Τεύχος 678

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ 25.3.2021

ολα για την αθηνα! free press δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

678

2 lifo – 25.3.21

25.3.21 – lifo

3

Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)

Νο 1 Πανελλαδικά

Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

LiFO (Πέμ.)

614,9

Η Εφημ. των Συντακτών (Σάβ.)

610,6

Τα Νέα Σαββατοκύριακο (Σάβ.)

484,8

Athens Voice (Πέμ.)

477,2

Παραπολιτικά (Σάβ.)

369,8

MORE!

Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

Η Καθημερινή της Κυριακής

492,5

Πρώτο Θέμα (Κυρ.)

461,1

LiFO (Πέμ.)

351,7

Το Βήμα της Κυριακής

326,5

Real News (Κυρ.)

282,8

Athens Voice (Πέμ.)

282,3

σε χιλιάδες

4 lifo – 25.3.21

σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

8 ΣΤΗΛΕΣ Η Ελλάδα τότε και τώρα από τη βασιλικη σιουτη

Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης: «Τι μας διδάσκει η Επανάσταση του 1821;»

index

από τον γιάννη πανταζόπουλο

Αν ξαναδώ πρόσκληση για live streaming, θα κλάψω από τη βιβιαν στεργιου

Losing my edge (ή, γιατί η ενηλικίωση είναι σκατά) από τη δεσποινα τριβολη

200 χρόνια «κρυφό σχολειό» από τον δημήτρη πολιτάκη

Κιτς ή μπανάλ πατριωτισμός; από τον βασίλη βαμβακα

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– εμπορ ικ ο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

στο εξώφυλλο: Άγνωστος καλλιτέχνης, Σουλιώτης που συλλογίζεται την καταστροφή της πατρίδας. Λάδι σε ξύλο, 40,5x32 εκ. Μουσείο Μπενάκη 9036. Πρόκειται για αντίγραφο του ομότιτλου έργου του Ludovico Lipparini (1802-1856). στο οπισθόφυλλο: Χάρτης της Ελλάδας με ιταλικό υπομνηματισμό, τέλη 17ου-αρχές 18ου αι., αυγοτέμπερα σε ξύλο, 110x88,5 εκ. Μουσείο Μπενάκη 33115, δωρεά Helen Keckeis-Tobler

ΘΕΜΑ

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας

23

20

Ο ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΟΥΜΕΝΤΆΚΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα σ υνταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκος Μπακουνάκης (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Λασκαρίνα Λιακάκου, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

66

59

διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

Γλυκιά

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

Aγαπημένα ζαχαροπλαστεία της πόλης

λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου

Culture

γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 25.3.21 – lifo

5

Feedback

ΤΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Μέσα στη νέα Εθνική Πινακοθήκη Όσα είδαν οι επίσημοι προσκεκλημένοι που επισκέφθηκαν την έκθεση έργων ελληνικής ζωγραφικής του δέκατου ένατου αιώνα, κυρίως έργων με θέμα την Επανάσταση του ’21.

ΒΙΒ Λ Ι Ο

Γιάννης Λειβαδάς: «Ελπίζω να μην επιστρέψω στην Ελλάδα ούτε μέσα σε φέρετρο»

gr

Τα εγκαίνια της πλήρως ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης προβλέπεται να γίνουν περί τα τέλη Ιουνίου, εφόσον –με το καλό– η πορεία της πανδημίας θα επιτρέπει την είσοδο κοινού στα μουσεία. Όμως η Πινακοθήκη άνοιξε στις 24 Μαρτίου 2021 για μια συμβολική ξενάγηση των ηγετών ξένων κρατών που τιμούν την Ελλάδα με την παρουσία τους στην επέτειο των 200 ετών από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 και αντιπροσωπεύουν τις ξένες δυνάμεις που συμμετείχαν στη νικηφόρα ναυμαχία του Ναυαρίνου κατά του τουρκικού στόλου που έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1827 και υπήρξε καθοριστική για την έκβαση του Αγώνα. […]

The Silent Treatment: Η τιμωρία της σιωπής ως χειριστικό εργαλείο εξόντωσης (γυναικών, συνήθως) Η Χριστίνα Γαλανοπούλου για μια εξόχως κακοποιητική συμπεριφορά, που συχνά παρερμηνεύεται ως θυμός ή πικρία. Κανέναν δεν (θα έπρεπε να) αφορούν οι λεπτομέρειες ενός fancy χωρισμού ή ενός διάσημου διαζυγίου. Ο τρόπος με τον οποίο κομματιάζεται στην τηλεόραση η ιδιωτική ζωή του οποιουδήποτε είναι εστία αφόρητου, ανθρωποφαγικού κουτσομπολιού. Ωστόσο, ανάμεσα στις δημόσιες καταγγελίες των τελευταίων ημερών, ανάμεσα σε λυγμούς και στιγμές γνήσιας απεγνωσμένης παύσης –που στον τηλεοπτικό χρόνο γίνεται αβάσταχτη–, αξίζει να σταθεί κανείς με προσοχή πάνω από τρεις κουβέντες: «η βία της σιωπής».

6 lifo – 25.3.21

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Γ Υ Ν Α ΙΚ Ε Σ

Η ενότητα των έργων με θέμα τον Αγώνα του ’21 είναι επί της ουσίας η επετειακή έκθεση της Πινακοθήκης για τα 200 χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης – τα έργα θα παραμείνουν συγκεντρωμένα σε αυτή την ενότητα μέχρι το τέλος του έτους, σύμφωνα με τον ισχύοντα προγραμματισμό, για να παραχωρήσουν στη συνέχεια τη θέση τους στα έργα της μόνιμης συλλογής που προορίζονται για τον ίδιο χώρο, σύμφωνα με τον μουσειολογικό και μουσειογραφικό σχεδιασμό παρουσίασής της. Το πρώτο έργο που αντίκρισαν οι επίσημοι προσκεκλημένοι είναι η μεγάλη «Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση, για την οποία έχει δημιουργηθεί μια μόνιμη και ειδική θέση στον χώρο υποδοχής της Πινακοθήκης. Η «Λαϊκή Αγορά» είναι ένα πολύ σπουδαίο έργο ζωγραφικής (που θα το έλεγε κάποιος και μαγικό, επειδή είναι ολοζώντανο) που, όμως, δεν έχει εκτεθεί πραγματικά εξαιτίας τους μεγέθους του – καθότι πρόκειται για ένα τρίπτυχο με συνολικό μήκος μεγαλύτερο από 15 μέτρα. Ωστόσο, τώρα η «Λαϊκή Αγορά» αποκτά μια θέση που θα επιτρέψει στο κοινό να την αγαπήσει όσο της αξίζει. Ταυτόχρονα, η θέση αυτή αποδίδει στο έργο έναν ρόλο συμβολικό, γιατί δηλώνει ότι, όπως μια λαϊκή αγορά είναι ανοιχτή σε όλους, έτσι και η Εθνική Πινακοθήκη είναι ένα μουσείο ανοιχτό σε όλον τον κόσμο. Εκτός από το έργο αυτό, στον χώρο υποδοχής ο επισκέπτης μπορεί να συλλάβει όλο το πνεύμα βάσει του οποίου έγινε ο σχεδιασμός των εσωτερικών χώρων του μουσείου από το μελετητικό γραφείο των καθηγητών Γιώργου Παρμενίδη, Christiane Longuepée και Ιφιγένειας Μάρη, που είναι σταθεροί συνεργάτες της Πινακοθήκης εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Το πρώτο στοιχείο που εντυπωσιάζει είναι η επένδυση όλων των χρηστικών επίπλων και διαχωριστικών πετασμάτων στον χώρο υποδοχής (εκδοτήριο εισιτηρίων, γκαρνταρόμπα, προθήκες πωλητηρίου κ.λπ.) με ξύλινες επιφάνειες καλυμμένες με καπλαμά διπλής κοπής από φυσική δρυ, στον οποίο εκ των υστέρων έχει δημιουργηθεί ένα αρκετά εξεζητημένο εφέ όσον αφορά το χρώμα του, με σκοπό να ουδετεροποιείται κάπως η υφή του ξύλου, που διαφορετικά θα είχε πολύ έντονα νερά. Ωστόσο, η ανάσα κόβεται όταν στρέψει κάποιος το βλέμμα προς το ταβάνι, το οποίο καλύπτεται επίσης από ξύλινες επενδύσεις, τοποθετημένες με τον πιο απρόσμενο και εντυπωσιακό τρόπο, ώστε να σχηματίζεται μια σύνθεση από άξονες χάραξης που τέμνουν τη φορά των νερών του ξύλου και οι οποίοι αποπνέουν την αίσθηση μιας κίνησης με σαφή, αλλά ήπιο δυναμισμό.

CULTURE Κλειστοί χώροι πολιτισμού: «Δεν αντέχονται τα άδεια κτίρια» Ιδιοκτήτες και εκπρόσωποι ενός θεατρικού πολυχώρου, μιας μουσικής σκηνής, ενός βιβλιοπωλείου και ενός κινηματογράφου αποτιμούν τον χρόνο που έβαλε τον πολιτισμό σε παύση.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

page

ευγένιος ντελακρουά, «επεισόδιο του ελληνικού αγώνα», 1856. φωτo: πάρις ταβιτιάν

Συνέντευξη του αντισυμβατικού και «αυτοεξόριστου» εδώ και μία δεκαετία στο Παρίσι ποιητή στον Θοδωρή Αντωνόπουλο. «Αυτός που με διαβάζει με όρους ανοχής, μπορεί να με διαβάσει. Αυτός που με διαβάζει με όρους συμμετοχής, όχι» αναφέρει η σιβυλλική επιγραφή στην προμετωπίδα του μπλογκ του (livadaspoetry.blogspot. com). Δεν ξέρω αν η γραφή του με συγκινεί επειδή τυγχάνω αρκετά ανεκτικός άνθρωπος, γεγονός είναι όμως ότι λίγοι σύγχρονοι Έλληνες ποιητές γράφουν στίχους που μπορούν όχι απλώς να σε συγκινήσουν αλλά να σε συνταράξουν κυριολεκτικά. Τον ίδιο δεν τον χώραγε πολύ καιρό τώρα ο τόπος του, γι’ αυτό και έγινε μετανάστης δίχως κανέναν νόστο για όσα άφησε πίσω, καθώς λέει.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

του γιαννη κωνσταντινιδη

Το αποτύπωμα της πανδημίας στην ελληνική οικονομία και οι προοπτικές «LIFO POLITICS» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

2

Ο Θάνος Σαμαράς για το «Vertigo» «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

3

Πώς η Άδα μεγάλωσε τον αυτιστικό Γιάννη, κάνοντας ταυτόχρονα ένα σωρό φίλους «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

4

Πορτ Σαΐντ, Κάιρο, Αλεξάνδρεια: Ο Σεφέρης στα τζαζ μπαρ της Κορνίς «ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΕΡΗ» ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΥ

γράφουν οι αργυρώ μποζώνη, μαρία παππά & γιώργος ψωμιάδης ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΚΑΡΑΝΤΖΙΆΣ (ηθοποιός, σκηνοθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Vault): «Η τέχνη, για τον οργανισμό μας, δεν είναι απλώς απαραίτητη αλλά και πιο ουσιαστική από την τροφή και το νερό». ΕΎΑ ΚΟΛΌΜΒΟΥ (AΝ Club): «Δεν σταματάμε να ονειρευόμαστε την επόμενη μέρα» ODILE BREHIER (μεταφράστρια, ιδιοκτήτρια του Λεξικοπωλείου): «Κανένας δεν θέλει να βλέπει το σπίτι του με κατεβασμένα ρολά» ΜΙΧΆΛΗΣ ΖΈΗΣ (Τριανόν): «Ο κινηματογράφος, ως χώρος, θα εκτιμηθεί περισσότερο απ’ ό,τι πριν από τον κορωνοϊό»

5

Ο Μιχάλης Σαράντης είναι ο «Απόστρατος» «PULP FICTION» ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

25.3.21 – lifo

7

T. 678

βασι λ ι κ η σι ου τ η — γ ι άν ν η σ π α ν τα ζ ό π ουλοσ — β ι β ι α ν σ τ ε ρ γ ι ου — δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η — βασί λη σ βα μ βα κ α σ — δ η μ ή τ ρ η σ π ολι τά κ η σ

• «Τι μας διδάσκει η Επανάσταση του 1821;» • Αν ξαναδώ πρόσκληση για live streaming, θα κλάψω • Losing my edge (ή, γιατί η ενηλικίωση είναι σκατά) • Κιτς ή μπανάλ πατριωτισμός; • 200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

φωτό: universal history archive / universal images group / getty images

talk of the town

25–31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Η Ελλάδα τότε και τώρα Ίσως οι γιορτές και οι επέτειοι δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η γνώση της Ιστορίας, που θα μας βοηθούσε να καταλάβουμε καλύτερα τη θέση της Ελλάδας σήμερα. απ ό τh βασιλ ικη σιουτ η

8 lifo – 25.3.21

τα 200 χρόνια από την έναρξη του αγώνα των ελλήνων για την ανεξαρτησία τους δεν θα γιορταστούν με τη λαμπρότητα που προσδοκούσαν πολλοί μετά από μια δεκαετή κρίση που ταλαιπώρησε τη χώρα και τον λαό της. Η πανδημία δεν επιτρέπει πολλά και η μάλλον ατυχής επιλογή της Γιάννας Αγγελοπούλου δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ενώνει τους Έλληνες ή εκπροσωπεί τις αξίες του ελληνικού πολιτισμού. Αντιθέτως, υπενθυμίζει στον ελληνικό λαό όλα εκείνα που χαρακτηρίζουν την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, η οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για όσα ακολούθησαν. Ίσως αυτή η επέτειος, που σχεδόν όλοι λένε ότι θα έπρεπε να είναι μια επέτειος αναστοχασμού, χρειαζόταν περισσότερη σεμνότητα και πνευματικό χαρακτήρα. Μια εορταστική επέτειο με αυτά τα χαρακτηριστικά, άλλωστε, ελάχιστα θα κατάφερνε να πλήξει η πανδημία. Η χώρα δεν είχε γιορτάσει ούτε τα 100 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, γιατί

25.3.21 – lifo

9

talk

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

ΦΩΝΗ ΛΑΟΥ

town

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

το 1921 έπεφτε μέσα στον Μικρασιατικό Πόλεμο. Αλλά ίσως οι γιορτές και οι επέτειοι δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η γνώση της Ιστορίας, που θα μας βοηθούσε να καταλάβουμε καλύτερα τη θέση της Ελλάδας σήμερα. Περίπου οι ίδιες ξένες δυνάμεις που έπαιξαν ρόλο τότε επηρεάζουν και σήμερα τη μοίρα της, η Τουρκία ονειρεύεται ξανά την οθωμανική αυτοκρατορία, οι «προεστοί» κι αυτοί σχεδόν στον ίδιο ρόλο, διχασμός, πτωχεύσεις και η αιώνια προσπάθεια σύγκλισης με τη Δύση. Και κάπου-κάπου οι Έλληνες να κάνουν ένα «θαύμα», να ξεπερνούν τον εαυτό τους για λίγο και μετά επιστροφή στα ίδια. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν το πρώτο «θαύμα». Θαύμα ήταν και αυτό που πέτυχε η χώρα στα χρόνια του Ελευθέριου Βενιζέλου, η αντίσταση στον ιταλικό και γερμανικό φασισμό, το ηρωικό έπος του ’40. Πολλοί ιστορικοί και πολιτικοί επισημαίνουν ως σημαντικό και το ότι η Ελλάδα ήταν, για διάφορους λόγους, στη σωστή πλευρά της Ιστορίας στους παγκόσμιους πολέμους, κρίνοντας όχι μόνο από το αποτέλεσμα πάντα. Σήμερα, το παιχνίδι των γεωπολιτικών συμμαχιών μοιάζει πιο σύνθετο και πιο θολό σε σχέση με το παρελθόν, αλλά αυτό οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι η ιστορική έρευνα έχει ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα από αυτά που γνωρίζουμε χάρη σε αυτήν. Μια ειρωνεία της σημερινής πολιτικής συγκυρίας είναι η ισχυρή επιρροή της Γερμανίας στη χώρα μας μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς είναι το πιο ισχυρό κράτος μέσα σε αυτήν, ενώ ιστορικά ήταν σχεδόν πάντα απέναντι στην Ελλάδα και τα συμφέροντά τους συγκρούονταν. Η Γερμανία, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, διατηρεί στρατηγική συμμαχία με την Τουρκία, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο φανερή, και αυτό είναι κάτι που βλέπουμε σήμερα. Η Τουρκία έχει σταματήσει τις έμπρακτες προκλήσεις αυτή την περίοδο, μετά και την αποχώρηση του Ντόναλντ Τραμπ από τη διοίκηση των ΗΠΑ, αλλά εξακολουθεί να προκαλεί, μιλώντας για «γαλάζια πατρίδα», σχέδιο με το οποίο διεκδικεί το ελληνικό Αιγαίο και ονειρεύεται τις οθωμανικές κατακτήσεις. Η Γερμανία, που συνήθως είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη όταν πρόκειται για άλλες χώρες, στην περίπτωση της Τουρκίας παραβλέπει τις περισσότερες από τις προκλήσεις της και όχι απλώς την καλύπτει αλλά την εξοπλίζει και στρατιωτικά, προκαλώντας την οργή ακόμα και Γερμανών πολιτικών. Μεταξύ των δύο χωρών υπάρχει και ένα παιχνίδι με το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, το οποίο χρησιμοποιεί η Τουρκία για να εκβιάζει την Ε.Ε. και να παίρνει χρήματα, ενώ ταυτόχρονα πιέζει και την Ελλάδα. σημερινή Ελλάδα, ωστόσο, είναι μια χώρα που δεν έχει βλέψεις εναντίον άλλων χωρών, ούτε μιλά πια κανείς σήμερα όπως παλιά για αλύτρωτες πατρίδες ή για τα «σύνορα της καρδιάς του», όπως μιλά ο Ερντογάν. Ούτε τη «Βόρεια Ήπειρο» διεκδικεί κανείς ούτε την «Πόλη» ή τη Μικρά Ασία, την Ίμβρο και την Τένεδο. Ούτε καν για τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, που χάθηκε, δεν μιλούν οι ελληνικές κυβερνήσεις. Αυτό που διεκδικεί η σημερινή ελληνική κυβέρνηση είναι ένας ρόλος «ήρεμης δύναμης» στην ανατολική Μεσόγειο, όπως αναφέρει η πολιτική της ηγεσία, η οποία φιλοδοξεί να χτίσει ένα πλέγμα συμμαχιών με άλλες χώρες στην ευρύτερη περιοχή για να προστατεύσει με αυτόν τον τρόπο τα εθνικά της συμφέροντα. Όσο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η σημερινή κυβέρνηση είχε από την αρχή ξεκάθαρο στόχο αυτές να περνούν μέσα από το πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων, κάτι που λίγο-πολύ αποτελούσε πολιτική και προηγούμενων κυβερνήσεων. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ισχυρίζεται ότι ήταν η Ελλάδα (και η κυβέρνησή του εννοεί) που επέτρεψε στην Ευρώπη «να διαπραγματεύεται με την Τουρκία από θέση ισχύος», επειδή κατάφερε να φυλάξει τα ελληνικά, άρα και ευρωπαϊκά, σύνορα. Αυτό μπορεί να του το αναγνωρίζουν σε έναν βαθμό κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά δεν μοιάζει να το συμμερίζεται καθόλου η Γερμανία. Άλλωστε, υπάρχει μια μερίδα πολιτικών που όχι απλώς δεν αναγνωρίζει ως θετικό το ότι η Ελλάδα φυλάει τα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα αλλά, αντιθέτως, την καταγγέλλουν γι’ αυτό, καθώς και για το ότι δεν επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση όσων θέλουν να εισέλθουν σε αυτήν. Βέβαια, δεν καταγγέλλουν για τον ίδιο λόγο καμία άλλη χώρα, π.χ. τη Γερμανία, που στέλνει αστυνομικούς είτε να φυλάνε τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας, για να μη βγει κανένας μετανάστης που θέλει να πάει στη βόρεια Ευρώπη, είτε στα ελληνικά αεροδρόμια, για τον ίδιο λόγο. Για την ώρα, πάντως, το μεγαλύτερο «εθνικό» πρόβλημα της χώρας είναι η πανδημία, όπως και κάθε άλλου λαού στη γη. Και μπορεί να μην καταφέραμε να απελευθερωθούμε από τον κορωνοϊό στην εθνική μας επέτειο της 25ης Μαρτίου, αλλά οι Γάλλοι κοινοτικοί υπόσχονται ότι αυτό θα επιτευχθεί τη 14η Ιουλίου, στην επέτειο της Γαλλικής Επανάστασης.

10 lifo – 25.3.21

ΙΑΚΩΒΟΣ Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ «Τι μας διδάσκει η Επανάσταση του 1821;» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Απαντά ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης.

Αυτό που διεκδικεί η σημερινή ελληνική κυβέρνηση είναι ένας ρόλος «ήρεμης δύναμης» στην ανατολική Μεσόγειο, όπως αναφέρει η πολιτική της ηγεσία, η οποία φιλοδοξεί να χτίσει ένα πλέγμα συμμαχιών με άλλες χώρες στην ευρύτερη περιοχή για να προστατεύσει με αυτόν τον τρόπο τα εθνικά της συμφέροντα.

Συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Τι μας διδάσκει αυτό το ιστορικό γεγονός και τι σηματοδοτεί σήμερα για τη χώρα μας;Η Ελληνική Επανάσταση είναι ένα σπουδαίο γεγονός, όχι μόνο με ελληνικούς αλλά και με ευρωπαϊκούς όρους. Είναι μία από τις τέσσερις μεγάλες επαναστάσεις σε όλο τον κόσμο, που εγκαινιάζουν την εποχή της νεωτερικότητας. Δημιούργησε το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος στη Nοτιοανατολική Ευρώπη και αναδιαμόρφωσε τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι ένα γεγονός που τιμάται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον κόσμο, μέσω της δημιουργίας του φιλελληνικού κινήματος που προκάλεσε. Κατά την άποψή μου, ως Έλληνες οφείλουμε να τιμήσουμε με τον δέοντα σεβασμό την εθνικοαπελευθερωτική επανάστασή μας, αυτήν που μας χάρισε την ελευθερία και οδήγησε στη συγκρότηση της εθνικής μας εστίας. Είναι, όμως, ταυτόχρονα και μια αφορμή για αναστοχασμό. Η ελευθερία και η ολοκλήρωση της εθνικής μας ταυτότητας μέσα στο αστικό, το πολιτικό και το κοινωνικό της πλαίσιο είναι κάτι που δοκιμάζεται και αξιολογείται κάθε μέρα. Κι εμείς έχουμε υποχρέωση να διευρύνουμε την κοινωνία των πολιτών, βοηθώντας κάθε Ελληνίδα και κάθε Έλληνα να εμπεδώσει, δύο αιώνες μετά, τη συνείδηση του πολίτη. Τι είναι επαναστατικό στην εποχή μας και ποιοι είναι οι ήρωές της; Κάθε εποχή έχει τις επαναστάσεις και τους δικούς της ήρωες. Κατά την άποψή μου, στην εποχή μας και στην πατρίδα μας επαναστατικό είναι ό,τι αποβλέπει στη διεύρυνση της δημοκρατίας, στην ενίσχυση των θεσμών και στην εμπέδωση της κοινωνίας των πολιτών. Ό,τι αντιστρατεύεται τη λογική προσώπων και ομάδων που αντιμετωπίζουν την εξουσία ως λάφυρο, επιδιώκοντας να την κατακτήσουν προκειμένου να διασφαλίσουν τα συμφέροντα τα δικά τους και των κομματικών τους φίλων. Ό,τι εμπεδώνει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, αποβλέποντας στο συλλογικό καλό. Ποια πιστεύετε ότι είναι η κορυφαία φυσιογνωμία του Αγώνα και γιατί; Η Ελληνική Επανάσταση παρήγαγε μια σειρά σπουδαίων ηρώων, Ελλήνων και φιλελλήνων, οι οποίοι, παρά τις διαφορετικές ιδεολογικές, κοινωνικές, πολιτικές και γεωγραφικές καταβολές τους, έχουν ενταχθεί αρμονικά στο πάνθεον της εθνικής ιστορίας. Τους τιμούμε και τους σεβόμαστε όλους. Αν, όμως, έπρεπε να επιλέξω έναν, θα διάλεγα, δίχως αμφιβολία, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Κατά την άποψή μου, ο Γέρος του Μοριά συμπυκνώνει στην προσωπικότητά του τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της εθνεγερσίας. Είναι το υπόδειγμα ενός ανθρώπου μιας προνεωτερικής κοινωνίας, κατακερματισμένης γεωγραφικά και κοινωνικά, ο οποίος, μέσα στο καμίνι της Επανάστασης, αντιλήφθηκε το διακύβευμα της νέας εποχής, προσαρμόστηκε στις επιταγές και τις ανάγκες μιας συγκεντρωτικής εθνικής εστίας και με τις πράξεις του εγγυήθηκε, τουλάχιστον από το 1825 και μετά, την εθνική ενότητα. Πώς ορίζετε τον πατριωτισμό στις μέρες μας; Η έννοια του πατριωτισμού λαμβάνει διαφορετικό περιεχόμενο, ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες κάθε εποχής. Κατά την άποψή μου, ο σύγχρονος πατριωτισμός σε μια ειρηνική περίοδο πρέπει να συνδέεται με τις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Πρέπει να συνδέεται με τη ανάδειξη ενός νέου Διαφωτισμού, μιας άνθησης των γραμμάτων με πρωτοβουλία των πνευματικών εκπροσώπων του νεοελληνικού κράτους.

