Τεύχος 628

5.12.2019 Βάσει στοιχείων Bari-Focus

free press

Free Press media brand 2019

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΚΙΛΙΑΣ ΑΝΑΛΥΕΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ

ΕΞΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ ΜΙΛΟΥΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΝΕΟ ΝΟΜΟ

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟ

2 lifo – 5.12.19

TO ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΈΙΚΟ ΚΑΙ Η ΕΛΛΆΔΑ ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΎ, ΣΤΡΈΙΤ, ΑΡΤΙΜΕΛΟΎΣ ΑΡΣΕΝΙΚΟΎ

POSTS ΓΡAΜΜΑΤΑ E-MAILS α π ό τ η lif o t ea m

feedback627

Oι αντιδράσεις που δημιούργησαν τα άρθρα και τα posts μας την περασμένη εβδομάδα.

*Στείλτε μας Feedback: feedback@lifo.gr

☛ Για την Ελλάδα του λευκού, στρέιτ, αρτιμελούς αρσενικού έγραψε ο Θοδωρής Αντωνόπουλος. Με αφορμή αυτό το θέμα, ο χρήστης Harlan έκανε τις ακόλουθες παρατηρήσεις: «Δεν είναι δυνατόν να φτιάξουμε μια τεράστια λίστα και να απαριθμήσουμε όλους τους ανθρώπους που χρειάζονται προστασία. Στην τελική, όλοι πρέπει να προστατευόμαστε από το σύνταγμα και να έχουμε δικαίωμα στη “ζωή, τιμή, ελευθερία”. Γιατί, αν φτιάξω, για παράδειγμα, μια λίστα και πω ότι σ’ αυτήν ανήκουν οι ΛΟΑΤΚΙ, οι γυναίκες και τα ΑμεΑ, τότε φτύνω στα μούτρα τα παιδιά. Δεν χρειάζονται προστασία τα παιδιά; Επίσης, φτύνω τους χοντρούς που τρώνε μπούλινγκ για το πάχος τους. Δεν χρειάζονται προστασία της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους οι χοντροί; Οι καταθλιπτικοί; Όσοι ντύνονται παράξενα; Οι καραφλοί; Μια οποιαδήποτε λίστα με κατηγορίες ανθρώπων των οποίων η ζωή, η τιμή και η ελευθερία χρειάζονται προστασία από το σύνταγμα αυτόματα φτύνει όλους τους άλλους που δεν θα περιλαμβάνονται στη λίστα. Μια οποιαδήποτε λίστα θα λειτουργεί πάντα ρατσιστικά, αφού κάποιους θα τους θεωρεί άξιους προστασίας από το σύνταγμα και κάποιους θα τους αφήνει στην απέξω, δηλαδή “θα τους φτύνει στα μούτρα”, όπως λέει και ο αρθρογράφος. Στην τελική, δείξτε μου έστω έναν άνθρωπο του οποίου η ζωή, η τιμή και η ελευθερία δεν είναι άξιες να προστατεύονται από το σύνταγμα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι το σύνταγμα θα πρέπει να προστατεύει όλους τους ανθρώπους, χωρίς καμία λίστα και χωρίς κανέναν περιορισμό. Αν προστατεύει και τα ζώα, ακόμα καλύτερα! Κι αυτό δεν είναι τόσο ουτοπικό. Η Ισπανία, για παράδειγμα, αναγνωρίζει πλήρη δικαιώματα στους πιθήκους. Κι άλλα δυτικά κράτη έχουν διατάξεις στα συντάγματά τους που κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση». Σύμφωνος με την παραπάνω άποψη ήταν και ο Takis Papas, λέγοντας ότι: «Και μόνο τυπικά, όταν ξέρεις ότι ως κράτος έχεις αποτύχει στην προστασία ορισμένων ομάδων, τότε ψηφίζεις το συγκεκριμένο άρθρο στο σύνταγμα, όπως έκανε η Πορτογαλία πριν από αρκετά χρόνια. Υπάρχει σοβαρός άνθρωπος που να πιστεύει ότι όσοι καταψήφισαν το άρθρο το έκαναν επειδή πιστεύουν ότι ήδη προστατεύονται επαρκώς οι συγκεκριμένες ομάδες πολιτών; Ας μην κοροϊδευόμαστε. Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι τα πολιτικά κόμματα πορεύονται μικροπολιτικά, ανεξαρτήτως συγκυρίας». ☛ Ο M. Hulot έγραψε για το νέο βιβλίο του Νίκου Πλατή, το «μικροΜέγα Κολοκοτρωνέικο», ένα εντελώς διαφορετικό βιβλίο για τον Κολοκοτρώνη. Ο

χρήστης Ναπολέων σχολίασε τα εξής: «Το πρόβλημα, γενικά, με την Ιστορία είναι ότι συνήθως καθένας επιλέγει από μια τεράστια γκάμα πηγών και γεγονότων αυτά που ταιριάζουν στη δική του κοσμοαντίληψη και στο δικό του ιδεολογικό υπόβαθρο, προκειμένου να επιβεβαιώσει τις ήδη προδιαμορφωμένες αντιλήψεις του, και παραβλέπει ό,τι δεν ταιριάζει με αυτές. Το σωστότερο, όμως, θα ήταν να καταλήγουμε σε συμπεράσματα με βάση όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα και πηγές. Εξάλλου, η Ιστορία, πέρα από κοινωνική επιστήμη, είναι και ένα μέσο που χρησιμοποιείται για σκοπούς που δεν σχετίζονται με την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας. Δυστυχώς, αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Ένας από αυτούς τους σκοπούς είναι και η σφυρηλάτηση της εθνικής συνείδησης κάθε κράτους, η οποία σχεδόν παντού περιέχει πολλά ψέματα και μύθους, με εξαίρεση τις σκανδιναβικές χώρες. Η ποιότητα της αντικειμενικότητας με την οποία αντιμετωπίζει κάθε κοινωνία την ιστορία της είναι μέτρο της ωριμότητάς της. Δυστυχώς, όμως, εδώ είναι Βαλκάνια, τα οποία, όπως σωστά παρατήρησε ένας ιστορικός, παράγουν πολύ περισσότερη Ιστορία απ’ όση μπορούν να καταναλώσουν. Η αποκάλυψη άγνωστων πτυχών της προσωπικότητας του Κολοκοτρώνη είναι προφανώς πολύ χρήσιμη σε όσους θέλουν να δουν πέρα από τη στρατηγική μεγαλοφυΐα του, αρκεί να συνεχίσουμε να βλέπουμε το σύνολο της εικόνας και να μην επικεντρωνόμαστε μόνο σε αυτές τις άγνωστες και ιδιαίτερες πτυχές. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένα έθνος στον κόσμο που να έχει παραγάγει περισσότερη Ιστορία από τους Έλληνες. Σ’ αυτή την τόσο μεγάλη παραγωγή υπάρχουν κυριολεκτικά τα πάντα: φωτεινές και ανιδιοτελείς προσωπικότητες, ήρωες, καιροσκόποι, προδότες, πατριδοκάπηλοι κ.ο.κ. Το ιδανικό, επομένως, θα ήταν να βλέπουμε τα πάντα και κάποτε να αρχίσουμε να διδασκόμαστε απ’ όλα αυτά και όχι να επιλέγουμε ό,τι θέλουμε και ό,τι μας βολεύει. Προσωπικά, το βασικό χαρακτηριστικό που με εντυπωσιάζει είναι αυτή η διαχρονική αλληλοφαγωμάρα. Ποτέ κανείς, ούτε καν ο Μέγας Αλέξανδρος, δεν κατάφερε να ενώσει τους Έλληνες. Αυτό που βλέπω, πάντως, στις μέρες μας είναι ότι υπάρχει γενικότερα μια τάση υποβάθμισης της Ιστορίας των εθνών, όμως, πολύ απλά, οι λαοί και τα άτομα χωρίς Ιστορία είναι το πιο εύπλαστο υλικό (λιγότερες διεκδικήσεις, τους κατευθύνεις ανάλογα με το πού χρειάζονται φθηνά εργατικά χέρια, τους βάζεις να μαλώνουν μεταξύ τους ή με άλλους, ανάλογα με τις ανάγκες κ.ο.κ.)».

free press Eβδομαδιαίος οδηγός της Αθήνας. Κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη.

5.12.19 – lifo

3

Index #628

www.lifo.gr

ΣΤΗΛΕΣ Οι νέες προκλήσεις για τον πρωθυπουργό

9

Ο Σαββόπουλος στα 75

12

από τh βασιλικη σιουτη

από τον δημήτρη πολιτάκη

Μετασεισμική ακολουθία αλληλεγγύης από τον βασιλη βαμβακα

12

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης

ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ ΒΑΣΊΛΗΣ ΚΙΚΊΛΙΑΣ «Η ΝΈΑ ΓΕΝΙΆ ΈΧΕΙ ΦΎΓΕΙ ΜΠΡΟΣΤΆ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΕΊ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΖΩΉΣ» 16 ΤΟ ΕΘΝΙΚΌ ΣΧΈΔΙΟ ΔΡΆΣΗΣ

20

ΌΛΑ ΌΣΑ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΞΈΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΑΜΜΉ 1142

22

AKAPNOS.GR

23

ΟΙ ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΟΙ ΜΙΑΣ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΊΑΣ ΜΙΛΟΎΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΌ ΝΌΜΟ 24 ΤΟ ΚΆΠΝΙΣΜΑ «ΒΛΆΠΤΕΙ» ΣΟΒΑΡΆ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΈΣ ΣΧΈΣΕΙΣ ΈΞΙ ΠΡΌΣΩΠΑ ΤΗΣ ΔΗΜΌΣΙΑΣ ΖΩΉΣ ΣΧΟΛΙΆΖΟΥΝ ΤΟΝ ΝΌΜΟ ΤΑ ΤΡΊΚΑΛΑ ΠΡΩΤΟΠΌΡΗΣΑΝ, ΚΌΒΟΝΤΑΣ ΠΡΏΤΑ ΤΟ ΤΣΙΓΆΡΟ

28

30

32

ΑΣΤΥΠΆΛΑΙΑ, ΤΟ ΠΡΏΤΟ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΌ ΝΗΣΊ ΠΑΓΚΟΣΜΊΩΣ

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας ––––––

33

Η ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΟΥ ΝΌΜΟΥ ΣΕ ΟΚΤΏ ΕΥΡΩΠΑΪΚΈΣ ΧΏΡΕΣ 36 ΓΌΠΑ ΡROJECT: ΜΙΑ ΠΡΟΣΠΆΘΕΙΑ ΓΙΑ «ΠΌΛΕΙΣ ΧΩΡΊΣ ΑΠΟΤΣΊΓΑΡΑ»

digital advertising director Χριστίνα Γιαννοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς chief creative officer Λευτέρης Κεφαλάς direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Αγγελική Λάζου

38

client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας

ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΚΌΠΗΣΗΣ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΤΗΝ ΈΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΌ ΚΆΠΝΙΣΜΑ

40

ΝΑ ΚΑΠΝΊΖΟΥΜΕ ΔΗΜΌΣΙΑ 'Ή ΌΧΙ;

42

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΚΑΠΝΟ ΚΟΣΜΟ

ε μπο ρικο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου

–––––– συν ταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Αναστασία Γαλάνη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Φιλιώ Ράγκου, Πάνος Σάκκας, Νικόλας Σεβαστάκης, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή ––––––

44

ΟΙ ΒΛΑΒΕΡΈΣ ΣΥΝΈΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΣΙΓΆΡΟΥ ΜΆΣ ΚΌΒΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΆΣΑ 46

φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

4 lifo – 5.12.19

ανακυκλωστε

5.12.19 – lifo

5

οφορίας κλ

2005

15 2019

λοφορίας υκ

ρόνια κ •χ

ρόνια κυ •χ

2

3

4

TO Π Ρ ΟΣ ΩΠΟ Μ Ι Α Σ ΠΟΛ ΗΣ

διοργανωση

6 lifo – 5.12.19

υπο την αιγιδα

χορηγοι

με την υποστηριξη

Aπολαύστε υπεύθυνα

1 ΙDRA KAYNE 2 ΓΙΑΝΝHΣ ΣΤΑΝΚΟΓΛΟΥ 3 ΓΙΑΝΝOΣ ΠΕΡΛΕΓΚΑΣ 4 SNIK

1

5

6

7

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 138 28.11.2019 — 2.2.2020

5 ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ 6 ΧΑΡΙΣ ΑΛΕΞΙΟΥ 7 ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ 8 ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΚΙΝΟΣ

Φ ΩΤΟ Γ Ρ Α Φ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η

8

χορηγοσ επικοινωνιασ

μονιμοι χορηγοι επικοινωνιασ μουσειου μπενακη

5.12.19 – lifo

7

No 1 ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ

Πρώτη στην κατηγορία των free press με τριπλάσια διαφορά από το επόμενο Το μοναδικό free press που συμπεριλαμβάνεται στα 15 πιο επιδραστικά ενημερωτικά media της Ελλάδας, σύμφωνα με τη διεθνή μέτρηση του Reuters

Το Νο 1 media brand μεταξύ όλων των free press 5.244.961 unique visitors 41.129.542 page views To lifo.gr συνεχίζει τον καλπασμό του με διπλάσια επισκεψιμότητα από τους ανταγωνιστές του Η official page της LiFO είναι η πιο ισχυρή και μοιρασμένη σελίδα των ελληνικών media με 750.000 likes

Η μεγάλη ψηφιακή επιτυχία

ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ διαβάζει LiFO

5.244.961 UNIQUE VISITORS ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019

ΠΟΙΟΤΗΤΑ. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ. ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 8 lifo – 5.12.19

talk of the town

Οι νέες προκλήσεις για τον πρωθυπουργό Όσα ζήσαμε την περασμένη εβδομάδα.

απ ό τh βασιλ ικη σιουτη

5-11 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2019 T. 628 βασι λ ι κη σι ου τ η — δημ ητ ρ η σ π ολι τα κ η σ — βα σ ι λη σ βα μ βα κ α σ

• Οι νέες προκλήσεις για τον πρωθυπουργό • Ο Σαββόπουλος στα 75 • Μετασεισμική ακολουθία αλληλεγγύης

Το πρόβλημα του Κυριάκου Μητσοτάκη αυτή την περίοδο δεν είναι ο Αλέξης Τσίπρας αλλά ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Πριν από έναν μήνα και κάτι, μετά από πολυετή αφωνία, ο Κώστας Καραμανλής, τον οποίο ο Ευάγγελος Βενιζέλος αποκαλούσε, χωρίς να κατονομάζει ευθέως, «αφανή εταίρο» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ., αποφάσισε να μιλήσει και να υπενθυμίσει την πολιτική του παρουσία. Όλα αυτά τα χρόνια, μετά την πρωθυπουργική του θητεία, παραμένει βουλευτής, χωρίς να παράγει κάποιο έργο. Η σιωπή του την προηγούμενη περίοδο αποδόθηκε στην προσπάθειά του να αποφύγει κάθε αυτοκριτική αλλά και λογοδοσία για την κακή κατάσταση στην οποία παρέδωσε την οικονομία της χώρας το 2009. Όσοι τον ξέρουν υποστηρίζουν ότι τον ενδιαφέρει ιδιαιτέρως η υστεροφημία του και επιθυμεί διακαώς να καθαρίσει τους «λεκέδες» που άφησε η περίοδος της διακυβέρνησής του. Λέγεται ότι ένα πράγμα που ο Κώστας Καραμανλής δεν συγχώρεσε στον Αντώνη Σαμαρά ήταν ότι 5.12.19 – lifo

9

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

έκανε υπουργό Οικονομικών τον Γιάννη Στουρνάρα, έναν άνθρωπο που είχε αποδώσει τεράστιες ευθύνες (αν όχι όλες) για την οικονομική κρίση στην κυβέρνησή του. Όταν ήρθε στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ, όλοι μιλούσαν για την καλή σχέση Τσίπρα - Καραμανλή και τους διαύλους επικοινωνίας που υπήρχαν. Σε αυτόν αποδίδουν πολλοί και τη μεταστροφή του Αλέξη Τσίπρα, που, ενώ είχε αποφασίσει να προτείνει για Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, άλλαξε γνώμη και επέλεξε τον πιο στενό συνεργάτη του Κώστα Καραμανλή, τον Προκόπη Παυλόπουλο. Ο Αλέξης Τσίπρας ήθελε από την αρχή να διασπάσει ή, τουλάχιστον, να διχάσει τη Νέα Δημοκρατία, οπότε η σχέση του με τον Καραμανλή ήταν για εκείνον στρατηγικής σημασίας. Φυσικά, δεν ήταν ο μόνος με τον οποίο είχε διαύλους, καθώς είχε προσεγγίσει κι άλλους δυσαρεστημένους από την ηγεσία της ΝΔ. Ήταν όμως ο πιο σημαντικός. Όποιος παρατηρούσε τον Κώστα Καραμανλή κατά την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ θα διαπίστωνε ότι η αντιπολιτευτική κριτική του απέναντί του ήταν από υποτυπώδης έως ανύπαρκτη. Είναι γεγονός –όσο και αν υπερβάλλει ο Ευάγγελος Βενιζέλος– ότι η κυβέρνηση Τσίπρα διατήρησε και αξιοποίησε πολλά στελέχη του Κώστα Καραμανλή. Κυρίως, όμως, έκανε Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Προκόπη Παυλόπουλο και αναπληρωτή υπουργό Δικαιοσύνης (με κρίσιμο ρόλο) τον πρώην διοικητή της ΕΥΠ του Καραμανλή, τον Δημήτρη Παπαγγελόπουλο. ετά τη νίκη της ΝΔ τον περασμένο Ιούλιο (για την οποία ασκείται στον Καραμανλή εσωκομματική κριτική ότι δεν εργάστηκε) ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ήταν πολύ πρόθυμος να διατηρήσει τους καραμανλικούς θύλακες στην εξουσία. Αντιθέτως, ο Κώστας Καραμανλής θεωρούσε αυτονόητο ότι το «σύστημά» του θα ενισχυθεί περαιτέρω. Μία από τις απαιτήσεις, η πιο συμβολική και ουσιαστική, φαίνεται ότι είναι η παραμονή του Προκόπη Παυλόπουλου στην προεδρία, κάτι που ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θέλει με τίποτα. Δεν είναι δύσκολο να το μαντέψει κανείς, αφού ήταν ο μόνος που δεν τον ψήφισε καν, για να δείξει την αντίθεσή του, κίνηση αρκετά τολμηρή για τα ελληνικά πολιτικά ήθη τότε. Στην πολιτική, όμως, δεν έχει σημασία τι θέλει κανείς αλλά τι μπορεί να επιβάλει. Αν ο Καραμανλής αποδειχτεί πιο ισχυρός, θα καταφέρει να επιβάλει αυτό που θέλει. Αυτήν τη στιγμή μετράει τις δυνάμεις του και στέλνει μηνύματα. Στη Θεσσαλονίκη, πριν από έναν μήνα και κάτι, ο Κ. Καραμανλής επικέντρωσε την ομιλία του στα εθνικά θέματα, υποστηρίζοντας ότι έρχονται μεγάλες προκλήσεις και ότι θα χρειαστούν δύσκολες αποφάσεις. Προηγουμένως είχε μιλήσει για την «προσφορά του Προκόπη Παυλόπουλου», ειδικά σε «εθνικά κρίσιμες περιστάσεις». Έδωσε όμως μεγάλη έμφαση στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, αναφέροντας ότι μπορεί να εξελιχθεί σε μείζον θέμα με άγνωστες προεκτάσεις, και το συνέδεσε με το δημογραφικό, λέγοντας ότι μπορεί να βρισκόμαστε ενώπιον εθνικής κρίσης. Τα προηγούμενα χρόνια, πάντως, δεν είχε θελήσει να κρούσει κανέναν κώδωνα κινδύνου για το μεταναστευτικό-προσφυγικό και τώρα που το κάνει αρκετοί στη ΝΔ θυμούνται και σχολιάζουν πως ούτε σε αυτό ούτε στα εθνικά ασκούσε ουσιαστική αντιπολίτευση όσο κυβερνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρεί ότι το δυνατό του χαρτί είναι η οικονομία, στην οποία δίνει περισσότερο βάρος και την παρακολουθεί ο ίδιος. Τα εθνικά δεν θεωρούνται το δυνατό του σημείο, ενώ για τον Κώστα Καραμανλή ισχύει το αντίθετο κι αυτός είναι προφανώς ο λόγος που επικεντρώνεται σε αυτά, για να δηλώσει την παρουσία του και να ασκήσει μια πολύ έμμεση, για την ώρα, κριτική. Τα προηγούμενα

10 lifo – 5.12.19

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρεί ότι το δυνατό του χαρτί είναι η οικονομία, στην οποία δίνει περισσότερο βάρος και την παρακολουθεί ο ίδιος. Τα εθνικά δεν θεωρούνται το δυνατό του σημείο, ενώ για τον Κώστα Καραμανλή ισχύει το αντίθετο κι αυτός είναι προφανώς ο λόγος που επικεντρώνεται σε αυτά, για να δηλώσει την παρουσία του και να ασκήσειμια πολύ έμμεση, για την ώρα, κριτική

χρόνια τα οικονομικά προβλήματα και η ανεργία ήταν όντως τα μεγαλύτερα προβλήματα των Ελλήνων σε όλες τις έρευνες κοινής γνώμης. Εδώ και λίγο καιρό, όμως, η ιεράρχηση έχει αλλάξει και πρώτο έρχεται το μεταναστευτικό-προσφυγικό, το μόνο θέμα στο οποίο δεν αξιολογείται θετικά η κυβέρνηση από την κοινή γνώμη. Ο Μητσοτάκης έριξε εξαρχής όλο το βάρος στην οικονομία και τις επενδύσεις, περιμένοντας το μεταναστευτικό να το λύσουν οι Ευρωπαίοι. Αλλά οι Ευρωπαίοι θεωρούν λύση τη μετατροπή της Ελλάδας σε αποθήκη ψυχών και είναι προφανές ότι υπάρχει μια στενή συνεργασία της Γερμανίας με την Τουρκία στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο. Προεκλογικά, ωστόσο, έπαιξε κι αυτός με το μεταναστευτικό, προκειμένου να κερδίσει ψηφοφόρους, αλλά τώρα φαίνεται ότι υποχωρεί διά της Realpolitik και στο συνέδριο αυτό φάνηκε καθαρά όταν είπε «το πρόβλημα ήρθε για να μείνει», στέλνοντας μήνυμα «deal with it» σε όσους αντιδρούν. Ο Σαμαράς, που είχε να μιλήσει από τις εκλογές, επέλεξε να τοποθετηθεί θεσμικά από το βήμα του συνεδρίου που έγινε το περασμένο Σαββατοκύριακο, για να πει όσα ήθελε και να στείλει κι αυτός το δικό του μήνυμα προς την ηγεσία και τους οπαδούς του, που μάλλον παραμένουν αρκετοί, αν κρίνει κανείς και από το θερμό χειροκρότημα που εισέπραξε. Ο Αντώνης Σαμαράς, σε αντίθεση με τον Κώστα Καραμανλή πάντως, συνέβαλε καθοριστικά στο να κερδίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης την ηγεσία της ΝΔ, όσο παράξενο κι αν θα ακουγόταν αυτό πριν από μερικά χρόνια. Ο Κώστας Καραμανλής και η Ντόρα Μπακογιάννη είχαν στηρίξει την υποψηφιότητα Μεϊμαράκη, αλλά ο Σαμαράς εκείνον και ο ίδιος αναγνώριζε ότι δύσκολα θα τα είχε καταφέρει χωρίς την υποστήριξή του. Από τότε, όμως, έχει κυλήσει αρκετό νερό στο αυλάκι και κατά καιρούς υπάρχουν ζητήματα που προκαλούν κάποια δυσαρέσκεια στη μία ή στην άλλη πλευρά. Ρήξη, πάντως, για την ώρα δεν υπάρχει. Για το μέλλον δεν μπορεί κανείς να προβλέψει. Ο Αντώνης Σαμαράς ήθελε, λοιπόν, να υπενθυμίσει κι αυτός την παρουσία του και να υπερασπιστεί την πολιτική του. Το τελευταίο διάστημα είναι γεγονός ότι μεγάλο τμήμα της συντηρητικής βάσης των ψηφοφόρων της ΝΔ, που έχει βγει στα κάγκελα με το προσφυγικό-μεταναστευτικό, απευθύνεται σε αυτόν, ζητώντας του να τοποθετηθεί δημόσια, κάτι που όλο αυτόν τον καιρό ο ίδιος δεν ήθελε να κάνει. Στους πολιτικούς του οπαδούς, που επέμεναν, συνιστούσε υπομονή. Και αυτός, όπως και ο Καραμανλής, απέφυγαν να ασκήσουν κριτική για τα θέματα αυτά και περιορίστηκαν στις επισημάνσεις, επαινώντας μάλιστα τις προσπάθειες της κυβέρνησης. Υπήρχε, ωστόσο, ένα είδος προειδοποίησης και στις δύο ομιλίες. Είναι γεγονός ότι ο χώρος αυτός, ο δεξιός-πατριωτικός, είναι ορφανός και από κάτω ένα κομμάτι της δεξιάς βράζει. Μπορεί, όμως, ο Σαμαράς να επιχειρήσει το «δις εξαμαρτείν»; Δύσκολα, λέει η λογική. Και ο Καραμανλής και ο Σαμαράς, πάντως, επέλεξαν τα εθνικά και το προσφυγικό-μεταναστευτικό για να κάνουν αισθητή την πολιτική παρουσία τους, γνωρίζοντας αφενός ότι τα θέματα αυτά έχουν απήχηση στο κοινό της ΝΔ, αφετέρου ότι πρόκειται για τα αδύναμα σημεία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Όσο για την αντιπολιτευτική κριτική που του ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ, αυτή μόνο ως σωσίβιο λειτουργεί για την ώρα με τον τρόπο που γίνεται (αφού του ασκούν κριτική για υπερπατριωτισμό κ.λπ.), γι’ αυτό είναι καλοδεχούμενη στο Μαξίμου.

5.12.19 – lifo

11

SHORTCUT

GUEST EDITOR

Ο Σαββόπουλος στα 75

Μετασεισμική ακολουθία αλληλεγγύης

Ο Διονύσης Σαββόπουλος επέλεξε την οδό της μαζικής δημοσιότητας. Δεν περπατά στο νερό, ούτε γαληνεύει τη θύελλα, όπως μοιάζει κάποιες φορές να πιστεύει, αλλά κανείς δεν είναι τέλειος – αν και πολλά τραγούδια του σίγουρα είναι.

Μια φωτεινή στιγμή από το κοινό παρόν Ελλήνων και Αλβανών.

Η

Ν

α π ό τον δ η μήτρη πολ ιτάκη

12 lifo – 5.12.19

ομίζω ότι η πρώτη φορά που είδα τον Σαββόπουλο ήταν σε ένα μουσικό τηλεοπτικό πρόγραμμα στα τέλη της δεκαετίας του ’70 (ασπρόμαυρη εκπομπή σε ασπρόμαυρη συσκευή), που τον έδειχνε να τριγυρνά στην πόλη με το μαύρο παλτό του και υπόκρουση τραγούδια από τη «Ρεζέρβα», μάλλον. Τσεκάροντας τις αντιδράσεις των (συντηρητικών) γονιών για να πάρω κάποια γραμμή, συμπέρανα ότι επρόκειτο για τύπο «λοξό» και ελαφρώς «αναρχοαυτόνομο», αλλά μάλλον «ακίνδυνο» και, πάντως, κατοχυρωμένο στις παρυφές του φάσματος της ελληνικής δισκογραφίας. Όχι πολλά χρόνια αργότερα θα τον ανακάλυπτα και μόνος μου και προς μεγάλη μου έκπληξη (πώς ήταν δυνατόν να χωρά ένας ιδιοσυγκρασιακός Έλληνας τραγουδοποιός στα ατμοσφαιρικά αγγλόφωνα post-punk ακούσματα μιας πρώιμης εφηβείας;) έπαθα μια καψούρα με τα πρώιμα κυρίως άλμπουμ του (ο Σαββόπουλος κυκλοφορούσε πάντα άλμπουμ, όχι «κύκλους» ή «έργα»), ειδικά με το «Περιβόλι του τρελλού», που παραμένει μακράν ο αγαπημένος μου ελληνικός δίσκος. Ο Σαββόπουλος δεν έμοιαζε με τίποτε άλλο ελληνικό και η ακατανίκητη έλξη δεν είχε να κάνει με κάποια «ροκ» διάσταση της δουλειάς του – ο όρος «ροκ» έτσι κι αλλιώς ήταν ανάθεμα τότε, σύμφωνα με τις ιδεολογικές και αισθητικές επιταγές της post-punk κουλτούρας. Τα τραγούδια του εμπεριείχαν ευαισθησία χωρίς σεντιμεντάλ ευκολίες, σαρκασμό χωρίς χολή, πολύτιμα σπαράγματα, αποστάγματα και οδηγίες επιβίωσης χωρίς διδακτισμό και κήρυγμα, κλονισμό χωρίς παραίτηση. Ήταν ένας μοναδικός συνδυασμός στίχων, μελωδίας, εκφοράς. Αλλά κυρίως των στίχων. Ντρεπόμουν, θυμάμαι, να κοινοποιήσω τους συνειρμούς με το καρυωτακικό ιδίωμα και ύφος που μου προκαλούσαν κάποιοι εξ αυτών, μέχρι που πριν από μερικά χρόνια διάβασα τη –λίγο ακαδημαϊκή, αλλά άξια και πολύτιμη– μονογραφία του Δημήτρη Καράμπελα με τίτλο Διονύσης Σαββόπουλος, που αναφέρει σε κάποιο σημείο: «Αλλά η πιο γόνιμη σύγκριση που μπορούμε να κάνουμε για “ολόκληρη την καλλιτεχνική προσωπικότητά του” είναι με την ποίηση του Καρυωτάκη (…) μια συγγένεια που διαφαίνεται στη σατιρική, και κάποτε δηλητηριώδη, φλέβα τους, καθώς και στη ρεαλιστική μορφική επεξεργασία ενός ολοένα διευρυνόμενου προσωπικού αδιεξόδου». Δεν έμοιαζε, επίσης, με τίποτα ξένο και όλα αυτά τα κακόβουλης και μοχθηρής προέλευσης που κυκλοφορούν κατά καιρούς περί «κλοπών» και αγύριστων δανεικών τα ακούω βερεσέ – όταν επιχείρησε να τιμήσει δάνεια και αναφορές με το «Ξενοδοχείο», το αποτέλεσμα ήταν ατυχές. Όπως συνέβη, όμως, και με άλλους καλλιτέχνες και δημιουργούς που ανακάλυπτα με δέος, μόλις τους τοποθετούσα στο ιδιωτικό μου βάθρο, σε πολύ τρυφερή και εύπλαστη ηλικία, εκείνοι είχαν περάσει ήδη σε άλλα πεδία. Η μεγάλη συναυλία του Σαββόπουλου στο Ολυμπιακό Στάδιο το ’83 ήταν προάγγελος του τι θα ακολουθούσε, όχι λόγω μαζικότητας και ανοίγματος σε όσο το δυνατόν ευρύτερο (και «ξένο» προς τις ευαισθησίες των τραγουδιών του) κοινό αλλά επειδή ήταν η εντυπωσιακή αφετηρία αυτής της αντίληψης «πολυθεάματος» που μοιάζει να συνοδεύει από τότε τις ζωντανές εμφανίσεις του, ακόμα και σε μικρούς χώρους. Τον έχω δει κάποιες φορές μέσα στα χρόνια με διαφορετικούς συντελεστές, σε διαφορετικά μέρη και με διαφορετικά κόνσεπτ, κάθε φορά όμως αντιδρούσε κάτι μέσα μου σε όλη αυτή την ιδέα πανηγυριού, γιορτής, παραδοσιακής τελετουργίας και βαριετέ που επιθυμούσε να περάσει προς το κοινό. Και τώρα διαβάζω ότι διοργανώνει μια σειρά παραστάσεων με εκλεκτούς καλεσμένους (μια φορά θα ήθελα να τον δω ολομόναχο, να τραγουδά στο ημίφως, χωρίς επίτιμους καλεσμένους και χωρίς την πρόζα και τις «νόστιμες» επικαιρικές ατάκες ανάμεσα στα τραγούδια) και αναφορά στην 50ή επέτειο του Γούντστοκ. Λίγο έλεος… Αλλά αυτό είναι μια προσωπική ένσταση και ουδεμία σχέση έχει με τη συστηματική και εντελώς αστόχαστη επιχείρηση ακύρωσης του ίδιου ως δημόσιου προσώπου αλλά και του έργου του που συντηρείται εδώ και πολλά χρόνια από κάποιους κύκλους. Ο Σαββόπουλος επέλεξε την οδό της μαζικής δημοσιότητας. Μιλά, σχολιάζει, εμφανίζεται, φωτογραφίζεται, εκτίθεται, ανακατεύεται με τα πίτουρα, συμμετέχει στη δημόσια συζήτηση, εμπλέκεται στα νέα πολιτικά ήθη και πάθη, παρουσιάζεται ως άβαταρ νεοσυντηρητισμού στους εθνικούς διχασμούς του καναπέ και του πληκτρολογίου, προτιμά γενικά να στέκεται στον αφρό της μαζικής κουλτούρας και όχι σε κάποιο στοχαστικό περιθώριο, με όλα τα ρίσκα που αυτό εμπεριέχει. Δεν περπατά στο νερό, ούτε γαληνεύει τη θύελλα, όπως μοιάζει κάποιες φορές να πιστεύει, αλλά κανείς δεν είναι τέλειος – αν και κάποια (μπόλικα) τραγούδια του σίγουρα είναι.

Ο Βασίλης Βαμβακάς είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας και Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

απ ο τ ο ν βασί λ η βαμ βακα

σχέση Ελλήνων και Αλβανών είναι περίπλοκη και πολύ ενδιαφέρουσα ήδη από τη δεκαετία του ’90. Τότε, η μαζική μετανάστευση προς την Ελλάδα κυρίως Αλβανών πολιτών (και σε μικρότερο βαθμό από άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες) μετέβαλε άρδην το κοινωνικό φαντασιακό που ήθελε την Ελλάδα χώρα εξαγωγής μεταναστών. Η ελληνική πολιτεία σε μεγάλο βαθμό φάνηκε απρόθυμη να υποδεχτεί τον σημαντικό αυτό πληθυσμό με οργανωτική και δικαιωματική επάρκεια. Η διάκριση μεταξύ Βορειοηπειρωτών και μη πολύ γρήγορα αποδείχτηκε χωρίς ιδιαίτερη λειτουργική και συμβολική σημασία, όπως πολύ ωραία έδειξε έγκαιρα η ταινία του Σωτήρη Γκορίτσα Απ’ το χιόνι. Το μόνο που έμεινε από αυτήν τη σύγχυση ήταν η αναγκαστική (άλλοτε αστεία, άλλοτε ατιμωτική) μετονομασία πολλών Αλβανών με χριστιανικά ή αρχαιοπρεπή ελληνικά ονόματα. Η ενσωμάτωση των Αλβανών μεταναστών εναποτέθηκε στην αυτόματη χείρα της ελληνικής οικονομίας με τις διαρθρωτικές αδυναμίες της (αδήλωτη εργασία, φοροδιαφυγή κ.λπ.), πολλές φορές με μεγάλα προβλήματα εκμετάλλευσης και υποτίμησης της εργασίας τους. Παρ’ όλα αυτά, η εργατικότητα, η προκοπή και κυρίως η επιθυμία των Αλβανών μεταναστών να αφομοιωθούν πλήρως από την ελληνική πραγματικότητα πολλές φορές υπερπήδησε όλες τις σκληρές δυσκολίες που παρουσιάστηκαν μπροστά τους, με αποτέλεσμα σχετικά γρήγορα να φτάσουν, τόσο επαγγελματικά όσο και κοινωνικά, σε αξιοζήλευτα επίπεδα κινητικότητας. Το παράδειγμα του Οδυσσέα Τσενάι, του μικρού τότε Αλβανού μαθητή που δεν του επιτρεπόταν να σηκώσει την ελληνική σημαία στις μαθητικές παρελάσεις, υπήρξε ενδεικτικό όχι μόνο των αμυντικών-εθνικιστικών αντιδράσεων μιας μεγάλης μερίδας Ελλήνων αλλά και των πραγματικών προοπτικών που διανοίγονταν σχετικά γρήγορα για τους Αλβανούς μετανάστες στην Ελλάδα, πέρα και πάνω από εμπόδια. Ένα σημαντικό μέρος της ελληνικής κοινωνίας και ειδικά της ελληνικής δημοσιογραφίας αντιμετώπισε την αλβανική μετανάστευση της δεκαετίας του ’90 με τον ρατσισμό που συνήθως συνοδεύει τη λογική του ηθικού πανικού. Ο Αλβανός μετανάστης έγινε συνώνυμο της άγριας εγκληματικότητας και η «αλβανική μαφία» ως πηχυαίος τίτλος πρωτοσέλιδων και δελτίων ειδήσεων πυροδοτούσε σειρά ρατσιστικών και προσβλητικών στερεοτύπων για τον αλβανικό λαό. Ο στιγματισμός αυτός ακολούθησε όλες τις γνωστές διαδρομές δραματοποίησης και δαιμονοποίησης του ξένου, αυτού που πολλές φορές, μέσα στην αδυναμία του, πράγματι κατέφευγε σε παράνομες δραστηριότητες και ενίοτε σε σκληρά εγκλήματα. Όμως υπήρξε προφανές ότι τη δεκαετία του ’90, την εποχή που η ελληνική κοινωνία έφτανε σε πρωτόγνωρα επίπεδα εκσυγχρονισμού και απενοχοποιημένου εκδυτικισμού, οι ρατσιστικές εκφράσεις απέναντι στους Αλβανούς δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα μιας ξενοφοβικής κινδυνολογίας. Ο Αλβανός μετανάστης στιγματίστηκε ως ανεπιθύμητος από την ελληνική κοινωνία όχι γιατί ήταν απολύτως ανοίκειος προς την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα αλλά γιατί ήταν ένα γνωστό φάντασμα του παρελθόντος της: της φτώχειας, της βιαιότητας της υπαίθρου, της ματαιωμένης κομμουνιστικής φαντασίωσης, της εμπειρίας που είχε ζήσει η ίδια τραυματικά ως το υποκείμενο της μετανάστευσης και της προσφυγιάς. Ο κίνδυνος πισωγυρίσματος σε όλα αυτά αντικατοπτρίστηκε με τον πιο παράλογα ρατσιστικό τρόπο στην αλβανική μετανάστευση. Τα πράγματα σε κοινωνικό επίπεδο κυλούσαν υπόγεια με μια διαφορετική δυναμική. Λίγο-πολύ, όλοι οι Έλληνες (εκτός, βέβαια, από τους οπαδούς της Χρυσής Αυγής που κυνηγούσαν Αλβανούς φιλάθλους οι οποίοι τόλμησαν να πανηγυρίσουν τη νίκη τους επί της πρωταθλήτριας Ευρώπης, Ελλάδας) αναγνώρισαν ότι η μεγάλη στιγμή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, χωρίς την παρουσία των Αλβανών μεταναστών, δεν θα ήταν εφικτή, όπως και το ότι η ελληνική επαρχία και αγροτική οικονομία μάλλον θα είχε διαλυθεί πλήρως χωρίς αυτούς. Για να μην αναφερθούμε στις οικιακές εργασίες και στην περίθαλψη ηλικιωμένων και αρρώστων. Η οικονομική κρίση άμβλυνε ακόμα περισσότερο τις όποιες διαφορές είχαν απομείνει και η προσφυγική κρίση του 2015 άλλαξε πλήρως το πληθυσμιακό μωσαϊκό στην Ελλάδα ως χώρα μεταναστευτικής υποδοχής. Η μαζική συμπαράσταση που δείχνει εδώ και λίγες μέρες η ελληνική κοινωνία στην Αλβανία μετά τον σεισμό δεν είναι ένα ξαφνικό ή τυχαίο γεγονός. Πέραν του ότι μοιάζει πολύ με την αντίστοιχη συμπαράσταση που είχε επιδειχτεί στον αιώνιο εχθρό, τους Τούρκους, όταν είχαν πληγεί από σεισμούς το 1999, έρχεται ως συνέχεια της ιδιόμορφης και περιπετειώδους ώσμωσης που έχει επέλθει μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών μετά από χρόνια οξύτητας, αντιπαράθεσης, σκληρών διακρίσεων. Άλλωστε, το βίωμα των «φυσικών» καταστροφών και των τραγικών προβλημάτων που γεννούν όταν μια πολιτεία δεν έχει κάνει ό,τι μπορεί για να προστατέψει τους πολίτες της δεν είναι καθόλου άγνωστο στην Ελλάδα. Τόσο στους σεισμούς της δεκαετίας του ’90 όσο και στην πρόσφατη θανατηφόρα πυρκαγιά στο Μάτι, η Ελλάδα θρήνησε εξίσου πολλούς ανθρώπους, που έπεσαν θύματα όχι της φύσης αλλά ενός κράτους ανίκανου ή αδιάφορου να αντιμετωπίσει με οργανωμένο και επιστημονικό τρόπο τους κινδύνους μια τέτοιας ενδεχόμενης καταστροφής.

