FORMAE

MODEMAGAZINE O V E R V O R M E N VA N S C H O O N H E I D

FORMAE TONY MARCUS SACHARIAS M E D I A’ S M O O I S T E TO SHAPE OR NOT TO SHAPE NET ALS IN DE PORNOFILM

TIJDLIJN [DEEL 1] 1900 — 1960 AFBEELDINGEN

[1900]

[1930]

[1960] [1910]

[1940] [1900] S-Silhouet Silhouet In het eerste decennium van de 20e eeuw werd het modebeeld gedomineerd door het S-silhouet. Vrouwen droegen strakke korsetten (die altijd met behulp van assistentie moesten worden aangesnoerd) om een wespentaille te creëren. Een decolleté was uit den boze; borsten werden omhoog geduwd tot een grote mono-borst. Om de S-vorm in het silhouet te krijgen werden de heupen naar achteren geduwd door de speciale korsetten en lijfjes. Hoge kragen en veel kant deden de nek langer lijken.

Ontwerpers Caroline Rebouw, Legroux en E. Lewis.

[1920]

[1910] Russisch en losjes Silhouet Het silhouet werd luchtiger en vloeiender. Een wespentaille was niet langer populair. Mede dankzij ontwerper Paul Poiret verdwenen de korsetten en werd kleding losser. Het Russische ballet ontketent in 1910 in Parijs een Oriëntaalse rage, die modieus vertaald wordt in kimono’s. De mode was recht en tailleloos.

Ontwerpers Paul Poiret, Jacques Doucet, Jeanne Paquin, Mariano Fortuny

[1930] Glamoureus en vrouwelijk Silhouet De jongenslook van de jaren dertig maakte plaats voor een romantisch en vrouwelijk silhouet. De taille werd weer zichtbaar en borsten mochten gezien worden. De jurken uit deze tijd waren strak en laag uitgesneden.

Hollywoodsterren waren zeer in trek; actrices als Jean Harlow, Norma Shearer en Marlène Dietrich (die het mannenpak populair maakte) waren stijliconen.

Ontwerpers Madeleine Vionnet, Elsa Schiaparelli

[1920] Strak en atletisch Silhouet Na de Eerste Wereldoorlog sloeg het ideaalbeeld om vrouwen gingen sporten en daar hoorde een slank, jongensachtig figuur bij. Het lichaam diende dun te zijn en borsten werden afgebonden. Vrouwen droegen jurken met een lage taille en de rok werd korter.

Ook werd het haar in een korte boblijn gedragen. De nieuwe look werd ook wel flapper style of garçonne look genoemd.

Vrouwelijke rondingen waren uit, en voor het eerst gingen vrouwen diëten.

Ontwerpers Coco Chanel, Jeanne Lanvin en Jean Patou

[1950]

[1940] Sober en New Look Silhouet Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het ideaalbeeld aangepast aan de tijdsgeest. De atletische jonge vrouw en het rolmodel van echtgenote en moeder stonden centraal. Modisch gezien hielden de ontwerpers het sober. Pas na de oorlog komt het vrouwelijk silhouet terug met de New Look van Dior (1947).

Smalle ingesnoerde lijfjes omhuld met lange volle rokken vormden het nieuwe silhouet, dat doet denken aan de Belle Epoque uit de jaren dertig.

Ontwerpers Christian Dior

[1960] Skinny en meisjesachtig Silhouet Met supermodel Twiggy als stijlicoon was slank en elfachtig wat het modebeeld bepaalde. Vooral de meisjes-look was heel populair; grote ogen en korte rokjes. Figuurcorrigerend ondergoed raakte uit de mode en minder slanke vrouwen namen hun toevlucht in plastische chirurgie. De minirok werd mateloos populair, evenals korte rechte jurkjes, hotpants en broeken met een hoge taille.

Ontwerpers Emilio Pucci, Yves Saint Laurent, Paco Robanne, Pierre Cardin, André Courrèges

[1950] Welvingen en durven Silhouet Het vrouwelijk silhouet dat met Dior’s New Look werd ingezet, hield stand. Met filmsterren als Marilyn Monroe en Sophia Loren vierde het zandloperfiguur hoogtij. Door subculturen als rock ’n roll kwamen er verschillende stromingen: stoere meiden droegen kokerrokken en puntige bh’s (en soms zelfs een broek!), nette meisjes droegen cirkelrokken en bloesjes.

Ontwerpers Pierre Balmain, Hubert Givency, Christobal Balenciaga,

QUOTES [1]

‘Schoonheid’ is niet universeel of onveranderlijk, ook al beweert men in het westen dat alle idealen van vrouwelijke schoonheid voortkomen uit één Platonische Ideale Vrouw.

[Quote 1] Naomi Wolf

FORMAE QUOTES [2—5]

Ik hou van een eenvoudige jurk, geknipt uit soepele stof die van de schouders tot de voeten in lange rechte plooien omlaag valt, als trage vloeistof die de contouren van het figuur maar net raakt en schaduw werpt over de bewegende vorm. De fourreau — jurk in prinsessenlijn- van soepel satijn onthult de plastische vorm van de moderne vrouw in haar golvende slankheid en gratie.

I’m not saying all models should be size 16, but bigger dresses can be pinned and adjusted, while tiny size zero clothes can’t really be changed. It means all these models starve themselves, like I did, to fit them.

[Quote 2] Paul Poiret

[Quote 3] Crystal Renn

You start out happy that you have no hips or boobs.

All of a sudden you get them, and it feels sloppy. Then just when you start liking them, they start drooping.

The average woman would rather have beauty than brains, because the average man can see better than he can think.

[Quote 4] Cindy Crawford

[Quote 5] Auteur onbekend

Editorial “Wat we ons voorstellen kan erg mooi zijn, maar niets vervangt de werkelijkheid”, zei Yves Saint Laurent ooit.

Een schoonheidsideaal is een idee, maar geen realiteit. Toch kent iedereen het onweerstaanbare verlangen om dit ideaal te benaderen. Het contrast tussen de echte wereld en het ideaalbeeld dat de mode schetst was echter nog nooit zo groot. In onze gedigitaliseerde samenleving komen er dagelijks duizenden, miljoenen beelden op ons af — gemanipuleerde beelden van ‘perfecte’ mensen.

Probeer daar maar eens weerstand tegen Het is logisch dat we slanker, gladder, jonger, te bieden. mooier en anders willen zijn. Mooi zijn geeft macht. Mooie mensen zijn succesvoller, hebben betere banen, leukere relaties en zijn gelukkiger.

Maar schoonheid is meer dan een mooi plaatje.

Bovendien zijn de manieren om mooi te worden niet zonder risico. Dat besef dringt langzaam door.

In de eerste editie van FORMAE staat daarom één van de heetste hangijzers in de schoonheidsindustrie centraal: het silhouet. De verschuiving van het slanke model naar het vrouwelijke model is in volle gang. We kennen de foto’s van uitgemergelde size zero modellen, we kennen de foto’s van plus size modellen. Maar wat mode- en vrouwenbladen slechts als trends signaleren, probeert FORMAE te analyseren en van context te voorzien. Hoe gaan de media om met de size zero-discussie? Waarom is er op dit moment zoveel belangstelling voor transgendermodellen – met een mannelijk silhouet-? Hoe en waarom durven jonge avant-garde modeontwerpers juist een statement te maken tegen het ideale figuur?

Wat is er nieuw aan hun vormgeving? Dat zijn de vragen waarop FORMAE antwoord zoekt.

Anne Buis — Hoofdredacteur FORMAE

FORMAE COLOFON HOOFDREDACTEUR & REDACTIE Anne Buis EINDREDACTIE Danja Koeleman VORMGEVING & ART DIRECTION Anna Haas DRUKKERIJ ArtEZ, Arnhem PAPIER Notarius linnenpersing, eensijdig Wit 250 grams, Munken print white 100 grams, Hello Gloss 115 grams LETTERTYPE Times Semibold, Times Semibold Italic, AG Schoolbook Alternate, AG Schoolbook Medium Alternate OPLAGE 3 MET DANK AAN Anniek Bratinga, Meriç Canatan, Liesbeth Dornboosch, Jonathan Christopher Hofwegen, Hans Hutting, Kim van Klaveren, Karel Martens, Armand Mevis, Vera Moerkens, Rosalie Overgaauw, Eric Reiman, Tony Marcus Sacharias, Annelies Sinke, José Teunissen, Aniek Zinken, COVER Tony Marcus Sacharias, eindexamencollectie 2010. Model: Wendy van de Wouw.

Fotograaf: Dimitri van Hoewijk F O R M A E is afgeleid van het Latijnse woord ‘forma’, wat vertaald kan worden als: figuur, silhouet, verschijning, schoonheid. Formae is de meervoudsvorm in tweede naamval en betekent letterlijk ‘vormen van’. Dat is waar F O R M A E omdraait; meerdere vormen van schoonheid. © 2011, Anne Buis Peter Paul Ruben, H E T T O I L E T V A N V E N U S , ca. 1612 —15.

Ruben laat godin Venus zien met traditioneel blond haar. In tegenstelling tot de klassieker van Velàzques’ Venus komt het spiegelbeeld van Venus’ gezicht niet overeen met haar werkelijke gezicht. In tegenstelling tot Velàzquez die slanke vrouwelijke silhouetten schilderde, toonde Ruben ronde en voluptueuze lichamen.

Sammlung Fürst von Liechtenstein, Vaduz, Liechtenstein. [Wikipedia]

INHOUD

R E P O R TA G E

Media’s mooiste Shape successen To shape or not to shape Man en/of vrouw Net als in de pornofilm [p. 7]

[p. 13]

[p. 21]

[p. 37]

[p. 55]

INTERVIEWS

In de ban van het vrouwelijk lichaam Stoffen, rollen en klemmen [p. 29]

[p. 45]

MODE

Triumph Inspiration Award SMLXL Personatus The Aesthetics of Imperfection [p. 26]

[p. 32]

[p. 42]

[p. 50]

KUNST

Cut-Out EN OOK Voorwoord [p. 3] Colofon [p. 4] Inhoud [p. 5] Literatuur [p. 60]

[p. 17]

FORMAE B E E L D M AT E R I A A L [ M E D I A’ S M O O I S T E ]

Yoshua Scoot, 2010 [Trendland]

Media’s mooiste We kunnen er niet omheen, de discussie over graatmagere modellen. Het schoonheidsideaal van het laatste jaar staat onder druk. De media probeert een verschuiving van size zero naar plus size te bewerkstelligen. Maar lukt dat eigenlijk wel? Zal size zero ooit verdwijnen?

“Do not feed the model” en “Nothing tastes as good as skinny feels”. Het zijn twee uitspraken die onlangs op babyrompertjes verschenen van webwinkel Zazzle.com. De laatste quote is een verwijzing naar de uitspraak van Kate Moss, die zich met haar visie op het modische silhouet een golf van verontwaardiging op de hals haalde.

Hoewel Zazzle alleen een platform voor creatieven is, zijn de reacties niet van de hand; niemand is te spreken over een mogelijke bevordering van het uitgemergelde schoonheidsideaal. Men blijft discussiëren over de vraag of skinny models niet beter het veld kunnen ruimen in modeland. Het begon met model Luisel Ramos, die tijdens de Fashion Week Urugay in 2006 flauw viel na haar catwalk optreden. Eenmaal op haar kleedkamer overleed zij aan een hartstilstand. Ramos’ vader deed later zijn beklag bij de politie, waar hij beweerde dat iemand van het modellenbureau zijn dochter had wijsgemaakt dat ze alleen zou doorbreken als zij veel gewicht zou verliezen.

Luisel leefde daarom al maanden op een dieet van cola light en groente en had de dagen voor de catwalk show helemaal niet gegeten. Was zij ten prooi gevallen aan de strenge eisen van het schoonheidsideaal? En hoewel de relatie tussen anorexia en de mode-industrie een omstreden kwestie is, kwam de discussie over het gewicht

en het silhouet van modellen toen goed los.

Enerzijds gaat het om de slechte gezondheid van modellen, anderzijds gaat het een slechte zelfbeeld van jonge meiden door die dunne lichamen.

In 2007 deed beautymerk Dove een onderzoek naar de invloed van het schoonheidsideaal. Met de stortvloed aan beelden die jonge meiden dagelijkse voorgeschoteld krijgen via televisie, magazines en internet werd er een bepaald beeld geschetst van de ideale vrouw. Volgens Dove werden meisjes voortdurend blootgesteld aan een onrealistisch en soms gruwelijk ideaalbeeld. Foto’s worden onrealistisch bewerkt en leiden tot een oneerlijke beeldvorming. Met de campagne ‘Tijd voor echte schoonheid’ wilde Dove jonge meiden behoeden voor het ‘beautybombardement’ en hen een bredere kijk op het schoonheidsbeeld geven. En in april van dit jaar werd het onderzoek van Dove herhaald om de stand van zaken te actualiseren. Daaruit bleek dat vrouwen zelf de grootste criticus zijn als het gaat om schoonheid. In vergelijking met vrouwen over de hele wereld is de Nederlandse vrouw minder zeker over haar uiterlijk. “Ondanks dat er op dit gebied de afgelopen jaren al veel heeft plaatsgevonden, laat het nieuwe onderzoek zien dat voortzetting nog steeds hard nodig is. We wil-

9

FORMAE

fig. A1

len een positieve zelfwaardering onder vrouwen aanmoedigen”, aldus Esther Spronsen, brand manager Dove Benelux. In september 2009 komt de Amerikaanse Glamour een foto van model Lizzie Miller publiceert. Een plus-size model van twintig jaar, gekleed in een string. Met een buikje.

De reacties zijn overweldigend. “Veel lezers verklaarden dat ze bijna waren vergeten hoe een ‘normaal’ lichaam eruit hoorde te zien”, vertelde Cindi Lieve, de Amerikaanse hoofdredacteur van Glamour. Het modeblad publiceerde daarop diverse artikelen onder de titel ‘The body image revolution’.

REALISTISCH

fig. A2

10

Waarom willen we dat schoonheidsideaal niet meer? Ten eerste; de afstand tussen het ideaalbeeld en het realistische beeld van de alledaagse vrouw is te groot. Vrouwen herkennen zich niet meer in het ideaalbeeld. Maat 32 komt in de maatschappij weinig voor; de gemiddelde maat is 40—42. Er worden echter steeds meer kleine maten geproduceerd. Daarnaast leveren labels hun collecties slechts in een paar kleine maten en zijn gewone maten als 40 en 42 niet verkrijgbaar. Het Duitse vrouwenblad Brigitte verkondigde vanaf januari 2010 alleen maar ‘echte vrouwen’ te laten zien, in plaats van graatmagere modellen. Lezeressen hadden namelijk geklaagd dat zijn zich niet meer konden identificeren met de modellen in het blad. Dat wil overigens niet zeggen dat er helemaal niet meer gephotoshopt wordt in het blad. Modellen zijn weliswaar iets voller en presenteren een ‘realistische’ maat, maar rimpels en oneffenheden worden nog wel weggewerkt, zij het iets minder drastisch. Het komt ook door het leeftijdsverschil tussen modellen en potentiële klanten. Modellen zijn extreem jong (zestien jaar is heel gebruikelijk) en mensen die daadwerkelijk designkleding kopen zijn een stuk ouder. Hierdoor ontstaat een groot contrast tussen jong (model) en oud (klant). James Scully, showproducent en casting director voor Stella McCartney bevestigde dat beeld in een interview in Bazaar: “We zijn gewend geraakt aan bleke, vijftienjarige meisjes [modellen, red.] zonder persoonlijkheid en vormen.” Ook Giles Deacon was ook stelling in zijn keuze voor modellen, zo zei hij ‘vrouwen met levenservaring in plaats van zestienjarige maagden’ te selecteren. Als

derde reden: ieder ideaalbeeld verandert na verloop van tijd, daar is niet aan te ontkomen.

Ook het schoonheidsideaal is door de eeuwen heen continue in ontwikkeling geweest. Nu is het moment dat het te gemakkelijk wordt om een dun schoonheidsideaal te volgen. Zoals al genoemd, lijkt de maatschappij verzadigd te zijn van het slanke schoonheidsideaal. Rebecca Breuer, docent Visual Culture op het Amsterdam Fashion Institute (AMFI) lichtte de verandering toe in een interview: “Een ideaal is iets ‘zeldzaams’, iets wat moeilijk is. Dus ten aanzien van gewicht: als het gemakkelijk is om voller te zijn, dan wordt het ideaal dun. En anders om precies hetzelfde. Vroeger was het bijvoorbeeld moeilijk om dik te zijn, want dat kon alleen als je rijk was en genoeg geld had om te eten. Als je arm was en hard moest werken, was je dun en gebruind [van buitenwerk, red.].” Als voorbeeld noemt ze supermodel Twiggy die het androgene antwoord was op de vrouwelijke vormen in de jaren vijftig.

Nu staan bladen alweer vol met extreem slanke modellen, dus dan wordt er gezocht naar een ‘zeldzaam’ nieuw mode-ideaal. Het zijn namelijk genoeg middelen aan te grijpen die naar het ultraslanke mode-ideaal leiden, zoals diëten, overmatig sporten en plastische chirurgie. Het is dus te makkelijk geworden om slank te zijn.

SIZE ISSUES

Het curvy schoonheidsideaal wordt inmiddels omarmd door de modebladen. Als het aan de modejournalisten ligt, is het skinny ideaal snel voorbij. De meest toonaangevende bladen brachten al een ode aan het vrouwelijke silhouet door middel van een speciale editie. De Amerikaanse Vogue brengt zelfs jaarlijks een `all sizes’ nummer uit, waarin ruimte is voor allerlei silhouetten: mager, vol, klein en groot. Andere bladen namen dit idee snel over. ‘V Magazine’ publiceerde in januari 2010 het Size Issue, met een fotoshoot met Crystal Renn en Jacqeline Jablonski. De modellen hadden dezelfde lengte en lang glanzend donker haar, maar Renn was een plus-size model en Jablonsky was een ‘gewoon’ model.