25.3.21 – lifo

11

talk town

FOOTNOTES

NO FILTER

Losing my edge (ή, γιατί η ενηλικίωση είναι σκατά)

Αν ξαναδώ πρόσκληση για live streaming, θα κλάψω

Ο θρήνος του γερο-χίπστερ.

Γιατί το διαδίκτυο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική παρουσία.

α π ό τη β ιβ ι αν σ τ ε ργι ου

Είναι άλλο πράγμα, για παράδειγμα, να απολαμβάνει κανείς κλασική ή τέκνο μουσική που παράγεται με υπολογιστές και άλλο να προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι μια συναυλία μέσω YouTube έχει οποιαδήποτε σχέση με το να κάθεσαι στο Μέγαρο Μουσικής και να δονείσαι από τους ήχους της ορχήστρας.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

12 lifo – 25.3.21

αθίστε αναπαυτικά και απολαύστε». Θέατρο, χορός, μουσική και συζητήσεις μέσω YouTube, Facebook και Zoom. Όμως δεν θέλω να κάθομαι αναπαυτικά, ενώ κάποια αφορολόγητη εταιρεία τεχνολογίας κερδοσκοπεί με τα δεδομένα μου και καταγράφει τις κινήσεις μου. Θέλω να κάθομαι ελεύθερη και ανεπιτήρητη μέχρι να πιαστεί η μέση μου σε κάποια εντελώς άβολη θέση, απ’ αυτές που έχουν τα θέατρα του κέντρου. Δεν έχω πάντα την ενέργεια να προσποιούμαι ότι είναι φυσικό να βλέπεις χορό online. Δεν είναι. Δεν μιλάω για τις συζητήσεις, απ’ τις οποίες δεν θυμάμαι τίποτα και οι οποίες δημιουργούν μια υποψία κοινωνικότητας στα μαντρωμένα υποκείμενα, που μετά τους την παίρνουν πίσω. Της συζήτησης δεν έπεται κάποια αληθινή ευκαιρία αλληλεπίδρασης, όπως συμβαίνει συνήθως στις ζωντανές συζητήσεις, αλλά η μίζερη ησυχία ενός ψόφιου δωματίου που ξαφνικά σιωπά, ενώ πριν είχε, υποτίθεται, «συνδεθεί» με 50 άτομα. Ομολογώ ότι είδα ένα θέατρο σε live streaming. Το κενό μετά την παράσταση κόντεψε να με ρουφήξει. Μου έλειπε η ιεροτελεστία της μετάβασης σε έναν άλλο τόπο, η είσοδος στο ιερό της τέχνης, το άνοιγμα του εσωτερικού κόσμου στα ερεθίσματα και το κλείσιμό του, με την έξοδο απ’ το θέατρο και τη διαδρομή προς το σπίτι – διαδικασία καθαρτική, που πάντα με αποφόρτιζε απ’ τα έντονα ερεθίσματα της παράστασης. Τώρα τα ερεθίσματα με ακολουθούν, αφού ξεκινάνε, κορυφώνονται και ξεθυμαίνουν στον ίδιο ακριβώς χώρο, το δωμάτιό μου. Τουλάχιστον, με όλο αυτό που μας βρήκε δεν θα ξοδεύομαι σε συζητήσεις με όσους λένε πως μεταβαίνουμε σε κάποια αποκλειστικά online ζωή. Ούτε καν. Κάποια πράγματα θα είναι online και μετά (π.χ. επαγγελματικές συνομιλίες) και άλλα θα είναι offline με μανία. Πιστεύουμε, αλήθεια, πως, όταν τελειώσει η φρίκη, ο κόσμος δεν θα ξεχυθεί στα κλαμπ, στα θέατρα και στα σινεμά; Νομίζω πως θα γλείφουμε τα νάτσος που θα πέφτουν στο πάτωμα. Η τεχνολογία μπορεί να παραγάγει σπουδαία τέχνη. Και η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τις ηθικές και κοινωνικές προκλήσεις που θέτει η τεχνολογία. Ωστόσο, αυτά τα κακοσκηνοθετημένα live streamings, σαν βεβιασμένες λύσεις ανάγκης λόγω Covid, σαν συλλογικές ψευδαισθήσεις που σκοπό έχουν να μας καθησυχάσουν δήθεν, σαν υποκατάστατα του αληθινού πράγματος, που όμως παραμένει το ζητούμενο, είναι κάτι άλλο. Είναι άλλο πράγμα, για παράδειγμα, να απολαμβάνει κανείς κλασική ή τέκνο μουσική που παράγεται με υπολογιστές και άλλο να προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι μια συναυλία μέσω YouTube έχει οποιαδήποτε σχέση με το να κάθεσαι στο Μέγαρο Μουσικής και να δονείσαι από τους ήχους της ορχήστρας. Όσο «παρακολουθούσα» το live streaming έπιασα τον εαυτό μου να τσατάρει και να τσεκάρει σχόλια (τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν σε στυλ «θέλουμε θέατρο και σινεμά στην επαρχία»). Αποσυντονιζόμουν. Περισσότερο κουραζόμουν, παρά καθάριζα εσωτερικά. Συνειδητοποίησα με ενάργεια την ανάγκη μου να συμμετέχω κι εγώ, σιωπηρά και μυστικιστικά σχεδόν, σε κάτι μαζί με άλλους. Νομίζω ότι χρειαζόμαστε αυτά που μας λένε τα έργα τέχνης περισσότερο παρά ποτέ. Είναι υποκριτικό και γελοίο να κάνουμε πως μπορούμε χωρίς πνευματικές παρηγοριές. Όπως οι πιστοί κάθε θρησκείας έχουν ανάγκη τον εκκλησιασμό τους για να ζήσουν τη ζωή τους με τρόπο που βγάζει κάποιο στοιχειώδες νόημα, έτσι και όσοι συχνάζουν, με ειλικρίνεια και από ανάγκη, στους χώρους της τέχνης χρειάζονται την προσευχή τους. Και όπως το να παρακολουθεί κανείς τη λειτουργία της εκκλησίας μέσω τηλεόρασης είναι μίζερο και φτωχό, έτσι και το να βλέπει θέατρο έξω απ’ το θέατρο είναι μια αλλόκοτη εμπειρία αποξένωσης. Στη χώρα που τόσο παινεύεται (και δικαίως) για τον πολιτισμό της, ο πολιτισμός δεν είναι προτεραιότητα. Οι κυβερνώντες θα πρέπει να αναζητήσουν ασφαλείς τρόπους πρόσβασης στον πολιτισμό, εγκαταλείποντας την ψευδαίσθηση ότι όλα γίνονται online. Δεν γίνονται. Και είναι ένα επιπλέον άγχος η μάχη με την ψευδαίσθηση ότι δήθεν γίνονται. Στο μικρό άνοιγμα του καλοκαιριού βρέθηκα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Ήταν όμορφα και γαλήνια. Τηρούνταν οι αποστάσεις. Η κίνηση ελεγχόταν εύκολα. Κανείς δεν μιλούσε σε κανέναν, αλλά πλανιόταν μια μοιρασμένη αίσθηση ότι εκείνη η ώρα, μες στο μουσείο, μας έκανε καλό. Χρειαζόμαστε μια ανανέωση των αντοχών μας, προκειμένου ο κόσμος μετά την πανδημία να μη φαίνεται υπερβολικά τρομαχτικός. Ήδη η απάθεια που δείχνουμε μπροστά στον θάνατο και τον πόνο του υπονοεί το φοβερό, ότι η ευαισθησία μας στεγνώνει.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Με τα χρόνια συνειδητοποίησα πως στην Ελλάδα μπορείς να ξεχειλώσεις την εφηβεία σου όχι επειδή η κοινωνία είναι τόσο προοδευτική και χαλαρή, που σου επιτρέπει να κρεπαλιάζεις στα μπαρ ως τα βαθιά γεράματα, αλλά για τον ακριβώς αντίθετο λόγο – επειδή η κοινωνία είναι τόσο συντηρητική, που παραμένεις πάντα το παιδί των γονιών σου.

ο προηγούμενο Σάββατο, την ώρα που κάναμε την καθιερωμένη βόλτα της πανδημίας, αυτήν που κάνουν όλοι όσοι έχουν παιδί και πρέπει κάπου να το πάνε, πέσαμε πάνω σε ένα τσούρμο ΜΑΤ μπροστά σε μια σειρά από παρκαρισμένες κλούβες που έκλειναν την Ηρώδου Αττικού. «Κοίταξέ τους, κοίταξέ τους» μου ψιθύρισε ο Θ. και συμπλήρωσε με νόημα, κουνώντας τα φρύδια του, «μας βλέπουν με το μωρό και θεωρούν ότι είμαστε ακίνδυνοι». Συνειδητοποίησα πως στις φαντασιώσεις του Θ. τα ΜΑΤ μάς κοιτούσαν με ένα μείγμα φόβου και σεβασμού, υποψιασμένοι ότι κρύβουμε μολότοφ στη θήκη για τις πάνες, μαζί με τα μασητικά του μωρού. Στο μυαλό του, αντί για δύο μεσήλικες με ένα μωρό σε καρότσι, ήμασταν δύο έξαλλα εικοσάχρονα, έτοιμα να βάλουν φωτιά στον δρόμο της εξουσίας. Όταν επέστρεψα πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Αγγλία ήμουν είκοσι πέντε ετών. Οι συνομήλικοί μου εκεί είχαν αρχίσει ήδη να συγκατοικούν, να παντρεύονται και να παίρνουν το πρώτο τους στεγαστικό δάνειο. Τότε απαιτούσα από ανθρώπους κοντά στα σαράντα να κάνουν πράγματα που αρμόζουν στην ηλικία τους, όπως το να έχουν τουλάχιστον ένα αντιανεμικό μπουφάν, να μεγαλώνουν την πολυμελή οικογένειά τους, να συναρμολογούν παζλ και να πίνουν κακάο, φορώντας θερμαντικά καλτσάκια. Η επιστροφή μου στην Αθήνα των αιώνιων εφήβων με ανακούφισε. Τα μπαρ ήταν γεμάτα με 35άρηδες που σέρνονταν στα πατώματα και τραγουδούσαν το «Losing my edge» των LCD Soundsystem, χωρίς ίχνος αυτοσαρκασμού: «Τα πιτσιρίκια είναι έτοιμα να με προσπεράσουν / Χάνω το προβάδισμά μου από πιτσιρίκια από τη Γαλλία και το Λονδίνο/ Αλλά ήμουν εκεί / Ήμουν εκεί το 1968 / Ήμουν εκεί στην πρώτη συναυλία των Can στην Κολωνία / Χάνω τα φυσικά μου προνόμια / Χάνω το προβάδισμά μου από πιτσιρίκια – ακούω τα βήματά τους στα dj decks». Σε ένα από τα πρώτα ρεπορτάζ που έκανα ως 25χρονη συντάκτρια είχα ζητήσει από αθηναϊκές γκαλερί να μου προτείνουν νέους καλλιτέχνες. Το σχέδιο ήταν να φωτογραφηθούν όλοι μαζί σε έναν βιομηχανικό χώρο και να πουν λίγες κουβέντες ο καθένας για τη δουλειά του. Αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολο να βρω οποιονδήποτε κάτω των τριάντα, ενώ μία από τις γκαλερί με εξαπάτησε και μου είπε ότι ένας καλλιτέχνης είναι τριάντα πέντε και μου έστειλε έναν 42χρονο καραφλό κύριο. Αναγκαστήκαμε να τον φωτογραφίσουμε στο σκοτεινό βάθος της αίθουσας – κάπου που να μη φαίνεται το γήρας του. Με τα χρόνια συνειδητοποίησα πως στην Ελλάδα μπορείς να ξεχειλώσεις την εφηβεία σου όχι επειδή η κοινωνία είναι τόσο προοδευτική και χαλαρή, που σου επιτρέπει να κρεπαλιάζεις στα μπαρ ως τα βαθιά γεράματα, αλλά για τον ακριβώς αντίθετο λόγο – επειδή η κοινωνία είναι τόσο συντηρητική, που παραμένεις πάντα το παιδί των γονιών σου. Η ενηλικίωση είναι σκατά, γεμάτη ευθύνες και θέλει και δουλειά, πολλή δουλειά για να γίνεις ο εαυτός σου, αλλά η εναλλακτική λύση, αυτός ο ανθρωπότυπος που υπάρχει παντού στην Ελλάδα, ο αιώνιος άντρας-παιδί ή αντίστοιχα η γυναίκα-παιδί, παραμένει κάπως χαριτωμένος στα τριάντα πέντε, αλλά βαθιά θλιβερός στα πενήντα. Ακούω πως έχεις αγοράσει ένα synthesizer και ένα arpeggiator και πέταξες τον υπολογιστή σου έξω από το παράθυρο επειδή θέλεις να φτιάξεις κάτι «αυθεντικό» / Θέλεις να φτιάξεις ένα άλμπουμ των Yaz / Ακούω ότι εσύ και το συγκρότημά σου έχετε πουλήσει τις κιθάρες σας και έχετε αγοράσει πικάπ / Ακούω ότι εσύ και η μπάντα σου έχετε πουλήσει τα πικάπ σας και έχετε αγοράσει κιθάρες / Ακούω πως όλοι όσοι γνωρίζεις είναι πιο κουλ από όλους όσους γνωρίζω εγώ / Αλλά έχεις δει τους δίσκους μου; Πιστεύω ακόμα πως το «Losing my edge» παραμένει το καλύτερο τραγούδι για τη σύγχρονη ενηλικίωση: μισο-πληγωμένο, μισο-σαρκαστικό και φανταστικά αστείο. Μέχρι να διαβάσει, βέβαια, κανείς τα σχόλια στο YouTube. Σταχυολογώ ενδεικτικά: «Ίσως το πιο μεσήλικο τραγούδι που γράφτηκε ποτέ», «Έχω ενεργό λογαριασμό στο Hotmail», «Ο Φόρεστ Γκαμπ στον κόσμο του art rock», «Ο θρήνος του γερο-χίπστερ» και το τελειωτικό χτύπημα: «Αυτό το τραγούδι είναι σκατά. Το παίζουν στα Starbucks».

25.3.21 – lifo

13

talk town

από τον δημήτρη πολιτάκη

Θυμάμαι μια κάποια απογοήτευση να πλανάται στην αίθουσα όταν μας είχε πει η δασκάλα ότι το πραγματικό όνομα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου ήταν το αβάσταχτα πεζό (υπαλληλικό σχεδόν) Νικήτας Σταματελόπουλος.

14 lifo – 25.3.21

SHORTCUT

200 χρόνια «κρυφό σχολειό» Πέρα από τις εθιμοτυπικές τελετουργίες της αρμόδιας επιτροπής, ο εορτασμός των 200 χρόνων από το ’21 θα μπορούσε να γίνει αφορμή για μια βαθύτερη αντίληψη των συναρπαστικών γεγονότων εκείνης της εποχής από αυτήν που μας χάρισε το σχολείο.

υδείς, φυσικά, υποθέτω, είχε την απαίτηση να εξοικειωθούμε και να συμφιλιωθούμε ξαφνικά με όσα συνταρακτικά, περίεργα και αμφιλεγόμενα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ’21 με αφορμή αυτό το τελετουργικό rebranding που στήθηκε για τα 200 χρόνια από την απαρχή του νεοελληνικού εθνικού κράτους. Και μάλιστα υπό τις κλινικές συνθήκες τις οποίες βιώνουμε. Κρίμα από μια άποψη, επειδή θα ήταν ίσως μια χρυσή ευκαιρία να αποκτήσουμε μια βαθύτερη αντίληψη για τα γεγονότα εκείνης της εποχής από εκείνη που μας χάρισε το σχολείο και περιοριζόταν κυρίως στις περιοχές του μύθου, των συμβόλων και του εξωτισμού, καθώς παρουσιαζόταν συνήθως με όρους επετειακού σκετς: Για 400 χρόνια εμείς, οι Έλληνες, ήμασταν υποδουλωμένοι στους βαρβάρους, σαν να έχουμε μείνει μαρμαρωμένοι ή σε υπολειπόμενη ανάπτυξη, περιμένοντας να αναλάβουμε ξανά τον αρχέγονο ρόλο μας στην Ιστορία. Και όταν δόθηκε το ιερό σύνθημα, επαναστατήσαμε και κερδίσαμε ηρωικά την εθνική μας ανεξαρτησία (με κάποια βοήθεια, είναι αλήθεια, από τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, που αυτομάτως κατακυριεύτηκαν από φιλελληνικά αισθήματα, αδυνατώντας να αντισταθούν στις δυνάμεις του πεπρωμένου). The End. Α, ναι, κάποιοι έφαγαν και τον «πρωτοφιλελέ» Καποδίστρια, και κάπου εκεί τελείωνε η «συλλογική» αφήγηση σε πρώτο πληθυντικό. Αν μη τι άλλο, μάθαμε τουλάχιστον σε τρυφερή ηλικία τη σημασία που μπορεί να έχει ένα ισχυρό nom de guerre. Θυμάμαι μια κάποια απογοήτευση να πλανάται στην αίθουσα όταν μας είχε πει η δασκάλα ότι το πραγματικό όνομα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου ήταν το αβάσταχτα πεζό (υπαλληλικό σχεδόν) Νικήτας Σταματελόπουλος. Από την έναρξη του Αγώνα, όμως, μέχρι και το 1830, οπότε και αναγνωρίστηκε επίσημα το νέο ελληνικό κράτος, συνέβη ο κακός χαμός και το ματς ήταν διαρκώς αμφίρροπο και γεμάτο ανατροπές, ίντριγκες, δολοπλοκίες, συνωμοσίες, γάμους πολιτικού συμφέροντος και ατέλειωτες ζυμώσεις. Και μόνο οι δύο εμφύλιες συρράξεις που έγιναν (επιβεβαιώνοντας με το καλημέρα τις «παθογένειες της φυλής», για όσους θέλουν να το πάνε εκεί) με εμπλεκόμενους Φιλικούς, κοτζαμπάσηδες, καπεταναίους, προύχοντες, «Αγγλόφρονες» και μη, ή, ακόμα ειδικότερα, οι πολιτικοί «ελιγμοί» του Κολοκοτρώνη (τον οποίον παραδοσιακά δεν «αγγίζουμε») όλη αυτή την περίοδο αρκούν για σειρά-υπερπαραγωγή του Netflix με προοπτική πολλών κύκλων. Έχει επισημανθεί και από άλλους, μου έχει φανεί κι εμένα όμως σημαντική παράλειψη (όπως κι αν το δει κανείς, συμβολικά, επικοινωνιακά, ανθρωπιστικά), το γεγονός ότι στις εκδηλώσεις εορτασμού για τα 200 χρόνια αγνοήθηκε η περίπτωση της μακρινής και μαρτυρικής Αϊτής, του πρώτου κράτους που αναγνώρισε την Επανάσταση του ’21, μερικά χρόνια μετά την ανακήρυξη της δικής της εθνικής ανεξαρτησίας. Έγραφε χαρακτηριστικά σε επιστολή του προς τον Αδαμάντιο Κοραή ο ηγέτης του «Χαϊτίου» ΖανΠιερ Μπουαγιέ, κάνοντας λόγο για μια «τόσο ωραία και τόσο νόμιμη υπόθεση»: «Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται της ελευθερίας αυτής και την θέσιν, ην μεταξύ των εθνών του κόσμου κατείχε. Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαϊτίοις, οίτινες, ως οι Έλληνες, επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχένα υπό ζυγόν επονείδιστον και διά των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας».

