ook een fysiotherapeut aanwezig is voor snelle mobilisatie.

We beginnen de dag … … om halfacht samen in de koffiekamer voor een centrale briefing door de teamleiders: zijn er zieken, is er aflos, ligt er nog ergens een netje in de autoclaaf waardoor we de planning moeten aanpassen? Het management is dan al gebriefd door de nachtdienst. Daarna kunnen wij zó de OK binnenstappen. Een van de dienstteams heeft meestal alle ingrepen al klaargezet, met randapparatuur en PA-potjes en al. Heerlijk.

Aflossen …

… gebeurt door de gangdienst. Als we de hele dag protheses hebben, geldt er een deurendichtbeleid en moet je team zichzelf aflossen. Is er extra personeel, dan kan tijdens de patiëntenwissel een teamwissel plaatsvinden. Dan kan jouw team pauzeren. Als de OK daarna nog bezig is gaat je team de aflos in. Na WIE: Stephanie Gomes de ingreep kan je team terug naar de eiWAT: operatieassistent, specialismeoudste van de orthopedie en lid gen OK. van zowel het orthopedisch als het bariatrisch specialistisch team WAAR: OLVG locatie West (voormalig Sint Lucas Andreas Zieken huis), Amsterdam In de koffiekamer … Altijd al willen meekijken op een collega-OK-complex? In deze rubriek … staat sinds de verbouwing helaas geen gluren we vast door het raam. Deze keer op de tien – straks veertien soep meer te pruttelen. Het restaurant – OK’s van het OLVG locatie West in Amsterdam. bracht in de middagpauze altijd twee Jullie OK in deze rubriek? Stuur dan een mailtje naar pannen, maar nu hebben we even geen okoperationeel@y-publicaties.nl. ruimte om die veilig neer te zetten. Een groot gemis. Wel kunnen we salades beNR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 15

We hebben één mail box voor het ortho pedisch OK-team, de planner en de logistiek

een laatste check vlak voordat het mes erin gaat: is dit mevrouw die en die, is het goede been afgedekt, staan we aan de juiste kant? Soms is er een taalbarrière. Dan gaan we met het hele team naar de verkoever voor de time-out. Daar is dan een vaak een familielid dat kan tolken. En anders gebruiken we de tolkentelefoon.

Wij blijven bij door … stellen bij een anesthesiemedewerker die speciaal daarvoor een WhatsApp-groep heeft opgericht.

Safety checks … … vinden we heel belangrijk omdat we snel werken en het programma nog wel eens wordt omgegooid. Naast de centrale briefing hebben we de sign-in, time-out, harde stop en sign-out. De harde stop is

... minstens zes specialismespecifieke scholingen per jaar. In het orthoteam hebben we twee collega’s die dit regelen, op basis van onze behoeften. Daarnaast hebben we klinische lessen, verplichte scholingen zoals Basic Life Support en één keer per maand werkoverleg. In ons digitale portfolio houden we dit allemaal bij.

Doorlichten … … doen wij ook. Daarvoor moet je de cursus Stralingsveiligheid M5 hebben gehaald. De operateur moet die helemaal hebben

(advertentie)

Toeniaeuanwe een uitdaging in? het buitenland

Per direct zoeken wij voor ziekenhuizen in Zwitserland:

• Operatieassistenten • Operatieverpleegkundigen Wat bieden wij? Zeer goede arbeidsvoorwaarden, organisatie van interviews en meelopendagen (Schnuppern) in verschillende ziekenhuizen in Zwitserland, begeleiding taalonderwijs, gratis verzekeringen gedurende de proeftijd (m.u.v. de ziektekostenverzekering), begeleiding door een Zuwanderspezialistin in Zwitserland en uiteraard een professionele, betrouwbare en kosteloze begeleiding.

Interesse? Bezoek onze website voor meer informatie en de actuele vacatures.

Internationale personeelsbemiddeling sinds 1988 Zwitserland: Scholten & Associates Recruitment AG

Like us on facebook! www.facebook.com/scholtenmedical

Scheuchzerstrasse 35 CH-8006 Zürich t: +41 (0)44 462 11 88 e: info@scholten-medical.ch www.scholten-medical.ch

Nederland: Scholten Medical Recruitment BV Lansinkesweg 4 NL-7553 AE Hengelo (Ov) t: +31 (0)74 255 92 00 e: info@scholten-medical.nl www.scholten-medical.nl

gedaan, wij een gedeelte. Je volgt een e-learning, krijgt les van een klinisch fysicus en wordt in de praktijk geschoold door een gediplomeerd röntgenlaborant. Het type doorlichting dat je mag doen is afhankelijk van de afgetekende skills. Ik doe bijvoorbeeld alleen de plaatsbepaling bij de neuro.

Een specialistisch team ... ... hebben we voor bariatrie en voor orthopedie. Als lid van zo’n team sta je regelmatig bij dat specialisme, maar niet altijd. We moeten allemaal allround inzetbaar blijven, vooral als we diensten draaien. Ik ben samen met een collega specialismeoudste – SO’er – van de orthopedie, maar ik zit ook in het bariatrische team. Als SO’er houd je het overzicht over jouw specialisme en doe je bestellingen die niet gestandaardiseerd zijn. De overige specialismetaken zijn verdeeld over het team. We hebben bij orthopedie een mailbox waar alle teamleden in kunnen. Ook de planner van de poli en de logistiek medewerkers.

De logistiek …

Met één druk op de knop

LABELS PRINTEN voor OK en anesthesie www.brother.nl

Stand-alone printoplossing

... is heel efficiënt sinds hier lean werken is geïntroduceerd. Zelfs nu met de verbouwing is het hier overzichtelijk. We scannen alle producten die we gebruiken, en die informatie komt meteen binnen bij de logistiek medewerkers. Hierdoor kunnen we de voorraden klein houden en zijn we toch altijd van alles voorzien. De logistiek voert alle gestandaardiseerde taken uit of neemt die waar. Ook in Oost gaan ze binnenkort volgens de lean-methode werken.

