ทิศทางประเทศไทย
ข้อมูลจาก สสส www.thaihealth.or.th
ฝ่าวิกฤต
โควิด-19
สู่ชีวิต...วิถีใหม่
26
สาธารณสุข
พระไพศาล วิสาโล
“ไม่มีใครไม่เจ็บปวดกับเหตุการณ์ในครั้งนี้ ทุกคนได้รบ ั ผลกระทบเหมือนกันหมด แต่ทำ� อย่างไร เราทุกคนจึงจะก้าวข้ามวิกฤตนี้ไปด้วยกัน” ค�ำกล่าว
ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ
ตอนหนึง่ ในงานเสวนา ทิศทางประเทศไทย : ฝ่าวิกฤตโควิด19 สู่ชีวิตวิถีใหม่ ที่จัดขึ้นโดย สสส. ภายในงานมีวิทยากร ผู้เชี่ย วชาญครอบคลุมทุกมิติทั้งภาคเศรษฐกิจ สังคม สาธารณสุข และสุขภาพ มาร่วมเสวนาเปิดมุมมองแนวทาง การพัฒนาประเทศไทยหลังวิกฤตโควิด-19 วิกฤตโควิด-19 มีผลกระทบต่อประชาชนในหลายมิติ โดย เฉพาะในมิติของสุขภาพ จนเกิดค�ำถามว่า เราต้องปรับตัวอย่างไร เพื่อให้อยู่ได้ในภาวะวิกฤตแบบนี้ ซึ่งถือเป็นโจทย์ใหม่ที่ส�ำคัญที่เรา ทุกคนต้องร่วมกันแก้ไขและฝ่าวิกฤตนี้ไปให้ได้ พระไพศาล วิสาโล เจ้าอาวาสวัดป่าสุคะโต จ.ชัยภูมิ กล่าวผ่านระบบประชุมทางไกลออนไลน์ถงึ แนวทางการปฏิบตั ติ วั ของ ประชาชนในช่วงการระบาดของโควิด-19 ว่า ไม่ว่าปัญหาหรือวิกฤต อันที่จริงแล้วไม่ได้แค่บั่นทอนสุขภาพกายอย่างเดียว แต่ยังบั่นทอน สุขภาพจิตใจด้วย จะป้องกันและดูแลสุขภาพร่างกายอย่างเดียวคง ไม่พอ การดูแลจิตใจก็ส�ำคัญเช่นกัน “การใช้ ชี วิ ต หลั ง ช่ ว งวิ ก ฤตโควิ ด -19 วิ ถี ชี วิ ต อาจต้ อ ง เปลี่ยนแปลงไป เป็นการใช้ชีวิตวิถีใหม่ โดยมีหลักปฏิบัติ 4 ข้อที่ ช่วยทุกคนให้ผ่านพ้นวิกฤตไปได้ คือ 1. ยอมรับในสิ่งที่เกิดขึ้นให้ได้ อย่างมีสติและเข้าใจในเหตุการณ์ 2. อย่ายึดติดกับความปกติแบบ เดิมทีก่ ำ� ลังจะหายไป ขอให้เปิดใจยอมรับในการเปลีย่ นแปลงทีก่ ำ� ลัง
จะเกิดขึ้น 3. อย่าหยุดนิ่ง พยายามหากิจกรรมที่เป็นประโยชน์และ สร้างสรรค์ท�ำเพื่อคลายความเครียด เพราะการท�ำในสิ่งที่สร้างสรรค์ และเป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น ต่อส่วนรวม จะช่วยเติมพลังบวก เสริม สร้างแรงบันดาลใจในตัวเราเอง 4. ปรับความคิด ความเข้าใจ ปรับ ตัวให้เข้ากับสถานการณ์ และขอเป็นก�ำลังใจให้ทุกคนผ่านพ้นวิกฤติ นี้ไปให้ได้” พระไพศาลกล่าว ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ กรรมการคณะที่ปรึกษาด้าน ผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคม ในศูนย์บริหารสถานการณ์การ แพร่ระบาดของโรคเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) กล่าวว่า การ สาธารณสุข
27
นายวิวัฒน์ ศัลยก�ำธร
นพ.ค�ำนวณ อึ้งชูศักดิ์
แพร่ระบาดของเชือ้ ไวรัสโควิด-19 ในครัง้ นี้ เปรียบเสมือนสงครามโลก ครัง้ ที่ 3 เป็นสงครามทีเ่ ราไม่สามารถมองเห็นศัตรูคตู่ อ่ สูไ้ ด้ ส่งผลกระ ทบท�ำให้เกิดความปัน่ ป่วนในหลายมิติ โดยเฉพาะทางด้านเศรษฐกิจ เกิดการว่างงานจ�ำนวนมาก สงครามการค้า อ�ำนาจการซื้อลดลง วิกฤตราคาน�้ำมันเกิดการผันผวนในรอบหลายปี ส่งผลให้เศรษฐกิจ โลกแย่ลง ต้องใช้เวลาฟื้นตัวในระยะยาว “หลังวิกฤตโควิด-19 ส่งผลให้พฤติกรรมการใช้ชีวิตเปลี่ยน ไป ท�ำให้ประชาชนเกิดสติในการใช้ชีวิตรอบคอบมากขึ้น หันมาดูแล สุขภาพมากขึ้น ในเรื่องของเศรษฐกิจรัฐต้องมีมาตรการเร่งด่วนใน การช่วยเหลือประชาชนและฟื้นฟูประเทศในระยะยาว ประชาชน ต้องปรับตัวและเตรียมพร้อมรับมือ ต้องมีการเรียนรู้ตลอดเวลา ต้อง ปรับแนวคิดให้สอดคล้องกับสถานการณ์ของโลก ไทยต้องเร่งสร้าง แพลตฟอร์มการค้าทีเ่ ป็นของเราเอง รวมถึงการพัฒนาและสร้างความ มั่นคงทางระบบสาธารณสุขไทย ต้องต่อยอดให้ดีต่อไปเพื่อให้รับมือ ได้กับทุกวิกฤต “ ดร.วรากรณ์กล่าว
ดร.สุปรีดา อดุลยานนท์
นายวิ วั ฒ น์ ศั ล ยก� ำ ธร อดี ต รั ฐ มนตรี ช ่ ว ยว่ า การ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กล่าวว่า เมื่อประมาณ 9 ปีที่แล้ว ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงเตือนว่าจะเกิดน�้ำท่วม ภัยแล้ง จะมีโรค ระบาด และตามมาด้วยความอดอยาก วันนี้มันเกิดขึ้นครบหมดทุก อย่างแล้ว วิกฤตโควิด-19 ส่งผลกระทบไปทั่วโลกโดยเฉพาะปัญหา การขาดแคลนอาหาร “ไทยเป็นประเทศต้นแบบในด้านเกษตรกรรมที่ดี และเป็น แหล่งอาหารส�ำรองอันดับต้นๆของโลก วิกฤตโควิด-19 ส่งผลกระ ทบเรื่องอาหาร เกิดความขาดแคลนในหลายประเทศ เพื่อให้รับมือ ได้กับทุกวิกฤติในเรื่องของอาหาร สิ่งที่รัฐต้องเร่งจัดการและส่งเสริม คือ การฟื้นฟูดิน แก้ไขปัญหาภัยแล้งอย่างจริงจังและหนุนเสริมให้ ด้านการเกษตรให้เกิดความยั่งยืน สร้างเกษตรกรที่เข้มแข็ง สร้าง ความมั่นคงทางอาหาร ผลักดันในเกิดวิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคม น�ำ
28
สาธารณสุข
หลักเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ ประชาชนสามารถพึ่งพาตนเองได้ โดยไม่ต้องรอพึ่งรัฐเพียงอย่างเดียว” นายวิวัฒน์กล่าว นพ.ค�ำนวณ อึ้งชูศักดิ์ ที่ปรึกษาด้านวิชาการรัฐมนตรี ว่าการกระทรวงสาธารณสุข เฉพาะการแก้ไขปัญหาการแพร่ระบาด ของโรคโควิด-19 และอดีตนายแพทย์ผู้ทรงคุณวุฒิ ด้านเวชกรรม ป้องกัน สาขาระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า การแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ถือเป็น Pandemic หรือโรคติดต่อที่ไม่สามารถหยุดยั้งได้ ตามที่องค์การอนามัยโลกได้ ประกาศไว้ การเดินทางของโลกเป็นไปตามการเดินทางของมนุษย์ เกิดการแพร่ระบาดในหลายประเทศทั่วโลก ส่งผลกระทบในหลาย มิติ หลายประเทศเลือกใช้การล็อกดาวประเทศในการแก้ไขปัญหา เพราะโควิด-19 เป็นโรคระบาดทีท่ วั่ โลกก�ำลังหาค�ำตอบร่วมกันว่าจะ หาทางออกให้กับปัญหานี้ได้อย่างไร
“เรายังต้องเผชิญกับโรคโควิด-19 ไปอย่างน้อย 12 เดือน เปรียบได้เหมือนกับซีรีย์เรื่องหนึ่ง บทบาทส�ำคัญคือคนไทยทุกคนที่ จะร่วมกันเขียนว่าและแสดงออกมาว่าซีรยี เ์ รือ่ งนีจ้ ะด�ำเนินไปอย่างไร อยู่ที่คนไทยทุกคน” นายแพทย์ค�ำนวณกล่าว นอกจากนี้ นายแพทย์ค�ำนวณยังแนะแนวทางในการการ เปลี่ยนแปลงค่านิยม 5 S ว่า ถือเป็น New Normal บรรทัดฐานใหม่ ที่เราจะต้องปฏิบัติหลังจากนี้ เพื่อให้เกิดผลในระยะยาวคือ Safety ค�ำนึงถึงความปลอดภัยด้านสุขภาพเป็นอันดับแรก Small งานสังคม ต้องเล็กแต่จดั แล้วสร้างความซาบซึง้ ประทับใจ Save resources ลด การใช้จ่ายที่ไม่จ�ำเป็น เช่น เหล้า บุหรี่ การพนัน ลดการใช้พลังงาน ลดเวลาที่เปล่าประโยชน์ ลดการพบแพทย์ Social justice ค�ำนึงถึง ส่วนรวม และลดความเหลื่อมล�้ำในสังคม ลดการเปรียบเทียบ และ Spiritual dimension ให้คุณค่าความส�ำคัญในด้านจิตวิญญาณ ด้ า น ดร.สุ ป รี ด า อดุ ล ยานนท์ ผู ้ จั ด การกองทุ น สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวถึงมิติทางสุขภาพ ว่า ในขณะที่เราก�ำลังเผชิญกับสิ่งคุกคามใหม่คือการระบาดของโค วิด-19 และคนยังไม่เข้าใจ มีความสับสน มีความกลัว สสส. ได้เข้าไป สื่อสารกับผู้คน ในการสร้างการรับรู้ถึงสาเหตุ และสิ่งที่แต่ละคนควร จะต้องท�ำเพื่อรับมือกับวิกฤตโควิด-19 ให้รับมือได้ทั้งกายและจิตใจ ดร.สุปรีดา กล่าวต่อว่า ที่ผ่านมา สสส. รณรงค์ให้คนไทย มีสุขภาพดีมาโดยตลอด การดูแลร่างกายให้ห่างไกลจากโรคติดต่อ ไม่เรือ้ รังซึง่ ท�ำมายาวนาน สิง่ เหล่านีเ้ ป็นรากฐานส�ำคัญ เราต้องสร้าง ฐานสุขภาพทีแ่ ข็งแรง สร้างภูมคิ มุ้ กันทีไ่ ม่ใช่แค่รา่ งกายอย่างเดียวแต่ รวมถึงภูมิคุ้มกันทางระบบในสังคมต่างๆ ซึ่งก็เป็นงานส�ำคัญที่ สสส. ได้เดินหน้าท�ำมาอย่างต่อเนือ่ ง เราใช้ศกั ยภาพทีเ่ รามีในการท�ำงานใน ภาวะวิกฤตแบบนี้เพื่อผลักดันให้เกิดชีวิตวิถีใหม่ “โจทย์ส�ำคัญของ สสส. ในตอนนี้ คือชวนคนไทยปรับตัว ท�ำความเข้าใจกับชีวิตวิถีใหม่ เราจะต้องมีความปกติใหม่ มีแนว ปฏิบัติใหม่ มีคู่มือต่างๆ ที่ สสส. ท�ำร่วมกับองค์กรภาคีเครือข่าย จ�ำนวนมากในการรับมือและปฏิบัติตนอย่างไร ในวันนี้อยากจะชวน
มองว่า พอเรารับมือกับโควิด-19 ได้ สังคมไทยโดยรวมควรใช้วิกฤต นีน้ ำ� ไปสูก่ ารเปลีย่ นแปลงทีด่ ไี ด้อย่างไรบ้างในวิกฤตอืน่ ๆ” ดร.สุปรีดา กล่าว
สสส.และภาคีเครือข่ายได้จัดท�ำคู่มือเพื่อเป็น แนวทางการปฏิบัติตัวสร้างชีวิตวิถีใหม่ที่ครอบคลุม ทั้งการใช้ชีวิตประจ�ำวัน การป้องกันโรคและการจัด ระเบียบทางสังคม สร้างความเข้าใจที่ถูกต้องผ่าน 7 คู่มือ เพื่อเป็นรากฐานส�ำคัญที่แข็งแรงทั้งด้านร่างกาย และจิตใจ เคียงข้างคนไทยฝ่าวิกฤตครั้งนี้ไปด้วยกัน เพราะเราเชื่อว่า...ชีวิตดีเริ่มที่เรา
สาธารณสุข
29
New Normal คืออะไร?