KOINOI TOΠOI

Κιτς ή μπανάλ πατριωτισμός;

Μπορούμε να βρούμε κοινές αναφορές στο απώτερο ή πρόσφατο παρελθόν που να μας δημιουργούν ένα συναίσθημα φαντασιακής κοινότητας, έναν κοινό εθνικό τόπο αναφοράς;

α π ο τον βα σ ί λη βα μ βακα

O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

α διακόσια χρόνια από την Επανάσταση του 1821 έφεραν στο προσκήνιο μια αναμενόμενη συζήτηση γύρω από το πώς θα πρέπει να γιορταστεί η σημαντική επέτειος. Αν και η πανδημία περιόρισε σε μεγάλο βαθμό, και αναγκαστικά, τόσο τις όποιες διαφωνίες όσο και τις ίδιες τις εκδηλώσεις που θα αφιερώνονταν στον σχετικό εορτασμό, οι αντιπαραθέσεις για το ποιο είναι το νόημα του, όπως και για το πώς θα «ενδυθεί» αυτό, δεν λείπουν από τον δημόσιο διάλογο. Τελευταία περίπτωση της σχετικής, διαδικτυακής κυρίως, μουρμούρας, η εμφάνιση της «υπεύθυνης» του σχετικού εορτασμού Γιάννας Αγγελοπούλου στη Μάνη με την κατά πολλούς άστοχη και κιτς, για λιγότερους εύστοχη και κομψή επιλογή της σε ρούχα που επιδεικνύουν πάνω της, μαζί με μοντέρνα στυλιστικά στοιχεία, σύμβολα της ελληνικής παράδοσης. Το ενδιαφέρον για την ενδυμασία της κ. Αγγελοπούλου, με τα καυστικά ή επαινετικά σχόλια που κέντρισε, ανέδειξε έμμεσα ένα κρίσιμο θέμα που ελάχιστα έχει απασχολήσει τον βασικό προβληματισμό, που έχει επικεντρωθεί κυρίως στο κατά πόσο τα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση αποτελούν ευκαιρία για να συνειδητοποιηθούν τα μεγάλα ή μικρά βήματα προόδου που έχει σημειώσει το ελληνικό έθνος-κράτος στη σύγχρονη ιστορία του. Το ζήτημα του πώς βιώνουμε και πώς επιτελούμε σήμερα, καθημερινά ή επετειακά, τον ρόλο του Έλληνα και της Ελληνίδας ελάχιστα έχει μπει στη δημόσια συζήτηση. Το πόσο και ποιους αφορά αυτή η συλλογική ταυτότητα μένει ένα μετέωρο ερώτημα, όπως και το εάν η φουστανέλα, ο τσολιάς, η σημαία και το «ας κρατήσουν οι χοροί» του Σαββόπουλου είναι τα σύμβολα που μπορούν να ενεργοποιήσουν σήμερα την πίστη σε ένα πατριωτικό συνανήκειν. Κι αυτό γιατί, πέρα από τις ιμπρεσιονιστικές γνώσεις που έχει ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας για την Ελληνική Επανάσταση και τη σημασία της, ακόμη λιγότερο έχει γίνει κουβέντα για το εάν μπορούμε να βρούμε κοινές αναφορές στο απώτερο ή πρόσφατο παρελθόν που να μας δημιουργούν ένα συναίσθημα φαντασιακής κοινότητας, έναν κοινό εθνικό τόπο αναφοράς. Με άλλα λόγια, αν αναδείχτηκε κάπως το ζήτημα της «παράδοξης νεωτερικότητας» της Ελλάδας (κατά το βιβλίο του Γ. Βούλγαρη) με αφορμή τα διακόσια χρόνια ιστορίας της, δεν έχει τεθεί σχεδόν καθόλου το τι σημαίνει να αισθάνεται κανείς Έλληνας την εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και της παγκοσμιοποίησης. Δηλαδή πόσο επίκαιρη είναι, τελικά, η εθνική μας ταυτότητα εν έτει 2021. Η απάντηση σε αυτό, βέβαια, είναι σχετικά εύκολη, αν αναγνωρίσει κανείς ότι τις τελευταίες δεκαετίες, και σίγουρα μετά το τέλος της ψυχροπολεμικής περιόδου, η εθνική αναφορά έχει γίνει αναπόδραστη, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πάντα μια άρνηση της υπερεθνικής επίδρασης που δέχονται οι σύγχρονες ατομικές και συλλογικές ταυτότητες. Την περίοδο της οικονομικής κρίσης, μάλιστα, η εθνικολαϊκιστική ιδεολογία πήρε ηγεμονική θέση στην ελληνική πολιτική και δημόσια σφαίρα, ανανεώνοντας και συνθέ-

τοντας τις παλιές εκφάνσεις της (δεξιάς) εθνικοφροσύνης και του (αριστερού) αντιιμπεριαλισμού (το ίδιο συνέβη μετέπειτα σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ). Σήμερα, το «ηρωικό» 2015 και οι παρελάσεις στο Σύνταγμα με συνοδεία παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων ή το προσκύνημα σε κόκκινα χαλιά σε αρχαιολατρικές παραστάσεις φαντάζουν θολές στιγμές ενός ακατανόητου, αλλά κοντινού παρελθόντος. Το να μιλήσει κανείς για εθνικούς ήρωες και πατριωτισμό έγινε δύσκολη υπόθεση. Γι’ αυτό τα ρούχα της κ. Αγγελοπούλου, όσο και αν ήταν σύμφωνα με τους κώδικες κάποιας μόδας, επαναφέρουν μια παρωχημένη αντίληψη εθνικής υπερηφάνειας και υπενθυμίζουν μάλλον τραυματικές στιγμές του σύγχρονου εθνικιστικού ανορθολογισμού, από τα θεάματα της δικτατορίας στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο μέχρι τα μιλιταριστικά «κελαηδίσματα» του Πάνου Καμμένου, που εύλογα έχουν ταξινομηθεί στην αισθητική κατηγορία του κιτς. Είναι όμως εφικτό να σκεφτούμε και να οριοθετήσουμε την εθνική ταυτότητα έξω από έναν «μπανάλ» εθνικισμό; Μπορούμε να σκεφτούμε στιγμές εθνικού ηρωισμού και μεγαλείου χωρίς να καταφύγουμε σε μια αναπαλαίωση της παράδοσης και χωρίς να τραγουδήσουμε το «να ’τανε το ’21 χρόνια δοξασμένα»; Προφανώς και όχι. Γιατί η εθνική ταυτότητα συγκροτείται ακριβώς επάνω σε συνειδητές και ασυνείδητες κοινοτοπίες, από τους επετειακούς εορτασμούς, τις παρελάσεις, τις σημαίες που κρέμονται στα μπαλκόνια ή σε κρατικά κτίρια μέχρι τους αγώνες των εθνικών ομάδων, τις συμμετοχές στη Eurovision ή στις Μπιενάλε. Από την Ακρόπολη και το μουσείο της και τα χρώματα του Αιγαίου μέχρι τις γειτονιές στις «τσιμεντουπόλεις», τα νυφοπάζαρα στις προβλήτες, τις λίγες εναπομείνασες ταβέρνες ή τα πολλαπλασιαζόμενα εστιατόρια εξελληνισμένης διεθνούς κουζίνας. Από τον Σεφέρη, τον Ελύτη και την Κάλλας μέχρι τον Τσιτσάνη και τους Χατζιδάκι/Θεοδωράκη, από τον Γκάλη, τον Δήμα και τον Αντεντοκούνμπο μέχρι τον Καραγκιόζη, τον Ζαμπέτα, τον Βέγγο και τον Αρκά. Από το Μεσολόγγι και το Σούνιο μέχρι τον Γοργοπόταμο, την Καισαριανή, την Πλάκα και τα Εξάρχεια. Από τα τρόλεϊ και τα μηχανάκια στους δρόμους μέχρι τη φέτα, το ούζο, το σουβλάκι και, φυσικά, τον φραπέ. Η εθνική μας ταυτότητα επιτελείται σε όλες αυτές τις επίσημες και ανεπίσημες τελετουργίες, σε όλα τα τουριστικοποιημένα ή λιγότερο εξωτικά τοπία του παρόντος και του παρελθόντος μας, σε όλα τα αναγνωρισμένα ή τετριμμένα προϊόντα υλικού πολιτισμού που περιστοιχίζουν την καθημερινότητά μας. Αν θέλαμε να γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια της σύγχρονης Ελλάδας συνολικά, θα έπρεπε να κάνουμε μια γενική και αδιαίρετη χαρτογράφηση του τι μας έχει κάνει μέρος της. Πώς φτιάχνουμε τα εθνικά μας στερεότυπα, πώς συγκροτούμε στοχαστικά ή αστόχαστα, με εσωστρέφεια ή εξωστρέφεια, την εθνική μας δημοφιλή κουλτούρα. Αν θέλαμε να δούμε τον εθνικό μας εαυτό, θα έπρεπε να κοιτάξουμε όχι μόνο την αρχή αλλά και τις συνέχειες και τις ασυνέχειές μας. Ίσως τότε να προστατεύαμε το μπανάλ από το κιτς, πράγμα καθόλου ευκαταφρόνητο.

Μπορούμε να σκεφτούμε στιγμές εθνικού ηρωισμού και μεγαλείου χωρίς να καταφύγουμε σε μια αναπαλαίωση της παράδοσης και χωρίς να τραγουδήσουμε το «να ’τανε το ’21 χρόνια δοξασμένα»; Προφανώς και όχι.

25.3.21 – lifo

15

16 lifo – 25.3.21

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Φ. ΔΡΟΛΙΑΣ

ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ

ΕΥΤΥΧΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΗ

ΔΕΚΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΕΜΠΝΕΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ LIFO ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΗΡΩΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΗΡΩΩΝ.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΕΤΣΑ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΘΡΕΩΤΗΣ

ΒΙΒΛΙO

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΣ

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΠΕΚΑΣ

ΔΈΚΑ ΔΙΗΓΉΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣΙΈΝΑ ΜΑΡΙΑ ΞΥΛΟΥΡΗ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ Μ. ΗULΟT ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

25.3.21 – lifo

17

18 lifo – 25.3.21

για σένα βγάζει το σώμα φύλλα

γρίκα

το ξετρύπι

οπωροφόρα, φαντάζονται ως λύτρωση τη ζωή των δέντρων». Μόνο σκιές ονομάζει το διήγημά του ο Μιχάλης Μαλανδράκης και γράφει για τον Νικηταρά. «Τρεις διαφορετικές χρονολογίες, τρία στιγμιότυπα από τη ζωή του Νικήτα Σταματελόπουλου –γνωστού και ως Νικηταρά– με απόσταση σαράντα ετών μεταξύ τους. Στην πρώτη, σε μια σημαντική μάχη στον απελευθερωτικό αγώνα του ’21, οι δράσεις του Νικηταρά συμβαδίζουν με τις προσπάθειες κατάλυσης της οθωμανικής κυριαρχίας, όπου συμμετέχει και μάλιστα διαπρέπει. Στις επόμενες δύο ημερομηνίες, 10 και 20 χρόνια μετά, η ζωή και οι δράσεις του Νικηταρά έχουν πια απολέσει τον ηρωικό τους χαρακτήρα. O ίδιος κατηγορείται για συνωμοτική δράση εναντίον του Όθωνα, φυλακίζεται, βασανίζεται, ενώ σταδιακά βλέπει την όρασή του να εξασθενεί. Τρεις ημερομηνίες, που δείχνουν πως τα υποκείμενα –ακόμα κι αυτά που σώζονται στη συλλογική μνήμη ως ηρωικά– αποτελούνταν από σάρκα και αίμα και όσες δράσεις τους η σημερινή μνήμη επιλεκτικά θυμάται δεν αποτελούν παρά ένα μέρος –συνήθως μικρό– του συνολικού τους βίου. Προτίμησα να ακολουθήσω σχετικά πιστά τη βιογραφία και τα πραγματικά ιστορικά στοιχεία, γιατί βρήκα πως περιείχαν ήδη αρκετό δραματικό ενδιαφέρον». Ο Βαγγέλης Μπέκας γράφει για τον Μάρκο. «Δεν ήταν μόνο ο αρχικαπετάνιος των Σουλιωτών, εκείνων των τρομερών πολεμιστών με τους ξυρισμένους κροτάφους που θεωρούνταν οι νέοι Σπαρτιάτες σε όλη την Ευρώπη. Ήταν αυτός που έγραψε πρώτος ελληνοαλβανικό λεξικό, εκείνος που έχτισε τη συμμαχία με τους Αλβανούς μουσουλμάνους. Οι κυρίες στη Γαλλία και στην Αγγλία φορούσαν στο στήθος μενταγιόν με τη μορφή του, ο λόρδος Βύρων τον λάτρεψε. Αναπόφευκτα με γοήτευσε κι εμένα. Είχε κάτι το ξεχωριστό ο Μάρκος Μπότσαρης, συμβατό με τη ρομαντική εποχή του. Επιχείρησα, λοιπόν, να γράψω ένα διήγημα που θα φωτίσει τον βίο του, εστιάζοντας σε ένα περιστατικό που συνέβη το βράδυ πριν από τη σφαγή του λόχου των φιλελλήνων στο

ο γιάννης πασάς πόσταρε στον τοίχο του κίτσου μπότσαρη το τραγούδι « hide me»

ιδέα για το βιβλίο 1821 - Δέκα διηγήματα για το Εικοσιένα γεννήθηκε το περασμένο καλοκαίρι, όταν πιστεύαμε ότι ζούμε τις τελευταίες μέρες της πανδημίας: να ζητήσουμε από δέκα συγγραφείς να μας γράψουν από ένα διήγημα με φόντο την Ελληνική Επανάσταση, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από το 1821. Να γράψουν ιστορίες με πρωταγωνιστές πρόσωπα δικής τους επιλογής, σημαντικά για τον αγώνα για την ελευθερία, ή ανθρώπους με τους οποίους δεν είχε ασχοληθεί κανείς, ήρωες και αντιήρωες, βασισμένοι σε πραγματικά γεγονότα ή με μια δόση fiction. Τα διηγήματα που δημιούργησαν είναι εξαιρετικά δείγματα της νέας λογοτεχνίας, με ήρωες τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Νικηταρά, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, την κυρά του Κάστρου της Ακροπόλεως, την Νταλιάνα, ή την Καχριέ, μια νεαρή τουρκοπούλα που έγινε κατάσκοπος των Ελλήνων. Για σένα βγάζει το σώμα φύλλα λέγεται το διήγημα της Βίβιαν Στεργίου, που γράφει για την Καχριέ. «Ξεκινώντας από ένα δημοτικό τραγούδι για μια όμορφη τουρκοπούλα, ήθελα να γράψω για την Καχριέ και τον θάνατό της. Παίρνοντας ιδέες από μοιρολόγια και μοτίβα των δημοτικών τραγουδιών, γοητεύτηκα από την κατάληξη των νέων που ερωτεύονται, αλλά πεθαίνουν χωρίς οι επιθυμίες τους να έχουν εκπληρωθεί. Γίνονται χώμα, χορτάρι και τελικά δέντρα που φυτρώνουν πλάι-πλάι. Όσοι στερήθηκαν το άγγιγμα όσο ζούσαν, αγγίζονται μετά με τα κλαδιά τους. Συνέδεσα αυτή την ιδέα με ιστορικές αφηγήσεις σχετικά με την κόρη του βοεβόδα των Καλαβρύτων, η οποία μετέδιδε χρήσιμη πληροφόρηση στους επαναστατημένους Έλληνες και υποτίθεται πως μετά αυτοκτόνησε. Ήθελα να γράψω για την πλήξη της, την ομορφιά της, που πήγαινε χαμένη, και τις ατέλειωτες αναμονές μιας ζωής που καθορίζεται από άλλους. Και ήθελα να φανταστώ την ελευθερία των κοριτσιών της υπαίθρου που, παίζοντας ανάμεσα σε λεμονιές και άλλα

μάρκος

κάποτε στο μεσολόγγι

μόνο σκιές

η φωνή μας

ο αποχαιρετισμός

νταλιάνα, τα κουμπούρια σου

ΒΙΒΛΙO

Πέτα. Ένα περιστατικό μεταξύ του Μάρκου Μπότσαρη και του Γώγου Μπακόλα. Στον ίδιο τόπο όπου θα πολεμούσαν το ξημέρωμα τους Τούρκους μαζί, πριν χρόνια ο Μπακόλας τού είχε σφάξει τον πατέρα. Και η βεντέτα ήταν ζήτημα τιμής για τους Σουλιώτες». Ο Γιάννης Πασάς πόσταρε στον τοίχο του Κίτσου Μπότσαρη το τραγούδι «Hide me» είναι ο τίτλος του διηγήματος της Βασιλικής Πέτσα και κάνει «ένα ξανακοίταγμα προς την Επανάσταση από την οπτική γωνία του παρόντος, μια προσπάθεια να ανιχνευτούν συμμετρίες, συμβατότητες και αναλογίες, αλλά και, κυρίως, τα αντίθετά τους: ρήξεις, ρωγμές και ασυνέχειες» όπως εξηγεί. «Μια ματιά προς την εθνική μακρο-ιστορία μέσα από το πρίσμα της οικογενειακής μικρο-καθημερινότητας ή τι συμβαίνει όταν οι απόγονοι των μυθοποιημένων επαναστατών, των θρυλικών μορφών του αγώνα για την ανεξαρτησία, είναι, κυριολεκτικά, οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας – οι οποίοι, με έναν άλλον, πιο σύγχρονο τρόπο, ίσως έχει νόημα, για εκείνους, εμάς και την πάντοτε εκ προοιμίου χαμένη αναμέτρηση με το ηρωικό παρελθόν, να “μνημειωθούν” κι αυτοί. Ας συμπληρωθεί ότι αφορμή για τη συγγραφή του διηγήματος αποτέλεσε το ξάφνιασμα της αντιστοιχίας θρυλικών ονομάτων της εθνικής ιστορίας, που συναντά κανείς σε δισδιάστατες, στατικές εικόνες επετειακής χρησιμότητας, με σύγχρονες, ομιλούσες και ενσώματες εκδοχές τους». Ο Βασίλειος Φ. Δρόλιας στον Αποχαιρετισμό γράφει για τις κρυπτογραφημένες ιστορίες που βρήκε στα τετράδια του παππού του. «Η επέτειος των 200 χρόνων μετά την Επανάσταση μας βρίσκει σε συνεχόμενη καραντίνα, σε προσπάθειες προσωπικής ανάδειξης πίσω από τους κιτς εορτασμούς και σε αναμνήσεις από δεκάδες σχολικές γιορτές που μάλλον περισσότερο κακό παρά καλό έκαναν στο “μήνυμα του ’21» εξηγεί. «Πίσω απ’ όλα αυτά θα έπρεπε να βρίσκεται μια πραγματική περηφάνια για την ελληνική αυτή αναγέννηση, θα έπρεπε να βρίσκεται μια πραγματική τιμή για τους ανθρώπους που επαναστάτησαν για μια Ιδέα. Στο κείμενό μου ήθελα να αποτυπώσω αυτή την Ιδέα στο πρόσωπο ενός καθημερινού ανθρώπου, που μπορεί το όνομά του να μην έχει μείνει στην Ιστορία, μα έπαιξε κι αυτός, όπως και δεκάδες άλλοι, έναν σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση τούτης της Ιδέας, χωρίς την ανάγκη για τιμές και δόξες. Η ανθρώπινη Ιστορία τελικά δομείται από τις μικροϊστορίες των ανθρώπων που τη δημιουργούν αθόρυβα, αλλά ουσιαστικά. “Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά”». Γραμμένο στη λόγια γλώσσα της εποχής είναι το διήγημα Η φωνή μας του Χρίστου Κυθρεώτη. «Στο διήγημα αυτό αναζήτησα την καταγωγή ενός λόγου συντηρητικού, λυρικά νοσταλγικού και κατά βάση αυταρχικού, που μέσα από διάφορες μεταμορφώσεις και σε διάφορα παρακλάδια φτάνει ως τις μέρες μας. Ιδανικό σκηνικό για κάτι τέτοιο μου φάνηκε ο πυκνός ιστορικός χρόνος των Ιουνιακών του 1863» λέει. «Κατά την εμφύλια σύγκρουση εκείνων των ημερών ο εκδότης μιας πατρινής εφημερίδας επιστρέφει στην Αθήνα για να προστατέψει το πατρικό του σπίτι, από το οποίο η οικογένειά του είχε αναχωρήσει λίγους μήνες μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Εκεί τακτοποιεί διάφορες οικογενειακές εκκρεμότητες και, περιηγούμενος στην ανάστατη από τις ταραχές πόλη, πέφτει πάνω στην κηδεία του γιου του Κωνσταντίνου Κανάρη». «Ο λόγος που ασχολήθηκα με τη συγκεκριμένη ιστορία στο διήγημά μου Νταλιάνα, τα κουμπούρια σου είναι γιατί κουβαλούσα μέσα μου τις αφηγήσεις για τον θησαυρό του Γκούρα στην Ερεχθείου, την οδό όπου μεγάλωσα,

όπως και την ευρύτερη περιοχή του Κουκακίου, που συνδέει τα ονόματα των δρόμων της με τους αγωνιστές της Επανάστασης» λέει η Ευτυχία Γιαννάκη. «Το ενδιαφέρον μου στράφηκε όχι μόνο σε αυτές τις αφηγήσεις, τους μύθους, τις φήμες, αλλά και στα στρώματα της Ιστορίας που θάβονται στα θεμέλια των κτιρίων, τις πιο σκοτεινές στιγμές ενός αγώνα που αφήνει πίσω του πολύ αίμα, μαζί με τις γυναικείες μορφές, στις οποίες σπάνια εστιάζουμε. Η οπτική όλης της ιστορίας μεταφέρει ακριβώς αυτό το χώνεμα στο στομάχι της μεγάλης ιστορίας, τα αντικείμενα, τα σύμβολα, τις σκιές που μας κυνηγούν στην ανελέητη μάχη της μνήμης με τη λήθη, αυτό που νομίζουμε ότι αφήνουμε πίσω μας και διαρκώς επιστρέφει. Ο άνθρωπος και μια χώρα που αναζητά την ταυτότητα, το νόημα και το μέτρο στον μύθο, που άλλοτε την αγκαλιάζει και άλλοτε τη σφίγγει σαν τανάλια, ήταν νομίζω αυτό το βαρύ δαχτυλίδι που κρέμεται στον λαιμό του ήρωα της ιστορίας μου, ίσως και κάθε ήρωα. Η κυρά του Κάστρου της Ακροπόλεως, η Ασήμω Γκούρα ή Νταλιάνα, είναι η γυναικεία μορφή που ρίχνεται στη μάχη. Είναι η μεγάλη ιστορία μαζί με τις μαύρες τρύπες της που αλέθουν την αλήθεια και το ψέμα. Είναι ο μύθος και οι φήμες που διαπλέκονται με το παρόν μιας γειτονιάς στην καρδιά της πόλης, μιας οικογένειας που σβήνει, μιας χώρας που αλλάζει ταυτότητα παλεύοντας να ισορροπήσει ανάμεσα στο ένδοξο και το αποτρόπαιο, τον λαμπρό ήλιο της και το σκοτάδι που κρύβεται στα υπόγεια των σπιτιών της, μαζί με τα στρώματα Ιστορίας αιώνων που ξεθωριάζουν αλλά δεν παραγράφονται, επανεγγράφονται. Η επανεγγραφή, το νέο πάνω στο παλιό και το κυνήγι του ανθρώπινου μέτρου και του εαυτού μέσα στο μεγάλο σαλιγκάρι του χρόνου που σπεύδει βραδέως, μαζί με όσα συστήνουν την ταυτότητά μας πυροδοτούνται με αφορμή ένα δαχτυλίδι που εντοπίζεται στα θεμέλια ενός διατηρητέου κτιρίου στο Κουκάκι. Το δαχτυλίδι γράφει “Δισσέα Ανδρούτσο” και το διατηρητέο φέρνει στο φως τον θησαυρό της μνήμης και την αναγκαιότητα της λήθης». Στην Κρήτη της Επανάστασης μας μεταφέρει το διήγημα της Μαρίας Ξυλούρη. «Στο διήγημά μου Το ξετρύπι, όταν μαθαίνουν ότι επίκειται επίθεση στο κοντινό τους μοναστήρι, τα γυναικόπαιδα ενός χωριού ανεβαίνουν ένα πέρασμα στο βουνό για να βρουν καταφύγιο στην άλλη πλευρά» εξηγεί. « Έμπνευση για το διήγημα στάθηκαν διάφορες ιστορίες από την Κρήτη – για παράδειγμα, οι σφαγές στα σπήλαια του Μελιδονίου και της Μιλάτου, καθώς και αφηγήσεις από την επαρχία Μαλεβιζίου (πατρίδα των χιονάδων που αναφέρονται στο κείμενο είναι το χωριό όπου μεγάλωσα, οι Ασίτες). Το Ξετρύπι, ωστόσο, είναι ιστορία παρά Ιστορία – το ζητούμενο για μένα ήταν να γράψω για απλούς ανθρώπους μέσα σε μια απάνθρωπη (γι’ αυτό και τελικά ανθρώπινη) συνθήκη και όχι η ιστορική ακρίβεια». Γρίκα ονομάζει το διήγημά του ο Δημοσθένης Παπαμάρκος και γράφει για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. «Στις 8 Μαΐου του 1821 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος οχυρώνεται στο Χάνι της Γραβιάς μαζί με άλλους 116 πολεμιστές για να ανακόψει τον Ομέρ Βρυώνη, που επικεφαλής εκστρατευτικού σώματος 8.000 Οθωμανών στρατιωτών, επιχειρεί να εισβάλει στον Μoριά διαμέσου της Ρούμελης, για να καταστείλει την εστία της Ελληνικής Επανάστασης στην κοιτίδα της. Πέρα από κάθε λογική, το παράτολμο εγχείρημα του Ανδρούτσου πετυχαίνει τον στόχο του. Ο στρατός του Ομέρ Βρυώνη ηττάται και υποχωρεί. Τα γεγονότα γύρω από τη Mάχη της Γραβιάς επιβεβαιώνονται ιστορικά, ωστόσο δεν παύουν να φαντάζουν εξωπραγματικά στο αποτέλεσμά τους. Η

ΔΈΚΑ ΔΙΗΓΉΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣΙΈΝΑ

ΙNFO

Η κυρά του Κάστρου της Ακροπόλεως, η Ασήμω Γκούρα ή Νταλιάνα, είναι η γυναικεία μορφή που ρίχνεται στη μάχη. Είναι η μεγάλη ιστορία μαζί με τις μαύρες τρύπες της που αλέθουν την αλήθεια και το ψέμα.