Oι εικόνες της ΕΜΑΚ να σώζει θύματα του σεισμού στην Αλβανία δεν ήταν απλώς μία ακόμη σκηνή ηρωισμού ή δράματος. Ήταν ένα βαθύ σκάψιμο στον εαυτό μας, μια τομή πέρα από τα τραύματα που έχουμε δημιουργήσει ο ένας στον άλλον στο παρελθόν μας, μια φωτεινή στιγμή από το κοινό παρόν Ελλήνων και Αλβανών. Ίσως να είναι η στιγμή που συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο το τέλος μιας ανώφελης διάκρισης, τον αναστοχασμό πάνω στα αδικαιολόγητα σφάλματά μας, τις ρωγμές που έχει υποστεί ο εθνικός μας ναρκισσισμός. Είναι η ώρα της ενσυναίσθησης που μπορεί να φέρει η ισότητα απέναντι στον φόβο και στον πόνο, στο τίποτα χωρίς τον άλλον, τον γείτονά μας, τον όμοιό μας. Η διπλή πατρίδα, όπως θα έπρεπε να είναι.

5.12.19 – lifo

13

Η Αθήνα κόβει το τσιγάρο Η απαγόρευση του καπνίσματος στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, επικεντρώνεται κυρίως στους δημόσιους χώρους, γι’ αυτό πολλές φορές έχει γίνει πεδίο έντονης αντιπαράθεσης. Από τις 19 Νοεμβρίου έχει τεθεί πλέον σε εφαρμογή ο αντικαπνιστικός νόμος. Οι βασικοί άξονες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης φιλοδοξούν να συμβάλουν στην πρόληψη του καπνίσματος, στην προστασία των μη καπνιστών από το παθητικό κάπνισμα, στην υποστήριξη των πολιτών στη διακοπή του καπνίσματος καθώς και στην ανάπτυξη ενός νέου ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου ελέγχου και παρακολούθησης των νέων προϊόντων καπνού. Ήδη, στη μάχη κατά του τσιγάρου αξιοποιείται το τετραψήφιο νούμερο 1142 για τη λήψη επώνυμων καταγγελιών για τυχόν παραβάσεις της αντικαπνιστικής νομοθεσίας, ενώ τα πρόστιμα για κάπνισμα σε κλειστούς χώρους, π.χ. στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, ξεκινούν από τα 100 ευρώ για τον καπνιστή και από τα 500 για τον ιδιοκτήτη, ενώ αυξάνονται όταν πρόκειται για κέντρα διασκέδασης και χώρους εστίασης. Η LiFO ετοίμασε ένα ολόκληρο τεύχος με όλα όσα χρειάζεται να ξέρετε για τον αντικαπνιστικό νόμο.

14 lifo – 5.12.19

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΤΕΥΧΟΥΣ: ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ

5.12.19 – lifo

15

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Βασίλης «Η νέα γενιά έχει φύγει Κικίλιας «Η κοινωνία μας εξελίσσεται και προοδεύει. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες που έχουν δημοσιευτεί, πάνω από το 75% των πολιτών θέλει την πλήρη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι συμφωνούν και οι καπνιστές σε ποσοστό 65%» είναι από τις πρώτες κουβέντες που θα μου πει ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, καταφθάνοντας ευδιάθετος και χαμογελαστός ένα κυριακάτικο μεσημέρι στον Εθνικό Κήπο. απο τον γιαννη πανταζoπουλο φωτογραφιεσ: παρισ ταβιτιαν

16 lifo – 5.12.19

συνέντευξη

μπροστά και απαιτεί ποιότητα ζωής»

5.12.19 – lifo

17

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Βασίλης Kικίλιας: «

α

πόφοιτος του Λεόντειου Λυκείου Νέας Σμύρνης, μπασκετμπολίστας στον Πανιώνιο, στην ΑΕΚ και στις εθνικές ομάδες, πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακό στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και χειρουργός ορθοπεδικός: αυτές είναι οι ιδιότητες που συμπληρώνουν το παζλ της ακαδημαϊκής και επαγγελματικής του διαδρομής. Μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου, ως υπουργός Υγείας, έχει κληθεί να εφαρμόσει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος. «Στόχος του υπουργείου Υγείας δεν είναι να στρέψει τους μη καπνιστές εναντίον των καπνιστών. Δεν θέλουμε να διχάσουμε την ελληνική κοινωνία αλλά να δημιουργήσουμε στους κόλπους της μια νέα συμμαχία για την υγεία» επισημαίνει. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για τις ανεπιτυχείς προσπάθειες του παρελθόντος, την αλλαγή στάσης της νέας γενιάς, τους κεντρικούς άξονες του σχεδιασμού, τον ρόλο της αστυνομίας, τα πρόστιμα αλλά και τους καταστηματάρχες.

— Η πολιτική βούληση αρκεί προκειμένου να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος; Τι διαφορετικό έρχεται να πει η σημερινή κυβέρνηση; Στο παρελθόν είχαν γίνει προσπάθειες εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου, οι οποίες τελικά δεν ολοκληρώθηκαν. Είναι η πρώτη φορά που ένας πρωθυπουργός, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έθεσε προεκλογικά και υλοποίησε μετεκλογικά την πλήρη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Πράγματι, στο υπουργείο Υγείας εργαζόμαστε για τη μείωση ή τη διακοπή του καπνίσματος και η προστασία των πολιτών από το παθητικό κάπνισμα αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία. Φέραμε τον σχετικό νόμο στη Βουλή, ο οποίος και ψηφίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών, και παρουσιάσαμε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος, χωρίς εξαιρέσεις και «παράθυρα». Στόχος μας είναι η καθολική εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Απ’ όλους τους πολίτες, για όλους τους πολίτες. Δεν θέλουμε να στρέψουμε τους μη καπνιστές εναντίον των καπνιστών. Είμαστε εδώ για να ενώνουμε. Γιατί όλοι μπορούμε να είμαστε διαφορετικοί, αλλά υπάρχει ένα πράγμα που μας ενώνει, κι αυτό είναι η υγεία! Γι’ αυτό και απευθύναμε ανοιχτή πρόσκληση για τη δημιουργία μιας ευρύτερης κοινωνικής συμμαχίας υγείας και ζωής, για έναν εθνικό στόχο υγείας. Για μια καλύτερη ζωή για όλους μας.

— Γιατί πιστεύετε ότι αυτή την περίοδο η κοινωνία είναι πιο ώριμη να δεχτεί τον αντικαπνιστικό νόμο; Τι είναι αυτό που τόσα χρόνια μάς διαφοροποιούσε από τον υπόλοιπο κόσμο για ένα αυτονόητο θέμα δημόσιας υγείας; Η κοινωνία μας

18 lifo – 5.12.19

εξελίσσεται και προοδεύει. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες που έχουν δημοσιευτεί, πάνω από το 75% των πολιτών θέλει την πλήρη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι συμφωνούν και οι καπνιστές σε ποσοστό 65%. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Ακόμα και σε χώρες που έχουν μια διαφορετική κουλτούρα στο θέμα των καπνικών προϊόντων, όπως η Τουρκία, οι πολίτες απαιτούν το προφανές: να προστατεύεται η υγεία τους.

— Το κάπνισμα είναι η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών, με τραγικό απολογισμό 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως. Πώς θα πείθατε έναν καπνιστή να σταματήσει το τσιγάρο, όταν εκείνος θεωρεί ότι είναι δικαίωμά του να κάνει ό,τι θέλει; Οι πολίτες έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αντίπαλός μας δεν είναι ο καπνιστής αλλά το κάπνισμα και οι βλαβερές συνέπειές του. Είκοσι χιλιάδες Έλληνες πεθαίνουν τον χρόνο ως συνέπεια του καπνίσματος. Η ίδια αιτία προκαλεί πάνω από 700.000 ημέρες νοσηλείας ασθενών που κοστίζουν στο κράτος ποσό που φτάνει κοντά στο 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Έχουμε την υποχρέωση να αντιμετωπίσουμε το εξής θλιβερό φαινόμενο μεταξύ των τακτικών καπνιστών: ένα στα έξι 15χρονα αγόρια και ένα στα οκτώ νεαρά κορίτσια. Άρα, για υπέρτατους λόγους δημόσιας υγείας απαγορεύεται να καπνίζουμε σε όλους τους δημόσιους χώρους, στους χώρους εργασίας αλλά και στους ανοιχτούς αθλητικούς χώρους όπου υπάρχουν παιδιά (παιδικές χαρές, γήπεδα κ.λπ.). Οι συμπολίτες μας που καπνίζουν και θέλουν να το διακόψουν μπορούν να επικοινωνούν στη γραμμή 1142 και να ενημερώνονται για τα ιατρεία διακοπής του καπνίσματος που υπάρχουν στα νοσοκομεία μας. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια κουλτούρα στήριξης και των καπνιστών, που, εφόσον το θελήσουν, θα βοηθηθούν επιστημονικά να διακόψουν το κάπνισμα. Και, πιστέψτε με, είναι μια ισχυρή κοινωνική τάση.

— Ποιοι είναι οι κεντρικοί άξονες του σχεδίου σας; Στόχος είναι η μείωση του καπνίσματος κατά 30% μέχρι το 2025, όπως υποδεικνύει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Το σχέδιό μας για την κατάκτηση του στόχου αυτού κινείται σε τέσσερις άξονες. Πρώτος άξονας είναι η διαμόρφωση αντικαπνιστικής κουλτούρας, που θα δίνει έμφαση στην πρόληψη, ώστε να αποτραπεί η έναρξη αυτής της κακής συνήθειας, και μάλιστα σε μικρές ηλικίες. Όπως συμβαίνει σε πολλά μέρη του κόσμου, το κάπνισμα πρέπει να θεωρηθεί και εδώ ξεπερασμένο και να τεθεί, με άλλα λόγια, «εκτός μόδας». Δεύτερος άξονας είναι ο σεβασμός στον μη καπνιστή, που αποκτά κι αυτός φωνή και άμυνα απέναντι στο παθητικό κάπνισμα. Εδώ εντάσσεται η απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερι-

κούς χώρους αλλά και σε υπαίθριους χώρους παρουσία ανηλίκων. Ο νόμος έρχεται να προστατέψει όχι μόνο τους θαμώνες αλλά και τους εργαζόμενους στα καταστήματα, που υποχρεώνονται μέχρι σήμερα, χωρίς να έχουν επιλογή, να πολιορκούνται από τον καπνό για πολλές ώρες. Τρίτος άξονας του σχεδίου, η παράλληλη μέριμνα για τους καπνιστές. Η πολιτεία θα παρέχει ενεργή υποστήριξη σε όσους πάρουν την απόφαση να θωρακίσουν οι ίδιοι την υγεία τους. Τα ιατρεία διακοπής του καπνίσματος θα αυξηθούν, θα ενισχυθούν και θα γίνει ευκολότερη η πρόσβαση σε αυτά. Τέταρτος άξονας είναι η προστασία της υγείας των πολιτών με τη σωστή και αντικειμενική αξιολόγηση νέων καπνικών προϊόντων και τη ρύθμιση της κυκλοφορίας τους στην αγορά. Με αυτόν τον τρόπο ο νόμος τοποθετεί ξεκάθαρα όρια μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού, τη γραμμή μεταξύ μιας ελευθερίας και της κατάχρησής της, αφήνοντας στο άτομο ξεχωριστά την επιλογή της προσωπικής του πορείας. Παρέχοντας, όμως, και στην οργανωμένη πολιτεία την εύλογη ευχέρεια να ενημερώνει, να προειδοποιεί και τελικά να προστατεύει.

— Ποια είναι η ανταπόκριση των καταστηματαρχών στην εφαρμογή του νόμου; Από τους ελέγχους που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα τα μηνύματα είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Το 84% των πελατών ήδη ανταποκρίνεται θετικά, όπως και πάνω από το 67% των καταστηματαρχών. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι τα μαγαζιά συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά, στο πλαίσιο του νόμου, σε όλες τις χώρες.

— Ο Παναγιώτης Μπεχράκης μου έχει πει σε συνέντευξή μας ότι «αποτελεί εθνική μας ντροπή η μη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου». Ποια είναι η δική σας γνώμη; Συντάσσομαι με την πλειοψηφία των πολιτών, το 84% των οποίων θεωρεί πολιτισμική υποβάθμιση τη μη εφαρμογή των αντικαπνιστικών νόμων και το 76% που δηλώνει εξοργισμένο με την κατάσταση αυτήν. Εμείς, όμως, είμαστε εδώ για να ενώσουμε όλη την κοινωνία με ένα εθνικό σχέδιο, για έναν εθνικό στόχο υγείας. Το πρώτο βήμα για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης είναι να βρισκόμαστε όλοι στην ίδια αφετηρία, με πλήρη ενημέρωση τόσο για τα δικαιώματα όσο και για τις υποχρεώσεις μας. Απευθυνόμαστε σε όλους τους πολίτες και δεν αποκλείουμε κανέναν. Για να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος είμαστε απαραίτητοι όλοι.

— Η αστυνομία θα έχει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Αυτό τι σηματοδοτεί για τους καπνιστές-παραβάτες; Τελικά, πού θα αποδίδονται τα πρόστιμα; Στις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης εφαρμόζεται ο αντικαπνιστικός νόμος με τη συνδρομή της αστυνομίας. Η συνεργασία αστυνομίας, δημοτικής αστυνομίας, λιμενικού σώματος και

συνέντευξη

«Η νέα γενιά έχει φύγει μπροστά και απαιτεί ποιότητα ζωής»

ελεγκτών δημόσιας υγείας, υπό τον συντονισμό της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, εγγυάται τους συστηματικούς ελέγχους σε όλη τη χώρα και την εφαρμογή του νόμου. Όπως ορίζει η κοινή υπουργική απόφαση, τα συναρμόδια υπουργεία λαμβάνουν ποσοστά επί των προστίμων. Και με αυτό το ανταποδοτικό όφελος το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, για παράδειγμα, μπορεί να ενισχυθεί με νέα σύγχρονα αλεξίσφαιρα για τους αστυνομικούς.

— Εκτός από την καριέρα σας στον αθλητισμό, είστε και γιατρός. Σήμερα βρίσκεστε στη θέση του υπουργού Υγείας και είστε ο πολιτικός εκείνος που εφαρμόζει τον αντικαπνιστικό νόμο. Πώς το σχολιάζετε; Ο αθλητισμός είναι στάση ζωής που ενισχύει την υγεία και την ευεξία. Μπορώ και ως γιατρός να το επιβεβαιώσω αυτό, συστήνοντας ανεπιφύλακτα σε όλους τους γονείς να ωθήσουν τα παιδιά τους στον αθλητισμό. Εκτός από τη διαμόρφωση υγιούς σώματος, επηρεάζει θετικά τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα. Ο αθλητισμός, η υγιεινή διατροφή και η διακοπή του καπνίσματος

είναι συμπεριφορικοί δείκτες της ποιότητας ζωής που προασπίζουν την υγεία τη δική μας και των οικείων μας. Ως υπουργός Υγείας θέτω την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου ως απόλυτη προτεραιότητα για την προάσπιση της δημόσιας υγείας. Τα παιδιά μας αξίζουν να μην είναι παθητικοί καπνιστές και η χώρα μας να έχει κανόνες που προάγουν τη δημόσια υγεία και την ευημερία της μέσης ελληνικής οικογένειας.

— Έχετε υπάρξει καπνιστής; Δεν έχω δοκιμάσει ποτέ τσιγάρο στη ζωή μου. Ως γιατρός είμαι σε θέση να γνωρίζω τις καταστροφικές του συνέπειες. Σε άλλες γενιές, στο παρελθόν, το κάπνισμα ενδεχομένως να ήταν μόδα. Τώρα μόνο έτσι δεν είναι. Η νέα γενιά έχει φύγει μπροστά και απαιτεί ποιότητα ζωής.

— Τα στοιχεία των πρώτων ελέγχων δείχνουν εντυπωσιακή συμμόρφωση των Ελλήνων στον νόμο. Σας κάνει το γεγονός αυτό να αισιοδοξείτε ή ανησυχείτε ότι μπορεί αυτό να «ξεφουσκώσει»; Είμαστε πολύ χαρούμενοι, γιατί συμπλέουμε με την ελληνική κοινωνία και γιατί αποδεικνύεται και στην πράξη ότι η υγεία μάς

ενώνει. Έχουμε δημιουργήσει μια συμμαχία για την υγεία και όσο περνάει ο χρόνος είμαι βέβαιος ότι το κύμα συμμετοχής των συμπολιτών μας σε αυτήν τη συμμαχία θα γίνεται όλο και πιο ισχυρό.

— Ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις που σχεδιάζετε για τη θωράκιση της δημόσιας υγείας; Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα αναρτήσω προς διαβούλευση έναν νόμο-πλαίσιο για τη δημόσια υγεία, κάτι το οποίο έχει να γίνει 14 χρόνια, από το 2005. Στόχος του θα είναι η δημιουργία μηχανισμών ελέγχου και διαχείρισης των κοινωνικών, συμπεριφορικών και περιβαλλοντικών προσδιοριστών που γεννούν κίνδυνο για την υγεία. Με άλλα λόγια, θα ρυθμίζει τις βασικές προκλήσεις που απαντούν σε μια σύγχρονη κοινωνία. Την πρόληψη, τον έλεγχο και την αντιμετώπιση του καρκίνου, των καρδιοπαθειών, της παιδικής παχυσαρκίας, του σακχαρώδους διαβήτη, της κατάχρησης στην κατανάλωση αλκοόλ και φυσικά της μείωσης του καπνίσματος. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως ο έλεγχος και η μείωση του καπνίσματος υπηρετούν όλα τα παραπάνω.

5.12.19 – lifo

19

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης

20 lifo – 5.12.19

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση του καπνίσματος σε 4 άξονες Άξονας 1ος: Προαγωγή υγείας και πρόληψη για να αποτραπεί η έναρξη του καπνίσματος ειδικά σε νέους από 15 ετών και άνω. Αφορά ολοκληρωμένες παρεμβάσεις προαγωγής υγείας και πρόληψης με στόχο τη διαμόρφωση και την καθιέρωση της αντικαπνιστικής κουλτούρας. Εστιάζει σε μέτρα πρόληψης κατά του καπνίσματος με τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα, ορισμένα από τα οποία αφορούν εκστρατεία ενημέρωσης με στόχο τους γονείς και τις εγκύους, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων για σύγχρονες και τεκμηριωμένες στρατηγικές πρόληψης του καπνίσματος, δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τους κινδύνους του καπνίσματος και ένταξή του στα εκπαιδευτικά προγράμματα του δημοτικού και του γυμνασίου, ανάδειξη της φυσικής δραστηριότητας και κατ’ επέκταση του αθλητισμού ως σύγχρονου τρόπου ζωής και πολιτική επιβραβεύσεων και διακρίσεων καινοτόμων αντικαπνιστικών δράσεων στην κοινότητα. Άξονας 2ος: Προστασία των μη καπνιστών από το παθητικό κάπνισμα με στόχο τον περιορισμό των επιπτώσεων στον γενικό πληθυσμό και ιδιαίτερα στα παιδιά, καθώς και την καθιέρωση κουλτούρας σεβασμού προς τους μη καπνιστές. Οι δράσεις του άξονα αυτού αφορούν κυρίως τη βελτίωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, την πλήρη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, σύστημα υποστήριξης δικαιωμάτων μη καπνιστών και δημιουργία μητρώου εθελοντικών οργανώσεων. Άξονας 3ος: Υποστήριξη στη διακοπή καπνίσματος. Οι δράσεις του άξονα αυτού αφορούν την υποστήριξη της διακοπής καπνίσματος με στόχο τη μείωση του αριθμού των καπνιστών. Οι δράσεις αυτές ουσιαστικά προσφέρουν ένα δίκτυο προστασίας για τους καπνιστές που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα και περιλαμβάνουν δημιουργία Χάρτη Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος, πιστοποίηση αυτών, καθώς και δημιουργία πλατφόρμας και γραμμής επικοινωνίας για την υποστήριξη της διακοπής του καπνίσματος. Άξονας 4ος: Έλεγχος και ρύθμιση θεμάτων που αφορούν νέα προϊόντα καπνού. Οι δράσεις του άξονα αυτού αφορούν την ανάπτυξη ενός νέου ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου ελέγχου και παρακολούθησης των νέων προϊόντων καπνού. Οι διατάξεις του ν. 4633/2019, που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο στις 16/10/19, απαλείφουν τις εξαιρέσεις και τα «παραθυράκια», απλοποιούν τους κανόνες και διευκολύνουν τον αποτελεσματικό έλεγχο των παραβάσεων. Οι βασικές αλλαγές συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Πού δεν επιτρέπεται το κάπνισμα ä Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα, ναργιλές κ.λπ.) σε κλειστό δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο στον οποίο παρέχεται εργασία. ä Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα, ναργιλές κ.λπ.) στο εσωτερικό όλων των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος. Επιτρέπεται μόνο στους εξωτερικούς χώρους. Εξωτερικοί χώροι θεωρούνται όσοι είναι περιμετρικά ανοιχτοί σε δύο πλευρές τουλάχιστον και δεν είναι στεγασμένοι. ä Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα, ναργιλές κ.λπ.) σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς. ä Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα, ναργιλές κ.λπ.) στα Ι.Χ. και Δ.Χ. οχήματα στα οποία επιβαίνουν ανήλικοι κάτω των 12 ετών. ä Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα (τσιγάρο, πούρο, πίπα, άτμισμα, θερμαινόμενα, ναργιλές κ.λπ.) σε νυχτερινά κέντρα, κέντρα διασκέδασης, καζίνα, καταστήματα τυχερών παιγνίων (καταργήθηκαν οι αντισυνταγματικές εξαιρέσεις που υπήρχαν). ä Τέλος, δεν επιτρέπεται το κάπνισμα σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, ιδρύματα πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε κλειστούς και υπαίθριους χώρους άθλησης και διασκέδασης ανηλίκων, αθλοπαιδιών, σε παιδότοπους, παιδικές χαρές, θεματικά πάρκα κ.λπ., καθώς και σε οποιονδήποτε άλλο ανοιχτό χώρο όταν υπάρχουν ανήλικοι (θεσπίστηκε η διάταξη με τον ν. 4633/2019)

Ποιες οι Αρχές και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί Εποπτεία: Υπουργείο Yγείας Γενική γραμματεία Δημόσιας Υγείας Όργανα Ελέγχου: Ελληνική Αστυνομία Επόπτες Δημόσιας Υγείας Περιφερειών Δημοτική Αστυνομία Λιμενικό Σώμα Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) Ελεγκτές του ΕΟΤ Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) Μεικτά κλιμάκια των παραπάνω

Ποιες οι νέες κυρώσεις και τα πρόστιμα: Φυσικά πρόσωπα: €200 για όσους καπνίζουν σε υπαίθριους χώρους διεξαγωγής αθλοπαιδιών, ψυχαγωγίας και συγκέντρωσης ανηλίκων. €200 για όσους καπνίζουν σε κλειστούς χώρους νοσηλευτικών ιδρυμάτων και φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας. €200 για όσους καπνίζουν σε χώρους παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, παιδότοπων κλειστών και υπαίθριων και όλων των ιδρυμάτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δημόσιων και ιδιωτικών. €100 για όσους καπνίζουν στους λοιπούς κλειστούς ή στεγασμένους χώρους, δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους παροχής εργασίας και μέσα μαζικής μεταφοράς. €1.500 για όσους καπνίζουν μέσα σε οχήματα στα οποία επιβαίνουν ανήλικοι κάτω των 12 ετών (€3.000 για τον οδηγό). Καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος (εστιατόρια, μπαρ, κέντρα διασκέδασης κ.ά.): Eμβαδόν έως 100 τ.μ.: €500 την 1η φορά €1.000 τη 2η φορά €2.000 την 3η φορά €4.000 την 4η φορά και προσωρινή σφράγιση/αναστολή της λειτουργίας για 10 ημέρες €8.000 την 5η φορά και οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργίας Εμβαδόν άνω των 100 τ.μ.: €2.000 την 1η φορά €4.000 τη 2η φορά €6.000 την 3η φορά €8.000 την 4η φορά και προσωρινή σφράγιση/αναστολή της λειτουργίας για 10 ημέρες €10.000 την 5η φορά και οριστική αφαίρεση της άδειας λειτουργίας Eμβαδόν άνω των 300 τ.μ.: €6.000 την 1η φορά €7.000 τη 2η φορά €8.000 την 3η φορά €9.000 την 4η φορά και προσωρινή σφράγιση/αναστολή της λειτουργίας για 10 ημέρες €10.000 την 5η φορά και οριστική αφαίρεση της άδειας λειτουργίας Aπό 1.001 άτομα και άνω: €10.000 την 1η φορά €10.000 την 2η φορά και προσωρινή σφράγιση/ αναστολή της λειτουργίας για 10 ημέρες €10.000 την 3η φορά και οριστική αφαίρεση της άδειας λειτουργίας Υπεύθυνοι διαχείρισης και λειτουργίας οργανισμών Δημοσίου, υπηρεσιών Δημοσίου, ΔΕΚΟ κ.λπ.

Πρόστιμο €500 για: ä Μη κατάρτιση σχεδίου αποτροπής καπνίσματος και ορισμό υπευθύνων ä Μη ανάρτηση σήμανσης και λοιπών μέτρων αποτροπής (απομάκρυνση σταχτοδοχείων) ä Μη ανταπόκριση του υπευθύνου σε διαμαρτυρία για την πραγματοποίηση της παράβασης ä Μη κλήση των αρμοδίων οργάνων ä Μη συνεργασία με τους ελεγκτές

5.12.19 – lifo

21

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για τη γραμμή 1142

π

ρόσφατες έρευνες έδειξαν πως η ελληνική κοινωνία είναι πλέον ώριμη να δεχτεί την απαγόρευση του καπνίσματος σε χώρους δημόσιους, υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπου παίζουν ή γενικότερα βρίσκονται παιδιά, με 8 στους 10 πολίτες να παραδέχονται ότι νιώθουν οργή από την ντουμανιασμένη ατμόσφαιρα σε αυτούς τους χώρους και ότι τη θεωρούν ένδειξη έλλειψης πολιτισμού. Κάπως έτσι μπήκε στη ζωή μας το τετραψήφιο νούμερο 1142, μια τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών για τις παραβάσεις της αντικαπνιστικής νομοθεσίας αλλά και ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τη διακοπή του καπνίσματος, τη βοήθεια που μπορούν να λάβουν σε αυτήν τους τη προσπάθεια και την ισχύουσα νομοθεσία για το τσιγάρο. Από την πρώτη μέρα λειτουργίας της στις 19 Νοεμβρίου, η γραμμή 1142 ξεκίνησε να δέχεται βροχή κλήσεων που μέσα στο πρώτο τριήμερο παρουσίασε γεωμετρική αύξηση, με καταγγελίες για παραβάσεις να αναφέρονται σχεδόν στο 1/3 των κλήσεων. Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Υγείας, τις τρεις πρώτες μέρες λειτουργίας της η γραμμή δέχτηκε 1.045 κλήσεις, εκ των οποίων οι 274 ήταν για καταγγελίες (26,22%), οι 144 για αιτήματα βοήθειας για τη διακοπή του καπνίσματος (13,78%), οι 322 για γενικές πληροφορίες σχετικά με τον αντικαπνιστικό νόμο (30,81%), οι 196 δεν ολοκληρώθηκαν (18,76%), σε 57 έκλεισε η γραμμή προτού ξεκινήσει η συνομιλία με εκπρόσωπο (5,45%) και οι υπόλοιπες 52 δεν ήταν τίποτε από τα παραπάνω (4,98%). Η γραμμή δέχτηκε περισσότερες από 200 κλήσεις την πρώτη ημέρα λειτουργίας της, γεγονός που φανερώνει ότι η ελληνική κοινωνία, εκτός από ωριμότητα, διαθέτει και αντανακλαστικά. Τη δεύτερη ημέρα οι κλήσεις έγιναν 347, εκ των οποίων οι 87 αφορούσαν καταγγελίες για το κάπνισμα και άλλες 55 αιτήματα βοήθειας για τη διακοπή του καπνίσματος. Την τρίτη ημέρα η γραμμή δέχτηκε 463 κλήσεις – ο αριθμός τους αυξανόταν κατά 100 και πλέον από μέρα σε μέρα. Από αυτές, οι 129 ήταν κα-

απο την αλεξια σβωλου

22 lifo – 5.12.19

ταγγελίες (27,86%, το μεγαλύτερο ποσοστό στο τριήμερο), 67 αφορούσαν αιτήματα βοήθειας για διακοπή του καπνίσματος (14,47%), 148 ζητούσαν γενικές πληροφορίες για τον αντικαπνιστικό νόμο (31,97%), 75 κλήσεις δεν ολοκληρώθηκαν (16,20%), σε 23 έκλεισε η γραμμή πριν ξεκινήσει η συνομιλία με εκπρόσωπο (4,97%) και οι υπόλοιπες 21 δεν αφορούσαν κάτι από τα παραπάνω (4,53%). Σύμφωνα με τον τρόπο λειτουργίας της γραμμής, για την προστασία από φαρσέρ ή κακόβουλα «καρφώματα», οι καταγγελίες γίνονται επώνυμα, με τον πολίτη που κάνει την καταγγελία να δίνει το ονοματεπώνυμό του, το τηλέφωνό του και ό,τι άλλο του ζητηθεί, ενώ ενημερώνεται ότι η συνομιλία του ενδέχεται να καταγραφεί. Ενδιαφέρον θα είναι να δει κανείς τι θα γίνει στη γραμμή 1142 την Πρωταπριλιά, ημέρα που παραδοσιακά λέμε ψέματα – ακόμα και οι εφημερίδες δημοσιεύουν ψέματα! Τα στοιχεία που συγκεντρώνει η γραμμή 1142 δεν αραχνιάζουν σε κάποια συρτάρια. Αξιοποιούνται από μεικτά κλιμάκια επιθεωρητών-ελεγκτών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας και στελεχών της ΕΛ.ΑΣ. που κάνουν ελέγχους για την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου σε όλη την επικράτεια, υλοποιώντας ειδικό πρόγραμμα ελεγκτικής δράσης. Οι έλεγχοι στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος έδειξαν ότι, παρά τα μεμονωμένα «αντάρτικα» κάποιων καταστηματαρχών, ο κόσμος αγκαλιάζει την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος και δείχνει να σέβεται τη νομοθεσία. Έτσι, στους πρώτους ελέγχους σε 97 καταστήματα δεν καταγράφηκε καμία παράβαση σε ένα ποσοστό 68%. Συγκεκριμένα, καπνίζοντες βρέθηκαν μόλις στο 15% του συνόλου των ελεγχθέντων καταστημάτων, δηλαδή τα «άκαπνα» μαγαζιά άγγιξαν το 85%, ένα πολύ υψηλό ποσοστό που δείχνει ότι η κοινωνία είναι έτοιμη να γυρίσει σελίδα, να διεκδικήσει αλλά και να προστατέψει τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ευεξία. Σύμφωνα με τον διοικητή της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, Άγγελο Μπίνη, τη δεύτερη ημέρα των ελέγχων στην περιοχή της Νέας Σμύρνης επιθεωρήθηκαν 10 καταστήματα και κατα-

γράφηκαν παραβάσεις σε 3 από αυτά. Σε κάθε περίπτωση επιβλήθηκε πρόστιμο 500 ευρώ στους υπεύθυνους-ιδιοκτήτες αλλά και πρόστιμο 100 ευρώ στους 3 θαμώνες που κάπνιζαν. Την τρίτη ημέρα στην περιοχή του Κολωνακίου ελέγχθηκαν 10 καταστήματα και διαπιστώθηκαν παραβάσεις σε 3, στα οποία επιβλήθηκε πρόστιμο 500 ευρώ για έλλειψη σήμανσης απαγόρευσης καπνίσματος, μη λήψη λοιπών μέτρων αποτροπής (απομάκρυνση σταχτοδοχείων) και κάπνισμα σε εξωτερικούς χώρους εκτός προδιαγραφών. Την τέταρτη ημέρα πραγματοποιηθήκαν έλεγχοι στο κέντρο της Αθήνας (πλατεία Αγίας Ειρήνης και Μοναστηράκι), όπως και στις Σέρρες και τη Λάρισα. Στην πλατεία Αγίας Ειρήνης ελέγχθηκαν συνολικά 11 καταστήματα κατά τις μεσημεριανές ώρες. Επιβλήθηκαν 2 πρόστιμα των 500 ευρώ για έλλειψη σήμανσης απαγόρευσης του καπνίσματος. Όλοι οι εξωτερικοί χώροι τηρούσαν τις προϋποθέσεις του νόμου! Στο Μοναστηράκι ελέγχθηκαν 10 καταστήματα και διαπιστώθηκαν σε 3 εξ αυτών παραβάσεις σχετικές με το Βιβλίο Αναφοράς Καπνίσματος, την ύπαρξη σταχτοδοχείων και την έλλειψη ή ελλιπή σήμανση απαγόρευσης του καπνίσματος. Εκτός Αθηνών, στις Σέρρες, έγινε έλεγχος σε 8 καταστήματα. Σε 4 επιβλήθηκε πρόστιμο 500 ευρώ, καθώς εντοπίστηκαν τασάκια με αποτσίγαρα στους εξωτερικούς χώρους οι οποίοι ήταν περίκλειστοι, με παραπετάσματα και σκέπαστρο. Σε μία ακόμα περίπτωση επιβλήθηκε πρόστιμο 4.000 ευρώ λόγω υποτροπής, καθώς είχε επιβάλει πρόστιμο σε προηγούμενο έλεγχο η ΕΛ.ΑΣ. Σχολιάζοντας τα τεκταινόμενα, ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, τονίζει: «Αυτήν τη φορά θα τα καταφέρουμε, γιατί η κοινωνία είναι ώριμη να το δεχτεί, γιατί έχουμε όλα τα ατού στα χέρια μας, γιατί έχουμε και τη συνδρομή της αστυνομίας».

Η μη καπνιστική καμπάνια που συνέβαλε στην εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου

akapnos.gr

τ

ις τελευταίες ημέρες έχουμε δει πραγματική μεταμόρφωση. Άκαπνα καταστήματα παντού! Είναι υπέροχο να βλέπεις σύσσωμα τα καταστήματα να γίνονται άκαπνα, χωρίς αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ τους, χωρίς διαξιφισμούς μεταξύ πελατών, χωρίς παθητικούς καπνιστές σε κλειστούς χώρους. Και οι πολύ λίγοι που υποτροπιάζουν βρίσκουν μπροστά τους έναν μηχανισμό που πιστεύει πως όλοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και η προστασία της δημόσιας υγείας προτεραιότητα. Πιστεύουμε ότι η κοινωνία στη μεγάλη της πλειοψηφία ήταν έτοιμη γι’ αυτό. Μάλιστα, οι στατιστικές δείχνουν πως η κοινωνία όχι μόνο ήταν έτοιμη αλλά το περίμενε» αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση που αναρτήθηκε στη σελίδα του akapnos.gr στο Facebook.