Crystal Renn staat bekend als hèt rolmodel voor de curvey modellen. In haar boek Hungry: ‘A Young Model’s Story of Appetit, Ambition and the Ulitimate Embrace of Curves’ schrijft ze over haar eigen strijd met de vrouwelijke vormen en

fig. A3 / fig. A4

M E D I A’ S M O O I S T E

fig. A5

fig. A6

de druk om slank te zijn. In identieke houdingen poseerden Crystal Renn en Jacqeline Jablonsky voor V Magazine, in dezelfde kleding van Ralph Lauren, Versace en Dolce & Gabbana . Fotograaf Terry Richardson vond dat het niet uitmaakt welke maat ze hadden en hij fotografeerde beide modellen op dezelfde manier. In de tweede shoot van V Magazine Size Issue waren maar liefst vijf plus size modellen onder wie Tara Lynn en Candice Huffine met en zonder kleding te bewonderen. Er kwam weinig retoucheerwerk aan te pas: lovehandles en ribbels waren allemaal zichtbaar. Fotograaf Solve Sunsbo lichtte in een interview toe: “Het is een mooie gelegenheid om te laten zien dat je mooi en sexy kan zijn buiten de bewandelde paden.” Ook redacteur Stephen Gan was enthousiast, zo vertelde hij in een interview: “Groot, klein, pint-size, plus-size, iedereen is mooi. Deze editie zal dat bewijzen! ” Twee maanden later volgde de Franse ‘Vogue’ met een ode aan de ronde vormen. De Italiaanse ‘Vogue’ maakte slechts ruimte op de website voor vollere modellen, maar presenteerde wel een online petitie tegen anorexia. Het ‘LOVE’ magazine ging echter veel verder: de dikke zangers Beth Ditto verscheen naakt op de cover, ondanks het feit dat zij over de honderd kilo wogen en de vetrollen duidelijk zichtbaar waren.

Z I J - E N - H E N M E N TA L I T E I T

Er zijn echter wel een aantal kanttekeningen te maken bij de rol van de modebladen in het ‘Wheight Debate’. Momenteel is er een grote scheiding tussen plus-size modellen en size-zero modellen. Een magazine-editie over ‘size’ doet vermoeden dat het over alle maten gaat. Het gaat in de praktijk echter alleen om plus-size, waardoor er een groot contrast wordt gecreëerd tussen kleine en grote maten. En dat verschil is verre van natuurlijk. Ook Crystal Renn deelt deze opvatting in een interview: “een deel van het probleem is de focus op minimaten en plus-size.

Het creëert een ‘zij-en-hen’ mentaliteit.” In een interview zei Eva Hoeke, hoofdredacteur van Jackie: “Er is geen één tijdschrift dat een model met maat 40 gebruikt, zonder dat het een issue is. Ze doen het wel, maar met de gedachte ‘kijk ons eens’.”

LEKKER SKINNY

Hoewel modebladen veel pogingen doen om een schoonheidsideaal met meer vormen te ontketenen, komen er uit de modewereld niet veel positieve reacties. Modeontwerpers en modellen staan niet te springen. “Niemand wil dikke vrouwen zien. Je hebt moeders die elke dag met een zak chips voor de TV hangen en dan commentaar hebben op dunne modellen.

De modewereld draait juist om dromen en illusies”, zei Karl Lagerfeld in ‘Focus’. Opvallend genoeg kwam hij daar later weer van terug, toen hij meewerkte aan een fotoshoot van de Size Issue van ‘V Magazine’. Kennelijk kwam hij dus tot inkeer. Ook Kate Moss liet weten een grote voorliefde voor dun zijn te hebben, zo gooide ze olie op het vuur met haar uitspraak dat ‘niets zo lekker voelde als skinny’.

Modeontwerpers als Mark Fast deden wel een poging om modellen met meer vormen op de catwalk te brengen, maar dat kwam hem duur te staan. Hij zorgde voor veel ophef bij zijn modeshow in september 2009. Fast wilde zijn ontwerpen laten showen door zowel slanke als ‘gezonde’ modellen, om te laten zien hoe zijn ontwerpen het ‘echt’ doen. Maar zijn freelance stylist en director konden zich helemaal niet vinden in de modellen met maat 36—40, die in strak gebreide mini-jurken werden gehesen. De creatievellingen namen ontslag, twee dagen voor de show. Aan de andere kant boekte Jean Paul Gaultier wel succes met zijn show voor ‘alle soorten vrouwen’’, toen hij in oktober 2010 Beth Ditto de catwalk opstuurde.

fig. A7

fig. A8

NIEUW GEVOEL

Ondanks negatieve klanken worden er in de modellenwereld wel successen geboekt in de modellenwereld. Succesvol zijn de ‘curvy’ modellen als Doutzen Kroes en Lara Stone. Zij staan bekend om hun maat 36, die voorheen in de modewereld als ‘dik’ wordt beschouwd. Maar momenteel zijn deze dames erg populair, door hun ‘vollere’ figuur. Anna Wintour beschreef in de editorial van juni 2010 haar enthousiasme over model Doutzen Kroes: “Doutzen representeert een mode- en gezondheidsideaal dat lange tijd te volumineus was voor de mode. Dat verandert nu, zoals onlangs bewezen bij de shows van Prada en Louis Vuitton. Kroes’ stem in de

11

FORMAE

fig. A9

modewereld en haar enthousiasme zijn redenen voor dit nieuwe gevoel”. Ook Lara Stone wordt gezien als het boegbeeld van de modellen die de rondingen laten terugkeren op de catwalk.

De blondine staat bekend om haar borsten en voldoet met haar maat 36 niet aan de gevraagde size zero. Veel indruk maakte ze met haar naaktcover voor ‘LOVE’ Magazine, waar alle ronde vormen goed te zien waren. Anna Wintour kondigde aan om met meer vollere modellen te gaan werken vanaf dit jaar. “‘Vogue’ is altijd al voorstander geweest van gezonde modellen, en dat zal in de toekomst zeker niet veranderen”.

Aanleiding daarvan was de samenwerking met Stone, in de januari-editie. Het effect van de modemagazines lijkt langzaam zijn weg te vinden naar de catwalks. Zowel Prada, Mark Fast en Mark Jacobs voor Louis Vuitton boekten vollere modellen voor hun shows in het voorjaar van 2010. Tijdens de show van Giles liepen een aantal ‘Angels’ van Victoria’s Secret mee, onder wie Rosie Huntington-Whitely, Alessandra Ambrosio en Karolina Kurkova. De modellen van het lingeriemerk staan bekend om hun vrouwelijke vormen en zijn doorgaans een stukje voller dan het dunner high-fashion model. Prada koos ook voor gewelfde silhouetten, zo liepen Stone en Kroes op de catwalk, gehuld in jurkjes die deden denken aan de kledij uit de serie ‘Mad Men’. In Londen koos ontwerper Mark Fast voor Crystal Renn en Hayley Morley die de catwalk zouden betreden. De komst van modellen met een voller figuur zou een voorbode zijn voor ontwerpen en samples in een ‘gezonde’ maat, in tegenstelling tot de maat 32 waarin nu ontworpen wordt.

PHOTOSHOP

Afgezien van het echte silhouet van modellen, is er ook nog het geprinte silhouet. Modellen staan vrijwel altijd anders in een modeblad, dan zij er in werkelijkheid uit zien. Modellen worden regelmatig dunner ‘geshopt’. Sinds de komst van grafische programma’s als Photoshop is het heel eenvoudig geworden om foto’s in modebladen een beetje bij te werken.

In de documentaire ‘Beperkt houdbaar’ zoekt de Nederlandse documentairemaakster Sunny Bergman naar de oorzaak, de effecten en mogelijke oplossingen voor het vertekende beeld

12

van schoonheid, dat in scherp contrast staat met de werkelijkheid. Bergman legt kritieken neer bij bladen die gebruik maken van Photoshop. Door foto’s digitaal te verbeteren ontstaat er een niet realistisch schoonheidsideaal, zegt Bergman.

Uiteindelijk leidt dat in 2007 al tot een eenmalige Photshopvrij-actie van een aantal Nederlandse bladen, die hun foto’s van een logo voorzagen.

Toch zijn er veel fouten gemaakt met Photoshop, waaruit blijkt dat het verre van realistisch is wat we zien in de bladen. De grootste Photoshopmissers zijn te vinden bij Ralph Lauren. Het vaste gezicht van het merk, model Filippa Hamilton werd vorig jaar op bizarre wijze gephotoshopt, waar vele modekenners schande van spraken.

Haar taille was niet groter gemaakt dan een arm, wat anatomisch natuurlijk helemaal niet kan. Het model werd echter ontslagen, omdat ze ‘te dik’ zou zijn. Daarentegen woog het model al jaren 54 kg bij een lengte van 1.78m. Dat komt neer op een BMI van 17, oftewel ‘licht ondergewicht’.

Ralph Lauren kreeg veel kritiek van de media over zich heen en beloofde beterschap. Maar ook model Valentina Zalyaeva wordt een stuk slanker gemaakt, en bij model Tao Okamoto leek haar taille is smaller dan haar hoofd (het lijkt erop dat Ralph Lauren nog niet geluisterd heeft).

De laatste tijd komt steeds meer weerzin tegen manipulatie van beelden. Zo zijn bekendheden als Jessica Simpson en Kim Kardashian voorlopers van de zogeheten ‘anti-photoshopbeweging’.

Ook Britney Spears stuurde ‘Photoshop-loze’ foto’s van haar fotoshoots de wereld in. In 2010 bracht de Franse ‘Marie-Claire’ als reactie een editie zonder Photoshop uit. Andersom speelt de kwestie rond Photoshop ook; modellen worden nu zelfs ‘bij-geshopt’, omdat ze te mager zijn voor de shoot. “Je boekt meisjes in de veronderstelling dat ze een bepaalde maat hebben, maar dan komen ze op de dag van de shoot bij je aan, en dan zijn ze ineens veranderd in zo’n anorexiageval”, vertelt Grace Coddington, creatief directeur van de Amerikaanse ‘Vogue’ in een interview.

Kortom, je kunt er vanuit gaan dat weinig maten in de bladen echt kloppen.

VINGERWIJZEN

In de modewereld is the Wheight Debate een complexe kwestie. Allereerst wijzen media erop dat het iedere lezeres van een magazine vrij

fig. A10

fig. A11

M E D I A’ S M O O I S T E

staat om de beelden op haar eigen manier te interpreteren. De een is nu eenmaal gevoeliger voor invloeden van buitenaf dan de ander. Een vertekend zelfbeeld door slanke modellen uit modebladen valt dus niet af te schrijven op de media zelf. Het probleem is dat de mensen die het ideaalbeeld bepalen vooral naar de ander wijzen als het gaat om verantwoordelijkheid.

Allereerst zeggen modebladen dat het vrijwel onmogelijk is om volslanke modellen te fotograferen, omdat kleding voor de shoots in sample sizes wordt aangeleverd. “Sample sizes zijn altijd in een maat 32—34. Als we een model met een normale maat zouden vragen, dan zou het een uitdaging worden om haar in de kleren te krijgen”, aldus Maggie Mann, moderedacteur bij de Britse ‘Glamour’. Britse ‘Vogue’- hoofdredactrice Alexandra Shulman trok de stoute schoenen aan en schreef een brief aan een aantal toonaangevende modeontwerpers, met het verzoek om grotere maten op te sturen. Zo kregen Karl Lagerfeld, Donatella Versace, Stella McCartney en Johan Galliano een brief op de deurmat. De modewereld zelf reageerde positief en noemde Shulman’s initiatief ‘moedig’. “In tijden van crisis willen lezers geen graatmagere meisjes mee”, lichtte Shulman toe in een interview met de ‘Times’. Zelfs de beste modellen hebben moeite om de samples aan te krijgen, want deze zijn door de jaren heen steeds kleiner en krapper geworden. Ten tweede zijn de meeste ontwerpers zijn niet bereid om voor een ‘normale’ maat te produceren (enkele die dat wel aandurven zijn Micheal Kors, Isaac Mazrahi for Liz Clairborne New York en Baby Phat). Waarom ontwerpen de meeste designers voor kleine maten? De meest gehoorde reden is dat een voller figuur afleid van het ontwerp. Een slank lichaam dient als kleerhanger en hoe minder ‘tierelantijnen’ hoe beter het ontwerp naar voren komt. Op een dun model ‘hangt’ de kleding nu eenmaal beter. Om die reden zullen zij ook altijd dunne modellen blijven boeken bij modellenbureaus. En daar zit hem dan ook de crux; zolang er vraag is naar maat 32, zullen de agentschappen blijven leveren. Overigens worden de regels en gewoonten omtrent modellen en hun silhouet wel steeds beter.

Agentschappen bieden jonge meisjes begeleiding bij afvallen met behulp van een diëtist, personal training en coaching. Maar uitgangspunt blijft natuurlijk wel een slank silhouet. En

ook op Fashion Weeks zijn maatregelen genomen om controle te krijgen op (te) slanke modellen. Op de Fashion Week Madrid werd in 2006 al een leeftijdsgrens van 18 jaar en een BMI (Body Mass Index) van boven de 18 geëist (let wel: onder 18,5 BMI is ondergewicht).

Maar ook dat systeem bleek niet waterdicht; insiders beweerden dat er door modellen gesmokkeld werd, als ze op de weegschaal moesten. Zo zouden ze muntjes en gewichtjes in hun ondergoed verstoppen om aan het juiste gewicht te komen. Maar directrice van de Fashion Week, Cuca Solana sprak dit fel tegen; met een voedingsdeskundige en een arts naast de weegschaal zou het bijna onmogelijk zijn om te smokkelen. De verantwoordelijkheidskwestie is ook veel besproken in de media. Zo schreef Bridget Foley van ‘Women’s Wear Daily dat’ ‘de zorg om de gezondheid van modellen goed is, maar dat de mode-industrie gedwongen wordt om voor politieagent te spelen’. Mensen die werken in de mode-industrie zijn nu eenmaal geen medici, psychologen of sociaalmaatschappelijk medewerker, beredeneerde Foley. In reactie daarop blogte Verena von Pfetten op ‘Styleite.com’ dat het nooit te veel moeite kan zijn om een beetje extra op te letten in de modewereld. “Als een desginer catwalk samples in size zero blijft produceren, dan krijgen de dunste modellen al het werk. De rest zal bang zijn om ontslagen te worden of verliezen te lijden bij hun agentschappen. Dus als jij een model agent was, zou jij de gok wagen met een model met maat 38 en een prachtig gezicht, wetende dat ze nooit geboek zal worden? Het zou fantastisch zijn als iedereen — inclusief de media- zou stoppen met afschuiven van zijn verantwoordelijkheid”, schreef Von Pfetten.

De vraag blijft: met al deze commotie, zal size zero verdwijnen en plaatsmaken voor een gezondere maat? Ja, maar waarschijnlijk zal size zero nog wel een tijd blijven. En er zal absoluut meer ruimte komen voor andere maten. Modeblogger Garance Doré vertelde in een interview dat ‘het nu een soort grap lijkt dat plus size models op de catwalk verschijnen, om te shockeren’. Daarnaast vond zij het helemaal geen goed idee om plus size modellen shows te laten lopen, gezien dat een ongezond lichaam zou promoten. Daarentegen is size zero ook

13

FORMAE

fig. A12

14

niet gezond. Zolang modellen zich uithongeren om aan het strenge eisen te voldoen en dat soms met het leven moeten bekopen, zal dat geassocieerd blijven met ondervoeding en een ongezonde levensstijl (hierbij moet worden opgemerkt dat de mode-industrie geen blaam betreft anorexia nervosa, want dat is een psychische ziekte). “De industrie zal grote veranderingen moeten maken.

Het zou goed zijn als er het idee van verschillende lichaamstypen normaal wordt in de modeindustrie, maar nu is het nog niet zover�, meende DorÊ. Kortom, size zero is nog niet uit beeld, maar plus size is de oplossing ook niet. Voorals nog zal een curved silhouet het beste van beide werelden verenigen. Zolang de heupen van Doutzen Kroes, borsten van Lara Stone en het hele gewelfde lichaam van Crystal Renn door de media omarmd worden, is de overgang van size zero naar curves een grote stap verder.

M E D I A’ S M O O I S T E , P. 7 — 1 2 BEELD MATERIAAL [A]

[fig. A1] Lizzie Miller in de Engelse Glamour, september 2009

[fig. A2] Gewone vrouwen in de Duitse Brigitte

[fig. A3] Crystal Renn in V Magazine, januari 2010

[fig. A4] Jacquelyn Jablonski in V Magazine, januari 2010

[fig. A5] Candice Huffine in het Size Issue van V Magazine, januari 2010

[fig. A6] Beth Ditto naakt op de cover van LOVE, lente/zomer 2009

[fig. A7] Crystal Renn op de catwalk voor Mark Fast, FW 2010

[fig. A8] Beth Ditto en Jean Paul Gaultier, SS 2010

[fig. A9] Lara Stone op de cover van LOVE

[fig. A10] Extreme Photoshop: Valentina Zalyaeva

[fig. A11] ‘100 % sans retouches’, Marie Claire april 2010

[fig. A12] Crystal Renn voor Jean Paul Gaultier

S H A P E S U C C E S S E N , P. 1 5 — 1 6 BEELD MATERIAAL [B]

[fig. B1] Jojo beauty Crystal Renn

[fig. B2] Model met cup C: Lara Stone

[fig. B3] Dutch delight Doutzen Kroes

[fig. B4] Extreme beauty Beth Ditto

[fig. B5] Adele

[fig. B6] Caro Emerald

[fig. B8] Terugkeer van vrouwelijkheid: Christina Hendricks

[fig. B7] Nicki Minaj

Shape successen Wie mooi is, zal succes hebben. De modewereld dicteerde het afgelopen decennium een size zero-figuur als meest toonaangevende schoonheidsideaal. Maar ondanks hun vrouwelijke vormen hebben deze dames het ook helemaal gemaakt. Deze stijliconen maken het verschil in het size zero debat.

MODELLEN [fig. B1]

C RY S TA L R E N N

Boek met boodschap Schreef het boek ‘Honger’, over haar weg naar het topmodelbestaan. Kreeg eerst anorexia, overleed bijna en werd later succesvol als plussize model. Nu is Crystal het voorbeeld voor alle modellen met eetstoornissen.

Plus size Crystal sierde de catwalk en editorials als plus size model. Ze werd vooral bekend door haar editorial voor ‘Vogue’ (geschoten werd door Terry Richardson), waarbij ze vet eten naar binnen werkte.