De Brother TD-2130N thermische labelprinters zĳn speciaal ontworpen voor medische professionals en bieden de mogelĳkheid om vanuit het geheugen standalone een grote verscheidenheid aan labels te printen. Deze veelzĳdige en volledig mobiele modellen kunnen worden ingezet op elke gewenste plek of in elke situatie, waardoor deze bĳ uitstek geschikt zĳn voor het labelen van injectiespuiten en spuitpompen voor de OK en anesthesie afdeling.

West vs. Oost ...

Professionele labels op maat

... is er niet. We zijn nu één. Wel zijn er nog verschillen in de manier van werken. Dat heb ik gemerkt tijdens een uitwisseling van een halfjaar. De operatieassistenten doen in Oost alle logistieke taken zelf. De CSA zit bij een extern bedrijf – bij ons een verdieping lager op het OK-complex – dus de routing is heel anders. Een protocol is bij ons een operatieverslag en bij hen een lijst benodigdheden. Handig vind ik de buitenomloop in Oost. Onze nieuwe OK’s krijgen een aparte opdekruimte, dus wij hebben straks ook een vaste buitenomloop. Dit moet ook wel met vier orthokamers.

De labelprinters worden geleverd met professionele labelontwerp software waarmee op maat injectiedoseringslabels ontworpen kunnen worden, die later naar het geheugen van de printer worden overgedragen. Nieuwe labels of eventuele wĳzigingen zĳn snel en exibel door te voeren. Met ondersteuning van de meeste barcode protocollen zĳn deze labelprinters tevens zeer geschikt voor diverse andere labeltoepassing binnen de medische sector.

Onze sfeer … … is respectvol. Er heerst hier geen hiërarchie. Als er iets is, kun je het zeggen. Dat hoeft natuurlijk niet altijd met het hele team erbij. Voor complimenten hebben we een speciaal bord. Dat is fijn, want we werken aan de lopende band, worden afgelost, lopen de OK af en spreken elkaar vaak niet meer. Nu kunnen we elkaar toch laten weten dat we lekker gewerkt hebben.

In de toekomst … ... blijven we groeien en ons ontwikkelen en worden we hopelijk hét orthopedisch centrum van Amsterdam.

www.eurosteriel-medical.nl

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 17

Operatieassistent Erik Krikke schrijft boek over oorlogservaringen en PTSS:

‘De lijn tussen hulpverlener en slachtoffer is eng dun’ Als operatieassistent werd Erik Krikke in de zomer van 2007 uitgezonden naar Afghanistan. Hij maakte gruwelijke dingen mee en ontwikkelde uiteindelijk een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het schrijven van zijn autobiografie ‘Operatie geslaagd’ en de enthousiaste reacties daarop hielpen hem hiermee om te gaan. In ‘OK Operationeel’ vertelt hij over het verwerkingsproces en de lessen die hij heeft geleerd: ‘Hulp vragen is stoer.’

Tekst: Menno Goosen

‘A

ls mijn benen eraf moeten, maak me dan maar dood’, schreeuwt een zwaargewonde Afghaanse militair. Het is zomer 2007 en duidelijk oorlog. Iedere dag worden gewonden binnengebracht in het NAVO-hospitaal op Kandahar Airfield, waarheen operatieassistent Erik Krikke (39) is uitgezonden. Benen worden met droge ogen afgezet en in afvalzakken gestopt. Trotse politiemannen worden kreupelen. Mannen van amper 25 jaar oud. Het week in, week uit opereren van een nietaflatende stroom zwaargewonde en verminkte oorlogsslachtoffers eist langzaam maar zeker zijn tol. ‘Volgens mij is het ergste wat een patiënt kan overkomen dat hij het overleeft’, zegt Erik Krikke regelmatig hardop tegen zichzelf. Daarbij ligt het militaire ziekenhuis regelmatig onder (raket)vuur. Eriks emmer druppelt vol. Tot die laatste spreekwoordelijke druppel. De opeenstapeling van gruwelijke gebeurtenissen maakt dat hij in augustus 2007 ter plekke knakt. Pas in 2013 breekt hij ook. De diagnose is onverbiddelijk: Erik Krikke lijdt aan een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS).

18 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Jarenlang had hij met niemand over zijn ervaringen kunnen praten, maar nu móét de knop om en Erik zoekt hulp. De gebeurtenissen van zich afschrijven blijkt een remedie. Overgaan zal PTSS nooit, maar het wordt wel draaglijker. In zijn openhartige autobiografie beschrijft Erik hoe hem zijn trots is afgenomen en hoe zijn zelfbeeld afbrokkelde. Hij heeft regelmatig herbelevingen. Operatie Geslaagd beschrijft een onderbelichte kant van oorlogvoering: de kant van de slachtoffers en van degenen die voor hen klaarstaan.

Hoe ben je ertoe gekomen om dit boek te schrijven? ‘Het verhaal is uit nood geboren. Ik was geenszins voornemens een boek te schrijven. Maar tijdens de therapie kreeg ik op een gegeven moment te horen dat het goed voor mij zou zijn om dag voor dag de uitzending opnieuw te beleven. Aan de hand van een dagboekje ben ik toen begonnen om alles op te schrijven. Iedere sessie bij de psycholoog leverde ik dan zo’n stuk in en spraken we erover. Dus door het schrijven werd langzaam maar zeker mijn verhaal uit mijn hoofd getrokken. Na enige tijd lag ineens de content voor een verhaal op tafel. Gesterkt door opmerkingen van de therapeut, die aangaf dat mijn schrijfstijl prettig leesbaar was, heb ik op zeker moment contact gezocht met een bevriende journalist. Deze heeft mij geholpen om van mijn therapeutische relaas een echt verhaal te maken, waarbij de lezer aan de hand wordt meegenomen mijn uitzending in. Ik probeer de lezers zo

Erik Krikke (rechts op de foto) reikte een exemplaar van zijn boek uit aan de allerhoogste militair van Nederland, de commandant der strijdkrachten, generaal Tom Middendorp.

dichtbij te laten komen als maar mogelijk is. Ik probeer ze over mijn schouder mee te laten kijken.’

persoonlijk heeft gedaan. Het cliché is waar: gebeurtenissen van je af schrijven helpt.’