απορία μου για τις συνθήκες που επέτρεψαν ένα τέτοιο “θαύμα” δεν βρήκε ικανοποιητική απάντηση στις πηγές, ούτε και στην επιτόπια έρευνα της γεωγραφίας της Γραβιάς. Έτσι, αναζήτησα τη “λύση” που μου αρνιόταν η επιστημονική προσέγγιση σε μια αφήγηση που δανείζεται πολλά από το προφορικό είδος του “θρύλου”. Εδώ εντοπίζεται και η αφετηρία του Γρίκα. Στο διήγημα αυτό ο πρωταγωνιστής, ένας ακαδημαϊκός, μελετητής της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, αναμετριέται με τον ιστορικό γρίφο του επιτεύγματος του Ανδρούτσου και ανακαλύπτει τον λόγο που η απάντηση σε αυτόν παραμένει απόκρυφο μυστικό όλα αυτά τα χρόνια».

Tο διήγημα του Μάκη Μαλαφέκα έχει τίτλο Κάποτε στο Μεσολόγγι, και είναι ένας διάλογος ανάμεσα σε δύο ρομαντικούς. «Οι ρομαντικοί είναι φυσικά μεγάλο κεφάλαιο ούτως ή άλλως», λέει, «και για τη συγκεκριμένη υπόθεση, του ’21, μας δίνουν μια φοβερή λογοτεχνική αφορμή, καθώς η στάση τους υπερβαίνει κατά πολύ τον “κλασικό” ευρωπαϊκό φιλελληνισμό της εποχής. Η Ελλάδα γι’ αυτούς δεν έχει σχέση με το γεωπολιτικό παιχνίδι, είναι κάτι άλλο, μεγαλύτερο, σχεδόν μεταφυσικό: το μόνο μέρος ολόκληρης της ηπείρου όπου, εν μέσω αντεπαναστάσεων και παλινορθώσεων και “χαμένων σκοπών”, η λέξη “επανάσταση” εξακολουθεί να έχει κάποιο νόημα. Βάλε και το επικo-μυθικό φαντασιακό με το οποίο έχουν ντύσει αυτόν τον τόπο από τα διαβάσματά τους, και τότε αυτός εξυψώνεται στα μάτια τους σε κάτι ακόμη πιο σημαντικό: σε περιπέτεια. Ένας τελευταίος σταθμός πριν από την πραγμάτωση της ποίησής τους. Ο διάλογος αυτός σκηνογραφεί τον Βύρωνα και τον Τρελόνι (που δεν είναι ποιητής, αλλά είναι ίσως ο ρομαντικότερος όλων) ως δύο larger-than-life, υπερταλαντούχα, υπέροχα κωλόπαιδα. Άγγλους σε όλα τους, στο χιούμορ, στον αυτοσαρκασμό, αλλά ταυτόχρονα και παγκόσμιους, διεθνιστές, ντεσπεράντο του ονείρου και της υπέρβασης».

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις LiFO βιβλία.

25.3.21 – lifo

19

στοιχείο. Εκεί ξεκίνησα μαθήματα μουσικής, στο παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου του Ρεθύμνου, και μετά έφυγα για κάποια χρόνια στη Γαλλία. Επέστρεψα στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του ’80.

q Από τα παιδικά μου χρόνια μού άρεσε πάρα πολύ να παίζω με τους ήχους, να αυτοσχεδιάζω, να φτιάχνω ηχητικές πηγές από διάφορα ευτελή πράγματα και κάποια στιγμή, προς το τέλος του δημοτικού, άρχισα να έχω μια πιο καλή αντίληψη της μουσικής. Έφτιαχνα έναν μουσικό κόσμο τον οποίο, μαζί με φίλους, μετουσιώναμε σε θεατρικές παραστάσεις. Είχαμε ένα εξοχικό σπίτι στον Ευλογιά, μια περιοχή προσφύγων πάνω από το Ρέθυμνο με αγροικίες, με μαγικό τοπίο μέσα στα αμπέλια και στα πεύκα, ο οποίος, μέσα από ένα φαράγγι, είχε θέα σε ένα μέρος της πόλης. Είχα βαθιά επιθυμία να εκφραστώ με διάφορους τρόπους. Οργάνωνα τα παιδιά, ντυνόμασταν και την ώρα που έδυε ο ήλιος, πριν από το φαγητό, όταν οι άνθρωποι τραγουδούσαν, εμείς παίζαμε το θεατρικό έργο που είχαμε ετοιμάσει σε μια μικρή σκηνή. Ήταν μια σχεδόν ολοκληρωμένη θεατρική πράξη – βγάζαμε κάποια χρήματα και με αυτά αγοράζαμε γλυκά και παιχνίδια. Εκεί είχα πάντα την έγνοια της μουσικής, χωρίς να έχω ιδέα τι μπορεί να είναι αυτό – το παιχνίδι των ήχων ήταν αυτό που με απασχολούσε και με απασχολεί μέχρι τώρα. Δεν άλλαξε κάτι. Άλλαξαν η γνώση, η εμπειρία, η γραφή, αλλά ο βασικός πυρήνας του παιχνιδιού είναι ίδιος – δεν είναι τυχαίο ότι το ρήμα που συνοδεύει τη μουσική είναι το «παίζουμε», παίζουμε μουσική.

q Το πρώτο μου ζωντανό ρεσιτάλ το παρακολούθησα στο Ωδείο, στο τζαμί Νερατζέ, εκεί όπου μάθαινα μουσική, έναν πολύ ιδιαίτερο χώρο με πολύ ωραία ακουστική. Εκεί υπήρχε ένα πιάνο με ουρά και πολλές φορές, επειδή είχα το κλειδί, όταν κοιμούνταν όλοι, το έσκαγα και πήγαινα να μελετήσω – και έγραφα μουσική. Μετά τα δεκαπέντε μου συνέθετα κανονικά και εκεί έκανα τους πρώτους μου πειραματισμούς. Εκεί, λοιπόν, είδα ένα ρεσιτάλ με έναν πιανίστα και δύο τραγουδιστές, οι οποίοι τραγουδούσαν άριες από όπερες. Δεν θυμάμαι τα έργα, μου είχε κάνει όμως μεγάλη εντύπωση η υπερβολή των φωνών. Είναι παράξενο γιατί η πρώτη αντίδραση, η δική μου και των συμμαθητών μου, ήταν το ασταμάτητο νευρικό γέλιο – μας είχε φανεί τότε ό,τι πιο αστείο είχαμε ακούσει. Όμως, αυτή η εξωπραγματική διάσταση των φωνών ήταν το στοιχείο που αγάπησα αργότερα στην όπερα. Άκουγα φανατικά ό,τι κλασική μουσική έπαιζε το ραδιόφωνο και, όσο ήμουν παιδί, η καλύτερή μου ήταν όταν υπήρχε κάποιο πένθος, γιατί τότε όλο το πρόγραμμα ήταν αφιερωμένο στην κλασική μουσική, επί μία, δύο ή τρεις μέρες. Παρακολουθούσα συνεχώς το Τρίτο Πρόγραμμα από ένα ραδιοφωνάκι και αποκεί δέχτηκα όλες τις αναφορές με πολύ ιδιαίτερο τρόπο.

q Το Ρέθυμνο ήταν μια πόλη με τέτοια ποιότητα. Ήταν ένα αστικό μέρος που είχε αφομοιώσει τη δυτική κουλτούρα με πολύ φυσικό και υγιή τρόπο. Ένα περιβάλλον το οποίο με βοηθούσε να μην αισθάνομαι σαν τη μύγα μες στο γάλα και, ταυτοχρόνως, αφομοίωνε όλο το βυζαντινό και παραδοσιακό κομμάτι. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, επίσης, ήταν τα τραγούδια της εποχής, το λαϊκό τραγούδι, το οποίο το παρακολουθούσα όχι γιατί ήταν στα άμεσα ακούσματα της οικογένειάς μου αλλά γιατί ήταν στα άμεσα ακούσματα της γειτονιάς. Όποια στιγμή κι αν έβγαινες έξω, όλο και κάποιος τραγούδαγε λαϊκά, ρεμπέτικα. Υπήρχε έντονο και το βυζαντινό στοιχείο γιατί η εκκλησία ήταν στο κέντρο κάθε γειτονιάς και ήμουν μέλος αυτής της κοινότητας. Συγχρόνως, η κρητική παραδοσιακή μουσική ήταν είναι σημείο αναφοράς: συνδέεται με γλέντια, γιορτές, γάμους, βαφτίσια, ακόμη και με τον θάνατο. Τα μοιρολόγια ή τα νανουρίσματα υπήρχαν πολύ έντονα μέσα μου. Ο πατέρας μου ήταν από το νότιο Ρέθυμνο, από ένα χωριό πάνω από το Λιβυκό Πέλαγος, την Κάνεβο – εκεί έζησα όλες αυτές τις εμπειρίες. Ήταν εγγράμματος και πολύ φιλοσοφημένος άνθρωπος, με συγγραφικό έργο. Η μητέρα μου είναι μικρασιατικής καταγωγής, από ένα πιο αστικό, ας πούμε, περιβάλλον. Ο παππούς μου ήταν ψάλτης. Όλο αυτό άφηνε μια σφραγίδα στην αναζήτηση της προσωπικής μου ταυτότητας και έτσι η μουσική ερχόταν με διάφορους τρόπους στη ζωή μου, μέσα από όλα αυτά, αλλά και μέσα από τις σπουδές μου.

Συνθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, ζει στο Θησείο.

ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ

q Γεννήθηκα στο Ρέθυμνο, στην παλιά πόλη, η οποία έχει έντονο το αναγεννησιακό αλλά και το τουρκικό

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Ήμουν ένα παιδί αρκετά μοναχικό από τη φύση μου – είχα τραβήξει κι έναν δρόμο αρκετά προσωπικό και

20 lifo – 25.3.21

κάπως καταπιεστικό. Όταν έφυγα από το Ρέθυμνο, έριξα μαύρη πέτρα πίσω μου. Κάθε φορά που επέστρεφα, υπήρχε στο μυαλό μου ότι δεν είναι πραγματικά κατανοητό αυτό που κάνω στους ανθρώπους του περιβάλλοντός μου. Με ρωτούσαν «τι κάνεις;», έλεγα «γράφω μουσική», και μου απαντούσαν «δηλαδή στίχους;». Άντε να τους εξηγήσω ότι δεν γράφω τραγούδια. Αυτό τους φαινόταν αδιανόητο. Θυμάμαι μια πολύ μεγάλη εκδήλωση της εκκλησίας ή του δήμου σε έναν χώρο που τον έλεγαν Δελφίνι, κάτι σαν τον ΕΟΤ του Ρεθύμνου, όπου με είχαν φωνάξει να παίξω. Επρόκειτο να παρευρεθούν όλες οι Αρχές του τόπου και μου ζήτησαν να παρουσιάσω ένα δικό μου έργο. Όμως, καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα να φέρουμε κάποιον μουσικό από την Αθήνα για να ερμηνεύσει το έργο μου, τους είπα ότι το είχα ηχογραφημένο. «Α, πολύ ωραία», μου απάντησαν, «θα το ακούσουμε ηχογραφημένο». Ήταν το έργο «Απομάκρυνση 3», βασισμένο στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, που είχα γράψει στα δεκαέξι μου, με μια γραφή αρκετά εξεζητημένη. Ξεκινάει, λοιπόν, να παίζει και οι θεατές αρχίζουν να μιλάνε μεταξύ τους. Και γίνεται η χάβρα των Ιουδαίων. Δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν σε αυτό, ότι πρέπει να καθίσεις σιωπηλά και να ακούσεις, οπότε μοιάζει σαν μια τέλεια ευκαιρία διαλείμματος. Αισθάνθηκα πολύ άσχημα, ότι καταργείται το έργο μου στην ίδια μου την πατρίδα. Είχα έρθει από τη Γαλλία, ήμουν είκοσι χρονών, στα πρώτα μου μουσικά σκιρτήματα, και αισθάνθηκα την απόλυτη απόρριψη. Αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια. Δυστυχώς, πολλές φορές οι άνθρωποι συνδέουν την αναγνωρισιμότητα με το είδος της μουσικής, χωρίς όμως να κατανοούν την ίδια τη μουσική. Ακόμη και τώρα, νομίζω, αυτά δεν έχουν αλλάξει και πολύ. Είναι μικρό το κοινό που μπορεί να παρακολουθήσει τέτοιου είδους πράγματα.

q Στην Αθήνα ήρθα το ’77-’78, όταν τελείωσα το γυμνάσιο.

Έμεινα εδώ δύο χρόνια περίπου, πήρα μια βάση από το Ελληνικό Ωδείο και μετά πήγα στο Παρίσι, όπου βρέθηκα σε διάφορα ερευνητικά κέντρα. Εκεί γνώρισα τον Ξενάκη και πολλούς άλλους. Αυτό που είναι το πιο σημαντικό για μένα από την εποχή του Παρισιού είναι ότι εκείνα τα χρόνια άρχισε να παίζεται η μουσική μου από πολλούς φορείς, κι ας ήμουν πολύ μικρός ηλικιακά. Τότε στη Γαλλία, και κυρίως στο Παρίσι, υπήρχε ένα πολύ ανοιχτό πεδίο έρευνας και επικοινωνίας, οπότε, όταν έβλεπαν ότι κάποιος είχε μια ιδιαιτερότητα, ένα ιδιαίτερο στυλ ή μια προσωπικότητα, τον στήριζαν. Αυτό πήρα ως εφόδιο, τη σιγουριά του είδους, της γραφής, και έφτασα στην Ελλάδα μετά από μερικά χρόνια, γράφοντας νέα έργα από αναθέσεις, είτε για την Ελλάδα είτε για την Ευρώπη. Αυτό κράτησε αρκετά χρόνια και ήταν η βασική πηγή εισοδήματός μου. Περισσότερο αναλάμβανα να γράψω μουσική δωματίου για διάφορα σύνολα, ορχήστρες, σόλι όργανα, κάποια με φωνές – πάντα με ενδιέφερε η φωνή. Και ταυτόχρονα, στα είκοσι δύο μου, έγραψα μουσική για την Επίδαυρο, για την Ιφιγένεια εν Ταύροις του Εθνικού Θεάτρου, με πρωταγωνίστρια τη Συνοδινού. Από το 1984 έχω επιλέξει να μένω στην Αθήνα, έτσι άρχισα να δουλεύω στο θέατρο. Έγραψα μουσική για την Ηλέκτρα του Κουν, το τελευταίο έργο που ανέβασε στην Επίδαυρο. Έτσι ξεκινάει αυτή η περιπέτεια με τα θεατρικά. Συνεργάστηκα, μεταξύ άλλων, με τους Χουβαρδά, Αρδίττη, Βολανάκη, με το θέατρο της Μπέττυς Αρβανίτη, με τον Χριστόφορο Χριστοφή, το θέατρο Αμόρε, που ήταν ένα πολύ σημαντικό σημείο αναφοράς. Εκεί, στα τέλη των ’80s αρχές των ’90s, αρχίζω να συνεργάζομαι με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Είχαν ξεκινήσει ήδη δειλά με την Ομάδα Εδάφους και είχαν δώσει ένα στίγμα. Το πρώτο

απο τον m. hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

εσωτερικη διαδικασια Δεν μπορώ να πω πια ότι μου αρέσει όπως παλιότερα να συζητάω με φίλους και να ανταλλάσσω γνώμες. Αισθάνομαι ότι δεν έχω συνομιλητές και πολλές φορές, όταν ξεκινάει μια τέτοια διαδικασία, νομίζω ότι δεν έχω και πολλά πράγματα να πω. Αισθάνομαι πιο ασφαλής όταν κλείνομαι στους τέσσερις τοίχους και στον εαυτό μου. Μου λείπουν τρομερά τα ταξίδια, ακόμα και για επαγγελματικούς λόγους, που μπορεί να είναι λίγες μέρες, αλλά σε βοηθούν να αλλάξεις περιβάλλον και εντυπώσεις.

25.3.21 – lifo

21

q Όλο αυτό –και με πολλές άλλες ενδιάμεσες στιγμές– ολοκληρώθηκε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Δούλευα ήδη ως μουσικός σύμβουλος στο Αθήνα 2004. Τότε μας δόθηκε η δυνατότητα ως ομάδα –outsider τελείως– να ετοιμάσουμε μια πρόταση για την τελετή έναρξης και λήξης. Δεν είχαμε τη γνώση για ένα τέτοιο γεγονός, αλλά σεβάστηκαν την έρευνα που κάναμε, άρεσε και η ιδέα στην Αγγελοπούλου και στους συνεργάτες της και εκεί που δεν περίμενε κανείς ότι θα μας ανέθεταν όλο αυτό το γεγονός, είχε τη μαγκιά η Αγγελοπούλου να ξεπεράσει αυτό που θεωρούνταν κανονικό εκείνη την περίοδο και να το δώσει σε μια ομάδα νέων ανθρώπων. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό σημείο στη ζωή μου, γιατί σταμάτησα όλες τις άλλες δραστηριότητες για περίπου τρία χρόνια και ασχολήθηκα με αυτό συστηματικά. Ήταν μια πολύ έντονη περίοδος, γιατί ήμασταν αποκλεισμένοι, κάνοντας μόνο αυτό, φτιάχνοντας ένα έργο πολύ υψηλής αισθητικής. Όλη αυτή η ομάδα με leader τον Παπαϊωάννου ανταποκρίθηκε με τον καλύτερο τρόπο. Την ίδια στιγμή εμένα μου άφησε αρκετά δυσάρεστα σημεία, και στην ψυχολογία μου, και μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να ξεκαθαρίζει μέσα μου. Γιατί μην ξεχνάς ότι όταν συνειδητοποιήσαμε το κομμάτι της κρίσης που πολλοί συνέδεσαν και με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, υπήρχε πολύ έντονη και πολύ σοβαρή κριτική. Άκουγα όλα αυτά μετά τους Ολυμπιακούς και κόντευα να χάσω τον εαυτό μου – ήταν υπεράνω των δυνατοτήτων μου. Φαντάζομαι ότι ήταν η συνοχή της ομάδας που μας προστάτεψε και η φροντίδα που είχε η Αγγελοπούλου για τους συνεργάτες της. Υπήρχε ένα κέλυφος προστασίας και το αποτέλεσμα δεν παρεξέκλινε από αυτό που είχαμε φανταστεί, παρόλες τις δυσκολίες. Δώσαμε αγώνες γι’ αυτό, γιατί δεν ήταν απλό. Ακριβώς, λοιπόν, επειδή ήταν ένα τεραστίων διαστάσεων έργο, εξαντλήθηκα σωματικά. Και η εξάντληση φέρνει και μια ψυχική κόπωση. Οπότε μετά έφυγα, απομονώθηκα στην Τήνο ακριβώς για να ξαναβρώ ένα μέρος του εαυτού μου και να ξαναρχίσει η μικρών διαστάσεων ενασχόλησή μου με το πράγμα που ήξερα καλύτερα να κάνω: να γράφω μουσική.

Γιώργος Κουμεντάκης

έργο που κάναμε μαζί ήταν τα Φεγγάρια, ένα δίπτυχο για κόντρα τενόρο και δύο πιάνα που είχα γράψει πάνω στη Σαπφώ. Ήταν μια ομάδα που έφερε κάτι πολύ ιδιαίτερο και καινούργιο στην Ελλάδα, στην αθηναϊκή κουλτούρα της εποχής.

q Όταν ολοκληρώσω τη θητεία μου, θα έχω κάνει έναν κύκλο έξι ολόκληρων χρόνων στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Πέρασα από πάρα πολλές φάσεις, εντελώς αντίθετες μεταξύ τους. Έχω να σκεφτώ πολύ ωραία πράγματα και πολύ άσχημα γιατί είχα τη φοβερή ατυχία, όπως και άλλοι που ανέλαβαν μέσα στον κορωνοϊό, ο ιός να αντιστρέψει όλη αυτή την ανερχόμενη πορεία, η οποία ήταν σαφής και κάποια στιγμή αυτό που φανταζόμουν είχε αρχίσει να πραγματοποιείται. Και ξαφνικά, όλο αυτό άρχισε να μαζεύει. Ελπίζω να μου μείνει ο τελευταίος χρόνος για να ολοκληρωθεί το όραμά μου. Ειδικά η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ήταν πολύτιμη για όλο αυτό το ταξίδι, το οποίο πρέπει να το τελειώσω με τον καλύτερο τρόπο. Δίνουμε αγώνα γι’ αυτό.

q Έχω μεγάλη ανεκτικότητα και στο ωραίο και στο άσχημο, και αυτό μπορώ να το γευτώ σε όλο του το εύρος, ακόμα και αν είναι κάτι δυσάρεστο, άσχημο, κιτς κ.λπ. Πολλές φορές, όταν είμαι σε ένα περιβάλλον απόλυτης καθαρότητας, λιτότητας, άψογης αισθητικής, επιθυμώ και κάτι που να το λερώνει. Μπορώ εύκολα να μεταφέρω μια νότα, μια κατάσταση που είναι πολύ αντίθετη, για να ισορροπήσει. Επειδή μάλλον έχω εκπαιδευτεί από την οικογένειά μου, είμαι ανεκτικός σε οτιδήποτε διαφορετικό, σε οποιαδήποτε διαφορετική γνώμη. Για κάθε άνθρωπο που μπορεί να μου πει οτιδήποτε και να με στενοχωρήσει, να μου δημιουργήσει θέμα, πάντα προσπαθώ να εξηγήσω γιατί το έκανε, πάντα προσπαθώ να βρω δικαιολογητικά της οποιασδήποτε έκφρασης. Έχω μια εσωτερική δικαιοσύνη και αυτή η δικαιοσύνη με βοηθάει ακόμα και με τους φίλους, με αυτούς τους ανθρώπους που παρακολουθώ χρόνια και σέβομαι τη δουλειά και την έκφρασή τους, να είμαι αντικειμενικός. Εάν κάτι δεν μου αρέσει, ακόμα και σε άτομο του πολύ κοντινού μου περιβάλλοντος, δεν θα διστάσω να πω τη γνώμη μου.

q Το κείμενο των 56, όπως και κάθε πράγμα που κάνω στη ζωή μου, το έκανα επειδή το πιστεύω. Αυτό το κείμενο έλεγε ότι σε αυτήν τη συγκεκριμένη στιγμή θα πρέπει να φύγει η πολιτική αντιπαράθεση, για να φωτιστεί η ουσία του θέματος. Γιατί υπήρχε ένα σάπιο σύστημα θαμμένο εδώ και πολλά χρόνια, που για κάποιους πολύ υγιείς λόγους βγήκε στην επιφάνεια. Και η ουσία ήταν να δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη διαδικασία που θα βοηθήσει ώστε να μην ξαναϋπάρξουν αντίστοιχες πράξεις –πράξεις άθλιες–, ειδικά όταν έχει κανείς την εξουσία και μπορεί να την εκμεταλλεύεται με χιλιάδες τρόπους. Είναι κάτι που με δαιμονίζει, θεωρώ ότι είναι μια τεράστια αδικία, μια φρίκη, η οποία θα πρέπει να αποκατασταθεί και μέσω της Δικαιοσύνης να διαλευκανθεί. Πλέον αναρωτιέμαι αν είναι μια ιστορία που φούντωσε πολύ έντονα για ένα μεγάλο διάστημα και ξεφούσκωσε. Αυτήν τη στιγμή δεν είμαι σε θέση να το πω, αλλά βλέπω ότι μάλλον ξεφουσκώνει. Και αυτό με στενοχωρεί πολύ.

q Αυτή ήταν η ουσία του κειμένου που υπογράψαμε για τη Μενδώνη. Σέβομαι τις αντιδράσεις των συναδέλφων στην παράσταση του Μαρμαρινού και χαίρομαι που μέσα στο θέατρό μας όλοι έχουν την ελευθερία να εκφράσουν την άποψή τους – σωστή ή λάθος, δεν έχει σημασία. Δεν σου κρύβω ότι θα ήθελα να με έχουν ρωτήσει ποια ήταν η λογική μου, υπογράφοντας αυτό το κείμενο, αλλά αυτό είναι δευτερεύον και έχει να κάνει μόνο με την προσωπική σχέση που έχω με τους ίδιους. Κατά τα άλλα, φυσικά η παράσταση δεν διαταράχτηκε ούτε στο ελάχιστο και όλες οι απόψεις εκφράστηκαν με τον τρόπο που ήθελε ο καθένας. Αυτό είναι μια νίκη, κόντρα στη σφαγή των social media.

q Αυτό το μίσος που βγαίνει στα social media με προβληματίζει πολύ και φοβάμαι ότι είναι μόνο η αρχή. Βλέπω την ένδεια που έρχεται, την αναταραχή στους καλλιτεχνικούς χώρους, την αγωνία για τις δουλειές, την αγωνία των νέων καλλιτεχνών και τρομάζω για όσα θα έρθουν. Φοβάμαι ότι η κατάσταση θα μεταλλαχθεί σε κάτι πολύ αβέβαιο και μάλλον χειρότερο.

q Η ζωή με έχει μάθει να είμαι ανεκτικός, να μπορώ να συνδυάζω τα πιο αντίθετα πράγματα, ακόμα

ΙNFO

www.nationalopera.gr

22 lifo – 25.3.21

Αισθάνομαι κάτι που δεν αισθανόμουν στο παρελθόν, ότι αυτά τα χρόνια που είμαι στη Λυρική έχω λερωθεί αρκετά, κι αυτό είναι κάτι που με πονάει. Ξέρω ότι δεν είμαι αυτός που ήμουνα και σίγουρα έχω λερώσει πολλές πτυχές της ζωής μου. Ελπίζω ότι σύντομα θα επιστρέψω σε πιο αγνές και πιο καθαρές στιγμές. Το έχω πολύ μεγάλη ανάγκη να γυρίσω στον εαυτό μου με κάποιον τρόπο.