H εθελοντική πρωτοβουλία που είχε ως στόχο να προωθήσει και να επιβραβεύσει τα καταστήματα που δεν επιτρέπουν το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους αλλά και να βοηθήσει τους ανθρώπους που ψάχνουν ένα τέτοιο κατάστημα για να διασκεδάσουν, μέσω μιας εφαρμογής που μπορεί ο καθένας να «κατεβάσει» δωρεάν στο κινητό του, θέτει τέρμα στη χαρτογράφηση των άκαπνων καταστημάτων την Ελλάδας, ολοκληρώνοντας έναν βασικό στόχο της. Η πρωτοβουλία akapnos.gr έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση τον Σεπτέμβριο του 2017, δηλαδή πριν από 2 χρόνια και κάτι μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος, εθελοντές δούλευαν, επενδύοντας προσωπικό χρόνο και προσπάθεια, παράλληλα με τη δουλειά, τις σπουδές και τις άλλες υποχρεώσεις τους, ώστε να στηρίξουν τα άκαπνα καταστήματα και να βοηθήσουν όσους ήθελαν να τα βρουν. Ο Γιώργος Μπαλαφούτης, ειδικός στην κυβερνοασφάλεια και ιδρυτής του akapnos.gr, είχε κάνει μια ευχή όταν ξεκινούσε το όλο εγχείρημα: «Να φτάσει η στιγμή που να μην έχει λόγο ύπαρξης η προσπάθεια» – και να που τα κατάφερε. Ο ίδιος τονίζει πως αυτό που έκανε τη διαφορά στη δική του προσπάθεια ήταν το γεγονός ότι επρόκειτο για μια μη καπνιστική πρωτοβουλία και όχι αντι-καπνιστική. «Εμείς δεν θέλαμε να δημιουργήσουμε διχόνοιες, έχουμε ήδη αρκετούς τσακωμούς. Επικεντρωθήκαμε στο να ενθαρρύνουμε τα καταστήματα με κλειστούς χώρους που είναι άκαπνα και στο να βοηθήσουμε τον κόσμο που τα ψάχνει να τα βρει. Επιπλέον, πιστεύω ότι βοηθήσαμε στην απενοχοποίηση όσων ήθελαν να μιλήσουν για κάτι που τους ενοχλούσε, για το ότι δεν εφαρμοζόταν ο νόμος, όσων ντρέπονταν να μιλήσουν για κάτι που κάνει κακό στους ίδιους ή στο παιδί τους. Είναι και δική μας ευθύνη όταν επιτρέπουμε να συνεχίζεται κάτι παράνομο, δίχως να παρεμβαίνουμε». «Πιστεύω ότι πλέον, δέκα χρόνια μετά τον αντικαπνιστικό νόμο και με όλες τις ζυμώσεις που έχουν γίνει, ο κόσμος περίμενε να βγαίνει σε άκαπνα μαγαζιά. Ελπίζουμε το πάθος και ο χρόνος που αφιερώσαμε στο συγκεκριμένο πρότζεκτ να εμπνεύσει αντίστοιχες ομάδες, ώστε να ξεκινήσουν παρόμοιες προσπάθειες για εξίσου σημαντικά και ευαίσθητα θέματα που αφορούν τόσο πολύ κόσμο» καταλήγει.

απο τη μεροπη κοκκινη

5.12.19 – lifo

23

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Aπό αριστερά: Εύη Κατσάρα, Παύλος Παπαδάκης, Νατάσα Φριλίγγου και Βασίλης Οικονόμου στο εργοστάσιο της Παπαστράτος στον Ασπρόπυργο Αττικής. Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν

24 lifo – 5.12.19

καπνοβιομηχανία

Οι εργαζόμενοι μιας καπνοβιομηχανίας μιλούν για τον αντικαπνιστικό νόμο Mε αφορμή το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Kαπνίσματος που παρουσιάστηκε και μπήκε σε εφαρμογή από το υπουργείο Υγείας, μας μιλούν για το smokefree όραμα, που έχουν υιοθετήσει και οι ίδιοι, και για το πώς αισθάνονται που η εταιρεία τους συμβάλλει σε αυτόν τον κοινωνικό στόχο.

απο τον γιαννη πανταζοπουλο

5.12.19 – lifo

25

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Σε πρώτη φάση ακούγεται αντιφατικό μια καπνοβιομηχανία να στηρίζει ενεργά την αντικαπνιστική προσπάθεια που έχει ξεκινήσει εντατικά στη χώρα μας αυτό το διάστημα. Ωστόσο, αν κάποιος εξετάσει προσεκτικά την πορεία της Παπαστράτος τα τελευταία χρόνια, θα αντιληφθεί ότι, τελικά, δεν είναι τόσο παράδοξο όσο φαίνεται. Μια ιστορική καπνοβιομηχανία, που υπηρετεί τις τελευταίες εννέα δεκαετίες σταθερά την παραγωγή τσιγάρου, αποφασίζει, εν μέσω κερδοφορίας, να κάνει μια τεράστια στροφή, να πει «όχι» στο τσιγάρο, να σταματήσει την παραγωγή του στην Ελλάδα και να επικεντρωθεί, σε επίπεδο παραγωγής, σε καλύτερες εναλλακτικές για όσους δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Αιτία υπήρξε η δεκαετής επιστημονική έρευνα που έκανε η μητρική της εταιρεία, η Philip Morris International, η οποία καταδεικνύει ξεκάθαρα πως η καύση που πραγματοποιείται στο τσιγάρο είναι ο βασικός λόγος παραγωγής τοξικών ουσιών. Η αντικατάσταση, λοιπόν, της καύσης με τη θέρμανση του καπνού, μέσα από νέα προϊόντα, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της Παπαστράτος τα τελευταία τρία χρόνια. Στην πορεία για την υλοποίηση του δικού της smoke-free οράματος, η Παπαστράτος από την αρχή έχει τοποθετηθεί στο θέμα της εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου, στηρίζοντας πρωτοβουλίες που λένε «όχι» στο τσιγάρο. Η smoke-free ΔΕΘ ή η μετατροπή της Αστυπάλαιας στο πρώτο πιστοποιημένο smoke-free νησί στον κόσμο είναι δράσεις που η Παπαστράτος υποστήριξε, ενισχύοντας την ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα αυτό, πολύ πριν η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου γίνει της μόδας.

26 lifo – 5.12.19

Μιλήσαμε με τους ανθρώπους της εταιρείας για να δούμε τι πραγματικά σκέφτονται για το θέμα αυτό. Φαίνεται πως τόσο για τη διοίκηση της εταιρείας όσο και για τους εργαζομένους της η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου είναι όντως αναγκαία. Την αντιλαμβάνονται, πάνω απ’ όλα, ως «ζήτημα πολιτισμού και σεβασμού στους γύρω μας, όχι ως θέμα περιορισμού και επιβολής προστίμων», όπως τονίζει η Νατάσα Φριλίγγου, lab analyst στην Παπαστράτος. «Εμείς, στην εταιρεία, τα τελευταία χρόνια είμαστε σε μια έντονη φάση αλλαγής. Αλλάζουμε προϊόν, αλλάζουμε όσα ξέραμε και αλλάζουμε και νοοτροπία. Χρειάζεται να τολμάμε να ανατρέπουμε όσα ήταν δεδομένα παλιά και να προσαρμοζόμαστε σε νέες συνθήκες. Είναι ξεκάθαρη η κοινωνική απαίτηση να υπάρξει μια άλλη διαχείριση στο θέμα του καπνίσματος. Πρέπει να πάμε προς τα κει και γρήγορα. Ο σεβασμός στον διπλανό μας θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητη αξία και να μην είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης» συνεχίζει η Νατάσα. Οι εργαζόμενοι της Παπαστράτος αισθάνονται ότι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της «μάχης». Όπως χαρακτηριστικά μας δήλωσε ο Βασίλης Οικονόμου, στέλεχος του τμήματος Πωλήσεων της εταιρείας: «Θέλοντας να είμαστε μέρος της λύσης στο θέμα της διαχείρισης του καπνίσματος, κάνουμε ένα βήμα μπροστά. Πολλοί φίλοι στις παρέες μάς ρωτάνε: “Kαι γιατί δεν σταματάτε να πουλάτε τα προϊόντα σας;”. Η απάντηση είναι απλή: το πρόβλημα δεν θα σταματήσει άμεσα. Οι καπνιστές θα στραφούν στα παράνομα και ο φαύλος κύκλος θα συνεχίζεται. Το μεγάλο θέμα είναι αρχικά οι καπνιστές

καπνοβιομηχανία

να ενημερωθούν σωστά και να πειστούν να διακόψουν το κάπνισμα. Ας μη γελιόμαστε. Όλοι ξέρουμε τους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Θα υπάρξουν και πολλοί που δεν θα τα καταφέρουν και άλλοι που δεν επιθυμούν να διακόψουν. Γι’ αυτούς πρέπει να υπάρχει μια καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με το τσιγάρο. Εκεί αναλαμβάνουμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης». Λίγες μέρες μετά την παρουσίαση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Καπνίσματος επισκεφτήκαμε τις εγκαταστάσεις της Παπαστράτος για τις ανάγκες του άρθρου. Από την είσοδο κιόλας, η smoke-free κουλτούρα γίνεται εύκολα αντιληπτή. Το μαρτυρούν και οι ευδιάκριτες σημάνσεις με τα smoke-free μηνύματα. «Κρυφακούγοντας» τις συζητήσεις των εργαζομένων στο κεντρικό εστιατόριο, στα γραφεία της διοίκησης, στο λιθογραφείο, στα εργαστήρια και στη γραμμή παραγωγής, καταλάβαινες ότι ο αντικαπνιστικός νόμος ήταν το θέμα της επικαιρότητας. Έχει γενικευτεί η αίσθηση ότι πλέον, με την έναρξη της εφαρμογής του αυστηρότερου αντικαπνιστικού νόμου, τα δεδομένα, όσον αφορά τη διαχείριση του καπνίσματος, θα αλλάξουν σημαντικά προς το καλύτερο. Αυτήν τη διαπίστωση έρχονται να επιβεβαιώσουν δηλώσεις όπως αυτή του Παύλου Παπαδάκη, εργαζόμενου στο τμήμα Παραγωγής της Παπαστράτος, ο οποίος τονίζει ότι «στην αρχή είναι δύσκολο να αποδεχτείς ότι θα βγαίνεις έξω για ένα ποτό και δεν θα μπορείς να καπνίζεις στον χώρο όπου έχεις επιλέξει να πας. Ωστόσο, έτσι γίνεται για πολλά χρόνια τώρα και σε άλλες χώρες στον κόσμο. Δεν καταλαβαίνω γιατί στην Ελλάδα πρέπει να είμαστε πάντα η αρνη-

τική εξαίρεση. Εξάλλου, στη χώρα μας ο καλός καιρός βοηθάει πολύ στο να είμαστε έξω και να καπνίζουμε, χωρίς να ενοχλούμε τους υπόλοιπους. Αν ο καθένας από εμάς δει το θέμα με υπευθυνότητα, θεωρώ ότι θα γίνει μέρος ενός νέου τρόπου ζωής, σαφώς αναβαθμισμένου». Χαρακτηριστική είναι και η τοποθέτηση της Εύης Κατσάρα, στελέχους του τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού της εταιρείας, που έρχεται να υπογραμμίσει ακριβώς την «αντίφαση» της smoke-free κουλτούρας που επικρατεί στην εταιρεία, λέγοντας: «Δεχόμαστε έντονη κριτική επειδή από την αρχή βγήκαμε με ευθύτητα και είπαμε ότι στηρίζουμε τον αντικαπνιστικό νόμο χωρίς εξαιρέσεις. Καταλαβαίνω τον σκεπτικισμό που μπορεί να υπάρχει εκ μέρους ορισμένων, επειδή ακριβώς είμαστε καπνοβιομηχανία, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι στην Παπαστράτος σταθήκαμε με μεγάλη συνέπεια λόγων και πράξεων απέναντι σε αυτό το θέμα. Η εταιρεία, όχι σήμερα, που το θέμα είναι στο επίκεντρο, αλλά αρκετό καιρό τώρα, είναι μεγάλος υποστηρικτής σημαντικών πρωτοβουλιών που ήθελαν να ευαισθητοποιήσουν το κοινό σε σχέση με τον αντικαπνιστικό νόμο. Χιλιάδες ήταν οι επισκέπτες στη φετινή και περσινή ΔΕΘ που λάμβαναν ενημέρωση για τη smoke-free κινητοποίηση της έκθεσης και παροτρύνονταν να καπνίζουν μόνο στους ειδικά διαμορφωμένους εξωτερικούς χώρους. Αν αυτό δεν είναι εξέλιξη προς το καλύτερο, τότε τι είναι; Προσωπικά, αισθάνομαι καλά που η εταιρεία στην οποία εργάζομαι έχει πάρει θέση στο θέμα, χωρίς να κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της».

5.12.19 – lifo

27

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Το κάπνισμα «βλά απο τον γιαννη πανταζοπουλο

τ

ο κάπνισμα είναι συνδεδεμένο με καθημερινές τελετουργίες και συνήθειες. Αναμφίβολα, το τσιγάρο για τους καπνιστές είναι πολλές φορές άμεσα συνυφασμένο με το ξύπνημα, το φαγητό, τον καφέ, τις κοινωνικές επαφές και τις προσωπικές σχέσεις. Όλοι γνωρίζουν τις βλαβερές του συνέπειες, τις σοβαρές ασθένειες που προκαλεί και πόσο εθιστικό μπορεί να γίνει. Πέρα από τις γνωστές επιπτώσεις στην υγεία, όμως, το τσιγάρο φαίνεται ότι επηρεάζει πλέον σημαντικά και τις κοινωνικές μας σχέσεις, συζυγικές, οικογενειακές ή φιλικές. Όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα της παγκόσμιας έρευνας με τίτλο «Unsmoke: Clearing the way for change», η οποία πραγματοποιήθηκε από την ανεξάρτητη εταιρεία ερευνών Povaddo για λογαριασμό της Philip Morris International, εταιρείας μητρικής της Παπαστράτος, το κάπνισμα αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στις διαπροσωπικές επαφές. Στη συγκεκριμένη σφυγμομέτρηση συμμετείχαν περισσότερα από 16.000 άτομα από δεκατρείς χώρες. Το στατιστικό δείγμα αποτελούνταν από ενήλικους καπνιστές (14%), πρώην καπνιστές (22%), άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ στη ζωή τους (59%) και μη συστηματικούς καπνιστές (5%). Από τα στοιχεία της έρευνας διαπιστώθηκε ότι η αποστροφή για το κάπνισμα είναι πιο ισχυρή στις νεαρότερες ηλικίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ηλικιακή ομάδα 21-34 ένα ποσοστό της τάξης του 41% απάντησε ότι έχει συγκρουστεί σε επίπεδο σχέσης λόγω του καπνίσματος. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ηλικίες 35-54 και 55-74 άγγιξε το 33%. Την ίδια στιγμή, περισσότεροι από το ένα τρίτο (36%) των καπνιστών, περιστασιακών ή μη, που συμμετείχαν στην έρευνα εξέφρασαν την άποψη ότι το κάπνισμα έχει προκαλέσει διαφωνίες με τους αγαπημένους τους. Η απάντηση των μη καπνιστών στην ίδια ερώτηση έδειξε μια πολύ διαφορετική εικόνα, καθώς σε ποσοστό 71% δήλωσαν ότι το κάπνισμα έχει αποτελέσει αιτία διαφωνίας με τους αγαπημένους τους. Επίσης, το 23% των καπνιστών ανέφερε ότι κρύβει τη συνήθεια του καπνίσματος από αγαπημένους ή φίλους, ενώ οι περιστασιακοί καπνιστές είναι πιο πιθανό να καπνίζουν στα κρυφά. Όσον αφορά τη διακοπή του καπνίσματος, η ομάδα που τάσσεται αναφανδόν υπέρ ήταν αυτή των συντρόφων των καπνιστών.

28 lifo – 5.12.19

Οι μη καπνιστές υποστηρίζουν ότι απλώς ανέχονται τον καπνό και την επίμονη μυρωδιά του τσιγάρου, αλλά δεν απολαμβάνουν καθόλου την «τελετουργική» συνήθεια του/-ης συντρόφου τους. Από την άλλη πλευρά, οι καπνιστές δηλώνουν ότι δεν έχουν πρόβλημα να ανάψουν τσιγάρο, ακόμα και αν γνωρίζουν ότι όχι μόνο ενοχλούν τον/-η σύντροφό τους αλλά τον/-ην κάνουν παθητικο/-ή καπνιστή/καπνίστρια, με όλες τις βλαβερές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό για την υγεία του/-ης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, μόνο το 18% των καπνιστών φροντίζει να μην καπνίζει μπροστά στον/-η σύντροφό του, τη στιγμή που πιο διακριτικό είναι το 34% των μη συστηματικών καπνιστών.

Στις ηλικίες

21-34 ένα

41%

χώρισε, και μάλιστα μετά από καβγάδες, λόγω τσιγάρου. Στις ηλικίες

35-74

το ποσοστό παραμένει σημαντικό, αλλά μειωμένο, ξεπερνώντας το

30%

Στο ερώτημα «έχετε διαφωνήσει ποτέ έντονα ή καβγαδίσει με τον σύντροφό σας για το τσιγάρο;» τις τρεις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν η Ιταλία με 87%, η Ρωσία με 82% και το Ισραήλ με 80%. Παράλληλα, όταν τέθηκε το ερώτημα αν σκέφτονται να χωρίσουν λόγω τσιγάρου, η

συντριπτική πλειοψηφία (83%) απάντησε αρνητικά. Όμως, ένα διόλου ευκαταφρόνητο 17% δήλωσε πως ναι, το σκεφτόταν. Ωστόσο, είναι χαρακτηριστικό ότι στις ηλικίες 21-34 ετών ένα 41% χώρισε, και μάλιστα μετά από καβγάδες, λόγω τσιγάρου. Στις ηλικίες 35-74 ετών το ποσοστό παραμένει σημαντικό, αλλά μειωμένο, ξεπερνώντας το 30%. Μάλιστα, στους μη καπνιστές, οι γυναίκες (73%) εκφράζουν πολύ περισσότερο από τους άντρες (66%) την ενόχλησή τους από τον καπνό του συντρόφου τους. Και ενώ το 36% των καπνιστών γνώριζε ότι το τσιγάρο ήταν πολύ δυσάρεστο για τον σύντροφό του, δυστυχώς προτίμησε να θυσιάσει τη σχέση του παρά να προσπαθήσει να διακόψει τη βλαβερή συνήθεια. Το ποσοστό αυτό σε άτομα νεαρής ηλικίας αγγίζει το 41%. Πάντως, ένα 40% των μη καπνιστών δήλωσε ότι θα χώριζε με τον/-η σύντροφό του/-ης αν ξεκινούσε τώρα το κάπνισμα. Πέρα από τις ερωτικές σχέσεις, σύμφωνα με την έρευνα επηρεάζονται και οι φιλικές, καθώς οι μη καπνιστές προτιμούν να μην επισκεφτούν έναν φίλο τους καπνιστή, διότι δεν αισθάνονται άνετα με τη μυρωδιά του καπνού στον χώρο. Είναι φανερό ότι στις περισσότερες χώρες του κόσμου το κάπνισμα, στη συνείδηση των πολιτών, από μια κοινή κοινωνική δραστηριότητα έχει μετατραπεί σε κάτι δυσάρεστο και απαγορευμένο. Στο ερώτημα κατά πόσο αποφεύγουν τις επισκέψεις σε σπίτια καπνιστών, στην πρώτη θέση βρίσκεται το Ισραήλ με ποσοστό 77%, οι ΗΠΑ με 74% και ακολουθούν με το ίδιο ποσοστό Ιαπωνία και Χονγκ Κονγκ. Στη τελευταία θέση βρίσκεται η Δανία, με το ποσοστό να αγγίζει το 60%. Τέλος, σε κάποιες χώρες η αντικαπνιστική συνείδηση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που ακόμη και αν ο καπνιστής δεν ανάψει τσιγάρο, δεν αισθάνεται άνετα όταν βρίσκεται μαζί με μη καπνιστές φίλους και συγγενείς. Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες στην έρευνα, αυτό συμβαίνει στο 47% των καπνιζόντων. Στην ίδια έρευνα καταγράφεται ότι το 54% των μη καπνιστών θεωρεί κάποιον καπνιστή λιγότερο «ελκυστικό» από κάποιον μη καπνιστή. «Η χρήση του καπνού δεν είναι καινούργια, είναι πανάρχαια. Ανάμεσα στις πολλές ουσίες που περιέχει ο καπνός είναι και η νικοτίνη, η οποία είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητα των συστηματικών καπνιστών. Πέρα από τις αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία, τις

έρευνα

άπτει» σοβαρά τις κοινωνικές σχέσεις Tο

54%

των

μη καπνιστών λιγότερο «ελκυστικό»

ΕΧΕΤΕ ΔΙΑΦΩΝΉΣΕΙ ΠΟΤΕ ΈΝΤΟΝΑ ‘Η ΚΑΒΓΑΔΊΣΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΣΎΝΤΡΟΦΟ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΣΙΓΆΡΟ;

από κάποιον μη καπνιστή

οποίες επισημαίνουν καθημερινά οι ειδικοί, η συνήθεια αυτή μπορεί πραγματικά να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τις κάθε είδους σχέσεις, συνιστώντας ένα ζήτημα με κοινωνικές προεκτάσεις» δηλώνει στη LiFO η κοινωνιολόγος και διδάκτωρ Ψυχολογίας Γεωργία Δηλάκη. Και προσθέτει: «Το κάπνισμα προκαλεί διαφωνίες σε ένα ζευγάρι, αν ο ένας είναι καπνιστής και ο άλλος μη καπνιστής, διαταράσσοντας την ηρεμία στη σχέση και τη συντροφικότητα (π.χ. επιλέγουν ξεχωριστούς χώρους μέσα στο ίδιο σπίτι, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση και την καταστροφή της οικειότητας). Συχνά, ο καπνιστής χάνει ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά του, λόγω της τάσης “φυγής” για την εύρεση χρόνου και χώρου απόλαυσης της συνήθειάς του. Το γεγονός αυτό, σε περιπτώσεις που παραμερίζονται κάποιες από τις οικογενειακές υποχρεώσεις ή υπάρχουν παιδιά, ενδέχεται να γίνει αιτία εντάσεων και συγκρούσεων, μεγαλώνοντας το χάσμα μεταξύ παιδιών και ενηλίκων. Μάλιστα, ένα από τα χαρακτηριστικά συμπεράσματα της έρευνας της Philip Morris International είναι ότι οι νεαρές ηλικίες έχουν γίνει λιγότερο ανεκτικές στο κάπνισμα». Σύμφωνα με όσα επισημαίνει η κ. Δηλάκη, ο καπνός του τσιγάρου είναι, επίσης, μια συνηθισμένη αιτία προστριβών σε χώρους εργασίας, δημιουργώντας μια δυσαρμονική ατμόσφαιρα που επηρεάζει αρνητικά τη συνεργασία και κατ’ επέκταση την παραγωγικότητα. «Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι καταγγελίες μη καπνιστών λόγω των αρνητικών συνεπειών στην υγεία τους από το παθητικό κάπνισμα στο εργασιακό περιβάλλον. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι διαπληκτισμοί μεταξύ συναδέλφων είναι αναπόφευκτοι και η εχθρότητα δεδομένη, παρότι ο καπνιστής δεν συνιστά ένα άτομο με διαταραχή στη συμπεριφορά ούτε υστερεί σε γνώσεις, ικανότητες, προσόντα, εργασιακή απόδοση». Συνεχίζοντας, αναφέρει: «Το κάπνισμα βλάπτει και τις κοινωνικές συναναστροφές μετα-

ξύ ατόμων αγαπημένων, κατά τα άλλα. Ακόμα κι αν επικοινωνούν συχνά τηλεφωνικά ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί μη καπνιστές αποφεύγουν την κοινωνική συνύπαρξη με καπνιστές, π.χ. αποφεύγουν να επισκέπτονται το σπίτι ενός καπνιστή, γιατί τους ενοχλεί η μυρωδιά και γενικά δεν θεωρούν ευχάριστο το περιβάλλον. Αντίστροφα, πολλοί καπνιστές αναφέρουν ότι δεν νιώθουν άνετα ανάμεσα σε φίλους και συγγενείς που δεν είναι καπνιστές, ενώ δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι κάποιες φορές πιστεύουν ότι βιώνουν έναν κοινωνικό αποκλεισμό». Καταλήγοντας, η κ. Δηλάκη λέει: «Σε κάθε περίπτωση, ο καπνιστής δεν συνιστά ένα παραβατικό άτομο ούτε το κάπνισμα κοινωνικό φαινόμενο που πρέπει να κατασταλεί. Αυτό που έχει σημασία είναι οι καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα, να το περιορίσουν ή να στραφούν σε εναλλακτικές λύσεις από γνώση και όχι υπό την πίεση κάποιας αυστηρής νομοθεσίας. Είναι σίγουρο ότι γιατροί, αστυνομικοί, κοινωφελείς οργανισμοί, ψυχολόγοι, ψυχίατροι και κοινωνιολόγοι δεν έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε τη νοοτροπία του καπνιστή, αν ο καπνιστής ο ίδιος δεν ενεργοποιήσει τις δικές του δυνάμεις που θα τον βοηθήσουν να το ελέγξει ή και να αλλάξει». Το κάπνισμα έχει χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών και η διεθνής κοινότητα έχει αναλάβει πλέον δράση για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Επιπλέον, το εθιστικό κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία πρώιμης, αλλά αποτρέψιμης θνησιμότητας στον ανεπτυγμένο κόσμο. Ωστόσο, η συγκεκριμένη έρευνα έρχεται να αναδείξει και μια άλλη οπτική. Δεν είναι μόνο άκρως ενοχλητικός και επιβλαβής ο καπνός, δεν είναι μόνο δυσάρεστη η οσμή από τα αποτσίγαρα και τη στάχτη στα τασάκια, δεν μολύνεται απλώς η ατμόσφαιρα στους κλειστούς χώρους, αλλά υπάρχει ένας ακόμη σοβαρός αντίκτυπος και αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Ιταλία

87%

Ρωσία

82%

Ισραήλ

80%

Μεξικό

77%

Αργεντινή

76%

Βραζιλία

72%

Μέσος όρος

71%

Αυστραλία

68%

Χονγκ Κονγκ

67%

ΗΠΑ

63%

Βρετανία

63%

Δανία

56%

Ιαπωνία

55%

Γερμανία

55%

πηγή: εταιρεία ερευνών povaddo για λογαριασμό της philip morris international

θεωρούν κάποιον καπνιστή

Στην ηλικιακή ομάδα

21-34

ένα ποσοστό της τάξης του

41%

απάντησε ότι έχει συγκρουστεί σε επίπεδο σχέσης λόγω του καπνίσματος. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ηλικίες

35-54 και 55-74 άγγιξε το

33% 5.12.19 – lifo

29

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Έξι πρόσωπα της δημόσιας ζωής σ απο τον γιαννη πανταζοπουλο

Ανδρέας Ξανθός Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, πρ. υπουργός Υγείας

Παναγιώτης Μπεχράκης Πνευμονολόγος-εντατικολόγος και επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για την εφαρμογή του νόμου Όπως ήταν αναμενόμενο, ο νόμος έχει αρχίσει ήδη να εφαρμόζεται ομαλά, κάτι που οφείλεται κυρίως στη σαφή πολιτική βούληση που εκδηλώνεται με προσωπική πρωτοβουλία του πρωθυπουργού της χώρας, o oποίος τον ανέδειξε σε υψίστης προτεραιότητας θέμα στην ατζέντα της κυβέρνησης και του υπουργού Υγείας και ενεργοποίησε αποτελεσματικά όλους τους μηχανισμούς για την εφαρμογή του. Ο νόμος είναι αποδεκτός από την κοινωνία και η εφαρμογή του αποτελεί εθνική επιταγή, δεδομένου ότι προστατεύει τη δημόσια υγεία και τα δικαιώματα των παιδιών, των εργαζομένων και των ευπαθών ομάδων (εγκύους, ασθενείς με χρόνια νοσήματα κ.ά.), εκφράζει τη βούληση του κοινωνικού συνόλου και το πνεύμα της νέας γενιάς και, τέλος, αποτελεί διεθνή συμβατική υποχρέωση της χώρας, όπως ορίζει το Σύμφωνο-Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η ολοκληρωτική και επιτυχής εφαρμογή του πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

30 lifo – 5.12.19

Με δεδομένη και αδιαμφισβήτητη τη βλαπτικότητα του καπνίσματος και την ανάγκη αυστηρού περιορισμού του στους κλειστούς δημόσιους χώρους, στηρίζουμε το restart στην καθολική εφαρμογή του νόμου, χωρίς εξαιρέσεις και προσχηματικές αντιδράσεις. Το μεγάλο στοίχημα, όμως, δεν είναι μόνο η προστασία των μη καπνιστών (70% του πληθυσμού) από το παθητικό κάπνισμα αλλά και η συνολική υποχώρηση της κουλτούρας του καπνίσματος σε επίπεδο κοινωνικό, ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Δηλαδή, δεν φτάνει ο σεβασμός στα δικαιώματα των μη καπνιστών. Οφείλουμε να ενισχύσουμε την πρωτογενή πρόληψη του καπνίσματος και την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού από τη μια, και την απόπειρα διακοπής τους καπνίσματος (με τα ειδικά ιατρεία στα νοσοκομεία) όσων θέλουν πραγματικά να βοηθηθούν στη δύσκολη προσπάθεια απεξάρτησης από μια ισχυρή εθιστική ουσία όπως η νικοτίνη, από την άλλη. Επιπλέον, απαιτούνται νέο θεσμικό πλαίσιο για την πάταξη του λαθρεμπορίου τσιγάρων (κύρωση του ειδικού πρωτοκόλλου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) και αυστηρός έλεγχος της καπνοβιομηχανίας για την αποτροπή της παράνομης διαφήμισης καπνικών προϊόντων, συχνά στο όνομα της «μείωσης της βλάβης». Χρειαζόμαστε, με άλλα λόγια, μια κοινωνία με λιγότερη εξάρτηση από τη νικοτίνη. Αυτός πρέπει να είναι ο τελικός στόχος και αυτή είναι η ουσιαστική επένδυση στη δημόσια υγεία.

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης Ηθοποιός-σκηνοθέτης Υπήρξα καπνιστής πάνω από 20 χρόνια. Στα χρόνια που κάπνιζα, από κάποια στιγμή και μετά σταμάτησα να φωτογραφίζομαι με τσιγάρο, ακριβώς για να μη δίνω τροφή στο προβληματικό αρχέτυπο. Τώρα είμαι όμηρος του ατμίσματος. Θεωρώ τον νόμο αυτόν σωστό, αντιλαμβάνομαι ότι, σε περίπτωση που αφηνόταν στη διακριτική ευχέρεια των καταστηματαρχών, δεν θα εφαρμοζόταν ποτέ και πουθενά, καθώς δεν θα τους συνέφερε. Όπως με κάθε νόμο στη χώρα μας, το στοίχημα είναι η εφαρμογή του.

γνώμες

σχολιάζουν τον νόμο Διονύσης Σιμόπουλος

Φώφη Τσεσμελή

Νικόλας Σεβαστάκης

Επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου

DJ

Kαθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ

Κάπνιζα αρειμανίως από τα 17 μου και περίπου επί μισό αιώνα. Ούτε οι φίλοι μου αλλά ούτε κι εγώ πίστευα πως θα μπορούσα να το κόψω το ρημάδι, αφού βασικά δεν ήθελα. Κι ήρθε εκείνο το ελαφρύ εγκεφαλικό πριν από 8 χρόνια για να μου χτυπήσει το καμπανάκι! Αλλά ούτε και τότε πίστευα πως θα μπορούσα να το κόψω. Σχεδίαζα, μάλιστα, πως το πρώτο που θα έκανα βγαίνοντας από το νοσοκομείο θα ήταν να ανάψω 2-3 απανωτά, για να κερδίσω τον χαμένο χρόνο. Όμως, δεν το έκανα. Κι αυτό γιατί θυμήθηκα τον πεθερό μου που το εγκεφαλικό του τον είχε καταντήσει σχεδόν σαν φυτό επί 18 ολόκληρα χρόνια. Κι όταν κάθε δύο χρόνια τον επισκεπτόταν η κόρη του, τα δάκρυά του έτρεχαν βουβά και απαρηγόρητα, επειδή δεν μπορούσε να της μιλήσει και να της πει δύο, έστω, λέξεις. Ένας άνθρωπος φυλακισμένος στον ίδιο του τον εαυτό. Και τότε το έκοψα, αν και η επιθυμία για τσιγάρο παραμένει ζωντανή. Δεν πρόκειται όμως να το ξαναβάλω στο στόμα μου, γιατί, παρότι δεν φοβήθηκα ποτέ τον θάνατο, τρομοκρατήθηκα με την ιδέα της αποτρόπαιης εκείνης «φυλακής».

Με όλο τον σεβασμό στον αντικαπνιστικό νόμο και στα οφέλη του για την υγεία αλλά και στην αδιαμφισβήτητη λογική πίσω από την ψήφισή του, θεωρώ πως έπρεπε να δοθεί η επιλογή στα νυχτερινά μαγαζιά να επιλέξουν ανάλογα με το πελατολόγιό τους. Να υπάρχει ειδική σήμανση στους χώρους που αποφασίζουν να επιτρέψουν το κάπνισμα ή μη, ώστε να γνωρίζει από πριν ο πελάτης πού και αν θέλει να πάει. Ήδη στα κλαμπ είναι εμφανέστατο το ότι οι επιχειρηματίες έχουν να παλέψουν την πτώση της προσέλευσης, τη μείωση της κατανάλωσης και το «σπάσιμο» (οι πιο πολλοί κάθονται έξω, το ατέρμονο μπες-βγες) μαζί με την κρίση. Ήδη μαθαίνουμε πως έχουν κλείσει αρκετές επιχειρήσεις και σίγουρα θα ακολουθήσουν κι άλλες. Τώρα, το ζήτημα της «ρουφιανιάς» μέσω τηλεφώνου το αφήνω ασχολίαστο... Δεν είναι λίγες οι φορές που το τσιγάρο είναι το πρόσχημα και όχι ο πραγματικός λόγος κλήσης.

Ταξίδι σε έναν άκαπνο κόσμο. Οι πολιτικές μας ζωές έχουν και ένα φορτίο παραλογισμού και συναισθημάτων που μοιάζουν να αυθαιρετούν τελείως, ενώ συγχρόνως είναι συναισθήματα απολύτως πραγματικά. Διακρίνω, ας πούμε, πίσω από την αντίδραση στο «άκαπνο» την αίσθηση ορισμένων ότι το άκαπνο είναι αντιδραστικό και νεοφιλελεύθερο (η δικτατορία της αυτοπροστασίας) και ότι, κατά κάποιον τρόπο, συνδέεται στενά με κάποιον δεξιό αυταρχισμό που επιτίθεται στις κοινωνικέςλαϊκές αξίες συλλήβδην. Αλλά το παράδοξο και εντυπωσιακό είναι ότι σε ένα τμήμα του νέου αντικαπνιστικού πάθους κυριαρχεί σχεδόν η εξίσωση της καπνισμένης Ελλάδας με την αριστερο-μεταπολιτευτική φάση, η ταύτιση του τσιγάρου και του «κομμουνισμένου» έθνους. Σπάνια λέγονται ευθέως αυτοί οι παραλογισμοί, αισθάνομαι όμως ότι και σε αυτό το θέμα πάει να αναδυθεί πάλι ένα σκληρό σύνορο μεταξύ εκσυγχρονιστών-στραμμένων στο μέλλον και νοσταλγών-αντιστασιακών. Οι μεν αποκαλούν τους δε «κολλημένους» και οι δε απαντούν με την κατηγορία του μεταμελημένου, του προδότη ή του «ρουφιάνου». Δεν ξέρω αν σε άλλη χώρα έχει χωρέσει, έστω έμμεσα, μια τέτοια ιδεολογική προβολή και οι αντίστοιχες φαντασιώσεις. Μάλλον όχι. Νομίζω ότι εδώ –το έχω ξαναγράψει με άλλες αφορμές– κάποια πολιτικά πάθη έγιναν με τόσο έντονο τρόπο μέρος της προσωπικής, ενδόμυχης ταυτότητας πολλών ανθρώπων, ώστε να μην μπορούν να διανοηθούν ότι η συζήτηση για το τσιγάρο δεν χωράει, βρε αδελφέ, στο δίπολο δεξιά-αριστερά, καθεστωτικοί-αντικαθεστωτικοί κ.λπ. Κι έτσι, κάποιος φιλελεύθερος πρώην αριστερός σαν να ζητάει τώρα να καθαρίσει από την τσιγαρίλα εκείνο το αρχαίο πουλόβερ που φόρεσε σε συνδιασκέψεις, ταβέρνες, ραντεβού «πολιτικής ζύμωσης». Αντί να παραδεχτεί ότι αυτό το ρούχο θα μείνει εσαεί με τις μυρουδιές εκείνων των καπνισμένων ημερών, αγωνιά για την έσχατη αυτοκάθαρσή του. Και οι άλλοι, όσοι θεωρούν την άκαπνη πραγματικότητα συνώνυμη της πειθαρχημένης νεοφιλελεύθερης ζωής, σαν να φοβούνται ότι το «σύστημα» επιχειρεί να τους απαγορέψει τα όνειρα σε αυτήν τη νέα φάση της εξόδου από τον καπνικό κανόνα. Όλο αυτό είναι μαζί αστείο, συγκινητικό, ανθρώπινο και πολιτικά ανερμάτιστο. Λες και δεν κάπνιζαν όλοι, δεν καπνίζαμε και οι βοσκοπουλικοί και οι θεοδωράκειοι και οι ροκάδες και οι λέσχες του Κολωνακίου και τα μπαρ με απόστρατους και τα μπαρ της Καλλιδρομίου και της Μεθώνης. Έτσι, όμως, έχει το ασυνείδητο της πολιτικής και καπνικής μας ιστορίας. Και μάλλον κάτι θα βρεθεί για να το συνεχίσουμε. ( Έκοψα μαχαίρι το τσιγάρο το 2014 και δεν μου έλειψε ποτέ.)