เปิดนิยามค�ำว่า “New Normal” ที่เกิดขึ้นในยุค “COVID-19” ที่ผลักให้ผู้คนทั่วโลกเข้าสู่ “ความปกติรูป แบบใหม่” ในทุกๆ ด้าน ทั้งไลฟ์สไตล์ ธุรกิจ สาธารณสุข การศึกษา โดยเฉพาะการผ่อนคลายมาตรการต่างๆ ของ ไทยท�ำให้เห็นรูปแบบ “New Normal” ชัดเจนขึ้น ในตอนนีไ้ ม่วา่ จะหันไปทางไหนคนไทยเริม่ จะได้ยน ิ ค�ำว่า “New Normal” บ่อยขึ้นเรื่อยๆ ไม่ว่าจะเป็นจาก การแถลงข่าวยอดผู้ติดเชื้อโรคระบาด “COVID-19” ราย วันของทาง ศบค. หรือตามโฆษณาสินค้าและบริการทัว่ ไป ต่างก็งด ั ค�ำนีม ้ าใช้กน ั อย่างมากมายหลากหลายบริบท เรา มารู้จักความหมายของค�ำว่า “New Normal” และมัน หมายถึงอะไรกันแน่
30
สาธารณสุข
1. “New Normal” คืออะไร? เมื่อไม่นานมานี้ ราชบัณฑิตยสภา ได้บัญญัติศัพท์ “New Normal” เพิ่มเข้ามา โดย รศ.มาลี บุญศิริพันธ์ คณะกรรมการ บัญญัตศิ พั ท์นเิ ทศศาสตร์ราชบัณฑิตยสภา ได้อธิบายค�ำนีผ้ า่ นทางเฟ ซบุ๊ก Malee Boonsiripunth เอาไว้ว่า New Normal แปลว่า ความ ปกติใหม่ , ฐานวิถีชีวิตใหม่ หมายถึงรูปแบบการด�ำเนินชีวิตอย่าง ใหม่ทแี่ ตกต่างจากอดีต อันเนือ่ งจากมีบางสิง่ มากระทบ จนแบบแผน และแนวทางปฏิบัติที่คนในสังคมคุ้นเคยอย่างเป็นปกติและเคยคาด หมายล่วงหน้าได้ ต้องเปลีย่ นแปลงไปสูว่ ถิ ใี หม่ภายใต้หลักมาตรฐาน ใหม่ที่ไม่คุ้นเคย รูปแบบวิถชี วี ติ ใหม่นี้ ประกอบด้วยวิธคี ดิ วิธเี รียนรู้ วิธี สื่อสาร วิธีปฏิบัติและการจัดการ การใช้ชีวิตแบบใหม่เกิดขึ้น หลังจากเกิดการเปลีย่ นแปลงอย่างใหญ่หลวงและรุนแรงอย่าง ใดอย่างหนึง่ ท�ำให้มนุษย์ตอ้ งปรับตัวเพือ่ รับมือกับสถานการณ์ ปัจจุบันมากกว่าจะธ�ำรงรักษาวิถีดั้งเดิมหรือหวนหาถึงอดีต นอกจากนี้ยังมีการใช้ค�ำว่า “New Normal” ในมุมมองทาง เศรษฐศาสตร์และธุรกิจ โดยค�ำนีก้ ำ� เนิดขึน้ ในช่วงหลังวิกฤติเศรษฐกิจ ถดถอยทั่วโลกในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 21 (ค.ศ. 2007–2008) ได้ เกิดการเปลีย่ นแปลงในระบบเศรษฐกิจครัง้ ใหญ่ การจัดการบางอย่าง ซึ่งแต่เดิมเคยถูกมองว่าผิดปกติ ได้กลับกลายมาเป็นสิ่งที่พบเห็นกัน ได้ทั่วไป และถูกน�ำมาใช้ในปริบทอื่นๆ อย่างเช่น ด้านวิทยาศาสตร์ เพื่อสื่อสารและท�ำความเข้าใจถึงสภาวะการเปลี่ยนแปลงของภูมิ อากาศ เช่น อุณหภูมิที่สูงขึ้นและความเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล
ส่วน “New Normal” ในบริบทสถานการณ์การแพร่ ระบาดของ “โควิด-19” ช่วงปลาย พ.ศ. 2562 ถึง พ.ศ. 2563 นั้น อธิบายได้ว่า เป็นสถานกาณ์ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรง จนแพร่กระจายไปในประเทศต่างๆ ทั่วโลก ผู้คนเจ็บป่วยและ ล้มตายจ�ำนวนมาก จนกลายเป็นความสูญเสียอย่างใหญ่หลวง อีกครัง้ หนึง่ ของมนุษยชาติ มนุษย์จงึ จ�ำเป็นต้องป้องกันตนเอง เพือ่ ให้มชี วี ติ รอดด้วยการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมการด�ำรงชีวติ ที่ผิดไปจากวิถีเดิมๆ โดยมีการปรับหาวิถกี ารด�ำรงชีวติ แบบใหม่เพือ่ ให้ปลอดภัย จากการติดเชื้อ ควบคู่ไปกับความพยายามรักษาและฟื้นฟูศักยภาพ ทางเศรษฐกิจและธุรกิจ น�ำไปสู่การสรรค์สร้างสิ่งประดิษฐ์ใหม่ๆ เทคโนโลยีใหม่ๆ มีการปรับแนวคิด วิสัยทัศน์ วิธีการจัดการ ตลอด จนพฤติกรรมที่เคยท�ำมาเป็นกิจวัตร เกิดการบ่ายเบนออกจากความ คุ้นเคยอันเป็นปกติมาแต่เดิมในหลายมิติ ทั้งในด้านอาหาร การแต่ง กาย การรักษาสุขอนามัย การศึกษาเล่าเรียน การสื่อสาร การท�ำ ธุรกิจ ฯลฯ ซึ่งสิ่งใหม่เหล่านี้ได้กลายเป็นความปกติใหม่ จนในที่สุด เมื่อเวลาผ่านไป ก็ท�ำให้เกิดความคุ้นชินก็จะกลายเป็นส่วนหนึ่งของ วิถีชีวิตปกติของผู้คนในสังคม
Pacific Investment Management (PIMCO) โดยให้นิยาม “New Normal” ในบริบทเศรษฐกิจโลกเอาไว้ว่า เป็นสภาวะที่เศรษฐกิจโลก มีอัตราการเติบโตชะลอตัวลงจากในอดีต และเข้าสู่อัตราการเติบโต เฉลี่ยระดับใหม่ที่ต�่ำกว่าเดิม ควบคู่ไปกับอัตราการว่างงานที่สูงขึ้น อย่างต่อเนื่องหลังเกิดวิกฤติทางการเงินในสหรัฐฯ อี ก ทั้ ง ความผั น ผวนทางเศรษฐกิ จ จะไม่ ไ ด้ เ ป็ น ไปตาม วัฏจักรเศรษฐกิจเดิมแบบที่ผ่านมา เนื่องจากปัจจัยต่างๆ ที่เป็นตัว ก�ำหนดการเติบโตทางเศรษฐกิจมีรูปแบบที่เปลี่ยนแปลงไปหรือส่ง ผลกระทบต่อเศรษฐกิจในลักษณะที่แตกต่างจากในอดีต แนวคิดเรื่อง “New Normal” ของ Bill Gross ในช่วงแรกไม่ ได้รบั ความสนใจ และยังถูกปฏิเสธโดยนักเศรษฐศาสตร์จำ� นวนหนึง่ ที่ 2. New Normal เริ่มมีครั้งแรกเมื่อไร? เชื่อว่า การชะลอตัวที่เกิดขึ้นเป็นเพียงการถดถอย (recession) ตาม มีขอ้ มูลจากนิตยสารการเงินธนาคาร ฉบับเดือนพฤษภาคม วัฏจักรเศรษฐกิจเดิมเท่านั้น และในไม่ช้าเศรษฐกิจและการจ้างงาน 2015 (โดย เขมรัฐ ทรงอยู่) ระบุว่า “New Normal” หรือ “ความปกติ ก็จะกลับมาเติบโตได้ที่ค่าเฉลี่ยดังเดิม แต่สถานการณ์เศรษฐกิจโลก ในรูปแบบใหม่” เป็นค�ำศัพท์ทถี่ กู ใช้เป็นครัง้ แรกในปี ค.ศ. 2008 โดย ในปัจจุบันได้พิสูจน์ให้เห็นว่าสิ่งที่ Bill Gross ได้พูดไว้ตั้งแต่ปี 2008 Bill Gross นักลงทุนในตราสารหนี้ชื่อดัง และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งบริษัท นั้นมีส่วนที่ถูกอยู่ไม่น้อย
สาธารณสุข
31
3. “New Normal” ด้านสาธารณสุขไทย ส�ำหรับ “New Normal” ในบริบท “COVID-19” นั้น เห็นได้ ชัดเจนที่สุดในด้านของการสาธารณสุขของเมืองไทย โดยทาง ศบค. มีการประกาศมาตรการการป้องกันและควบคุมการระบาดของโควิด19 ที่ทุกคนต้องให้ความส�ำคัญและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด ได้แก่ - สวมใส่หน้ากากผ้าหรือหน้ากากอนามัยเสมอ - ต้องเว้นระยะห่าง 2 เมตร - ล้างมือบ่อยๆ พกเจลแอลกอฮอล์ - หลีกเลี่ยงสถานที่แออัด - หลีกเลี่ยงกลุ่มเสี่ยงหรือผู้ที่มีอาการป่วย
4. “New Normal” ด้านธุรกิจ เศรษฐกิจ ถัดมาคือ “New Normal” ในบริบทของการท�ำธุรกิจ ค้าขาย รวมถึงภาพใหญ่ในระบบเศรษฐกิจของไทย พบว่าผู้คนยุคโควิด-19 จ�ำเป็นต้องอยู่บ้านมากขึ้น เกิดเทรนด์การท�ำงานรูปแบบใหม่คือ Work from Home ส่วนนักเรียนก็ต้องปรับตัวสู่การเรียนที่บ้านผ่าน ของการนั่งระหว่างโต๊ะอาหาร เป็นต้น การ “เรียนออนไลน์” การจับจ่ายซื้อของต่างๆ ก็ต้องซื้อออนไลน์ 5. “New Normal” กันมากขึ้น ดังนั้นธุรกิจหรือการค้าขายในความปกติรูปแบบใหม่จึง หนีไม่พ้นการท�ำธุรกิจออนไลน์ โดยเฉพาะธุรกิจขายสินค้าและจัด ด้านไลฟ์สไตล์ ดูหนัง มหรสพ ส่งแบบ “เดลิเวอรี่” ที่พบว่าเติบโตขึ้นอย่างมากในช่วงนี้ ส่วนร้าน อาหารก็ต้องปรับตัวสู่ New Normal เช่นกัน มีทั้งขายแบบเดลิเวอรี่ อีกหนึ่งด้านในมิติการใช้ชีวิตประจ�ำวันที่เราต้องปรับตัวสู่ หรือบางร้านที่เปิดให้รับประทานที่ร้านได้แล้ว ก็ต้องมีการกั้นฉากให้ New Normal นั่นก็คือ ไลฟ์สไตล์และความบันเมิงต่างๆ ก่อนหน้า ลูกค้าแต่ละคน ไม่ให้ลูกค้าใกล้ชิดหรือแออัดกัน และเว้นระยะห่าง นี้ที่มีการล็อคดาวน์ และประกาศใช้ พ.ร.ก.ฉุกเฉิน ท�ำให้ต้องงด “ดู