Designers Renn stond onder andere op de catwalk voor Marc Fast, Zac Posen en Jean Paul Gaultier. Renn was ook meerdere malen het middelpunt in ‘V Magazine’.

Jojo Hoe groter haar roem, hoe smaller haar taille. Het valt te betwijfelen of ze nou een plus model is of niet. Maar mooi blijft ze wel. [fig. B2]

Award Stone werd onlangs nog uitgeroepen tot model van het jaar.

LARA STONE

Viva Hollandia Hier mogen we best trots op zijn, want Lara komt gewoon uit het Brabantse Mierlo.

Sterke punten Deze dame beschikt over een volle cup C, hetgeen vrij ongebruikelijk is in modellen-land. Maar met de ‘revival of the breasts’ is Lara een van de best betaalde modellen op dit moment. En ook opvallend: het spleetje tussen haar tanden.

Brutaal Poseerde naakt op de cover van ‘LOVE’ magazine en vroeg ooit tijdens een interview aan de journalist of hij kon ophouden met vragen stellen over haar borsten.

DOUTZEN KROES

[fig. B3]

Sterke punten Samen met Lara Stone het beste visitekaartje van Nederland! Haar Hollandse — strak afgetrainde — figuur in combinatie met een prachtig gezicht zijn de succesfactoren van deze dame.

Topmodel Doutzen is een van de best betaalde modellen ter wereld. Liep voor bijna alle grote ontwerpers, zoals Anna Sui, Alexander McQueen, Christian Dior, Louis Vuitton, Roberto Cavalli, Viktor & Rolf en Tommy Hilfiger. Doutzen sleepte een miljoenencontract bij L’Oréal binnen en viel bovendien zeer in de smaak bij modekoningin Anna Wintour.

Victoria’s Secret Kroes is een van de Angels van Victoria Secret, een klus waar ieder model van mag dromen (van haar figuur ook trouwens).

Baby Stond zes weken na de geboorte van zoon Phyllon alweer ‘in shape’ op de catwalk!

ZANGERESSEN BETH DITTO

[fig. B4]

Waar kennen we haar van Die forse zangeres van ‘The Gossip’.

Big big big Ze is 1.52m, heeft maat 50 en weegt zo’n 100 kg.

Cool en bizar Beth is lesbisch, feministisch, scheert benen noch oksels en kent geen deodorant. Ze werd in 2006 door muziekmagazine

17

FORMAE

‘NME’ uitgeroepen tot coolste persoon ter wereld.

Op datzelfde blad verscheen ze op de cover,met op haar kont een tekening van voluptueuze lippen met de boodschap ‘Kiss my ass!’ Later verscheen ze ook naakt op de cover van ‘LOVE’ magazine.

Catwalk Sierde vorig jaar in een tulepakje met ‘fishnet stockings’ de catwalk van Jean Paul Gaultier, die ook Crystal Renn had uitgenodigd.

Een statement van plussize models werd gemaakt.

Icoon Alle moderegels gooit deze dame overboord. Hou strakker hoe beter, Beth schuwt geen enkele legging of bodycon jurkje. Verder mixt ze high street en designer kleding moeiteloos door elkaar. “All the usual fashion don’ts will be fashion do’s. Like horizontal stripes on big bodies, and chin-length hair. Fat people look fab in Miu Miu. They just do.” [fig. B5]

ADELE

19 stones Heeft een goede dosis zelfspot, want ze noemde haar debuutalbum naar haar gewicht (‘19 stones’).

Stijl Donkere kleuren, afkledend, vrouwelijk en altijd voorzien van een ‘fifites eyeliner’.

Vergelijken Adele zegt de druk van een slank schoonheidsideaal niet te voelen. “Ik heb nog nooit in een magazine gekeken en gedacht ‘zo moet ik eruit zien om succesvol te zijn in het leven’.” [Ze stond wel op de cover van Vogue voor het ‘Shape Issue 2009’, maar vertelde daarbij ‘Vogue nooit te lezen’, red.]

Anna Wintour Ondanks eerdere uitingen over plussize van de hoofdredactrice van de Amerikaanse ‘Vogue’, liet Adèle weten dat Anna Wintour bijzonder aardig was voor haar. [fig. B6]

CARO EMERALD

Dutch jazz Met jazzy hits als ‘Back it Up’, ‘Stuck’ en ‘That Man’ is Caro Emerald één van de populairste artiesten van Nederland.

Stijl Altijd voorzien van zwarte eyeliner en rode lipstick in een mix van jaren vijftig, retro, ‘Mad Men’ en flamenco.

Internationaal icoon Strakke kleding om haar vrouwelijke silhouet te accentueren zijn dagelijkse kost voor Caro. Dat bleef niet onopgemerkt; ‘Vogue’ Italia riep haar al uit tot Curvy Icon en noemde haar de ‘Plus Queen of Jazz’.

Accessoire Ze gaat nooit het podium op zon-

18

der hoedje, bloem in het haar of een of andere waaier.

NICKI MINAJ

[fig. B7]

Wie? Beyoncé meets Lady Gaga; een Trinidiaanse rapster die in Amerika al hoge ogen gooit met haar attitude en looks. Debuutalbum ‘Pink Friday’ verscheen in november 2010 en is inmiddels platina.

Opvallen Nicki zal een kast vol pruiken hebben, want ze wordt dagelijks met een andere coupe gespot. Een kleine greep uit het assortiment: roze, regenboogkleuren en panterprint. Heeft hetzelfde credo als Beth Ditto: hoe strakker de kledij, hoe beter.

Cover ‘V magazine’ Werd door Inez Van Lamsweerde & Vinoodh Matadin vastgelegd op de cover van ‘V Magazine’, beschilderd van top tot teen in spannende pakjes.

Iconisch want Nicki Minaj is veelgeprezen in de pers om haar drastische nieuwe aanpak van hiphop en rap. Zo wordt Minaj erkend als de meest homovriendelijke rapper van het moment. In haar teksten beschrijft Minaj lichamelijke aantrekking tot zowel mannen als vrouwen en ze wil in interviews geen definitie geven van haar seksualiteit.

ACTRICES CHRISTINA HENDRICKS

Bekend van ‘Mad Men’ natuurlijk! De succesvolle dramaserie over het Amerikaanse reclamebureau Sterlin Cooper in begin jaren zestig.

Marilyn curves Christina (die sexy secretaresse Joan Holloway speelt in de serie) is niet een standaard size zero-typetje: met ronde vormen en rood haar à la Marilyn Monroe maakt zij haar opwachting.

Rode loper Voor ‘Mad Men’ een succes werd, weigerden ontwerpers Christina kleding uit te lenen voor de rode loper. Ze was ‘niet interessant’ vanwege haar omvang.

Mad succes Het succes van de serie en de prachtige kostuums waren inspiratie voor menig modeontwerper (zoals Miuccia Prada) om de jaren vijftig en zestig weer terug te laten komen in hun collectie. ‘Mad Men’ is een van de redenen dat vrouwelijkheid en retro weer terug zijn in het modebeeld.

[fig. B8]

C U T- O U T B E E L D M AT E R I A A L [ C U T- O U T 1 / 3 ]

Cut-out Collagekunst van Meriç Canatan

De composities van de Turkse kunstenares Meriç Canatan zijn de meest krachtige beelden die ze ooit heeft gemaakt, zegt ze zelf. Canatan maakte collages van onschuldige meisjes in grillige jurkjes, omringt door duisternis. Ze zijn beplakt met beelden uit tijdschriften van natuur, meubels en andere portretten. De vormen op hun gezicht geven een extra dimensie aan hun persoonlijkheid en verbeelden meer dan de naïeve onschuld. Het zijn meisjes ‘die de wereld beter willen maken en beschermen’, aldus de kunstenares. Het beplakken van het lichaam en de ziel is betoverend, maar leidt ook tot filosofische vragen: door wie worden we beoordeeld in de samenleving? En wie vertelt ons wat mooi is en wat niet? Who is cut out?

FORMAE B E E L D M AT E R I A A L [ C U T- O U T 2 / 3 ]

C U T- O U T B E E L D M AT E R I A A L [ C U T- O U T 3 / 3 ]

FORMAE BEELD MATERIAAL [TO SHAPE OR NOT TO SHAPE]

Korset ca. 1880

To shape or not to shape In Hollywood wordt het massaal onder couturejurken gedragen en ook de ‘gewone’ vrouw gebruikt het steeds vaker: shape wear. Het slankmakende ondergoed lijkt een trend te zijn van deze tijd. Niets is minder waar, want zelfs in de Middeleeuwen wisten vrouwen al een slanker silhouet te creëren.

fig. C1

Een glad en strak lijf is maar voor weinigen weggelegd. Hoewel de sterren op de rode loper over het algemeen vrij goed in hun vel zitten, komt ook daar wel een hulpmiddeltje meer of minder aan te pas. Menig stylist heeft al verklapt dat het grote geheim van een stralende verschijning op de red carpet te danken is aan figuurcorrigerend ondergoed. Van Tyra Banks tot Sienna Miller, bijna iedere vrouw heeft wel een ‘body shaper’ of andere ‘shape wear’ in de kast liggen. Gelukkig zijn er steeds meer celebs die er openlijk voor uitkomen dat ze hulpmiddelen gebruiken om er zo fantastisch uit te zien. Zo stelde Oprah niet te kunnen leven zonder haar Spanx (het populairste merk in Amerika, mede dankzij haarzelf). Het wordt zelfs niet meer onder kleding verborgen, want Engelse stijliconen als Cheryl Cole en Amanda Holden worden regelmatig gespot met pijpjes van een body, die per ongeluk onder hun jurkjes uitpiepen. Met korsetten en push-up-beha’s als meest gangbare kledingstukken voeren sterren als Beyoncé en Lady Gaga de boventoon.

Onderkleding is allang niet meer onzichtbaar en figuurcorrigerend ondergoed is de taboe-fase voorbij.

GRANNY PANTS

Tot voor kort had figuurcorrigerend ondergoed nog een tamelijk ouderwets imago. We herinneren ons allemaal de scène uit de film ‘Bridget Jones’ Diary’, waar ze moet kiezen tussen een kanten stringetje en de gevreesde huidskleurige omaonderbroek. Hoe gênant was het moment waarop geliefde Daniel Cleaver de ‘granny pants’ onder Jones’ cocktailjurkje ontdekt. Het zal ons niet verbazen dat het lang geduurd heeft voordat vrouwen openlijk aan de ‘shape wear’ gingen, want modieus was het niet te noemen. De laatste jaren heeft corrigerende lingerie echter een grote transformatie ondergaan. Huidskleurige items die met moeite zijn aan te sjorren hebben plaatsgemaakt voor stijlvolle ontwerpen in mooie kleuren. Dat zagen we bijvoorbeeld bij de catwalkshow van Hunkemöller tijdens de Amsterdam International Fashion Week in januari. Het merk heeft het suffe imago van steunkousenlingerie van zich afgeschud en zette een collectie neer vol modieuze kleurtjes en ontwerpen. ‘Shape wear’ zoals je het zou verwachten, maar dan net even anders. We zagen mooie hoge broekjes (nooit meer ‘love-handles’) van luxe kant en gladde body’s met retro bloemenprint. Ook bij lingeriemerk Triumph was de retro-trend terug te vinden tijdens de presentatie van de nieuwe

fig. C2

fig. C3

23

FORMAE

‘Shape-lijn’. De vernieuwing zit ‘m vooral in het garen en dessinering. De nieuwe generatie kenmerkt zich door technische hoogstandjes. “Er zijn nu extra platte naden ontwikkeld, waardoor de lingerie bijna ‘smelt’ op het lichaam”, licht Carine van den Broeck van ‘Triumph’ toe. Ook worden stoffen met een laser gesneden, waardoor er mooie structuren kunnen worden gemaakt, zonder dat het te zien is onder kleding. Zo zijn er nu ook items met kant en een fluweelachtige coating.

BLIJVERTJE

Is shape wear een modetendens die snel weer overwaait? Daar zijn de meningen over verdeeld.

“Nee”, zegt José Teunissen, lector modevormgeving aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem. “Kijkend naar de geschiedenis, zien we dat er een periode van steeds meer variatie aanbreekt. De tussenpozen worden groter en het ideaal wordt minder dwingend. Een bh wordt steeds meer een modekeuze.” Modeontwerpster Monique Collignon bevestigt: “Corrigerende lingerie is zeker een blijvertje. Je ziet er meteen beter uit. Maar ik geef toe, er is ook een tegenbeweging, die dat uit principe niet willen. Er zullen altijd mensen zijn die er niets van moeten hebben. Maar dat er een trend is, dat is zeker.“ “De vraag is hoe lang de ‘shape wear’-trend aanhoudt”, zegt Jan van Velzen, hoofdredacteur van ‘Beware Bodywear’ (vakblad voor de bodyfashion brance). “Het gaat niet alleen om het zorgen voor een gewenst silhouet, maar ook om het comfort tijdens het dragen. Uit onderzoek blijkt dat ook vrouwen met kleine maten op zoek zijn naar corrigerende lingerie.” Jonge vrouwen tussen de 20 en 40 jaar willen — onder invloed van media en het schoonheidsideaal — lingerie dat hun figuur een boost geeft. Lingeriemerken als Implicete en Felina hebben daarom al speciale jongerenlijnen opgezet. Zo heeft die laatste ook een speciale lijn opgezet voor jonge vrouwen met grote borsten; ‘[un; usual]’. De meeste lingeriemerken richtten zich namelijk op de oudere doelgroepen, vanaf 30 of 50 jaar.

En niets is meer denigrerend dan een oma-bh op je 21e. In lingerieland zien ze de opkomst van hippe shape wear al langer. Een goed voorbeeld is de t-shirt-beha. Bijna iedere vrouw heeft er wel een of meer in haar kast liggen. Eerst was

24

deze bh nog een unicum. De discussie die op de achtergrond speelt is of ‘shape wear’ nu een ‘topic of een non-issue is’. Moet je corrigerend ondergoed wel willen? Is het niet een kwestie van accepteren wie je bent, met rimpels en rollen en al? Ja en nee. Enerzijds; als je zonder je corrigerende ondergoed niet gelukkig bent, is er sowieso wat mis. Anderzijds; verfraaiing is van alle tijden. Styliste — en oud-Dolly Dot — Patty Zomer adviseert regelmatig klanten om shape wear te dragen. “We willen best lijnen en sporten, maar we eindigen toch met shape wear. Mensen worden dikker, we hebben een ongezond eetpatroon en na een drukke werkdag is er geen energie meer om te sporten.

Het komt door de snelheid van het bestaan.”

BALEINEN EN PIJNEN

Vroeger was ‘shape wear’ niet zo comfortabel.

De technische hoogstandjes voorzien ons nu van het comfort. Maar dat was vroeger wel anders. Hoewel we figuurcorrigerend ondergoed nu als een aparte tak van sport beschouwen, werd het vroeger als gewone lingerie beschouwd.

Naast nieuwe materialen en praktische aspecten hadden sociaal-maatschappelijke veranderingen vroeger grote invloed op kleding — en lingerie in het bijzonder. Dure kleding en lingerie was enkel weggelegd voor vrouwen met een hoge status, en de ‘gewone vrouwen’ droegen enkel eenvoudige kledij zonder ondergoed. Pas in de middeleeuwen veranderde dat, toen vrouwen strakkere kleding en onderrokken gingen dragen. In de 16e eeuw realiseerde men zich dat het vrouwelijk silhouet benadrukt kon worden door het dragen van strakke rijglijfjes, de voorloper van stof van het eerste korset. De taille werd versmald en de borsten werden platgedrukt, door de versteviging die gemaakt was van baleinen van de walvis.

De mode in die tijd was recht en strak. Er zijn zelfs korsetten uit de 16e eeuw gevonden die gemaakt waren van ijzer. Pas rond 1770 werden de walvisbaleinen definitief vervangen door ijzer, om de taille nog steviger te kunnen insnoeren.

Dit was echter niet zonder gevolgen. Veel vrouwen kregen last van gezondheids-klachten.

Door het strak aantrekken van de baleinen ontstonden er vergroeiingen in de borstkast en taille, en organen zoals longen raakten bekneld. Het gebeurde regelmatig dat een dame

fig. C4

SHAPE OR NOT TO SHAPE

flauwviel omdat ze te weinig lucht kreeg. Als reactie daarop deed het gezondheidskorset van wol toen zijn intrede. In de 17e eeuw werd de zogeheten S-lijn geïntroduceerd, die de nadruk legde op de buste en het achterwerk. Door het dragen van een tournure werden de billen extra geaccentueerd.

C O M F O RT E N LY C R A

fig. C5 fig. C6

De vrouw heeft altijd al een haat-liefdeverhouding gehad met de gewenste dunne taille. Tot nu toe leek het hebben van een slanke lijn bekocht te moeten worden met ongemak van strak textiel om het lichaam. Zoals eerder gezegd, wie mooi wil zijn moet pijn lijden. Geen wonder dat de vrouw in opstand kwam tegen het keurslijf en ideaalbeeld. Iedereen herinnert zich de bh-verbrandingen van de Dolle Mina’s in de jaren zeventig, maar het verbranden van ondergoed gebeurde al veel eerder, aan het begin van de twintigste eeuw. De reformbeweging van eind 19e eeuw riep op tot verbranding van het korset en andere oncomfortabele kledingstukken om zo meer vrijheid en rechten te eisen voor de vrouw in de maatschappij. In de loop van de tijd is het korset verdwenen en vervangen door de bh en het corselet, die werd ontworpen door française Herminie Cadolle (1845—1926). ‘Vogue’ publiceerde de bh voor het eerst in 1907. In de jaren twintig was het korset onderdeel van de haute couture, en werd gemaakt van luxe materialen als brokaat en zijde. Na de Eerste Wereldoorlog werd het korset steeds minder populair. Er kwamen nieuwe vormen van lingerie, de zogeheten ‘girdles’, die veel comfortabeler waren en die ook de nylon kousen omhoog hielden. Pas in de jaren zestig zouden de girdles en kousen plaatsmaken voor de – nu zo bekende — panty. De komst van elastisch garen lycra zorgt voor een nieuwe dimensie: een betere en comfortabelere pasvorm.