5.12.19 – lifo

31

τεύχος

η Ελλάδα κόβει το τσιγάρο

Τα Τρίκαλα πρωτοπόρησαν, κόβοντας πρώτα το τσιγάρο απο τhν αλεξια σβωλου

ο

κανόνας θέλει την πρωτεύουσα μιας χώρας να πρωταγωνιστεί στις εξελίξεις, αλλά μερικές φορές ο κανόνας πέφτει έξω για να επιβεβαιώσει την εξαίρεση. Έτσι έγινε κι εδώ. Μπορεί το 2009 το υπουργείο Υγείας να γέμισε την Αθήνα αφίσες με τίτλο «η Ελλάδα κόβει το τσιγάρο», αλλά όλοι γνωρίζουμε τι έγινε στη συνέχεια. Κι όμως, το 2017, όταν στην Αττική και αλλού καλά κρατούσε το «αντάρτικο» των καταστηματαρχών που διαμαρτύρονταν πως αν εξαφάνιζαν τα τασάκια, θα καταστρέφονταν, μια πόλη της περιφέρειας έκανε τη διαφορά. Τα Τρίκαλα, πόλη της κεντρικής Ελλάδας, 320 χλμ. από την Αθήνα, διάσημα για τη φέτα τους, τους πεζόδρομους, τους ποδηλατόδρομους και τον περίφημο Μύλο των Ξωτικών (το χριστουγεννιάτικο χωριό τους), επέλεξαν να κλείσουν τα «παραθυράκια» που επέτρεπαν την καταστρατήγηση του αντικαπνιστικού νόμου και έβαλαν σε όλους τα γυαλιά, δείχνοντας πως τελικά δεν υπάρχει «δεν μπορώ», μόνο «δεν θέλω». Και τα Τρίκαλα θέλησαν. Η δημοτική αρχή της πόλης σε συνεργασία με την Αστυνομική Διεύθυνση Τρικάλων, το Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος του Γενικού Νοσοκομείου Τρικάλων, το Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης Τρικάλων, την Ομάδα Εθελοντών του Δήμου Τρικκαίων, τη ΣΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τους συλλόγους επαγγελματιών σχεδίασαν την εκστρατεία ενημέρωσης με τίτλο «Τα Τρίκαλα κόβουν το κάπνισμα… είναι θέμα πολιτισμού!» και έγιναν η πρώτη πόλη της Ελλάδας στην οποία εφαρμόστηκε με αποτελεσματικότητα η αντικαπνιστική πολιτική. Οι επίσημοι φορείς που συνέβαλαν στην επιτυχία αυτής της προσπάθειας βραβεύτηκαν από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) τον περασμένο Μάιο. Εκ μέρους της ΕΠΕ ο πνευμονολόγος-φυματιολόγος Μιχάλης Τουμπής επισημαίνει: «Η αλλαγή του τρόπου ζωής και σκέψης και κυρίως της διαχείρισης της καθημερινότητας με το τσιγάρο, η αποχή και διακοπή του καπνίσματος και η διαβίωση σε περιβάλλον ελεύθερο καπνού αποτελούν τις χρυσές συνταγές για την αντι-

μετώπιση της επιδημίας του καπνίσματος. Ο δήμος Τρικκαίων αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση σε επίπεδο δημοτικό, περιφερειακό και εθνικό, γιατί δεν εφάρμοσε τον αντικαπνιστικό νόμο κατά τρόπο νομικίστικο και αστυνομικό. Συστηματικά και ανθρώπινα ανήγαγε το θέμα του μη καπνίσματος σε στοιχείο παιδείας, εκπαίδευσης και πολιτισμού. Παράλληλα, πρόσφερε ενημέρωση, βοήθεια προς τους καπνιστές και δημιούργησε πολλούς χώρους ελεύθερους καπνού». Η τιμωρία ποτέ δεν θα έχει την απήχηση της επιβράβευσης. Και ο δήμος Τρικκαίων, που το γνωρίζει καλά αυτό, συνέδεσε τη δημιουργία ενός άκαπνου περιβάλλοντος με μια έννοια που είναι υπεράνω όλων, τον πολιτισμό. Την ώρα που τα Τρίκαλα έκοβαν το τσιγάρο από cafés, μπαρ, εστιατόρια, πάρκα και παιδικές χαρές, στην υπόλοιπη Ελλάδα εξακολουθούσε να καπνίζει το 38% των ενηλίκων, με 20.000 ανθρώπους να πεθαίνουν κάθε χρόνο από νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα. Όπως αναφέρει η Παρασκευή Κατσαούνου, επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ στην Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός»: «Το κάπνισμα αποτελεί το πρώτο αίτιο θνησιμότητας που μπορεί να αποτραπεί παγκοσμίως. Ένας στους δύο καπνιστές θα εμφανίσει κάποια ασθένεια που σχετίζεται με το τσιγάρο. Σύμφωνα, δε, με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη συχνότητα ασθενών που πάσχουν από καρκίνο του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών απ’ όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που αποδόθηκε στη συχνή έναρξη του καπνίσματος σε ηλικίες κάτω των 18 ετών. Ωστόσο, όποιος το κόβει πριν από την ηλικία των 40 ετών μειώνει τον κίνδυνο θανάτου που συνδέεται με το συνεχιζόμενο κάπνισμα κατά 90%». Από την πλευρά

της η πνευμονολόγος-φυματιολόγος Μάρθα Ανδρίτσου, επιστημονικός συνεργάτης στην Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας του Ευαγγελισμού, υπενθυμίζει ότι οι πνεύμονές μας είναι κατασκευασμένοι να αναπνέουν καθαρό αέρα, συνεπώς οι νόμοι απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους προασπίζουν το αυτονόητο δικαίωμα όλων των ανθρώπων στην καθαρή και άκαπνη ατμόσφαιρα και αποτελούν χαρακτηριστικό των προηγμένων κοινωνιών. Η απαγόρευση του καπνίσματος σε χώρους όπου παίζουν παιδιά, όπως τα πάρκα και οι παιδικές χαρές, πέρα από αυτονόητη, είναι και διπλά σημαντική, καθώς τα παιδιά δεν κινδυνεύουν μόνο από τον καπνό αλλά και από τα πεταμένα στο έδαφος αποτσίγαρα. Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο 22 δισεκατομμύρια αποτσίγαρα ή 3.500 τόνοι «γόπες» μολύνουν το περιβάλλον, τον υδάτινο ορίζοντα, το νερό που πίνουμε, τα τρόφιμα που τρώμε. Η δημιουργία της πρώτης άκαπνης πόλης το 2017 στην πατρίδα μας ήταν το πρώτο βήμα για την κατάκτηση ενός άκαπνου κόσμου, με τον πρόεδρο της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Βαγγέλη Φιλόπουλο, να δίνει τα εύσημα στον δήμο Τρικκαίων και να σχολιάζει πως για κάθε εστιατόριο και café-μπαρ που τηρούσε εδώ και χρόνια την απαγόρευση του καπνίσματος θα έπρεπε να υπάρχουν επιβραβεύσεις αντίστοιχες με τα αστέρια Michelin».

Λιόπρασο Ρίζωμα

Παλαιόπυργος

Κεφαλόβρυσο Κόζιακας

Τρίκαλα

32 lifo – 5.12.19

πρωτοβουλίες

η

Αστυπάλαια, γνωστή και ως «πεταλούδα» του Αιγαίου, βρίσκεται στη μέση του πελάγους και συγκαταλέγεται στους αγαπημένους προορισμούς των Δωδεκανήσων. Ένας ιδιαίτερος και μοναδικός τόπος, με ιδιόμορφο σχήμα, ασύγκριτη φυσική ομορφιά, ήπια ανάπτυξη και υπέροχες παραλίες με καταγάλανα νερά. Το νησί έχει προσελκύσει τα φώτα της δημοσιότητας χάρη στην πρωτοβουλία «Αστυπάλαια Smoke Free» που έχει αναλάβει ο δήμος Αστυπάλαιας σε συνεργασία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και την ολόθερμη υποστήριξη της εταιρείας Παπαστράτος. Η κίνηση για μια «Αστυπάλαια χωρίς τσιγάρο» διανύει τον πρώτο της χρόνο, και μάλιστα έχει λάβει πιστοποίηση από τον ανεξάρτητο οργανισμό TUV Austria. Η Philip Morris International (PMI), μητρική εταιρεία της Παπαστράτος, υποστήριξε την πρωτοβουλία από την πρώτη στιγμή. Ο smoke-free χαρακτήρας που υιοθετεί η Αστυπάλαια εντάσσεται στο πλαίσιο της νέας ταυτότητας του νησιού ως πηγής θετικής ενέργειας, τοποθετώντας στον πυρήνα του την ευεξία και την ανώτερη ποιότητα ζωής. Βασικός στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η ριζική αναβάθμιση της εμπειρίας των επισκεπτών του νησιού και ταυτόχρονα η ευαισθητοποίηση έμψυχου δυναμικού και επιχειρήσεων σχετικά με τη σημασία της εφαρμογής της αντικαπνιστικής νομοθεσίας. Έτσι, πολλές καφετέριες, μπαρ, εστιατόρια και ξενοδοχεία έχουν γίνει ήδη συμμέτοχοι και θερμοί υποστηρικτές της αντικαπνιστικής προσπάθειας. «Στο όμορφο νησί μας, πλέον, φυσάει άλλος αέρας, καθαρός» λέει στη LiFO η κάτοικος της Αστυπάλαιας Μαρία Βεργούλη. Και προσθέτει: «Εμείς, οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού, επικροτούμε αυτό το εγχείρημα για μια Αστυπάλαια χωρίς τσιγάρο. Είναι ωφέλιμο για όλους μας να τηρούμε τον αντικαπνιστικό νόμο. Μάλιστα, η αρχή έγινε στους χώρους εστίασης, ακολούθησαν οι καφετέριες και πλέον η ιδέα έχει γίνει μια καθημερινή συνήθεια που οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού όχι μόνο σεβάστηκαν αλλά μας ενθάρρυναν να τη διατηρήσουμε». Η Αστροπαλιά, όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν οι ντόπιοι, αποτελεί ένα κράμα Κυκλάδων και Δωδεκανήσων. Η Χώρα, ο Πέρα Γιαλός, οι Μύλοι, οι παραλίες, οι γραφικοί οικισμοί, η γαστρονομία, τα αξιοθέατα, οι άνθρωποι και οι χαλαροί ρυθμοί δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα, με τη γοητευτική καστροπολιτεία να αποτελεί ένα συναρπαστικό νησιωτικό τοπίο. Διασχίζοντας την πανέμορφη Χώρα, που είναι χτισμένη πάνω σε έναν φαιοκίτρινο άνυδρο λόφο, φτάνεις στο μεσαιωνικό βενετσιάνικο κάστρο, που δεσπόζει στο τοπίο. Στενά δρομάκια, κατάλευκα σπίτια, μπλε παράθυρα, μοναδική θέα και υπέροχες γωνιές δημιουργούν έναν υπέροχο φυσικό καμβά. Το κάστρο έλαβε τη σημερινή του μορφή στις αρχές του 1400, μετά την ανακατασκευή που

πραγματοποίησε ο Giovanni Zanachi Querini, και κάποτε έφτασε να έχει περί τους 4.000 κατοίκους. Κύριο μέλημα της αρχιτεκτονικής του ήταν η προστασία του οικισμού από τους πειρατές που εκείνη την εποχή κυριαρχούσαν στις θάλασσες, ληστεύοντας ή πυρπολώντας. Οι Querini αποχώρησαν οριστικά από το νησί το 1537, όταν το κατέλαβε ο φοβερός και τρομερός πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Σήμερα ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει τις περίφημες κατάλευκες εκκλησίες της Παναγιάς του Κάστρου και του Αγίου Γεωργίου με τα πέτρινα καμπαναριά και, φυσικά, να ατενίσει τα δύο λιμάνια του νησιού. Από κει μπορεί να ατενίσει τα σκάφη που διασχίζουν το Αιγαίο, τα ιστιοπλοϊκά που αναζητούν έρημες ακτές και το βαθύ μπλε των νερών. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του νησιού είναι ο φυσικός ισθμός στην περιοχή του Στενού. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό το εγχείρημα, να αναδειχτεί η Αστυπάλαια το πρώτο αντικαπνιστικό νησί παγκοσμίως, έχει ξεκινήσει από τους ίδιους τους κατοίκους του. Εδώ και έναν χρόνο εθελοντικές ομάδες ενημερώνουν τους πολίτες και επισκέπτες του νησιού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους επιχειρηματίες. Οι τελευταίοι, άλλωστε, κατανοούν ότι η επίτευξη του στόχου μιας «Αστυπάλαιας χωρίς τσιγάρο» θα διαφημίσει το νησί με τον καλύτερο τρόπο, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην τουριστική του αξιοποίηση. Ο δήμαρχος Νικόλαος Κομηνέας, σε συνομιλία που είχαμε μαζί του, επισήμανε τα εξής: «Όραμά μας είναι όλοι οι κάτοικοι και όσοι δραστηριοποιούνται στην Αστυπάλαια να αντιληφθούν ότι πρόκειται για μια πρακτική που στηρίζεται στον σεβασμό απέναντι στον άλλον. Σκοπός μας είναι να καταφέρουμε να απαλλαγούμε εντελώς από το τσιγάρο. Εξού και φροντίσαμε να τοποθετήσουμε ειδικές σημάνσεις παντού, σε χώρους εστίασης, παραλίες και αξιοθέατα. Στόχος είναι η εξοικείωση του κόσμου με το όραμά μας αυτό και όχι η επιβολή του με αυταρχικό τρόπο. Όλοι οι υποστηρικτές αυτής της πρωτοβουλίας είναι καλοδεχούμενοι, ειδικά από τη στιγμή που οι πορείες μας έχουν ενωθεί για έναν κοινό σκοπό, μια Αστυπάλαια απαλλαγμένη από τον καπνό». Παράλληλα, μας πληροφόρησε ότι είναι στα σκαριά κι άλλοι ευφάνταστοι τρόποι προκειμέ-

νου να πειστούν ακόμα περισσότεροι να κόψουν το κάπνισμα. Ιδιαίτερα στάθηκε στην καθολική εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, η οποία είναι ζήτημα σεβασμού και πολιτισμού. «Ο καθαρός αέρας είναι δικαίωμα όλων» ανέφερε. Όταν ρωτήσαμε γιατί μια καπνοβιομηχανία στηρίζει αυτού του είδους την πρωτοβουλία, ο γενικός διευθυντής Μarketing της Παπαστράτος, κ. Κώστας Μουλακάκης, εξήγησε στη LiFO: «Ως εταιρεία Παπαστράτος έχουμε ένα ανατρεπτικό όραμα: μια μέρα να σταματήσουμε να πουλάμε τσιγάρα. Κι αυτό είναι το μέλλον. Με τη μητρική μας εταιρεία, Philip Morris International, λέμε το εξής απλό: αν δεν καπνίζεις, μην το ξεκινήσεις. Αν καπνίζεις, να το διακόψεις. Αν δεν μπορείς να το διακόψεις, άλλαξε. Όσο πιο σύντομα η κοινωνία αφήσει πίσω της το τσιγάρο, τόσο το καλύτερο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο στηρίζουμε προς το καλύτερο πρωτοβουλίες που λένε “όχι” στο τσιγάρο και μπαίνουν στο smoke-free κίνημα. Γι’ αυτό υποστηρίζουμε και την πρωτοβουλία της Αστυπάλαιας. Στηρίζουμε, επίσης, χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις την καθολική εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Για εμάς είναι ζήτημα σεβασμού και πολιτισμού». Επίσης, ο κ. Μουλακάκης, εστιάζοντας στα οφέλη αυτής της πρωτοβουλίας, υπογραμμίζει: «Για να έχουμε έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο, χρειάζονται πολύ περισσότερα. Χρειάζεται η συμβολή όλων. Το πιο σημαντικό είναι να διαμορφωθεί μια νέα κουλτούρα σχετικά με τη διαχείριση του καπνίσματος μέσα στην κοινωνία. Χρειάζεται να ανοίξει ο διάλογος και ο καθένας να αντιμετωπίσει με υπευθυνότητα το ζήτημα». Την Αστυπάλαια έχεις πολλούς λόγους για να την αγαπήσεις. Μεταδίδει μια απίστευτη ενέργεια, παρέχει πληθώρα επιλογών και την ακολουθεί μια πλούσια ιστορία. Πλέον, ως το πρώτο ελληνικό νησί χωρίς τσιγάρο, έρχεται να συμβάλει ακόμα περισσότερο στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της. Σ’ έναν κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται, λοιπόν, η Αστυπάλαια πρωτοπορεί, στηρίζεται σε μια εναλλακτική κουλτούρα με τη συνδρομή της συλλογικής προσπάθειας και γίνεται παράδειγμα προς μίμηση ως ένας αμόλυντος τόπος χωρίς καπνό.

Αστυπάλαια, το πρώτο αντικαπνιστικό νησί παγκοσμίως

Το νησί έχει προσελκύσει τα φώτα της δημοσιότητας χάρη στην πρωτοβουλία «Αστυπάλαια Smoke Free».

απο τον γιαννη πανταζοπουλο 5.12.19 – lifo

33

τεύχος

34 lifo – 5.12.19

5.12.19 – lifo

35

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Η εφαρμογή το Τι ισχύει σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία και Ολλανδία. απο τον ηλια ζωγραφο

Ηνωμένο Βασίλειο Την 1η Ιουλίου του 2007, ύστερα από αυστηρές πιέσεις του κινήματος Health Act 2006, το κάπνισμα απαγορεύτηκε σε όλους τους κλειστούς χώρους. Βέβαια, πέρα από αυτή την ημερομηνία-ορόσημο, δύο χρόνια νωρίτερα, το 2005, είχαν απαγορευτεί και όλες οι διαφημίσεις καπνού, ενώ σύμφωνες με την εφαρμογή του νόμου ήταν και οι υπόλοιπες χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλαδή η Σκωτία, η Ουαλία και η Βόρεια Ιρλανδία. Παρότι το συγκεκριμένο βήμα θεωρήθηκε τεράστιο για τη δημόσια υγεία των πολιτών, ο νόμος έχει και μερικές εξαιρέσεις, που προβλέπουν ειδικούς χώρους καπνιζόντων σε δωμάτια ξενοδοχείων, νοσοκομείων, φυλακών και φοιτητικών εστιών. Σήμερα, πάντως, φαίνεται ότι η Αγγλία έχει συμμορφωθεί πλήρως με την εφαρμογή του νόμου, σε έρευνα που έγινε το 2017 από τη YouGov το 83% των πολιτών, μεταξύ αυτών και αρκετοί καπνιστές, τάχθηκε υπέρ της απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους.

Γαλλία Η πρώτη απαγόρευση του καπνίσματος στη Γαλλία θε-

σμοθετήθηκε επί προεδρίας Ζισκάρ ντ ’Εστέν από την τότε υπουργό Υγείας, Simone Veil, τη δεκαετία του ’70. Ο νόμος αυτός, γνωστός και ως «νόμος Veil», αφορούσε επί της ουσίας την απαγόρευση του καπνίσματος μόνο στις δημόσιες συγκοινωνίες και χρειάστηκε να μεσολαβήσουν τέσσερις ολόκληρες δεκαετίες μέχρι τη ρητή απαγόρευσή του σε κλειστούς χώρους, όπως τα σχολεία, τα γραφεία, τα κυβερνητικά κτίρια και τα εστιατόρια. Από την 1η Φεβρουαρίου του 2007 οι Γάλλοι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόζουν τη σχετική νομοθεσία, σε περίπτωση παράβασής της, δε, το πρόστιμο μπορεί να ξεπεράσει τα 450 ευρώ, ενώ για τους καταστηματάρχες ακόμη και τα 750 ευρώ. Παράλληλα, από την 1η Ιανουαρίου του 2017 όλες οι συσκευασίες των πακέτων είναι «ουδέτερες», πράγμα που σημαίνει ότι οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να τυπώνουν το λογότυπό τους σε συγκεκριμένο σημείο και μέγεθος, χωρίς την προσθήκη επιπλέον χρωμάτων ή εικόνων.

Ισπανία Την 1η Ιανουαρίου του 2006 εφαρμόστηκε στην Ισπανία μερικός περιορισμός του καπνίσματος στους περισσότερους δημόσιους χώρους, δηλαδή σε γραφεία, σχολεία, νοσοκομεία και μέσα μεταφοράς. Όμως η μεγάλη πρόκληση για την πλήρη εφαρμογή του νόμου ήταν, για άλλη μια φορά, τα εστιατόρια και τα μπαρ, τα οποία όφειλαν να δημιουργήσουν ειδικούς χώρους καπνιζόντων. Χρειάστηκαν, λοιπόν, πέντε χρόνια για να απαγορευτεί το κάπνισμα σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους και να υπάρξει αυστηροποίηση της νομοθεσίας για εστιατόρια, μπαρ και καφετέριες. Σήμερα, βέβαια, το κάπνισμα απαγορεύεται ακόμη και σε ορισμένους εξωτερικούς χώρους, όπως οι παιδικές χαρές, οι χώροι γύρω από τα σχολεία και οι νοσοκομειακές εγκαταστάσεις.

Πορτογαλία Με την ψήφιση του νόμου 37/2007, ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου του 2008, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας

απαγόρευσε και επίσημα το κάπνισμα σε σχολεία, νοσοκομεία και θέατρα. Ωστόσο, μια σημαντική εξαίρεση-διαφοροποίηση του παραπάνω νόμου είναι ότι επιτρέπει το κάπνισμα σε ορισμένους χώρους εστίασης (εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ κ.λπ.), όπου δεν συχνάζουν άτομα κάτω των 18 και υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν κατάλληλα συστήματα εξαερισμού. Βέβαια, είναι γεγονός ότι και σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου, αρκετά είναι τα μπαρ όπου ούτε οι πελάτες ούτε και οι καταστηματάρχες συμμορφώνονται. Και η επιβεβαίωση προέκυψε από μια σχετική μελέτη που δημοσίευσε το υπουργείο Υγείας το 2011, σύμφωνα με την οποία οι πολίτες φαίνεται να υπακούουν στον νόμο σε ποσοστό 90% όσον αφορά τους χώρους στους οποίους απαγορεύεται πλήρως το κάπνισμα, αλλά μόνο κατά 50% σε χώρους όπου επιτρέπεται μερικώς.

36 lifo – 5.12.19

Γερμανία Παρότι τα 16 ομόσπονδα κρατίδια του γερμανικού κράτους έχουν επιμέρους νομοθεσίες σχετικά με την απαγόρευση του καπνίσματος, φαίνεται ότι σε ένα γενικό πλαίσιο έχει βρεθεί μια μέση λύση για την προστασία της δημόσιας υγείας. Αρκετά είναι πλέον τα κρατίδια όπου δεν επιτρέπεται το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους (σχολεία, παιδικές χαρές και κυβερνητικά ιδρύματα). Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2016, σχεδόν το 40% του γερμανικού πληθυσμού ζει υπό το καθεστώς απαγόρευσης του καπνίσματος σε όλα τα εστιατόρια, τις καφετέριες, τις παμπ και τα κλαμπ.

θέμα

ου νόμου σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες Ολλανδία Χάρη στην εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου από το 2004, η Ολλανδία είναι μία από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες όπου απαγορεύτηκε το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, μέσα μεταφοράς και χώρους εργασίας. Λίγα χρόνια αργότερα, την 1η Ιανουαρίου του 2008, το αεροδρόμιο Schiphol του Άμστερνταμ έγινε το πρώτο smoke-free αεροδρόμιο της Ευρώπης, ενώ μερικούς μήνες μετά, τον Ιούλιο του 2008, ο νόμος εφαρμόστηκε σε όλα τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τα μπαρ και τις καφετέριες της χώρας. Συγχρόνως, παρότι έχει απαγορευτεί η διαφήμιση και προώθηση καπνού, το κάπνισμα κάνναβης (αλλά και χασίς) στα γνωστά coffeeshops της Ολλανδίας επιτρέπεται, με την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν είναι αναμεμειγμένη με καπνό. Σήμερα, ύστερα από μια σειρά νομοθετικών μεταρρυθμίσεων το 2013, το 2017 και το 2018, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάνθηκε ότι οι χώροι καπνιζόντων σε παμπ, κλαμπ και εστιατόρια δεν είναι πια νόμιμοι, απόφαση που επικυρώθηκε και από το Hoge Raad, δηλαδή το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας, στις 27 Σεπτεμβρίου του 2019.

Αυστρία Με τη διά νόμου απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους το 2009, η Αυστρία προσπάθησε να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή πορεία. Ειδικότερα, ο νόμος αυτός προέβλεπε ότι εστιατόρια, μπαρ, ντίσκο και παμπ έκτασης μεγαλύτερης των 50 τ.μ. έπρεπε είτε να απαγορέψουν το κάπνισμα είτε να διαμορφώσουν ξεχωριστούς χώρους για τους καπνιστές. Όσον αφορά μαγαζιά μικρότερα των 50 τ.μ., ο ιδιοκτήτης καλούνταν να αποφασίσει σε ποια κατηγορία θαμώνων θα στρεφόταν. Βέβαια, η ουσιαστική εφαρμογή του νόμου αποδείχτηκε αρκετά χρονοβόρα διαδικασία, καθώς η πλειονότητα των καταστηματαρχών επέλεγε για αρκετό καιρό τη μη τήρησή του. Πολύ πρόσφατα, και συγκεκριμένα την 1η Νοεμβρίου του 2019, ύστερα από αρκετές κυβερνητικές αλλαγές που συνέβησαν στη χώρα τα τελευταία χρόνια, το αυστριακό Κοινοβούλιο αποφάσισε, για μία ακόμη φορά, να επιβάλει αυστηρότερες απαγορεύσεις για το κάπνισμα σε όλα τα εστιατόρια, τα μπαρ, τις ντίσκο και τις παμπ της χώρας.

Ιταλία Αρκετά ένθερμοι υποστηρικτές της εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου το 2005 ήταν οι Ιταλοί. Ωστόσο, ο νόμος αυτός, που απαγορεύει το κάπνισμα σε μπαρ, εστιατόρια, ντισκοτέκ και γραφεία, καθυστέρησε αρκετά μέχρι να εφαρμοστεί τελικά, καθώς μόνο το 5% των καταστηματαρχών ήταν πρόθυμο να διαμορφώσει ειδικούς χώρους καπνιζόντων. Είναι η τέταρτη χώρα σε ολόκληρη την ήπειρο που εισήγαγε τη σχετική νομοθεσία απαγόρευσης, αν και στο εσωτερικό της παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή του νόμου στον ιταλικό Βορρά και σε περιοχές όπως η Τοσκάνη είναι αρκετά αυξημένη, όμως δεν ισχύει το ίδιο στις νοτιότερες περιφέρειες της χώρας, για παράδειγμα στην Καμπανία και στην Καλαβρία.

5.12.19 – lifo

37

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Γόπα Ρroject: Μια προσπά απο τον γιαννη πανταζοπουλο

έ

να από τα πλέον ορατά προβλήματα της Αθήνας σχετίζεται με την καθαριότητα του δημόσιου χώρου. Μια πτυχή αυτού του προβλήματος είναι τα αποτσίγαρα, γνωστά σε όλους μας και ως «γόπες». Οι γόπες αποτελούν το πιο συχνό/κοινό είδος απορρίμματος παγκοσμίως. Μάλιστα, σύμφωνα με τη WWF, 4,5 τρισεκατομμύρια γόπες τον χρόνο καταλήγουν στον δημόσιο χώρο. Τα αποτσίγαρα είναι τοξικά απόβλητα με διάρκεια ζωής άνω των 10 ετών, η μεγαλύτερη πηγή μόλυνσης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, αποτελώντας καθημερινό κίνδυνο για πουλιά, ψάρια, κατοικίδια, ακόμα και μικρά παιδιά. Όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία, μετά την ψήφιση και εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου αναμένεται να αυξηθούν τα απορρίμματα τσιγάρου στον δημόσιο χώρο, θέτοντας σε προτεραιότητα την ανάληψη σχετικών δράσεων. Εδώ και λίγο καιρό έχει δημιουργηθεί το Γόπα Ρroject, μια καινοτόμος περιβαλλοντική πρωτοβουλία πολιτών που εντάσσεται στο πλαίσιο του This is Athens - Polis. Το πιλοτικό πρόγραμμα αστικής αναζωογόνησης του δήμου Αθηναίων προσκάλεσε τους πολίτες της Αθήνας να προτείνουν τις δικές τους ιδέες για παρεμβάσεις μικρής κλίμακας στον δημόσιο χώρο, τις οποίες, στη συνέχεια, υλοποίησαν μέσω της χρηματοδότησης του προγράμματος. Το Γόπα Ρroject αφορά ουσιαστικά τη δημιουργία αστικών σταχτοδοχείων που τοποθετούνται σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, με στόχο αφενός να καλύψουν την απουσία δημόσιων σταχτοδοχείων και αφετέρου να κινητοποιήσουν με ευρηματικό τρόπο τους καπνιστές έτσι ώστε να μειωθούν τα απορρίμματα των τσιγάρων στον δημόσιο χώρο. Μάλιστα, όπως αναφέρει στη LiFO ο υπεύθυνος του Γόπα Ρroject, Αλέκος Λιαπής: «To πρόγραμμα έρχεται να καλύψει όλες τις πτυχές του προβλήματος (απουσία αστικών σταχτοδοχείων, έλλειψη ενημέρωσης για τις επιπτώσεις των αποτσίγαρων στο περιβάλλον, “κακή νοοτροπία”, περιβαλλοντικές επιπτώσεις), λειτουργώντας ως μια διαρκής καμπάνιας που σκοπό έχει να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τόσο τους καπνιστές όσο και τους δήμους. Έτσι, σε κάθε σταχτοδοχείο αποτίθενται από τους περαστικούς καπνιστές

περίπου 1.000 γόπες τον μήνα. Η επόμενη φάση του προγράμματος περιλαμβάνει την ανακύκλωση των συλλεγόμενων αποτσίγαρων». Το σταχτοδοχείο, μέσω ενός συστήματος ψηφοφορίας, ενθαρρύνει τους καπνιστές να το χρησιμοποιήσουν. Κάθε σταχτοδοχείο εμφανίζει μία ερώτηση και δύο απαντήσεις. Οι καπνιστές ψηφίζουν με τη γόπα του τσιγάρου τους, επιλέγοντας μία από τις δύο απαντήσεις. Τα απορρίμματα στοιβάζονται πίσω από ένα διαφανές μέτωπο σε δύο στήλες, δείχνοντας ποια απάντηση είναι πιο δημοφιλής. Κάθε σταχτοδοχείο περιέχει κι ένα διαφορετικό ερώτημα που αλλάζει κάθε εβδομάδα. Σύμφωνα με όσα μας λέει ο κ. Λιαπής: «Στόχος είναι η επέκταση του προγράμματος σε επιλεγμένους δήμους σε όλη τη χώρα, καθώς και σε κάθε πιθανό “σημείο ενδιαφέροντος”: μπαρ, εστιατόρια, γήπεδα, κινηματογράφους, θέατρα, τράπεζες, ξενοδοχεία, πανεπιστήμια, εμπορικά καταστήματα, χώρους εκδηλώσεων, στάσεις ΜΜΜ κ.λπ.». Επίσης, ο κόσμος μπορεί να στέλνει τα δικά του ερωτήματα και διλήμματα στα social media του προγράμματος, ενώ παράλληλα τα σταχτοδοχεία του Γόπα Ρroject είναι διαθέσιμα σε ομάδες πολιτών, φορείς και δίκτυα της πόλης για την προβολή της κοινωνικής, φιλανθρωπικής ή περιβαλλοντικής τους δράσης». Η φιλοσοφία όλης αυτής της προσπάθειας στηρίζεται στην ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των καπνιστών ώστε να μην πετούν τσιγάρα στον δημόσιο χώρο αλλά στον εκάστοτε ειδικό αστικό εξοπλισμό. Τελικός σκοπός του προγράμματος είναι η ανακύκλωση των συλλεγόμενων αποτσίγαρων. Είναι γεγονός ότι έρευνες που έγιναν μετά την εφαρμογή παρόμοιων παρεμβάσεων σε πόλεις του εξωτερικού κατέγραψαν μείωση των απορριμμάτων τσιγάρου κατά 46%. Τα ερωτήματα του «συστήματος ψηφοφορίας» μπορεί να αφορούν την ίδια την πόλη και την τοπική κοινότητα, τον αθλητισμό, τις προτιμήσεις στη μουσική, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στο φαγητό, να έχουν κοινωνικό ή πολιτικό περιεχόμενο, να εμπνέονται από την επικαιρότητα, να είναι χιουμοριστικά – γενικώς, ό,τι βολεύει και ταιριάζει στους εκάστοτε χρήστες. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η εξυπηρέτηση του

στόχου τους: να παρακινήσουν τον περαστικό να χρησιμοποιήσει το σταχτοδοχείο. Το σταχτοδοχείο έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να λειτουργήσει ως ένα ανοιχτό βήμα για όλους τους πολίτες, καθιστώντας τους συμμέτοχους στην προσπάθεια αυτήν. Πολίτες, «ομάδες πολιτών», φορείς και δίκτυα της πόλης θα έχουν τη δυνατότητα να τοποθετούν τα δικά τους ερωτήματα στο σταχτοδοχείο, προβάλλοντας έτσι τα δικά τους μηνύματα και τις δικές τους δράσεις. Τέλος, το πρόγραμμα αποτελεί μια συνεχή προσπάθεια, μια διαρκή καμπάνια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης τόσο των καπνιστών όσο και των δήμων. Πέρα, λοιπόν, από το σταχτοδοχείο, πρόθεση του όλου εγχειρήματος είναι να γίνεις κι εσύ μέρος του δικτύου Γόπα Ρroject και να στηρίξεις την προσπάθεια για «Πόλεις χωρίς αποτσίγαρα». Στην ίδια λογική έχουν ξεκινήσει ήδη και κάποιοι άλλοι σχεδιασμοί του δήμου Αθηναίων, όπως η ανάδειξη μαθητών σε πρεσβευτές της προσπάθειας για την πρόληψη του καπνίσματος. Όπως τονίζει στη LiFO ο υπεύθυνος Στρατηγικού Σχεδιασμού του δήμου Αθηναίων, Νίκος Μηλαπίδης: « Ύστερα από συνεννόηση με την ομάδα του Παναγιώτη Μπεχράκη και την πρωτοβουλία Smοke Free Greece, πριν αλλά και μετά τις γιορτές αναμένεται να μοιραστούν τετράδια σε 9.000 μαθητές της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού απ’ όλα τα σχολεία του δήμου Αθηναίων. Πρόκειται για ένα μαθητικό τετράδιο που περιλαμβάνει δύο κατηγορίες μηνυμάτων, μία σχετικά με την εξάρτηση και τις βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα και μία σχετικά με το πώς μπορούμε να κάνουμε πράξη έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, χωρίς εξαρτήσεις, με αθλητισμό και ισορροπημένη διατροφή». Σύμφωνα με όσα λέει ο κ. Μηλαπίδης, υπάρχει η σκέψη στην αρχή του νέου έτους να γίνει διασύνδεση των πολυδύναμων ιατρείων του δήμου Αθηναίων με στοχευμένες προσεγγίσεις για τον περιορισμό του καπνίσματος. Στόχος είναι να ενταχθούν σε αυτά τα ιατρεία διακοπής του καπνίσματος, τα οποία θα διαθέτουν ειδικό γιατρό, και, μέσω της συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες (π.χ. νέοι καπνιστές, έγκυοι), να ενισχυθεί η προσπάθεια για περιορισμό του καπνίσματος.

Το Γόπα Ρroject αφορά ουσιαστικά τη δημιουργία αστικών σταχτοδοχείων που τοποθετούνται σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, με στόχο αφενός να καλύψουν την απουσία δημόσιων σταχτοδοχείων και αφετέρου να κινητοποιήσουν με ευρηματικό τρόπο τους καπνιστές έτσι ώστε να μειωθούν τα απορρίμματα των τσιγάρων στον δημόσιο χώρο.