32
สาธารณสุข
หนัง” ในโรงหนัง งดการจัดคอนเสิร์ต และงดจัดแสดงมหรสพต่างๆ ที่เป็นการรวมตัวของฝูงชนจ�ำนวนมาก ล่าสุด.. เมื่อมีมาตรการ “ผ่อนคลายระยะที่ 3” ท�ำให้โรง ภาพยนตร์สามารถกลับมาเปิดให้บริการได้แล้ว รวมถึงอนุญาต ให้เปิดโรงละคร โรงมหรสพ โรงลิเกและล�ำตัดได้ (แต่ยังงดการจัด คอนเสิรต์ ต่อไป) โดยต้องมีขนั้ ตอนในการควบคุมและป้องกันโรคตาม มาตรการของกระทรวงสาธารสุขอย่างสเคร่งครัด ซึ่งทางผู้ให้บริการ โรงภาพยนตร์บางเจ้าก็ได้ออกมาตรการและคูม่ อื การปฏิบตั ติ วั ในโรง หนังตามแนวทาง New Normal มาให้ทราบกันแล้ว ดังนี้ - Screening: ตรวจคัดกรองลูกค้าทุกคน วัดอุณหภูมิ ให้ สวมใส่หน้ากากอนามัย ล้างมือด้วยเจลแอลกอฮอลล์ - Social Distancing: เข้าแถวรอคิว เว้นระยะห่าง 1 เมตร และเว้นระยะห่างระหว่างทีน่ งั่ ทุก 2 ทีน่ งั่ ในแถวเดียวกัน และแถวเว้น แถว - Cleaning: ท�ำความสะอาดทุกจุดพื้นที่และภายในโรง ภาพยนตร์ก่อนเข้าฉายแต่ละเรื่อง “ทุกรอบ” - Cashless: ให้ลกู ค้าใช้จา่ ยโดยไม่ใช้เงินสด (E-Payment) ทั้งการซื้อตั๋วหนัง ป๊อปคอร์นและน�้ำ - Tracking: ติดตามและตรวจสอบ ทุกโรงจะมีการเช็คอินเช็คเอาท์ เพื่อสะดวกในการติดตามกรณีพบผู้ป่วย
7. “New Normal” ด้านการท่องเที่ยวไทย ส่วนในด้านการท่องเที่ยวก็พบว่าผู้ให้บริการต่างๆ เกี่ยว กับการท่องเที่ยว รวมถึงแหล่งท่องเที่ยวเอง ก็เริ่มปรับตัวสู่ New Normal สอดรับกับยุคโควิด-19 มากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น ในช่วง แรกที่ประเทศไทยพบการระบาดของโควิด-19 ที่รุนแรง จนทางการ ประกาศใช้มาตรการล็อคดาวน์ และประกาศ พ.ร.บ.ฉุกเฉิน ท�ำให้เรา ต้องงดออกนอกบ้าน และงดเทีย่ วไปโดยปริยาย แต่ชว่ งนัน้ ก็เริม่ มีการ ใช้เทคโนโลยีมาช่วยให้ผคู้ นหายเหงา ด้วยการเปิดตัว “การท่องเทีย่ ว เสมือนจริง” ผ่านเทคโนโลยี ต่อมาพอถึงช่วงมาตรการผ่อนคลายระยะที่ 2 ก็เริ่ม ประกาศให้ “ที่ เ ที่ ย ว” บางแห่ ง กลั บ มาเปิ ด ให้ ค นไทยไปเที่ ย ว ได้แล้ว เช่น พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ, อุทยานประวัติศาสตร์, หอสมุดแห่งชาติ, หอจดหมายเหตุ แต่ทั้งนี้ต้องปฏิบัติตามมาตรการ ป้องกันโรคอย่างเคร่งครัด เช่น การสวมหน้ากากอนามัย, ล้างมือ, เว้น ระยะห่าง เป็นต้น
6. “New Normal” ด้านการศึกษา มาถึงด้านการศึกษาไทยกันบ้าง พบว่าเด็กๆ ในยุคโควิด-19 ต้องปรับเปลี่ยนวิธีการเรียนใหม่สะท้อน “New Normal” ที่ไม่ค่อยจะ สะดวกทัง้ กับผูป้ กครองและกับตัวเด็กเอง นัน่ คือ “เรียนออนไลน์” ผ่าน ทางช่องทีวีดาวเทียม DLTV และเรียนผ่านแอพฯ เว็บไซต์ และช่อง youtube ของ DLTV ได้เช่นกัน แต่ปรากฏว่าเด็กๆ ประสบปัญหาการ เรียนออนไลน์มากมายหลายอย่าง เช่น การจูนหาสัญญาณช่องไม่เจอ การโหลดแอปฯ ไม่ได้ หรือแม้แต่ปัญหาเรื่องอุปกรณ์อย่างแล็ปท็อป มือถือ แท็ปเล็ต และการติดตั้งอินเตอร์เน็ตความเร็วสูง เป็นต้น สาธารณสุข
33
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
“อนุทิน” เดินหน้าสนับสนุนนักวิจัยไทย
ผลิตวัคซีนโควิด 19 ให้ส�ำเร็จ
“อนุทน ิ ” เผยข่าวดีตน ้ ปี 64 นักวิทยาศาสตร์ไทยเตรียมเริม่ ผลิตวัคซีนทดลองในมนุษย์ ยืนยันรัฐบาลพร้อมสนับสนุน ทุกกลุ่มนักวิจัย เพื่อให้ประเทศไทยสามารถผลิตวัคซีน ป้องกันโควิด 19 ขึ้นมาให้คนไทยได้ใช้ ชูบทบาทใหม่ภาค รัฐสนับสนุนเอกชนในฐานะผู้ร่วมทุนผลิตวัคซีน ต่างจาก เดิมที่สนับสนุนแค่วิชาการเท่านั้น พร้อมขอให้ประชาชน การ์ดอย่าตกในการผ่อนปรนระยะที่ 3 ต้องสวมหน้ากาก ล้างมือด้วยสบู่หรือแอลกอฮอล์เจลและเว้นระยะห่าง อย่าง เข้มข้น เพื่อป้องกันการระบาดซ�้ำระลอกใหม่ นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรี ว่าการกระทรวงสาธารณสุข พร้อมคณะผูบ้ ริหารกระทรวงสาธารณสุข เดินทางตรวจเยีย่ มความพร้อมและติดตามความก้าวหน้าในการผลิต วัคซีนป้องกันโรคโควิด 19 ที่ บริษทั ไบโอเนท-เอเชีย จ�ำกัด ณ นิคม อุตสาหกรรมไฮเทค อ.บางปะอิน จ.พระนครศรีอยุธยา โดยนายอนุทนิ เปิดเผยหลังการเยี่ยมชมว่า เป็นเรื่องน่ายินดีที่นักวิทยาศาสตร์ไทย อีกกลุม่ หนึง่ ซึง่ มีความก้าวหน้าในการศึกษาวิจยั และผลิตวัคซีนชนิด DNA เพื่อป้องกันโรคโควิด 19 ตอนนี้ผลการทดลองในหนูมีความคืบ หน้าในทางที่ดี อยู่ระหว่างการรับรองผลจากกรมวิทยาศาสตร์การ แพทย์ในสัปดาห์หน้า หากผ่านการรับรองจะเริม่ การทดลองในลิง ซึ่ง หากส�ำเร็จตามเป้าหมายจะถือว่าเป็นข่าวดีของประเทศไทย และจะ เริ่มผลิตวัคซีนออกมาเพื่อใช้ในการทดลองในคนในระยะที่ 1 ได้ใน ช่วงครึ่งหลังของปี 2563 ซึ่งหากทุกอย่างเป็นไปตามเป้าหมาย คาด ว่าใช้เวลาประมาณ 12 เดือน จะทราบผลการทดลองในมนุษย์ระยะ ที่ 3 ในปลายปี 2564 หากเป็นตามนั้นประเทศไทยจะสามารถผลิต วัคซีนป้องกันโรคโควิด 19 ขึ้นมาได้เอง และถือว่าประชาชนชาวไทย จะมีโอกาสได้รับวัคซีนเป็นประเทศล�ำดับต้นๆ ของโลกอีกด้วย นายอนุทิน ยังกล่าวว่า ตนได้ให้นโยบายกับทางสถาบัน วัคซีนแห่งชาติวา่ จะต้องก�ำหนดบทบาทใหม่ในการสร้างความร่วมมือ กับภาคเอกชนในการร่วมผลิตวัคซีนโควิด 19 โดยจะต้องยกสถานะ ตัวเองให้เปรียบเสมือนเป็นหุ้นส่วนของงาน ที่ไม่เพียงสนับสนุนเรื่อง วิชาการเพียงอย่างเดียว ซึ่งรัฐบาลพร้อมสนับสนุนทุกด้านเพื่อให้ ประเทศไทยสามารถผลิตวัคซีนได้เอง และความร่วมมือเช่นนี้ตน
34
สาธารณสุข
มั่นใจว่าหากประเทศไทยท�ำส�ำเร็จจะมีหลายประเทศ หลายบริษัท ให้ความสนใจเข้ามาขอเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมพัฒนาวัคซีนอย่าง แน่นอน ขณะเดียวกัน นายอนุทนิ ยังเดินทางไปตรวจเยีย่ ม บริษทั สยามไบโอไซเอนซ์ จ�ำกัด จ.นนทบุรี โดยระบุวา่ สยามไบโอไซเอนซ์ ได้รว่ มกับกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ผลิตชุดตรวจทดสอบ RT-PCR ซึง่ เป็น Gold Standard ขององค์กรอนามัยโลก เพือ่ ลดการน�ำเข้าจาก ต่างประเทศและสร้างความมั่นคงให้กับประเทศ โดยมีเป้าหมายส่ง มอบจ�ำนวน 100,000 ชุด เบื้องต้นได้ส่งมอบแล้วกว่า 60,000 ชุด ใช้ตรวจตัวอย่างไปกว่าแสนรายแล้ว และจะส่งมอบอีก 40,000 ชุด ภายในเดือนนี้ จึงเป็นความร่วมมือของภาครัฐและเอกชนที่พร้อม รับมือกับสถานการณ์การระบาดโควิด 19 ในประเทศไทย “รัฐบาลได้เตรียมความพร้อมในทุกด้านทั้งการเร่งวิจัย ผลิตวัคซีนเพื่อป้องกันการระบาด การเตรียมพร้อมของระบบรักษา พยาบาล ทัง้ จ�ำนวนเตียง ยาและเวชภัณฑ์ รวมทัง้ การดูแลความเป็น อยู่ของประชาชน ซึ่งรัฐบาลได้ผ่อนปรนมาตรการในระยะที่ 3 เพื่อ เอือ้ ต่อการประกอบกิจการและใช้ชวี ติ แต่ยงั ต้องขอความร่วมมือของ ประชาชนทุกคน ให้รว่ มมือกันอย่างเต็มทีใ่ นการสวมหน้ากาก ล้างมือ ด้วยสบู่ หรือแอลกอฮอล์เจล เว้นระยะห่าง อย่ารวมกลุ่ม ถ้าเราร่วม กันการ์ดอย่าตก มั่นใจว่าเราจะผ่านสถานการณ์นี้ได้อย่างปลอดภัย และไม่เกิดการระบาดเพิ่มขึ้นอย่างน่าห่วงอีกครั้ง” นายอนุทิน กล่าว