Heeft het schrijven van dit boek je geholpen om je ervaringen te verwerken?

Heb je goede psychologische hulp gehad bij het verwerken van de trauma’s?

‘Ja, volmondig ja! De eerste keer dat ik al mijn ervaringen opschreef was keiharde therapie. Na ruim driekwart jaar had ik al mijn ervaringen aan het papier toevertrouwd. Op dat moment lag er weliswaar een verhaal, maar nog geen leesbaar verhaal. Ik begon met herschrijven. Uiteindelijk heb ik het verhaal zo’n acht keer herschreven. En iedere keer dwong ik mijzelf om weer met de ervaringen bezig te zijn en er weer in te duiken. Dus de eerste keer opschrijven was slechts de eerste stap. Het herschrijven zorgde keer op keer dat er een stukje van de scherpe rand werd afgehaald. Begrijp me niet verkeerd: een boek schrijven is één, maar een boek herschrijven is twee. Dat is wellicht nog veel pittiger, omdat het ombuigen van therapeutische praat naar een leesbaar verhaal een echt zware opgave is. Ik werd ineens gedwongen om te bedenken wat interessant voor een lezer is, en ik kreeg tips om enorme stukken uit het originele stuk te schrappen. Soms zaten daar stukken tussen waarmee ik tijdens het schrijven de grootst mogelijke moeite had, en ineens was dat stuk rood gearceerd en stond het op de nominatie om verwijderd te worden. Heel erg confronterend, maar naarmate ik verder kwam in het verhaal en het proces, begreep ik meer. Ik ben ontzettend blij met dit resultaat. Maar ik ben nog veel blijer met wat het schrijven voor mij

‘Ik kan niet anders zeggen dan dat ik heel erg goed ben begeleid. Toen ik voor mezelf duidelijk had dat er iets gruwelijk mis was met me, was er slechts één telefoontje nodig. Ik heb het Veteraneninstituut gebeld, en de hulp werd direct opgestart. Ik vergeet nooit meer dat de vriendelijke stem aan de andere kant van de lijn zei: “Erik, we zijn er voor je. We gaan je helpen.” Defensie heeft woord gehouden. Ik heb heel veel loodzware therapieën gevolgd, medicatie geslikt, en ik ben ook nu nog onder behandeling. Nog steeds één à twee keer per maand heb ik gesprekken met de psycholoog van Defensie.’

Hoe gaat het nu met je? ‘Ik ben mij er heel goed van bewust dat PTSS een blijvend onderdeel van mijn leven is. Het zal nooit weggaan. Het ligt altijd op de loer. Als ik het meest kwetsbaar ben of als het het slechtst uitkomt steekt het weer de kop op. Het zit er altijd en de ene dag gaat beter dan de andere. Momenteel zit ik echter wel in een heel positieve “flow”. De reacties die ik mag ontvangen op mijn boek zijn enorm hartverwarmend en geven me echt een heel goed gevoel. Het boek komt bij mensen binnen en biedt vele lezers inzichten en herkenning. Zowel voor henzelf als voor mensen in hun al dan niet NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 19

naaste omgeving. Ik ben zo verschrikkelijk dankbaar dat mijn verhaal anderen lijkt te helpen. Ik besef heel goed dat ik de stilte heb doorbroken. Jarenlang heb ik met geen woord gesproken over mijn ervaringen in Afghanistan en wat die met mij als persoon hebben gedaan. Ik schaamde me er zelfs voor. Inmiddels ben ik door het hele proces gegroeid en 180 graden omgedraaid. Ik besef dat mijn verhaal verteld moet worden en het verdient om gehoord te worden. Een onderbelichte kant van oorlog. De kant van de slachtoffers en van degenen die klaarstaan om hen te helpen. En soms is de lijn tussen hulpverlener zijn en slachtoffer worden maar eng dun. Daar weet ik alles van.’

Titel: Operatie Geslaagd – Afghanistan: van oorlogschirurgie naar PTSS Auteur: Erik Krikke Uitgeverij: Bookscout ISBN: 9789402225334 Prijs: € 19,95 excl. verzendkosten Website: www.operatiegeslaagdboek.nl.

Maar nu is je boek af. Hoe nu verder? ‘Ik verzorg lezingen door het hele land. Zo heb ik al enkele lezin-

Boekfragment: Kandahar Airfield, Afghanistan Juli 2007 De deuren van het hospitaal slaan met een klap open. De hitte van buiten dringt naar binnen. In de verte klinkt het monotone geklap van de wieken van de helikopter. Een enorme stofwolk verspreidt zich zodra deze opstijgt en uit het zicht verdwijnt. Er zijn zojuist weer slachtoffers bij het ziekenhuis afgeleverd. Drie gewonde politiemannen worden een voor een op draagbaren naar binnen gedragen. Gekerm en geschreeuw doorbreekt de stilte. Voordat de dubbele deuren opengingen, was het kalm in het ziekenhuis. Het was de kenmerkende stilte voor de storm. Al het ziekenhuispersoneel staat klaar voor dat wat door de immer aanhoudende oorlog in zuidelijk Afghanistan wordt uitgebraakt. Iedereen is paraat om de gewonden op te vangen, die vandaag hun slechtste dag beleven. Het geschreeuw van de eerste patiënt gaat door merg en been. Hij is met zijn politieauto, waarin hij en twee collega’s zaten, op een landmijn gereden. Deze aanslag gebeurde op slechts enkele kilometers van het kamp waar wij zitten. Ik besef dat de klap die we ’s morgens vroeg hoorden, vrijwel zeker de explosie was van de mijn waarop deze auto reed.