38 lifo – 5.12.19

project

άθεια για «Πόλεις χωρίς αποτσίγαρα»

Σκοπός του προγράμματος είναι η ανακύκλωση των συλλεγόμενων αποτσίγαρων. Είναι γεγονός ότι έρευνες που έγιναν μετά την εφαρμογή παρόμοιων παρεμβάσεων σε πόλεις του εξωτερικού κατέγραψαν μείωση των απορριμμάτων τσιγάρου κατά 46%

5.12.19 – lifo

39

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Αποτελέσματα δημοσκόπησης του ελληνικού κοιν ΠΌΣΟ ΚΑΙΡΌ ΤΏΡΑ ΈΧΕΤΕ ΚΌΨΕΙ ΤΟ ΚΆΠΝΙΣΜΑ; [βάση: πρώην καπνιστές]

94,5%

Η επιδημιολογία του καπνίσματος στην Ελλάδα

[βάση: συστηματικοί & περιστασιακοί καπνιστές]

περισσότερο από 6 μήνες

5,2%

ΣΚΈΦΤΕΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΚΌΨΕΤΕ ΟΡΙΣΤΙΚΆ ΤΟ ΚΆΠΝΙΣΜΑ ΤΟ ΕΠΌΜΕΝΟ ΔΙΆΣΤΗΜΑ;

λιγότερο από 6 μήνες

αποτελέσματα δημοσκόπησης του ελληνικού κοινού σχετικά με την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα

0,3%

[βάση: συστηματικοί & περιστασιακοί καπνιστές]

ΔΓ/ΔΑ

95% των πρώην καπνιστών έχει περισσότερο από 6 μήνες που έχει κόψει το κάπνισμα

65,1%

15 έως 17 ετών

αποτελέσματα δημοσκόπησης της καπαresearch του ελληνικού κοινού σχετικά με την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα (ινστιτούτο δημόσιας υγείας, acg – ελληνική αντικαρκινική εταιρεία)

ΣΕ ΠΟΙΑ ΗΛΙΚΊΑ ΞΕΚΙΝΉΣΑΤΕ ΤΗΝ ΧΡΉΣΗ ΤΣΙΓΆΡΩΝ ΄Η ΆΛΛΩΝ ΣΥΝΑΦΏΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ ΚΑΠΝΟΎ;

Ναι & Μάλλον ναι

26,1% Ναι

39,0% Mάλλον Ναι

32,6%

61,2% 29,0%

Έως 14 ετών

[βάση: συστηματικοί & περιστασιακοί καπνιστές]

18 έως 24 ετών

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΊΤΕ ΚΆΠΟΙΟ ΑΠΌ ΤΑ ΑΚΌΛΟΥΘΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ; πολλαπλή επιλογή

25 ετών και πάνω

Μάλλον όχι & όχι

14,3% Όχι

18,3% Mάλλον Όχι

2,3% ΔΓ/ΔΑ

Τσιγάρο πακέτου

9,6%

Στριφτό τσιγάρο

Νέα προϊόντα καπνού (μη καιόμενα-θερμαινόμενα π.χ. IQOS)

5,5% 4,7%

Ηλεκτρονικό τσιγάρο με νικοτίνη

10,4%

51,4%

11,1%

0,4% Προϊόντα ινδικής κάνναβης

27,1%

Πούρα ή πουράκια

1,6% Ηλεκτρονικό τσιγάρο χωρίς νικοτίνη

Από τους καπνιστές και πρώην καπνιστές περίπου οι μισοί ξεκίνησαν το κάπνισμα σε ηλικία 18-24 ετών

40 lifo – 5.12.19

65,1% των καπνιστών σκέφτεται να διακόψει οριστικά το κάπνισμα το επόμενο διάστημα

έρευνα

νού σχετικά με την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα

1,4%

2,2%

1,5%

94,6%

1,8%

[βάση: πρώην καπνιστές]

ΠΌΣΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΆ ΘΕΩΡΕΊΤΕ ΤΑ ΜΈΤΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΊΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΌ ΤΟΥ ΚΑΠΝΊΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΏΝ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΏΝ;

1,4%

ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΊΟ ΧΡΌΝΟ ΈΧΕΤΕ ΒΡΕΘΕΊ ΣΕ ΧΏΡΟΥΣ ΟΠΟΥ ΚΑΠΝΊΖΟΥΝ ΠΑΡΌΤΙ ΑΠΑΓΟΡΕΎΕΤΑΙ ΤΟ ΚΆΠΝΙΣΜΑ;

62,9%

47,5%

30,2%

24,6%

0,3%

24,8%

ΟΧΙ

72,0% Ναι & Μάλλον ναι

ΝΑΙ

5,1%

ΤΟ ΓΕΓΟΝΌΣ ΌΤΙ ΚΑΠΝΊΖΟΥΝ ΣΕ ΧΏΡΟΥΣ ΟΠΟΥ ΑΠΑΓΟΡΕΎΕΤΑΙ ΣΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊ ΘΥΜΌ;

ΔΓ/ΔΑ

51,9% Ναι

20,1% Mάλλον Ναι

27,7% Μάλλον όχι & όχι

95% των πολιτών έχει βρεθεί σε χώρους όπου καπνίζουν, παρότι απαγορεύεται το κάπνισμα

14,6% Όχι

13,1% Mάλλον Όχι

0,3%

35,7%

50,3%

68,3%

73,6%

77,6%

ΔΓ/ΔΑ

73,8%

ΘΑ ΣΥΜΦΩΝΟΎΣΑΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΌΤΑΣΗ 10.239 ΕΛΛΉΝΩΝ ΦΟΙΤΗΤΏΝ ΠΟΥ ΕΝΥΠΌΓΡΑΦΑ ΖΗΤΟΎΝ ΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΌ ΚΆΠΝΙΣΜΑ ΝΑ ΑΝΑΧΘΕΊ ΣΕ ΔΙΕΘΝΈΣ ΖΉΤΗΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΑΝΘΡΩΠΊΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ;

72% των πολιτών δηλώνει ότι δεν ανέχεται το κάπνισμα στους χώρους όπου απαγορεύεται

20,7% Mάλλον Ναι

19,6% Μάλλον όχι & όχι

9,2% Όχι

10,4% Mάλλον Όχι

2,8%

Ν από το όμος προσ τα παθητ ικό κάπ σίας νισμα Καταπ ολέμη ση του λαθ προϊόν ρεμπορίου των κα πνού Αύξησ η της φ ορολο γ του κα ίας πνού Εικονο γραφη μέ στα πρ να μηνύματ α οϊόντα καπνο ύ

56,9% Ναι

Ποιν που σχ ή για κάθε πα ετίζετα ι με το ράβαση κάπνισ μα

Ναι & Μάλλον ναι

πολύ αποτελεσματικό & αρκετά αποτελεσματικό λίγο αποτελεσματικό & καθόλου αποτελεσματικό δγ/δα

ΔΓ/ΔΑ

78% των πολιτών συμφωνεί ότι το παθητικό κάπνισμα πρέπει να αναχθεί σε διεθνές ζήτημα προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων

74% των πολιτών θεωρεί σημαντική την ποινή για παράβαση της νομοθεσίας σχετικά με το κάπνισμα

5.12.19 – lifo

41

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο Αν κάποιος αδυνατεί να αντιληφθεί τον βαθμό κινδύνου διάρρηξης των καθημερινών σχέσεων που προκύπτει από την ηθική νομιμοποίηση του δωσιλογισμού και στέκεται απαθής στο θέαμα της δημόσιας διαπόμπευσης τόσων ανθρώπων κατηγορούμενων ότι απειλούν τη δημόσια υγεία, τότε μάλλον δεν αντιλαμβάνεται τα χειρότερα που έρχονται από τέτοιου τύπου κοινωνικές «διορθώσεις».

Ένας καπνιστής

Να καπνί

Στράτος Μωραΐτης Καπνιστής Μοιάζει με αστείο, αλλά δεν είναι. Ο τρόπος με τον οποίο επιβλήθηκε ο αντικαπνιστικός νόμος στην Ελλάδα τείνει να αναγάγει το κάπνισμα σε μορφή αντίστασης κατά της αυταρχικής επιβολής του υγιεινισμού που απαγορεύει την επιλογή και καθιστά τους κοινωνικούς χώρους διασκέδασης «Μόνο για μη καπνιστές». Αν αυτό το «Μόνο για μη καπνιστές» σας θύμισε κάποιους άλλους που διακήρυτταν επιλεκτικά δικαιώματα ή υπηρεσίες βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, μην εκπλήσσεστε. Η πρώτη οργανωμένη απόπειρα επιβολής του αντικαπνιστικού νόμου στη σύγχρονη ιστορία έγινε στη ναζιστική Γερμανία, κατά της «βδελυρής εβραϊκής συνήθειας του καπνίσματος», που οδηγούσε στην αλλοίωση της γενετικής ποιότητας της άριας φυλής. Είναι υπερβολική αυτή η υπενθύμιση; Όχι, αν κάποιος εστιάσει στον τρόπο επιβολής και ελέγχου της επιθυμητής συμπεριφοράς, από την ολική απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους έως τους δυνάμει καταδότες του διπλανού τραπεζιού ή τον αυτοπεριορισμό από τον φόβο όσων με ένα τηλεφώνημα θα «καρφώσουν» τυχόν παραβάτες στις Αρχές. Και από το κοινωνικό στίγμα του εξοστρακισμού των καπνιστών στο κρύο και στον θόρυβο έως τις ευμεγέθεις επισημάνσεις «Κίνδυνος Θάνατος» και τις σαδιστικά αποκρουστικές φωτογραφίες στα πακέτα των τσιγάρων. Αν το ιδεατό για πολλούς παραμένει ένας κόσμος που να χωρά πολλούς κόσμους, τότε ο κοινωνικός κανιβαλισμός της τηλεφωνικής κατάδοσης, η στοχοποίηση των καπνιστών ως δυνάμει «δολοφόνων» των μη καπνιστών, η περιθωριοποίηση σε εξωτερικούς χώρους και η αντιμετώπιση του καπνιστή ως αρρώστου αναδεικνύουν μια δυστοπική πραγματικότητα, τις συνέπειες της οποίας δεν θα δείξει καμία δημοσκόπηση. Πέρα από το ψυχολογικό βάρος όσων προαναφέρθηκαν, η καθημερινότητα ενός καπνιστή έχει υποβαθμιστεί σε βαθμό που μερικώς διαρρηγνύεται ο κοινωνικός ιστός. Από προσωπική εμπειρία, το αν θα βγω για έναν απλό καφέ εξαρτάται πλέον από τις καιρικές συνθήκες. Το πού θα πάω, δε, εξαρτάται από τον βαθμό συναχώματος με τον οποίο θα φύγω από εκεί. Οι 3-4 φορές την εβδομάδα που έβγαινα, έστω για καφέ, έχουν μειωθεί σε 1-2. Οι κοινωνικές μου

42 lifo – 5.12.19

σχέσεις έχουν ατονήσει. Στέκια όπου δυσκολευόσουν κάποτε να βρεις να κάτσεις είναι μισοάδεια. Ποσώς ενδιαφέρουν όλα αυτά, βέβαια, μια μεγάλη μερίδα μη καπνιστών, πολλώ δε μάλλον αντικαπνιστών. Ακούγοντας ή διαβάζοντας πλήθος σχολίων για την πολιτική της εκδικητικότητας με την οποία επιβλήθηκε ο αντικαπνιστικός νόμος, χωρίς το δικαίωμα της επιλογής, αναδύεται μια διχαστική αίσθηση χαιρεκακίας. Ένας μικρός εμφύλιος πόλεμος που χαρακτηρίζεται από επιλεκτική κοινωνική ευαισθησία και μονόπλευρα επιχειρήματα. Γιατί όταν κάτι, αντί να υιοθετείται κοινωνικά ως ζήτημα κουλτούρας και σεβασμού προς τον άλλον, επιβάλλεται αυταρχικά, με μέτρα ολικής απαγόρευσης, συνεπικουρούμενα από την ηθική νομιμοποίηση του δωσιλογισμού, τότε αναδεικνύονται και πολλά άλλα ζητήματα αντικοινωνικών ή βλαπτικών συμπεριφορών που, κατά τα άλλα, είναι νόμιμες. Ό,τι επιβάλλεται με κατασταλτικές μεθόδους υπέρ κάποιων και δεν υιοθετείται ως ζήτημα κουλτούρας υπέρ όλων θα μεταδίδει πάντοτε τον ιό του διχασμού. Πίσω από την καθαρότητα των κοινωνικών χώρων ψυχαγωγίας και διασκέδασης βρίσκεται η βρόμικη αντίληψη μιας συμπεριφοριστικής κανονικοποίησης πάνω σε νόρμες που στερούν το δικαίωμα της επιλογής και της συνειδητής απόκλισης και αντιμετωπίζουν τον καπνιστή όχι μόνο ως αυτόχειρα αλλά και ως δυνάμει δολοφόνο υπό το άγρυπνο βλέμμα ορισμένων αντικαπνιστών που όρισαν εαυτόν επιτηρητή των υπολοίπων. Αν κάποιος αδυνατεί να αντιληφθεί τον βαθμό κινδύνου διάρρηξης των καθημερινών σχέσεων που προκύπτει από την ηθική νομιμοποίηση του δωσιλογισμού και στέκεται απαθής στο θέαμα της δημόσιας διαπόμπευσης τόσων ανθρώπων κατηγορούμενων ότι απειλούν τη δημόσια υγεία, τότε μάλλον δεν αντιλαμβάνεται τα χειρότερα που έρχονται από τέτοιου τύπου κοινωνικές «διορθώσεις». Γιατί οι ολικές απαγορεύσεις και τα τετραψήφια νούμερα κατάδοσης ανθρώπων στις Αρχές έρχονται για μερικούς, μετά όμως έρχονται για όλους. «Να φοβάσαι αυτούς που θέλουν να ζήσουν μια ήσυχη και ειρηνική ζωή. Είναι αδίστακτοι».

και ένας μη καπνιστής λένε την άποψή τους για τον αντικαπνιστικό νόμο.

debate

ίζουμε δημόσια ή όχι;

Τάσος Μπρεκουλάκης Μη καπνιστής «Το τσιγάρο κόβει χρόνια ζωής. Κάθε τσιγάρο που καπνίζεις κόβει πέντε λεπτά από τη ζωή σου». Αυτές οι δύο προτάσεις μόνο θα αρκούσαν για να απαγορευτεί το κάπνισμα διά παντός σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, τους χώρους που μοιράζεσαι με άλλους ανθρώπους. Όταν είσαι μόνος στο σπίτι σου, στο αυτοκίνητό σου, κάνε ό,τι νομίζεις, είναι δικαίωμά σου η αυτοκαταστροφή, αλλά δεν σου φταίει κανείς να πληρώνει τα λίγα λεπτά δικής σου ευχαρίστησης με την υγεία του, ακόμα και με τη ζωή του. Κάθε τσιγάρο περιέχει περισσότερα από 4.000 συστατικά τα οποία, όταν καούν, δημιουργούν τουλάχιστον 200 χημικές ενώσεις που μπαίνουν στον οργανισμό και δεν προκαλούν βλάβη μόνο στους πνεύμονες αλλά και στην καρδιά, στα νεφρά, σε όλα σχεδόν τα όργανα. Με κάθε τσιγάρο που καπνίζεις βάζεις στον οργανισμό σου δηλητήρια όπως αρσενικό, φορμαλδεΰδη, μόλυβδο, υδροκυάνιο, οξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία και 43 γνωστά καρκινογόνα στοιχεία, πολλά από τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό αθροιστικά. Αν δεις σε τι κατάσταση είναι τα πνευμόνια ενός καπνιστή μετά από 20 χρόνων κάπνισμα, θα καταλάβεις. Βέβαια, ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, να δηλητηριάζεται και να αυξάνει τις πιθανότητες να πάθει καρκίνο ή καρδιακό νόσημα, να μειώνει το προσδόκιμο ζωής του, να βρομάει τσιγαρίλα και να βήχει σαν τράγος, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να αναγκάζει και τους γύρω του να καπνίζουν. Το παθητικό κάπνισμα αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορείς να υποχρεώσεις τον διπλανό σου να υφίσταται τις συνέπειες του καπνίσματος, όταν έχει βγει να διασκεδάσει, να πιει τον καφέ του, την ώρα που εργάζεται. Ο καπνός από το τσιγάρο δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται, αφήνει στο κλειστό περιβάλλον ένα αόρατο μείγμα που προσκολλάται στα μαλλιά, στα ρούχα των ανθρώπων, αλλά και στα έπιπλα. Το τοξικό αυτό μείγμα περιέχει βαρέα μέταλλα, καρκινογόνες ουσίες και ραδιενεργά στοιχεία που μπαίνουν

Αν δεις σε τι κατάσταση είναι τα πνευμόνια ενός καπνιστή μετά από 20 χρόνων κάπνισμα, θα καταλάβεις. Βέβαια, ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, να δηλητηριάζεται και να αυξάνει τις πιθανότητες να πάθει καρκίνο ή καρδιακό νόσημα, να μειώνει το προσδόκιμο ζωής του, να βρομάει τσιγαρίλα και να βήχει σαν τράγος, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να αναγκάζει και τους γύρω του να καπνίζουν.

στον οργανισμό όσων βρίσκονται σε χώρο καπνιζόντων – φαντάσου τι γίνεται σε έναν κλειστό χώρο όταν καπνίζουν πολλοί, π.χ. σε ένα μπαρ. Ή σε ένα σπίτι όταν καπνίζουν οι γονείς και οι καλεσμένοι κι ένα παιδί που αγγίζει τα έπιπλα βάλει τα χέρια στο στόμα του. Οι ουσίες αυτές παραμένουν, ακόμα και αν ο χώρος αεριστεί. Από το 1972 έχει αποδειχτεί η συσχέτιση μεταξύ παθητικού καπνίσματος και ανάπτυξης νόσου, ενώ το 1982 τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά η επικινδυνότητα του παθητικού καπνίσματος σε έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα, το παθητικό κάπνισμα θεωρείται η τρίτη προλήψιμη αιτία θνησιμότητας και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το παθητικό κάπνισμα προκαλεί 890.000 θανάτους ετησίως (379.000 από ισχαιμική καρδιακή νόσο, 165.000 από λοιμώξεις του αναπνευστικού, 36.900 από άσθμα, 8.000 από εγκεφαλικό επεισόδιο και 21.400 από καρκίνο του πνεύμονα). Από αυτούς, το 1/3 των θανάτων αφορά παιδιά, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτη κατηγορία είναι οι γυναίκες, που φαίνεται ότι καπνίζουν παθητικά σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους άνδρες, οι οποίοι θεωρούνται περισσότερο υπεύθυνοι για το ενεργητικό κάπνισμα, με ετήσιο αριθμό θανάτων περίπου 281.000. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πιθανότητες για καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες και καρκίνους αυξάνονται κατά 20% στους ανηλίκους. Δεν χρειάζεται να αναφέρω καν την επίπτωση του παθητικού καπνίσματος στις εγκυμονούσες γυναίκες. Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, πέρα από απλά νούμερα, είναι κοινή λογική. Το κάπνισμα δεν είναι συνήθεια που δεν μπορείς να την κόψεις, δεν είναι στυλ, δεν είναι ανάγκη, είναι κάτι που βλάπτει τους γύρω σου. Μπορεί να μη νοιάζεσαι για την υγεία σου και για τον εαυτό σου, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωμα να επηρεάζεις την υγεία των άλλων. Είναι στοιχειώδης αρχή της δημοκρατίας.

5.12.19 – lifo

43

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε έναν Οι γονείς πρέπει να δίνουν το παράδειγμα στα παιδιά. απο τhν αλεξια σβωλου

44 lifo – 5.12.19

οικογένεια

ν άκαπνο κόσμο

γ

ονιός δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Είναι ο πιο σημαντικός ρόλος που καλούμαστε να ενσαρκώσουμε στη ζωή, αλλά μας ανατίθεται ξαφνικά και δεν συνοδεύεται από οδηγίες χρήσης, ενώ, καμιά φορά, οι συνθήκες ενδέχεται να είναι κόντρα. Δηλαδή μπορεί να μην έρχεται ένα μωρό αλλά δύο ή και περισσότερα, να μην έχουμε σύντροφο ή να έχουμε μόλις χάσει τη δουλειά μας, ενώ περιμένουμε τον πελαργό. Όπως λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής Άρτεμις Τσίτσικα, επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας Εφηβικής Υγείας στο νοσοκομείο «Αγλαΐα Κυριακού», ο γονιός πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να δίνει ανιδιοτελή αγάπη στα παιδιά του και μετά να βάζει τους κανόνες, τα πρέπει, τα όρια. Εκτός, όμως, από το να αγαπάμε τα παιδιά μας, είμαστε και το πρότυπό τους, γιατί τα παιδιά είναι μιμητικά όντα και θα μιμηθούν τις συμπεριφορές που βλέπουν πρώτα στο σπίτι και μετά στον μικρόκοσμο του σχολείου. Αν, λοιπόν, ένα παιδί ζει με γονείς που είναι θεριακλήδες και καπνίζουν μέσα στο σπίτι –κάτι που βεβαίως αποτελεί παραβατική συμπεριφορά και κατάφωρη παραβίαση του δικαιώματος των παιδιών σε ένα άκαπνο περιβάλλον–, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να γίνει το ίδιο καπνιστής, ενώ ταυτόχρονα επιβαρύνεται σημαντικά –και αθροιστικά– η υγεία του λόγω του παθητικού καπνίσματος. Ο καπνός του τσιγάρου παραμένει στον αέρα έως και πέντε ώρες, ακόμα και αν δεν τον βλέπουμε ή δεν τον μυρίζουμε. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάθε χρόνο 600.000 άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος, εκ των οποίων 165.000 είναι παιδιά, τα οποία πεθαίνουν προτού κλείσουν τα 5 από νοσήματα όπως η πνευμονία και το άσθμα, ή από το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου. Άρα, τα μικρά παιδιά που ζουν σε σπίτι καπνιστών κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από το να γίνουν απλώς το «μήλο που θα πέσει κάτω από τη μηλιά». Τι γίνεται όμως στον μικρόκοσμο του σχολείου; Παρότι οι μαθητές στην Ελλάδα ξεκινούσαν να πειραματίζονται με το τσιγάρο πολύ νωρίς, από τις ηλικίες των 8 και 9 ετών, όπως δείχνουν προγενέστερες έρευνες, η τελευταία μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) αποτυπώνει τη μεταστροφή της νοοτροπίας, ακόμα και στο σχολικό περιβάλλον, και την ελάττωση του επικίνδυνου «φλερτ» με το κάπνισμα. Όπως εξηγεί η Άννα Κοκκέβη, επιστημονική υπεύθυνη των ερευνών του ΕΠΙΨΥ, 15,5% των εφήβων ηλικίας 11-15 ετών έχουν καπνίσει έστω και μία φορά σε όλη τους τη ζωή. Περισσότερα κορίτσια παρά αγόρια καπνίζουν (34,4% έναντι 27,5% αντίστοιχα), ενώ την τελευταία 20ετία (1998-2018) το κάπνισμα τουλάχιστον μία φορά σε όλη τη ζωή των 15χρονων μειώθηκε από 46,3% σε 30,9% και το καθημερινό κάπνισμα από 13,7% σε 8,1%. Ωστόσο, το ποσοστό των

15χρονων μαθητών που έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει διπλασιαστεί σε σχέση με το 2014 (15,4%). Θλιβερή «πρωτιά» στο τσιγάρο έχουμε ακόμα στις γυναίκες, που κάποια στιγμή θα γίνουν μητέρες και θα επηρεάσουν το παιδί τους με τις συνήθειές τους. Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι στις ηλικίες 18-34 ετών καπνίζει το 37,7% των Ελληνίδων, ενώ στις ηλικίες 3554 ετών, οπότε οι γυναίκες γίνονται μητέρες, καπνίζει το 51,2%, δηλαδή μία στις δύο! Τα παιδιά που ζουν σε σπίτι με γονείς καπνιστές –και τους μεταδίδουν το πρότυπο– έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν συστηματικοί καπνιστές και να νοσήσουν νωρίς από τις ασθένειες που σχετίζονται με το τσιγάρο. Για να απευθυνθούμε στα παιδιά και στους εφήβους και να τους αποτρέψουμε από το κάπνισμα δεν αρκεί να τους πούμε ότι το τσιγάρο σκοτώνει, γιατί, όπως εξηγεί η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου, οι νέοι θεωρούν ότι είναι άτρωτοι και κατά συνέπεια αθάνατοι. Συνεπώς, δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσουμε να τους «τρομάξουμε», λέγοντάς τους ότι όταν μεγαλώσουν, θα πάθουν καρκίνο του πνεύμονα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και θα πεθάνουν. Ο έφηβος δεν θα φοβηθεί, γιατί απλούστατα δεν θα νιώσει ότι απειλείται. Όπως σημειώνουν οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί, η προσέγγιση της πολιτείας και η στρατηγική κατά του καπνίσματος στην εφηβεία και στους νεαρούς ενήλικες δεν πρέπει να έχει σχέση με το τι θα πάθουν μεγαλώνοντας αλλά να καταστήσει «out of fashion» το κάπνισμα. Οι teenagers και οι νεαροί ενήλικες θα χάσουν το ενδιαφέρον τους για το κάπνισμα αν τους περάσουμε το μήνυμα ότι δεν είναι trendy, δεν είναι cool. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να μεγαλώνουν έχοντας ως πρότυπο γονείς αθλητικούς, οπαδούς ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ένα παιδί του οποίου ο γονιός είναι αθλητικός, βγαίνει και τρέχει, κάνει ποδηλασία, πεζοπορία, σκι, βόλεϊ, τένις, μπάσκετ και χειμερινή κολύμβηση, και το ίδιο τον ακολουθεί σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, έχει πολλές πιθανότητες να μείνει μακριά απ’ όλων των ειδών τις εξαρτήσεις, όχι μόνο από το τσιγάρο, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ αλλά και από την εξάρτηση από τις οθόνες, τα τάμπλετ, τα smart phones και τα PlayStation, που αποτελούν τη νέα εφηβική μάστιγα. Τα παιδιά που θα βγουν στη φύση και θα εφαρμόσουν το ρητό «παίξε, λερώσου», που θα συνδέσουν το παιχνίδι με τρέξιμο, ιδρώτα και λαχάνιασμα, έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να καταλήξουν με διαδικτυακό εθισμό, θύματα διαδικτυακής αποπλάνησης και να μπλέξουν με όλα τα «κακά» που επιφέρει η καθιστική ψυχαγωγία, η οποία ευνοεί και το κάπνισμα και την παχυσαρκία λόγω του διαρκούς τσιμπολογήματος.

5.12.19 – lifo

45

τεύχος

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

Οι βλαβερές συνέπειες Κάπνισμα και συνέπειες στην υγεία. απο τhν αλεξια σβωλου

ο

ι Bλαβερές συνέπειες του καπνού δεν είναι μονάχα ο τίτλος του μονόπρακτου του Άντον Τσέχoφ αλλά και ζοφερή πραγματικότητα, με το τσιγάρο και τον τοξικό του καπνό να αποτελούν τον καταλύτη για την εμφάνιση και επιδείνωση πολλών χρόνιων νοσημάτων. Τα νοσήματα αυτά είναι στην πλειονότητά τους απειλητικά για τη ζωή και, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στη φαρμακευτική έρευνα για τη θεραπεία τους, η καλύτερη αντιμετώπιση παραμένει η αποφυγή του καπνίσματος. Το κάπνισμα ευθύνεται συνολικά ούτε για ένα, ούτε για δύο, αλλά για 23 σοβαρά νοσήματα που οφείλονται στη δημιουργία χρόνιας φλεγμονής στους ιστούς του σώματος. Στην κορυφή της λίστας με τις σοβαρότερες ασθένειες βρίσκονται η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), την οποία αναπτύσσει το 25% των καπνιστών, και ο καρκίνος του πνεύμονα, που, μεταξύ όλων των νεοπλασματικών νοσημάτων, παραμένει η βασικότερη αιτία θανάτου και δεύτερη γενικά μετά τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Σε ό,τι αφορά τη ΧΑΠ, όπως εξηγεί ο καθηγητής Πνευμονολογίας του νοσοκομείου «Σωτηρία», Νίκος Κουλούρης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, είναι μύθος πως αποτελεί ασθένεια των συνταξιούχων. Στην πραγματικότητα, λόγω της υψηλής διάδοσης του καπνίσματος στην πατρίδα μας, η ΧΑΠ, η ασθένεια που μας «κόβει την ανάσα», χτυπά πολύ νεότερους ανθρώπους και μετρά περίπου 600.000 Έλληνες ασθενείς. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως οι μισοί ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι είναι άρρωστοι, γιατί υποτιμούν τη σημασία του βασικότερου προειδοποιητικού συμπτώματος, του πρωινού τσιγαρόβηχα. «Ο τσιγαρόβηχας δεν είναι μια φυσική απόρροια του καπνίσματος αλλά αποτελεί ένδειξη ότι υπάρχει βλάβη στην πνευμονική λειτουργία» τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας του νοσοκομείου «Αττικόν» Στέλιος Λουκίδης, προειδοποιώντας ότι η ΧΑΠ προκαλεί μη αντιστρεπτή απώλεια της πνευμονικής λειτουργίας. Εξαιτίας της στην Ελλάδα χάνονται ετησίως 28.000 μέρες ζωής, ενώ η νόσος αποτελεί διεθνώς 5η αιτία για χαμένα χρόνια ζωής

46 lifo – 5.12.19

ή χρόνια κακής ποιότητας ζωής με αναπηρία. Οι περισσότεροι ασθενείς μαθαίνουν τυχαία ότι νοσούν, ενώ έχουν εισαχθεί στο νοσοκομείο για μια αναπνευστική λοίμωξη, από την οποία δεν μπορούν να συνέλθουν. Η ΧΑΠ, εκτός από καταλυτική για την ποιότητα ζωής, είναι και πολύ δαπανηρή, κυρίως λόγω των συννοσηροτήτων που «κρύβει», όπως η καρδιοπάθεια, η υπέρταση, η παχυσαρκία και η κατάθλιψη, με κάθε ασθενή να κοστίζει ετησίως 6.147 ευρώ στο σύστημα υγείας. Παρότι οι νέας γενιάς θεραπείες μειώνουν τις παροξύνσεις, οι οποίες απαιτούν νοσηλεία, και σταματούν την καταστροφική εξέλιξη της νόσου, δεν μπορούν να βοηθήσουν στην ανάκτηση της χαμένης πνευμονικής λειτουργίας. Οπότε η καλύτερη θεραπεία παραμένει η πρόληψη, με τη διακοπή του καπνίσματος. Παρόμοια είναι η εικόνα και στην έτερη απειλητική ασθένεια που σχετίζεται με το κάπνισμα, τον καρκίνο του πνεύμονα. Εκεί, όπως εξηγεί η παθολόγος-ογκολόγος Σοφία Αγγελάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παθολογικής Ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όσο προηγμένες κι αν είναι οι θεραπείες, ακόμα κι αν βρούμε τον όγκο νωρίς, όταν είναι ακόμα μια κουκκίδα στον πνεύμονα, ο ένας στους δύο ασθενείς πεθαίνει πριν προλάβει να περάσει 5ετία από τη διάγνωση. Στην Ελλάδα, η εξέλιξη των πασχόντων είναι ακόμα πιο δυσοίωνη, γιατί ο ένας στους τρεις ασθενείς διαγιγνώσκεται μόλις 90 ημέρες πριν πεθάνει, καθώς αργεί να εξεταστεί. Μπορεί, λοιπόν, καθημερινά να γίνονται θαύματα με την πρόοδο της ιατρικής και την ανάπτυξη των πολύ σοφιστικέ ανοσοθεραπειών που καταφέρνουν να «εξαφανίσουν» ακόμα και μεταστατικούς όγκους του πνεύμονα στο 20% των ασθενών, αλλά, όπως γίνεται με όλα τα θαύματα, η ανοσοθεραπεία δεν λειτουργεί σε όλους. Συνεπώς, το μήνυμα που στέλνουν οι ειδικοί της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας είναι πως για να κερδίσουμε τη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα πρέπει να εστιάσουμε στην πρόληψη. Για τον προ-ασυμπτωματικό έλεγχο του συγκεκριμένου καρκίνου απαιτείται η εξέταση της αξονικής τομογραφίας, την οποία οφείλουν να κάνουν όσοι είναι 55 ετών

και άνω, έχουν υπάρξει για περίπου 30 χρόνια (ή και παραπάνω) καπνιστές και όσοι έχουν κόψει το κάπνισμα την τελευταία 15ετία. Πέρα από τις προληπτικές εξετάσεις, υπάρχουν και κάποιοι «αστικοί μύθοι» που μπαίνουν εμπόδιο στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα, όπως ότι η ασθένεια αφορά μόνο τους άντρες και μόνο τους καπνιστές. Στην πραγματικότητα, όπως εξηγεί ο παθολόγος-ογκολόγος Γιάννης Μπουκοβίνας, πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η 6η αιτία θανάτου στους μη καπνιστές (εδώ, φυσικά, ενοχοποιείται πολύ το παθητικό κάπνισμα), ενώ αποτελεί και γυναικεία μάστιγα, αφού μία στις 17 γυναίκες νοσεί από τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου. Επειδή η Ελλάδα είναι δεύτερη χώρα στο κάπνισμα στην Ευρώπη, είναι και δεύτερη χώρα σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, μετά την «πρωταθλήτρια» Ουγγαρία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στην Ελλάδα έχουμε κάθε χρόνο περισσότερα από 6.000 νέα περιστατικά σε άντρες και περισσότερα από 1.200 νέα περιστατικά σε γυναίκες, ενώ κάθε 90 λεπτά πεθαίνει ένας άντρας ή μία γυναίκα από καρκίνο του πνεύμονα. Το 2018 καταγράφηκαν παγκοσμίως 2 εκατομμύρια νέα περιστατικά της νόσου και 1,8 εκατομμύρια θάνατοι, γεγονός που σημαίνει ότι η νοσηρότητα και η θνησιμότητα παραμένουν πολύ κοντά. Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης όχι μόνο του καρκίνου του πνεύμονα αλλά και πολλών άλλων μορφών καρκίνου, αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες, με τουλάχιστον 50 συστατικά να είναι γνωστά καρκινογόνα. Όπως, μάλιστα, συνηθίζουν να λένε οι γιατροί χαριτολογώντας: «Για τις περισσότερες μορφές καρκίνου υπάρχει προφυλακτικό εμβόλιο κι αυτό είναι η διακοπή του καπνίσματος». Και καθώς διανύουμε την περίοδο των εποχικών λοιμώξεων, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κάπνισμα επιδεινώνει όλες τις αναπνευστικές λοιμώξεις και εντείνει τη βαρύτητα μιας γρίπης ή μιας πνευμονίας που μπορεί να αποβεί μοιραία σε ηλικιωμένους, καρδιοπαθείς, ανοσοκατεσταλμένους και παχύσαρκους ανθρώπους.

υγεία

του τσιγάρου μάς κόβουν την ανάσα Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης όχι μόνο του καρκίνου του πνεύμονα αλλά και πολλών άλλων μορφών καρκίνου, αφού ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες, με τουλάχιστον 50 συστατικά να είναι γνωστά καρκινογόνα.

5.12.19 – lifo

47

η Αθήνα κόβει το τσιγάρο

48 lifo – 5.12.19

week

EIKAΣΤΙΚΑ

Κοσμάς Ξενάκης, Χασάπηδες και Κριοφόροι

Από τους πιο καινοτόμους Έλληνες καλλιτέχνες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, ο Κοσμάς Ξενάκης ξεκίνησε να δουλεύει το θέμα των νεαρών χασάπηδων στα μέσα της δεκαετίας του 1940, κατά τη διάρκεια των σπουδών του κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη. Επηρεασμένος από τον δάσκαλό του, αλλά και από τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο, αγαπούσε να απεικονίζει σκηνές της καθημερινής αστικής ζωής: ποδοσφαιριστές, μανάβηδες, λουόμενους και, φυσικά, χασάπηδες. Σταδιακά, η μορφή του χασάπη, τόσο στην καθημερινότητά του όσο και σε μια εξιδανικευμένη απεικόνιση που παραπέμπει στους μοσχοφόρους της αρχαιότητας, έγινε βασικό θέμα στην τέχνη του. Τώρα, σχεδόν πέντε χρόνια μετά τη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης παρουσιάζει μια έκθεση αφιερωμένη αποκλειστικά στο θέμα των χασάπηδων, όπως το επεξεργάστηκε ο ζωγράφος την περίοδο από το 1945 έως περίπου το 1960. ä 4/12/19-28/3/20, Mέγαρο Εϋνάρδου, Αγ. Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου, Δευτ.-Παρ.

11:00-18:00 & Σάβ. 11:0017:00. Εγκαίνια: 4/12, 20:00

ΜΟΥΣΙΚΗ Floating Points Μία αποκλειστική συνέντευξη του πρωτοπόρου μουσικού λίγο πριν έρθει ως headliner στο Winter Plisskën. από τη μαρια παππα

57

50

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι καινούργιο ξεκινάει αυτή την εβδομάδα

54

ΒΙΒΛΙΟ Η Τίνα Μανδηλαρά γράφει για το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς

58

ΘΕΑΤΡΟ Η Λουίζα Αρκουμανέα γράφει για το «Ρίττερ, Ντένε, Φος» στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης

topevents

talk

week

5-11 δεκε μ β ρ ιου 2019

Steve Onemanshow Ο Αθηναίος περφόρμερ κυκλοφορεί τo ντεμπούτο single του με τίτλο «Celebration» σε συνεργασία με τον Riskykidd, σε παραγωγή του Sin Laurent.

φωτό: panos georgiou

8

απο τη γεωργια παπασταμου

Πού μεγάλωσες; Γεννήθηκα και πέρασα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου στην Κυψέλη. Δυστυχώς, λόγω της οικονομικής μας κατάστασης τότε μετακομίζαμε πάρα πολύ συχνά, με αποτέλεσμα να έχω μείνει σε αρκετές περιοχές της Αθήνας.

1 ΟΠΕΡΑ Ντον Κάρλο Ο Ντον Κάρλο του Βέρντι, βασισμένος στο ομώνυμο θεατρικό του Φρίντριχ Σίλερ, θα παρουσιαστεί στην ιταλική πεντάπρακτη εκδοχή του σε μια εντυπωσιακή παραγωγή, σκηνοθετημένη από τον σπουδαίο Βρετανό σκηνοθέτη και πρώην διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας, σερ Νίκολας Χάιτνερ, σε σκηνικά και κοστούμια του Μπομπ Κρόλεϊ. Διευθύνει ο καταξιωμένος αρχιμουσικός και φιλοξενούμενος καλλιτέχνης της ΕΛΣ για τη σεζόν 2019-2020, Φιλίπ Ογκέν. 8/12/19-5/1/20, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ, λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα, 19:00 (Κυριακή 18:30), εισ.: 15-90 ευρώ

κτηρίζεται από μίνιμαλ ενορχηστρώσεις, κιθάρες και φωνητικά με σόουλ και φολκ επιρροές. 7/12, Bios.Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, 21:00, εισ.: 7 ευρώ

4 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Christian Zervos & Cahiers d’ Art, Η αρχαϊκή στροφή

3 ΜΟΥΣΙΚΗ Σtella Λίγο πριν από την κυκλοφορία του νέου, τρίτου της δίσκου με τίτλο «The Break» (και πρώτου στην Arbutus Records από το Μόντρεαλ του Καναδά), η Σtella δοκιμάζει το καινούργιο της υλικό στο Ρομάντσο, με εμπλουτισμένη σύνθεση και opening ένα από τα πιο φρέσκα νέα αθηναϊκά σχήματα, τους Smalfeels. Ο ήχος των τελευταίων φέρει την αισθητική της dream και bedroom pop και χαρα-

50 lifo – 5.12.19

ΜΟΥΣΙΚΗ Saske O ταλαντούχος Έλληνας ράπερ κυκλοφόρησε το πρώτο προσωπικό του άλμπουμ με τίτλο «Saskeptism Vol 1» και το παρουσιάζει στη σκηνή του Gagarin.