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
อภ. พร้อมใช้โรงงานวัคซีน สระบุรี ผลิต “วัคซีนโควิด19” ระดับอุตสาหกรรม ทีใ่ ช้ผลิตวัคซีนไข้หวัดใหญ่อยูเ่ ดิม เพือ่ น�ำไปใช้ในการศึกษาทางคลินกิ ต่อไป โดยคาดว่าการวิจยั พัฒนาวัคซีนทัง้ 3 ชนิด จะทราบผลเบือ้ งต้น ในปลายปี 2563 ผู้อ�ำนวยการ อภ. กล่าวว่า คณะผู้บริหารสถาบันวัคซีน แห่งชาติ พร้อมด้วย คณะผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีนจากหน่วยงานต่างๆ อาทิ ส�ำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา สถาบันชีววัตถุ กรม วิทยาศาสตร์การแพทย์ ประธานมูลนิธิไอเอสพีอี (ประเทศไทย) หรือ International Society for Pharmaceutical Engineering (ISPE Thailand) ผูแ้ ทนองค์การอนามัยโลกประจ�ำภูมภิ าคเอเชียตะวันออก เฉียงใต้ (World Health Organization Regional Office for SouthEast Asia (SEARO) และผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านวัคซีน ได้ลงพื้นที่ นพ.วิฑูรย์ ด่านวิบูลย์ ผู้อ�ำนวยการองค์การเภสัชกรรม ติดตามความก้าวหน้าและความพร้อมในการผลิตวัคซีนโควิดส�ำหรับ (อภ.) เปิดเผยว่า ในสถานการณ์โควิด-19 นั้น ภารกิจของ อภ. คือ ใช้ในประเทศ ที่โรงงานผลิตวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ของ อภ. ที่จ.สระบุรี การผลิต จัดหา ยา เวชภัณฑ์และอุปกรณ์ป้องกัน ที่ส�ำคัญคือการ จากการรับฟังข้อมูลและการดูพื้นที่ของโรงงานผลิตวัคซีนฯ คณะผู้ ร่ วมมื อ กั บ หลายหน่ วยงานเพื่อ การวิจัยพัฒนาวัค ซีนต้ นแบบใน บริหารสถาบันวัคซีนฯและคณะผู้เชี่ยวชาญต่างมีความเห็นว่าอภ.มี หลายรูปแบบ ได้แก่ การให้ทุนสนับสนุนการพัฒนาวัคซีนป้องกันโค ปัจจัยพื้นฐานส�ำคัญที่มีศักยภาพและมีความพร้อมโดยเฉพาะอย่าง วิด-19 ต้นแบบ 2 ชนิด คือชนิดวัคซีนอนุภาคเหมือนไวรัส (Virus-like ยิง่ ในด้านการบรรจุวคั ซีนโควิด-19 ทีส่ ามารถท�ำในระดับอุตสาหกรรม particle) พัฒนาโดยคณะแพทยศาสตร์ศริ ริ าชพยาบาลมหาวิทยาลัย ได้ทันที มหิดล และชนิดวัคซีนโปรตีนซับยูนติ (Subunit vaccine) พัฒนาโดย “อภ.มีความพร้อมในการผลิตวัคซีนโควิด-19 เรามีโรงงาน คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยวัคซีนทั้ง 2 ชนิด นี้ ผลิตวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่เป็นทุนเดิมทีม่ ศี กั ยภาพและปัจจัยพืน้ ใช้เทคโนโลยีการใช้เซลล์เพาะเลี้ยง ซึ่งหากวัคซีนต้นแบบนี้สามารถ ฐานหลายๆด้าน สามารถน�ำมาประยุกต์และก่อสร้างต่อยอดเพิม่ เติม กระตุ้นภูมิคุ้มกันในสัตว์ทดลองได้ อภ.จะรับถ่ายทอดเทคโนโลยีมา เป็นโรงงานส�ำหรับผลิตวัคซีนโควิด-19 ได้เร็วขึ้น นอกจากนี้ ยังมี เพื่อพัฒนาต่อในการขยายขนาดการผลิตเป็นวัคซีนตามมาตรฐาน บุคลากรที่มีองค์ความรู้ ความเชี่ยวชาญ ด้านการวิจัย พัฒนาวัคซีน GMP ส�ำหรับใช้ในการทดสอบทางคลินิกต่อไป มีประสบการณ์การผลิตวัคซีนหลายชนิด มีเครื่องมือ เครื่องจักร นอกจากนี้ ยั ง ได้ ร ่ ว มมื อ กั บ ศู น ย์ พั น ธุ วิ ศ วกรรมและ ที่ทันสมัย รองรับการผลิตทั้งในระดับห้องปฏิบัติการและในระดับ เทคโนโลยีชวี ภาพแห่งชาติ (BIOTEC) เพือ่ วิจยั พัฒนาวัคซีนชนิดเชือ้ อุตสาหกรรม ได้ในหลายรูปแบบตามผลส�ำเร็จของการวิจัย และ ตายจากการตัดต่อยีนของไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ SARS-CoV2 เข้าไป พร้อมร่วมมือกับหน่วยงานทัง้ ในและต่างประเทศ เพือ่ รับการถ่ายทอด ในยีนของไวรัสไข้หวัดใหญ่ (Inactivated influenza virus-based เทคโนโลยี ซึง่ ยังรอผลการวิจยั ว่าจะได้วคั ซีนต้นแบบชนิดไหนทีเ่ หมาะ COVID-19 vaccine) เพื่อเป็นเชื้อไวรัสตั้งต้นหากส�ำเร็จจะน�ำเชื้อ สมที่สุดต่อการผลิตในระดับอุตสาหกรรม” นพ.วิฑูรย์ กล่าว ไวรัสตั้งต้นนี้ผลิตเป็นวัคซีนโดยใช้เทคโนโลยีการใช้ไข่ไก่ฟักของ อภ.
องค์ ก ารเภสั ช กรรม (อภ.) ร่วมหลายหน่วย งานเดินหน้าวิจย ั พัฒนา วัคซีน โควิด-19 พร้อม ใช้โรงงานวัคซีน สระบุรี ที่มีศักยภาพมาก เพื่อ ต่ อ ยอดผลิ ต ในระดั บ อุตสาหกรรม
สาธารณสุข
35
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
สธ.ผลักดัน “การแพทย์วิถีใหม่”
สร้างความปลอดภัย-ลดความแออัด ใช้กลวิธี “จัดรูปแบบบริการวิถีใหม่-ใช้เทคโนโลยี”
กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เดินหน้า จัดระบบบริการ “การแพทย์วิถีใหม่” โดยมีเป้า หมายเรื่องความปลอดภัย ลดแออัดและลดความ เหลื่อมล�้ำ เพื่อให้เกิดความปลอดภัยกับทั้งคนไข้ และบุคลากรทางการแพทย์ นายสาธิต ปิตุเตชะ รมช.สาธารณสุข กล่าว ถึงเรื่อง “New normal การแพทย์วิถีใหม่ และแนวทาง การดูแลผู้ป่วย” โดยระบุว่า ที่ผ่านมา สธ.ได้ร่วมมือกับ สถานพยาบาลและโรงพยาบาลทุกเครือข่าย รับมือกับผู้ ป่วย COVID-19 จนถึงวันนี้สามารถพูดได้ว่าเราต่อสู้กับ COVID-19 “ชนะยกแรก” โดยมีตัวเลขผู้ติดเชื้อต�่ำกว่า 10 คนติดต่อกันหลายวัน และมีผู้ป่วยที่รักษาตัวอยู่ในโรง พยาบาลน้อยมาก หากเทียบกับประเทศอื่นๆ ส�ำหรับเรื่องการแพทย์วิถีใหม่ เป็นเรื่องที่ต้อง ปรับปรุงหลายส่วนของการให้บริการที่จะมีวิธีการจัดการ แบบใหม่ โดยเรียนรูจ้ ากสถานการณ์ COVID-19 ทีเ่ กิดขึน้ โดยมีเป้าหมายการด�ำเนินงานใน 3 เรื่องใหญ่ คือ 1.ความปลอดภัย ซึ่งแยกเป็น 3 ส่วน คือ การ ปรับโครงสร้างใหม่ ปรับระบบการท�ำงานใหม่ และค�ำนึง ถึงความปลอดภัยของบุคลากร 2.การลดความแออัด โดยจัดกลุ่มประเภทผู้ป่วยให้ชัดเจน จัดบริการให้เหมาะ สมกับแต่ละกลุม่ และใช้เทคโนโลยีรว่ มด้วย ซึง่ สิง่ ทีเ่ กิดขึน้ ในอนาคตจะท�ำให้ 3.ลดความเหลือ่ มล�ำ้ เพิม่ การเข้าถึง และยกระดับคุณภาพของบริการทางการแพทย์ “เราจะด� ำ เนิ น การโครงการนี้ ภ ายใต้ สถานการณ์ ค วามเชื่ อ มั่ น ที่ ป ระชาชนมี ต ่ อ ระบบ สาธารณสุข เราจะด�ำเนินการการแพทย์วิถีใหม่ ภาย ใต้ความเชื่อมั่นต่อบุคลากรทางการแพทย์”
36
สาธารณสุข