20 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

Langzaam vult het ziekenhuis zich met de kenmerkende weeïge lucht die om een slachtoffer van een explosie hangt. Het is de ziekmakende geur van de mengeling van diesel, kruit, bloed en verbrand vlees. ‘Mijn benen,’ prevelt de jonge politieman aanhoudend, ‘haal ze er niet af alsjeblieft.’ Het rechterbeen is ernstig beschadigd. Onder de knie ligt zijn been in een vreemde hoek. De broek is grotendeels aan stukken gereten. Het linkerbeen van de jongeman is er niet veel beter aan toe. De rest van zijn lichaam is bedekt met een grauwe laag zand, stof en gestold bloed. Het is mij direct duidelijk dat hij na vandaag geen patrouilles meer zal lopen. De tweede patiënt heeft vergelijkbare letsels. Doordat het explosief onder de auto tot ontploffing is gekomen, zijn in een fractie van een seconde beide benen van beide politiemannen voor het leven vernietigd. Het derde slachtoffer wordt op een draagbaar naar het ziekenhuis gebracht. Bij iedere stap van de draagploeg schudt zijn hoofd krachteloos heen en weer. De draagbaar waarop hij ligt wordt voor de deur van het ziekenhuis neergezet. Zodra deze de grond raakt,

gen geboekt staan voor artsen. Ook op diverse operatieafdelingen is interesse getoond. Naast dit alles ben ik momenteel heel druk bezig met het schrijven van een theaterprogramma. Ik zal samen met de getalenteerde band Silhouette muziektheater gaan verzorgen, waarmee we door het hele land willen trekken. Aangrijpende verhalen die het boek ondersteunen worden omlijst met de mooiste liedjes. Ik vertel het verhaal, zing en speel gitaar. Het belooft een programma te worden dat de bezoekers meeneemt naar de woestijn en daar in woord, beeld en geluid laat ervaren hoe het was. En hoe het er nu is? Er bestaat een grote kans dat ik nog een keer terugga naar daar waar alles begon. Nog één keer terug naar Afghanistan om negatieve beelden in te wisselen voor positievere. Ook hierin word ik volledig ondersteund door Defensie, die dit mogelijk maakt.’

Heb je tips voor operatieassistenten die naar oorlogsgebied worden uitgezonden? ‘Oorlogschirurgie is van de buitencategorie. Qua creativiteit en in-

spreiden de slappe armen van de politieman zich. Het lijkt op een vragend gebaar. Voor hem komt de gevraagde hulp echter te laat. Hij is de zoveelste dode die te betreuren valt. Hoewel het bijna normaal begint te worden went het nooit. In Nederland is het vrij zeldzaam dat patiënten overlijden op de operatiekamer. Hier is het verliezen van patiënten een onlosmakelijk onderdeel van het werk in het hospitaal. Er is immers een oorlog aan de gang. De twee mannen die zojuist naar binnen zijn gebracht hebben meer geluk gehad. Zij hebben de reis naar het ziekenhuis overleefd. Ze worden op een opvangstation gelegd waar de artsen en verpleegkundigen direct beginnen met het in kaart brengen van de letsels en met het stabiliseren van de patiënten. Na deze eerste opvang zullen ze in volgorde van ernst worden geopereerd. Daar komen wij in beeld. De komende uren zal met man en macht gewerkt gaan worden om te proberen de benen van beide patiënten te behouden. Als chirurgisch team zullen wij in grote mate de toekomst van deze politiemannen gaan bepalen. Zodra de eerste patiënt op de operatietafel ligt, wordt de schade aan de benen pas in detail en pijnlijk zichtbaar. Het rechterbeen is zo zwaar beschadigd dat het bij voorbaat al niet te redden is. Om het linkerbeen te kunnen behouden zullen we alle registers moeten gaan opentrekken.

ventief werken is het het hoogst haalbare. Vakinhoudelijk is het enorm interessant. Maar iedereen die op missie gaat zal zich moeten realiseren dat wonden die moedwillig zijn aangebracht een enorme impact kunnen hebben. Dat was bij mij op een gegeven moment zeer zeker het geval. Iedereen beleeft een uitzending echter op zijn of haar eigen manier. Wat ik wel kan zeggen, is dat je zo goed mogelijk voorbereid moet worden op oorlogsletsels. En het allerbelangrijkste: dat het geen schande is om hulp te vragen als er zaken zijn die ’s nachts knagen of waarvan je last hebt. Hulp vragen is stoer. Ik heb altijd gedacht dat delen betekent dat je iets weggeeft. In mijn geval heeft delen er echter voor gezorgd dat ik enorm veel heb teruggekregen. Niet in de laatste plaats … mezelf.’ ■

Tijdens de urenlange operatie die volgt verandert de operatiekamer langzaam in een slagveld. De blauwe, steriele operatiedoeken kleuren langzaam maar zeker dieprood. Deze doeken hebben hun maximale absorptievermogen bereikt. Ze zijn verzadigd. Bloed druppelt op de grond. De plas onder de operatietafel wordt langzaam maar zeker steeds groter. We opereren lang en we doen alles wat we kunnen, maar helaas zijn beide benen van deze patiënt niet te redden. We amputeren zowel het linker- als het rechterbeen onder de knie. De tweede patiënt wordt direct na hem geopereerd. Zijn rechterbeen kunnen we behouden. Het linkerbeen is echter dusdanig ernstig gehavend, dat ook dit onder de knie moet worden afgezet. Aan het einde van de operatie worden de doeken van de patiënt verwijderd. Op dat moment wordt hij weer als mens zichtbaar. Pas dan wordt duidelijk dat het nog heel jonge mannen zijn die zojuist op de operatietafel hebben gelegen. Het zijn knapen in de bloei van hun leven. Deze kerels wilden zich inzetten om als politieman te helpen het land op te bouwen en ze zijn hierbij ernstig gewond geraakt. Zij zijn bereid geweest om hun kop boven het maaiveld uit te steken en hebben hiervoor vandaag een hoge prijs betaald. Ik voel me niet goed bij wat we zojuist hebben gedaan. Wij hebben hen zojuist gedegradeerd tot invaliden.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 21