και αν είναι εις βάρος μου. Η φύση μου δεν εμπεριέχει το κομμάτι της κακίας, της ζήλιας. Αισθάνομαι κάτι που δεν αισθανόμουν στο παρελθόν, ότι αυτά τα χρόνια που είμαι στη Λυρική έχω λερωθεί αρκετά, κι αυτό είναι κάτι που με πονάει. Ξέρω ότι δεν είμαι αυτός που ήμουνα και σίγουρα έχω λερώσει πολλές πτυχές της ζωής μου. Ελπίζω ότι σύντομα θα επιστρέψω σε πιο αγνές και πιο καθαρές στιγμές. Το έχω πολύ μεγάλη ανάγκη να γυρίσω στον εαυτό μου με κάποιον τρόπο. Μπήκα σε αυτή την περιπέτεια και σίγουρα θα μου δώσει κάτι πολύ σημαντικό. Όπως και με τους Ολυμπιακούς, άργησα να το καταλάβω και ενδεχομένως κι αυτό να αφήσει τις πληγές του. Αλλά ελπίζω κάποια στιγμή να θεωρηθεί ότι ήταν ένα έργο το οποίο άξιζε τον κόπο να γίνει τη συγκεκριμένη στιγμή, στο συγκεκριμένο είδος. Επιπλέον, δεν θα ήθελα με τίποτα να περιορίσω τις ανάγκες μου και τη δυνατότητα να αλλάζω τη ζωή μου, να μείνω στα κεκτημένα, τα οποία θα προσδιορίσουν και το μέλλον μου. Η ζωή μάλλον μας διδάσκει ότι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα, ούτε για την ίδια μας την ύπαρξη.

ΜΙΑ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ 200 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΉΣΤΟΣ ΠΑΡΊΔΗΣ 25.3.21 – lifo

23

24 lifo – 25.3.21

25.3.21 – lifo

25

Theodore Leblanc (1800-1837), Ελληνικός Χορός, Ρωμαίικα, 19ος αι. Λιθογραφία, 17x24 εκ., Μουσείο Μπενάκη 24650

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΚΘΕΣΗ ΠΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΕ ΠΟΤΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

26 lifo – 25.3.21

Θα μπορούσε να πει κανείς, περίπου με βεβαιότητα και μια δόση βαθιάς εκτίμησης για ένα τέτοιο επίτευγμα, ότι είναι η ώρα του Μουσείου Μπενάκη. Ότι η έκθεση «1821 – Πριν και Μετά» αποτελεί την κορύφωση μιας μεγάλης διαδρομής του σημαντικού αυτού οργανισμού και τη δικαίωση του ιδρυτή του Αντώνη Μπενάκη. Γιατί μπορεί να αποφασίστηκε και να οργανώθηκε με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση, αλλά καταφέρνει να συγκεντρώσει και να αφομοιώσει την ιστορία ενός τόπου και μιας κοινωνίας μέσα από την αγωνία ενός μικρού λαού να ορθώσει το ανάστημά του απέναντι σε μια παντοδύναμη αυτοκρατορία. Όπως και την αντιπαράθεσή του με όλες τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, τεράστιας επιρροής σε επίπεδο πολιτικό και στρατιωτικό, κράτη και αυτοκρατορίες που διαφέντευαν τα θαλάσσια και τα γήινα σύνορα του τότε κόσμου. Τρεις όροφοι, 2.500 τετραγωνικά μέτρα, 1.200 εκθέματα, τρεις ενότητες με υποενότητες, 8 μήνες διάρκεια. Αυτή είναι η σύνθεση της μεγαλύτερης σε μέγεθος, έκταση και χρόνο έκθεσης που οργάνωσε ποτέ το Μπενάκη, γράφοντας, κατά κάποιον τρόπο, ιστορία. Μια έκθεση που καλύπτει ως αφήγηση έναν σκληρό και αιματοβαμμένο αγώνα για ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση, που διήρκεσε περισσότερο από εκατό χρόνια. Μέσα από αυτήν, ιστορία και τέχνη ξεδιπλώνονται παράλληλα και αλληλοσυμπληρώνονται, αποκαλύπτοντας σωρεία μικρότερων και μεγαλύτερων γεγονότων, όλα όσα συνέβαιναν προτού ξεσπάσει η Επανάσταση, όλα όσα ακολούθησαν την ίδρυση του νέου κράτους και τη σταδιακή του ένταξη στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Ολόκληρο το κτίριο του Μπενάκη της Πειραιώς 138, όλοι οι εκθεσιακοί του χώροι, ξεκινώντας από τον δεύτερο όροφο, κατεβαίνοντας στον πρώτο και φτάνοντας στο ισόγειο, έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε να αναδείξουν την ιστορία μιας ιδέας, ενός πολέμου και μιας αναγέννησης. Τη μανιασμένη πίστη μιας υπόδουλης, μικρής σε πληθυσμό κοινότητας ανθρώπων, διάσπαρτης σε βορρά και νότο, δύση αλλά και ανατολή, σε βουνά, λαγκάδια και νησιά, ότι μπορεί να διεκδικήσει την ελευθερία της, σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής, όπως εκφράζονταν μέσω του Διαφωτισμού και του οράματος των Ελλήνων της διασποράς, έως τη δικαίωσή της. Η συλλογή του ίδιου του Αντώνη Μπενάκη, ο περίφημος τρίτος όροφος της Κουμπάρη, πολύτιμα κειμήλια των αγωνιστών του ’21 που ο ίδιος συνέλεξε ή του εμπιστεύτηκαν, μέρος της οποίας μεταφέρθηκε στην Πειραιώς, αποτελεί τη μαγιά και την αφετηρία της θεαματικής σε μέγεθος και πλούτο έκθεσης. Με αρωγούς τρεις τράπεζες και τις συλλογές τους, την Τράπεζα της Ελλάδος, την Εθνική Τράπεζα και την Alpha Bank, στήθηκε μια εποποιία της παλιγγενεσίας, η οποία είναι έτοιμη να υποδεχτεί το κοινό, όταν οι υγειονομικές αρχές επιτρέψουν το άνοιγμα των μουσείων. Οι τρεις όροφοι αποτελούνται από τρεις ενότητες που καλύπτουν συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους. Η πρώτη ξεκινάει από τα Ορλωφικά. το 1770, και φτάνει μέχρι το 1821, οπότε ξεσπούν οι πρώτες μάχες στον Μοριά, η δεύτερη καλύπτει τα γεγονότα και τα πρόσωπα

J.C. Allgeyer - Ernst Hinrichsen, Στρατιώτες που αναπαριστούν μάχη μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών, Γερμανία, περ. 1890. Επίπεδο μολύβι, ύψος 2-4 εκ. Μουσείο Μπενάκη ΤΠΠ 1068/1-88. Δωρεά Μαρίας Αργυριάδη

1770—1821 1821—1831 1831—1870

Α Β Γ

που σηματοδοτούν τον αγώνα και τις μάχες μέχρι την άφιξη στην Ελλάδα του Ιωάννη Καποδίστρια και τις προσπάθειές του να ιδρύσει ένα σύγχρονο, οργανωμένο κράτος, και η τρίτη ενότητα ξεκινάει με την άφιξη του δεκαεπτάχρονου Όθωνα το 1832, ακολουθεί την έξωσή του, τον ερχομό του Γεωργίου Α’ και τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, για να φτάσει στο 1880 και την προσάρτηση της Θεσσαλίας στα ελληνικά εδάφη. Αυτό το χρονοδιάγραμμα αποτέλεσε το πλαίσιο όχι μόνο της οργάνωσης του υλικού που είχαν στη διάθεσή τους οι επιμελητές Τάσος Σακελλαρόπουλος και Μαρία Δημητριάδου αλλά και τον καμβά πάνω στον οποίον εργάστηκαν οι σκηνογράφοι της έκθεσης Ναταλία Μπούρα και Παύλος Θανόπουλος. Οι τελευταίοι, σηματοδοτώντας τους χώρους με διαφορετικούς χρωματισμούς, έτσι ώστε να δώσουν σε κάθε ενότητα τη δική της ταυτότητα, δημιούργησαν δωμάτια που το ένα οδηγεί στο άλλο, αποκαλύπτοντας πτυχές και υποενότητες και προτείνοντας την αίσθηση μιας θεατρικότητας στη γραμμική ιστορική αφήγηση. Η κ. Μπούρα εξηγεί: «Εμείς πήραμε όλο το υλικό και το εντάξαμε σε μια αφήγηση μέσα στον χώρο και, καθώς πρώτη φορά είχαμε να κάνουμε με μια τόσο μεγάλη έκθεση που, λόγω επετείου, καλύπτει όλο το κτίριο, θέλαμε να μη γίνει κουραστική, να κρατάμε το ενδιαφέρον του κοινού, ώστε να τη δει μέχρι τέλους. Αποφασίσαμε οι τοίχοι να έχουν διαφορετικό χρώμα για να προσδώσουμε σε κάθε ενότητα και κάθε όροφο μια ταυτότητα, μέσα από την οποία θα είναι εύκολο να καταλάβει ο επισκέπτης πού βρίσκεται. Έτσι, ξεκινάμε με το κόκκινο, που είναι η Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνεχίζουμε στον πρώτο όροφο με γκρι, που είναι ο Αγώνας και αντανακλά μια δύσκολη περίοδο, αλλά με το που βγαίνεις στο ηρώο, αντικρίζεις ένα πιο φωτεινό χρώμα, που είναι απομίμηση μαρμάρου, γιατί έχει επιτευχθεί πια ο σκοπός. Είναι η περίοδος μετά το 1827, όπου είναι συγκεντρωμένοι οι ήρωες, οι πρωταγωνιστές των γεγονότων, και εκεί θέλαμε ο επισκέπτης να νιώσει μια ανάταση, ότι βρίσκεται σε ένα χαρμόσυνο περιβάλλον. Τέλος, επιλέξαμε το μπλε για το ισόγειο, όπου παρουσιάζεται η σύσταση του νέου κράτους. Επίσης, δημιουργήσαμε αναπαραστάσεις των δύο αυλών, του Όθωνα και του Γεωργίου. Οι φιγούρες της αυλής του Γεωργίου είναι ενταγμένες σε ένα νεοκλασικό κτίριο, ντυμένες με αυθεντικές ενδυμασίες. Ο στόχος μας ήταν να παρουσιαστούν όλα με έναν τρόπο εύληπτο, δηλαδή ο επισκέπτης να καταλάβει τη χρήση των αντικειμένων και τι ρόλο έπαιζαν στην καθημερινή ζωή». Ο κ. Θανόπουλος συμπληρώνει: «Προσπαθήσαμε να κάνουμε αναπαραστάσεις, αντί να τα βάλουμε όλα σε μια προθήκη. Με έναν τρόπο θέλαμε να τα κάνουμε να ζωντανέψουν. Έτσι, αποφασίσαμε να δώσουμε μια θεατρική διάσταση στην όλη διαδικασία. Άλλωστε, μας ενδιαφέρει το παρασκήνιο, το πώς βλέπει κανείς κάθε θέμα και από τις δύο όψεις του. Το στοίχημα ήταν πώς το υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας θα εντασσόταν στον χώρο σαν να είναι τρισδιάστατο, ώστε να δένουν όλα αρμονικά. Εν τέλει, παρ’ όλη την πολυπλοκότητά τους, όλα βρίσκονται στη θέση τους».

25.3.21 – lifo

27

ΜΕΡΟΣ#ΠΡΩΤΟ 28 lifo – 25.3.21

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1770 - 1821)

πρώτη ενότητα αποτελεί ένα είδος εισαγωγής και ως εκ τούτου είναι η μικρότερη σε έκταση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι λιγότερο σημαντική ή υποδεέστερη σε τεκμήρια και εκθέματα. Αντιθέτως, αποκαλύπτεται σε αυτήν ένας ολόκληρος κόσμος που δεν μας είναι τόσο γνώριμος όσο η εποχή της Επανάστασης. Ξεκινάει από τον δέκατο όγδοο αιώνα, εποχή κατά την οποία κυριαρχούσαν τρεις αυτοκρατορίες, η Οθωμανική, η Ρωσική και η Αυστριακή, οπότε γίνονται και οι πρώτες αποτυχημένες απόπειρες για ανεξαρτησία των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής, ιδίως των Ελλήνων, οι οποίοι μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν κεντρικό ρόλο στη διοίκηση των Οθωμανών, ενώ η διασπορά σταδιακά αντιλαμβανόταν την προοπτική της απελευθέρωσης της πατρογονικής γης. Η έκθεση ξεκινάει με πτυχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της καθημερινότητας τόσο των χριστιανών όσο και των μουσουλμάνων, και συνεχίζει με τους ξένους περιηγητές, οι οποίοι μεταφέρουν στην Ευρώπη εντυπώσεις από τον ελλαδικό χώρο, εικόνες από τη ζωή των κατοίκων του – το ενδιαφέρον τους για

τους σύγχρονους Έλληνες οφειλόταν στο παρελθόν τους, ενώ οι ίδιοι οι περιηγητές κατέγραφαν και περιέγραφαν ήθη και έθιμα που συναντούσαν κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους. Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται χρηστικά αλλά και πολυτελή αντικείμενα, λιθογραφίες διαφορετικών εθνικών ομάδων, όπως οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι, οι Τούρκοι, υπέροχα χάλκινα σφυρήλατα σκεύη, πολυτελή πιάτα και κουτάλες οθωμανικής προέλευσης, καλύμματα σέλας αλόγων υψηλής οθωμανικής τέχνης, χρυσά νομίσματα, πορτρέτα της ανώτερης τάξης, έπιπλα αρχοντικής προέλευσης. Παράλληλα, αναδεικνύονται το εμπόριο και η θάλασσα και ο τρόπος που η παιδεία, μαζί με την Εκκλησία, συνηγορεί στην έκδοση βιβλίων που σταδιακά επηρεάζουν τη διασπορά όσον αφορά το αίτημα για εθνική αφύπνιση. Οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, τα Ορλωφικά, ο Αλή Πασάς, οι αρματολοί και οι κλέφτες, οι Σουλιώτες και η Ήπειρος, και, φυσικά, ο Ρήγας Φεραίος, το πρόσωπο που ενέπνευσε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τον Αγώνα, και η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, που οδήγησε στον ξεσηκωμό του Μάρτη του ’21, αποτελούν τους βασικούς σταθμούς της εισαγωγικής αυτής ενότητας του δεύτερου ορόφου. Ο συνεπιμελητής της έκθεσης κ. Σακελλαρόπουλος εξηγεί: «Η έκθεση βασίζεται στη λογι-

Ρωσοτουρκικού Πολέμου. Υπάρχουν αρκετά δώρα πλούσιων εμπόρων, όπως εγχάρακτα πιάτα, προς μοναστήρια, φτιαγμένα σε καλά εργαστήρια, από καλά υλικά – εξαρτάται, βέβαια, και από το σινάφι το οποίο τα έχει χαρίσει. Όλα τα οθωμανικά αντικείμενα προέρχονται από την ανώτερη τάξη, τα πιο λαϊκά αντικείμενα δύσκολα επιβιώνουν. Αναφερόμαστε στην παιδεία, που είναι κι αυτή συνδεδεμένη με τους Έλληνες εμπόρους, διότι έπρεπε να έχουν μορφωμένα στελέχη στις επιχειρήσεις τους, κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή πολλών βιβλίων. Έχουμε εντάξει και μια ενότητα για τον Κοραή, όπου υπάρχει και ο ανδριάντας του από τον γλύπτη Γιάννη Παππά. Το μοντέλο σε ένα από τα προσχέδια που τον συνοδεύουν είναι ο Μόραλης. Η κ. Δημητριάδου προσθέτει: «Παρουσιάζουμε την προεπαναστατική εκκλησία, αρτοφόρια, εικόνες της εποχής, μια κολυμπήθρα από τη Συλλογή του Περδίου. Μετά περνάμε σε καθαρά ιστορικά γεγονότα, δηλαδή στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο και στα Ορλωφικά, και στο πώς αυτά επηρεάζουν την Ελλάδα. Έχουμε τα όπλα του Δασκαλογιάννη, ο οποίος στην εξέγερση της Κρήτης βασανίζεται και γδέρνεται από τους Τούρκους, αντικείμενα Ελλήνων στρατιωτών που ήταν στην υπηρεσία των Βρετανών στα Επτάνησα. Επίσης, όλη την περίοδο

των Ορλωφικών και της προεπανάστασης στην Πελοπόννησο, που έχει μεγαλύτερη ένταση, το οικόσημο της οικογένειας Μπενάκη, που έλαβε μέρος στα Ορλωφικά, την προμετωπίδα-πορτρέτο του Αλεξέι Ορλώφ, δάνειο από συλλέκτη, και την ενότητα του Αλή Πασά, που αφορά τον ρόλο που έπαιξε στην Επανάσταση, καθώς στην αυλή του μεγαλώνουν και μαθαίνουν να πολεμάνε μια σειρά από ήρωες. Ο Βύρωνας πέρασε επίσης αποκεί, ο ιστορικός Φίνλεϊ, ο Καραϊσκάκης – υπάρχουν χειρόγραφα, τα σκουλαρίκια και η καρφίτσα της κυρα-Βασιλικής. Περιλαμβάνονται, ακόμα, πολλά κειμήλια αγωνιστών, όπως το ταμπούρι του Κατσαντώνη, πορτρέτο του πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, μια χαλκογραφία του Βελισσαρίδη με κλέφτικα δίστιχα τραγούδια, που δείχνει πώς λειτουργούσε ο κόσμος των όπλων εκείνη την εποχή, ο Ρήγας Φεραίος του Θεόφιλου, που ανήκει στην Τράπεζα της Ελλάδος, και ένα μεγάλο χαρακτικό του της Βάσως Κατράκη Ρήγα που μας παραχώρησε η κόρη της. Η ενότητα κλείνει με τη Φιλική Εταιρεία, στην οποία έχουμε συγκεντρώσει πολλά σπάνια τεκμήρια».