2 ΘΕΑΤΡΟ Ο Γιος Στην πρώτη του σκηνοθεσία μετά την αποχώρησή του από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος ανεβάζει το έργο του Φλοριάν Ζελέρ, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς, που δεν έχει ξαναπαιχτεί στην Ελλάδα. Ο Γιος, το τρίτο μέρος της άτυπης τριλογίας του συγγραφέα μετά τον Πατέρα και τη Μητέρα, προσεγγίζει με ευαισθησία το θέμα της εφηβείας. 5/12/19-12/4/20, Θέατρο του Νέου Κόσμου, Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Φιξ, Τετ.-Πέμ., Σάβ. 21:15, Κυρ. 18:30, εισ.: 12-20 ευρώ

STOEP TH PR ES S

7/12, Gagarin 205, Λιοσίων 205, 20:00, εισ.: 8-20 ευρώ

Πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη μουσική; Τι θυμάσαι πιο έντονα από τα πρώτα σου βήματα; Θυμάμαι να υπάρχει δυνατή σε ένταση μουσική στο σπίτι, όλων των ειδών οι μουσικές, σόουλ, ντίσκο και R&B μέχρι ρεμπέτικα και λαϊκά. Στο σχολείο, λόγω μιας διαμάχης που είχα με τη οικογένειά μου για το τι θα σπουδάσω και επειδή δεν διάβαζα αρκετά, ένιωσα την ανάγκη αυτή την «αδικία» που ένιωθα να την εκφράσω γράφοντας στίχους πάνω σε ένα instrumental των Wu-Tang. Ποιο θα έλεγες ότι είναι το δυνατό σου σημείο; Ως καλλιτέχνης πιστεύω ότι το πιο δυνατό μου σημείο είναι η ενέργειά μου και ο τρόπος που τη μεταδίδω σε οποιονδήποτε χώρο κι αν βρίσκομαι. Ποιες είναι οι σημαντικότερες επιρροές σου; Ήμουν, είμαι και θα είμαι μεγάλος φαν του Mάικλ Τζάκσον, όπως και του 2Pac, αλλά και του Kanye West. Ποιο είναι το τελευταίο άλμπουμ που σε άγγιξε; Σίγουρα το «Astroworld» του Travis Scott.

Μια σπουδαία προσωπικότητα της ιστορίας της τέχνης, που μέχρι τώρα παρέμενε λίγο έως πολύ αγνοημένη, συστήνει στο κοινό η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη. Εκδότης, κριτικός τέχνης και συλλέκτης, ο ελληνικής καταγωγής Κριστιάν Ζερβός άσκησε σημαντική επίδραση στην εποχή του και στο Παρίσι και συνέδεσε την Ελλάδα με την αφρόκρεμα του μοντερνισμού. Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 60 σπάνια και μοναδικά έργα μοντέρνας τέχνης των Mατίς, Mιρό, Πικάσο, Λόρενς, Κάλντερ, Λαμ, Kαντίνσκι, Γκίκα, Σκλάβου, Τζακομέτι, Μπρανκούζι κ.ά. από την προσωπική συλλογή του Zervos, τα οποία θα ταξιδέψουν για πρώτη φορά εκτός του Vézelay. 9/12/19-1/3/20, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Γκάζι, Πέμ., Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:00-22:00, εισ.: 8-4 ευρώ

Τι θα ήθελες να αλλάξει στην Αθήνα; Στην Αθήνα, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, θα ήθελα να αλλάξει η ψυχολογία του κόσμου. Να μη σταματάει να χαμογελάει, να βοηθάει ο ένας τον άλλον και να μην ξεχνάει πως ο σεβασμός είναι το άλφα και το ωμέγα στις σχέσεις μας. Τι αγαπάς περισσότερο στην πόλη; Αυτό που αγαπάω περισσότερο στην Αθήνα είναι πως όσα χρόνια κι αν ζεις σε αυτήν, πάντα θα υπάρχει κάποιο στενό που δεν το έχεις εξερευνήσει και θα κρύβει κάποιο μικρό μαγαζάκι που μπορεί να γίνει το αγαπημένο σου.

Tο single «Celebration» κυκλοφορεί από την Kiwibash και τη Minos EMI, a Universal Music Company.

5 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Where are the lotus eaters?

DANCE United in Techno To United in Techno επιστρέφει στο Temple. Line-up: DΛS (Pi Electronics), DOPA (Jerm + BMSK), Mr.M (Analogue/ Coma Athens) και Saniter & Theremin (Cosmonauts Athens).

7/12, Temple, Ιάκχου 17, 24:00, εισ.: 5 ευρώ

Trashformers Οι δημιουργοί των Trash Parties φέρνουν ξανά τα ’90s στο six d.o.g.s.

7/12, 6 d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, 23:00, εισ.: 5 ευρώ

GL41 by γλετzair H γλετzair είναι ομάδα διαδραστικών mobile parties με έδρα την Αθήνα. Τη μουσική αυτήν τη φορά επιλέγουν ο Nick Mavris με τη live μπάντα του, ο Isi και ο nikolas gale.

Πού είναι οι λωτοφάγοι; Ο Κωνσταντίνος Πάτσιος και ο Αλέξανδρος Μαγκανιώτης παρουσιάζουν μαζί στην γκαλερί Blender τα ευρηματικά τους έργα, εστιάζοντας στην έννοια της μνήμης μέσα από αναφορές σε μύθους, μνημεία και την τέχνη της αρχαιότητας. 5/12/19-1/2/20, Blender Gallery, Ζησιμοπούλου 4, Γλυφάδα, Δευτ.-Τρ. 10:00-18:00, Τετ.-Παρ. 10:00-20:00, Σάβ. 12:00-16:00, είσοδος ελεύθερη

6 ΦΕΣΤΙΒΑΛ Winter Plisskën 2019 Με δύο ονόματα από τη Βρετανία, τον Floating Points και τον Quantic σε ρόλο headliner, έρχεται στις 7 Δεκεμβρίου το φετινό Winter Plisskën.

To line-up συμπληρώνουν ενδιαφέροντα acts, όπως η παλαιστινιακής καταγωγής Sama’, η Korea Town Acid από τον Καναδά και η ανερχόμενη Afrodeutsche. Αναλυτικότερα, φέτος στη σκηνή θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τους Floating Points, Quantic, Afrodeutsche, Cabaret Nocturne, Carla dal Forno, E. Myers, Korea Town Acid, Sama’, Snapped Ankles και Bishop Nehru. 7/12, Πειραιώς 117, 19:00, εισ.: από 32 ευρώ

7 DANCE VTSS

7/12, Faust, Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδος 12, 22:30

Power Dance Club

STAND-UP COMEDY

Ένα ηδονιστικό queer rave με video art installations και dark room. O Mr Roussos, o Stathis (Discosodoma, Berlin) και η Maria Politi (Discosodoma, Athens) αναλαμβάνουν τη μουσική της βραδιάς.

7/12, 23:30 (o χώρος του πάρτι θα ανακοινωθεί τη μέρα του event στο Facebook)

Vir Das

Βερολινέζικο underground φέρνει στο 6 d.o.g.s το Vault 88, προσκαλώντας για πρώτη φορά στην Αθήνα τη VTSS. H μουσική της κυμαίνεται στις πιο σκληρές συχνότητες της techno με στοιχεία από acid, rave, EBM και hardcore, ενώ οι κυκλοφορίες της σε εταιρείες όπως η Intrepid Skin και η Haven την οδήγησαν στη νεοϋορκέζικη κολεκτίβα Discwoman. Μαζί της εμφανίζονται ο resident του Vault 88, Cirkle, και οι residents της Athens Rave Culture Desmond Kind, Bio και Nihilist. 6/12, 6 d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, 24:00, εισ.: 10 ευρώ

Με πολλαπλές soldout περιοδείες ανά τον κόσμο, κωμικά specials στο Netflix και μια ενδιαφέρουσα φιλμογραφία στο ενεργητικό του, ο ινδικής καταγωγής Vir Das έρχεται να προστεθεί στα μεγάλα ονόματα του standup που κάνουν τον τελευταίο καιρό στάση στην Αθήνα.

6/12, Πειραιώς 117, 21:00, εισ.: από 16 ευρώ

8 ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ Chicago Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα της δεκαετίας του ’20, το διάσημο μιούζικαλ των Τζον Κάντερ, Φρεντ Εμπ και Μπομπ Φόσι έχει έγκλημα, σελέμπριτις και, φυσικά, τζαζ. Σε μια υπερπαραγωγή με 34 συντελεστές επί σκηνής ο Γιάννης Κακλέας ανεβάζει το πολυβραβευμένο έργο στο θέατρο Ολύμπια.

11/12/19-11/4/20, θέατρο Ολύμπια, Ακαδημίας 59-61, 210 3612461, Τετ.-Πέμ. 20:30, Παρ.

21:30, εισ.: από 12 ευρώ 5.12.19 – lifo

51

σινεμά

H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Στα Μαχαίρια Knives Out Σκηνοθεσία: Ράιαν Τζόνσον Πρωταγωνιστούν: Ντάνιελ Κρεγκ, Άνα ντε Άρμας, Κρις Έβανς

week

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο p

Κακό

α πο τον θ οδ ω ρ η κο υτ σογ ιαν νοπου λο

52 lifo – 5.12.19

Π

ολύ πριν εγκατασταθεί για τα καλά στο σύμπαν της περιπέτειας με τη δυναμική του σκηνοθεσία στο επεισόδιο The Last Jedi από τον Πόλεμο των Άστρων, ο Ράιαν Τζόνσον επιθυμούσε διακαώς να αποτίσει φόρο τιμής στο είδος του μυστηρίου και στα δίχτυα της δυσεπίλυτης ίντριγκας της Άγκαθα Κρίστι. Το Στα Μαχαίρια είναι ολοδικό του σενάριο, πρωτότυπο, κλασικό και μοντέρνο μαζί, σέβεται απολύτως την ανάπτυξη των χαρακτήρων/υπόπτων που λάνσαρε και τελειοποίησε η δαιμόνια Βρετανίδα, αλλά ταυτόχρονα είναι εφοδιασμένο με ένα πρόσωπο του 21ου αιώνα που δεν θα μπορούσε να χωρέσει στο ερμητικά κλειστό σύστημα του παλιού mystery novel, όπως το γνωρίσαμε και το ακολουθήσαμε σε τόσες συνέχειες και παραλλαγές. Ο δράστης και αυτουργός είναι ο 85χρονος συγγραφέας ακριβώς τέτοιων μυθιστορημάτων, ο Χάρλαν Θρόμπι (Κρίστοφερ Πλάμερ), ο οποίος, κατά τα φαινόμενα, αυτοκτονεί τη βραδιά των γενεθλίων του, αφήνοντας σε κατάσταση σύγχυσης την οικογένεια, που εν πολλοίς εξαρτάται εδώ και χρόνια από τα δικαιώματα των εξαιρετικά ευπώλητων βιβλίων του. Έχει δύο παιδιά και μία νύφη παρακαταθήκη από τον γιο που δεν ζει πια: η Τζέιμι Λι Κέρτις έχει μια αριστερόστροφη κόρη, ο Μάικλ Σάνον, ο οποίος επιβλέπει τα δικαιώματα, αντιθέτως,

έναν συντηρητικό, αντικοινωνικό γιο που όλοι βρίζουν ως φασίστα. Ο μεγάλος εγγονός, ο Κρις Έβανς, είναι το απολωλός πρόβατο της παρέας, γιος της Κέρτις και του Ντον Τζόνσον, όμορφος και ορμητικός, τεμπέλης και προκλητικός, ο αγαπημένος του διάσημου παππού, έχοντας κληρονομήσει τα περισσότερα στοιχεία από τον χαρισματικό χαρακτήρα του. Η νύφη, η Τόνι Κολέτ, το παίζει γκουρού του lifestyle και κρύβει τη νευρικότητά της πίσω από μια ζεν βιτρίνα. Μετά τη βίαιη απώλεια, δυο αστυνομικοί ερευνούν τις συνθήκες και ανέχονται απρόθυμα, αν και ανακουφισμένοι, ένα μεταμοντέρνο λαγωνικό: χωρίς να μιλάει πολύ ή να αποκαλύπτει τις σκέψεις του, ο Μπενουά Μπλαν είναι μια ιδιόμορφη διασημότητα στον χώρο των ιδιωτικών ντετέκτιβ, με άρθρα αφιερωμένα στη δεινότητά του και ένα ρετρό/απροσδιόριστο στυλ που παραπέμπει σε άλλες εποχές. Ένας άγνωστος τον πλήρωσε για να διαλευκάνει το μυστήριο κι εκείνος έσπευσε να βοηθήσει, ικανοποιώντας την έμφυτη περιέργειά του, σε μια υπόθεση που μυρίζει φάουλ από μακριά. Η στιγμή της ανάγνωσης της διαθήκης είναι σοκ για την οικογένεια, καθώς στο παιχνίδι μπαίνει δυνατά και απροσδόκητα η Μαρία Καμπρέρα (Άνα ντε Άρμας), η νοσοκόμα του Θρόμπι, μια κοπέλα που μοιάζει καλοπροαίρετη, αλλά έχει βρεθεί σε στιγμές εξόχως ενοχοποιητικές και

Όταν ένας φημισμένος συγγραφέας βρίσκεται νεκρός στην έπαυλή του μετά τον εορτασμό των 85ων γενεθλίων του, ένας περίεργος, αλλά ευγενής ντετέκτιβ προσλαμβάνεται μυστηριωδώς για να ερευνήσει το έγκλημα.

αντικειμενικά παρεξηγήσιμες. Η γραφή του Τζόνσον σφύζει από επινοητικότητα και τεχνική, σαν μια σπαζοκεφαλιά που φανερώνει γνώση και αγάπη για το αντικείμενο. Η οικογένεια Θρόμπι είναι μια συναρπαστική παραβολή της υποκριτικής Αμερικής, και των δύο αποκλίσεων συμπεριλαμβανομένων. Η άνεσή τους, επίπλαστη και έωλη, βασίζεται στα χρήματα του πάτερ φαμίλια και η παραμικρή αποκόλληση από τον πλακούντα του οικονομικού κομφόρ βγάζει στην επιφάνεια μια δομική ταραχή αξιών, γνώριμη σε όλες τις κουλτούρες, και όχι αποκλειστικά στην αμερικανική. Ο καταλύτης είναι η Μαρία Καμπρέρα, της οποίας την εθνικότητα συστηματικά μπερδεύουν όλοι – είναι από την Ουρουγουάη ή την Παραγουάη; Κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ενδιαφερθεί πραγματικά για το ποιόν και την καταγωγή μιας κοπέλας που από το πρωί ως το βράδυ βρισκόταν στο ομφάλιο πατρικό τους και είχε carte blanche από το ιδιοφυές αφεντικό όλων τους. Όταν βγαίνουν τα μαχαίρια, πέφτουν οι μάσκες και αναλαμβάνει δράση ο σύγχρονος Πουαρό. Κόντρα στην περιορισμένη διάσταση του Μποντ, ο Ντάνιελ Κρεγκ διασκεδάζει (ο ίδιος, αλλά και τους θεατές) με μια μείξη βρετανικής πόζας, με το πούρο και το Saville Row ταγιάρισμα ενός χαρακτήρα που μιλάει σαν το μεταπολεμικό καρτούν Foghorn Leghorn, τον κόκορα με το νότιο τράβηγμα στην προφορά, που, καθόλου συμπτωματικά, ζωντάνεψε τότε και για πολλά χρόνια αργότερα ο συνεπώνυμος του Μπενουά, ο Μελ Μπλαν, με τη φωνή του. Υπονομεύοντας ακόμα πιο βαθιά το παρουσιαστικό του, ο Μπενουά Μπλαν ακούει Pet Shop Boys με Λάιζα Μινέλι στα ακουστικά του, σιγοτραγουδώντας μάλιστα τους αγαπημένους του στίχους από το «Losing my mind» του ’89 στο περιθώριο μιας κωμικής καταδίωξης! Απέναντι στην οικογένεια που απειλείται με αφανισμό στέκει ο Μπλαν με τις ανορθόδοξες μεθόδους του και η Καμπρέρα της Άνα ντε Άρμας, μια μετανάστρια που ζει με τον φόβο της εκδίωξης από ένα γκρουπ ανθρώπων που στην πλειονότητά τους τη στηρίζουν και την κατανοούν, αν και καμία από τις φιλελεύθερες αμπελοφιλοσοφίες μεταξύ τυρού και αχλαδίου δεν ισχύει στα δύσκολα. Ο δυνητικός ρεβιζιονισμός της ταινίας δεν είναι ανατρεπτικός αλλά οργανικά συνυφασμένος με την πυκνή πλοκή και την αίσθηση του σασπένς. Ο Ράιαν Τζόνσον, που ομολογεί τις επιρροές του, από το παραγνωρισμένο The last of Sheila του Άντονι Πέρκινς μέχρι τα άπαντα της Κρίστι, αλλά ελίσσεται με χάρη αποφεύγοντας έντεχνα το καπέλωμα, δεν επιβάλλει στυλ σε ένα είδος ταινίας που δεν το έχει και τόσο ανάγκη. Πιστεύει στο στόρι του, το οδηγεί με σβελτάδα και αφοσίωση, διανθίζοντάς το με λεπτομέρειες που έχουν τη θέση τους, χτίζει με υπομονή μια κατασκευή που ξεκινά από τα παραδοσιακά φαινόμενα για να προχωρήσει στην πολλαπλή ρήξη, προσθέτει το επίκαιρο πολιτικό του point και διευθύνει περίφημα το καταπληκτικό, επιμελώς επιλεγμένο καστ, από την υπηρέτρια που αναβαθμίζεται σε σημαντικό «στοιχείο» στην υπόθεση μέχρι τον ηγεμονικό και τρυφερό Πλάμερ στα φλασμπάκ που φωτίζουν τις προθέσεις του και ξεκολλούν την υπόθεση από το τραγικό συμβάν.

VILLAGE RENTI 9,11,20 - VILLAGE MALL 4,7,9,13,14 VILLAGE PAGRATI 1,5 - VILLAGE FALIRO 6,7,8,9 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 2,5 - ODEON ESCAPE 3,5 - ΑΙΓΛΗ 1,4 ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1 - ΒΑΡΚΙΖΑ 1,2 - ΓΑΛΑΞΙΑΣ 1,2 - WEST CITY 1,2,4 - ΙΝΤΕΑΛ - ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX CLASS ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1 NANA CINEMAX 1,5 - ΟΣΚΑΡ - ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1,2 - TOWN CINEMAS 1,2 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1 - ΑΡΤΕΜΙΣ ΣΙΝΕΑΚ

Ο Μπουνιουέλ στον λαβύρινθο με τις χελώνες Bunuel in the labyrinth of the turtles Σκηνοθεσία: Σαλβαδόρ Σιμό Δανείζουν τη φωνή τους: Χόρχε Ουσόν, Φερνάντο Ράμος Παρίσι, 1930. Ο Λουίς Μπουνιουέλ μένει χωρίς χρήματα μετά το σκάνδαλο που περιβάλλει την ταινία του «Χρυσή Εποχή» και δεν μπορεί να γυρίσει το επόμενο έργο του, ένα ντοκιμαντέρ για μία από τις φτωχότερες ισπανικές περιφέρειες, τη Λας Ούρδες. Τότε ο καλός του φίλος, ο γλύπτης Ραμόν Ασίν, αγοράζει ένα λαχείο με την υπόσχεση ότι, αν κερδίσει, θα χρηματοδοτήσει την ταινία.

Βασισμένη στο graphic novel του Φερμίν Σολς, η ταινία κινουμένων σχεδίων του Σαλβαδόρ Σιμό είναι ένα απολαυστικό οδοιπορικό στη μυθική όσο και ζόρικη περίοδο στη ζωή και στην καριέρα του Λουίς Μπουνιουέλ που ακολούθησε τον καλλιτεχνικό θρίαμβο και τον κοινωνικό αποκλεισμό του μετά την πρώτη προβολή στο Παρίσι του 1930 του αριστουργήματός του L’ Αge d’ Or. Η διέξοδός του ήταν ριζικά αντίθετη από την πρωτοποριακή συνεργασία του με τον Σαλβαδόρ Νταλί. Η μοίρα και οι ευαισθησίες του τον κατηύθυναν στην απομακρυσμένη περιοχή της βορινής Εξτρεμαδούρα, τη Λας Ούρδες, όπου με πενιχρή χρηματοδότηση και τη συνδρομή του Ελί Λοτάρ έκανε μια σπουδαία και σημαντική ταινία, το ψευδοντοκιμαντέρ Ζωή χωρίς ψωμί. Η ταινία του Σιμό, μία ακόμη ενδιαφέρουσα προσθήκη στα animation για ενήλικες, εξερευνά την παραγνωρισμένη παρένθεση στο πρώιμο ανατρεπτικό έργο και τα καυστικά αριστουργήματα της ωριμότητας του Ισπανού δημιουργού πάνω σε ένα φιλμ που επίσης προκάλεσε τους μόνιμους στόχους του, δηλαδή τους μπουρζουά και τους κήνσορες, εκθέτοντας ανοιχτές πληγές με προχωρημένη αίσθηση κινηματογράφησης. Παράλληλα, καταδεικνύει τη σουρεαλιστική φύση του Μπουνιουέλ σε πείσμα της σκληρής πραγματικότητας με την οποία ήρθε σε επαφή και τον συγκλόνισε, εμβαθύνοντας τη θεματική και τις αξίες του. ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1 - ΔΑΝΑΟΣ 1,2 - ΔΙΑΝΑ

Η Βασίλισσα της Καρδιάς Queen of Hearts

στο συναίσθημα και στο περίπλοκο κρυφτό από την πραγματική ανάγκη και τα βλέμματα της οικογένειας και των κοντινών φίλων. Η ταινία διατηρεί μια λεπτεπίλεπτη ισορροπία εσωτερικότητας και καταπιεσμένης τρυφερότητας, με την τιμωρία να επικρέμεται συνεχώς και να αποδίδεται απροσδόκητα στο φινάλε. ΑΙΓΛΗ 4 - ΑΝΔΟΡΑ - ΑΣΤΟΡ - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 2 - CINERAMA ΔΙΑΝΑ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2 - ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 2 - ΖΕΑ - ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ 1

Τα άγρια αγόρια Les garçons sauvages Σκηνοθεσία: Μπερτράν Μαντικό Πρωταγωνιστούν: Πολίν Λοριγιάρντ, Βιμάλα Πονς, Νταϊάν Ρουξέλ Μια ομάδα αγοριών διαπράττει ένα έγκλημα στη Ρουνιόν των αρχών του 20ού αιώνα. Για να τους τιμωρήσει, ένας Ολλανδός καπετάνιος τούς παίρνει στο στοιχειωμένο καράβι του και, βάζοντας πλώρη για ένα μαγικό νησί, γίνεται τύραννος κι αφέντης.

Αταξινόμητο, σεξουαλικά φορτισμένο και γεμάτο ιδέες που μπορούν να γεμίσουν 10 φιλμ, το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του Γάλλου πειραματιστή και βιρτουόζου σκηνοθέτη Μπερτράν Μαντικό αντλεί έμπνευση από τον πρώιμο εξωτισμό των αμερικανικών φιλμ της δεκαετίας του ’30, το εξωπραγματικό της εικόνας του Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ από την ίδια εποχή και τις πιο πρόσφατες σουρεαλιστικές αναζητήσεις του Καναδού Γκάι Μάντεν. Παράλληλα, παρά τον ακραίο φορμαλισμό τους και την τοποθέτηση σκηνών που μοιάζουν με ενσωματωμένα βιντεοκλίπ, τα Άγρια Αγόρια βασίζονται σε έναν στρωτό αφηγηματικό πυρήνα που δεν παρατούν ποτέ, ο οποίος περιστρέφεται γύρω από τις έννοιες του φύλου και της κοινωνικής τάξης, μιλώντας ξεκάθαρα για το παρόν, αν και η ιστορία τους τοποθετείται έναν αιώνα πίσω. Η επιλογή κοριτσιών (περισσότερο ανδρόγυνων μορφών) για τους ρόλους των αγοριών συνηγορεί κι αυτή με τον τρόπο της στο πνεύμα της αισθητικής επανάστασης που βγάζει η δουλειά του Μαντικό ως πρώτο βήμα για μια αντίστοιχη κοινωνική, για έναν νέο, ουτοπικό κόσμο που παραλληλίζεται εδώ με ένα χαμένο, μαγικό και ηδονικό νησί.

πολλά πλάνα από ψηλά, σαν να υποκλίνεται μέχρι και ο Θεός σε αυτό που βλέπει. Εκεί όπου η ταινία υπολείπεται είναι στην αναγωγή αυτού του ταξιδιού σε μια απεικόνιση της πολύ γενικής έννοιας της Αμερικής του Τραμπ, με κατοίκους κλεισμένους στις μικρές κοινωνίες τους, επιφυλακτικούς απέναντι σε οτιδήποτε ξένο και αποχαυνωμένους από πατριωτικές ή θρησκευτικές πρωτοβουλίες να συνθέτουν έναν αφελή ανθρώπινο καμβά με τον οποίο αρνείται περήφανα να συνδιαλλαγεί η πρωταγωνίστρια, την ίδια στιγμή που δεν έχει κανένα πρόβλημα να κατακλέβει. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΑΣΤΥ - ΠΤΙ ΠΑΛΑΙ

Δίκτυο Κατασκόπων Spider in the web Σκηνοθεσία: Έραν Ρίκλις Πρωταγωνιστούν: Μπεν Κίνγκσλεϊ, Μόνικα Μπελούτσι Ένας άλλοτε κορυφαίος μυστικός πράκτορας αρπάζει την ευκαιρία να δώσει πνοή στην καριέρα του, αναλαμβάνοντας μια αποστολή που έχει να κάνει με πώληση χημικών όπλων στη Μέση Ανατολή.

Αν και τυπική κατασκοπική περιπέτεια, από αυτές που παλιότερα θα λέγαμε πως προορίζονται για βίντεο, αλλά πλέον βρίσκουν τη θέση τους σε αίθουσες και γρήγορα σε ψηφιακές πλατφόρμες, το Δίκτυο Κατασκόπων παρακολουθείται όχι λόγω της μπερδεμένης, φορτωμένης με δεδομένα και περιττές πληροφορίες πλοκής ή της εμβόλιμης εμφάνισης της Μόνικα Μπελούτσι, αλλά χάρη στην ασίγαστη ικανότητα του Μπεν Κίνγκσλεϊ –στον ρόλο του γηραιού πράκτορα της

Μοσάντ– να συγκρατείται όποτε το σενάριο προβλέπει ανθρώπινη αντίδραση και να μανιάζει όταν η πλοκή χρειάζεται τη ζωώδη ενέργεια και τις αδίστακτες διαθέσεις του.

VILLAGE RENTI 17 - VILLAGE MALL 11 - VILLAGE FALIRO 4 ΑΕΛΛΩ CINEMAX 2 - ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1,2 - ΑΙΓΛΗ 2 - ΑΝΟΙΞΗ 1 ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2 ΝΑΝΑ CINEMAX 3 - TOWN CINEMAS 3,4 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2

Παίζοντας με τη φωτιά Playing with fire Σκηνοθεσία: Άντι Φίκμαν Πρωταγωνιστούν: Τζον Σίνα, Κίγκαν-Μάικλ Κέι, Τζον Λεγκουιζάμο Όταν ένας πυροσβέστης, ο Τζέικ Κάρσον, και η ελίτ ομάδα του των ειδικών έρχονται να διασώσουν τρία αδέρφια από μια πυρκαγιά, συνειδητοποιούν ότι καμιά εκπαίδευση δεν θα μπορούσε να τους προετοιμάσει για την πιο δύσκολη δουλειά τους ως τώρα, αυτήν της μπέιμπι-σίτερ.

Από τις ταινίες που η σύνοψη και το τρέιλερ δεν σου αφήνουν να πεις πολύ περισσότερα, καθώς η πρώτη μιλά για πυροσβέστες μπέιμπι-σίτερ και το δεύτερο περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα αστεία της ταινίας. Ξεκάθαρα απευθυνόμενη σε συγκεκριμένο κοινό (family-friendly και μικρά παιδιά, άλλωστε είναι συμπαραγωγή του Nickelodeon), η ταινία βάζει τον πρωταγωνιστή Τζον Σίνα να κάνει γκριμάτσες και γυμναστική και στριμώχνει κωμικά ταλέντα, όπως ο Τζον Λεγκουιζάμο και ο Κίγκαν-Μάικλ Κέι, σε ένα κάκιστο κείμενο με ελάχιστες εμπνεύσεις, αναγκάζοντάς τους να βγάλουν από τη μύγα ξίγκι. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη VILLAGE RENTI 3 - VILLAGE MALL 1 - VILLAGE FALIRO 2 ODEON ESCAPE 6,7 - ΑΕΛΛΩ CINEMAX 2 - NANA CINEMAX 5

* Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΑΑΒΟΡΑ

Σκηνοθεσία: Μέι Ελτούχι Πρωταγωνιστούν: Τρίνε Ντίρχολμ, Γκουστάβ Λιντχ Μια πετυχημένη δικηγόρος που ειδικεύεται στις υποθέσεις νεαρών και ανήλικων παραβατών ζει µια τέλεια ζωή µε τον γιατρό σύζυγό της και τις δίδυμες κόρες τους. Όµως κάτι λείπει από τη ζωή της.

Στη Βασίλισσα της Καρδιάς, επίσημη υποβολή της Δανίας για το Διεθνές Όσκαρ, όπως βαφτίστηκε φέτος από την Ακαδημία, η σκηνοθέτις καταπιάνεται με το πώς γεννιούνται τα μυστικά στους κόλπους της οικογένειας, αλλά κυρίως με το ταμπού της σεξουαλικής «επίθεσης», αν και όχι κακοποίησης τεχνικά, μιας μεγαλύτερης σε ηλικία γυναίκας σε έναν νεαρό άνδρα – πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ μιας μητριάς και του ατίθασου, για τα σκανδιναβικά δεδομένα, 17χρονου γιου του συζύγου της από προηγούμενό του γάμο. Ο χειρισμός της Ελτούχι είναι υποδειγματικά επιμελής και ψύχραιμος. Σε αντίθεση με τη μονοδιάστατη κινηματογράφηση της 40άρας με τον πρωτάρη, που διαιώνιζε το κλισέ της υπερήφανης σεξουαλικής πρώτης φοράς ενός τρελαμένου εφήβου με μια πεπειραμένη γυναίκα, η Βασίλισσα της Καρδιάς κινείται με αργές κινήσεις εμπλοκής που ξεκινούν από την επιθυμία μιας δικηγόρου που ρισκάρει, αλλά προφανώς δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει την παρόρμησή της και οδηγείται

Λίλιαν Lilian Σκηνοθεσία: Αντρέας Χόρβατ Πρωταγωνιστούν: Πατρίσια Πλάνικ Μια Ρωσίδα μετανάστρια που μένει στη Νέα Υόρκη αποφασίζει να επιστρέψει στην πατρίδα της και ξεκινά να περπατά δίχως σκοπό, περιφερόμενη σε ερημωμένες πόλεις και αχανείς αυτοκινητόδρομους.

Το 1926 μια Πολωνή μετανάστρια στις ΗΠΑ ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι της επιστροφής από τη Νέα Υόρκη ως την Αλάσκα και από κει στην πατρίδα της μέσω Σοβιετικής Ένωσης με τα πόδια. Η τετραετής περιπέτειά της, τουλάχιστον στα δύο άκρα της Αμερικής, καθώς μετά η τύχη της αγνοείται, έγινε κάτι σαν λαϊκός μύθος που ενέπνευσε βιβλία μέχρι και μια όπερα, ενώ τώρα γίνεται η βάση μιας μικρής μεν, αλλά πολύ φιλόδοξης στους σκοπούς της παραγωγής. Η σύγχρονη Λίλιαν είναι μια Ρωσίδα χωρίς βίζα και ελπίδες για οτιδήποτε, ούτε και για τη βιομηχανία του σεξ, γι’ αυτό παίρνει τη μεγάλη απόφαση της επιστροφής, διασχίζοντας βουβή όλη τη χώρα, σαν φάντασμα που δεν ενδιαφέρεται για τίποτα. Το επίπονο ταξίδι κινηματογραφείται από τον Αυστριακό ντοκιμαντερίστα Αντρέας Χόρβατ ως μια τελετουργική παρουσίαση της ενδοχώρας δίνοντας έμφαση στο απέραντο μέγεθός της και 5.12.19 – lifo

53

βιβλίο

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Α

week

απ ό τη ν τ ίν α μα ν δ η λαρ ά

54 lifo – 5.12.19

Το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς Ολόκληρο το έργο του αξεπέραστου Πολωνοεβραίου Μπρούνο Σουλτς, ενός από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που υπήρξαν ποτέ για τον Σίνγκερ και «ανυπέρβλητη ιδιοφυΐα» για την Τοκάρτσουκ, έρχεται επιτέλους στο φως με «Άπαντα τα πεζά» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

μπρούνο σουλτς

Άπαντα τα πεζά Μτφρ.: Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.: 480

ρκούν λίγες σελίδες από κάποιο κείμενο του Μπρούνο Σουλτς για να καταλάβεις ότι δεν κατοικείς σε έναν γνώριμο κόσμο αλλά σε μια ανώτατης ποιότητας μυθοπλαστική κλίμακα που απαιτεί να υψωθείς πολύ ως αναγνώστης και ως ετοιμοπόλεμος κριτής για να τη φτάσεις. Όσο προχωράς προς το εσωτερικό του μυστικού αυτού κόσμου, όμως, αρχίζεις να ξεκλειδώνεις τις πόρτες που ανοίγουν μονάχα με τα μαγικά κλειδιά που σου έχει παραδώσει με μεγάλη φροντίδα ο δημιουργός του, συναντώντας μυθικά πρόσωπα που επανέρχονται, όνειρα που επιστρέφουν ως εφιάλτες, άνθρωπους που μεταμορφώνονται σε ζώα, ανδρείκελα που απειλούν να κατακτήσουν ένα σύμπαν στο οποίο φυσάνε αλλόκοτα ρεύματα που σε παρασύρουν βαθιά μέχρι την ουσία της αιώνιας ύλης. Η αρχή και το τέλος δεν έχουν πλέον καμία σημασία, αφού το σχήμα κάθε ιστορίας ακολουθεί τη λογική μιας σπείρας που μοιάζει με αυτήν του σύμπαντος, ούτε και τα πρόσωπα, που όλα καταλήγουν να παρασύρονται ή να υποκύπτουν στην αέναη δύναμη της ύλης – ιδού το πρώτο υλικό για τον Σουλτς, όπως και για τον Σαίξπηρ, με το οποίο φτιάχνονται τα όνειρα. Με άλλα λόγια, τίποτα δεν θυμίζει την άρτια, μαγική και ρηξικέλευθη ως προς όλα τα σημεία έκφρασης και ορίων του λόγου πρόζα του σπουδαιότερου ίσως συγγραφέα της Πολωνίας, ο οποίος μπόλιασε τα μυστικιστικά δεδομένα της εβραϊκότητάς του με τη βαθιά του αγάπη για την ποιητική μεταφορά, τη φιλοσοφική διάθεση και την ανάγκη του να διαμορφώνει έναν λόγο πρωτογενή και καταιγιστικό που θα επηρέαζε βαθιά τους επιγόνους του, από τον Σίνγκερ και τον Απντάικ μέχρι την πρόσφατα βραβευμένη με Νόμπελ συμπατριώτισσά του Τοκάρτσουκ, η οποία δήλωσε σε συνέντευξή της πως ο Σουλτς «είναι απλώς ασυναγώνιστος. Η ανυπέρβλητη ιδιοφυΐα της πολωνικής λογοτεχνίας». Προφανώς, είχε δίκιο. Το εύρος αυτής της αδιανόητα γοητευτικής γλώσσας, που κατάφερε να αναπαραστήσει με μια εντυπωσιακά άρτια και όμορφη μετάφραση η Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου, μας αποκαλύπτεται, επιτέλους, ολόκληρη, χάρη στην έκδοση με άπαντα τα πεζά από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πραγματικά, δεν μοιάζει με καμία, όπως ο ίδιος δεν θυμίζει σε τίποτα τους συγγραφείς της Κεντρικής Ευρώπης. Έχει, μάλιστα, την αίσθηση κανείς ότι τα κείμενά του βρίσκονται σε μια εναρκτήρια και όχι επιγονική φάση, σάμπως να μην είχε προηγηθεί κανείς άλλος. Ακόμα και αν κάποιες από τις αναφορές παραπέμπουν άμεσα, όπως έχει κατ’ εξακολούθησιν ειπωθεί, στον Κάφκα, από τον οποίον είχε επηρεαστεί ο Σουλτς και τον οποίον είχε μεταφράσει, αλλά και στον Προυστ, δεν αρκούν για να εξηγήσουν τον ιδιοφυώς καινοφανή του λόγο, που μοιάζει μ’ εκείνον ενός ανθρώπου που αντικρίζει το σύμπαν για πρώτη φορά ή καλύτερα, όπως επισημαίνει και η μεταφράστριά του στο επίμετρο της έκδοσης: «Η δική του ουσία, η ουσία του Σουλτς, μοιάζει να συνιστά το απόσταγμα παιδικών εντυπώσεων, όχι αναμνήσεων, μια και η ματιά του παραμένει έκπληκτη, εκτός των ορίων της εκλογίκευσης της ενήλικης σκέψης, έτοιμη να παρεκκλίνει ανά πάσα στιγμή σε μια εξωπραγματική, συμπαντική αλήθεια που μόνο τα παιδιά μπορούν να συνδυάσουν με τις καθημερινές τους εμπειρίες».

Είναι προφανές ότι η δική του τραυματική ηλικία αποτυπώνεται βιωματικά και ανάγλυφα στους υγρούς τοίχους και στα σκοτεινά δωμάτια που περιγράφονται στον Αύγουστο αλλά και στην επιχρυσωμενη, όπως θα έλεγε ο ίδιος, ανακάλυψη του κόσμου και της φύσης με τα μάτια ενός παιδιού που βλέπει για πρώτη φορά τα «αραβουργήματα του δειλινού» ή τον «ανεξάντλητο μάγο των παραμορφώσεων», που είναι το φεγγάρι. Κυρίως όμως η παιδικότητα ισοδυναμεί με την επιστροφή σε μια αθώα, «ιδιοφυή εποχή», όπως την περιγράφει στην ομώνυμη ιστορία του, όπου τα πάντα επανέρχονται στην αρχέ γονη κατάστασή τους, πριν από τον χωρόχρονο, σε ένα παραστατικό στάδιο που μοιάζει με έναν «αυθεντικό πίνακα» του σύμπαντος, του οποίου ζωγράφος είναι τελικά μονάχα εκείνος – δεν είναι τυχαίο το ότι η παράλληλη ιδιότητα του Σουλτς ήταν αυτή του ζωγράφου. Αν, λοιπόν, στο Φθινόπωρο οι περιγραφές παραπέμπουν στην επιστροφή στις ρίζες ή στην εποχή του «πυρήνα», στο Σανατόριο κάτω από την κλεψύδρα ανακαλύπτεται ένας ιδανικός χωροχρόνος όπου ούτε τα μεγέθη, ούτε καν ο ίδιος ο θάνατος, έχουν σημασία. Το στοίχημα, ωστόσο, για τον ίδιο τον Σουλτς είναι η επιστροφή σε έναν κόσμο όχι μόνο χαμένης αθωότητας αλλά και ουσιαστικής επανέναρξης, της πρώτης λέξης, της αρχής της γραφής και της αισθαντικής αποκάλυψης: « Έχουμε, άραγε, διεισδύσει μέχρι μέσα στα πράγματα ή μήπως αυτός ο δρόμος δεν βγάζει παραπέρα; Βρισκόμαστε δίπλα στο τέλος των λέξεων που έχουν αρχίσει ήδη να ξεφτίζουν, να παραληρούν και να μη διαβάζονται. Κι όμως, ακριβώς πίσω από τα δικά τους όρια αρχίζει το ακατανόητο και απερίγραπτο αυτής της άνοιξης. Το μυστήριο του δειλινού! Ακριβώς πίσω από τις λέξεις μας, εκεί όπου δεν φτάνει η ισχύς της μαγείας μας, ηχεί εκείνο το σκοτεινό, άπιαστο στοιχείο. Ο λόγος διαλύεται σε στοιχεία και απλώνεται, επιστρέφει στην ετυμολογία του, μπαινοβγαίνει στο βάθος, στις σκοτεινές του ρίζες».