Thopaz+

MEDELA INTRODUCEERT EEN NIEUWE GENERATIE BINNEN THORAXDRAINAGE SYSTEMEN. THOPAZ + MEET DIGITAAL LUCHT, DRUK EN VLOEISTOF • • • •

Objectieve data en nauwkeurige informatie gebaseerd op de belangrijkste therapeutische indicatoren. Duidelijk display met intuïtief scherm. Gegevens realtime, tot 72-uur terug te lezen en te downloaden. Gebruiksvriendelijk, hygiënisch en compact. Lichtgewicht, draagbaar en met oplaadbare accu. Meer comfort en mobiliteit voor de patiënt.

Thopaz+ digitaal thoraxdrainage systeem helpt professionals in de gezondheidszorg accurate beslissingen te nemen, met als resultaat een sneller herstel en korter ziekenhuisverblijf voor de patiënt en lagere behandelkosten.1,2 Interesse in Thopaz+? Neem contact op met uw accountmanager of bel 073-690 40 40 of e-mail: info@medela.nl. Volg ons ook via /Medela Benelux BV of bezoek onze website www.medela.nl. 1 Multicenter international Randomized Comparison of Objective and Subjective Outcomes Between Electronic and Traditional Chest Drainage Systems; Pompili C., Detterbeck F., Papagiannopolous K., Sihoe A., Vachlas K., Maxfield M., Lim H., Brunelli A.; The Annals of Thoracic Surgery; accepted for publication 2014. 2 Impact of the learning curve in the use of a novel electronic chest drainage system after pulmonary lobectomy: a case-matched analysis on the duration of chest tube usage. Pompili C., Brunelli A., Salati M., Refai M., Sabbatini A., Interact Cardiovasc Thorac Surg. 2011 Nov; 13(5):490-3.

Precious life - Progressive care www.thopazplus.com

Hoogwaardigheid in moderne cementeringstechniek

De snelle en eenvoudige weg naar optimaal botcement

PAL

STAN DEN ÂŽ DA

www.heraeus-medical.com

ACOS

D AR

DE GO U

Bewezen PALACOSÂŽ R+G ready-to-mix voor standaard primaire gewrichtsvervangende ingrepen Veilige en contactvrije hantering van de cementbestanddelen Tijdsbesparend mengen

Op de foto de auteurs van dit artikel: Gioya Schultheis en Marie-JosĂŠ Vleugels, operatieassistenten in het MUMC+, maastricht.

Nieuw overdrachtsprotocol en checklist MUMC+

Overdragen van A tot Zorg Hoe kan de overdracht bij dienstwissels gestructureerder en dus veiliger verlopen? Deze vraag stelden twee studenten van de hbo-v Technische leerroute zich voor hun afstudeerproject. Het leidde tot een nieuwe overdrachtsprocedure in het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ (MUMC+). 24 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

‘De nieuwe werkwijze is een verbetering. Deze leidt tot één standaard en meer volledigheid, waarmee de patiëntveiligheid beter gewaarborgd kan worden.’

verdrachten binnen het operatieve proces gaan vaak gepaard met communicatiefouten. De informatie is incorrect en cruciale zaken worden weggelaten.1,2 Een gestandaardiseerde overdracht is vollediger en effectiever. Dit leidt tot adequatere samenwerking en communicatie, wat het aantal patiëntincidenten met (potentiële) schade aanzienlijk v ermindert.3,4 Het thema ‘overdracht bij dienstwissels door operatieassistenten’ stond centraal in het kwaliteitsverbeteringsproject dat we hebben uitgevoerd voor onze bachelortheses in het kader van onze opleiding hbo-v Technische leerroute. Het afstudeerproject vond plaats op de operatieafdeling van het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ (MUMC+). Hier werd de overdracht niet naar de nieuwste inzichten uitgevoerd en ontbrak een standaard. Ons doel was om er een gestandaardiseerde en gestructureerde overdrachtsprocedure te implementeren.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) schrijft voor dat bij iedere aflossing in het operatieve proces een overdracht plaatsvindt. De overdracht moet geprotocolleerd zijn en op een gestructureerde manier verlopen aan de hand van een checklist.5 Binnen het MUMC+ worden deze eisen van het Toetsingskader Follow-up Toezicht operatief proces als ziekenhuisbrede veiligheidsnormen gehanteerd. Voor ons project hebben we semigestructureerde interviews gehouden met managers, een literatuurstudie gedaan, enquêtes afgenomen in het werkveld, observaties gedaan, een pilot geïmplementeerd en een product evaluatie uitgevoerd. De overdracht binnen

Tekst: Gioya Schultheis en Marie-José Vleugels, ope ratieassistenten MUMC+, Maastricht.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 25

De nieuwe overdracht • Binnen het MUMC+ vindt nu één overdracht plaats voor alle operatieassistenten. Hierbij zijn de omloop en de instrumenterende van het oude en het nieuwe team betrokken. • Er wordt – voor zover mogelijk – één overdracht gegeven door de omloop van het oude team voor de omloop en instrumenterende van het nieuwe team. De omloop van het oude team neemt de leiding over het overdragen en gebruikt de checklist ‘Overdracht operatieassistenten’. Alle onderdelen worden nagelopen in een vaste volgorde. De instrumenterende van het oude team vult deze overdracht aan met specifieke zaken. • De omloop en instrumenterende van het oude team tellen samen de gazen, hechtnaalden en disposables (waar mogelijk). De tellingen vinden plaats vóór het overdrachtsmoment en de omloop en instrumenterende dragen deze informatie over aan het nieuwe team. • De namen van alle teamleden worden genoteerd, inclusief het tijdstip van de teamwissel. Hiermee wordt duidelijk wanneer en aan wie de verantwoordelijkheid voor de zorg is overgedragen.