Σπύρος Βασιλείου (1902/3-1985), Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διαβαίνων τον Προύθον, 1958. Μελάνι σε χαρτί, 11.5x53 εκ. Συλλογή Alpha Bank AA 1765

κή της ανάδειξης των ζητημάτων της περιόδου αυτής των εκατό ετών, τα οποία ο επισκέπτης βλέπει και, λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα ήδη ξέρει, και μπορεί να δει και νέα στοιχεία, να τα πάρει μαζί του σαν σκεπτικό. Συγκροτήσαμε μια έκθεση ιστορική με αντικείμενα τέχνης, χωρίς τη νωθρότητα που έχει για έναν επισκέπτη μια αμιγώς ιστορική έκθεση. Ο επιστήμονας απευθύνεται σε συναδέλφους του, εδώ όμως συμβαίνει αυτό που λέει ένας από τους δασκάλους μου, ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ότι “το δυσκολότερο που έχεις να κάνεις ως ιστορικός είναι προϊόντα υψηλής εκλαΐκευσης”. Η έκθεση ξεκινάει με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να καταλάβει ο κόσμος ότι μπορεί να είμαστε περιούσιος λαός, αλλά δεν ήμασταν μόνοι στον κόσμο. Δηλαδή υπήρχαν τρεις αυτοκρατορίες, η Ρωσική, η Οθωμανική και η Αυστριακή. Με μια εικόνα από ένα φρούριο στα Δαρδανέλια του τέλους του δέκατου όγδοου αιώνα θέλαμε να δείξουμε τη συμμετοχή των Ελλήνων στη διοίκηση. Ακολουθεί μια παρουσίαση του πώς γίνονται οι Έλληνες γνωστοί στη Δύση. Στην ουσία, αυτό συμβαίνει μέσω των περιηγητών, οπότε έχουμε μια σειρά από πολύ ωραία αντικείμενα και βιβλία περιηγητών. Επίσης, έχουμε την ανάδειξη του ελληνικού εμπορίου μέσω των αναγκών που δημιουργούνται στο ρωσικό κράτος λόγω του

25.3.21 – lifo

29

ΜΕΡΟΣ#ΔΕΥΤΕΡΟ 30 lifo – 25.3.21

δεύτερη ενότητα ακολουθεί την Επανάσταση χρόνο με τον χρόνο, από το 1821 έως το 1831, και η χρονολογική αφήγηση είναι απολύτως συνεπής με τα σημαντικότερα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα, όπως και με τις θεσμικές εξελίξεις του ελληνικού Αγώνα. Μια ιστορική διήγηση που φωτίζει όλα όσα γνωρίζουμε, από τη στιγμή που ξεσπάει η Επανάσταση έως τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 και τα αμέσως επόμενα καθοριστικά χρόνια, μέχρι τη διεθνή αναγνώριση του ελληνικού κράτους και τη διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια. Καθώς η έκθεση αποτελεί έναν διάλογο μεταξύ επιστήμης και τέχνης, αποκαλύπτεται μια σειρά από τεκμήρια που βρίσκουν το αντίστοιχό τους σε έργα τέχνης και αλληλοσυμπληρώνονται. Το ενδιαφέρον για τον επισκέπτη είναι ότι σε όσα είχε πιθανόν την τύχη να έχει δει στο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη προστίθενται άπειρα νέα τεκμήρια που για πολλά χρόνια βρίσκονταν κρυμμένα στις αποθήκες του, περιμένοντας την ευκαιρία να βγουν στο φως. Μέσα από τις πολεμικές συρράξεις, τις κρίσιμες μάχες μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών, ξεχωρίζουν πρόσωπα, ενώ έρχονται στην επιφάνεια αντιπαραθέσεις και εμφυλιακές συγκρούσεις, μέχρι που η αποφασιστική παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων στο Ναυαρίνο σώζει την Επανάσταση. Στην ενότητα κυριαρχεί το πάνθεον των ηρώων και των ηρωίδων του Αγώνα, το οποίο περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα, πορτρέτα και οτιδήποτε επιβεβαιώνει τη φήμη που ακολουθεί τις προσωπικότητες που στοίχειωσαν την εποχή, ενώ έργα τέχνης του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα προσθέτουν αίγλη και ειδικό βάρος στα πρόσωπα πίσω από τον θρύλο. Οι πρώτες ενθαρρυντικές νίκες, όπως η Άλωση της Τριπολιτσάς και η ήττα του οθωμανικού στρατού στα Δερβενάκια, οι σφαγές αμάχων στη Χίο και στα Ψαρά, η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου, ο αγώνας της Κρήτης και άλλων περιοχών, εκτός Πελοποννήσου και Ρούμελης, παρότι σε αυτές οι συνθήκες και οι πληθυσμιακές αναλογίες δεν ευνοούσαν τη συμμετοχή στον Αγώνα, και η συμμετοχή των νησιωτών, που μετέτρεψαν τα εμπορικά τους πλοία σε πολεμικά, όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν τον μεγάλο καμβά μέσα από τον οποίον ξεπετάγονται εικόνες, αριθμοί, λέξεις. Μια βασική υποενότητα της δεύτερης ενότητας αφορά τον φιλελληνισμό, όπως εκφράστηκε σε Ευρώπη και Αμερική, καθορίζοντας τις εξελίξεις σε πολιτικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο. Οι εθνοσυνελεύσεις, η ψήφιση του Συντάγματος, η έλευση του Καποδίστρια, η προσπάθειά του να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος αλλά και η θλιβερή κατάληξή του ολοκληρώνουν την αφήγηση. Στη θαυμαστή απόπειρα που έκαναν προκειμένου να συνομιλήσει η τέχνη με την Ιστορία, οι επιμελητές και το μουσείο παρουσιάζουν σπάνια αποκτήματα που το ευρύτερο κοινό θα δει για πρώτη φορά: πολλά έγγραφα που είναι αδύνατο να εκτεθούν σε μόνιμη βάση, όπως το Διάταγμα του 1822 για τη λήξη της δουλείας στην Ελλάδα ή η προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» με την οποία κηρύσσει την έναρξη της Επανάσταση, το γιαταγάνι του Δράμαλη κ.ά. Άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που απαρτίζουν την ενότητα είναι η σημαία του Κολοκοτρώνη με τον τίτλο « Ή ΕΛΕΥΘΕΡΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», όπως και πάρα πολλά τεκμήρια της συμμετοχής του Ναυτικού, όπως μια χάρτινη υδατογραφία-σηματολόγιο της ναυαρχίδας «Θεμιστοκλής», όπου κάθε τύπος σημαίας συμβολίζει σε ποια κατάσταση βρίσκεται το πλοίο (εμπλοκή ή συνάντηση με άλλα πλοία), το τηλεσκόπιο του Υδραίου ναυάρχου Γιακουμάκη Τομπάζη, η

σημαία του αγώνα της Ύδρας με την επιγραφή « Ή ΝΙΚΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», μια οβίδα κανονιού οθωμανικού πλοίου από τα Ψαρά, αλλά και το διάσημο πορτρέτο της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας κατά την πολιορκία του Ναυπλίου από τον Peter von Hess. Εξαιρετικοί πίνακες ναυμαχιών, όπως η « Έξοδος του Άρεως» και η «Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», και οι δύο του Κωνσταντίνου Βολανάκη, η «Ναυμαχία της Μεθώνης», άγνωστου καλλιτέχνη, και αρκετές παραλλαγές της αναπαράστασης της ναυμαχίας του Ναυαρίνου αποτελούν μερικά από τα αριστουργήματα που εκτίθενται στο πλαίσιο αυτής της ενότητας. Σειρά έργων έντονου ακαδημαϊκού ρεαλισμού, τα περισσότερα φιλοτεχνημένα μετά το 1830, εκπλήσσουν με τη δραματικότητά τους. Μερικά από αυτά είναι η «Μάχη στο Μανιάκι», αγνώστου, τα «Δερβενάκια», ο «Θάνατος του Καραϊσκάκη» του Έκτορα Δούκα, η « Έξοδος του Μεσολογγίου» του Alexis Joseph Perignon και η «Σφαγή της Χίου» του Vassili Chudakov. Θαυμάσια ζωγραφικά έργα έχουμε και από τον αυτοδίδακτο Παναγιώτη Ζωγράφο, ο οποίος σε ορισμένες περιπτώσεις είχε δίπλα του τον Μακρυγιάννη να του περιγράφει μάχες στις οποίες συμμετείχε. Το φιλελληνικό κίνημα παρουσιάζεται μέσα από προσωπικά αντικείμενα φιλελλήνων που ήρθαν και πολέμησαν, έργα ζωγραφικής, όπλα, βιβλία, γκραβούρες και εκδόσεις, κεντήματα και ρολόγια, χρηστικά αντικείμενα κάθε λογής, ενώ η περίφημη «Μάχη των Ελλήνων», η δεκαέξι μέτρων ταπισερί του Jean-Julien Deltil που κοσμούσε αρχοντικά ευρωπαϊκών πόλεων και έχουμε δει μερικώς στην Κουμπάρη, παρουσιάζεται πρώτη φορά ολόκληρη. Υπ’ όψιν ότι η εταιρεία που την κατασκεύασε υπάρχει ακόμα και μπορείς να παραγγείλεις την ίδια ακριβώς σύνθεση. κόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γκάμα προσωπικών αντικειμένων των αγωνιστών και αγωνιστριών, καθώς είναι αξιοσημείωτο το ότι επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις γκέτες και το βελούδινο χρυσοκεντημένο γιλεκάκι του Μάρκου Μπότσαρη, ένα έργο του Θεόφιλου του 1933 που τον αναπαριστά, μια παλάσκα με αναπαράσταση της σύλληψης του Αθανάσιου Διάκου, τη σπάθα «Ασήμω», όπως την αποκαλούσαν, του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τη σφραγίδα του Γεώργιου Καραϊσκάκη, το τάσι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και απόσπασμα των απομνημονευμάτων του, την παλάσκα και τον ντουλαμά του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ένα αραβικό γιαταγάνι, λάφυρο του Γιακουμάκη Τομπάζη, το πορτρέτο της Μαντώς Μαυρογένους από τον Θεόδωρο Βρυζάκη, ασημένια κύπελλα με το μονόγραμμα του Υψηλάντη, την πυξίδα και το γραφειάκι του Ανδρέα Μιαούλη, ένα χειρόγραφο και τη σφραγίδα του Διονύσιου Σολωμού, όπως και τη γνωστή προσωπογραφία του, και την πιστόλα του λόρδου Βύρωνα. Η υποενότητα του Βύρωνα αποτελείται από ποικιλία προσωπικών αντικειμένων και ζωγραφικών έργων, όπως και από αναμνηστικά που δείχνουν πόσο γιγαντώθηκε η φήμη του μετά τον θάνατό του. Εντυπωσιακή υποενότητα αποτελεί και εκείνη που είναι αφιερωμένη στον Ιωάννη Καποδίστρια, όπου αναδεικνύεται η προσωπικότητα και η τιτάνια προσπάθειά του να τιθασεύσει έναν λαό και να οργανώσει μια κοινωνία, μέρος της οποίας είχε βολευτεί, απολαμβάνοντας προνόμια. Μια σειρά από θαυμάσια εκθέματα, όπως το ακρόπρωρο της λέμβου του πλοίου «Ελένη», με το οποίο έφτασε στην Αίγινα, το τιμητικό του δίπλωμα του Πανεπιστημίου της Κρακοβίας, ένα ακριβές αντίγραφο (ανάθεση του Ιδρύματος Rothschild) του περίφημου

πορτρέτου του από τον σερ Thomas Lawrence, το οποίο βρίσκεται στο ανάκτορο του Γουίνσορ, πλαισιώνουν τον αγώνα του να ιδρύσει το νέο κράτος από τον Ιανουάριο του 1828 έως τον Οκτώβριο του 1831, όταν δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο. Σχετικά τεκμήρια έχουν παραχωρηθεί από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους: χαρτονομίσματα 5 και 10 φοινίκων, χάρτες, διαβατήρια, διπλώματα, δικαστικά έγγραφα, έγγραφα για την οργάνωση των σχολείων, αλλά και προσωπικά αντικείμενα του Καποδίστρια, κουτιά, ταμπακοθήκες, ένας μικρός χαρτοφύλακας, όσα πρόλαβε να αγοράσει και να διασώσει ο Αντώνης Μπενάκης. Από τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα της ίδιας περιόδου είναι η κάτοψη της Επιδαύρου και ο «Ταΰγετος από τη Σπάρτη», σχέδια της γαλλικής αποστολής, όπως καταγράφονται στο βιβλίο του Guillaume-Abel Blouet. Η αποστολή είχε ολόκληρο επιτελείο από γεωγράφους, βοτανολόγους, αρχιτέκτονες, που όλοι μαζί κατέγραψαν μνημεία, κτίσματα, τη χλωρίδα, την πανίδα, τη γεωγραφία στην Αττική, στον Μοριά και στις Κυκλάδες. Είναι φανερό ότι η Ευρώπη είχε στρέψει το ενδιαφέρον της στο νέο κράτος και στο πώς θα μπορούσε να κερδίσει από αυτό…

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ.

(1821 - 1831)

τρίτη ενότητα, η οποία είναι η μεγαλύτερη σε έκταση και μέγεθος και καλύπτει όλο το ισόγειο της Πειραιώς 138, σηματοδοτείται από την άφιξη του Όθωνα και τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα, γεγονός που έδωσε τη βασική ώθηση για την εξέλιξη της σύγχρονης Ελλάδας. Λόγω του ότι ο βασιλιάς ήταν σχεδόν έφηβος και δεν μπορούσε να ασκήσει μόνος του την εξουσία, ακολούθησε η περίοδος της αντιβασιλείας, που άφησε το αποτύπωμά της στη συγκεκριμένη εποχή, και τεκμήριά της περιλαμβάνονται σε αυτή την ενότητα. Οργανώνονται οι βασικές υποδομές του οθωνικού κράτους, ξεκινά η διαδικασία ώστε η Εκκλησία να γίνει αυτοκέφαλη, ιδρύεται το Πανεπιστήμιο, γίνεται ο γάμος του Όθωνα με την Αμαλία – γενικά, επιχειρείται η μετατροπή της Αθήνας σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Οι Βαυαροί ήταν ενθουσιασμένοι, καθώς η νέα πρωτεύουσα αποτελούσε πόλη-σύμβολο και είχε αρχαίο παρελθόν. Αναζητούσαν τα ίχνη των αρχαίων Ελλήνων παντού, αλλά ήταν σαφώς απογοητευμένοι από τους σύγχρονους Έλληνες. Χτίζονται τα ανάκτορα και η Αμαλία φτιάχνει τον Βασιλικό (Εθνικό) Κήπο, ξεκινάει μια σειρά μεγάλων και φιλόδοξων έργων, προωθείται η αρχαιολογία, ιδρύεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ οι Γάλλοι κάνουν ανασκαφές στη Δήλο και στους Δελφούς, και οι Γερμανοί στην Ολυμπία. Τα σημαντικά θέματα της εποχής είναι η οικονομία, η παιδεία, ο αλυτρωτισμός. Με την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου και το

ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς οι περισσότεροι έχουν σπουδάσει στο Μόναχο και στην Ευρώπη γενικότερα. Με αυτόν τον τρόπο αναπαράγουν συγκινητικές ατμόσφαιρες. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τον διάσημο «Όρκο των αγωνιστών στην εκκλησία της Αγίας Λαύρας» του Θεόδωρου Βρυζάκη, του 1851, το «Ελληνόπουλο» του Κ.Γ. Παπαγιαννάκη, του 1837, τον «Αγωνιστή» και τη «Δόξα» (που σύντομα θα κοσμεί το προεδρικό μέγαρο) του Νικόλαου Γύζη. Η Αθήνα γίνεται από τα αγαπημένα θέματα των ζωγράφων αλλά και των φωτογράφων, που αποτυπώνουν μια πόλη ειδυλλιακή, άλλοτε σε πανοραμική εκδοχή και άλλοτε επικεντρώνοντας στα αρχαία της ερείπια. Παράλληλα, θα δούμε σχέδια πόλεων όπως ο Πειραιάς, η Σύρος και η Πάτρα, αλλά και εικόνες ανασκαφών από τη Δήλο, τους Δελφούς και την Ολυμπία που οργάνωναν η Γαλλική και η Γερμανική Σχολή. Η Επανάσταση του 1862 έστειλε τον Όθωνα στη Γερμανία και έφερε από τη Δανία τον Γεώργιο Α’, που θα αποδεικνυόταν ο μακροβιότερος βασιλιάς των Ελλήνων. Η Αυλή δεν φοράει πια καθημερινά παραδοσιακά ρούχα, παρά μόνο σε περιστάσεις όπως η δοξολογία της Πρωτοχρονιάς, και τόσο οι κυρίες της τιμής όσο και οι υπασπιστές και το βασιλικό ζεύγος ντύνονται φράγκικα. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό το αποδεικνύει περίτρανα. Αντιθέτως, οι Αθηναίοι, όπως αποτυπώνονται σε φωτογραφίες της εποχής, φορούν ακόμα φουστανέλα – οι φωτογραφίες τους πωλούνταν και ως καρτ ποστάλ. Δείγματα παρουσιάζονται στην έκθεση, μαζί με αναρίθμητα ζωγραφικά πορτρέτα αστών της εποχής. Μία από τις πολλές υποενότητες αφιερώνεται στο φαινόμενο της ληστείας. Οι ληστείες και οι απαγωγές ταξιδιωτών, Ελλήνων και ξένων, που συχνά κατέληγαν σε δολοφονίες, χαρακτήρισαν μια ολόκληρη εποχή. Κατά μία άποψη, ήταν η λαϊκή αντίδραση στην αδιαφορία του κράτους για τους αγωνιστές της Επανάστασης. Μαρτυρία της αποδοχής του φαινομένου αποτελεί η λαϊκή μούσα. Ένα κασελάκι του οποίου το καπάκι έχει θέμα τη ληστεία και το έργο του Θεόφιλου «Ο λήσταρχος Χρήστος Νάτσιας Νταβέλης το 1855» το αποδεικνύουν. Κουτάκια φιλελληνικής θεματολογίας με ταμπάκο –πολλά από αυτά με τη μορφή του λόρδου Βύρωνα– δείχνουν πώς αποτυπώθηκε η Επανάσταση σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Μαντίλια, πιάτα, βάζα, κεντήματα, σπιρτόκουτα (της περιόδου της χούντας, όταν γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια της επετείου) και αργότερα νομίσματα και χαρτονομίσματα πρόσφατης κοπής διαιωνίζουν στο συλλογικό θυμικό την εποποιία των ένδοξων Ελλήνων του ’21 μέχρι σήμερα. Η μεγαλειώδης έκθεση ολοκληρώνεται με έργα του εικοστού αιώνα, εμπνευσμένα από την Επανάσταση. Από τον Θεόφιλο μέχρι τον Τσαρούχη και από τον Ζογγολόπουλο μέχρι τον Τάσσο αλλά και τον Εγγονόπουλο και τον Μποστ, η γκάμα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τον σύγχρονο θεατή. Μια ξεχωριστή πινελιά στην έκθεση δίνουν οι τρεις παραλλαγές των εγκαινίων της διώρυγας του ισθμού της Κορίνθου από τον Κωνσταντίνο Βολανάκη. Παρόλο που είναι και οι τρεις ταυτόσημες, η μόνη τους διαφορά είναι μια βάρκα. Στη μία δεν υπάρχει καν, στις άλλες δύο, όπου υπάρχει, η διαφορά είναι στο χρώμα της ομπρέλας που κρατάει μια κυρία που βρίσκεται μέσα στη βάρκα! Οι τρεις πίνακες ανήκουν στις τρεις τράπεζες που συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση της έκθεσης, η οποία τελειώνει με έναν ιδιαίτερο χώρο, όπου φυλάσσεται η αυθεντική παρτιτούρα της δεύτερης μελοποίησης του Ύμνου στην Ελευθερία που συνέθεσε το 1843 ο Νικόλαος Μάντζαρος. Η έκθεση αφιερώνεται στους Άγγελο Δεληβορριά και Μαρίνο Γερουλάνο. Συνοδεύεται από έναν εντυπωσιακό κατάλογο.

ΜΕΡΟΣ#ΤΡΙΤΟ

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΗΣ αΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ (1831 - 1870)

Σύνταγμα του 1844 ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τη βασιλεία του Όθωνα, που κατέληξε στην εκθρόνιση και την εξορία του το 1862. Η άφιξη του νέου βασιλιά Γεωργίου Α’ πυροδότησε νέες εξελίξεις, ενώ ο γάμος του με την Όλγα, που ήταν ορθόδοξη Ρωσίδα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο και το κράτος άρχισε να διαμορφώνεται εκ νέου. Την ίδια περίοδο παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα Επτάνησα. Η ιδιαιτερότητα αυτής της ενότητας έγκειται στο ότι το κοινό θα δει για πρώτη φορά πρώιμο φωτογραφικό υλικό από τους αρχαιολογικούς χώρους, τα νέα κτίσματα που ανεγείρονται στην πρωτεύουσα, όπως και τα πολεοδομικά τους σχέδια, ακόμα και οικοδομημάτων που δεν έγιναν ποτέ. Επιβάλλεται η αισθητική του νεοκλασικισμού και η Αθήνα σταδιακά προσομοιάζει σε δυτικοευρωπαϊκή πόλη, όπως ακριβώς η μόδα και οι συνήθειες, κάνοντας το άλμα από τη φουστανέλα στο φράκο. Η ενότητα ολοκληρώνεται με θέματα που αφορούν τις πολιτικοκοινωνικές και θεσμικές εξελίξεις αλλά και με αναφορές στο φαινόμενο του αλυτρωτισμού, στην Κρητική Επανάσταση του 1866 και στην προσάρτηση της Θεσσαλίας, ενώ κλείνει με τη διάνοιξη του Ισθμού της Κορίνθου. Στην υποενότητα «Όθωνας» προσφέρονται τόσο ιστορικά τεκμήρια όσο και έργα τέχνης, όχι απαραίτητα άγνωστα στο ευρύ κοινό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «Άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο», όπως και η «Υποδοχή του βασιλέα Όθωνα της Ελλάδας στην Αθήνα», και τα δύο αντίγραφα του Νικόλαου Φερεκείδη από πίνακες του Peter von Hess, τα οποία βρίσκονταν στα Ανάκτορα του Μονάχου. Ανάμεσα στα εκθέματα ξεχωρίζουν το διαβατήριό του, το πορτρέτο του ως εφήβου, ο θυρεός του και το μαντίλι με τα μέλη της αντιβασιλείας. Η υποενότητα αυτή αναπτύσσεται με εκθέματα σχετικά με την οργάνωση της εκπαίδευσης: τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Αρσακείου, σχολικά βιβλία, η ίδρυση της Σχολής Χιλλ το 1831 και φωτογραφίες μαθητριών της, η πρώτη κουνιστή καρέκλα που ήρθε στην Ελλάδα και έφερε μαζί της η Fanny Hill, σύζυγος του ιεραποστόλου John Hill, στοιχεία σχετικά με τα μαθήματα που προσφέρονταν στις τέσσερις πανεπιστημιακές σχολές, την Ιατρική, τη Νομική, τη Φιλοσοφική και τη Θεολογία, και φωτογραφίες από την ανέγερση της Ακαδημίας. Η αναπαράσταση της Αυλής του Όθωνα συμπληρώνεται με έπιπλα, σχέδια του Βασιλικού Κήπου, πορτρέτα και φωτογραφίες κυριών της Αυλής, όπως η Ρόζα Μπότσαρη, το κοντογούνι της Φωτεινής Μαυρομιχάλη, ενδυμασίες τύπου Αμαλίας και, φυσικά, με ζωγραφικά πορτρέτα και λιθογραφίες της ίδιας της Αμαλίας. Το πιο συγκινητικό όμως είναι τα κηδειόσημα των αγωνιστών, που σηματοδοτούν το φυσικό τους τέλος και παρατίθενται μαζί με τα μετάλλιά τους. Το εμβληματικό έργο «Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843» του Henry Martens συνοδεύει την πένα με την οποία ο Όθωνας υπέγραψε το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας μετά το 1843 και ένα χειρόγραφο αντίγραφο του Συντάγματος με χρυσοτυπία του 1844. Σπάνιο κομμάτι υφάσματος από εκλογικό σάκο των εκλογών του 1859, με σφραγίδες από βουλοκέρι, επιβεβαιώνει τις δημοκρατικές διαδικασίες της συνταγματικής μοναρχίας. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και μια λιθογραφία του Σωτήριου Χρηστίδη του 1854, όπου ο Όθωνας προτρέπει τους υπασπιστές του να πολεμήσουν για την απελευθέρωση των υπόδουλων Ελλήνων. Αν και ανεπιθύμητος πια από τον λαό, ο ίδιος είχε εντρυφήσει στη Μεγάλη Ιδέα. Δεν θα έμενε πολύ ακόμα στην Ελλάδα όμως. Η τέχνη του δεύτερου μισού του δέκατου ένατου αιώνα συνέδεε την Επανάσταση με την ιστορική μνήμη μέσω του συμβολισμού. Οι Έλληνες ζωγράφοι στηρίζονται σε μαρτυρίες αγωνιστών που επέζησαν και ακολουθούν τα

25.3.21 – lifo

31

32 lifo – 25.3.21

Η έξωσις των πρώτων βασιλέων της Ελλάδος Όθωνος και Αμαλίας. Χρωμολιθογραφία, 50x71 εκ. Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία, αρ. ταυτ. 4948-56

25.3.21 – lifo

33

Γιάννης Παππάς (1913-2005), Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μελέτη, περ. 1966-1968. Μελάνι σε χαρτί, μπλοκ του καλλιτέχνη, 26,7x19,7 εκ. Ιδιωτική Συλλογή

James Robertson (1813-1888) Η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος 18531854. Αλβιμινούχο χαρτί άλατος, 30,9x25,8 εκ. Μουσείο Μπενάκη ΦΑ.1.111, δωρεά Ρένας Ανδρεάδη

34 lifo – 25.3.21

25.3.21 – lifo

35

36 lifo – 25.3.21

Άγνωστος καλλιτέχνης (μέσα 19ου-αρχές 20ού αι.), Η Έξοδος του Μεσολογγίου. Λάδι σε μουσαμά, 89x66 εκ. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. Αντίγραφο έργου του Θεόδωρου Βρυζάκη (1814/19-1878)

Karl Loeillot (1898-1864), πιάτο με ελληνικό θέμα. Εμφιαλωμένος πηλός, διαμ.