Tegen het eind van de jaren zestig werd vrijwel alle lingerie voorzien van lycra.

SPANDEX

De verbetering van materialen en textielsoorten in de jaren negentig en 2000 hebben voor een verkoopexplosie gezorgd. De ontwikkeling van spandex zorgde voor een revolutie. Tegenwoordig wordt het meeste ondergoed vervaardigd uit

lycra, spandex en nylon. Dit maakt de mogelijkheden ongekend. Of je nu grotere borsten, een slankere taille, kleinere billen of dunnere benen wilt, het kan allemaal. Lingeriefabrikanten als Victoria’s Secret en Wonderbra stonden aan de wieg van voorgevormde push-up bh’s die voor een duizelingwekkend decolleté zorgden. De combinatie van nieuwe textielsoorten en weeftechnieken maakte het succes mogelijk van ‘body shapers’ en ‘body shimmers’. In het eerste decennium van de 21e eeuw werd het Amerikaanse Spanx ongekend populair, voor de Hollywoodster èn de dagelijkse vrouw. Uitgangspunt was een vorm die deed denken aan het comfortabele en corrigerende vermogen van een panty, dat alles strak hield. In modeland is het korset overigens nog steeds erg populair. Een van de meest gerenommeerde korsettiers is Mister Pearl, die werkt voor modehuizen als Dior, Christian Lacroix en Thierry Mugler, maar ook voor artiesten als Kylie Minogue. In die vorm is het korset veranderd in een modeitem, dat als bovenkleding gedragen wordt.

fig. C7

fig. C8

DAG KEURSLIJF

Opvallend is dat vandaag de dag niet alleen de vorm van figuurcorrigerende lingerie is veranderd, maar ook de functie. Het gaat niet alleen om het bereiken van het gewenste silhouet, maar ook om het uitdragen van mode. De tijdsgeest is immers lichter en vrouwen zijn zich bewuster van hun eigen lichaam. Shape wear mag nu ook mooi en sexy zijn; erotiek wordt niet geschuwd. Boven alles staat het comfort. “Men wil niet langer in een keurslijf, het moet wel comfortabel blijven”, stelt José Teunissen. Maar vrouwen dragen naast shape wear maar al te graag een paar killer heels tijdens een avondje uit”. Dus toch een klein beetje ‘wie mooi wil zijn, moet pijn lijden’.

GEEN STEUNKOUSENGEVOEL

Terugkomend op de vraag: ‘moeten’ we nog steeds aan de shape wear of niet? Het is eigenlijk een gewetenskwestie of je meegaat in het schoonheidsideaal van deze tijd. Wie bepaalt er dan wat mooi is in de modewereld? “Een ideaal figuur wordt bedacht door de media, door bladen, journalisten en op de catwalk,” zegt Teunissen. “Het gat tussen de modewereld en

25

FORMAE

de straat wordt steeds groter, maar we trekken ons er minder van aan. En wat we echt niet willen van ‘shape wear’, is het ‘steunkousengevoel’.” Monique Collignon voegt toe: “Ontwerpers bepalen zelf hun ideaalbeeld. En coutureshows zijn wezenlijk anders dan perspresentaties.

Klanten hebben immers een ‘normaal’ lijf.“ In die zin zal shape wear dus vooral voor het eigen zelfbeeld gedragen worden, en minder voor het gevraagde ideaalbeeld. Collignon: “Perfectie bestaat niet, dus dat moeten we niet meer nastreven.” Inderdaad, niemand is perfect. Maar een beetje hulp van mooie shape wear mag natuurlijk altijd. Als je er maar gelukkig van wordt, want de tijd van keurslijven is voorbij.

BLIJ MET BORSTEN Hoe zit het met de Nederlandse vrouw en haar lijf? En welke relatie hebben vrouwen metlingerie? Onderzoeksbureau GFK deed onderzoek onder 1200 vrouwen. De belangrijkste feiten op een rijtje: – De vrouw vindt haar buik (45 %) veel belangrijker dan haar borsten (18 %) – Eigenlijk vindenvrouwen hun borsten prima, zowel qua vorm als borstmaat – Vroeger was de gemiddelde BH-maat 75B, maar nu is dat 85C. De omvang is dus toegenomen.

– Het liefst zou de vrouw (55 %) een confectiemaatje kleiner willen.

– De buik is toch wel het meest zorgelijke punt, 56 % is daar het minst tevreden over – Gemiddeld hebben vrouwen tussen de 7—9 bh’s in de kast liggen, maar dragen er maar 3—4 – Drie op de vier vrouwen wil een beter figuur.

– Vrouwen zijn ook modebewuster geworden de laatste jaren.

– Cup C is de ideale cupmaat.

Bron: GFK in opdracht van Triumph, februari 2011.

26

S H A P E O R N O T T O S H A P E , P. 2 1 — 2 4 BEELD MATERIAAL [C]

[fig. C1] Lady Gaga met haar vuurspuwende korset

[fig. C2] De omaonderbroek in Bridget Jones Diary, 1990

[fig. C3] Shape Sensation van Triumph, SS 2011

[fig. C4] Gezondheidsproblemen door het te strakke korset

[fig. C5] Een van de eerste bh’s, 1914

[fig. C6] Corselet

[fig. C7] De campagne van Wonderbra gooide hoge ogen

[fig. C8] Mister Pearl, meester van de korsetten

FORMAE B E E L D M AT E R I A A L [ T R I U M P H I N S P I R AT I O N AWA R D 1 / 3 ]

[fig. 1]

[fig. 2]

Triumph Inspiration Award Credits: Triumph International Eindhoven [fig. 1] ANIEK ZINKEN [fig. 2] KIM VAN KLAVEREN [fig. 3] HANS HUTTING [fig. 4] VERA MOERKENS

I N D E B A N VA N H E T V R O U W E L I J K L I C H N A A M B E E L D M AT E R I A A L [ T R I U M P H I N S P I R AT I O N AWA R D 2 / 3 ]

[fig. 3]

FORMAE B E E L D M A T E R I A A L [ I N D E B A N VA N H E T V R O U W E L I J K L I C H N A A M 3 / 3 ]

[fig. 4]

In de ban van het vrouwelijk lichaam Onlangs organiseerde lingeriemerk Triumph de jaarlijkse ‘Triumph Innovation Awards’. Het thema dit jaar was ‘125 year celebrating women’. FORMAE sprak met finalisten en winnaars over hun ontwerp en de rol van vrouwelijkheid in hun werk.

[fig. 1]

ANIEK ZINKEN

Aniek Zinken (1991) is tweedejaars modevormgeving op ArtEZ, Hogeschool voor de Kunsten Arnhem. Met haar ontwerp werd zij tweede.

Waar is je ontwerp op geïnspireerd?

Kijkend naar de geschiedenis is het silhouet steeds veranderd, het is gemanipuleerd en verbouwd. Denk maar aan korsetten, vullingen en plastische chirurgie. Er is voortdurend bedacht hoe het vrouwelijk silhouet eruit zou moeten zien. Ik begon met af te vragen wat ik zelf vond van vrouwelijkheid. Toen ben ik uitgegaan van de vorm die het lichaam van nature heeft.

katoen. De onderste laag is een body van mesh, geweven gaas, dat staat voor het echte lichaam.

Wat vind je van de vrouwelijkheid in het modebeeld?

Vrouwelijkheid vind ik een lastig onderwerp. Het is zo uitgekauwd en er wordt overdreven, vaak met de nadruk op borsten en billen. Hoe bloter, hoe beter, lijkt het credo. Ik wil het graag subtiel houden. De vrouw mag zelf beslissen wat en hoeveel ze tentoonstelt. Zelf ontwerp ik alles in maat 38. Het is onmenselijk om modellen in kleine maten te proppen, dat snap ik nooit zo goed. Bij ons op de academie zijn de ontwerppoppen en patronen gelukkig allemaal in maat 36 of 38. Het is ook moeilijk om zo’n dun model te vinden om je werk te kunnen showen.

Maar je model lijkt wat zwaarder dan dat we normaal in de mode zien… is dat dan natuurlijk?

Vaak hoor ik mensen zeggen ‘je ontwerp maakt wel een beetje dik’. Toch vind ik het nog steeds elegant en fragiel. De bovenste laag is transparant en kwetsbaar, gemaakt van zijden organza.

Zo blijf je het echte lichaam toch nog zien.

Het representeert het gemaakte en bedachte silhouet. De molensteenkraag laat het nieuwe silhouet zien, gemaakt van gemerceriseerd

31

FORMAE

[fig. 2]

K I M VA N K L A V E R E N

Hans Hutting (1991) studeert aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem en zit in het tweede studiejaar van Modevormgeving.

Je ontwerp ziet er heel spannend uit. Waar is het van gemaakt?

Ik wilde iets met glas ontwerpen. Glas is een hard materiaal, maar toch kwetsbaar, net als de vrouw. Ik wil benadrukken dat de vrouw gezien mag worden. Daarom heb ik glasvezel gebruikt.

Het was trouwens een heel gedoe om daarmee te werken. Ik heb eerst een mal van gips gemaakt op het model. Daarop modelleer je een soort stof, die hard wordt als je er verf over aanbrengt. Daarna haal je het van het gips af. Voor de glans moet je alles nog goed opschuren.

Wat was het uitgangspunt van je ontwerp?

Mijn ontwerp is geïnspireerd op het orthopedisch korset. Zo’n korset is fascinerend, ook al ziet het er niet zo uit. Het is juist heel boeiend door de vormen die het heeft. Het corrigeert eigenlijk je hele lichaam. De materialen van nu zijn niet alleen erg mooi maar ook hightech. Je hebt plastic dat strak is afgewerkt met leer en klittenband om het vast te maken. Het doet zoveel goeds voor je lichaam.

Ergens doet het denken aan een skelet, klopt dat?

Ja, het ontwerp is een lijnenspel dat verwijst naar de botten, die het lichaam ondersteunen. Ik ben stroken stof gaan mouleren en zo tot mijn ontwerp gekomen. De nadruk ligt op de borsten, die net als de schouderpartij ondersteund worden. Het sluit nauw aan op het lichaam. De stof aan de linkerkant zorgt voor asymmetrie, dat vind ik erg belangrijk in mijn werk. Dat houdt het spannend.

Welke rol speelde vrouwelijkheid in je ontwerp?

Als uitgangspunt nam ik de vrouwen om mij heen.

Veel vrouwen hebben een slechte houding en daardoor rugklachten. Door mijn ontwerp voelen vrouwen zich weer zelfverzekerd en krijgen ze een zelfverzekerde houding. Ik vind vrouwelijke vormen mooi. Ik denk dat het steeds meer terug gaat komen in de mode. Steeds meer vrouwen hebben een maatje meer en daar moet je iets mee doen. Wij werken op de academie nu ook met maat 38. Modellen pasten de kleinere maten namelijk niet. En laten we eerlijk zijn, niet iedereen hoeft te passen in size zero. Je mag er zijn, je moet jezelf durven te laten zien.

32

HANS HUTTING

Finalist Kim van Klaveren (1992) is eerstejaars Modevormgeving aan de Willem de Kooning Academie in Den Haag.

Welke materialen heb je gebruikt?

Ik heb gewerkt met perspexglas, dat is mooi om te vormen. Het straalt intensiteit en kracht uit, zo krijg je het beeld van een krachtige vrouw. Het onderstukje is van lycra gemaakt, met verstevigingen er in. Ik heb leer met een krakelee-laag gebruikt, dat geeft het oude doorleefde gevoel.

Op welke manier heeft vrouwelijkheid een rol gespeeld in je ontwerp?

In mijn ontwerp heb ik gezocht naar verschillende vormen van korsetten voor verschillende delen van het lichaam. Een vrouw heeft nu eenmaal ronde heupen en borsten. Voor mij staat het korset symbool voor de onderdrukking van vrouwen in de geschiedenis. Nu kan een vrouw vrij zijn, ze kan alles zijn wat ze wil.

[fig. 3]

I N D E B A N VA N H E T V R O U W E L I J K L I C H N A A M

[fig. 4]

VERA MOERKENS

Vera Moerkens (1992) won de eerste prijs met haar ontwerp in de Nederlandse competitie. Vera is student Modevormgeving en zit in het tweede studiejaar op ArtEZ, Hogeschool voor de Kunsten Arnhem. Ze gaat Nederland vertegenwoordigen tijdens de International Triumph Inspiration Awards 2011, die zal plaatsvinden op 6 juli plaatsvinden in Berlijn. Dit is tevens te opening van de Berlin Fashion Week.

Gefeliciteerd! Was het een grote verrassing?

Ja, dat was het zeker! Er waren veel goede ontwerpen, zeker van de studenten van mijn ArtEZ-klas.

Hoe ben je tot je ontwerp gekomen?

Ik heb de schoonheid van de vrouw gezocht bij Edie Beale, het nichtje van Jackie O. Zij is lang geïsoleerd geweest van de buitenwereld en ontwikkelde een bijzondere manier van kleden.

Vreemde proporties van doeken en kleding knoopte ze aan elkaar. Voor mij lag de schoonheid in die chaos. Vanuit dat idee ben ik gaan plisseren en mouleren. De body en plisé zijn van zijden lycra. De gele cups zijn ontstaan uit het patroon van een kraag van een blouse. De stoffen en diepen kleuren geven een rijk gevoel.

De rijke kleuren koos ik omdat het geen geijkte combinatie is. Edie Beale gaf ook niks om regels over kleur in de mode.

Hoe belangrijk is het modellenlichaam in je werk? Maakt het uit of het maat 32 of 38 is?

Maat 38 is interessant. Als ik ga ontwerpen, dan werk ik een idee uit rond het lichaam door stof om het lijf te modelleren. Het gaat erom dat je een mooi, flatteus beeld maakt. Op een gevormd lichaam vind ik kleding mooier uit komen. Het is belangrijk dat de vorm van het lichaam te zien is, dan is het fijner om naar te kijken. Tijdens het mouleren vraag ik mezelf altijd af ‘hoe kan iets mooier uitkomen op het lichaam? ’ Je kunt wel iets op papier ontwerpen, maar dan mist er iets.

In principe maakt het niet uit of het voor maat 32 of 38 is, als het ontwerp maar binnen je concept past.

33

FORMAE

“Het schoonheidsideaal is een hyperrealiteit” Ontwerpster Rosalie Overgaauw (1984) werkt vanuit haar fascinatie en emoties, geïnspireerd door haar persoonlijke omgeving. “Interne of externe factoren en andere prikkelingen”, zegt ze zelf.

Bij haar collectie SMLXL liet ze zich leiden door haar eeuwige worsteling en fascinatie met het Westerse schoonheidsideaal.

Vanuit eigen beleving ontwerpt Rosalie Overgaauw haar collecties.

“Ontwerpen vanuit emotie en fascinatie is belangrijk voor mij. Ik kan me niet voorstellen dat ik ooit een collectie zou ontwerpen waar geen persoonlijke fascinatie of emotie in verweven zit. Ik vind pasvorm en comfort erg belangrijk. SMLXL collectie heb ik in eerste instantie heel technisch benaderd, maar ik heb ook mijn eeuwige worsteling en fascinatie ten opzicht van het schoonheidsideaal erin verwerkt. Er zit bij mij vaak een bepaalde woede en nonchalance in, dan denk ik ‘so what? ’ In de media zie ik dat er een soort guerrillastrijd gaande is voor de rondere vrouw.

Vorige week las ik in een magazine: ‘size zero is passé’! Ook hoor ik vrouwen om mij heen zeggen dat ze het niet meer zo mooi vinden. Ik begin me af te vragen of vrouwen inderdaad zo beïnvloedbaar zijn door de media. Het choqueert me enigszins, de schaapachtigheid van vrouwen. Ja, je hebt een voller figuur, nou en? Waarom zou je zoals iedereen willen zijn?

Ik weet niet of de curved trend door zal zetten.

Het ‘dunne’ gedachtegoed lijkt hardnekkig aan ons verbonden te zijn, maar dat was het korset ooit ook. Bijna iedereen doet er op een bepaalde manier aan mee. De voedselindustrie speelt in op onze drang om slank te zijn. De modebranche se-

34

lecteert alleen maar magere modellen, de media speelt er op in en beroemdheden doen er alles aan om slank voor de dag te komen. Zelfs jij en ik complimenteren elkaar als we af zijn gevallen Ik vind het huidige schoonheidsideaal een hyperrealiteit. Het is natuurlijk niet goed dat de media verantwoordelijk zijn voor het ideaal en wij blijkbaar zo beïnvloedbaar zijn. Ergens moet ik er ook om lachen. Wanneer je een reclamecampagne ziet zoals die van Ralph Lauren, waar een model een hoofd heeft dat groter is dan haar lichaam, dan denk ik: wie kan dit nog serieus nemen? Dat is toch een karikatuur? Toch schijnen veel mensen hier bang voor te zijn, aangezien de campagne op veel verzet stuitte.

Ik zie het niet als mijn missie om op kruistocht te gaan tegen het huidige schoonheidsideaal.

Mensen moeten voor zichzelf denken. Wel vind ik het interessant om het onderwerp aan te stippen, maar het is aan een ander wat hij of zij er mee doet. Stiekem wil ik blijven geloven dat we heus zelf wel nadenken en niet beïnvloed worden.”

“HET SCHOONHEIDSIDEAAL IS EEN HYPERREALITEIT” BEELD MATERIAAL [SMLXL, 1/3]

FORMAE BEELD MATERIAAL [SMLXL, 2/3]

SMLXL Collectie: Rosalie Overgaauw Photografie: Tatiana Stoute — tatianastoute.blogspot.com

“HET SCHOONHEIDSIDEAAL IS EEN HYPERREALITEIT” BEELD MATERIAAL [SMLXL, 1/3]

FORMAE BEELD MATERIAAL [MAN EN/OF VROUW]

The Borghese H E R M A P H R O D I T E , een oude Romeinse kopie, opgegraven c. 1608 — 1620, Louvre Parijs.