ด้าน นพ.สมศักดิ์ อรรฆศิลป์ อธิบดีกรมการแพทย์ กล่าวว่า กรม การแพทย์มคี วามพยายามทีจ่ ะเปลีย่ นการรักษาเฉพาะทีโ่ รงพยาบาล ไปสูก่ าร รักษาได้ทุกสถานที่และทุกเวลา มาแล้ว 2-3 ปี แต่ไม่คืบหน้า เนื่องจากปัจจัย หลายอย่าง แต่ครั้งนี้จะใช้วิกฤต COVID-19 มาผลักดันการแพทย์วิถีใหม่อีก ครั้งหนึ่ง เพื่อประโยชน์ของประชาชน การด�ำเนินการการแพทย์วิถีใหม่ จะต้องให้เกิดความปลอดภัยทั้ง บุคลากรทางการแพทย์และผู้มารับบริการ โดยมีเป้าหมายการด�ำเนินงาน 3 ประเด็น คือ 1 .ให้เกิดความปลอดภัยแก่ผู้ป่วยและเจ้าหน้าที่ (2P Safety) เป็นเป้าหมายระยะสั้นช่วง COVID-19 ซึ่งกรมการแพทย์ได้จัดท�ำเป็นแพค เกจ เช่น การผ่าตัดวิถีใหม่ เลื่อนการผ่าตัดกรณีไม่เร่งด่วนออกไป หรือตรวจหา COVID-19 ในผู้ป่วยก่อนผ่าตัด รวมถึงก่อนการท�ำฟัน เป็นต้น ประเด็นที่ 2 เพิ่มระยะห่างทางสังคม โดยลดความแออัดของการใช้ บริการทีโ่ รงพยาบาล เน้น 2 กลวิธี คือ จัดระบบการบริการใหม่แยกกลุม่ ประเภท ผู้ป่วยให้ชัดเจน คือ กลุ่มสีเขียว เป็นกลุ่มที่ดูแลตนเองได้ดี เช่น คนไข้เบาหวาน ความดัน โลหิตสูง ที่สามารถคุมได้ดี ไม่จ�ำเป็นต้องไปโรงพยาบาลทุกเดือน และไปพบ แพทย์ปีละ 2 ครั้ง กลุ่มสีเหลือง เป็นกลุ่มที่มีปัญหาเล็กน้อย แต่ยังไม่มีโรคแทรกซ้อน โดยจะมีผู้จัดการคนไข้ที่เป็นพยาบาลและผู้ประสานงานคนไข้ที่เป็น อสม. ลง ไปเยี่ยมบ้านและสอบถามถึงปัญหาที่ต้องการปรึกษาแพทย์ ซึ่งจะใช้ระบบเท เลเมดิซีนจากบ้านคนไข้ที่อยู่ที่บ้าน ไปยังแพทย์ที่โรงพยาบาล ส่วนกลุ่มสีแดง มีความจ�ำเป็นต้องมาโรงพยาบาล ซึ่งใช้ระบบดิจิทัล ในการจัดคิว ท�ำให้คนไข้ไม่ต้องรอนาน หรือแออัดอยู่ภายในอาคาร ซึ่งมีการ เริ่มด�ำเนินการแล้วที่โรงพยาบาลราชวิถี และกลวิธีพัฒนา Digital Solution หรือการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมา ช่วยจัดการ เช่นการใช้แอปพลิเคชัน ตั้งแต่เข้าตรวจ รักษา และจ่ายเงิน โดย ไม่ต้องจับธนบัตร รวมถึงการรับยาทางไปรษณีย์ เป็นต้น ซึ่งทั้งหมดนี้จะมีการ ถอดบทเรียนเพือ่ น�ำไปใช้กบั 12 เขตบริการสุขภาพ โดยได้รบั เงินสนับสนุนจาก ญี่ปุ่นผ่านองค์การอนามัยโลก โดยขณะนี้ได้น�ำร่องที่ จ.ปัตตานี ประเด็นที่ 3 เพิม่ การเข้าถึงบริการแก่ประชาชน เพือ่ ลดความเหลือ่ ม ล�้ำทางสังคม ซึ่งการแพทย์วิถีใหม่ด้วยการใช้เทคโนโลยี ท�ำให้ผู้ป่วยทุกคนเข้า ถึงบริการทางการแพทย์ได้อย่างทัว่ ถึงและเท่าเทียม โดยมีผจู้ ัดการคนไข้และผู้ ประสานงานคนไข้ไปเยี่ยมถึงบ้าน ถ้ามีความจ�ำเป็นค่อยไปโรงพยาบาล มาตรการเหล่ า นี้ ท� ำ ให้ รู ป แบบการบริ ก ารแก่ ผู ้ ป ่ ว ยต้ อ ง เปลี่ยนแปลงไป เพื่อให้เกิดความปลอดภัยแก่ทั้งคนไข้และเจ้าหน้าที่ จึงเรียกได้ว่าเป็น New Normal of medical Service.
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
สธ.- ก.ท่องเที่ยวและกีฬา -ททท. จัดท�ำมาตรฐาน ความปลอดภัยด้านสุขอนามัย เพื่อการท่องเทีย ่ วไทย กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับกระทรวงการท่องเที่ยวและ กีฬา การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย จัดท�ำคู่มือมาตรฐาน ความปลอดภั ย ด้ า นสุ ข อนามั ย ในสถานประกอบการที่ เกี่ ย วข้ อ งกั บ อุ ต สาหกรรมท่ อ งเที่ ย วไทย 10 ประเภท สร้างความมั่นใจของนักท่องเที่ยวไทยและต่างชาติ ฟื้นฟู เศรษฐกิจประเทศ เชิญชวนสถานประกอบการ และมอบ ตราสัญลักษณ์ SHA แก่ที่ผ่านมาตรฐาน นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรี ว่าการกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วย แพทย์หญิงพรรณพิมล วิ ปุลากร อธิบดีกรมอนามัย และนางสาวฐาปนีย์ เกียรติไพบูลย์ รอง ผูว้ า่ การด้านสินค้าและธุรกิจท่องเทีย่ ว การท่องเทีย่ วแห่งประเทศไทย (ททท.) มอบตราสัญลักษณ์มาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย Amazing Thailand Safety & Health Administration (SHA) แก่ผู้ แทนศูนย์การค้าสยามพารากอน สยามเซ็นเตอร์ สยามดิสคัฟเวอรี่ ไอคอนสยาม และศูนย์การค้า เอ็ม บี เค เซ็นเตอร์ นายอนุทนิ ให้สมั ภาษณ์วา่ ในช่วงการระบาดของโรคโควิด 19 เริม่ คลีค่ ลาย และมีการผ่อนปรนให้เปิดกิจการต่าง ๆ ได้มากขึน้ ซึง่ การเปิดให้บริการของกิจการต่าง ๆ จะต้องปฏิบตั ติ ามแนวทางป้องกัน โรคอย่างเคร่งครัด ยกระดับด้านสุขอนามัยและสุขาภิบาล ส่งเสริม ให้มีสิ่งอ�ำนวยความสะดวกที่เอื้อต่อใช้ชีวิตวิถีใหม่ (New normal) เพื่อสร้างความมั่นใจของนักท่องเที่ยวไทยและนักท่องเที่ยวต่างชาติ ซึ่งจะส่งผลให้ธุรกิจที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยวและการกีฬากลับมาฟื้น ตัวได้เร็วขึ้น โดยกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงการท่องเที่ยวและ กีฬา และการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ได้ร่วมกันจัดท�ำมาตรฐาน หลักเกณฑ์ความปลอดภัยและสุขภาพอนามัยในสถานประกอบการ
ที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย และมีคู่มือและแนวทาง ของกรมอนามัย สนับสนุนสถานประกอบการในภาคการท่องเที่ยว และการกีฬา รวมทั้งมีทีมเจ้าหน้าที่สาธารณสุขทั้งระดับเขต จังหวัด อ�ำเภอ ให้ค�ำแนะน�ำการป้องกันโรค สุขลักษณะ สุขาภิบาลและ อนามัยสิ่งแวดล้อม และมีคณะกรรมการร่วม 2 กระทรวง ร่วมกันจัด ท�ำแผนการขับเคลื่อนการด�ำเนินงานให้เป็นไปอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ กิจการและกิจกรรมที่สามารถขอรับมาตรฐาน SHA แบ่งเป็น 10 ประเภท ดังนี้ 1.ภัตตาคาร/ร้านอาหาร 2.โรงแรม/ที่พักและสถานที่จัด ประชุม 3.นันทนาการและสถานที่ท่องเที่ยว 4.ยานพาหนะ 5.บริษัท น�ำเที่ยว 6.สุขภาพและความงาม 7.ห้างสรรพสินค้าและศูนย์การค้า 8.กีฬาเพื่อการท่องเที่ยว 9.การจัดกิจกรรม การจัดประชุม (MICE) โรงละคร โรงมหรสพ และ 10.ร้านค้าของที่ระลึกและร้านค้าอื่นๆ โดยเปิดให้นักท่องเที่ยวหรือผู้รับบริการมีส่วนร่วมตรวจ สอบสถานประกอบการหรือกิจการที่ได้รับการอนุญาตให้เปิดบริการ แล้ว ผ่านระบบออนไลน์ที่การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) จัด ท�ำขึ้น รวมทั้งสุ่มตรวจสถานประกอบการโดยคณะกรรมการตรวจ ประเมิน ตามมาตรฐานเบื้องต้นกรมควบคุมโรค 3 องค์ประกอบ คือ สุขลักษณะอาคารและอุปกรณ์เครื่องใช้ที่มีอยู่ในอาคาร, การจัด อุปกรณ์ท�ำความสะอาดเพื่อป้องกันการแพร่กระจายเชื้อโรค และ การป้องกันส�ำหรับเจ้าหน้าทีผ่ ปู้ ฏิบตั งิ าน รวมทัง้ มาตรฐานทีเ่ ป็นราย ละเอียดเฉพาะของแต่ละประเภทกิจการ/กิจกรรม สาธารณสุข
37
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
วงเสวนาเห็นพ้องตรวจคัดกรองเชิงรุก
ปัจจัยส�ำคัญควบคุมโควิด-19 ในอนาคต
สธ.-สปสช.-รพ.เอกชน เห็นพ้องตรวจคัดกรองเชิงรุกคือ ปัจจัยส�ำคัญในการสกัดการระบาดของโควิด-19 ในอนาคต ชี้ปัจจุบันอัตราส่วนจ�ำนวนผู้ติดเชื้อหารด้วยจ�ำนวนตรวจ ของไทยอยู่ที่ 1-2% สะท้อนให้เห็นว่ามีการเฝ้าระวังเชิงรุก มากขึ้น ย�้ำ รพ.เอกชนลงพื้นที่คัดกรองกลุ่มเสี่ยงต้องเป็น พื้นที่ที่ สสจ.ก�ำหนดเท่านั้น เมื่อ 4 พ.ค. 2563 ที่ผ่านมา ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพ แห่งชาติ (สปสช.) ได้จัดเสวนาเรื่อง “การตรวจคัดกรองโควิด-19 กับภารกิจเปิดเมือง” โดยมี นายสาธิต ปิตุเตชะ รัฐมนตรีช่วย ว่าการกระทรวงสาธารณสุข นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดี กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ อธิบดีกรม สนับสนุนบริการสุขภาพ นพ.การุณย์ คุณติรานนท์ รองเลขาธิการ สปสช. และ ศ.ดร.นพ.เฉลิม หาญพาณิชย์ นายกสมาคมโรง พยาบาลเอกชน ร่วมอภิปราย นายสาธิต กล่าวว่า ในระดับนโยบายมีการพูดคุยกันใน หลายทฤษฎีวา่ จะด�ำเนินการแบบไหน ซึง่ ก็ตอ้ งยอมรับว่าประเทศเรา ไม่ได้รำ�่ รวย การจัดการทุกเรือ่ งเป็นการจัดการทรัพยากรทีม่ อี ยูอ่ ย่าง จ�ำกัด ทั้งอุปกรณ์และทรัพยากรบุคคล ดังนั้นในช่วงแรกไทยจึงตรวจ คัดกรองกลุม่ เสีย่ งและผูส้ มั ผัสใกล้ชดิ เท่านัน้ แต่ ณ วันนีเ้ มือ่ จ�ำนวนผู้ ติดเชือ้ น้อยลงก็เริม่ ปรับเปลีย่ นมาคัดกรองกลุม่ เสีย่ งให้กว้างมากขึน้ มีการตรวจเชิงรุกมากขึน้ แต่ยงั เป็นการตรวจเฉพาะกลุม่ เสีย่ งอยู่ ไม่ใช่ ไปตรวจใครก็ได้ ต้องเป็นกลุม่ ทีส่ ำ� นักงานสาธารณสุขจังหวัดก�ำหนด เช่น ผู้ที่สัมผัสกับผู้ป่วย สัมผัสกับผู้กักตัว หรือ กลุ่มแรงงานต่างชาติ ที่พบการติดเชื้อ เป็นต้น “ดังนั้น ในเชิงนโยบายการคัดกรอง เราท�ำควบคู่กันทั้งการ ตรวจเชิงรุกให้มากขึ้นและการควบคุมการติดเชื้อ ณ วันนี้ถ้าไม่นับ