23,7 εκ. Μουσείο Μπενάκη 8519, δωρεά Μαρίνας Λάππα Διομήδους. Φέρει παράσταση κατάληψης οθωμανικού οχυρού από Έλληνες αγωνιστές με την επιγραφή: «MAVROCORDATOS PRENANT UN FORT DEFENDU PAR LES TURCS». Γαλλικής κατασκευής, από το εργοστάσιο Montereau (φωτογραφική επεξεργασία).

25.3.21 – lifo

37

38 lifo – 25.3.21

Luca de Salvia

Basement Rats

R0G0B200

Ζαχαρίας Αρβανίτης (γεν. 1947), Ιωάννης Δυοβουνιώτης (1757-1831). Ξυλογραφία, μονότυπο, 110x79,5 εκ. Συλλογή του καλλιτέχνη

Kanellos Cob

25.3.21 – lifo

39

Ζαχαρίας Αρβανίτης (γεν. 1947), Νικηταράς (Νικήτας Σταματελόπουλος). Ξυλογραφία, μονότυπο, 110x79,5 εκ. Συλλογή του καλλιτέχνη

Basement Rats 40 lifo – 25.3.21

Εικονογράφηση P. Dinion, Καρτέλα επιτραπέζιου παιχνιδιού «Jeu de l’ οie» (παιχνίδι της χήνας), στην οποία απεικονίζονται αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, Γαλλία, τέλη του 19ου αι. 52x38 εκ. Μουσείο Μπενάκη ΤΠΠ 8032

25.3.21 – lifo

41

42 lifo – 25.3.21

Henry Hoppner Meyer (1780-1847), Eλληνίδα αστή, τέλη 18ου-αρχές 19ου αι. Υδατογραφία σε χαρτί, 21,4x13,7 εκ. Μουσείο Μπενάκη 23133

Άγνωστος καλλιτέχνης, Ο Θούριος του Ρήγα Φεραίου. Έγχρωμη λιθογραφία, 44x58,4 εκ. Συλλογή Alpha Bank AA3142 25.3.21 – lifo

43

44 lifo – 25.3.21

Πανόραμα του Αγώνα (λεπτομέρειες), 1828.

Jean Julien Deltil (1791-1863)

25.3.21 – lifo

45

Χαρτί επένδυσης τοίχου παραγωγής 300x480 εκ. Μουσείο Μπενάκη 14753

46 lifo – 25.3.21

Jean Baptiste Vanmour (1671-1737), Γυναίκα από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, αρχές του 18ου αι. Λάδι σε μουσαμά 34x26 εκ. Μουσείο Μπενάκη 9039

Απεικόνιση του Άγγλου ηθοποιού Mr. Dry ως Λάμπρου Κατσώνη, Αγγλία, 19ος αι. Λιθογραφία Tinsel Print, 24x19.5 εκ. Μουσείο Μπενάκη ΤΠΠ 894, δωρεά Απόστολου Αργυριάδη. Η λιθογραφία αναφέρει ως εκδότη τον W. Webb.

6

25.3.21 – lifo

47

48 lifo – 25.3.21

25.3.21 – lifo

49

Άγνωστος καλλιτέχνης, Η ναυμαχία της Σάμου (6 Αυγούστου 1824). Υδατογραφία σε χαρτί, 51x72 εκ. Μουσείο Μπενάκη 24115. Δωρεά Ελένης Σταθάτου

50 lifo – 25.3.21

Μπoστ (Μέντης Μποσταντζόγλου, 1918-1995), Ο γενναίος ήρως Κατσαντώνης. Τέμπερα σε νοβοπάν, 84,5x27 εκ. Συλλογή Ευάγγελου και Κατίγκως Αγγελάκου

25.3.21 – lifo

51

Μπoστ (Μέντης Μποσταντζόγλου, 1918-1995), O οπλαρχηγός Λεωνίδας Ανδρούτσος, πατήρ του ήρωος στρατηγού Οδυσσέως Ανδρούτσου. Λάδι σε νοβοπάν, 103,5x38 εκ. Συλλογή Ευάγγελου και Κατίγκως Αγγελάκου

Ξενοφών Βάθης, Τρεις από τους ληστές στο Δήλεσι, Απρίλιος 1870. Carte de visite, αλμπουμίνη, 9,1x5,7 εκ. Μουσείο Μπενάκη ΦΑ.1.591

52 lifo – 25.3.21

Άγνωστος καλλιτέχνης, τμήμα από το Πανόραμα των Αθηνών, 1841. Χαλκογραφία, 29,3x317,5 εκ. Μουσείο Μπενάκη 25218

25.3.21 – lifo

53

ή

ή 54 lifo – 25.3.21

ελευθερία

θάνατος 25.3.21 – lifo

55

56 lifo – 25.3.21

25.3.21 – lifo

57

Παναγιώτης Ζωγράφος (1790-μετά το 1840 ή 1843), Η μάχη της Λαγκάδας (18 Ιουνίου 1822), Κομπότι (10 Ιουνίου 1822) και Πέτα (4 Ιουλίου 1822), 1926. Χρωμολιθογραφία (αναπαραγωγή έργου του Παναγιώτη Ζωγράφου), 71x86,2 εκ. Μουσείο Μπενάκη 29594

επιμελεια Τάσος Σακελλαρόπουλος, Μαρία Δημητριάδου

επιμελεια εργων, τεκμηριων και αντικειμενων

επικοινωνια μουσειου μπενακη Νικολέττα Μέντη

επιστημονικη επιτροπη Τάσος Σακελλαρόπουλος (Μουσείο Μπενάκη), Μαρία Δημητριάδου (Μουσείο Μπενάκη), Παναγιώτης Παναγάκης (Τράπεζα της Ελλάδος), Όλγα Μεντζαφού (Εθνική Τράπεζα), Γεράσιμος Νοταράς (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας), Ειρήνη Οράτη (Alpha Bank)

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ, Τάσος Σακελλαρόπουλος, Μαρία Δημητριάδου / Ιστορικά Αρχεία, Ξένια Πολίτου, με τη βοήθεια της Στέλλας Γκίκα και του Γιάννη Στόγια, και τη συμβολή της Ροζάννας Μπαλλιάν / Συλλογή Νεοελληνικού Πολιτισμού, Πολύνα Κοσμαδάκη, με τη βοήθεια της Βασιλικής Δανιήλ / Συλλογή Ζωγραφικής, Χαρακτικών και Σχεδίων, Μάρα Βερύκοκου / Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή Μίνα Μωραΐτου / Συλλογή Ισλαμικής Τέχνης, Πανωραία Μπενάτου / Βιβλιοθήκη, Μαρία Ξεναρίου, Κωνσταντίνος Στεφανής, Μίρκα Παλιούρα / Συλλογή Ευστάθιου Ι. Φινόπουλου, Αλίκη Τσίργιαλου / Φωτογραφικά Αρχεία, Ναταλία Μπούρα / Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, Νόρα Χατζοπούλου, Μαίρη Βέργου / Συλλογή Παιχνιδιών, Ζέττα Αντωνοπούλου / Εργαστήριο Γιάννη Παππά

γραφειο τυπου μουσειου μπενακη Αθηνά Ησαΐα

συντονισμος Μαρία Σαρρή βοηθος συντονισμου Σουζάνα Ζεγκίνη σχεδιασμος Ναταλία Μπούρα, Παύλος Θανόπουλος επιτοιχια κειμενα Τάσος Σακελλαρόπουλος, Μαρία Δημητριάδου επιμελεια ελληνικων κειμενων Σταλίνα Βουτσινά μεταφρασεις Αναστασία Καραμάνη, Δάφνη Καψάλη, Deborah Καζάζη, Δημήτρης Βυτινιώτης, Βιολέττα Ζεύκη επιμελεια αγγλικων κειμενων William Summerfield, Γιώργης Μαγγίνης, Ελίζα Καβράκη σχεδιασμος χαρτων Βύρων Αντωνιάδης, Μιχάλης Φέστας επεξεργασια χαρτων Ντόρα Πικιώνη γραφιστικες εφαρμογες Ντόρα Πικιώνη, Μελίτα Κρομμύδα μελετη φωτισμων Χρήστος Τζιόγκας

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Μάνος Κορδάκης, Νίκος Δουγέκος, Αναστασία Πεσματζόγλου, Ειρήνη Παλιούρα, Μαρία Κωστοπούλου, Γεωργία Ντουρούπη, Κλεοπάτρα Παπαευαγγέλου-Γκενάκου / Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, Αλέξανδρος Τσακίρης, Προϊστάμενος Τμήματος Συλλογών και Εκδόσεων, Επιμελητής της Καλλιτεχνικής Συλλογής ALPHA BANK, Δέσποινα Τσούργιαννη, Γεωργία Μάζη / Συλλογή Έργων Τέχνης, Φωτεινή Πετσοπούλου, Μυρτώ Αθηναίου / Βιβλιοθήκη συντηρηση και παρουσιαση αντικειμενων μουσειου μπενακη Βασίλης Πασχάλης, Βασίλης Αργυράτος, Ελένη Βρανοπούλου, Βάνα Γιαννούλα, Χάρης Γραμματικός, Ντέση Γρίβα, Μαρία Ζαχαρία, Αλεξάνδρα Καλλιγά, Ναούμ Κοκκάλας, Ντέπη Κοτζαμάνη, Ξένια Κουρή, Σωτήρης Μπεκιάρης, Ιωάννης Παλικισιάνος, Βιργινία Ρωμάνου, Νίκος Σμυρνάκης, Σοφία Τοσίου, Ελένη Φαρμακαλίδου, Άνθια Φωκά συντηρηση – βιβλιοδεσια Βασιλική Βλάχου οπτικοακουστικο υλικο Empty Film – Δημήτρης Δεληνικόλας video-installation EPSON, 2monochannels εκπαιδευτικα προγραμματα μουσειου μπενακη Μαρία Χριστίνα ΔεστούνηΓιαννουλάτου, Μαρία Ζαμενοπούλου, Μαρία Καρβουνάκη

58 lifo – 25.3.21

παραλληλες εκδηλωσεις Λιάνα Τσομπάνογλου video 'making of' Σκηνοθέτης, Mοντέρ: Κυριάκος Γκίκας, Διευθυντής Φωτογραφίας: Στάθης Γαλαζούλας, Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Τσαλαπάτης, Βοηθός Παραγωγής: Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Παραγωγός: Κυριακή Βήρου, Παραγωγή: AbFab Productions τεχνολογικος eξοπλισμος SAMSUNG ELECTRONICS HELLAS τεχνικη υποστηριξη Στέφανος Γιαγτζής, Γιάννης Τζερβάκης, Κυριάκος Κοσμίδης μεταφορες εργων MoveArt, Διονύσης Σκουρλής, Νεκτάριος Λυμπέρης, Oρφέας Βεϊνόγλου αναρτηση εργων MoveArt, Τμήμα Συντήρησης Μουσείου Μπενάκη, Ορφέας Βεϊνόγλου ασφαλιση εργων Karavias Art Insurance κατασκευες Lazaridis Scenic Studio, Υιοί Στ. Εφραιμίδη Ο.Ε. ζωγραφικες εφαρμογες Γκίζας Φ. και Σια Ο.Ε. χρωματισμοι Ευθύμιος και Γιάννης Μακαρούνας χρωματα VITEX φωτογραφικες εκτυπωσεις Λεωνίδας Κουργιαντάκης ψηφιακες εκτυπωσεις Νίκος Πασχαλίδης κατασκευες plexiglass Νίκος Πετρόπουλος κορνιζες Επταήμερο ΑΕΒΕΕ υπευθυνος φυλαξης Δημήτρης Γεωργακόπουλος

Culture

678

60

ΣΙΝΕΜΑ Zack Snyder’s Justice League

62

ΜΟΥΣΙΚΗ 4 άλμπουμ που μόλις κυκλοφόρησαν

63

ΒΙΒΛΙΟ Ο Κολοκοτρώνης στη Νέα Υόρκη

64

ΒΙΒΛΙΟ Πάτρικ Λη Φέρμορ: Τι ακριβώς σημαίνει Ελλάδα

Zack Snyder’s Justice League Το όνειρο των φαν της DC έγινε πραγματικότητα και από την περασμένη Πέμπτη μπορούν να παρακολουθήσουν το Snyder Cut μέσω του HBOMax στις ΗΠΑ και μέσω της Cosmote TV και της Vodafone TV στη χώρα μας. Το Zack Snyder’s Justice League είναι μια πολύ πιο ισορροπημένη δουλειά σε σχέση με τον προκάτοχό της, όπως και με τις προηγούμενες απόπειρες του Σνάιντερ πάνω σε υλικό της DC. Χωρισμένο σε κεφάλαια, το φιλμ ξεκινά από τον θάνατο του Σούπερμαν και την επίδρασή του στον κόσμο και στους υπόλοιπους ήρωες. Αν ακόμα κι ο Θεός μπορεί να πέσει ηρωικά από τα χέρια του Κακού, οι ημίθεοι έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν, όχι για τους ίδιους, αλλά για τη σωτηρία των κοινών θνητών. Ο Σνάιντερ προσεγγίζει τους κόμικ υπερήρωες μυθικά, ως αρχέτυπα που μάχονται για ιδανικά μεγαλύτερα από εκείνους, γι’ αυτό και κινηματογραφεί τα κατορθώματά τους με δέος. Κριτική στη σελ. 60

25.3.21 – lifo

59

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Zack Snyder’s Justice League Μετά από έντονη απαίτηση του κοινού ο Ζακ Σνάιντερ επεξεργάστηκε εκ νέου τη δική του εκδοχή της ταινίας, πρόσθεσε σκηνές και οι φαν μιλούν ήδη για αριστούργημα. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; απο τον γιάννη βασιλείου

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

60 lifo – 25.3.21

O

ι περιπέτειες της παραγωγής του Justice League θα έκαναν μια πολύ ενδιαφέρουσα κινηματογραφική ταινία από μόνες τους. To σωτήριο έτος 2016 στο παράρτημα της DC εντός του ομίλου της Warner επικρατεί ενθουσιασμός, καθώς όλοι ετοιμάζονται να εξαπολύσουν στις κινηματογραφικές οθόνες του πλανήτη ένα διευρυμένο σύμπαν, ικανό να συνθλίψει το αντίπαλο δέος της Marvel, με δεδομένη (και) την απήχηση των ηρώων της εταιρείας. Μάλιστα, σε αντίθεση με τη δημιουργική λογική επιτροπής, με την οποία λειτουργούσαν στη Marvel, στην DC μπορούσαν να υπερηφανεύονται ότι είχαν δώσει τα κλειδιά του franchise σε έναν δημιουργό, το αγαπημένο (τότε) παιδί του στούντιο Ζακ Σνάιντερ. Και μετά βγήκε στις αίθουσες το Batman v Superman: Dawn of Justice (2016). Και δεν ήταν καλό, ούτε άρεσε στους φαν. Ο Σνάιντερ είχε ξεκινήσει ήδη τα γυρίσματα του Justice League, μα οι χαμηλότερες του αναμενoμένου εισπράξεις και οι δυσμενείς κριτικές θορύβησαν τους executives, οι οποίοι άρχισαν να παρεμβαίνουν στο έργο του, θεωρώντας πως οι δραματικοί τόνοι και τα σκοτεινά χρώματα στοιχίζουν σε εισιτήρια. Μια τραγωδία της οικογένειας Σνάιντερ στάθηκε

αφορμή για την απόσυρση του σκηνοθέτη από το πρότζεκτ. Το στούντιο απευθύνθηκε στον Τζος Γουίντον, υπεύθυνο για την επιτυχημένη διασκευή των περιπετειών της αντίπαλης ομάδας, των Avengers. Εκείνος, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, έγραψε ξανά μεγάλο μέρος του σεναρίου και ξαναγύρισε περίπου το 80% του φιλμ. Τα χρώματα ζωήρεψαν, προστέθηκαν αστεία και εξυπνάδες, ο χρόνος για την επεξεργασία των οπτικών εφέ δεν ήταν αρκετός – μην τα πολυλογούμε, η ταινία βγήκε στις αίθουσες, απέτυχε στα ταμεία, γνώρισε τη χλεύη από μερίδα της φαν κοινότητας και έβαλε πρόσκαιρο φρένο στα μεγαλεπήβολα σχέδια της DC. Αν με ρωτάτε, ακόμα κι εκείνο το patchwork έχει κάποιες camp αρετές, ικανές να καλύψουν τις μειωμένες ανάγκες μιας μεσημεριανής κυριακάτικης προβολής – μια άποψη που θα με καθιστούσε αιρετικό στην κοινότητα των φαν, η οποία εντελώς αγαπητικά θα ευχόταν να μου καεί το rooter και να πάθω σκορβούτο και μπέρι-μπέρι.

H συνέχεια ήταν μη αναμενόμενη. Οι ίδιοι φαν που έκραζαν μετά μανίας το Batman v Superman σε φόρουμ και social, έστησαν ένα από τα πιο επίμονα petitions της ιντερνετικής κοινότητας και απαιτούσαν από το στού-

INFO ZACK SNYDER’S JUSTICE LEAGUE Σκηνοθεσία: Zaκ Σνάιντερ Παίζουν: Μπεν Άφλεκ, Γκαλ Γκαντό, Χένρι Καβίλ Η ταινία προβάλλεται στις πλατφόρμες Cosmote TV και Vodafone TV.

ντιο να τους δώσει την εκδοχή του Ζακ Σνάιντερ. Το μόνο πρόβλημα που υπήρχε ήταν πως αυτή η εκδοχή, επί της ουσίας, δεν υπήρχε. O Σνάιντερ δεν είχε ολοκληρώσει καν τα γυρίσματα, για post-production ούτε λόγος. Η οργή και η επιμονή των φαν υπήρξαν παροιμιώδεις, εκτονώθηκε ουκ ολίγες φορές με τοξικό τρόπο, στο τέλος, όμως, οι ιθύνοντες της Warner πήραν το μήνυμα και δόθηκε λύση στο πολυετές (παρα)κινηματογραφικό δράμα, χάρη στη νέα εποχή του streaming. Οι streaming πλατφόρμες έχουν γενικώς και αδιακρίτως ανάγκη από «περιεχόμενο» –τι απαίσια λέξη–, έχουν όμως ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη από ευρέως αναγνωρίσιμο περιεχόμενο που θα προσελκύσει νέους συνδρομητές και θα κάνει σαματά στα social media. Τα 70 εκατομμύρια δολάρια που έδωσε το HBO-Max στον Ζακ Σνάιντερ για να στήσει το επονομαζόμενο Snyder Cut, επεξεργαζόμενος ό,τι υλικό υπήρχε στις αποθήκες και πραγματοποιώντας λίγα, πρόσθετα γυρίσματα για να ενώσει τις τελείες –και για να δώσει λίγο Τζόκερ στον λαό, έστω και με τη μορφή του Τζάρεντ Λέτο– ίσως ακούγονται πολλά. Στην πραγματικότητα, είναι λίγα σε σχέση με εκείνα που θα έπρεπε να δαπανήσουν για μια νέα παραγωγή, εξίσου δημοφιλή. Το όνειρο των φαν έγινε πραγματικότητα και από την περασμένη Πέμπτη μπορούν να παρακολουθήσουν το Snyder Cut μέσω του HBO-Max στις ΗΠΑ και μέσω της Cosmote TV και της Vodafone TV στη χώρα μας. Πρόκειται για εξέλιξη που δεν έχει προηγούμενο στην κινηματογραφική ιστορία. Υπάρχει π.χ. η περίπτωση του Exorcist: The Beginning (2004), όπου το στούντιο δεν βρήκε αρκετά τρομακτική την ταινία που γύρισε ο Πολ

Σρέιντερ και προσέλαβε τον Ρένι Χάρλιν για εκτεταμένα επαναληπτικά γυρίσματα, για να επιτρέψει στη συνέχεια τη διανομή της ταινίας του Σρέιντερ στις αίθουσες με τίτλο Dominion: Prequel to the Exorcist (2005). Η διαφορά είναι πως εκεί το cut του Σρέιντερ ήταν ήδη έτοιμo και, σε κάθε περίπτωση, δεν είχαμε να κάνουμε με μια υπερπαραγωγή 300 εκατομμυρίων δολαρίων – τόσο είχε φτάσει το κόστος του Justice League. Και, βέβαια, πρόκειται για εξέλιξη που σηματοδοτεί μια μεγάλη νίκη της fanboy κοινότητας, η οποία, αφού είδε τον αγώνα της να δικαιώνεται, πανηγυρίζει την έξοδο ενός «αριστουργήματος» με παραληρηματικά σχόλια στα social και την είσοδο της ταινίας στο Τop 250 του IMDb. Έχουν όμως έτσι τα πράγματα; Το Zack Snyder’s Justice League είναι σίγουρα μια πολύ πιο ισορροπημένη δουλειά σε σχέση με τον προκάτοχό της, όπως και με τις προηγούμενες απόπειρες του Σνάιντερ πάνω σε υλικό της DC. Χωρισμένο σε κεφάλαια, το φιλμ ξεκινά από τον θάνατο του Σούπερμαν και την επίδρασή του στον κόσμο και στους υπόλοιπους ήρωες. Αν ακόμα κι ο Θεός μπορεί να πέσει ηρωικά από τα χέρια του Κακού, οι ημίθεοι έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν, όχι για τους ίδιους αλλά για τη σωτηρία των κοινών θνητών. Ο Σνάιντερ προσεγγίζει τους κόμικ υπερήρωες μυθικά, ως αρχέτυπα που μάχονται για ιδανικά μεγαλύτερα από εκείνους, γι’ αυτό και κινηματογραφεί τα κατορθώματά τους με δέος. Κι αυτή η επαναφορά της αίσθησης του δέους απέναντι στους ήρωες και σε όσα απίθανα μπορούν να κάνουν είναι που ξεχωρίζει την ταινία του από τις αρκετά πιο μετρημένες ως προς αυτό το σκέλος παραγωγές της Marvel. Το slow motion, που έχει καταστεί σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη, επιστρατεύεται προκειμένου να θαυμάσουμε τους ήρωες, ένα εκτεταμένο φλασμπάκ φλερτάρει με την επική

φαντασία, ενώ η μουσική του Junkie XL έχει μια διαρκή συναισθηματική φόρτιση που εξυπηρετεί αποτελεσματικά (και ενισχύει) τον μαξιμαλισμό του εγχειρήματος. Με δεδομένα τα σεναριακά μοτίβα της απώλειας και της επικείμενης Αποκάλυψης, δεν υπάρχει χώρος για αστεία. Ο τόνος είναι σοβαρός και ενιαίος από την αρχή ως το τέλος – το πιστώνεις αυτό στον Σνάιντερ. Ακόμα και τα λιγοστά ευφυολογήματα εκφέρονται τόσο στεγνά, ώστε να μη μοιάζουν με ανάλαφρα διαλείμματα. Η γεωγραφία και η χορογραφία των σκηνών δράσης είναι ως επί το πλείστον ευδιάκριτες, ενίοτε γίνονται και συναρπαστικές, παρά την περιστασιακή κακοφωνία του ψηφιακού background. Τέσσερις ώρες, όμως, θα ήταν πολλές ακόμα και για μια ταινία με πιο σύνθετη δραματουργία και πιο εξεζητημένη πλοκή από εκείνες που μας επιφυλάσσουν ο Σνάιντερ και οι συνεργάτες του. Υπάρχει σίγουρα μια πολύ πιο οικονομική και σφιχτοδεμένη εκδοχή δυόμισι ωρών του φιλμ, μα η οικονομία ποτέ δεν υπήρξε από τις αρετές του Σνάιντερ, που θέλει τα πονήματά του μεγαλόσχημα, βροντώδη και με μπόλικο λίπος, ώστε να χορτάσει ο πωρωμένος έφηβος nerd που κρύβει μέσα του. Στον επίλογό του –πιο σωστά, στους επιλόγους του– ο Σνάιντερ θαρρείς πως δεν θέλει να εγκαταλείψει το σύμπαν που έχτισε μέχρι τέλους. Δίνει ακόμα ένα τυράκι στους φαν που τον στήριξαν με την επίμαχη σεκάνς στην οποία συμμετέχει ο Τζάρεντ Λέτο και εκτυλίσσεται σε ένα μετα-αποκαλυπτικό σύμπαν τύπου Mad Max, ενώ υπόσχεται ένα (φαινομενικά) άκρως ενδιαφέρον σίκουελ που δεν θα έρθει ποτέ. Εκτός κι αν το #BringBackTheSnyderVerse αποδειχτεί εξίσου δημοφιλές και πειστικό με το #ReleaseTheSnyderCut. Έχουν συμβεί και πιο παράξενα πράγματα.