De Griekse god Hermaphroditus werd geportretteerd als een vrouwelijke figuur met mannelijke geslachtsdelen. Volgens de Griekse mythologie was Hermaphroditus een jager en had hij een grote uiterlijke schoonheid. Zijn tweeslachtigheid verkreeg hij door waternimf Salmacis. Tijdens een van zijn jagerstochten probeerde zij hem te verleiden, hetgeen mislukte. Hermaphroditus ging in een koel meer zwemmen, in de veronderstelling dat hij alleen was, maar werd plotseling omhelsd en gezoend door Salmacis. Hij verzette zich, maar de nimf klampte zich aan hem vast en zond gebeden naar de goden, die hen verenigden tot een tweeslachtig wezen. [Wikipedia]

Man en/of vrouw Waarom de modewereld vraagt om transgendermodels en femimannen Naast de opkomst van curves in de modellenwereld is er ook een tegenhanger: het ‘genderless silhouet’. Een groter contrast is bijna niet denkbaar. Waar de ene trend gaat over uitgesproken vrouwelijkheid, zet het androgyne modeltype zich juist af tegen alles wat een onderscheid maakt tussen man en vrouw.

fig. D1

fig. D2

fig. D3

fig. D4 / fig. D5

Ieder jaar worden modellen dunner en alle vrouwelijke vormen zijn nagenoeg verdwenen. Op dit moment vieren ‘modellen zonder geslacht’ hoogtij op de catwalk en in editorials. Het meest besproken topmodel van het afgelopen seizoen is ongetwijfeld Lea T. De controverse die dit model met zich meebrengt is niet zomaar: Lea T is het eerste transseksuele topmodel. Baanbrekend was haar cover van ‘LOVE’ magazine, waar ze verstrengeld in een innige omhelzing met Kate Moss een tongzoen uitwisselde. Maar misschien was de editorial in Vogue nog wel het meest controversieel: een naaktfoto waar Lea’s hand haar mannelijke geslachtsdeel amper bedekte. Een andere vorm van seksloze modellen die bijzonder in trek is, is de ‘femiman’, het mannelijk model met veel vrouwelijke trekjes. Het grote voorbeeld is Adrej Pejic, die zowel vrouwen- als mannenkleding showt. Media roemen hem als het nieuwe gezicht van mode en ook Lea T gooit hoge ogen.

De modewereld is in de ban van de seksen en is niet bang om daarmee te spelen. Het genetisch geslacht staat ter discussie. Het ideaal lijkt sekslozer dan ooit. Maar hoe komt het dat men steeds vaker voor ‘genderless’ modellen kiest?

Genderless wil eigenlijk niets anders zeggen dan ‘geslachtsloos’. Daarmee bedoelen we dat alle

lichaamskenmerken van vrouwen en mannen verdwijnen. Nanda van den Berg definieert in het boek ‘De Nieuwe Man’ het als ‘het ongeproportioneerde lichaam, in essentie adolescente lichaam van iemand die noch helemaal man, noch helemaal vrouw is’.

POTLOODSTREEP

Het huidige ‘genderless’ ideaalbeeld is grotendeels te danken aan ontwerper Hedi Slimane. In 2000 introduceerde Slimane bij Dior Homme een nieuwe look: een heel slank gesneden mannenpak. Dat maakte veel indruk. Zoveel zelfs, dat Karl Lagerfeld zich genoodzaakt zag om af te vallen, zodat hij in de kostuums van Slimane zou passen. “Mannenmode was decennia lang zo verschrikkelijk saai dat ik er vrolijk op los leefde zonder me druk te maken over mijn postuur.

Maar ineens, in 2000, kwam de mode van Hedi [Slimane, red.], en dat was zoiets nieuws en ongehoords. Maar je moest er wel slank voor zijn, dus toen zei ik tegen mezelf ‘kom op’, want ik wilde die pakken wel aan kunnen”, vertelde Lagerfeld in een interview. Het was een bijzondere ontwikkeling. Slimane had zijn look geïnspireerd op de benadering en vervaardiging van haute couture, de ervaring had hij opgedaan

fig. D6

39

FORMAE

fig. D7

40

tijdens zijn tijd bij YSL. Daar had hij geleerd hoe hij de vervaardiging op een vrouwelijk silhouet kon toepassen, zoals hij nu omgekeerd bij mannenmode deed. Wellicht kwam de inspiratie door Yves Saint Laurent zelf, die in 1966 ‘le smoking’ voor vrouwen introduceerde — ‘een klassiek smokingjasje met drie knopen, een witte zijden bloude met ruches en een zwart lint van rond de hals en een mannelijke broek van satijnen bies’. Het was het provocerende alternatief voor de vrouwelijke avondjurken in die tijd. Veel mensen zagen de komst van de smoking voor vrouwen als een bevestiging van de vrouwenemancipatie. “Door mannenkleren over te nemen en vrouwen in staat te stellen deze te dragen, droeg Saint Laurent de machtskenmerken van de ene sekse over op de andere”, schreef zakenpartner Pierre Bergé. Het was dus Hedi Slimane die daar in 2000 een nieuwe draai aan gaf. De productieprincipes van vrouwenkleding (zowel ethisch als vervaardiging) paste hij toe op mannenkleding om zo tot een nieuwe visie te komen. “Ik wil een idee overbrengen over wat couture voor mannenkleding kan betekenen en gebruik daartoe traditionele kledingstechnieken, zo dat mannen toegang krijgen tot de mode en in het nu kunnen leven,” zei Slimane. Hij combineerde zijn techniek van haute couture met het gebruik van lichte, sensuele stoffen tot een look die de contouren van de drager sterk benadrukte.

De grensoverschrijdende ontwerpen en androgynie in Slimane’s ontwerpen stelden de klassieke mannelijkheid tot dusver ter discussie. Hij koos voor een uitgesproken mannelijk uiterlijk: graatmagere modellen met een silhouet dat niet meer dan een potloodstreep was, en een strenge maar sensuele kledingstijl. De vorm van het lichaam moest expliciet naar voren komen en mannenkleding een ander soort sensualiteit geven, zoals Slimane zelf zei.

De beeldcultuur volgde de ontwikkelingen snel op. Slimane fotografeerde zijn collectie namelijk zelf. Hij koos voor androgyne mannen, die bijnavrouwelijke trekken kregen door hun houding; een gedraaide of doorgezakte heup. Opvallender was dat modellen niet langer recht in de camera keken, maar opzij: ze lieten zich bekijken. Het past bij de tijdsgeest van het eerste decennium van de 21 eeuw, waarin mannen meer interesse hebben voor hun uiterlijk en persoonlijke verzorging. In deze tijd is ook de term ‘metroseksueel’

geïntroduceerd, de heteroseksuele man die vrouwelijke trekjes heeft en veel tijd besteedt aan haardracht, kleding en uiterlijk. Hiermee wordt eigenlijk al aangegeven dat de man qua gedrag steeds dichterbij de vrouw komt. Toch blijft de man op één punt duidelijk anders dan de vrouw. Waar vrouwen zich laten bekijken en verleiden, draait het bij mannen om hedonistisch en narcistisch plezier. De grens tussen vrouwelijkheid en mannelijkheid wordt voortdurend op de proef gesteld.

EROTISCHE MANNENMODE

Waarom speelt de rol van de sekse juist nu een grote rol in de modewereld? Omdat de rol van mode is veranderd. Vroeger was de belangrijkste functie van mode het uitdragen van status. Het uitdragen van de identiteit van het individu was niet aan de orde. Maar rond 1800 veranderde de westerse maatschappij in een democratische samenleving. Vanaf dat moment kwam de nadruk meer op het sekseverschil tussen mannen en vrouwen te liggen. “In modern fashion the sexuality of clothing is its first quality; clothes adress the personal self first of all, and only afterwards the world”, aldus Anne Hollander van het boek ‘Sex and Suits’. Eigenlijk zijn vrouwelijkheid en mannelijkheid in die context altijd als tegenhangers gezien in mode en de moderne beeldcultuur. Maar als er bij een van de twee een verschuiving plaatsvindt, is het niet meer dan logisch dat dit effect zal hebben op de ander. In de laatste decennia van de 20e eeuw onderging de vrouwenmode ingrijpende veranderingen.

Zo ging de vrouw in de jaren zestig en zeventig een broek dragen en stelde daarmee de positie van de man ter discussie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de man op zoek is gegaan naar de grenzen van mannelijkheid in het vrouwelijk territorium. Volgens de regels van de mode wordt het lichaam als erotisch bestempeld daar waar de kleding de huid laat zien. Bij de vrouwenmode is dit overduidelijk op alle mogelijke manieren uitgeprobeerd, maar bij de mannenmode zagen we dat pas laat, in de jaren vijftig, toen het T-shirt werd geïntroduceerd. Voor het eerst kwam de nadruk op de biceps te liggen. Voorheen werd de man gekleed afgebeeld of in blote bast — een tussenweg was er simpelweg niet. In de jaren tachtig kwam overigens de eerste rok voor man-

MAN EN/OF VROUW

nen op de catwalk, gebracht door Jean Paul Gaultier, maar het had weinig navolging. Het probleem was dat het vooral als gay werd gezien. “Zeggen dat deze stof of die kleur voor een jongen is en een andere kleur of stof voor een meisje is even belachelijk als zeggen dat groentes alleen door jongens gegeten kunnen worden of dat dit drankje alleen geschikt is voor meisjes.

Het is te zot voor woorden, maar we doen het de hele tijd.” Met deze woorden bediscussieerde Jean Paul Gaultier de mannenmode en de bijbehorende regels. Al vanaf de jaren tachtig stelde hij vragen bij de grenzen tussen mannen en vrouwen door middel van zijn ontwerpen. De eerste mannenrokken verschenen bij de ‘Et dieu créa l’homme-collectie’ van ’85. Het was een subtiel doch essentieel ontwerp van een mannenbroek waarbij de broekspijp over de andere werd gelegd. Mannelijke elementen bleven bewaard, maar toch werden de grenzen tussen genders afgetast. Ook stuurde Gaultier opgemaakte modellen de catwalk op, wat voor mannen ook zeer ongebruikelijk was. De stofkeuze en ontwerpen waren nog nooit eerder gebruikt in mannenmode en vormden het voorbeeld voor een vertaling van vrouwenkleding naar mannenkleding. Stereotypen en geaccepteerde normen werden aan de kaak gesteld door de bestaande voorschriften te negeren. Er ontstond een ander ‘format’ voor mannenmode en de manier waarop daar naar gekeken werd.

MODIEUZE IDENTITEIT

fig. D8

Het androgyne model van nu is niet het eerste type dat zich geslachtsloos presenteert. Ze zijn te herleiden tot de dandy, een persoon dat zich op bijzondere wijze presenteerde. Het is moeilijk om de dandy precies te definiëren. De eerste dandy was George Bryan Brummel, een markant persoon dat leefde tussen 1799 en 1816 in Londen. Met zijn uitstekende gevoel voor mode en bijzondere leven was hij een opmerkelijke verschijning. Typerend is dat de dandy nooit zijn leeftijd, afkomst, inkomstenbron en geaardheid prijsgeeft. Wellicht zijn de attitude in de gemeenschap en de lichaamsvorm de belangrijkste ijkpunten. “De dandy introduceert daarmee een nieuw type voorkomen, hij vindt met elke mode telkens opnieuw zijn ‘identiteit’ uit. Mode wordt zo tot een ‘performance van het zijn’”, schrijft

José Teunissen, lector Modevormgeving aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem.

Die performancedrang ontstond na de Franse Revolutie, die een nieuwe maatschappelijk klimaat schiep en daarmee mannen en vrouwen dwong tot een herdefinitie van de sekse. In de jaren twintig van de 20e eeuw kreeg de dandy steeds meer vrijheid om zijn bestaan te etaleren in de maatschappij. Mannen en vrouwen vonden elkaar in de androgyne houding van de dandy, die de moderne visie (vrijheid, individualiteit en hedonisme) van toen representeerde. De gelijkheid tussen mannen en vrouwen kwam naar voren in de kleding, waar verschillen tussen seksen vervaagden. Vrouwelijke dandy’s droegen korte rechte jurken, die vanaf de schouders recht naar beneden vielen, de borsten werden afgebonden en het haar was in een korte boblijn geknipt. Ook mat zij zichzelf een mannelijke attitude aan, die tot uiting kwam door een sigaret, de hand in de zak en een glas in de andere hand.

Aan de hand van de dandytheorie kan gesteld worden dat elk modefiguur een verpersoonlijking is van de dandy, waar een ieder op zoek gaat naar de eeuwige adolescentie door middel van een androgyne verschijning. Op die manier zouden de gendermodels en femimannen ook getypeerd kunnen worden. Net als de dandy ontrekken zij zich aan tijd, rolpatronen, maatschappij en leeftijd. Vanuit de nieuwe look kondigt de modefiguur nieuwe ontwikkelingen aan die eigenlijk nog moeten plaatsvinden. Vanaf het begin van de 21e eeuw zien we dat geslachten steeds meer in elkaar overlopen en dat de grens tussen man en vrouw plaatsmaakt voor een geslachtsloos model. Vooral de ‘waif’ was belangrijk; de generatie graatmagere modellen die door hun gestalte amper vrouwelijke vormen hadden en daardoor net zo goed een man konden zijn.

Modeontwerpers als Martin Margiela en Helmut Lang sloten daar naadloos op aan, door zich te richten op minimalistische ontwerpen. Minimalisme en hoge technologie maakten dat verschillen in mannelijke en vrouwelijke vormen nagenoeg verdwenen. In het laatste decennium zien we dat de aandacht voor mannenmode steeds meer toeneemt, met als gevolg dat ook de look steeds mannelijker wordt. Ook werken ontwerpers steeds meer samen met het creatieve team van modemagazines, zoals ‘Another Woman’ en ‘Dazed & Confused’. Deze tijdschriften richten zich

41

FORMAE

op zowel mannen als vrouwen. De combinatie van styling, make-up, kleding en fotografie roept een atmosfeer op die mannelijkheid en vrouwelijkheid in een nieuw daglicht stelt, in de vorm van een androgyn persoon.

VROUWENHAAT

Het androgyne en magere lichaam dat nu het ideaal is, kan worden beschouwd als een vorm of levensstijl die iets zegt over het leven van dit moment. Kleding, lichaamsvorm en lichaamshouding vormen immers samen het beeld dat bij een bepaalde tijd hoort. Bij iedere periode uit de geschiedenis zijn silhouetten en kledingstukken eenvoudig te plaatsen, denk bijvoorbeeld aan de pruikentijd of de ‘Twenties’. Het ideaalbeeld wordt tegenwoordig bepaald door verschillende groepen mensen in de modewereld. Inkopers, trendsetters, fotografen en (vooral) ontwerpers dicteren dat de mode het beste naar voren komt met een model zonder vrouwelijke kenmerken.

Engelse media spreken van ‘ontvrouwelijking’.

Met een plat bovenlijf, het ontbreken van heupen en sleutelbeenderen als kleerhanger is een model de perfecte paspop. In feite is het model steeds minder vrouw en steeds meer jongen. ‘De oplossing van size zero is Zero Woman’, schreven de Engelse media. ‘Het is het ultieme haten van vrouwen, om een half-man en half-vrouw te crëeren, want vrouwen zijn simpelweg niet geschikt voor het ideaalbeeld. Zelfs ultradun zijn ze nog te vrouwelijk”, schreef Amanda Platell van de Dailymail. De aandacht voor mannenmode neemt steeds meer toe, dat is zeker.

Er zijn dus verschillende redenen waarom er nu zoveel vraag is naar transgendermodelln en ‘femimannen’. Sinds 2000 heeft Hedi Slimane een nieuw androgyn silhouet ontwikkeld, ter beproeving van de grens tussen man en vrouw. De man kreeg een veel slanker silhouet. Maar ook de rol van de mode zelf is veranderd. Zo gaat men sinds de Franse Revolutie steeds meer uit van het individu en niet meer van de status. Daarmee zijn de verschillen in proportie tussen mannen en vrouwen veranderd. Daarnaast ligt het ‘dandyisme’ ook aan de vermannelijking van het modebeeld ten grondslag: er is nu veel meer aandacht voor mannenmode en vrijwel iedere vorm die het geslacht betwist is te herleiden tot de dandy.

42

Deze ontwikkelingen leiden tot een nieuwe levensstijl en het nieuwe modebeeld, die van de transgendermodellen en de ‘femimannen’. Overigens moeten we er niet vanuit gaan dat de androgyne look die nu hoogtij viert ook zal blijven. Wellicht zal er nog naar verschillende varianten worden gezocht, zoals nu is gebeurd door de transgendermodellen en ‘femimannen’. Nu de verschillen tussen man en vrouw zo goed als verdwenen zijn, zal men op zoek gaan naar een nieuwe vorm.

Zoals Gilles Lipovetsky zegt ‘dat hypermodernisme een tijd is waarin alles erfgoed is, en alles opnieuw wordt ‘herdacht’ ’, zal ook de mengvorm van de sekse plaatsmaken voor iets nieuws.

Waarschijnlijk zal de nadruk op het verschil weer toenemen, en zullen mannen weer echte mannen worden en vrouwen weer echte vrouwen. Een voorloper van deze visie is al te signaleren door het succes van vrouwelijke modellen met ronde vormen, zoals Lara Stone en Crystal Renn. Maar op dit moment staan de transgendermodellen en ‘femimannen’ hun mannetje.

LEA WIE? Givency-ontwerper Riccardo Tisco gooide hoge ogen toen hij zijn personal assistent Lea T naar voren schoof als het nieuwe gezicht voor de herfst-/wintercollectie 2010.

Lea werd namelijk geboren als Leandro Crezo (1981), zoon van de Braziliaanse voetballer Toninho Corezo. “Iedereen hoopte dat ik homo was”, vertelde ze aan Franse Vogue. “Dat zou een stuk gemakkelijker zijn geweest voor mijn gelovige, conservatieve familie.” Als adolescent was Lea er helemaal niet van overtuigd dat ze transseksueel was. “Ik voelde me zowel man als vrouw, maar ik werd bang van de gedachte dat ik in het verkeerde lichaam zou zitten.” Ze verhuisde van Brazilië naar Italië om als mannelijk model te werken. De ontmoeting met Ricardo Tisco op Central St. Martin’s in Londen betekende een omslag in haar leven. Hij herkende de vrouwelijke trekjes in zijn personal assistent en moedigde haar aan om hoge hakken te dragen. Een make-over van Tisco deed Lea realiserendat zij een man was in een vrouwenlichaam.IIn 2010 werd ze naast personal assistent ook de muze van de ontwerper, met een hoofdrol in de herfst-/wintercampagne als gevolg. Het leverde veel publiciteit op. Daarna volgden fotoshoots voor de Franse Vogue, Vanity Fair en LOVE magazine (voor het Androgyny Issue). Het idee voor de naaktfoto in Vogue kwam van toenmalig hoofdredacteur Carine Roitfeld: “Waarom niet naakt als alle andere meisjes [modellen, red.]? Je hebt een penis, maar dit is wat je bent. Voor mij bent je net zo mooi als alle andere meiden.”