In het overdrachtsprotocol is beschreven hoe met de checklist gewerkt dient te worden: (voorlopig) alleen bij definitieve dienstwissels, als leidraad om te voorkomen dat belangrijke aspecten worden vergeten.

Evaluatie

de centrale operatieafdeling van het MUMC+ bleek ongestructureerd te verlopen. Ook waren de afspraken rondom de overdracht nog niet in een protocol beschreven. Van de geënquêteerde operatieassistenten gaf 92,6 procent aan behoefte te hebben aan een standaardwerkwijze in de vorm van een protocol. Verder vond 96,3 procent dat een checklist een bijdrage kan leveren aan het streven naar een uniformere en volledigere overdracht.

Aan de hand van een pilot en een productevaluatie zijn de nieuwe werkwijze en checklist getoetst. Daaruit is gebleken dat de nieuwe werkwijze een verbetering is. Deze leidt tot één standaard en meer volledigheid, waarmee de patiëntveiligheid beter gewaarborgd kan worden. De beleidsnormen worden nageleefd en de checklist is een effectief hulpmiddel. Door de gestructureerde overdracht met de checklist worden communicatiefouten voorkomen. Ook levert de checklist een naslagwerk op voor nieuwe collega’s, waarin zij de gegevens die overgedragen zijn kunnen opzoeken. De collega’s hebben aangegeven dat zij de nieuwe werkwijze als zinvol ervaren, omdat alle teamleden nu op de hoogte zijn en veel minder aspecten vergeten worden. Met name het overdragen van zaken zoals preparaatverzorging, allergieën en overige patiëntgerelateerde risicofactoren is verbeterd, omdat deze punten nu aanzienlijk meer besproken worden tijdens een overdracht dan voor de implementatie. Ook het samen tellen van gazen, hechtnaalden en disposables is aanzienlijk verbeterd: het tellen bij overdrachtsmomenten gebeurt vaker en alle teamleden worden erbij betrokken. Het protocol en de checklist zijn inmiddels definitief ingevoerd. Alle operatieassistenten zijn geïnformeerd en geïnstrueerd over de nieuwe overdrachtsprocedure. Ook zijn diverse reminders gegeven om de werkwijze nog beter te integreren in het operatieve proces, en hebben regelmatig evaluaties plaatsgevonden. Er zijn plannen om de checklist in de toekomst te digitaliseren. ■

Checklist en protocol

Bronnen

In samenwerking met de werkgroep Standaardisatie en het multidisciplinair werkoverleg tussen operatieassistenten en anesthesiemedewerkers hebben we de overdrachtsprocedure opnieuw ontworpen en vastgelegd in een protocol. Ook hebben we met hen een checklist ontwikkeld die de overdracht structureert. Voor het opstellen van de checklist is gekeken naar diverse overdrachtstechnieken. In de literatuur zijn weinig technieken bekend die specifiek van toepassing zijn op operatieassistenten. Wel beschreven is ‘SWITCH for Safety’, een methode voor overdracht gericht op de intercollegiale overdracht tussen operatieassistenten.6 Deze lijst werd de basis voor onze eigen checklist. Uit de SWITCH for Safety hebben wij punten geselecteerd en ingebracht in de werkgroep Standaardisatie. Daaraan hebben we door de IGZ verplicht gestelde criteria toegevoegd, zoals het gezamenlijk tellen van gazen, hechtnaalden en disposables en het schriftelijk vastleggen dat een overdrachtsmoment heeft plaatsgevonden.5,7

1. Amato-Vealey, E., Barba, M. & Vealey, R. (2008). Hand-Off Communi-

26 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

cation: A Requisite for Perioperative Patient Safety. AORN Journal, 763-774. 2. A rora, V. & Johnson, J. (2006). A Model for Building a Standardized Hand-off Protocol. The Joint Commission Journal on Quality and Patient Safety, 646-655. 3. M anser, T. & Foster, S. (2011). Effective handover communication: An overview of research and improvement efforts. Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology, 181-191. 4. J oint Commission, The (2005). Joint Commission Perspective on Patient Safety. Joint Commission Resources Publication. 5. I GZ (2010). Toezichtkader Follow-up Toezicht operatief proces. 6. J ohnson, F., Logsdon, P., Fournier, K. & Fisher, S. (2013). SWITCH for Safety: Perioperative Hand-off Tools. AORN Journal, 494-507. 7. I GZ (2008). Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces. Den Haag.

Checklist overdracht operatieassistenten

Patiëntensticker

Operatiekamer: Datum: Omloop team 1: Instrumenterende team 1: Omloop team 2: Instrumenterende team 2: Patiëntgegevens & procedure Naam en geboortedatum patiënt Operatieprocedure (incl. operatiezijde) Stadium van de operatie Verwachte operatieduur & complicaties Allergieën, prothesen, risicofactoren Positionering en aandachtspunten Bloedleegte (duur) Andere disciplines (inlichten) Vloeistoffen & medicatie (Geschat) bloedverlies (Spoel)vloeistoffen Hemostatica Medicatie Instrumentarium, disposables, gazen & hechtnaalden Specifiek instrumentarium Specifieke apparatuur lnstrumentensets/materialen stand-by Weging: gazen, instrumentarium Administratie Gegevens SAP ingevuld Aanvraagformulieren, implantatenformulier etc. ingevuld Preparaten & implantaten Prothesematerialen/implantaten Preparaatverzorging (vers/vriescoupe/formaldehyde) Telling Samen tellen: gazen, hechtnaalden, disposables (aftekenen in SAP) Operatiemateriaal in de wond aanwezig/onsteriele materialen Bijzonderheden Afspraken m.b.t. opruimen: operatiekamer, apparatuur, materialen, hulpmiddelen, drains etc.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 27