38
สาธารณสุข
นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์
อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
ที่ภาคใต้ เรามีผู้ติดเชื้อเป็น 0 แล้ว ผมเชื่อว่าถ้าเราเดินแบบนี้ก็จะ สามารถควบคุมการแพร่ระบาดได้ส�ำเร็จ” นายสาธิต กล่าว ด้ า น นพ.โอภาส กล่ า วว่ า เดิ ม ที การตรวจทางห้ อ ง ปฏิบัติการเน้นตรวจเพื่อวินิจฉัยและควบคุมโรค เป้าหมายต่อไป ถ้าประเทศไทยจะผ่อนปรนมาตรการต่างๆ ก็จะเป็นการตรวจโดย มีวัตถุประสงค์เพื่อเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงต่างๆ ซึ่งการค้นหาเชิงรุกจะมี ความส�ำคัญมากขึ้น “การตรวจทางห้องปฏิบัติการตอนนี้มี 4 กลุ่มใหญ่ 1.กลุ่ม ผู้ป่วยที่มีอาการสงสัยต้องวินิจฉัยสอบสวนโรค 2.กลุ่มที่สัมผัสกับผู้ ป่วย 3.บางพื้นที่ที่มีการระบาดจ�ำนวนมาก เช่น ภูเก็ต หรือ 3 จังหวัด ชายแดนภาคใต้ กลุม่ นีจ้ ะลงไปตรวจหาในชุมชนหรือทีเ่ รียกว่า Active case finding และ 4.การเฝ้าระวังเชิงรุกในประชากรบางกลุ่ม เช่น กลุม่ แรงงานทีอ่ ยูก่ นั อย่างแออัด ก็ตอ้ งลงไปเฝ้าระวังค้นหาเชิงรุก”นพ. โอภาส กล่าว นพ.โอภาส กล่าวอีกว่า ข้อมูล ณ วันที่ 1 พ.ค. 2563 ไทย ตรวจด้วยวิธี RT-PCR ไป 227,860 ตัวอย่าง ถามว่าตรวจมากหรือ น้อย ถ้าเทียบจ�ำนวนผู้ติดเชื้อหารด้วยจ�ำนวนตรวจ ของไต้หวัน
สิงคโปร์อยูท่ ี่ 2% เมืองไทยก็อยูท่ ี่ 2% และตัวเลขเริม่ ลดลงมา 1% แล้ว หมายความว่าต้องตรวจ 100 คนถึงจะเจอผู้ติดเชื้อ 1-2 คน สะท้อน ให้เห็นว่าเราเฝ้าระวังเชิงรุกมากขึน้ ขณะเดียวกัน ตอนนีม้ หี อ้ งปฏิบตั ิ การทีม่ มี าตรฐานเพิม่ ขึน้ มาก รวม 140 แห่งทัว่ ประเทศทัง้ ภาครัฐและ เอกชน เชือ่ ว่าจะสนับสนุนการเฝ้าระวังและค้นหาเชิงรุกให้เป็นจริงใน ทางปฏิบัติได้ ขณะที่ นพ.ธเรศ กล่าวว่า ตั้งแต่ 5 มี.ค. 2563 มีประกาศ ให้โควิด-19 เป็นโรคฉุกเฉิน ถือเป็นจุดเริ่มต้นในการร่วมมือระหว่าง ภาครัฐและเอกชน โดยจากข้อมูลพบว่า 40% ของผู้ป่วยได้รับบริการ ในภาคเอกชน ในส่วนของการตรวจคัดกรองผู้ติดเชื้อ ทางกรมสนับสนุน บริการสุขภาพได้ออกประกาศเรื่องแนวทางการให้บริการตรวจคัด กรองและตรวจทางห้องปฏิบตั กิ ารเพือ่ ยืนยันการติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด 19 (Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)) นอกสถานพยาบาล โดยก�ำหนด 2 เงื่อนไข คือ 1.เอกชนที่ไปร่วมกับ โครงการของรัฐ ถือว่าเป็นการปฏิบัติตามโครงการของรัฐ สามารถ ด�ำเนินการได้เลย และ 2.เอกชนออกไปตรวจเอง ให้เป็นไปตามเงือ่ นไข ที่เกี่ยวข้อง หลักๆ คือไปยังสถานที่พักของผู้ป่วยที่ไม่สะดวก เช่น ผู้ พิการ ผู้ป่วย หรือสถานที่กักตัวชั่วคราว นอกจากนี้ต้องมีห้องปฏิบัติ การที่ได้มาตรฐานตามที่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์รับรอง ต้อง รายงานผลตรวจให้กรมควบคุมโรคและกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เพื่อให้ทราบข้อมูลในภาพรวม อย่างไรก็ดี ล่าสุดได้ทราบปัญหาว่ามีเอกชนบางหน่วยงาน ที่เข้าใจประกาศคลาดเคลื่อนและออกไปให้บริการในจุดที่ไม่ใช่กลุ่ม เสี่ยง เช่น ปั๊มน�้ำมัน ศูนย์การค้า จึงได้ตกลงกันว่าการออกตรวจนอก สถานที่ของภาคเอกชนต้องมีคณะกรรมการโรคติดต่อระดับจังหวัด เป็นผู้ก�ำหนดเป้าหมาย โดยทางกรมควบคุมโรคมีหนังสือถึงคณะ กรรมการควบคุมโรคจังหวัดและ กทม.แล้ว เพื่อให้ก�ำหนดพื้นที่เพื่อ ท�ำการคัดกรอง และหน่วยบริการไหนจะออกตรวจต้องแจ้งให้ทราบ ล่วงหน้า 5 วัน ซึ่งจะท�ำให้สามารถใช้ทรัพยากรที่มีจ�ำกัดได้ตรงกลุ่ม เป้าหมายได้ดีที่สุด เป็นประโยชน์กับงบประมาณมากที่สุด
ข่าวสาธารณสุข Public Health News
นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ อธิบดีกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ขณะนี้ สปสช. อยูร่ ะหว่างหารือกับสมาคมโรงพยาบาลเอกชนเพือ่ หา ทางออกร่วมกัน “หลักๆ คือเอกชนมีเจตนาดีในการเข้ามาร่วมบริการเพราะ ในช่วงแรกภาครัฐยังจัดบริการได้ไม่เพียงพอ เมื่อภาคเอกชนเข้ามา ร่วมก็ท�ำให้การจัดบริการเพิ่มขึ้นอย่างมาก” นพ.การุณย์ กล่าว
ขณะที่ ศ.ดร.นพ.เฉลิม กล่าวว่าหลังจากรัฐบาลประกาศ ว่าโควิด-19 เป็นโรคฉุกเฉิน กฎหมายจะครอบคลุมมาถึงโรงพยาบาล เอกชนทัง้ ระบบ ซึง่ ทางโรงพยาบาลเอกชนก็ให้ความร่วมมืออย่างเต็ม ที่ ได้พฒ ั นาห้องแล็บและคัดกรองตามเกณฑ์ทกี่ รมควบคุมโรคก�ำหนด “เราเชือ่ ว่า 30% ของผูต้ ดิ เชือ้ ไม่มอี าการ และจะเป็นตัวแพร่ เชือ้ เราจึงท�ำ Drive-Through โดยมีผเู้ ข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล เอกชน 43.2% สะท้อนว่าเราท�ำการคัดกรองแล้วล็อกตัวไว้ก่อนแพร่ เชือ้ เป็นปัจจัยหนึง่ ทีท่ ำ� ให้การระบาดน้อยลง นอกจากนีเ้ รายังพัฒนา ห้องความดันลบ เพื่อเพิ่มจ�ำนวนเตียงส�ำรองไว้ใช้งานใน กทม.และ ปริมณฑลหากมีการระบาดจ�ำนวนมาก ส่วนเรื่องการเบิกจ่ายเป็น ไปตามตามระบบ UCEP บวก On top 25% ซึ่งต้องบอกว่าเป็นการ ท�ำ CSR ของโรงพยาบาลเอกชนทัง้ ระบบเพราะไม่ได้กำ� ไร โดยเฉพาะ เครือข่ายโรงพยาบาลใหญ่ๆ ขาดทุนแน่นอน แต่โรงพยาบาลเอกชนก็ ไม่ได้เกี่ยงงอนอะไร” ศ.ดร.นพ.เฉลิม กล่าว นายกสมาคมโรงพยาบาลเอกชน กล่าวด้วยว่า ในส่วนที่มี ด้าน นพ.การุณย์ กล่าวว่า ปัจจุบันพบผู้ติดเชื้อรายใหม่ ความผิดพลาดในการคัดกรองกลุม่ เสีย่ งเกิดขึน้ นัน้ เนือ่ งจากโควิด-19 ไม่ถึง 10 คน/วัน อย่างไรก็ตาม ผู้ติดเชื้อส่วนหนึ่งไม่แสดงอาการ เป็นโรคอุบตั ใิ หม่และทุกโรงพยาบาลก็ทำ� ด้วยความตัง้ ใจ ท�ำให้มกี าร กลุ่มนี้สามารถแพร่เชื้อได้ ถ้าผ่อนคลายมาตรการ มีการเคลื่อนย้าย คัดกรองกันตามฟุตปาธ หน้าร้านสะดวกซื้อ หรือมีการเก็บค่าบริการ ประชากร กลุม่ ทีต่ ดิ เชือ้ แล้วยังไม่แสดงอาการก็อาจท�ำให้เกิดการแพร่ จากประชาชน อย่างไรก็ตามทางกรมสนับสนุนบริการสุขภาพได้สั่ง เชื้อมากขึน้ จนอาจเป็นคลื่นการระบาดลูกที่ 2 ดังนั้นจึงต้องมีการเฝ้า ปรับตามกฎหมายไปหมดแล้วและจะไม่ให้เกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้น ระวังอย่างเป็นระบบในกลุม่ ทีม่ คี วามเสีย่ ง โดยทางกรมควบคุมโรคได้ อีก ประกาศกลุม่ เสีย่ งทีต่ อ้ งเฝ้าระวังเพิม่ เติม คือ บุคลากรทางการแพทย์ อย่างไรก็ดี ศ.