Dat Lea een bijzondere positie belichaamt in de modewereld, was voor Oprah Winfrey reden om haar uit te nodigen in haar show. “Als je een transgender bent, dan voel je je een vrouw,” vertelde Lea daar. Momenteel ondergaat ze hormoontherapieën ter voorbereiding van een geslachtsoperatie. Styleite.com roemt het nieuwe topmodel en zegt dat ‘Lea niet alleen het nieuwe gezicht van mode is, maar ook de manier waarop we naar mode kijken verandert, evenals de kijk op seksualiteit in mode en de rest van de wereld.’

ANDROGYNE ANDREJ Andrej Pejic kennen we van de bruidsjurk die hij droeg voor Jean Paul Gaultier. De van oorsprong Servische Pejic is nu woonachtig in Australië en is ontdekt door Matthew Anderson, directeur van Chadwick Models in Melbourne. Met zijn lange blonde haar, opvallende vrouwelijke gezicht en het slanke mannelijke lichaam komt hij dichtbij het androgyne schoonheidsideaal dat de modewereld nu voorschrijft. Andrej is het gezicht van campagnes van Marc Jacobs en Jean Paul Gaultier. Daarnaast sierde hij onder andere editorials van de Franse en Italiaanse Vogue. Op catwalks van Jean Paul Gaultier, Raf Simmons en Paul Smith was Pejic ook te vinden. Pejic zoende — net als Lea T — met een vrouwelijk model, namelijk Karolina Kourkova, voor de campagne van Jean Paul Gaultier. Over zijn seksualiteit zei hij: “Soms voel ik me meer man en soms voel ik me meer vrouw. Zeker nu vinden meer mensen mij vrouwelijk, maar ik ben beide. Ik voel me er goed bij. Ik weet wat er van mij verwacht wordt.

Als een vrouw ben ik sensueel en sexy. Als man ben ik eenvoudiger. Ik draag mannenen vrouwenkleding [crossdressing, red.]. Als ik geen plezier zou hebben, zou ik me niet zo kleden ”, vertelde de 19-jarige Pejic in een interview. “Waarom zou ik dan niet de grens opzoeken?” Pejic wordt gezien als een grote belofte in de modellenwereld en als een personificatie van de androgyn chic trend.

M A N O F / E N V R O U W, P. 3 7 — 4 0 BEELD MATERIAAL [D]

[fig. D1] Lea T voor Givenchy

[fig. D2] Lea T en Kate Moss op de cover van LOVE

[fig. D3] De naaktfoto van Lea T in Vogue

[fig. D4] Andrej Pejic

[fig. D5] Andrej Pejic in bruidsjurk voor Jean Paul Gaultier

[fig. D6] Hedi Slimane

[fig. D7] Le Smoking van Yves Saint Laurent, 1966

[fig. D8] De eerste dandy: George Bryan Brummel

FORMAE BEELD MATERIAAL [PERSONATUS 1/3]

Personatus Collectie: Jonathan Christopher Hofwegen — www.jonathanchristopher.nl Fotograaf: Sanne Peper — www.sannepeper.nl Anno 2011 lijkt de grens tussen vrouwen- en mannenmode kleiner dan ooit. Het mannelijk silhouet is net zo in trek als size zero. In zijn collectie Personatus laat Jonathan Christopher Hofwegen veel elementen terugkomen die normaliter alleen in vrouwenmode te zien zijn: van draperieën tot verlengde truien die bijna jurkjes worden. Misschien zijn de kleine mouwen, die doen denken aan damesmouwtjes, nog wel het meest opvallend. Voor het showen van zijn collectie gebruikte Hofwegen dunne mannen, omdat ‘het beter bij zijn merk past’. Maar zijn collectie is door mannen en vrouwen te dragen. Het idee van een scheiding tussen mannen- en vrouwenkleding spreekt de ontwerper weinig aan, volgens hem is veel kleding ‘toch al genderless’.

“Het verschil in mannen- en vrouwenkleding heeft voor mij geen toegevoegde waarde.

Voor mij is het van belang dat diegene die mijn kleding draagt zich er lekker in voelt en zijn identiteit ermee kan uiten. Dit zonder de maatschappelijke beperkingen die worden opgelegd aan de gendernorm van kleding. Ik onderzoek de grenzen van mannelijkheid en vrouwelijkheid en daag de huidige status quo hierin uit.”

De grenzen tussen genders die Hofwegen zijn niet onopgemerkt gebleven. Onlangs is hij door Marc Jacobs gekozen als een van de vijf finalisten in de internationale Designers for Tomorrow wedstrijd van Peek & Cloppenburg. In juli zal de jonge ontwerper zijn eindcollectie presenteren aan de jury tijdens de Mercedes Benz Fashion Week in Berlijn.

JONATHAN CHRISTOPHER BEELD MATERIAAL [PERSONATUS 2/3]

FORMAE BEELD MATERIAAL [PERSONATUS 3/3]

Stoffen, rollen en klemmen “Schoonheid is mooi, maar wat zit daaronder?”

Zijn fascinatie voor de schoonheidsindustrie verwerkte Tony Sacharias (31) in zijn collectie The Aesthetics of Imperfection, waarmee hij in 2010 afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie. De lichaamsdelen die men het liefste verhult, worden in deze collectie juist benadrukt. De oversized kledingstukken die hij ontwierp, worden opgerold en vastgezet met een klem. Het werd een confronterende en esthetische collectie, met het schoonheidsideaal als uitgangspunt.

fig. E1

Hoewel hij vlak voor een grote deadline zit, oogt Tony Sacharias bijzonder ontspannen in het café waar we elkaar treffen. Zelfverzekerd en gefocust spreekt hij over zijn collectie, zijn missie en het schoonheidsideaal in de modewereld.

In zijn eindexamencollectie voor de Gerrit Rietveld Academie staat het schoonheidsideaal centraal.

Sacharias deed onderzoek naar het lichaamsfiguur, lichaamsbeharing en huidaandoeningen als vitiligo.

Wat was de aanleiding voor The Aesthetics of Imperfection?

TONY SACHARIAS Het is een reactie op de schoonheidsindustrie, omdat we in een tijd leven waarin we de mogelijkheid hebben om alles aan ons lichaam te veranderen. Door plastische chirurgie en crèmes bijvoorbeeld. We kijken naar wat ons door de industrie voorgeschoteld wordt en we vergeten naar onszelf te kijken. We denken bijna nooit: ‘wat is eigenlijk mooi aan me? ’ Voor mij was het de uitdaging om naar buiten kan brengen hoe kan je jezelf accepteren.

Industrie schotelt ons het ideaal voor, zeg je. Wie is de schuldige?

De mensen die crèmepjes bedenken en mensen die plastische chirurgie aanprijzen. En ook de mode-industrie zelf. De designers doen het zelf ook. Je had zo’n periode waarin alle modellen maatje nul moesten hebben. Dan gaat het dus om het kledingstuk in plaats van de mens zelf.

Ik vind het belangrijk dat mijn manier van mode altijd samenhangt met de mens. Dat koppel ik nooit los.

47

FORMAE

Werk je altijd met het thema schoonheidsideaal?

Mijn focus is de schoonheid die ik zie in imperfectie. Ik wil laten zien wat voor mij schoonheid betekent. Terugkijkend op collecties gaat het altijd over de mens. Het fascineert me hoe mensen zijn en zich gedragen. Hoe ze eruit zien en op elkaar reageren. Dat is altijd mijn uitgangspunt.

Ik wil mensen bewust maken van de gedachte ‘kijk eens naar een ander en probeer daar gewoon mee om te gaan’.

fig. E2

Hoe zou je dat in je laatste collectie willen omschrijven?

Ik wil de normale mens laten zien en die als inspiratiebron gebruiken. Vanuit grote silhouetten en vanuit mensen die geen ideaalbeeld voorstellen.

Het is een reactie op de schoonheidsindustrie.

Ik gebruik de normale mens als uitgangspunt en focus me op de imperfectie, wat een mens uniek en eigen maakt. Denk bijvoorbeeld aan grote borsten, vetrollen en ongewenst haar. Daarin wilde ik de schoonheid laten zien.

Zou je bereid zijn om ook modellen te gebruiken met ronde vormen?

Als het mijn collectie zou aanvullen, dan zou ik dat zeker doen. Ik zou nooit uitsluiten om alleen modellen met maat 34 of 36 te gebruiken. Ik heb er zelfs over nagedacht om vrouwen te gebruiken van een jaar of veertig voor mijn eindexamencollectie. Dat heb ik niet gedaan, omdat ik mijn concept duidelijk naar voren wilde brengen. De aandacht zou naar de modellen uitgaan in plaats van naar de collectie. Mensen moeten begrijpen waar het over gaat. Maar ik ben absoluut een voorstander van menselijke modellen.

We bladeren door het lookbook van zijn collectie ‘The Aesthetics of Imperfection’. Sacharias vult aan: Er zijn er zoveel dingen die ik niet heb laten zien in de uiteindelijke collectie. Zoals het taboe op lichaamshaar. Ik zou dit thema zo weer kunnen oppakken en uitbreiden tot een collectie van dertig stuks.

48

Hoe ben je te werk gegaan met je collectie?

Ik begin met wat er in mijn hoofd opkomt. Ik werk heel erg intuïtief en laat dingen ontstaan.

Meestal ga ik eerst mouleren. Ik werk altijd vanuit het materiaal. Ik kijk wat ik ermee kan en welk gevoel mij dat geeft.

fig. E3

Je hebt veel verschillende dingen uitgeprobeerd, zie ik.

Ja. Ik heb veel fases meegemaakt. Een tijdje gebruikte ik het opensnijden van kledingstukken als een verwijzing naar cosmetische operaties.

Ook speelde ik een tijd met de lijnen. Ik testte op welke manier het silhouet andere verhoudingen kon krijgen. Door lijnen aan te passen, veranderde het perspectief van het lichaam. Ook ben ik stukken gaan mouleren en die aan elkaar gaan naaien. Dat was ook weer een fase. Uiteindelijk moet je weer je focus vinden. Ik was steeds bezig met ‘moet beter, moet beter’. Ik was nooit tevreden met wat ik had. Op een gegeven moment kwam de deadline en toen pas ben ik keuzes gaan maken. Ik ben uiteindelijk gaan focussen op het wegrollen van stof dat teveel zou zijn. Bij mij ontstaat zoiets door met de stof bezig te zijn.

Hoe heb je het uiteindelijk ontworpen?

Vanuit het patroon ben ik gaan kijken naar de mogelijkheden en accentpunten. Mijn ontwerp is wijd en je moet het zelf identificeren. Sommige delen zijn helemaal gefixeerd en andere delen moet je zelf oprollen.

Hoe heb je je stoffen gekozen?

De stoffen heb ik intuïtief gekozen en geven het beste het gevoel weer dat ik met deze collectie vorm wil geven. Ik wil een contrast maken tussen stof en thematiek en dichtbij de huidskleur blijven. Wel koos ik een extra kleur om een contrast te geven. Dat werd groen. De stoffen heb ik trouwens allemaal zelf bewerkt. Dat is ook wel een kenmerk van mij, dat ik alles zelf bewerk.

Handmatig. Ik gebruik geen machines of zeefdruktechnieken. Ik heb dit met een plantenspuit gedaan. Veel getest, haha.

fig. E4

STOFFEN, ROLLEN EN KLEMMEN

fig. E5

Waarom koos je uiteindelijk voor klemmen, die de rollen bij elkaar moeten houden?

Ik gebruik ze meestal tijdens het tekenen om papier vast te klemmen. In het begin heb ik nog geprobeerd om het vast te stikken, maar dat werd te geforceerd. Ik wilde een soort rauwheid creëren. Ik wilde niet voor een soort modekeuze gaan, zoals een blinde sluiting of knopen. Ik wilde op zoek naar iets wat niet modieus was. De klem is een verwijzing naar de operaties en handelingen die je uitvoert om een perfect lichaam te creëren.

Daarmee geef je aan dat het perfecte lichaam maakbaar is.

Ja. Die rollen moet je constant opnieuw gaan rollen, die zitten niet vast. Ik herinner me dat Carlo Wijnands [programmadirecteur Amsterdam International Fashion Week, red.] tegen mij zei: ‘het mooie vind ik dat de vrouw de handeling zelf moet uitvoeren’.

fig. E6

Daarmee los je eigenlijk ook meteen het hele matenprobleem op, want je hebt een gewaad en dat moet je om je eigen lichaam rollen.

Klopt, maar mijn collectie is niet gebaseerd op draagbaarheid. Voor mij gaat het om de schoonheid en de imperfectie. Ik heb voor mooie kwalitatieve stoffen gekozen en de rauwe klemmen maken het maken het contrast”.

Hoe waren de reacties op je collectie?

De organisatie van de Fashion Week vond het denk ik heel fascinerend en gewaagd. Tijdens de lichting hadden we een persmeeting met verschillende bladen en daar werd positief gereageerd. Ik weet van één persoon dat ze erg geconfronteerd werd met zichzelf en met afschuw naar mijn collectie keek. Eerst dacht ik: ‘waar ben ik eigenlijk mee bezig? ’, maar daarna: ‘nee, dit is precies wat ik wil’. Later zei de vrouw dat ze eigenlijk heel blij was de collectie gezien te hebben en de schoonheid ervan inzag.

Vind jij dat het schoonheidsideaal van nu realistisch is?

Mijn modellen er gezond en fit uit zien. Zou ik

te dunne modellen gebruiken, dan zou ik ze alleen naakt over de catwalk laten lopen.

Als statement.

Veel bladen besteden wel aandacht aan de discussie over het silhouet van modellen, maar dat gebeurt misschien eens per jaar. Hoe draag jij aan die discussie bij?

Dat is één van de redenen dat ik ben doorgegaan met hetzelfde concept. Het fascineert mij dat het schoonheidsideaal zich op zoveel verschillende manieren manifesteert. Ook de silhouetten van modellen zijn daar een uiting van. Maar het is belangrijk dat die size zero niet het enige is wat je bezighoudt in de discussie over het schoonheidsideaal. Ik denk niet in trends, ik wil mijn visie geven op de mens in zijn diversiteit. Mode gebruik ik daarvoor als middel.

Dat is waar ik voor sta als ontwerper.

Als je kijkt naar de toekomst van de mode, vermoed je dat size zero zal blijven bestaan? Of zal het plaatsmaken voor iets anders?

Dat vind ik heel moeilijk. We hebben het over een industrie waar geld wordt verdiend. Er zal altijd vanuit de commercie worden gedacht en dat heeft consequenties. Daardoor zal er geen snelle verandering optreden. Als modellen gezond en fit zijn, heb ik er geen problemen mee. Uitgangspunt voor mijn eigen modellen is dat ze de collectie aanvullen en er een geheel van kunnen maken.

Er is een groot contrast tussen de 16-jarige meisjes die je op de catwalk ziet en de consumenten van veertig of vijftig jaar… Wat vind je daarvan?

“Mijn leraar zei ooit: ‘Hoe langer; hoe dunner en des te beter het kledingstuk tot zijn recht komt‘. Dit is een keuze die je als designer maakt.

Het contrast heeft te maken met de manier waarop designers daarmee omgaan. Omdat het gewoon zo werkt, zo verdienen ze hun geld.

Dus eigenlijk denk je dat size zero altijd wel een trend zal blijven?

Misschien wel. Maar er zal altijd een tegenwoord zijn. De laatste collectie van Mark Jacobs werd

49

FORMAE

ook geshowd door meisjes met een voller figuur.

En aan de andere kant heb je Givenchy met Lea T, het ‘transgendermodel’. Natuurlijk wordt er een beeld geschept van dunne modellen met kleine maten, maar de nadruk wordt ook steeds meer gelegd op vernieuwing. Of dat nu vanuit een trend wordt gedaan of om aandacht te trekken, dat weet ik niet. Doe je dat puur om meer publiciteit of maak je echt een statement als ‘deze vrouw kan ook model zijn’? Hoe het ook zij, het wordt wel gedaan.

Enerzijds doe je het om iets aan de kaak wil stellen, anderzijds is het gewoon een mediastunt… Dan denk ik aan Jean Paul Gaultier, die Beth Ditto de catwalk op stuurde. Hij had nooit zoveel publiciteit gehad als hij dat niet had gedaan.

Je zit in een wereld waarin geld een grote rol speelt. Je kunt daar niet omheen. Dat merk ik zelf ook. Ik zie mezelf als designer, maar als ik dit beroep wil blijven doen, moet ik ook mijn geld ermee verdienen. Dan ga je concessies doen, om te kijken hoe je ermee om kunt gaan. Het gaat mij niet om veel geld. Als ik mijn nieuwe collectie ermee kan maken en weer iets kan laten zien, ben ik al blij genoeg.

Hoe is je fascinatie voor het schoonheidsideaal begonnen?

Tijdens het basisjaar van mijn opleiding [Modevormgeving, red.] krijg je diverse vakken naast designlessen, zoals tekenen, schilderen en sculptuur. In dat jaar heb ik veel geleerd over mijzelf.

Je gaat een nieuwe opleiding doen, je ontmoet andere mensen, veranderingen. Er zijn zoveel onzekerheden en je loopt snel tegen jezelf op, je wordt geconfronteerd met jezelf. Dat heb ik een tijd genegeerd en geprobeerd te verbloemen. Ik deed dat door alleen maar mooi werk te maken, maar daardoor bleef ik aan de ‘oppervlakte’, in mijn werk en ook op persoonlijk vlak. Mijn werkwijze was erg veilig. Je gaat voor het bekende, je comfortzone. Dan wordt het een trucje en uiteindelijk blijf je gewoon stilstaan.

50

Hoe kwam je dan uit bij het schoonheidsideaal?