ρασύροντας με τη δύναμή τους το ίδιο το νόημα. Έτσι, η τρομακτική μορφή του Πατέρα, ο οποίος είναι πανταχού παρών στην αφήγηση, μεταπλάθεται σε μια διαφορετική έκφανση της δημιουργίας. Αν, όμως, ο Πατέρας μπορεί να δώσει πνοή στα ανδρείκελα, αντίστοιχα ο γιος είναι αυτός που δίνει μορφή στις λέξεις. Αντιστρέφοντας όλους τους όρους της Παλαιάς Διαθήκης και των βιταλιστικών αρχών, ο Σουλτς σκηνοθετεί ένα άλ λο πρωτογενές σύμπαν με δικά του χρώματα –που επίσης διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο–, γεμάτο παράξενα όντα, όπως μορφές που μοιάζουν να βγαίνουν ταυτόχρονα από σενάρια επιστημονικής φαντασίας και από τη Βίβλο, ένας αλήτης που είναι ο Πάνας, σκυλιά που πετάνε στο λυκόφως και «όλο και πιο νέους, όλο και πιο φανταστικούς σχηματισμούς». Είναι προφανές πως όλοι είναι ίσοι σε αυτόν τον παράδοξο κόσμο και κανείς Φραγκίσκος Ιωσήφ Α’, τον οποίον παρωδεί δίχως έλεος. Εδώ δεν έχει δύναμη καμία εξουσία, το μόνο για το οποίο μιλάνε είναι η περιπέτεια, οι νέες ιδέες και οτιδήποτε αλλόκοτο και παρανοϊκό. «Εδώ θα εδραιώναμε», όπως γράφει στη Δημοκρατία των Ονείρων, «έναν νέο, ανεξάρτητο νόμο, θα χτίζαμε μια νέα ιεραρχία μέτρων και αξιών, όπου το τέμπο θα έδιναν τα μυθικά στοιχεία και εμείς. Το μόνο που έπρεπε να κάνουμε ήταν να στήσουμε τις παγίδες κάτω από τον γεμάτο φαντάσματα ουρανό, να στοιχηματίσουμε, να τοποθετήσουμε μια πινακίδα να παίζει στον άνεμο και να που τα κουρέλια του μυθιστορήματος θα πιάνονταν πάνω της και θα φτερούγιζαν γύρω της». Αντ’ αυτού, ο ίδιος έμελλε να υποφέρει μια ζοφερή πραγματικότητα που τον ανάγκασε να ζει στην ένδεια και να φτάσει, ως Εβραίος, να ζωγραφίζει τα δωμάτια του αξιωματικού της Γκεστάπο, Φέλιξ Λαντάου, ο οποίος είχε μαγευτεί από την τέχνη του. Θα ακολουθούσε τελικά την τραγική μοίρα των συμπατριωτών του, πέφτοντας νεκρός, μέσα στη μέση του δρόμου, σαν σκυλί, από τη σφαίρα ενός αξιωματικού των ναζί το 1942, με τα περισσότερα από τα γραπτά του, εκτός από αυτά που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο, καταδικασμένα για πάντα στην αφάνεια. Ένα ακόμα λαμπρό πνεύμα που ευτυχώς δεν κατάφερε να εξολοθρεύσει κανένα Ολοκαύτωμα και λάμπει ακόμα στην «έναστρη αρένα της νύχτας».

Το στοίχημα, ωστόσο, για τον ίδιο τον Σουλτς είναι η επιστροφή σε έναν κόσμο όχι μόνο χαμένης αθωότητας αλλά και ουσιαστικής επανέναρξης, της πρώτης λέξης, της αρχής της γραφής και της αισθαντικής αποκάλυψης.

Ε

ίναι προφανές πως τα διονυσιακά σκοτάδια εδώ ορίζονται διαφορετικά μέσα από μορφές της παγκόσμιας μυθολογίας, από ηδυπαθείς και ερωτικές παρουσίες που ενίοτε παραπέμπουν σε μυστικιστικές τελετουργίες και σε ανιμιστικά δεδομένα που ποτίζουν κάθε γωνιά του έργου του Σουλτς, πα-

5.12.19 – lifo

55

βιβλίο week

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Ι

ανουάριος 1942. Καθώς το Λος Άντζελες παραπαίει μετά το σοκ του Περλ Χάρμπορ, οι Ιάπωνες κάτοικοι της πόλης συλλαμβάνονται και φυλακίζονται. Κατά τη διάρκεια μιας σφοδρής καταιγίδας, οι χείμαρροι ξεθάβουν ένα πτώμα στο πάρκο Γκρίφιθ. Οι αστυνομικοί θεωρούν ότι πρόκειται για μια υπόθεση ρουτίνας, αλλά κάνουν λάθος. Είναι το προειδοποιητικό καμπανάκι προτού ακολουθήσει το χάος: φονικές πυρκαγιές, ληστείες χρυσού, ναζί, κομμουνιστές, απατεώνες που εκμεταλλεύονται το φυλετικό μίσος. Μπλεγμένοι σε αυτήν τη δίνη, τρεις άντρες και μία γυναίκα έχουν ραντεβού με την Ιστορία. Ο Έλμερ Τζάκσον είναι ένας διεφθαρμένος αρχιφύλακας του Τμήματος Ηθών, εισπράκτορας βρόμικου χρήματος για λογαριασμό του αρχηγού της αστυνομίας. Ο Χιντέο Ασίντα είναι ένα σαΐνι του Εγκληματολογικού που υποφέρει από το μένος εναντίον των Ιαπώνων. Ο Ντάντλεϊ Σμιθ, υπάλληλος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του στρατού, είναι αχαλίνωτος και φασίστας. Η Τζόαν Κόνβιλ, που γεννήθηκε αχαλίνωτη, είναι καθαιρεμένη υποπλοίαρχος του ναυτικού και πολεμοκάπηλη έως το μεδούλι. Η Θύελλα αποτελεί συνέχεια του Perfidia, το οποίο εγκαινίασε τη δεύτερη τετραλογία του Λος Άντζελες, που τοποθετείται χρονικά στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αυτήν ο Ελρόι χρησιμοποιεί χαρακτήρες από την πρώτη τετραλογία και από την τριλογία (οι οποίες διαδραματίζονται την περίοδο 1946-1972). Διαβάστε παρακάτω ένα απόσπασμα: Η Τζόαν μίλησε δυνατά. Οι μεξικανικές φλυαρίες σκέπαζαν τη φωνή της. Έκλεισε με το χέρι το ελεύθερο αυτί της. Ο θόρυβος από τα αντιαεροπορικά πότε ακουγόταν, πότε χανόταν. Τα λόγια του Χιντέο ακούγονταν αποσπασματικά.

Συμβαίνει στ’ αλήθεια. Είμαι με τον Ντάντλεϊ. Είδαμε αεροπλάνα να κατευθύνονται βόρεια. Παράκτιο πυροβολικό. Ερχόμαστε. Δεν θα πιστέψεις τι… Τον έχασε. Πέρασαν δύο λεπτά. Έσφιγγε το ακουστικό. Δάγκωσε τα χείλη της κι έσπασε ένα δόντι στην άκρη. Ο Χιντέο επανήλθε. Ο τσιριχτός θόρυβος από το τηλεφωνικό κέντρο συνεχίστηκε. Η Τζόαν άκουγε ασυγκράτητες φλυαρίες και σπασμένες φράσεις. Δίωξη Αλλοδαπών. Λίστα συλλήψεων Κόκκινου Συναγερμού. Γιαπωνέζοι που δεν έχουν φυλακιστεί. Ετοιμότητα. Τράβα φωτογραφίες. Ύποπτοι. Υπόθεση του klubhaus. Κατασχέσεις. Κι άλλος τσιριχτός θόρυβος. Κι άλλη κακοφωνία. Ύστερα, χυδαία espanol. Ένας εκκωφαντικός ήχος κι έπειτα κόπηκε η γραμμή. Η Τζόαν άφησε το τηλέφωνο και διέσχισε τον διάδρομο τρέχοντας. Μπήκε φουριόζα στη Δίωξη Αλλοδαπών. Τα αγόρια ήταν ντυμένα και οπλισμένα για τους ΓΙΑΠΩΝΕΖΟΥΣ. Φορούσαν κράνη και φυσιγγιοθήκες. Έβαζαν 45άρες ντουμ ντουμ σε γεμιστήρες τόμιγκαν. Ο Λου Κόλιερ μοίραζε λίστες σύλληψης και όριζε συνεργάτες. Ο Λι Μπλάνσαρντ θα ’χε τον Ρόμπι Μος. Ο Έλμερ Τζάκσον θα ’χε τον Καλ Λάνσφορντ. Ο Συμφοράς Καλ φορούσε γάντια. Βούτηξε τις ντουμ ντουμ του σ’ ένα βάζο με υγρή στρυχνίνη και τις έβαλε στο τόμιγκάν του. Η Τζόαν άνοιξε το ντουλάπι υλικού. Πήρε τρεις φωτογραφικές μηχανές από ένα ράφι, μαζί με φιλμ γρήγορης τοποθέτησης, τους έβαλε ταινίες φλας και τα έριξε όλα σε μια κούτα. Ο Θαντ Μπράουν την είδε και πλησίασε. «Για τον Θεό, Κοκκινομάλλα» είπε. «Για το Θεό, Θαντ» του είπε.

james ellroy Θύελλα

Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 896

«Θύελλα»: Ο Τζέιμς Ελρόι επιστρέφει στο Λος Άντζελες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Διαβάστε αποκλειστικά ένα απόσπασμα από το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα της «Μαύρης Ντάλιας» και του «Λος Άντζελες Εμπιστευτικό», που συνεχίζει τη χαρτογράφηση της διαφθοράς και της εξουσίας, χρησιμοποιώντας τη λογοτεχνία ως όχημα για την εξερεύνηση του συλλογικού τραύματος.

56 lifo – 5.12.19

Της έδωσε μια λίστα. «Τηλεφώνησε σ’ αυτούς και φέρ’ τους εδώ. Τάξε τους ό,τι χρειαστεί. Πες τους ότι δεχόμαστε επίθεση, κάντε το καθήκον σας και θα σβήσουμε όποια εντάλματα υπάρχουν· πες τους ότι θα βάλουμε χέρι στο πορτοφόλι για τις βρομοδουλειές και θα δώσουμε ένα εικοσάρικο στον καθέναν τους. Είναι οι ντόπιοι της 46ης και οι τύποι των τζαζ κλαμπ, απ’ το πρώτο χτένισμα της περιοχής. Μας έρχονται Γιαπωνέζοι του Κόκκινου Συναγερμού και θέλω να κάνω λάιναπ. Ίσως να σταθούμε τυχεροί. Είναι φρέσκο κρέας για την πασαρέλα και θέλω να δω μήπως καταφέρουμε να ταυτοποιήσουμε κάποιον απ’ αυτούς. Οι περισσότεροι από δαύτους δεν θα ’χουν αμάξι ή θα φοβούνται να οδηγήσουν, οπότε συνεννοήσου με το Τμήμα Περιπολιών του Νιούτον για να τους τσιμπήσεις». Η Τζόαν έκανε το σήμα της νίκης. Ο Θαντ είπε κάτι. Εκρήξεις αντιαεροπορικών το σκέπασαν. Έκανε το σήμα της νίκης κι έβαλε ωτοασπίδες. Η Τζόαν γέλασε και του έκανε νόημα να φύγει. Γύρισε στα γραφεία και τράβηξε ένα τηλέφωνο προς το μέρος της. Τέντωσε το καλώδιο και ταμπουρώθηκε μες στην ντουλάπα. Ήταν κλειστοφοβικά, αλλά σχετικά ήσυχα. Άρχισε τα τηλεφωνήματα. Πότε της το έκλειναν, πότε δεν απαντούσαν, πότε τσίριζαν φοβισμένοι κι έκαναν: Είναι όπως στο Περλ Χάρμπορ! Τους μιλούσε ευγενικά και τους μιλούσε αυστηρά και τους έταζε αστυνομική συνοδεία. Τους έφερνε στο φιλότιμο. Υποσχόταν φράγκα και τζάμπα γεύματα στου Κουάν. Δούλεψε δύο ώρες σερί και βράχνιασε απ’ τα τσιγάρα. Έπαιρνε απαντήσεις του στιλ Δεν βγαίνω εγώ έξω σ’ αυτό το χάος και Διάολε, ναι. Κάλεσε άτομα που είχαν ανακριθεί κατά το χτένισμα της περιοχής και άντρες από το Τμήμα Περιπολιών του Νιούτον, εκ περιτροπής. Κατάφερε να πείσει εννιά πεισματάρηδες μέσω του τηλεφωνικού κέντρου του Νιούτον. Είχε ιδρώσει. Βγήκε από την ντουλάπα στον σαματά. Το πυροβολικό. Τα αντιαεροπορικά. Τα Μπράουνινγκ. Το Κεντρικό Τμήμα ήταν σφραγισμένο ερμητικά. Τα παράθυρα ήταν καλυμμένα λόγω συσκότισης. Τα φώτα, που τα τροφοδοτούσε η γεννήτρια, αναβόσβηναν. Τα ουρλιαχτά των σειρήνων τής τρυπούσαν το κεφάλι. Η Τζόαν φορτώθηκε τις φωτογραφικές μηχανές και κατέβηκε στη φυλακή. Δεκατέσσερις Γιαπωνέζοι του Κόκκινου Συναγερμού ήταν στριμωγμένοι στο κρατητήριο. Τους είχαν τσακίσει στο ξύλο και τους είχαν δέσει πισθάγκωνα. Έσταζαν αίμα στο δάπεδο. Είδαν το ψηλό λευκό μουνί και το έφτυσαν μέσ’ από τα κάγκελα. Το κελί του Λυκάνθρωπου Σούντο ήταν αντίκρυ στον διάδρομο. Έδειξε το πουλί του στους Γιαπωνέζους του Κόκκινου Συναγερμού. Του έδειξαν το πουλί τους κι εκείνοι. Η Τζόαν απέφυγε ροχάλες και πλησίασε στα κάγκελα. Έβγαλε τις τρεις μηχανές και πήρε φωτογραφίες. Οι Γιαπωνέζοι αγριοκοίταζαν τυφλωμένοι από τα φλας. Στριμώχτηκαν στα κάγκελα κι έκαναν γκριμάτσες. Χοροπήδησαν. Φώναξαν συνθήματα υπέρ του αυτοκράτορα κι έβγαλαν τη γλώσσα. Τράβηξε και τους δεκατέσσερις. Έβγαλε το φιλμ και μάζεψε τα καμένα φλας. Κουβάλησε την κούτα με τις μηχανές στο εργαστήριο και την άφησε. Τα παράθυρα του εργαστηρίου έβλεπαν βόρεια. Το Δημαρχείο βρισκόταν δύο τετράγωνα πιο πέρα. Το τρικάστ εξακολουθούσε: πυροβολικό, Μπράουνινγκ, αντιαεροπορικά.

μουσική

WINTER PLISSKËN FESTIVAL

O Floating Points θα ήθελε περισσότερος κόσμος να ξεσηκώνεται με τη μουσική Μία αποκλειστική συνέντευξη με τον πρωτοπόρο μουσικό λίγο πριν εμφανιστεί στο Winter Plisskën Festival.

week

O

Floating Points, κατά κόσμον Sam Shepherd, περιγράφει το στούντιό του ως το πιο ακατάστατο μέρος στον κόσμο. Τουλάχιστον αυτό μου λέει όταν τον πετυχαίνω στην άλλη άκρη της γραμμής, να προσπαθεί να βάλει μια τάξη στο μικρό δωμάτιο όπου γεννήθηκε ίσως ένα από τα σημαντικότερα ηλεκτρονικά άλμπουμ του 2019. Το «Crush», όπως το ονομάζει, είναι το δεύτερο άλμπουμ του. Γράφτηκε μέσα σε 5 εβδομάδες, κατά τη διάρκεια μιας φορτισμένης περιόδου. Ίσως γι’ αυτό κρύβει μια εσωτερική συναισθηματική ένταση που δεν άκουγες παλιότερα στη δουλειά του. Για παράδειγμα, έκανε 5 χρόνια να ολοκληρώσει το ντεμπούτο του, «Elaenia», που αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς. «Δεν ξέρω πώς έγινε αυτό. Ίσως επειδή το έκανα τόσο γρήγορα» λέει. «Στο στούντιό μου έχω άπειρο εξοπλισμό από συνθεσάιζερ και καμιά φορά πνίγεσαι όταν έχεις τόσες επιλογές. Έτσι, ξεκίνησα να φτιάχνω ένα μικρό στούντιο μέσα στο στούντιό μου, ένα τραπέζι με διάφορα μηχανήματα που θα έπαιρνα μαζί μου σε μια περιοδεία. Η καρδιά του άλμπουμ γεννήθηκε πάνω σε αυτό το μικρό set-up που έμοιαζε σαν ένα όργανο για μια one-man band. Η μουσική που βγαίνει από αυτό ακούγεται ξεχωριστή και ορμητική». Σε ένα άλλο σημείο της κουβέντας αναφέρει ότι καμιά φορά μπορεί να περάσει μέχρι και 24 ώρες μέσα στο στούντιο, φτιάχνοντας μουσική ακατάπαυστα. Μιλάει με τόσο ενθουσιασμό για το μέρος όπου εργάζεται, που σου κινεί την περιέργεια να ψάξεις στο Ίντερνετ φωτογραφίες για να δεις πώς είναι. Στην Ελλάδα θα τον δούμε για τρίτη φορά στο πλαίσιο του Plisskën Festival. Είχε ξανάρθει το 2009 και το 2011. Ένα πράγμα που με ρωτάει, ως τυπικός Άγγλος, είναι αν ο καιρός είναι καλός. Την τελευταία φορά που είχε έρθει στην Ελλάδα είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να επισκεφτεί ένα ελληνικό νησί. Ο Shepherd, που κατάγεται από το Μάντσεστερ, εμφανίστηκε στα τελειώματα της dubstep σκηνής του Λονδίνου και με τα γυα-

λιά και το σοβαρό casual look του έμοιαζε περισσότερο με φοιτητή ιατρικής παρά με DJ που κυριαρχούσε στα κλαμπ της πόλης του. Βέβαια, ήταν φοιτητής μέχρι πρόσφατα, που τέλειωσε το διδακτορικό του στις νευροεπιστήμες. Αυτήν τη στιγμή γίνονται τεράστιοι καβγάδες στα social media σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη στη μουσική, με τους μουσικούς να χωρίζονται σε αντίπαλα στρατόπεδα και να χρησιμοποιούν ακραίους χαρακτηρισμούς, όπως ο τεχνοφασισμός. Θα έφτιαχνε μουσική με αυτόν τον τρόπο; «Γιατί όχι; Είναι πολύ ενδιαφέρων ο τρόπος που η συλλογική συνείδηση και νοημοσύνη μπορούν να ενημερώσουν τη συμπεριφορά αυτών των μηχανών ώστε να δημιουργήσουν νέους ήχους. Εν τέλει, ο πολιτισμός σε όλες του τις μορφές –επειδή είμαι σίγουρος ότι η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται και στις οπτικές τέχνες– είναι μια έκφραση της ανθρώπινης κατάστασης κι αυτό είναι κάτι στο οποίο το είδος μας υπερέχει, στο να δημιουργεί δηλαδή τέχνη. Ο φόβος που υπάρχει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα το αντικαταστήσει αυτό νομίζω ότι είναι ανυπόστατος. Η ανθρώπινη νοημοσύνη καθοδηγεί τη συμπεριφορά αυτών των πραγμάτων, αλλά τελικά το θέμα είναι τι θέλουν να δουν οι άνθρωποι, οι άνθρωποι κάνουν τέχνη. Απλώς η τεχνητή νοημοσύνη τούς βοηθάει και τους προσφέρει ίσως όργανα και δυνατότητες ώστε να γίνουν πιο δημιουργικοί. Θα είναι κάτι συναρπαστικό για το μέλλον της μουσικής και συχνά συζητάω σχετικά με τη Holly Herndon, που θεωρείται πρωτοπόρος στη μουσική της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά προς το παρόν μού αρκεί το πιάνο μου, με ενδιαφέρει περισσότερο να εξερευνήσω τα κανονικά πλήκτρα και τις κλασικές αρμονίες κ.ο.κ.» Πάντως, ο Shepherd ενδιαφέρεται περισσότερο να μιλήσει για το Brexit και για όσα προκάλεσε στη χώρα του. Είναι από τους σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. «Θα χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για να διορθωθεί κάτι τέτοιο και νομίζω ότι όσο ζω δεν θα δω μια σταθερή

Winter Plisskën Festival Σάββατο 7/12/19 Piraeus 117 Academy + The Hub Events 1 Day, 2 Stages, 12 hours of music Οι πόρτες ανοίγουν στις 7.

κυβέρνηση, εξαιτίας αυτού του δημοψηφίσματος». «Πιστεύεις ότι η μουσική θα γίνει πιο πολιτική με το πέρασμα του χρόνου;» «Θα ήθελα να δω περισσότερο κόσμο να ξεσηκώνεται και να θυμώνει με την πολιτική κατάσταση, όπως τη δεκαετία του ’70 στην Αμερική. Η μουσική ήταν εξαιρετικά πολιτική τότε και το χιπ-χοπ γεννήθηκε μέσα από αυτές τις συνθήκες. Ο ήρωας μου, ο Gil Scott Heron, μπορούσε να μιλάει με άνεση για μερικά από τα πιο σημαντικά θέματα που επηρέαζαν την Αμερική και τώρα βλέπεις ότι αυτό συμβαίνει ξανά. Ο Stormzy είναι αρκετά ευθύς σε σχέση με το τι πιστεύει για τον Boris (σ.σ. Johnson) και συμφωνώ μαζί του. Δυστυχώς, η μουσική μου δεν έχει στίχους, αλλά αρκετά από τα κομμάτια μου είναι εμπνευσμένα από γεγονότα που συνέβησαν πρόσφατα σε παγκόσμιο επίπεδο και με επηρέασαν». Αναρωτιέμαι αν αυτός είναι ο λόγος που τα κομμάτια του «Crush» ακούγονται τόσο δυστοπικά σε κάποια σημεία και αν πιστεύει ότι οι μέρες του clubbing έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. «Όχι! Το μόνο εύκολο είναι να υποστηρίζεις ότι το clubbing έχει πεθάνει. Δεν ανησυχώ. Βέβαια, η κατάσταση θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Τουλάχιστον, στο Λονδίνο, μια πόλη που γνωρίζω καλά και στην οποία έχω δει να κλείνουν πολύ καλά venues εξαιτίας των αδειών, της κοινωνικής πίεσης και των αυξανόμενων τιμών των ενοικίων. Τα ενοίκια είναι ένα πρόβλημα που δεν έχει να κάνει με τη μουσική καθαυτή, αλλά σίγουρα δυσκολεύουν τη λειτουργία μιας μικρότερης επιχείρησης, και εκεί πρέπει να επέμβει η τοπική κυβέρνηση, για να τα διατηρήσει σε φυσιολογικά επίπεδα. Είμαι 33 χρονών και το καλύτερο clubbing που έχω κάνει στη ζωή μου ήταν στα 20 μου – πιστεύω ότι αυτό ισχύει για τον περισσότερο κόσμο. Είναι πολύ εύκολο να λέμε πόσο απαίσια είναι η κατάσταση, αλλά το πιο πιθανό είναι να υπάρχουν κάποιοι που περνάνε την καλύτερη φάση της ζωής τους στα κλαμπ, απλώς δεν είμαστε εμείς αυτοί πια».

α πό th μα ρια πα ππα

5.12.19 – lifo

57

θέατρο week

ΡΊΤΤΕΡ, ΝΤΈΝΕ, ΦΟΣ

Η

Ρίττερ και η Ντένε ανησυχούν θανάσιμα για τον αδελφό τους. Πήρε σήμερα εξιτήριο από το ψυχιατρείο του Στάινχοφ και επέστρεψε σπίτι. «Ο φιλοσοφικός σας αδελφός», είπε ο διευθυντής του ψυχιατρείου, «ξεπέρασε την κρίση / αλλά να ξέρετε / ότι θα διατρέχει κίνδυνο εφ’ όρου ζωής». Το μόνο που μπορούν να κάνουν η Ρίττερ και η Ντένε όσον αφορά τον Φος είναι ν’ ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του γιατρού: Να τον τρίβουν με μια καθαρή πετσέτα για έξι-επτά λεπτά μετά το μπάνιο του. Να του καθαρίζουν επιμελώς τα γυαλιά, γιατί νομίζει ότι τυφλώνεται. Να τον πηγαίνουν σε συναυλίες κλασικής μουσικής. Να τον αφήνουν να φοράει τις τιράντες του, ακόμα κι αν τις σιχαίνονται. Να τον παρακολουθούν αδιαλείπτως, χωρίς όμως ποτέ να δίνουν την εντύπωση ότι τον παρακολουθούν. Θα διατρέχει κίνδυνο εφ’ όρου ζωής, κι ας ξέφυγε σχετικά νωρίς από την οικογενειακή κόλαση: ο «φιλοσοφικός αδελφός» τους, ο πιο κακομαθημένος, αλλά και ο πιο ευφυής γόνος των Βόρινγκερ, άφησε πίσω το πατρικό του, τα ασφυκτικά δείπνα, τις πνιγηρές σάλτσες και σούπες, τα ζοφερά πορτρέτα των προγόνων, τον είρωνα πατέρα του που τον μισούσε, τις αδελφές του, αυτές τις «διεστραμμένες θεατρίνες». Έψαξε καταφύγιο. Πρώτα στα απάτητα μονοπάτια της ακαδημαϊκής στρατόσφαιρας, μετά σε μια καλύβα στα νορβηγικά δάση, στην άκρη ενός γκρεμού. Νύχτα-μέρα, «αμετάκλητα μόνος», πάλευε με τους κανόνες της λογικής, με τα σύνορα της σκέψης, με τα δικαιώματα των λέξεων και των αριθμών, να αποκρυπτογραφήσει τις μυστικές συνομιλίες τους, να βάλει τάξη στο χάος, όπως κάθε φιλόσοφος που σέβεται τον εαυτό του. «Στο τέλος όλα αφανίστηκαν / χρόνια αυτοπειθαρχίας / χρόνια αυτοκυριαρχίας / σ’ ένα λεπτό όλα γίναν στάχτη». Κι ας κλείστηκε μετά στο ψυχιατρείο, ποτέ του δεν θεραπεύτηκε από τη «νόσο του θανάτου», ποτέ του δεν μπόρεσε να σταματήσει τη διαδικασία μαρασμού, την αδυσώπητη

πλήξη, όσα βουνά κι αν σκαρφάλωσε, όσες πραγματείες κι αν έγραψε, όσες συμφωνίες κι αν άκουσε, όσο μακριά κι αν ταξίδεψε, όσους συγγενείς κι αν διέγραψε. «Τα ’χουμε δοκιμάσει όλα. Και στο τέλος μείναμε, όπως πάντα, εγκαταλελειμμένοι με τον εαυτό μας». Κι ούτε η Ερόικα, ούτε ο Νίτσε, ούτε ο φετιχισμός των σερβίτσιων, ούτε καν τα δοκιμασμένα και αναγνωρισμένα ορεινά εσώρουχα Montblanc (αχ, αυτό το μπερνχαρντικό χιούμορ) μπορούν να μας μονώσουν απέναντι στην απουσία νοήματος που είναι η μοίρα μας. Ψευδο-απόπειρες αυτοκτονίας, ψευδαισθήσεις δημιουργίας, αποτυχημένες τελετουργίες που καταλήγουν πάντα στο ίδιο αδιέξοδο. Τα πορτρέτα δεν ξεκρεμάστηκαν εγκαίρως από τους τοίχους, οι χορδές του τσέλου τεντώθηκαν λίγο παραπάνω απ’ ό,τι έπρεπε, οι απογοητεύσεις δεν βρήκαν ανακούφιση, όσο κι αν πάσχισαν οι ειδικοί ή ο Μότσαρτ. Και οι ήρωες του Μπέρνχαρντ σκλήρυναν σε αυτή την πορεία, το πνεύμα τους σαρώθηκε από τη συσσώρευση της πίκρας, από το βάρος των ματαιώσεων. Μιλάνε διαρκώς, μιλάνε ανεξέλεγκτα σε αυτό το αριστουργηματικό έργο-εσωτερικό τοπίο, όπου παρατηρείται ελάχιστη «δράση» και μόνον ο χείμαρρος των αφορισμών, των αναμνήσεων και των εμμονών τους στροβιλίζεται στο διηνεκές, επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά ατέρμονους κύκλους γύρω από την τραπεζαρία του πατρικού, αυτόν τον τάφο της ψυχής τους, από τον οποίον ποτέ δεν δραπέτευσαν. Δεν απέτυχαν μόνον οι γονείς τους, που τους ανέθρεψαν μέσα στην περιφρόνηση· είναι ολόκληρος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός –με τις τέχνες, τις επιστήμες και τα εκλεπτυσμένα γιατροσόφια του– που τους παρέλαβε ως ενήλικες, αλλά απέτυχε να θεραπεύσει τα τραύματά τους. Ο λόγος γίνεται δράση: αυτό είναι το μεγάλο κατόρθωμα της σκηνοθεσίας στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. Η Μαρία Πρωτόπαππα έφερε αυτήν τη δύσκολη αποστολή εις πέρας με τρόπο πραγματικά αξιοθαύμαστο. Πήρε ένα παραληρηματικό κείμενο –όπου τρία αδέλφια αφήνουν τις σκέψεις τους να ξεχυθούν με πάθος και μένος– και το σμίλεψε με ακρίβεια. Του προσέδωσε σχήμα συναρπαστικό, με κο-

Τόμας Μπέρνχαρντ Ρίττερ, Ντένε, Φος Σκηνοθεσία: Μαρία Πρωτόπαππα Παίζουν: Στεφανία Γουλιώτη, Λουκία Μιχαλοπούλου, Αργύρης Ξάφης ΘΈΑΤΡΟ ΤΈΧΝΗΣ ΚΑΡΌΛΟΥ ΚΟΥΝ – ΥΠΌΓΕΙΟ Αντισθένους 7 & Θαρύπου Μέχρι 5/1/2020

Δύσκολη αποστολή, αξιοθαύμαστη παράσταση «Ρίττερ, Ντένε, Φος» του Τόμας Μπέρνχαρντ στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα.

α πο τη λου ιζ α αρ κο υ μ αν ε α

58 lifo – 5.12.19

ρυφώσεις, απότομες εναλλαγές και παύσεις. Το αφουγκράστηκε προσεκτικά και ανέδειξε τους βαθύτερους κραδασμούς του. Το αποτέλεσμα βρίθει ζωντάνιας, πλαστικότητας και, προπαντός, θεατρικότητας. Τρεις άνθρωποι μιλάνε σε ένα δωμάτιο – κι όμως, τι καταιγίδα! «Πάντα στο όριο της τρέλας / μην ξεπερνώντας ποτέ αυτό το όριο / αλλά πάντα στο όριο / αν εγκαταλείψουμε αυτή την οριακή ζώνη / είμαστε νεκροί» λέει ένας από τους ήρωες κι αυτή θα μπορούσε να είναι η οδηγία που καθόρισε τη σκηνοθετική προσέγγιση. Η αγωνία αυτού του κρίσιμου ορίου που, αν το ξεπεράσει κανείς, θα έχει βυθιστεί στο σκοτάδι, σε μια άλλη διάσταση, διαποτίζει τη θεατρική πράξη και μεταδίδεται στους θεατές ως γόνιμη αγωνία. Νιώθουμε διαρκώς αιφνιδιασμένοι, ποτέ δεν ξέρουμε τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή.Θα αναποδογυρίσει το τραπέζι; Θα έρθουν καταπάνω μας τα κράπφεν; Θα σπάσει ο Φος στο ξύλο τις αδελφές του; Πέρα από την υπερβολή, η εμπειρία του θεατή δεν απέχει πολύ από την παρακολούθηση ενός θρίλερ. Και να το καταφέρει κανείς αυτό με ένα τόσο ποιητικό, αντισυμβατικό και δύσβατο κείμενο συνιστά ακόμα μεγαλύτερο επίτευγμα. Η Στεφανία Γουλιώτη ενσαρκώνει πλήρως αυτή την κατάσταση οριακότητας την οποία εξερευνά η παράσταση. Τι καταπληκτική η ψυχαναγκαστική γεωμετρία με την οποία στρώνει το τραπέζι! Ένα χιλιοστό πιο δεξιά ή πιο αριστερά αν τοποθετηθεί κατά λάθος το πιρούνι, αυτό θα σημάνει συναγερμό στο νοητικό σύμπαν της Ντένε, εκεί όπου όλα έχουν χτυπήσει «κόκκινο» προ πολλού. Ψηλή, επιβλητική, αγαλμάτινη από τη μια, εύθραυστη και ετοιμόρροπη από την άλλη. Σε διαρκή υπερένταση, ψυχικά φορτισμένη από την άφιξη του αδελφού της, από τη λαχτάρα της να τον ευχαριστήσει, να ικανοποιήσει κάθε του επιθυμία, ανήμπορη πλέον, μετά από τόσα χρόνια, να χειριστεί φυσιολογικά οποιαδήποτε κατάσταση, μεταδίδει την εντύπωση ότι από λεπτό σε λεπτό η τελευταία εναπομείνασα γερή χορδή του μυαλού της θα σπάσει ενώπιόν μας. Η Λουκία Μιχαλοπούλου εντυπωσιάζει με τον χαμαιλεοντισμό της – πότε μια μάζα κυνισμού και οδύνης, πότε μια μέγαιρα. Ηλεκτρισμένη, αντιστέκεται με νύχια και με δόντια στην κακοποίησή της, το πρόσωπό της σπάει σε χίλια κομμάτια, η φωνή της ταξιδεύει από τα ψηλά στα χαμηλά, αντικατοπτρίζοντας τις ακραίες μεταλλάξεις της ευερέθιστης διάθεσής της. Είναι κι αυτή στο όριο, αισθανόμαστε, αλλά, αν και παραιτημένη, αν και στραπατσαρισμένη, αντέχει περισσότερο τα χτυπήματα – ή, τουλάχιστον, έτσι δείχνει. Εξαιρετικός ο Αργύρης Ξάφης ως Φος. Η ρυθμικότητα του λόγου του σε αιχμαλωτίζει. Ατέλειωτοι λεκτικοί κυματισμοί συνθέτουν ένα σύνολο ακριβά μετρημένο που αποπνέει μια σκληρή μουσικότητα. Μια σχέση έλξης-άπωσης δημιουργείται με τον θεατή: ο τελευταίος παρασύρεται μεν μαγεμένος σε αυτήν τη θάλασσα αποκαλυπτικών αφορισμών, κλονίζεται δε ταυτόχρονα στο άκουσμά τους, έτσι όπως η απόδοσή τους μέσα από την ερμηνεία του Ξάφη εκφράζει το πνεύμα ενός ανθρώπου που πάλεψε πολύ, έδωσε τα πάντα, αλλά νόημα δεν βρήκε τελικά. Και γι’ αυτό είναι έξαλλος... Η υποβλητική και μινιμαλιστική σκηνογραφία του Σάκη Μπιρμπίλη, τα κομψά, εύστοχα κοστούμια του Άγι Παναγιώτου και η υποδειγματική μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα συνεισφέρουν με τη σειρά τους τα μέγιστα στο συνολικό αποτέλεσμα, ένα μεθυστικό κράμα εγκράτειας και έντασης, ένα θεατρικό διαμάντι.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΊ Το βιβλίο της Α,ΜΠΑ

Οι 100 καλύτερες απαντήσεις

Αυτό που ξεχωρίζει την Α,μπα είναι η μοναδική ευστροφία και ευθύτητά της. Σε αντίθεση με το κουρασμένο, ακκιζόμενο, ψευδοεπιστημονικό και συχνότατα βλακώδες ύφος των ανάλογων στηλών, η Α,μπα είναι μια έξυπνη νεαρή αρχιτέκτων (που πλέον ζει στην Αμερική), μισεί τα στερεότυπα μέσα στα οποία οι γυναίκες ασφυκτιούν, παρακολουθεί τη νέα συζήτηση γύρω από τον σεξισμό και τα φύλα και δεν μασάει καθόλου στις «ιερές» προκαταλήψεις που ορίζουν τις σχέσεις και την κοινωνία.

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ

Αγαπητή Α,μπα

Η καλτ της Α,μπα είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο «αθόρυβα» φαινόμενα του ελληνικού Ίντερνετ. Πρόκειται για τη φανατική κοινότητα των Αμπαχόλικς που δημιουργήθηκε γύρω από το ομώνυμο μπλογκ της Λένας Φουτσιτζή στη LiFO και αυτονομήθηκε σε ένα δημοφιλέστατο site που απαντάει καθημερινά στα ποικίλα ερωτήματα γύρω από σχέσεις, κοινωνία, φεμινισμό, σεξουαλικότητα κ.ά.