ดร.นพ.เฉลิม กล่าว ตั้งข้อสังเกตว่าในช่วง ผู้อาศัยในที่แออัด อาชีพที่สัมผัสกับผู้อื่นมากๆ ผู้เดินทางจากพื้นที่ อุบัติภัยหรือภาวะฉุกเฉินของประเทศ เราต้องไม่แยกเขาแยกเรา ใคร เสี่ยง ผู้ต้องโทษแรกรับเข้าเรือนจ�ำ และแรงงานต่างชาติ มีก�ำลังก็ลงไปช่วยกัน ถ้าสังเกตข้อมูลจะพบว่าตัวเลข Active case นพ.การุณย์ กล่าวอีกว่า ในส่วนของการตรวจคัดกรองเชิง finding เกิดจากภาคเอกชนที่ออกไปในชุมชน ส่วนเรื่องที่การออกไป รุกของภาคเอกชนต้องเป็นไปตามประกาศของกรมสนับสนุนบริการ ในกลุม่ เสีย่ งต้องขออนุญาตนัน้ ช่วงนัน้ ก็ไม่มใี ครรูก้ ฎแน่นอน และใน สุขภาพ และต้องแจ้งคณะกรรมการโรคติดต่อจังหวัดเพือ่ ให้ความเห็น ค�ำสัง่ แรกทีอ่ อกมาก็ใช้คำ� ว่าแจ้งเพือ่ รับทราบเท่านัน้ เรือ่ งนีจ้ งึ ไม่มใี คร ชอบและท�ำส�ำเนาแจ้ง สปสช. เขต ให้รับทราบด้วย ส่วนในบางพื้นที่ ผิดใครถูก ทีเ่ อกชนออกไปบริการแล้วเกิดความคลาดเคลือ่ นของกลุม่ เป้าหมาย สาธารณสุข
39
แนะปรับชีวิตวิถีใหม่
กินอยู่อย่างไทย สู้ภัย...โควิด-19
เลียงผสมผักหลายชนิด ผัดบวบผัดไข่ ใบเหลียงผัดไข่ เป็นต้น 3.กลุ่มลดการติดเชื้อทางเดินหายใจ ไวรัสต่างๆ พบ ว่า ผักผลไม้ส�ำคัญมีสารเคอร์ซิติน เช่น หอมแดง หอมใหญ่ ขมิ้น ข่า ตะไคร้ มีฤทธิ์ต้านการติดเชื้อไวรัสได้ ท�ำเมนูง่ายๆ เช่น ไข่เจียว หอมแดง เป็นอาหารรับประทานได้ในครอบครัว
กรมแพทย์แผนไทย แนะปรับชีวิตวิถีใหม่จาก “โควิด” สู่กินอยู่อย่างไทย เน้นกินผักผลไม้หลากหลาย ได้ ประโยชน์ 3 กลุ่ม ชู “เห็ด” สร้างภูมิต้านทาน “มะระคะน้า-ใบเหลียง-กะเพรา” ต้านอนุมูลอิสระ “หอมขมิน ้ -ข่า-ตะไคร้” ลดติดเชือ้ เพิม ่ ผลไม้ได้วต ิ ามินซี แนะ ปลูกกินเอง ช่วยลดค่าใช้จ่าย นพ.สรรพงศ์ ฤทธิรักษา รองอธิบดีกรมการแพทย์แผน ไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) กล่าวถึงการ กินอยู่อย่างไทยตามหลักชีวิตวิถีใหม่ (New Normal) ว่า อาหาร เป็นสิ่งส�ำคัญช่วยให้เรามีร่างกายแข็งแรง ซึ่งประเทศไทยมีพืชผักผล ไม้สขุ ภาพมีประโยชน์หลากหลาย โดยขอแนะน�ำกลุม่ พืชผักสมุนไพร เป็น 3 กลุ่ม คือ 1.มีฤทธิ์สร้างภูมิต้านทาน เช่น เห็ดต่างๆ อย่างเห็ดฟาง เห็ดหอม เห็ดหลินจือ เห็ดออรินจิ ซึง่ เมนูสขุ ภาพทีท่ ำ� ได้ คือ ต้มย�ำเห็ด หรือย�ำเห็ด ผัดเห็ด เป็นเมนูสขุภาพช่วยสร้างภูมติ า้ นทานร่างกาย เป็น ประโยชน์ แต่ต้องระวังเรื่องความสะอาดผ่านการต้ม นึ่ง ลวกที่ถูกวิธี 2.กลุ่มต้านอนุมูลอิสระ เช่น มะระ คะน้า ใบเหลียง กะเพรา ซึ่งพบได้ทั่วไป เอามาปรุงเป็นอาหาร เช่น ต้มกะเพรา แกง
40
สาธารณสุข
นพ.สรรพงศ์ กล่าวว่า ส�ำหรับผลไม้ บ้านเมืองเรามีผลไม้ จ�ำนวนมาก โดยผลไม้รสเปรี้ยว มีวิตามินซีสูงช่วยเพิ่มภูมิต้านทาน ต้านการติดเชื้อไวรัส เช่น ส้ม แอปเปิ้ล มะม่วง น�ำมาใช้บริโภค หามา รับประทานปรุงอาหาร หรือท�ำน�้ำผลไม้ต่างๆ เช่น น�้ำอัญชัญ น�้ำส้ม น�ำ้ มะนาว น�ำ้ ตรีผลา ซึง่ ตามต�ำรับยาแผนไทยช่วยปรับสมดุลร่างกาย ท�ำให้มีภูมิต้านทานแข็งแรงมากขึ้น เป็นเมนูสุขภาพโดยใช้พืชผัก สมุนไพรมาปรุงรับประทานอาหารแต่ละวันเพิ่มภูมิต้านทานร่างกาย “ศาสตร์แผนไทยเน้นเรือ่ งจิตใจด้วย สถานการณ์นอี้ าจท�ำให้ เครียด กังวล เรื่องเศรษฐกิจ งาน การใช้สมาธิบ�ำบัด การสวดมนต์ และการออกก�ำลังกายก็สามารถช่วยได้ ซึ่งออกก�ำลังกายต้องระวัง เรื่องการเว้นระยะห่าง กรมฯ ได้น�ำท่าฤๅษีดัดตนมาใช้ 6 ท่า เอามา ปรับเป็นการออกก�ำลังกายยืดเหยียดที่บ้านได้ คือ ไทสู่สุข สามารถ ค้นหาจากกูเกิลได้” นพ.สรรพงศ์กล่าวและว่า การปรับชีวิตวิถีใหม่ เป็นโอกาสดีในการปรับสู่วิถีความเป็นไทย ใช้ความเรียบง่าย ดูแล พฤติกรรมสุขภาพ อาหาร เน้นการกินผักผลไม้ในอาหารมื้อนั้น กิน อย่างหลากหลายทัง้ ผักสีเขียว ผักหลากสี จะได้สารอาหารหลายตัวมี ฤทธิ์เพิ่มภูมิต้านทานหลายๆ ด้าน กินโปรตีนมีประโยชน์ สุก สะอาด ป้องกันการติดเชื้อ ออกก�ำลังกายที่บ้าน เป็นสโลว์ไลฟ์ดูแลสุขภาพ ตนเองและคนในครอบครัว
เมือ่ ถามถึงการกินอย่างประหยัด กิน ได้หลายคน ไม่กระทบต่อฐานะทางเศรษฐกิจ นพ.สรรพงศ์ กล่าวว่า ช่วงนี้หลายท่านกลับ ภูมิล�ำเนา เป็นโอกาสสามารถท�ำเรื่องปลูกพืชผัก สมุนไพรในครัวเรือน บริเวณบ้าน ผักสวนครัวตา มรั่้ว หรือใช้พื้นที่ 1x2 ตารางเมตรในการเพาะ ซึ่ง ผักหลายชนิดขึ้นได้ง่าย ปรุงอาหารในครัวเรือน ช่วยลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือนลงได้ ทานได้ทั้ง ครอบครัว ช่วยในสถานการณ์ตอนนี้ได้ หรือน�ำ พืชผักมาแลกกัน ใช้จุนเจือกัน กลับไปสู่วิถีไทย ปลูกสิ่งที่กิน กินสิ่งที่ปลูก ช่วยเยียวยาเศรษฐกิจ ครัวเรือน ปลูกผักผลไม้ทานเอง เรามีเวลาในการ ดูแล มีความสุขในการปลูกดูการเจริญเติบโต ชวน คนในครอบครัวมาร่วมกันปลูกพืชผัก ก็ช่วยผ่อน คลายภาวะตึงเครียดได้ ถามถึ ง ความคื บ หน้ า การวิ จั ย ฟ้ า ทะลายโจร นพ.สรรพงศ์ กล่าวว่า ผลวิจัยเบื้อง ต้นพบว่า ต้านเชื้อโควิดได้ ส่วนการทดสอบขนาด และประสิทธิภาพในมนุษย์ อยูร่ ะหว่างท�ำโครงการ ขอวิ จั ย ในมนุ ษ ย์ ซึ่ ง ต้ อ งใช้ เ วลาในการศึ ก ษา ทดลอง อย่างไรก็ตาม ค�ำแนะน�ำถ้ามีอาการทาง เดินหายใจ ไข้ ไอ เจ็บคอ ใช้ฟ้าทะลายโจรได้ 2 วันแรก หากดีขึ้นหยุดยาได้ ไม่ดีขึ้นวันที่ 3 ไปพบ แพทย์ดูว่าป่วยจากอะไร และไม่แนะน�ำให้ใช้ใน การป้องกันโรคโควิด เพราะยังไม่มีงานวิจัยที่เข้ม แข็งพอยืนยันว่าได้ประโยชน์
แพทย์หญิงพรรณพิมล วิปลุ ากร อธิบดีกรมอนามัย แนะน�ำว่า จาก การคาดการณ์ของผูเ้ ชีย่ วชาญ นักวิชาการ คาดว่าเราจะยังต้องอยูก่ บั สถานการณ์ โรคติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ไปจนกว่าจะมีวคั ซีนป้องกันโรค ประชาชน จึงต้องปรับการใช้ชีวิตในวิถีใหม่ (New Normal) นอกจากการเว้นระยะห่าง ทางสังคม สวมหน้ากากอนามัยหรือ หน้ากากผ้า กินร้อน ช้อนกลางส่วน ตัว ล้างมือบ่อยๆ เพื่อป้องกันการ ติดเชื้อ และสิ่งส�ำคัญคือการดูแล ตนเองให้ มี สุ ข ภาพแข็ ง แรง ออก ก�ำลังกาย พักผ่อนให้เพียงพอ กิน อาหารถูกหลักโภชนาการทุกกลุ่ม วัย แนะน�ำให้มีความหลากหลาย มีผักผลไม้ทุกมื้อ ในเด็กให้กินนมจืดวันละ 1-2 แก้ว และเด็กทารกกินนมแม่ แพทย์หญิงพรรณพิมล กล่าวต่อว่า ขอให้เลือกกินอาหารที่มีวิตามิน เกลือแร่สูง เพื่อเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ได้แก่ วิตามินซี ซึ่งร่างกาย ไม่สามารถสังเคราะห์ได้เอง ช่วยการท�ำงานของเม็ดเลือดขาว ขจัดเชื้อโรค ต้าน ภูมแิ พ้ ลดการระคายเคืองเยือ่ บุทางเดินหายใจ ลดการจาม น�ำ้ มูกไหล มีมากในผัก ผลไม้ เช่น ฝรั่ง มะขามป้อม มะขามเทศ เงาะ พริกหวานแดง พริกหวานเขียว ผัก คะน้า บรอกโคลี