Ik wil heel graag focussen op designs en producten die pure schoonheid uitstralen. Maar dat is maar één laag. Ik ging er meer over nadenken.

Ik dacht: ‘schoonheid is mooi, maar wat zit daar onder? ’ Dat heeft me ontzettend gefascineerd.

Ik heb ervoor gekozen om die gelaagdheid te gebruiken en daarin zijn schoonheid te laten zien.

Dat blijft een rode draad door mijn werk.

Mooie uitspraak: schoonheid is mooi, maar wat zit eronder? Daar kan je oneindig over fantaseren.

Precies. Het zou me niet verbazen als mijn volgende collectie weer over schoonheid gaat. Maar ik wil wel een bepaalde diepgang behouden. Mijn collecties zullen over de mens blijven gaan. Dat zal ik altijd benadrukken.

Tony Sacharias is geselecteerd voor Fashion.LAB, een platform voor beginnende designers. In juli zal hij samen met andere jonge ontwerpers een minicollectie van vijf tot tien items presenteren op de Amsterdam International Fashion Week.

S T O F F E N , R O L L E N E N K L E M M E N , P. 4 5 — 4 8 BEELD MATERIAAL [E]

[fig. E1] Huidaandoeningen ter inspiratie

[fig. E2] Vetrollen als inspiratie

[fig. E5] Klem om rollen vast te zetten

[fig. E6] Kwaliteitsstoffen worden opgerold en vastgeklemd

[fig. E3] Moulagetechnieken

[fig. E4] De vetrol als opgerolde stof

FORMAE BEELD MATERIAAL [THE AESTHETICS OF IMPERFECTION 1/4]

The Aesthetics of Imperfection Eindexamencollectie 2010, Gerrit Rietveld Academie Amsterdam Collectie: Tony Marcus Sacharias — tonymarcussacharias.com Model: Wendy van de Wouw Fotograaf: Dimitri van Hoewijk

STOFFEN, ROLLEN EN KLEMMEN BEELD MATERIAAL [THE AESTHETICS OF IMPERFECTION 2/4]

FORMAE BEELD MATERIAAL [THE AESTHETICS OF IMPERFECTION 3/4]

STOFFEN, ROLLEN EN KLEMMEN BEELD MATERIAAL [THE AESTHETICS OF IMPERFECTION 4/4]

FORMAE BEELD MATERIAAL [NET ALS IN DE PORNOFILM]

Lady Lilith (1866 — 1868) door DANTE GABRIEL ROSSETTI (1828 — 1882), Delaware Art Museum, Wilmington, Delaware [www.victorianweb.org].

Volgens een Joodse traditie van Lilith de eerste vrouw van Adam. Ze werd geassocieerd met het verleiden met mannen. Lilith wilde zich niet onderwerpen aan Adam en eiste (ook in seksueel opzicht) haar gelijkheid. Letterlijk en figuurlijk weigerde zij de onderliggende partij zijn, een visie die er erg populair werd bij feministen.

Net als in de pornofilm De feministe van nu heeft een plat buikje, een push-up bh en gewaxte benen We leven in een tijd waarin ultraslanke lichamen de norm zijn. Het contrast met de werkelijkheid is groot, want mede dankzij Photoshop ziet geen enkele vrouw eruit als in de bladen. Het nieuwe feministische elan strijdt tegen de beeldcultuur, die een onrealistisch en ongezond schoonheidsideaal uitdraagt.

De feministen van nu verbranden hun bh’s niet meer, maar trekken liever een push-up versie aan.

Het nieuwe feminisme: vrouwen die hun seksualiteit gebruiken om een mans gelijke te zijn. Welke denkbeelden over het schoonBij de feministische vrouw werd vroeger gedacht HOGE IDEALEN heidsideaal aan paarse tuinbroeken en kort stekeltjeshaar.

Het nieuwe feminisme dat zich sinds de millenspelen er Tegenwoordig heerst er een heel ander beeld. niumwisseling heeft gemanifesteerd, het postanno 2011?

De feministe van nu heeft gewaxte benen, een gladgeschoren venusheuvel, een aanwezige (al dan niet gekochte) boezem en een slanke taille.

Tegenwoordig denkt de vrouw dat zij de mans gelijke is als zij eruit ziet als een twintiger, afgetraind en in een strakke outfit gehuld die haar vormen goed doen uitkomen. Er wordt gesproken over ‘lipstick feministes’. De trend van jonge vrouwen om pornosterren na te bootsen wordt gezien als ‘seksuele bevrijding’. Niet alleen de pornoindustrie, maar ook de cosmetische industrie heeft van de uitbuiting van het vrouwenlichaam haar bestaansrecht gemaakt. Tijdens de tweede feministische golf in de jaren zestig verbrandden feministes nog bh’s als symbolische opstand tegen de onderdrukking van de vrouw. Dankzij het feminisme hebben vrouwen nu een absolute vrijheid in expressie, kleding en uiterlijk. Met een tegenreactie als gevolg.

feminisme, richt zich op het aanmoedigen van de vrouw in de hedendaagse maatschappelijke context. Onafhankelijkheid, individuele keuze, (seksueel) plezier, consumentencultuur en de vernieuwde focus op het vrouwelijk lichaam zijn de pijlers. Postfeminisme is een nieuwe stroming die vrouwen de mogelijkheid geeft om tegelijkertijd vrouwelijk, aantrekkelijk en feministisch te zijn. De media en de populaire cultuur spelen bij de verspreiding een grote rol. Denk bijvoorbeeld aan televisieseries als ‘Sex and the City’, waarin de hoofdrolspeelsters een vrouwelijke en onafhankelijke positie innemen. Moderne vrouwen werken en verdienen meer geld. Deze financiële onafhankelijkheid heeft als gevolg dat deze rijkdom nieuwe deuren opent. Zo geeft de moderne vrouw meer geld uit aan persoonlijke verzorging om te kunnen voldoen aan heersende schoonheidsidealen. De derde feministische golf tracht vrouwen er echter ook van te overtuigen dat deze idealen erg hoog zijn en dat het onrealistisch is om hier volledig aan te kunnen voldoen.

Het feminisme van nu valt uiteen in een aantal speerpunten als het om schoonheid gaat: het bestrijden van de onrealistische beeldcultuur, de

57

FORMAE

pornoficatie van de samenleving en de opkomst van de bimbocultuur.

PLASTISCH CHIRURG

Veel vrouwen zijn ongelukkig en gefrustreerd over hun lichaam. De beeldcultuur maakt dat het imago van een vrouwelijk lichaam ver af staat van het realistische vrouwenlijf. Feministes strijden tegen het onrealistische schoonheidsideaal.

“Als je als vrouw aan het heersende schoonheidsideaal wil voldoen, kun je nauwelijks meer eten, moet je extreem veel bewegen en regelmatig door je plastisch chirurg aan je laten sleutelen”, zegt psychologe en feministe Liesbeth Woertman in haar boek ‘Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk’ (2003). In de afgelopen decennia is de druk op vrouwen om te voldoen aan het schoonheidsideaal steeds meer toegenomen. De media spelen daar een grote rol in: want vooral vrouwen die veel glossy’s of beautybladen lezen hebben onvrede met hun uiterlijk. Het dwingende ideaalbeeld dat de media neerzetten blijft niet zonder gevolgen. Het bezoek aan de plastisch chirurg lijkt in veel gevallen ‘imperfecties’ te kunnen verhelpen en de drempel om daar gebruik van te maken wordt steeds lager. Dat ziet ook Woertman. De druk vanuit de samenleving en het dwingende schoonheidsideaal heeft haar verbijsterd. “De vrouwenbeweging stelde het uiterlijk in de jaren zeventig ter discussie. Dat schoot wel eens door – ik vraag me af wie er zat te wachten op zúlke bossen haar onder je oksels – maar het is ze toen wel gelukt om het schoonheidsideaal aan de kaak te stellen”, vertelt Woertman in een interview. In de twintig jaar die daarop volgden leek het ideaalbeeld een stuk minder dwingend te zijn. Tot de jaren negentig aanbraken: “Toen kwam er weer een klassiek vrouwelijkheidsbeeld. Dat is een rare paradox. Aan de ene kant is de sociale rol van de vrouw erg veranderd en gelijkwaardiger geworden aan die van de man, en wordt de Nederlandse man feminiener. Aan de andere kant zie je dat de lichaamsidealen hypervrouwelijk of -mannelijk waren: borsten en billen of juist spieren opgepompt tot onnatuurlijke proporties.” Het is de vraag of dwingende ideaalbeeld daarmee tot een einde komt, nu er verschillende idealen opduiken. Een andere gedachte is dat iedereen een vrije mening heeft en dat het iedereen geheel vrij staat om zich te

58

conformeren aan de beelden uit de media. In deze tijd lijkt het dat er een andere kwestie leeft: het ideaal is niet alleen dwingender, maar het is ook extreem moeilijk om je eraan te onttrekken.

In de westerse cultuur draait alles om beelden en jonge meisjes hebben voor hun 18e al meer dan 250.000 beelden gezien. Het zal dan moeilijk zijn om daar afstand van te kunnen nemen. En ‘daar valt als therapeut nauwelijks tegenop te boksen’. Doordat de media in de laatste decennia een steeds prominentere plaats in de samenleving hebben gekregen, is de druk van het schoonheidsideaal op vrouwen heviger dan vroeger. In het verleden vergeleken meisjes zich met de mooiste meid uit het dorp. Inmiddels is de vergelijkingsgroep wereldomvattend geworden, zegt Liesbeth Woertman. Denkend aan grote kaders als religie en ideologie wordt de vraag ‘wie ben ik? ’ niet langer beantwoord, doordat diens functies verloren zijn gegaan. Het uiterlijk is steeds belangrijker geworden bij de vormgeving van de identiteit. Ook andere feministische ontwikkelingen hebben invloed op de perceptie van het schoonheidsideaal, zoals seriële monogamie.

“Vroeger ging je als meisje trouwen en dan was je min of meer voor de rest van je leven onder de pannen. Tegenwoordig is het niet ongebruikelijk dat je op een later moment de relatiemarkt op gaat. Als mensen elkaar niet kennen, speelt uiterlijk een belangrijke rol. Dat is immers de enige informatie die we in eerste instantie van elkaar hebben. En dan moet je aantrekkelijk zijn. Mannen willen op die leeftijd trouwens doorgaans jonge vrouwen en als je dat niet bent, moet je maar zien dat je het wordt.”

BEPERKT HOUDBAAR

“We willen afrekenen met het idee dat vrouwelijkheid enkel gedefinieerd wordt door schoonheid. Normaal moet weer normaal worden, het extreme is niet de norm.” Zo begint het manifest ‘Sex moet weer haute couture worden’, geschreven door feministes als als Larissa Pans en Stine Jensen, naar aanleiding van de documentaire ‘Onbeperkt houdbaar’ van Sunny Bergman. Het was het startsein voor een nieuwe feministische opstand. Als eerste punt wordt ‘gewoon mooi is mooi genoeg’ aangewend, waarin vrouwen worden opgeroepen zich niet te laten beïnvloeden door de schoonheidsidealen vanuit de media.

fig. F1

NET ALS IN DE PORNOFILM

fig. F2 / fig. F3

fig. F4 / fig. F5

Maar ook de positie van de vrouw als seksuele mediapoes wordt bekritiseerd. “ ‘Sex sells & money talks’ lijken het te winnen van trots en eigenheid”, schrijven de feministes. “Weg met de gewillige stoeipoes! ” Daarnaast wordt de seksualiteit van de vrouw van nu aangesneden. Hoewel feministes altijd gepleit hebben voor seksuele vrijheid, vinden ze dat deze nu te open geëxposeerd wordt, nu het internet volstaat met vrouwonvriendelijke pornofilms. “Seksuele vrijheid staat niet gelijk aan totale grenzeloosheid en platheid”. De titel van de documentaire van Bergman verwijst naar het feit dat vrouwen naarmate ze ouder worden, niet meer aantrekkelijk worden gevonden. Veel vrouwen worden geconfronteerd met het jonge en slanke schoonheidsideaal waar ze niet aan kunnen voldoen. Bergman liet in haar documentaire zien hoe het ideaalbeeld van vrouwen gevormd wordt. Ze vraagt zich af wiens belang die vrouwelijke zorgen zijn. Ook zoekt ze naar de oorzaak, effecten en mogelijke oplossingen voor de problematiek. In Amerika – waar plastische chirurgie de normaalste zaak van de wereld is — liet zij zich informeren over haar eigen fysieke status en kwam tot de ontdekking dat zij in aanmerking kwam voor de ‘gehele metamorfose’ van de schaamstreek. Dan zou Bergman in het bezit komen van de zogeheten ‘Playboypoes’. Volgens Bergman wordt het vrouwelijk ideaalbeeld aangewakkerd door het beeld dat de cosmeticafabrikanten, modebranche, mode- en vrouwenbladen, de porno-industrie en de plastische chirurgie uitdragen. Volgens de documentairemaakster is het beeld ‘gefixeerd op jong en dun en voor een groot deel ‘gephotoshopt’ of anderszins gemanipuleerd.’ Dat is een schoonheidsideaal waar vrouwen niet mee kunnen concurreren, maar wel naar streven. Veel vrouwen weten niet dat bijna alle beelden digitaal gemanipuleerd worden en vergelijken zich met de vrouwen in magazines en op televisie.

SCHOONHEIDSMYTHE

Naomi Wolf schreef in 1991 het boek ‘De zoete leugen of de mythe van schoonheid’, over vrouwen als slachtoffer van het schoonheidsideaal.

Dit werd één van de belangrijkste feministische boeken over het schoonheidsideaal en het startpunt voor de derde feministische golf. Het uitgangspunt is dat de naleving van het schoon-

heidsideaal opgedwongen is, nadat vrouwen zich op meerdere maatschappelijke vlakken manifesteerden. Wolf stelt dat schoonheid volledig sociaal geconstrueerd is. Het schoonheidsideaal is een uitbuiting van de vrouw. “Hoe meer juridische en maatschappelijke hindernissen vrouwen overwonnen, hoe meer onmenselijke beelden van vrouwelijke schoonheid op ons af kwamen. (…)

Gedurende het laatste decennium [jaren tachtig, red.] hebben vrouwen de machtsstructuur aangepakt, maar ondertussen zijn eetstoornissen en cosmetische chirurgie explosief toegenomen. (…) Vrouwen hebben meer geld, macht, bereik en erkenning dan we ooit eerder hadden, maar als we kijken naar ons fysieke zelfbeeld zijn we misschien slechter af dan onze ‘gevangen’ grootmoeders.” De schoonheidsstandaard dwingt vrouwen psychisch en fysiek tot een falen, bij pogingen om deze te bereiken. Hoewel Naomi Wolf de schuld legt bij de mode- en schoonheidsindustrie, geeft ze ook aan dat de schoonheidsmythe in meerdere aspecten van de samenleving is doorgedrongen; werk, seksualiteit, geweld, religie en honger. De maatschappij stelt hoge eisen ten aanzien van vrouwen en dat er intrinsieke verschillen zijn in aanleg tussen mannen en vrouwen.

In haar boek ‘Fat is a feminist issue’ legt Susie Orbach uit dat de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in verband staan met het schoonheidsideaal. Volgens Orbach hebben vrouwen problemen met eten als gevolg van de strenge eisen die de samenleving aan haar stelt.

Enerzijds moeten zij het ideaal nastreven van lieve en aantrekkelijke echtgenote en moeder; anderzijds moeten zij ‘traditionele mannenactiviteiten’ doen, als een studie of een loopbaan. Dit zou leiden tot een onmogelijk streven om perfect te zijn. Manipulaties van eetgedrag en het lichaam zijn dan manieren om deze problematiek te kunnen dragen. Op deze manier kan de vrouw dan aan een schoonheidsideaal voldoen.

SEX SELLS

Daarnaast is de pornoficatie van het lichaam een belangrijk feministisch kwestie. De vrouwelijke seksualiteit is niet meer uit de maatschappij weg te denken. Vandaag de dag dient de ideale vrouw slank, sexy en mooi te zijn. Zo staat ze afgebeeld in tijdschriften, op posters, in films en reclames. De eis om hieraan te voldoen is sterker,

59

FORMAE

fig. F6

60

omdat vrouwen alle mogelijkheden hebben om het lichaam dusdanig te verbouwen zodat het aan het ideaalbeeld voldoet. De jonge feministe Myrthe Hilkens publiceerde hierover in haar boek ‘McSex: pornoficatie van onze samenleving’, waarin ze de positie van de jonge vrouw in de jeugdcultuur beschrijft. Op televisiezenders als MTV worden vrouwen in videoclips voornamelijk neergezet als sekspoezen zonder eigen identiteit en als oogverblindende schoonheid. “Het beeld is onze dagelijkse vorm van kapitaal. Het vrouwelijk lichaam wordt ingezet als fetisjistisch koopwaar”, schrijft Anneke Smelik in haar essay ‘Het laatste taboe: lichaamshaar’. “Het wordt steeds duurder om het lichaam visueel presentabel te maken en te houden: van fitness tot plastische chirurgie en dure kleding en accessoires.

Het lichaam wordt in zijn beleving afhankelijk van een meedogenloze visualisering. Dit aspect van onze beeldcultuur noem ik pornoficatie.” We zien dus steeds meer seksueel getinte beelden in de media en in de samenleving zelf. Het is niet alleen het internet, ook de populaire massacultuur en reclame staan bol van expliciete seks of verwijzingen ernaar. Ook is pornografie veel dichterbij gekomen, alles wordt naakter en bloter.

In bijna ieder blad is er wel een (half-) naakt model te vinden en in veel videoclips dansen jonge vrouwen in niet meer dan een bikini om een man.

Volgens feministes leidt dat tot een seksistisch klimaat, waarin vrouwen gezien worden als objecten om de man te behagen. Het leidt tot een seksuele verharding, schrijft een blogster van de feministische blog ‘Tweede Sekse’, het zien van vrouwen als objecten die te koop of the nemen zijn, en het geloof in verkrachtersmythes (denkend aan ´eigenlijk willen vrouwen altijd´ en ´ze zeggen nee, maar bedoelen ja´). Het idee van ‘sex sells’ heeft een grote impact op echte vrouwen en meisjes, stelt de groep FEL (Feministisch en Links). Sinds de komst van internet is de toegang tot porno een fluitje van een cent.