column ‘Zelf doen’

n het voormalige Joseph werkte een bottendokter, gekend voor zijn expertise en accuratesse, maar ook voor zijn gierigheid wanneer het ‘anderen laten opereren’ betrof. De assistent mocht die ene heupoperatie nog steeds niet zélf doen. Terwijl deze al in zijn laatste jaar zat, kreeg hij bij het handenwassen steevast van deze orthopeed te horen: ‘Zal ik het je nog één keer voordoen?’ Het moet natuurlijk anders. Echt opleiden betekent ook dat de ervaren snijder jonkies gaandeweg steeds grotere delen van operaties laat uitvoeren, en op het eind zelfs hele. Wij chirurgen van het Máxima Medisch Centrum zijn natuurlijk ultramodern en laten onze assistenten, blijkens een recente visitatie, bovenmatig veel opereren. Maar soms vind ík ‘operaties afgeven’ best wel moeilijk. En eigen familieleden opereren dan? Moet ik dat nou zélf doen, of juist overdragen aan een collega? Als ik de operatie goed beheers en schoonvader wil het graag, zijn beide partijen het snel eens. Maar wat als oom mij graag wil, maar ik hem liever niet? Soms heeft een patiënt zélf geen keus, en moet hij zich naar de omstandigheden voegen. In het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw had Leonid Rozogov,1 een chirurg gestationeerd op Antarctica, buikpijn. Hij vermoedde een blindedarmontsteking. Met de dag werd hij zieker, het was noodweer en ze waren onbereikbaar. Er moest wat gebeuren, dus bijgespiegeld door zijn meteoroloog verwijderde hij via een onderbuiksnede zijn eigen ontstoken appendix, maar niet nadat hij per abuis eerst zijn dikke darm had ingesneden en overhecht. Twee weken later kon hij, hersteld van self-surgery, zijn werk weer oppakken. Een sterk staaltje van doortastendheid betreft ook Evan O’Neill Kane.2 Deze zoon van een generaal uit de Amerikaanse burgeroorlog overleefde een vingeramputatie, appendectomie en liesbreukoperatie, alle door eigen handen uitgevoerd. Overigens zou deze eerste echte do-it-yourself surgeon ook nog de primeur hebben van patiënten geruststellen met muziek door grammofoonplaten in zijn operatiekamer af te spelen. Er kan slechts één ‘chirurg’ de winnaar zijn: Aron Ralston,3 een jonge klimmer wiens rechterarm in 2003 tijdens een canyontocht in het Amerikaanse Utah door een vallend rotsblok beklemd raakte. Met de drinkslang van zijn CamelBak bond hij op dag 5 zijn arm af, het hele proces als typische exponent van zijn tijd met een videocamera als ‘selfies’ vastleggend. Hij vertelt in een interview: ‘Tijdens het snijden kon ik alle onderdelen van mijn arm onderscheiden, zoals ik ooit geleerd had bij biologieles. De ader en de zenuw bewaarde ik voor het laatst. Toen ik met een snelle haal van het mes [van een multi-tool, MS] de zenuw – die nog het meeste weg had van een dikke sliert spaghetti – doorsneed, ging er een gevoel door mijn arm heen alsof ik ’m in een vat kokende magma doopte.’ Nu vraag ik me af: zou ik dat zélf nou ook gedaan hebben?! Deze column is eerder verschenen in Medisch Journaal nummer 1 2016. 1. https://en.wikipedia.org/wiki/Leonid_Rogozov 2. B ronkhorst M. Evan O’Neill Kane, de chirurg die zichzelf drie keer opereerde. Nederlands Tijdschrift van Heelkunde, dec. 2010. 3. http://marubalift.sitespirit.nl/images/30/779.pdf

Marc Scheltinga vaatchirurg Máxima Medisch Centrum

28 OK OPERATIONEEL / NR 2, 2016

“Je kunt op meer plekken sigaretten kopen dan brood!” “Je kunt op meer plekken sigaretten kopen dan brood!”

Kijk wat nog meer best gek is op

kwf.nl/bestgek Kijk wat nog meer best gek is op

kwf.nl/bestgek

Het origineel. Made in Germany. Gouden standaard binnen de arthroplastiek VerkrÄłgbaar in drie viscositeiten: Geschikt voor grote, middelgrote en kleine gewrichten Betrouwbare verwerkingseigenschappen door de bewezen samenstelling

PAL

STAN DEN ÂŽ DA

www.heraeus-medical.com

ACOS

D AR

DE GO U

Laag infectierisico door toevoeging van gentamicine

Voor onze vestigingen in ’t Gooi, Flevoland en Amsterdam zijn wij op zoek naar nieuwe collega’s voor de functies:

■

OK-ASSISTENT

■

ANESTHESIE ASSISTENT Kijk op www.oogziekenhuiszonnestraal.nl

Oogziekenhuis Zonnestraal is in Nederland het specialistische ziekenhuis voor oogheelkundige zorg die de hoogste mate van expertise en persoonlijke service biedt, omdat wij de zorg volledig organiseren rondom de patiënt. Oogziekenhuis Zonnestraal richt zich op optimale behandelingen en operaties voor veel voorkomende oogaandoeningen en jarenlange ervaring in refractiechirugie. Met 9 vestigingen en 40 oogartsen zetten wij ons in om kinderen en volwassenen te voorzien van de beste oogzorg in een prettige omgeving met een ontspannen sfeer!