มะระขี้นก และวิตามินอี เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ป้องกันกรดไข มันไม่อิ่มตัวและส่วนประกอบเยือ่ หุ้มเซลล์ของอวัยวะในร่างกายถูกท�ำลาย มีมาก น�้ำมันดอกทานตะวัน น�้ำมันดอกค�ำฝอย น�้ำมันปาล์ม น�้ำมันร�ำข้าว ถั่วลิสง ไข่ไก่ รวมทั้งวิตามินดี ซึ่งจ�ำเป็นต่อการท�ำงานของระบบภูมิคุ้มกัน พบใน เห็ดหอม ปลา ทับทิม ปลาตะเพียน ปลาแซลมอน ปลานิล ไข่แดง และในแสงแดด ส�ำหรับแร่ธาตุได้แก่ ซีลเี นียม ช่วยอนุมลู อิสระทีท่ ำ� อันตรายต่อเซลล์หรือ เปลีย่ นแปลงเซลล์ปกติให้กลายเป็นเซลล์มะเร็ง และเสริมการท�ำงานของวิตามินซี และวิตามินอี ช่วยควบคุมระดับฮอร์โมนไทรอยด์ พบในปลาทูสด ไข่ ปลาจาระเม็ด สด เนื้อปูต้มสุก หากขาดซีลีเนียมจะติดเชื้อได้ง่าย และแร่ธาตุที่จ�ำเป็นอีกชนิด หนึ่งคือ สังกะสี ช่วยควบคุมการท�ำงานของเอนไซม์ที่สร้างภูมิคุ้มกันโรคและการ เจริญเติบโต พบมากในเนื้อสัตว์สันใน และเครื่องในสัตว์ หอยนางรม ไข่ นม ปลา นอกจากนี้ แนะน�ำเมนูชูสุขภาพ ช่วยเสริมภูมิต้านทานที่มีใบกะเพรา และพริกขี้หนูเป็นส่วนประกอบ เช่น ผัดกะเพราปลา ไข่เจียวกะเพรา ต้มย�ำปลา ทู สปาเกตตีขเี้ มาทะเล เป็นต้น โดยกะเพรามีฤทธิต์ า้ นอนุมลู อิสระ ต้านการอักเสบ ลดปวด ต้านเชื้อแบคทีเรีย ลดน�้ำตาลในเลือด และลดความเสี่ยงเกิดมะเร็ง ส่วน พริก มีวิตามินซีสูง กระตุ้นความอยากอาหาร ลดระดับน�้ำตาลและไขมันในเลือด ช่วยการเผาผลาญพลังงาน และบ�ำรุงสายตา
สาธารณสุข
41
อาหารต้านโควิด แนะน� ำ “อาหารไทย” หลากหลายเมนู ที่ มี สมุนไพรเป็นส่วนประกอบ ซึ่งสมุนไพรแต่ละอย่างก็มี สรรพคุณทางยา ช่วยเสริมภูมค ิ ม ุ้ กันและช่วยต่อต้าน เชื้อไวรัสได้ด้วย เมื่อคนไม่ป่วยอยากจะหาทางป้องกัน COVID-19 ดีกว่ารอ ให้ตวั เองถึงคิวติดเชือ้ ! นอกจากการออกก�ำลังกายให้รา่ งกายแข็งแรง แล้ว อีกหนึ่งวิธีก็คือ การรับประทาน “อาหารไทย” ที่มี “สมุนไพร” ช่วยเสริมภูมิคุ้มกันและต้านเชื้อไวรัส ล่าสุดมีข้อมูลจาก นายแพทย์มรุต จิรเศรษฐศิริ อธิบดี กรมการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก แนะน�ำผักผลไม้สมุนไพร 3 กลุม่ เพือ่ เสริมภูมติ า้ นทานของร่างกายช่วยป้องกันการติดเชือ้ ไวรัส ชนิดต่างๆ ได้แก่ - กลุ่มเสริมภูมิคุ้มกัน เช่น พลูคาวหรือผักคาวตอง, เห็ด นพ.มรุต จิรเศรษฐศิริ ต่างๆ, ตรีผลา (สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม) - กลุ่มที่มีวิตามินซีและสารต้านอนุมูลอิสระสูง เช่น ดอกขี้ เชียงดา, คะน้า, มะรุม, ผักแพว มะขามป้อม, ลูกหม่อน และผักผล เหล็ก, ยอดมะยม, ใบเหลียง, ยอดสะเดา, มะระขี้นก, ฟักข้าว, ผัก ไม้หลากสี - กลุม่ ทีม่ สี ารส�ำคัญในการป้องกันการติดเชือ้ ไวรัสก่อโรคโค วิด-19 เช่น พลูคาวหรือผักคาวตอง กะเพรา หอมแดง หอมหัวใหญ่ มะรุม ใบหม่อน แอปเปิล เปลือกผลของพืชตระกูลส้ม (ส้ม มะนาว มะกรูด ส้มซ่า) จากตัวอย่างสมุนไพรไทย ผัก และผลไม้ดงั กล่าวข้างต้น ส่วน ใหญ่มักจะเป็นส่วนประกอบในเมนู “อาหารไทย” หลากหลายชนิด โดยสมุนไพรเหล่านัน้ มีสว่ นช่วยเสริมสร้างภูมติ า้ นทานให้รา่ งกายห่าง ไกลจากเชื้อไวรัสได้ ส�ำหรับเมนูแนะน�ำมีดังนี้
42
สาธารณสุข
เมีย ่ งค�ำ อาหารไทยอย่าง “เมี่ยงค�ำ” มีส่วนผสมหลักคือ มะนาวหั่ น พร้ อ มเปลื อ ก และ หอมแดงสด ทั้งสองอย่างนี้ถือ เป็ น สมุ น ไพรที่ มี ส ารเฮสเพอริ ดิน สารรูติน และวิตามินซี ช่วย ป้องกันไม่ให้ไวรัสเข้าสูเ่ ซลล์ของ ร่างกาย ช่วยลดโอกาสการติด เชื้อในอวัยวะต่างๆ ได้
ผัดกะเพรา อาหารไทยจานนีม้ สี ว่ นผสมหลักคือ “ใบกะเพรา” ซึง่ ถือเป็น ผักสมุนไพรอีกอย่างทีค่ นไทยรูจ้ กั กันดี ข้อมูลจากกรมการแพทย์แผน ไทยและแพทย์ทางเลือก ระบุวา่ ใบกะเพรามีสารโอเรียนทิน (orientin) เป็นสารส�ำคัญทีม่ ศี กั ยภาพในการป้องกันไม่ให้ไวรัสเข้าเซลล์ ช่วยลด โอกาสการติดเชื้อของเซลล์ จึงช่วยป้องกันไม่ให้ป่วยไข้จากเชื้อไวรัส ได้อย่างดี
ต้มย�ำ เมนูอาหารไทยเมนูถัดมาคือ “ต้มย�ำ” มีส่วนประกอบหลัก คือ หอมใหญ่ หอมแดง ซึง่ มีสารส�ำคัญอย่าง สารเคอร์ซที นิ (quercetin) ทีม่ ศี กั ยภาพในการป้องกันไม่ให้ไวรัสเข้าเซลล์ ช่วยลดโอกาสการ ติดเชื้อ อีกทั้งยังมีเห็ดที่มีสารเบต้ากลูแคน ช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกันของ ร่างกาย ท�ำให้ไม่ปว่ ยง่าย และมะนาวทีใ่ ส่ในต้มย�ำมีวติ ามินซีทมี่ ฤี ทธิ์ ต้านอนุมูลอิสระสูง ช่วยเสริมการท�ำงานของระบบภูมิคุ้มกัน ต้มโคล้ง ส่วนเมนูอาหารไทยอีกจานทีม่ รี สชาติแซ่บจัดจ้านไม่แพ้กนั นัน่ คือ “ต้มโคล้ง” (รวมถึงเมนูแกงเลียงและย�ำชนิดต่างๆ) มีสว่ นผสม ของสมุนไพรจ�ำพวกหอมใหญ่ หอมแดง เห็ดชนิดต่างๆ และมะนาว ซึ่งมีสารส�ำคัญ เช่น สารเคอร์ซีทิน เบต้ากลูแคน และวิตามินซี ที่ช่วย กระตุน้ ภูมคิ มุ้ กันของร่างกาย ท�ำให้ไม่ปว่ ยง่าย มีฤทธิต์ า้ นอนุมลู อิสระ สูง ช่วยส่งเสริมการท�ำงานของระบบภูมิคุ้มกัน สาธารณสุข
43
น�้ำพริกผักต้ม ผักสด บ้านเราคุ้นเคยกับอาหารไทยประเภทเครื่องจิ้มกันอยู่แล้ว อย่างเช่นเมนูน�้ำพริกผักต้มหรือผักสด โดยอาจจะเน้นผักสมุนไพรที่ มีสรรพคุณทางยาในเมนูนี้มห้มากขึ้น เช่น ดอกขี้เหล็ก ยอดมะยม ใบเหลียง ยอดสะเดา มะระขี้นก ฟักข้าว ผักเชียงดา คะน้า มะรุม ผัก แพว ผักหลากสี ซึง่ ผักเหล่านีอ้ ดุ มไปด้วยสารกลุม่ แอนโทไซยานิน ซึง่ เป็นสารกลุ่มเฟลโวนอยด์ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง และมีวิตามินซี สูงด้วย แกงส้มมะรุม แกงส้มผักรวม แกงส้มทั้งสองชนิดนี้ต่างก็เป็นอาหารไทยที่มีสมุนไพรเป็น ส่วนประกอบ เริ่มจาก “แกงส้มมะรุม” มีมะรุมเป็นส่วนประกอบหลัก ซึง่ มีสารเคอร์ซตี นิ (quercetin) ทีม่ ศี กั ยภาพในการป้องกันไม่ให้ไวรัส เข้าเซลล์ ช่วยลดโอกาสการติดเชื้อ ส่วนเมนู “แกงส้มผักรวม” ควรใช้ ผักหลากหลายสีผสมกัน เพราะอุดมไปด้วยวิตามินซี และสารกลุ่ม แอนโทไซยานินซึ่งเป็นสารเฟลโวนอยด์ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง ช่วยเสริมการท�ำงานของเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกัน ท�ำให้ไม่ป่วยง่าย
44
น�้ำตรีพลา น�้ำลูกหม่อน ส�ำหรับเครื่องดื่มหรือน�้ำสมุนไพรที่ทางกรมการแพทย์แผน ไทยและแพทย์ทางเลือกแนะน�ำ คือ “น�้ำตรีผลา” ซึ่งช่วยเสริมสร้าง ระบบภูมคิ มุ้ กันได้ นอกจากนีอ้ าจน�ำผักผลไม้ทแี่ นะน�ำข้างต้นมาปรุง อาหารอืน่ หรือท�ำเป็นเครือ่ งดืม่ ได้ เช่น “น�ำ้ ลูกหม่อน” มีสารกลุม่ แอน โทไซยานินซึ่งเป็นสารเฟลโวนอยด์ ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง ช่วย เสริมการท�ำงานของเซลล์ให้แข็งแรง หรือจะเลือกดื่ม “ชาใบหม่อน” ก็ได้ ในในบหม่อนมีสารเคอร์ซีติน ที่มีศักยภาพในการป้องกันไม่ให้ ไวรัสเข้าเซลล์ ช่วยลดโอกาสการติดเชื้อ เป็นต้น
ที่มา : กรมการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก สาธารณสุข