Typ ‘youporn’ in bij Google en de eerste link is de toegangspoort naar een wereld van pornografie waar vrouwen zelden tot nooit de gelijke van de man zijn. Seksualisering is snel uitgedijd naar andere media en commerciële sectoren. “Suggestieve pornografische prikkels zijn bijgevolg genormaliseerd op het tv-scherm, in de media, in het straatbeeld en in de mode. Tieners nemen gedragingen over. Door deze overvloed aan

beelden groeien mensen op met het idee dat die afgezwakte pornocultuur de ultieme seksuele bevrijding is”, aldus FEL.

BIMBOVROUWEN

De andere ontwikkeling binnen het nieuwe feminisme is de bimbocultuur. Vrouwen gebruiken hun seksualiteit steeds meer als middel om succes te boeken en zelfstandigheid te creëren.

Ze schamen zich niet meer voor hun lichaam en/ of seksuele uitspattingen. Hoewel dit fenomeen in Amerika de normaalste zaak van de wereld lijkt (denk bijvoorbeeld aan de festiviteiten rond Mardi Grass, waarbij vrouwen hun borsten laten zien en kralenkettingen krijgen), speelt de bimbocultuur zich ook in Nederland af. Grote voorbeeld is het boek ‘Stout’, geschreven door Marlies Dekkers en Heleen van Rooyen. Volgens de auteurs zouden erotiek, sexy lingerie, fantasieën en verleiding garant staan voor succes, onafhankelijkheid en macht. Dekkers en Van Rooyen noemden dit een nieuwe levensstijl voor vrouwen. De Amerikaanse schrijfster Ariel Levy schreef in het boek ‘Female Chauvinist Pigs, de opkomst van de bimbocultuur’ (2007) over de nieuwe vrouwelijke seksualiteit. Levy deed onderzoek in Amerika naar dit type vrouw. Deze ‘moderne feministes’ streven ernaar om het ‘heetste en seksistische meisje’ te zijn, in plaats van te werken aan het hebben van een bevredigende carrière. Ze zien paaldansen als hobby, nemen borstimplantaten en meten zichzelf een exhibitionistische levenshouding aan. Ook zijn de dames niet bang om uit de kleren te gaan en zien zij pornosterren als een groot voorbeeld. Vrouwen die de bimbocultuur vertegenwoordigen zien zichzelf als sterke, onafhankelijke vrouwen die veel zelfvertrouwen hebben. Levy meent dat strippen en het ontdoen van kleding helemaal niet zo indrukwekkend is als de media dat doet geloven. Daarbij is dit gedrag in strijd met de doelen van het feminisme. Als laatste bediscussieert Levy hoe vrouwen elkaar observeren in het bereiken van hun doelen, in plaats van samenwerken voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

fig. F7

fig. F8

NET ALS IN DE PORNOFILM

NORMEN EN VET

fig. F9

Kijkend naar de geschiedenis van het feminisme gaat de zelfstandigheid van de vrouw hand in hand met het figuur, mode en een angst voor lichaamsvet. Tijdens de eerste feministische golf streden feministes voor het vrouwenstemrecht.

Ook protesteerden vrouwen tegen de knellende korsetten die hun lichaam in een bepaald silhouet persten, met gezondheidsproblemen van dien. In de Eerste Wereldoorlog bewerkstelligde de feministische beweging enorme vorderingen toen vrouwen hulpdiensten in het leger verrichten en zich vaak gedwongen zagen hun levensonderhoud zelf te verdienen. In de jaren twintig bonden vrouwen hun borsten af en gingen op dieet. Waren moeder en oma nog vrouwelijk en gewelfd, dan ging de dochter aan sport doen en bleef laat op om te dansen. De onafhankelijke en actieve vrouw was het ideaalbeeld, zoals beschreven in de roman ‘La Garconne’ (1922) van Victor Margueritte. De hoofdpersoon had een onwettig kind en droeg mannenkleren en kort haar. Het boek beschreef — achteraf gezien — één van de eerste concepten van de moderne vrouw.

Met de strijd om kiesrecht kwam ook de wens om superslank te zijn. Sinds de jaren twintig is de vrouw actiever dan ooit: ze neemt deel aan het arbeidsproces, doet aan sport en verplaats zich via steeds sneller wordende verkeersmiddelen. Een voetlange rok en een korset hadden daarbij een belemmerende functie en maakten dus plaats voor praktischere kleding, zoals een losse taille en een kortere rok. Het lag voor de hand dat een rond, fors lijf niet strookte met het beeld van de werkende, onafhankelijke vrouw.

Vet zou kunnen duiden op luiheid, traagheid en passiviteit. De strijd om gelijke rechten (een onderdeel van de eerste feministische golf) zal de verloochening van vet hebben gestimuleerd.

De gelijke rechten maken dat vrouwen zich in meerdere opzichten gelijk willen voelen aan de man. Ook in de mode werd het mannelijke uiterlijk overgenomen: colberts, broeken, brede schouders en de trenchcoat zijn ontleend aan de mannelijke garderobe. Ook de jaren zestig waren een tijdperk vol sociaal-maatschappelijke veranderingen die nieuwe opvattingen met zich meebrachten, ook op het ideaalbeeld. De jeugd verzette zich tegen de oudere generatie en de traditionele normen. De welvaartmaatschappij en de economische groei werden niet toege-

juicht. Het slanke schoonheidsideaal sluit daar op aan. Dun zijn symboliseerde afstand nemen van de voedselbergen tijdens de hoogconjunctuur, maar vooral de jeugd van de adolescent. De tweede feministische golf stond in het teken van de ‘vrouwenbevrijding’, met feministes Germaine Greer en Betty Friedan in de hoofdrol. Naast de acties van de Dolle Mina’s rond de abortuswet (‘Baas in eigen buik’) werd ook de mode voor vrouwen vrijer; de minirok domineerde het straatbeeld. De derde feministische golf werd eind jaren negentig ingezet, maar kwam pas na 2000 echt op gang. Deze stroming scheidt zich in allochtone en autochtone feministes. Voor de eerste groep dames gaat het voornamelijk om de strijd tegen onderdrukking van de islamitische vrouw. Voor ‘autochtone’ vrouwen lijkt het een strijd te zijn tegen onhaalbare opgelegde schoonheidsnormen.

NET ALS IN DE FILM

De verschillen tussen de tweede en de derde golf feministen zitten in de benadering tussen mannen en vrouwen. De tweede golf richt zich voornamelijk op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, terwijl de derde golf zich juist richt op de verschillen tussen mannen en vrouwen en deze uitmeet in de media. Mannen zijn weer mannen en vrouwen zijn weer vrouwen. Het feminisme van decennia geleden staat recht tegenover de bimbocultuur; feministen gingen toen juist in tegen de stereotypering van vrouwelijke seksualiteit. Nu lijkt het ‘bimbo-feminisme’ echter de omgekeerde wereld en lijken vrouwen zich juist te voegen naar de bestaande stereotypen. Het doel van feministen was vroeger om vrouwen uit de traditionele rolverdeling te krijgen, waarin de man de kostwinner was en de vrouw de huisvrouw. Die intentie hebben de jonge vrouwen van nu helemaal niet meegekregen. Levy noemt twee redenen voor het ontstaan van deze feministische stroming. Ten eerste is de commerciële wereld degene die de nadruk legt op het schoonheidsideaal. De bimbovrouwen zijn echter zelf ook niet in staat om de druk van de cosmetische wereld en de mode-industrie op te vangen, merkt Levy op. Ten tweede wordt de conservatieve regering van Amerika aangehaald, die het hebben van seks tegen zou gaan. Het gevolg zou zijn dat jongeren zich voornamelijk laten voorspiegelen

61

FORMAE

wat er in videoclips en films gebeurt, de commercie dus. Daar waar vrouwen als sexy getypeerd worden, gaan meisjes zich ook zo gedragen, met als gevolg dat uiterlijk veel meer ontwikkeld wordt dan de innerlijke seksualiteit. De ‘bimbofeministen’ koppelen vrouwelijke seksualiteit dus aan vrouwelijke emancipatie, waardoor zij zich als gelijke aan de man beschouwen. In haar boek ‘Fresh Lipstick’ (2005) beargumenteert Linda M. Scott dat de hedendaagse vrouwen helemaal geen feminist genoemd willen worden, omdat deze benaming nog steeds nauw verbonden is met de politiek van het uiterlijk van de tweede feministische golf. Door het presenteren van de vrouwelijkheid en het sexy zijn wil de nieuwe feministe zich distantiëren van de oude generatie feministen. En daarmee is het einde van de feminist, zoals we die al lang kennen, misschien wel in zicht.

Maar wat komt daar dan voor in de plaats?

Volgens Ann Phillips, professor aan de Londen School of Economics, is het noodzaak om de verschillen tussen vrouwen een plaats te geven.

Dat is volgens haar één van de grote uitdagingen van het hedendaagse feminisme, vertelt ze in een interview. `We moeten een evenwicht zien te vinden tussen het aanklagen van onderdrukking aan de ene kant en het laten van keuzevrijheid aan de andere kant. Gelijkheid betekent niet dat iedereen hetzelfde moet doen en willen, maar het hebben van respect voor een ander, als onze gelijke vraagt dat we de keuzes van die ander ernstig nemen.” Alleen dan kunnen feministes de strijd met het schoonheidsideaal aangaan. Een aantal feministes is van mening dat de derde golf al is aangetreden, terwijl andere feministes menen dat deze nog dient te beginnen. Hoe dan ook, er zal een nieuwe stroming binnen het feminisme opstaan, die het schoonheidsideaal op haar eigen manier bestrijdt. De nieuwe generatie, voorzien van gladde benen en strak gestifte lippen. De tijd van paarse broeken en stekeltjeshaar is voorbij.

62

N E T A L S I N D E P O R N O F I L M , P. 5 5 — 6 0 BEELD MATERIAAL [F]

[fig. F1] Sunny Bergman

[fig. F2] Perfecte wimpers bij Lancôme

[fig. F3] Egale huid volgens L’Oréal

[fig. F4] Het perfecte lijf van Gisèle Bündchen voor V Magazine, juli 2008

[fig. F5] Slanke ledematen op de cover, Harper’s Bazaar, januari/februari 2011

[fig. F6] Vrouwen als sekspoes in videoclips

[fig. F7] Flashen op Mardi Grass

[fig. F8] Ariel Levy

[fig. F9] ‘La Garconne’ van Victor Margueritte

FORMAE

Sure God created man before woman.

But then you always make a rough draft before the final masterpiece.

LITERATUUR

M E D I A’ S M O O I S T E Brigitte, januari 2011 / Nr. 3, Picture Press GmbH, Hamburg.

Elle, september 2010, Hachette Filipacchi Media Nederland BV, Amsterdam.

Field, G. These bodies are beautiful at every size (21 september 2009).

In: www.glamour.com (19 april 2011).

Friedlander, R. Garance Dore calls plus size model trend a ‘joke’ (20 april 2010). www.styleite.com (19 april 2011).

Hoff, R. Eat this, size zero! In: Marie Claire NL, maart 2011.

Pfetten, von. V. WWD’s Bridget Foley is sic of playing the Wheight Blame Game (2 februari 2011).

Vogue Paris, december-januari 2010-2011, Nr. 913, Les publications Condé NAST S.A., Paris.

V Magazine, The who cares about age Issue, Nr. 68. V Magazine, LLC., New York.

TO SHAPE OR NOT TO SHAPE Beware bodywear, vakblad voor de bodyfashionbranche, nummer 21, 10e jaargang.

Catwalkshow Hunkemöller, Amsterdam International Fashion Week (30 januari 2011).

Perspresentatie Triumph (10 februari 2011). http://www.telegraaf.nl/vrouw/mode_beauty/3843994/__Lingerie__hoe_gewaagder_ hoe_gewilder__.html?p=10,1 http://www.dutchdesignersoutlet.com/service/leuk-om-te-weten_1/geschiedenis-vande-lingerie http://nl.wikipedia.org/wiki/Korset http://bettysvintagemusings.blogspot.com/2010/10/history-of-shapewear.html http://www.stylelist.com/2010/08/05/who-invented-shapewear/ http://www.felina.de/nl/felina_informs/historyoflingerie/index.php

[Quote 6] Auteur onbekend

MAN EN/OF VROUW Berg, van den. N. Hoe het vrouwenlichaam langzaam verdwijnt. In: Brand, J. & Teunissen, J. De nieuwe man. D’Jonge Hond, Arnhem (2010).

Maltzahn, von. C. Whatever happened to the likely lads? In: Brand, J. & Teunissen, J. De nieuwe man. D’Jonge Hond, Arnhem (2010).

Platell, A. Fashion’s ultimate insult to woman: the latest way of deaming real women is a male model dressed as a girl. In: http://dailymail.co.uk (25 februari 2011).

Pfetten, von. V. A look at Lea T: The model, The Muse, The Pioneer. In: www.styleite. com (2 augustus 2010).

Rawi, M. Here comes the ‘femiman’ bride; Jean Paul Gaultier’s male muse is the star of the Couture (and menswear) show. In: http://dailymail.co.uk (31 januari 2011) Teunissen, J. Waarom is mannenmode in de mode? In: Brand, J. & Teunissen, J. De nieuwe man. D’Jonge Hond, Arnhem (2010).

Teunissen, J. Van dandy tot modeshow. Mode als opvoeringskunst. In: Brand, J. & Teunissen, J. De macht van mode. Over ontwerp en betekenis. D’Jonge Hond, Arnhem (2006). p. 199.

NET ALS IN DE PORNOFILM Adriaens, F. Sex and the City: klankbord van het postfeminisme? Universiteit Gent (datum onbekend).

Jensen, S. & Özdemir, C. Samen tegen eerwraak en schoonheidsideaal. In: NRC Handelsblad (2 mei 2007).

Pans, L., Lieuwens, M., Hilkens, M., Bergman, S. & Jensen, S. Manifest ‘Sex moet weer haute couture worden.

Ruys, B. Slaafse slet of vrije vrouw? In: RoSa. Uitgelezen, jg. 12, nr. 3, (2006).

Schacknat, K. Wat heet dik? Cantecleer De Bilt (1992). p. 12—15.

Smelik, A. Het laatste taboe: lichaamhaar. In: Lover magazine, tijdschrift over feminisme, cultuur en wetenschap 34, (2007), afl. 2, p. 8—12.

Stolk, K. The rise of part time feminists. Erasmus Universiteit Rotterdam (4 augustus 2009).

Wolf, N. De zoete leugen of de mythe van de schoonheid. Forum Amsterdam (1995). p. 10. http://mens-en-samenleving.infonu.nl www.beperkthoudbaar.info Audio: Nova. Opkomst van de bimbocultuur. (17 april 2007).

TIJDLIJN Fashion — a history from the 18th to the 20th century. Volumne II: 20th century Taschen, Köln (2005).

Auteur onbekend. Vormgeving. In: Elle, (september 2010). http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_fashion_design#1900s http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2007-2008/Het-ideale-figuur. html

TIJDLIJN [DEEL 2] 1970—2020 AFBEELDINGEN [2020]

[1990]

[2010]

[2020] To be continued...

[1980]

[2000]

[1990] Supermodels en plastic fantastic Silhouet Kate Moss belichaamde het silhouet van de jaren negentig als aanvoerder van de waif look. Aan de andere kant was het vrouwelijk silhouet populair. Dankzij de toegankelijkheid van plastische chirurgie kon iedereen het ideale lichaam laten ‘maken’. Grote (siliconen)borsten waren populair, evenals slanke dijen en strakke buiken.

Ontwerpers Gucci, Prada, Dolce & Gabbana, Calvin Klein, Gianni Versace

[1970]

[1980] Power en afgetraind Silhouet Door de fitnesstrend was een afgetraind lijf een must-have. Strakke buiken, gespierde armen en slanke benen waren het ideaalbeeld. Mede door de powerdressingtrend droegen vrouwen dikke schoudervullingen en omsnoerden zij hun taille met brede riemen. Klassieke vrouwelijkheid was niet in trek; vrouwen vertoonden zich in pak op straat.

Ontwerpers Thierry Mugler, Christian Lacroix, Yohji Yamamoto, Azzedine Alaïa

[1970] Slank en gespierd Silhouet Welgevormde lichamen waren het ideaal, maar het moest wel slank zijn.

Vooral televisieprogramma’s als ‘Charlie’s Angels’ en heldinnen als Wonder Woman waren inspiratie voor het ideale figuur. Lange vrouwen gaven het toonbeeld aan; stijlicoon Joan Collins was 25 centimeter langer dan Twiggy. Verder overheerste de hippielook, met strakke broeken en omajurken. Ook kwamen invloeden van andere culturen en continenten terug in de westerse mode.

Ontwerpers Yves Saint Laurent, Sonia Rykiel, Givenchy, Kenzo Takada, Oscar de la Renta, Ossie Clark

[2010] Genderless en ronde vormen Silhouet In navolging van de vorige twee decennia verschijnen er opnieuw meerdere schoonheidsidealen. De trends van de 21e eeuw (size zero en bolle billen) zullen een stap verder gaan. Aan de ene kant het genderless figuur, waarbij het vrouwelijk silhouet dusdanig is verdwenen zodat het moeilijk te onderscheiden is van dat van de man. Anderzijds zullen de modellen met ronde vormen (zowel vrouwelijk als plussize) het ideaalbeeld bepalen: vrouwelijk en vloeiend, met uitgesproken borsten en tailles.

Ontwerpers Prada, Lanvin, Alexander McQueen, Balenciaga Céline, Chloé

[2000] Size zero en bolle billen Silhouet In de modewereld overheerste de skinny look, modellen gaan van maat 34 — 36 terug naar maat 32. In de mode was alles recht en plat. Door het succes van popsterren als Beyoncé en Jennifer Lopez werd een volle bilpartij populair, en wie niet van nature gezegend was met een groot achterwerk liet zich dat aanmeten bij de plastisch chirurg.

Ontwerpers Karl Lagerfeld, Louis Vuitton, Gareth Pugh, Givenchy, Giambbattista Valli

Titiaan VENUS MET EEN SPIEGEL, painted ca. 1555. National Gallery of Art, Washington (Andrew Mellon collection) [2artgallery.com]