210

ΛΕΝΑ ΦΟΥΤΣΙΤΖΗ

Στο βιβλίο αυτό η Α,μπα συγκέντρωσε τις 100 καλύτερες απαντήσεις που έδωσε ποτέ. Τις αξιολόγησε σύμφωνα με τη γνώμη των αναγνωστριών της, με τις οποίες άνοιξε μια σχετική συζήτηση πριν από λίγους μήνες. Καλύπτουν ποικίλα θέματα που αφορούν τις γυναίκες: φιλία, σχέσεις, σεξ, body-shaming, γονιμότητα και παιδιά, καριέρα, διακρίσεις, σεξισμό, οικογενειακές σχέσεις κ.λπ. Με τις διαφωτιστικές, απλές και έγκυρες απαντήσεις της η Α,μπα αποδεικνύεται μια σοβαρή, ενημερωμένη, διασκεδαστική και πολύτιμη φίλη.

ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ & ΣΤO www.lifoshop.gr 5.12.19 – lifo

59

βγες έξω

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

Cardinale

Τ

week

Εξαιρετικό φαγητό στο κέντρο Στο Opera Quarta.

T

α πό τη ν ίκη μηταρ έ α

60 lifo – 5.12.19

o Opera Quarta στην οδό Κριεζώτου είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αισθητικής, γευστικής και οπτικής που θα θέλαμε να συναντάμε συχνότερα στο κέντρο της Αθήνας για να αισθανθούμε ότι μπαίνει στον σωστό δρόμο προκειμένου να γίνει πιο φιλόξενο και ελκυστικό για εγχώριους και ξένους επισκέπτες. Εξισορροπεί όμορφα ανάμεσα σε fine dining και casual καθημερινό εστιατόριο, παρέχοντάς σου την ευκαιρία να γευτείς ιταλικές γεύσεις που δεν προδίδουν τις ρίζες τους και τις προθέσεις των ανθρώπων που το τρέχουν. Οι ιδιοκτήτες του εστιατορίου, η γνωστή από τον χώρο του κοσμήματος οικογένεια Πενθερουδάκη, είναι θιασώτες αυτής ακριβώς της κοσμοπολιτικής προσέγγισης στην καθημερινή διασκέδαση, την οποία συναντάς στις κομψές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο νεότερος γόνος της οικογένειας, ο Χάρης, παρακολουθεί από κοντά την καθημερινή λειτουργία του εστιατορίου, φροντίζοντας OPERA QUARTA να διατηρούνται οι ισορροπίες της «συνταγής» του. Το Opera Quarta είναι all-day χώρος και μπορεί να σε δεχτεί στο καλόγουστο περιβάλλον του όλες τις ώρες της ημέρας. Το πρωί για καφέ, στη συνέχεια για ελαφρύ τσιμπολόγημα, μεσημέρι και βράδυ για φαγητό αλλά και το απόγευμα για απεριτίφ ή αργά το βράδυ για κοκτέιλ και ποτό, ενώ η καλοφτιαγμένη οινική του λίστα τού προσδίδει την ατμόσφαιρα ενός wine bar.Ούτως ή άλλως, ο χώρος είναι έτσι φτιαγμένος ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί αυτές τις διαφορετικές ανάγκες, χωρίς να αισθάνεσαι ότι κάτι λείπει. Η κουζίνα του είναι το δυνατό του χαρτί. Στο κλασικό πιάτο Βιτέλο Τονάτο, με την πρώτη μπουκιά ανακαλύπτεις τα ποιοτικά υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο: το μοσχαρίσιο λεπτοκομμένο κρέας με την καλοφτιαγμένη σος χαρίζουν μια πλούσια γεύση, με την κάππαρη να ενισχύει τις γευστικές εντάσεις. Η σαλάτα Caprese είναι δροσερή, με την πλούσια γεύση από την μπουράτα να δένει υπέροχα με τα μαριναρισμένα ντοματίνια σε λάδι βασιλικού (€16,80). Το καρπάτσιο από φιλέτο μοσχαρίσιο έρχεται κομμένο σε λεπτές αραχνοΰφαντες φέτες και συνοδεύεται με πράσινη OPERA QUARTA σαλάτα και κρέμα άγριας ρόκας (€17,40). Ένας από τους λόγους που σου επιβάλλουν να το επισκεφτείς είναι η εκλεπτυσμένη πίτσα του, που φτιάχνεται από ένα πολύ καλό ζυμάρι –νόστιμο, τραγανό, αφράτο όσο πρέπει– και προσεκτικά επιλεγμένα υλικά στη σωστή αναλογία και ποσότητα. Δοκιμάσαμε την κλασική Μαργαρίτα, με μοτσαρέλα και σάλτσα ντομάτας σε ιδανικές αναλογίες (€9). Για τους φίλους των καυτερών γεύσεων, η πίτσα Πικάντε με μοτσαρέλα, σάλτσα ντομάτας, καυτερό σαλάμι Καλαβρίας και πεπεροντσίνο είναι μια εξαιρετική επιλογή (€14,40). Από τα φρέσκα ζυμαρικά του καταλόγου σουξέ έχουν τα λινγκουίνι με ξύσμα και έλαια από λάιμ (€14,10), ενώ καλοφτιαγμένη είναι και η κλασική Cacio a Pepe που πατάει πάνω στην παραδοσιακή συνταγή της Ρώμης, φτιαγμένη με πεκορίνο Ρομάνο και φρέσκο πιπέρι (€12). Αξίζει να ενδώσεις στην πληθωρική γεύση που βγάζουν οι φρέσκες παπαρδέλες με ραγού πάπιας και ξύσμα πορτοκαλιού (€13,60). Στην κουζίνα μαγειρεύει με κέφι η Νάνσυ Τζίτζικα, που το καλό της χέρι φαίνεται σε όλα τα πιάτα. Από τα κυρίως, καλή επιλογή είναι η καλοφτιαγμένη κοτολέτα από φρέσκο μοσχαρίσιο φιλέτο, η οποία έρχεται OPERA QUARTA άψογα παναρισμένη και περασμένη από το τηγάνι με τρόπο που δεν αφήνει κάτι περιττό να σου χαλάσει τη γευστική απόλαυση. Συνοδεύεται από βελούδινο πουρέ πατάτας (€25,50). Θα κλείσεις γλυκά με τιραμισού με κρέμα σοκολάτα και έντονη γεύση καφέ (€10) αλλά και πανακότα με καραμέλα (€9). Αν είσαι τακτικός του κέντρου της Αθήνας, το Opera Quarta εύκολα μπορεί να γίνει το στέκι σου. Opera Quarta, Κριεζώτου 4, 210 3647751

ο Cardinale είναι ένα ιταλικό all-day εστιατόριο που άνοιξε πριν από λίγο καιρό στη Μητροπόλεως, στο κέντρο της Αθήνας. Από τις πίτσες με την αριστοτεχνικά φτιαγμένη ζύμη και τους αναπάντεχους συνδυασμούς έως τις συνταγές της Βόρειας Ιταλίας, που σπάνια βρίσκεις εκτός της περιοχής τους, το Cardinale δεν σε αφήσει να βαρεθείς. Αν σε αυτά προσθέσεις και την εξαιρετική οινική λίστα, η αίσθηση της ικανοποίησης ενισχύεται περαιτέρω. Δημιουργοί του Cardinale είναι η Φωτεινή Παντζιά, η οποία έχει φτιάξει και «τρέχει» εδώ και επτά χρόνια το By The Glass, ίσως το πιο επιτυχημένο wine bar του κέντρου και οπωσδήποτε αυτό που άνοιξε τον δρόμο για τη νέα γενιά των wine bars, και ο Κωστής Βλασόπουλος. Τον πρώτο λόγο στην κουζίνα έχει ο Κώστας Τσίγκας, ένας σεφ με μεγάλη εμπειρία εντός και εκτός Ελλάδας, ο οποίος έχει στήσει το μενού πολλών επιτυχημένων εστιατορίων. Η διαμπερής σάλα στο ισόγειο του νεοκλασικού κτιρίου παραπέμπει σε ιταλικό εστιατόριο της Νέας Υόρκης. Μπαίνοντας, πρωταγωνιστούν η μαρμάρινη μπάρα και ο φούρνος, που ψήνει αποCARDINALE κλειστικά κροστίνι, ενώ στη δεύτερη σάλα η μπάρα προσφέρεται για κοκτέιλ. Το μενού είναι ελκυστικό, με ορεκτικές προτάσεις που αγκαλιάζουν όλα τα γούστα. Στο τραπέζι προσγειώνεται αφράτη φοκάτσια και συνοδεύεται από πλούσια κρέμα μορταδέλα και ψητές ελιές. Ακολουθεί φρεσκοψημένη λεπτή φοκάτσια γεμιστή με τυρί, αντζούγιες, κάππαρη, φρέσκια ρίγανη και λίγη σάλτσα ντομάτας (€7). Απολαυστική, με ευχάριστες γευστικές εντάσεις. Από τα πιάτα που μόλις τα δοκιμάσεις σε αιχμαλωτίζει η γεύση τους είναι η φρέσκια μπουράτα με ψητή κολοκύθα και κουκουνάρι που συνοδεύεται με χυμό καρότου και μια πινελιά μπαλσάμικο (€9,50). Τραγανό και με ισορροπία των υλικών είναι το crostino με αυγοτάραχο, κρέμα γαρίδας, ελαιόλαδο και λεμόνι (€7,90). Οι δεκατέσσερις πίτσες του μενού μοιράζονται σε λευκές και κόκκινες. Απνευστί τρώγεται η πίτσα με γκοργκοντζόλα, αχλάδι και καπνιστή πανσέτα, με λεπτό τραγανό ζυμάρι και πλούσιο «ρεβέρ». Άλλο η Θεία από το Σικάγο και άλλο η πίτσα του Σικάγου, η Deep Dish, που έκλεψε τις εντυπώσεις. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι θυμίζει τάρτα, έχει ψηλό «ρεβέρ» η ζύμη από βούτυρο, ενώ η σάλτσα ντομάτα καλύπτει τα υπόλοιπα υλικά, τη μοτσαρέλα, την ντούγια, που χαρίζει πικάντικη γεύση, την παρμεζάνα και τα φύλλα βασιλικού. Ωραιότατο το κοτόπουλο Scarpariello, ένα πιάτο που έλκει την καταγωγή του από την περιοχή της Σικελίας και σημαίνει πως το κάνει ο παπουτσής. Είναι ψητό κοτόπουλο στήθος και φτερούγα με το δέρμα του με σάλτσα κρασί Μarsala, καπνιστή πανσέτα, μανιτάρια, ντοματίνια και πιπέρια πάνω σε σπιτική πολέντα (€14). «Ήταν το αγαπημένο μου πιάτο όταν σπούδαζα στη Νέα Υόρκη» λέει με χαμόγελο ο Κώστας Τσίγκας. Ακολουθεί ένα πληθωρικό πιάτο με το ιταλικό ζυμαρικό μαντίλα αλά norcina – Norcia είναι η περιοχή της τρούφας και αυτό είναι παραδοσιακό πιάτο της περιοχής. Η οινική λίστα προσφέρει καλές επιλογές από τον ιταλικό και τον ελληνικό αμπελώνα και σε ποτήρι περίπου 20 ετικέτες. Cardinale, Μητροπόλεως 38, Σύνταγμα, 210 3314397

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Tις επόμενες μέρες σάς δί-

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Οικογενειακές και επαγ-

στημα θα βελτιωθούν τα οικονομικά σας μέσω της εργασίας και θα υλοποιήσετε σχέδιά σας που μπορεί να αφορούν ένα ταξίδι με την οικογένεια ή κάποιες αγορές για το σπίτι και για αγαπημένα πρόσωπα. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στο ζώδιό σας και φέρνει καινούργιες ιδέες, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και μπορείτε να πετύχετε πολλά σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο είστε ανήσυχοι σχετικά με τη σταδιοδρομία σας, μην το βάζετε κάτω όμως, καθώς έρχονται καλύτερες μέρες. Στον ερωτικό τομέα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από ένα άτομο που γνωρίσατε πρόσφατα και περιμένει με αδημονία να ανταποκριθείτε. Εσάς που είστε σε σχέση ενδεχομένως να σας προκαλεί πλήξη η ρουτίνα της καθημερινότητας. Βάλτε τη φαντασία σας να δουλέψει και ενισχύστε την ερωτική σας ζωή.

νεται η ευκαιρία να πετύχετε τους στόχους σας, αρχίζοντας να απολαμβάνετε τους καρπούς των κόπων σας, ωστόσο θα έχετε και μια τάση για υπερβολές με το ξόδεμα των χρημάτων σας. Σχέσεις με πρόσωπα εξουσίας θα ευνοηθούν και θα επιβραβευτείτε είτε μέσω μιας προαγωγής είτε μέσω μιας επιτυχίας που θα αυξήσει τη δημοτικότητά σας. Με διπλωματία και ευελιξία μπορείτε να πετύχετε μια καλή επαγγελματική συμφωνία, ενώ δεν αποκλείεται να ανακαλύψετε μια νέα πηγή εσόδων που θα αυξήσει το εισόδημά σας. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12 θα είναι ιδανική εποχή για να διευρύνετε τους ορίζοντές σας. Ταξίδια, επαφές με το εξωτερικό και επικοινωνία με νέα πρόσωπα θα σας δώσουν νέες ιδέες και νέες ευκαιρίες για να εξελιχθείτε. Τα ερωτικά σας ενδεχομένως να μην ικανοποιούν τις προσδοκίες σας.

γελματικές υποθέσεις θα σας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες και, απ’ ό,τι φαίνεται, η εργασία θα αποτελέσει διέξοδο ώστε να μη σκέφτεστε τα προβλήματά σας. Ευκαιρίες για πρόοδο θα υπάρξουν και θα μείνετε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα, συναισθηματικά όμως θα νιώθετε ένα κενό, κυρίως οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο. Από τη Δευτέρα, που εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη, και μέχρι τις 29/12 θα είναι αυξημένη η επικοινωνιακή σας διάθεση και θα είναι ιδανική εποχή για να προωθήσετε τις ιδέες σας, που θα είναι ουκ ολίγες. Επίσης, θα πρέπει να αξιοποιήσετε τις ευκαιρίες για φλερτ, επιστρατεύοντας τη γοητεία και την ευγένειά σας. Πιθανή ερωτική σχέση με πρόσωπο από τον χώρο της εργασίας θα ανεβάσει το ηθικό σας και θα ασχοληθείτε εντατικά με τη φυσική σας κατάσταση. Αλλάξτε τις διατροφικές σας συνήθειες και ξεκινήστε να γυμνάζεστε. Τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Για εσάς είναι μια εποχή

Πολλές οι μετακινήσεις σας το προσεχές διάστημα. Κάποιες θα αφορούν την προώθηση των υπηρεσιών ή των προϊόντων σας και κάποιες την ψυχαγωγία – γενικά, θα απολαμβάνετε την επικοινωνία. Ιδανική εποχή για σύσφιξη σχέσεων με κοντινούς συγγενείς. Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά, παρακολουθήστε παιδικές παραστάσεις που είναι θεαματικές και επισκεφτείτε χριστουγεννιάτικα πάρκα που θα σας ταξιδέψουν σε ονειρικούς κόσμους. Για εσάς είναι μια δημιουργική περίοδος και μπορείτε να ομορφύνετε τον χώρο σας, να ετοιμάσετε χειροποίητα δώρα για αγαπημένα σας πρόσωπα και να εξασκήσετε τα ταλέντα σας. Η κοινωνική σας ζωή είναι έντονη, οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο, όμως, προτιμάτε πιο ιδιωτικές στιγμές και είστε επικεντρωμένοι στη σχέση σας. Η τύχη είναι με το μέρος σας, η γοητεία σας στα ύψη και μπορείτε να προσελκύσετε το ενδιαφέρον οι ελεύθεροι, αρκεί να δώσετε την ευκαιρία σε όσους θέλουν να σας γνωρίσουν. Ένας πρόσφατος χωρισμός σάς κάνει δυσπρόσιτους.

έντονου ενθουσιασμού και δημιουργικής έκφρασης και θα αναζητήσετε την περιπέτεια μέσα από ταξίδια και νέες εμπειρίες. Οι επικοινωνιακές σας δεξιότητες είναι άριστες και, εκτός του ότι μπορείτε να διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο, έχετε τη δυνατότητα να διαπρέψετε σε θέματα σπουδών και σε ό,τι αφορά τη σταδιοδρομία σας. Νέες ιδέες σάς γεμίζουν αισιοδοξία –μπορεί να εμπνευστείτε από ένα αγαπημένο σας πρόσωπο– την οποία θα πρέπει να προσέξετε, ώστε να αποφύγετε πιθανές κακοτοπιές. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12 θα μπορέσετε να επιλύσετε οικονομικά θέματα που θα αφορούν κοινούς πόρους, κληρονομιές κ.λπ., ενώ θα αυξηθεί το εισόδημά σας μέσω τρίτων. Η Αφροδίτη αυξάνει τη ρομαντική σας διάθεση και αν επιστρατεύσετε το χιούμορ σας στο φλερτ, θα κερδίσετε τις εντυπώσεις.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Για τους Διδύμους είναι μια εποχή έντονης ενδοσκόπησης και θα αναλωθείτε σε σκέψεις που θα αφορούν εναλλακτικά σενάρια της ζωής σας, του στυλ «πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα αν είχα κάνει διαφορετικές επιλογές». Ωστόσο, είναι άσκοπο να καταγίνεστε με θέματα που είναι οριστικά και αμετάκλητα. Δώστε έμφαση στους στόχους σας και μέσω της εργασιοθεραπείας θα αντιμετωπίσετε ικανοποιητικά τη θλίψη και την απογοήτευση μιας απώλειας. Τα οικονομικά σας είναι σε καλό δρόμο και μπορείτε να οργανώσετε εγκαίρως ένα ταξίδι ώστε να εξοικονομήσετε χρήματα. Τη Δευτέρα ο κυβερνήτης σας Ερμής εισέρχεται στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12 θα είναι μια καλή εποχή για να ενισχύσετε τις σχέσεις με τους συνεργάτες ή τους οικείους σας, αρκεί να είστε διατεθειμένοι να ακούσετε με προσοχή τους άλλους, ώστε να αποφύγετε τις παρεξηγήσεις. Ένα ερωτικό ειδύλλιο με άτομο από τον χώρο της εργασίας εξελίσσεται ομαλά.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Για εσάς που βάζετε σε εφαρμογή ένα καινούριο εγχείρημα, οι προβλέψεις είναι θετικές και αν δεν σας παρασύρει ο ενθουσιασμός, θα βγείτε κερδισμένοι. Ιδανική εποχή για να ανοίξετε τη δική σας επιχείρηση ή για να ξεκινήσετε μια καινούργια συνεργασία. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12 θα είναι ένα πολύ επικοινωνιακό διάστημα, οι ιδέες σας θα είναι πολλές και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα ωφεληθείτε. Επενδύστε στη διαφήμιση των προϊόντων σας και αν αναζητάτε μια θέση εργασίας, προωθήστε τις δεξιότητές σας, που σίγουρα θα εκτιμηθούν. Μέσω νέων γνωριμιών θα διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο και μπορεί να προκύψει μια πρόταση συνεργασίας ή ακόμα και μια ερωτική σχέση. Μην κλείνεστε στο σπίτι οι ελεύθεροι. Με την είσοδο του Ερμή στον Τοξότη η διάθεσή σας για ψυχαγωγία και επαφές με φίλους θα είναι αυξημένη, οπότε εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να το ρίξετε έξω.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Οι επόμενες μέρες

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Θέματα καριέρας απορροφούν την προσοχή σας και είστε αγχωμένοι αυτή την εποχή, ωστόσο θα πρέπει να ρίξετε το βάρος και στην προσωπική σας ζωή, που έχει παραγκωνιστεί. Αφιερώστε χρόνο στις σχέσεις σας, επαγγελματικές ή προσωπικές, και στον εαυτό σας. Με την είσοδο του Ερμή στον Τοξότη ξεκινά μια περίοδος κατά την οποία ευνοούνται οι επαφές με πρόσωπα εξουσίας και με άτομα που μπορούν να σας στηρίξουν στην υλοποίηση ενός εγχειρήματος, γι’ αυτό δεν πρέπει να σας φρενάρουν οι αρνητικές σκέψεις. Ιδιαίτερη προσοχή στις μετακινήσεις σας. Αποφύγετε τη βιασύνη στο τιμόνι. Όσον αφορά τα οικονομικά σας, έχετε την ευχέρεια να πραγματοποιήσετε τις επιθυμίες σας και να κάνετε αγορές για τον εαυτό σας, αρκεί να κρατήσετε άμυνες. Μην ξεχνάτε πως πλησιάζουν οι γιορτές και τα έξοδά σας θα είναι αυξημένα. Οι ελεύθεροι φανείτε πρόθυμοι για νέες γνωριμίες.

Sudoku No 615 6 4 5 3 9 1 8

1 6 9 3 9 3 6

4 7 5

9

8

2

3 2 1 4 9

Η λύση του προηγούμενου 8 3 9 1 4 7

7 2 6 5 9 8

5 1 4 3 2 6

2 9 5 4 1 3

6 8 3 9 7 5

1 4 7 6 8 2

3 7 8 2 5 4

9 6 2 8 3 1

4 5 1 7 6 9

2 4 9 8 1 5 6 7 3 6 3 8 7 4 9 1 5 2 5 1 7 6 2 3 9 4 8

θα είναι συναισθηματικά φορτισμένες και μπορεί να είστε αμήχανοι με μια κατάσταση που σας έχει απομακρύνει από αγαπημένα σας πρόσωπα. Ενδεχομένως να διαπιστώσετε πως με τη συμπεριφορά σας έχετε δημιουργήσει ανεπίλυτα προβλήματα, ωστόσο υπάρχουν τρόποι για να βελτιώσετε τα πράγματα, αρκεί να αναλάβετε την ευθύνη των πράξεών σας. Η προσοχή σας είναι στραμμένη στα επαγγελματικά σας και προσπαθείτε, μέσω της εργασίας, να αυξήσετε το εισόδημά σας, αλλά θα πρέπει να είστε υπομονετικοί και να κρατήσετε άμυνες, τουλάχιστον μέχρι να σταθεροποιηθεί η ροή των εσόδων σας. Ιδιαίτερη προσοχή οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο, που μπορεί να εξιδανικεύσετε μια πρόταση συνεργασίας με το εξωτερικό. Αν έχετε αμφιβολίες, συζητήστε με κάποιο άτομο που μπορεί να σας συμβουλεύσει. Η ερωτική σας ζωή αρχίζει να βελτιώνεται και απολαμβάνετε στιγμές αρμονίας με τον ερωτικό σας σύντροφο. Οι ελεύθεροι αξιοποιήστε τον δυναμισμό σας.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Αυτή την εποχή σάς έχει πιάσει έντονη ραθυμία και θέλετε να επιδοθείτε σε απολαύσεις και οτιδήποτε μπορεί να σας βγάλει από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, με αποτέλεσμα να αποφεύγετε τις υποχρεώσεις και να πέφτει η αποδοτικότητά σας. Ωστόσο, υπάρχουν ευκαιρίες για να αυξήσετε το εισόδημά σας, αρκεί να δουλέψετε εντατικά. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12 μπορείτε να διαπραγματευτείτε την πώληση ενός ακινήτου, αρκεί οι απαιτήσεις σας να μην είναι εκτός πραγματικότητας. Ασχοληθείτε με τη διακόσμηση του σπιτιού και δημιουργήστε μια ευχάριστη εορταστική ατμόσφαιρα που θα δώσει τεράστια χαρά σε όλη την οικογένεια. Ιδανική εποχή για να οργανώσετε ένα ταξίδι προκειμένου να βρεθείτε με αγαπημένα σας πρόσωπα και να διευθετήσετε διαδικαστικά θέματα. Οι ελεύθεροι θα ερωτευτείτε παράφορα αν ταξιδέψετε και θα σκεφτείτε το ενδεχόμενο να μετακομίσετε μακριά από την πόλη σας. Οι δεσμευμένοι βάλτε ρομαντισμό στη ζωή σας.

starfax

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Το προσεχές διά-

week

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Αυτή την εποχή νιώθετε πιεσμένοι. Στην προσπάθειά σας να μοιράσετε τον χρόνο μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής σας ζωής κινδυνεύετε να φτάσετε στα όρια της εξάντλησης, οπότε προσπαθήστε να ρίξετε τους ρυθμούς σας και ας μην είναι όλα στην εντέλεια. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και θα ενισχύσει τον τομέα της επικοινωνίας, επομένως είναι μια καλή εποχή για το εμπόριο, τις μετακινήσεις και την προώθηση των υπηρεσιών σας. Προσέξτε τη βιασύνη, που μπορεί να προκαλέσει απώλειες, και οργανώστε τις σκέψεις σας. Τα οικονομικά σας βαίνουν καλώς, έχετε όμως πολλά έξοδα που αφορούν το σπίτι και την οικογένεια και μπορεί να ξεφύγετε από τα όρια του προϋπολογισμού σας, αν σας παρασύρει ο ενθουσιασμός. Η ερωτική σας ζωή χρειάζεται βελτίωση.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

Τις επόμενες μέρες θα επιδοθείτε σε κυνήγι ευκαιριών και θα έχετε σημαντικά αποτελέσματα, καθώς είστε πολύ δραστήριοι και σίγουροι για τον εαυτό σας. Εμπορικές συναλλαγές, συχνά επαγγελματικά ταξίδια και κάποιες έξυπνες επενδύσεις θα συμβάλουν στην αύξηση του εισοδήματός σας, ικανοποιώντας τις ανάγκες σας με άνεση. Ωστόσο, πρέπει να προσέξετε τις υπερβολές με τα χρήματά σας. Αγορές για το σπίτι και την οικογένεια σας κάνουν να χάνετε τον έλεγχο και πρέπει να γίνουν με σύνεση. Τη Δευτέρα εισέρχεται ο Ερμής στον Τοξότη και μέχρι τις 29/12, που θα διανύει τον τομέα των οικονομικών, θα μπορέσετε να διαπραγματευτείτε μια συμφωνία ή μια αγοραπωλησία με επιτυχία. Η διάθεσή σας είναι καλή, η δημιουργικότητά σας στα ύψη και μπορείτε να περάσετε ευχάριστες στιγμές με τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Έντονη κοινωνική ζωή και νέα πρόσωπα φέρνουν νέους έρωτες για τους ελεύθερους.

α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr)

5.12.19 – lifo

61

α΄ πρόσωπο week

Άρης Δημοκίδης: Πράγματα που μου άρεσαν πρόσφατα: Το φωτορεπορτάζ απ’ τα εγκαίνια των «Αθηναίων» της LiFO στο Μουσείο Μπενάκη, με σπουδαίους ανθρώπους που σπάνια πηγαίνουν σε κοσμικές εκδηλώσεις – Σαββόπουλος, Τζούμας, Πρωτοψάλτη, Χούκλη, Ξανθούλης, Κοκκίνου, Αλεξίου, Νανόπουλος, Χωμενίδης, Ζατέλη, Κουμεντάκης, Μπαζάκα, Καραθάνος, Λαζαρίδου, Μπρούσκου, Παπαδημητρίου κ.ά. Ζήλεψα που δεν ήμουν, ανυπομονώ να δω την έκθεση όταν βρεθώ στην Αθήνα./ O ολοκαίνουριος ελληνόφωνος δίσκος της Monika «Ο κήπος είναι ανθηρός»: θυμίζει ωραία, νοσταλγικά πράγματα, δοσμένα διαφορετικά (όχι κοροϊδευτικά)./ Η σειρά παιδικών βιβλίων Οι απρόσμενοι φίλοι του Βασίλη Παπαθεοδώρου, με ήρωες εμβληματικά, αληθινά ζώα της Ιστορίας.

Γιάννης Κωνσταντινίδης: Έγινε καταμέτρηση των «αόρατων» αστέγων που ζουν ως «καταληψίες» χώρων στο παρισινό μετρό και βρέθηκε ότι είναι μόλις 714. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι το 20% αυτών έχει σταθερή δουλειά και ως εκ τούτου έσοδα. Άρα, δεν είναι η ανέχεια η μόνη αιτία για να είναι κάποιος άστεγος. Κατά τα άλλα, το 82% των «αόρατων καταληψιών» είναι μοναχικοί άνδρες 46 ετών ή πολύ κοντινής σ’ αυτήν ηλικίας, που θεωρείται παγκόσμιος μέσος όρος ηλικίας των αυτοχείρων. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι όλοι ανεβαίνουν τακτικά στην επιφάνεια για κάποια ανάγκη τους. Το δεδομένο αυτό κλονίζει, ευτυχώς, την ευρέως αποδεκτή εικασία ότι προτιμούν την αδιάσπαστη παρατεταμένη παραμονή τους στα έγκατα της γης, επειδή θολώνει την αντίληψή τους του χωροχρόνου, καθιστώντας τους αυθεντικά «ζόμπι».

Αλέξανδρος Διακοσάββας: Είμαι πολύ ικανοποιημένος από το θεατρικό τριήμερο που πέρασα, βλέποντας τρεις εντελώς διαφορετικές, αλλά αξιόλογες παραστάσεις. Στον Πατέρα (θέατρο Αποθήκη), ο Βασίλης Μπισμπίκης αλλάζει τα φώτα του Στρίνμπεργκ, σπρώχνοντας τον ελληνικό θεατρικό ρεαλισμό σε απίστευτα άκρα. Το Elenit (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση) απλώς δεν περιγράφεται με λόγια – ο Ευριπίδης Λασκαρίδης είναι ανάμεσα στα top σύγχρονα εξαγώγιμα καλλιτεχνικά μας προϊόντα αυτήν τη στιγμή. Και με το Όποιος θέλει να χωρίσει... να σηκώσει το χέρι του (Θέατρο Ήβη) του Γιώργου Καπουτζίδη, η εμπορική, mainstream κωμωδία αποκτά επιτέλους ουσία, ευαισθησία και συμπερίληψη.

62 lifo – 5.12.19

απο τη λενα φουτσιτζη

Aγαπητή «Α,μπα»: Ήθελα και κάτι παραπάνω, πέρα από το σεξ. Επικοινωνούμε μόνο όταν το θέλει αυτός, όταν θέλει να κάνουμε σεξ, κι αυτό με στενοχωρεί. Μ’ αρέσει πολύ το σεξ μαζί του και είναι κάτι που θέλω κι εγώ, απλώς δεν θέλω μόνο αυτό. Δεν ζητάω να κάνουμε σχέση, γιατί είναι πολύ νωρίς για κάτι τέτοιο. Ζητάω να τον γνωρίσω και να δούμε πού θα πάει, να μιλάμε, να βγαίνουμε – και του το έχω πει. Εκείνος λέει ότι δεν ξέρει πώς μπορεί να εξελιχθεί κάθε γνωριμία. Μάλλον δεν βρισκόμαστε στην ίδια φάση. Εσύ τι πιστεύεις; απαντηση α,μπα

Γεωργία Παπαστάμου: Ένα ελάφι ηλικίας 10 ετών βρέθηκε νεκρό σε εθνικό πάρκο της Ταϊλάνδης με εφτά κιλά πλαστικό, σκουπίδια και εσώρουχα στο στομάχι του. Λίγες μέρες πριν κυκλοφορούσαν φωτογραφίες με ένα μωρό φώκιας να παίζει με πλαστικό μπουκάλι από τα Starbucks. Η Βενετία πλημμυρίζει. Στην Αθήνα έχει κουνούπια τον Δεκέμβριο. Ας ειρωνευτούμε λίγο ακόμα τα παιδιά που βγαίνουν στο Fridays for Future για να κάνουν κοπάνα.

μικρές εξομολογήσεισ από τους συντάκτες της lifo

ρώτα την

Χρήστος Παρίδης: Ο Ιρφάν, στη δούλεψη ενός φίλου πριν από δέκα χρόνια, ήταν πάντοτε χαμογελαστός, δουλευταράς και πανέξυπνος. Ρωτούσε να μάθει τη σωστή χρήση των ελληνικών και είχε ανοιχτούς ορίζοντες. Όταν εμφανίστηκε η Χ.Α., του λέγαμε ότι έπρεπε να φύγει, ότι εδώ κινδύνευε. Απαντούσε «εμένα με αγαπάνε, δεν με πειράζουν». Κυκλοφορούσε με προσωρινή άδεια, εφησυχασμένος χάρη σε έναν θείο που ζούσε στην Ελλάδα περί τα 30 χρόνια. Τον είχα χάσει, αλλά πρόσφατα τον ξαναβρήκα τυχαία. Χθες τον βοήθησα να ξεκινήσει μια νέα δουλειά. Μιλάει πια εκπληκτικά ελληνικά, έχει επίσημη άδεια παραμονής και μετά από μια επίσκεψη στην πατρίδα του πέρσι είναι βέβαιος ότι μόνο εδώ θέλει να ζήσει. Ένιωσα περηφάνια γι’ αυτόν και τη θεαματική του εξέλιξη σε ένα τόσο εχθρικό περιβάλλον.

Το ίδιο. Το να τον γνωρίσεις και να δείτε πού θα πάει, να μιλάτε, να βγαίνετε και τα λοιπά είναι σχέση, αγαπητή φίλη. Μη λες ότι δεν θέλεις σχέση όταν θέλεις σχέση και περιγράφεις μια σχέση. Θέλεις αυτό που θέλεις και είναι οk να το θέλεις. Καλύτερα να το λες έτσι όπως είναι, για να ξέρεις πού βρίσκεσαι μια ώρα αρχύτερα. Αυτό ισχύει για σένα. Σε σχέση με αυτόν, αυτό που μετράει δεν είναι τι λέει αλλά τι κάνει. Αν σου στέλνει μόνο όταν θέλει σεξ και ποτέ άλλοτε, έχεις την απάντησή σου για τώρα. Ή σου κάνει ή δεν σου κάνει. Κουβέντα δεν χωράει σε αυτήν τη φάση που βρισκόσαστε, δυστυχώς.

Aγαπητή «Α,μπα»: Δεν ξέρω πώς να παρουσιάσω τον εαυτό μου. Αισθάνομαι πως κανένας νορμάλ άνθρωπος δεν θα θέλει να κάνει σχέση μαζί μου. Ας πούμε ότι έχω αποκτήσει πλέον κάποια εμπειρία στις σχέσεις και ας πούμε επίσης ότι έχω βελτιωθεί πολύ σε αυτές, ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζω τον εαυτό μου. Το χρωστάω σ’ εσένα αυτό: εκεί που παλιά μού δίνανε σκατά και έλεγα «ευχαριστώ», τώρα πια μου έμαθες να με ακούω κι έτσι να μην αυτολογοκρίνομαι, να μην είμαι υπερβολική και να μην ψάχνω δικαιολογία για την κάθε μαλακία που μου κάνουν ή που μου λένε. Με έμαθες να φεύγω. Όμως υπάρχει κάτι που πλέον δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου: αισθάνομαι πως αν βρεθεί ένας νορμάλ άνθρωπος που να μου αρέσει δεν θα με θέλει. Πλέον έχω μάθει τις βλακείες να τις πιάνω με το «καλημέρα» και να στρίβω. Και στο παρελθόν τις έβλεπα, καθόμουν να πειραματιστώ όμως – και δεν υπήρξε μισή φορά που να έπεσα έξω. Τώρα πια έχω βαρεθεί και δεν χάνω χρόνο με αυτόν τον τρόπο. Οι άνθρωποι που γνωρίζω και είναι νορμάλ δεν ενδιαφέρονται για την πάρτη μου. Έχω γνωρίσει τώρα έναν τύπο ο οποίος είναι πολύ εντάξει. Δεν έχουμε κάνει τίποτα και δεν μας κόβω να κάνουμε ή, αν κάνουμε, θα κρατήσει λίγο και θα φάω πακέτο αργότερα. Κι αυτό γιατί δεν έχω μάθει ακόμα να παρουσιάζω σωστά τον εαυτό μου. Κάποτε, όταν ξεκινούσα μια σχέση, αν ένιωθα ότι έχω να κάνω με έναν καλό και κατανοητικό άνθρωπο, αράδιαζα τα θέματά μου όλα, που είναι πολλά, με το «καλημέρα», όχι για να τον φορτώσω, όπως δικαίως εκείνος καταλάβαινε, αλλά για να σιγουρευτώ ότι μπορεί όντως να δείξει κατανόηση. Φυσικά, ο άλλος έκανε φτερά. Αργότερα δοκίμασα να μη λέω τίποτα. Αναγκαστικά βγαίνανε πράγματα στη φόρα με τον λάθος τρόπο – όπου φύγει φύγει ο άλλος. Δεν ξέρω πώς να βοηθήσω έναν άνθρωπο να με γνωρίσει. Δεν ξέρω πώς να με παρουσιάσω σωστά.

-Δεν ξέρω τίποτα απαντηση α,μπα

Τότε, να πας σε ψυχολόγο. Τα θέματα που λες ότι είναι πολλά και δεν αναφέρεις καν είναι μεγάλο βαρίδι. Αυτά είναι όμως που πρέπει να επεξεργαστείς, ώστε να ξέρεις ποια χρειάζεται να ξέρει ο άλλος και ποια όχι. Έτσι όπως το γράφεις, είναι σαν να ψάχνεις κάποιον να σε καθησυχάσει, να σου πει ότι σε θέλει παρόλο το παρελθόν σου. Δεν είναι ο σωστός τρόπος για να σκέφτεσαι για τον εαυτό σου. Όλοι έχουν θέματα, κανένας δεν μπορεί να σώσει κανέναν. Όταν δεχτείς εσύ τη ζωή σου όπως είναι, με τα παράσημα και τα σημάδια και τα τραύματα, τότε θα είσαι σε θέση να δεις κάποιον όχι ως κριτή, όπως κάνεις τώρα, αλλά κριτικά: είναι αυτός αρκετά καλός για να τον βάλω στη ζωή μου; Για την ώρα, αυτό που κάνεις είναι «είμαι αρκετά καλή για να με βάλεις στη ζωή σου;». Η απάντηση εξαρχής θα είναι πάντα όχι, γιατί κανείς δεν θέλει να αναλάβει το ρίσκο να δυσκολευτεί να φύγει, αν τελικά αλλάξει γνώμη. Είσαι ένας άνθρωπος με προβλήματα και περιορισμούς, όπως όλοι οι άνθρωποι. Δεν είσαι τα προβλήματα όμως.

στειλτε τισ δικεσ σας ερωτησεις και διαβαστε περισσοτερεσ απαντησεισ στο ampa.lifo.gr

5.12.19 – lifo

63