HEB JE INTERESSE? Reageer dan zo snel mogelijk via onze website of stuur je sollicitatie naar vacature@oogziekenhuiszonnestraal.nl o.v.v. de vacaturenaam.

Mensen zien. Mensen laten zien.

onder operatieassistenten In de rubriek Onder Operatieassistenten deelt een collega-operatieassistent iets persoonlijks over zijn of haar werk en vak. Een ontboezeming, anekdote, overpeinzing, ervaring. Alles mag, de vorm maakt niet uit. In deze aflevering een anonieme operatieassistent. Haar naam is bekend bij de redactie.

Asociaal gedrag op de OK Ik ben inmiddels dertig jaar operatieassistent en heb in verschillende ziekenhuizen gewerkt. De laatste jaren zijn mij twee zaken gaan opvallen waarover ik mij ernstige zorgen maak, namelijk leeftijdsdiscriminatie en het gebruik van sociale media op de OK. Ik hoop dat iedereen die iets herkent van wat ik hieronder schrijf daar in positieve zin iets mee doet.

Leeftijdsdiscriminatie Tijdens een inwerkperiode moet een nieuwkomer zich veilig genoeg voelen om vragen te kunnen stellen. Ook als hij of zij al heel lang op de OK werkt. Want het is altijd weer wennen aan de manier van werken op een andere OK-afdeling. Bovendien is allround zijn bijna niet meer mogelijk. Als je een jonge nieuwe collega bent worden je fouten en vergissingen meteen door de groep geaccepteerd. Maar ben je ouder, dan kan het gebeuren dat je de hele dag wordt genegeerd en dat informatie voor je wordt achtergehouden. Een collega kan zich tijdens de operatie ten overstaan van iedereen laten ontvallen ‘dat je je niet goed hebt voorbereid’. Ook sommige artsen maken zich daaraan schuldig en tolereren van jou geen enkele vergissing. Dit komt de kwaliteit niet ten goede. Sterker nog: je presteert minder goed. Met als gevolg dat je fouten maakt die je normaal nooit zou maken. En dit gaat van kwaad tot erger. Het kan zelfs zover gaan dat jij met al je jaren ervaring een evaluatieformulier moet invullen dat normaal alleen door leerlingen wordt ingevuld. Dat maakt je nog onzekerder. En dan wordt er gezegd dat het wel de leeftijd zal zijn waardoor je minder snel nieuwe dingen opneemt.

Foto: Shutterstock

Ontzag en respect Hoe anders was het toen ik als leerling-operatieassistent begon. Er was ontzag en respect voor ouderen en gediplomeerden; zij hadden de kennis en de kunde. Er was discipline omdat het hoofd van een afdeling het nu eenmaal voor het zeggen had. Er hoefde geen controle plaats te vinden door een Inspectie voor de Gezondheidszorg. Hygiëne, patiëntveiligheid, kwaliteit en het naleven van regels waren vanzelfsprekend. Ik zal niet beweren dat er geen foute dingen gebeurden. Soms heerste er een angstcultuur op de OK, met name naar de specialisten toe. Onwaarheden en complicaties werden niet altijd gemeld. Maar tijdens de pauzes werd nog wel over het werk gesproken met als doel van elkaar te leren. En er was belangstelling voor elkaar.

De persoon op deze foto is een model en niet de schrijver van deze ingezonden brief.

Ook meedoen? De redactie van OK Operationeel is voor deze rubriek op zoek naar collega’s die een kort stukje over het vak willen schrijven. Dit mogen anekdotes zijn, overpeinzingen, ervaringen, of zelfs een gedicht. Een bijbehorende foto is zéér welkom. Mail ons op: okoperationeel@y-publicaties.nl.

Asociale media Tegenwoordig communiceert men op de OK meestal via de sociale media. Het wordt zelfs vreemd gevonden als je daar geen gebruik van wilt maken. Ik spreek trouwens liever over ‘asociale media’. Ik heb meegemaakt dat een anesthesiemedewerker tijdens het aflossen slechts één keer in het halfuur naar de monitor keek. En dat een omloop tijdens een buikoperatie haar steunkousen aan het bestellen was. Daardoor moest ik drie keer om buikgazen vragen, terwijl er een bloeding was ontstaan. Ik zie werkbegeleiders en leerlingen tijdens de operatie met elkaar appen. Hoe is dat mogelijk? Gediplomeerden hebben een voorbeeldfunctie. Hoe worden deze leerlingen als ze gediplomeerd zijn? Ik vraag mij af hoe lang dit nog moet doorgaan. Totdat er ongelukken gebeuren? Regels over het hanteren van de sociale media op de OK staan mooi op papier. Maar wanneer men zich hier niet aan houdt moeten er ook daadwerkelijk represailles volgen. En dat heb ik nog niet meegemaakt. Ik hoop van harte dat er een kentering komt in deze zorgelijke situatie. En dat wij ons, met ons allen, weer gaan richten op de patiënt.

NR 2, 2016 / OK OPERATIONEEL 31

SEALING – BIJ ERBE HEB IK ALLE KEUS.

Uw VIO ® 300 D is al klaar voor Sealen Sealen met ERBE

ADV

Veilig en betrouwbaar Groot sealvlak spaart operatietijd Door minimale laterale schade wordt omringend weefsel gespaard Naar keuze herbruikbare en disposable instrumenten AUTO-STOP meldt: seal is klaar Plug & Play: altijd de juiste instelling

Herbruikbaar: ERBE BiClamp 14 instrumenten voor laparoscopische en open chirurgie

Disposable: ERBE BiCision 3 versies, sealen en snijden met één instrument

ON C E T “HE Meer informatie over het hele productassortiment vindt u op onze homepage.

ERBE Nederland b.v. | Werkendam | Nederland | Telefoon 0183-509755 | www.erbe-nederland.com

LT E A H ISC

TIEF A N R

“