Το slow motion, που έχει καταστεί σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη, επιστρατεύεται προκειμένου να θαυμάσουμε τους ήρωες, ένα εκτεταμένο φλασμπάκ φλερτάρει με την επική φαντασία, ενώ η μουσική του Junkie XL έχει μια διαρκή συναισθηματική φόρτιση που εξυπηρετεί αποτελεσματικά τον μαξιμαλισμό του εγχειρήματος.

25.3.21 – lifo

61

Μουσική

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

MAZOHA – ΠΡΤΘΛΤΣ (Inner Ear, 2021) Ο πολυγράφοτατος Τζίμης Πολιούδης επιστρέφει φέτος με την τρίτη ολοκληρωμένη δουλειά του ως Mazoha, το ελληνόφωνο πρότζεκτ του – το αγγλόφωνο είναι το Vagina Lips. Στον Πρωταθλητή –αυτό σημαίνει το ΠΡΤΘΛΤΣ– έχουμε οκτώ αντισυμβατικά τραγούδια «για την “άλλη πλευρά”, για οτιδήποτε η κοινωνία έχει ονομάσει διαφορετικό, για τους πραγματικούς “πρωταθλητές” της ζωής, που δεν προβάλλονται, ούτε επιβάλλονται μέσω της τηλεόρασης και των social media», όπως αναφέρει το δελτίο Tύπου. Ο ίδιος το περιγράφει ως concept άλμπουμ. Οι ελληνικοί στίχοι, αν και απλοϊκοί, αφορούν άμεσα την κοινωνικοπολιτική κατάσταση που διανύουμε αυτήν τη στιγμή και σε βάζουν σε σκέψεις για το πότε γράφτηκαν. Ο νευρώδης ήχος του διαφέρει από τη ’80s synth pop αισθητική που ακολούθησε στον «Μπάσταρδο». Θυμίζει έντονα το punk των ’90s και συγκροτήματα όπως οι Blink 182, αλλά με shoegaze και dream pop στοιχεία. Το τραγούδι που ξεχωρίζει με διαφορά είναι το «Ράδιο Κατάθλιψη». Σου δημιουργεί ένα ανάλογο αίσθημα, ειδικά όταν ξέρεις ότι δεν θα βρει στέγη σε κανένα ελληνικό ραδιόφωνο, που σε παλιότερες εποχές θα ήταν ο φυσικός του χώρος. https://mazoha.bandcamp. com/album/--3

ρα αφορά περισσότερο όσους είναι εξοικειωμένοι με πιο σκοτεινούς ήχους. Το πέμπτο κατά σειρά άλμπουμ τους σηματοδοτεί μια νέα πορεία για την μπάντα που σχηματίστηκε τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης της χώρας. Πολλά έχουν αλλάξει από το 2011. Είναι κατανοητή η στροφή προς τον ελληνικό στίχο ή στον πιο γυναικείο τόνο, ώστε να συνάδει με το πνεύμα της εποχής. Παρ’ όλα αυτά, η απουσία του Freddie F είναι αισθητή σε όλη τη διάρκεια του «Θορύβου». Ταυτόχρονα, είναι η πιο σκληρή δουλειά τους μέχρι στιγμής. O Γιάννης Παπαϊωάννου συνεχίζει να χτίζει άψογα industrial ηχοτοπία, αλλά η διάθεση για σύγκρουση λειτουργεί ενάντια στην υπόγεια απειλητική ατμόσφαιρα που έκανε π.χ. το «Crux» τόσο ιδιαίτερο. Η φωνή της Θέκλας Τσελέπη ταιριάζει στις πιο ήρεμες στιγμές του δίσκου, όχι στις θυμωμένες, και δεν φαίνεται να πετυχαίνει την ιδανική ισοροπία. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τραγούδια που σου μένουν, πέρα από το ομώνυμο του άλμπουμ, είναι τα «Θαυμάσια που είσαι όταν χορεύεις» και «Είναι το Φάντασμα». Πάντως, για κομμάτια που θέλουν να μιλήσουν τόσο για το παρόν, κάτι χάνεται στη μετάφραση, ειδικά όταν έρχονται αντιμέτωπα με αναλόγου ύφους δουλειές, όπως αυτές των Metaman και Regressverbot. https://innerear-mechanimal.bandcamp.com/ album/noise

Athens Computer Underground – THE CRYING CAME

Mechanimal – ΘΌΡΥΒΟΣ (Inner Ear, 2021) Επιθετικοί ρυθμοί, επιθετικοί στίχοι, επιθετική ερμηνεία. O «Θόρυβος» των Mechanimal δεν είναι για τους ανυποψίαστους και σίγου-

α πο τη μαρια παππα

(Won Ton Records, 2021) H τρίτη κυκλοφορία της Won Ton Records είναι το dance πρότζεκτ του Παντελή Θεοδωρίδη των Regressverbot. Στη νέα του αυτή απόπειρα αγκαλιάζει τον ήχο του TB 303 και την acid ηλεκτρονική μουσική. Τo λες και εξέλιξη του synth/punk χαρακτήρα των Regressverbot – ωστόσο δεν αποχωρίζεται εντελώς τα στοιχεία που έκαναν τόσο μοναδικό τον ήχο τους. Η μελαγχολία κυριαρχεί και εδώ, μόνο που δεν γίνεται ποτέ ζοφερή, περισσότερο παιχνιδιάρικη. Δεν λείπει ούτε η sci-fi εικονογραφία: το «Cascade 151» μοιάζει να έχει βγει από το σύμπαν του Πέμπτου Στοιχείου του Λικ Μπεσόν. Από

ΚΥΚΛΟΦΌΡΗΣΑΝ ΕΠΊΣΗΣ To «Dungeness» (https:// sonnytouch. bandcamp.com/ album/dungeness), ένα μίνι ΕP του Sonny Touch. Ο Sonny Touch το εμπνεύστηκε από την παραλία με βότσαλα του ακρωτηρίου Νταντζενές στην ακτή του Κεντ στην Αγγλία και τον σκηνοθέτη Derek Jarman, που είχε ένα σπίτι εκεί. Τρεις ψυχεδελικές και φολκ βινιέτες χωρίς λόγια, με σύμμαχο τη φαντασία. Μια εξαιρετική live ηχογράφηση των Κτίρια τη Νύχτα, που δεν ακούγεται καθόλου σαν να παίζει ζωντανά, προσγειώθηκε στο e-mail μου πριν από μερικές ημέρες. Το «140318» (https:// buildingsatnight. bandcamp.com/ album/140318) είναι μια συλλογή με κομμάτια που παρουσίασαν πριν από τρία χρόνια στην τελευταία ζωντανή τους εμφάνιση στο Matchpoint. Επανακυκλοφορεί με νέα ηχητική επεξεργασία. Φαίνεται ότι η καραντίνα έδωσε την ευκαιρία και στον Dozen Draft, που κατοικεί πλέον μόνιμα στο Εδιμβούργο, να επιστρέψει μετά από τέσσερα χρόνια με το «Leaps» (https:// dozendraft. bandcamp.com/ album/leap-ep) και τέσσερα φρέσκα κομμάτια, με το γνωστό mashup στυλ του, που αναμειγνύει ανατολίτικους και βαλκανικούς ρυθμούς.

Virginyah – THERAPY SESSIONS (Timewarp Music, 2021) Τo «Therapy Sessions» είναι η πρώτη επίσημη δουλειά της Virginyah. Η νεαρή ερμηνεύτρια έχει ένα εντυπωσιακό βιογραφικό. Οι σπουδές της είναι πάνω στο κλασικό και μοντέρνο τραγούδι, ενώ για τέσσερα χρόνια, από το 2016 έως το 2020, συμμετείχε στο πολυφωνικό σύνολο Fonés. Εδώ συνεργάζεται με τον RSN, ο οποίος έχει αναλάβει την παραγωγή και τη σύνθεση των πέντε κομματιών που αποτελούν το συγκεκριμένο EP. Έχει όμως κι άλλους εκλεκτούς guests, όπως ο βραβευμένος με Grammy μπασίστας Παναγιώτης Ανδρέου, που έρχεται από τη Νέα Υόρκη. Τα κομμάτια έχουν αγγλόφωνο, αυτοαναφορικό στίχο και ακροβατούν μεταξύ της σόουλ και του R&B, με μια έξτρα έμφαση στο trip-hop, όπως στο «Why» και στο «Get Away». Από την άλλη, τo πιο φάνκι «Out of Control» φέρνει στον νου την εποχή που η Sugahspank! έκανε τα πρώτα της βήματα. Σε γενικές γραμμές, είναι ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο που βάζει τις σωστές βάσεις για μια ελπιδοφόρα συνέχεια. https://timewarpmusic.bandcamp.com/album/ therapy-sessions

4 άλμπουμ που μόλις κυκλοφόρησαν Νέος ήχος από τη σύγχρονη ελληνική δισκογραφία και η πολυαναμενόμενη επιστροφή των Mechanimal.

62 lifo – 25.3.21

την άλλη, το 9λεπτο ambient έπος «One afternoon of the Eternal Week» ακούγεται σαν σάουντρακ κάποιου ’80s mecha. Βέβαια, υπάρχουν και χαοτικές στιγμές, όπως το «Sprawl», και μετά υπάρχουν εξαιρετικές συνθέσεις, όπως το «Vitrines and Factories», που δεν εγκλωβίζονται απαραίτητα σε ένα συγκεκριμένο μουσικό είδος. Συμβαίνει κάτι περίεργο με το «Crying Came»: ακόμα κι αν ερχεται σε μια εποχή που το drum ‘n’ bass αναβιώνει, ακούγεται εντελώς έξω από αυτό, σαν να μην ακολουθεί απλώς το ρεύμα αλλά να προσπαθεί να διαφοροποιηθεί. Τώρα, αν αυτό θα λειτουργήσει θετικά ή αρνητικά, μόνο το μέλλον θα το δείξει. https://athenscomputerunderground. bandcamp.com/album/the-crying-came

Ο Κολοκοτρώνης στη Νέα Υόρκη Στηριγμένη σε μεγάλη βιβλιογραφία και κυρίως στην αποδελτίωση σημαντικότατου αριθμού αμερικανικών εντύπων, η Μορίν Σαντέλι δίνει μια νέα διάσταση στο κίνημα του φιλελληνισμού.

σχέδιο του george baxter που απεικονίζει το διάσημο άγαλμα του αμερικανού γλύπτη χίραμ πάουερς, «η ελληνιδα σκλαβα» (1848) σε μεγάλη έκθεση στο λονδίνο το 1851 . πηγή: βρετανικό μουσείο

Τ

ην εποχή της Ελληνικής Επανάστασης η Αμερική δεν ήταν η μεγάλη δύναμη που γνωρίσαμε μερικές δεκαετίες αργότερα. Η παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο, το λεγόμενο Λεβάντε, ήταν βέβαια ορατή, αλλά όχι μέσα από διπλωματικές αποστολές ή εμπορικές συνθήκες. Η πρώτη εμπορική συνθήκη των ΗΠΑ με την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπογράφηκε το 1832. Η Αμερική ήταν ορατή μέσα από τους εμπόρους της, τους μισιονάριους, δηλαδή τους ιεραπόστολους, αλλά και κάποιους τυχοδιώκτες. Για παράδειγμα, ο έμπορος Ντέιβιντ Όφλι είχε ιδρύσει στη Σμύρνη το 1811 τον πρώτο αμερικανικό εμπορικό οίκο και εμπορευόταν καφέ, ζάχαρη, σύκα και κυρίως όπιο, που ήταν από τα πιο εξαγώγιμα προϊόντα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τη Σμύρνη θεωρούσαν «καλό ιεραποστολικό σταθμό» οι δύο νεαροί μισιονάριοι Πλίνι Φισκ και Λιβάι Πάρσονς από τη Βοστώνη. Εγκαταστάθηκαν στο Λεβάντε το 1819 για να διαδώσουν τον προτεσταντικό χριστιανισμό, κυρίως την ηθική του, και είχαν ταξιδέψει στη Χίο για να μάθουν ελληνικά. Ένας άλλος θερμόαιμος από τη Βοστώνη, ο Τζον Μπεθούν Ίνγκλις, απόφοιτος του Χάρβαρντ, εγκαταστάθηκε το 1820 στην Αλεξάνδρεια, προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ και κατατάχθηκε στον στρατό του Μοχάμετ Άλι. Λίγο αργότερα επέστρεψε στις ΗΠΑ και μάλλον μπήκε σε κατάλογο μυστικών πρακτόρων που θα δούλευαν στην Υψηλή Πύλη για την προώθηση των ανατολικών συμφερόντων. Όλοι αυτοί βρίσκονταν, λοιπόν, στην Ανατολική Μεσόγειο όταν ξέσπασε η Επανάσταση και προφανώς έστελναν πληροφορίες. Πάντως, η είδηση για την Επανάσταση κυκλοφόρησε έγκαιρα στις ΗΠΑ και η υποστήριξή της εξελίχθηκε σε δημοφιλή υπόθεση. Ο αμερικανικός φιλελληνισμός έπαιρνε σάρκα και οστά. Η Αμερικανίδα ιστορικός Μορίν Κόνορς Σαντέλι παρουσιάζει τον αμερικανικό φιλελληνισμό στο ομότιτλο βιβλίο της (εκδόσεις

Ψυχογιός) που κυκλοφόρησε στην Αμερική μόλις πριν από λίγους μήνες. Στηριγμένη σε μεγάλη βιβλιογραφία και κυρίως στην αποδελτίωση σημαντικότατου αριθμού αμερικανικών εντύπων (εφημερίδων και περιοδικών), η Σαντέλι δίνει μια νέα διάσταση στο κίνημα αυτό. Αποδεικνύει ότι ο αμερικανικός φιλελληνισμός γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας, καθώς στο τέλος της δεκαετίας του 1820 «ο φιλελληνισμός είχε καταστεί πρακτικό σχολείο πολιτικής δράσης, παίζοντας ρόλο στην άνοδο του κινήματος για την κατάργηση της δουλείας και υποστηρίζοντας την εκπαίδευση των γυναικών και τα δικαιώματά τους». Η υποστήριξη της Ελληνικής Επανάστασης στην Αμερική μπορεί να ήταν δημοφιλής ιδέα, αλλά οπωσδήποτε είχε να ξεπεράσει εμπόδια. Πρώτα απ’ όλα, τη στάση ουδετερότητας και τη μη παροχή επίσημης κυβερνητικής στήριξης στους Έλληνες, που είχε διακηρύξει ο Πρόεδρος Τζέιμς Μονρό τον Δεκέμβριο του 1823, προκειμένου να μη θιγούν συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν προφανές ότι ο Πρόεδρος ικανοποιούσε ένα αίτημα των εμπόρων που δραστηριοποιούνταν στη Σμύρνη και σε άλλες οθωμανικές πόλεις, όπως ο Ντέιβιντ Όφλι, το οποίο όμως ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τα αιτήματα των μεταρρυθμιστών εντός των ΗΠΑ. Η αντίδραση στο μήνυμα ουδετερότητας του Μονρό ήταν άμεση και τεράστια. Χοροί, έρανοι, ειδικές λειτουργίες στις εκκλησίες, θεατρικές παραστάσεις, άλλες δημόσιες εκδηλώσεις και λογοτεχνικά έργα, όπως το περίφημο ποίημα του ποιητή Τζέιμς Γκέιτς Πέρσιβαλ (1795-1856) «The vision of liberty». Ο πυρετός για την Ελληνική Επανάσταση ήταν τέτοιος, που η Νέα Υόρκη, τις παραμονές των Χριστουγέννων του 1823, ζούσε σαν σε ατμόσφαιρα καρναβαλιού, όπως γράφει η Σαντέλι. Στις αρχές του 1824 το φιλελληνικό κίνημα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις, έτσι

α πο to ν niko μπακουνακη

maureen connors santelli

Ο αμερικανικός φιλελληνισμός Μτφρ.: Δημήτριος Β. Σταυρόπουλος Εκδόσεις Ψυχογιός Σελίδες: 340

ώστε πολλές αμερικανικές εφημερίδες το χαρακτήρισαν Greek Fire (Ελληνική Φωτιά), κάνοντας προφανώς αναφορά στο greek fire, δηλαδή το υγρόν πυρ των Βυζαντινών. Ήθελαν έτσι να δείξουν ότι το φιλελληνικό κίνημα απλωνόταν σαν φωτιά σε ολόκληρη την Αμερική. Για τους περισσότερους Αμερικανούς, Οθωμανός και οθωμανική διακυβέρνηση σήμαινε δεσποτισμός, καταπίεση, ανελευθερία. Για την πρόσληψη του φιλελληνικού κινήματος έχει ενδιαφέρον το ότι οι Έλληνες εθεωρούντο από τους Αμερικανούς λευκοί. Ήταν λευκοί σκλάβοι που ξεσηκώνονταν κατά της υποδούλωσής τους. Ως λευκούς σκλάβους, λοιπόν, τους υποστήριζαν και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες του αμερικανικού Νότου, που, από την άλλη, ήταν φανατικοί υπέρμαχοι της διατήρησης της δουλείας στις ΗΠΑ. Έτσι, η λευκότητα των Ελλήνων και ο θαυμασμός για την κλασική Ελλάδα ένωσαν, για κάποιο διάστημα, τον αμερικανικό Βορρά και τον αμερικανικό Νότο γύρω από την ελληνική υπόθεση. Αλλά, καθώς οι μεταρρυθμιστές συνέδεσαν τον φιλελληνισμό με όρους πολιτικής αλλαγής εντός των ΗΠΑ, όπως η κατάργηση της δουλείας, αυτή η συναίνεση γρήγορα διαλύθηκε. Οι μεταρρυθμιστές κατηγορούσαν ως υποκριτές αυτούς που υποστήριζαν την κατάργηση της δουλείας στο εξωτερικό, δηλαδή την απελευθέρωση των λευκών Ελλήνων που ήταν θύματα καταπίεσης μη λευκών, αλλά ήταν υπέρ της διατήρησης της δουλείας στο εσωτερικό της δικής τους χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεταρρυθμιστές κατάλαβαν πολύ νωρίς ότι η φιλελληνική γλώσσα θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη στο να προκαλέσει το ενδιαφέρον για το δικό τους εσωτερικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Άλλωστε, όπως έγραψε πολύ αργότερα ο μεταρρυθμιστής και συγγραφέας Φράνκλιν Μπέντζαμιν Σάνμπορν (18311917), η κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ ξεκίνησε στην Ελλάδα και κορυφώθηκε στον Αμερικανικό Εμφύλιο. Η Σαντέλι γράφει ότι η αμερικανική υποστήριξη της Ελληνικής Επανάστασης δεν ήταν ούτε νοσταλγικό όνειρο ούτε ρομαντική πολυτέλεια. «Ο Πόλεμος της Ελληνικής Ανεξαρτησίας», γράφει η Σαντέλι, «βοήθησε τους Αμερικανούς να αυτοπροσδιοριστούν ως λαός και να ερμηνεύσουν την κληρονομιά της Αμερικανικής Επανάστασης σε μια διεθνή σκηνή». Ο φιλελληνισμός ήταν ζωντανός στις ΗΠΑ σχεδόν σε όλο τον δέκατο ένατο αιώνα. Τη φιλελληνική ρητορική τη βλέπουμε για παράδειγμα σε κείμενα Αμερικανών συγγραφέων και δημοσιογράφων που ήρθαν να καλύψουν τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Επηρέασε βαθύτατα και την αμερικανική τέχνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το διάσημο γλυπτό «Η Ελληνίδα σκλάβα» (The Greek Slave) του γλύπτη Χάιραμ Πάουερς (18051873). Το έργο είχε προκαλέσει τεράστιο ενθουσιασμό. Και όταν παρουσιάστηκε το 1847 στη Νέα Υόρκη έσπευσαν να το δουν 100.000 άνθρωποι. Η γυμνή, σύγχρονη Ελληνίδα, στο πρότυπο της κλασικής γλυπτικής, παρουσιάζεται αλυσοδεμένη. Παρόλο που είχαν περάσει είκοσι χρόνια από το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης, το έργο του Χάιραμ υπενθύμιζε ότι στις ΗΠΑ οι γυναίκες, όχι μόνο οι μαύρες αλλά και οι λευκές, καταπιέζονταν συστηματικά. Το γυμνό έγινε, πάντως, αποδεκτό από την πουριτανική Αμερική επειδή έδειχνε μια Ελληνίδα και χριστιανή με όρους κλασικού κάλλους. Η Ελληνική Επανάσταση είχε γίνει τελικά αμερικανική υπόθεση.

Βιβλίο

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο φιλελληνισμός, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, εξελίχθηκε σε πολιτικό κίνημα που συνέβαλε στη διατύπωση και στη διεκδίκηση «εσωτερικών» αιτημάτων αλλά και στη μεταφορά ιδεών και προτύπων από χώρα σε χώρα, αυτό που ονομάζουμε cultural transfer.

25.3.21 – lifo

63

Βιβλίο

ΕΛ Λ ΑΔΑ

ΦΩΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Νάουσα, Joan Leigh Fermor | © Joan Leigh Fermor Estate ΔΕΞΙΑ: Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ στο Ληξούρι, Κεφαλονιά, 1946, Joan Leigh Fermor | © Joan Leigh Fermor Estate

Πάτρικ Λη Φέρμορ: Τι ακριβώς σημαίνει Ελλάδα Το βιβλίο του φιλέλληνα Βρετανού Πάτρικ Λη Φέρμορ «Ρούμελη» μας ξεναγεί στον κόσμο των Σαρακατσάνων, αποκαλύπτει τη σύνδεση του Μεσολογγίου με τον λόρδο Βύρωνα μέσα από ένα ζευγάρι παπούτσια και αναλύει δύο κόσμους, του Έλληνα και του Ρωμιού. Η καλύτερη ανάγνωση με αφορμή την εθνική μας επέτειο.

Π πατρικ λη φερμορ Ρούμελη

Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Σελ.: 336 Εκδόσεις Μεταίχμιο

64 lifo – 25.3.21

έρα από τις αμέτρητες ιστορικές, κοινωνιολογικές και λαογραφικές μελέτες που έχουν γραφτεί και γράφονται για την Ελλάδα, υπάρχει ένα βιβλίο που δεν εμπίπτει σε καμία κατηγορία, γι’ αυτό περιγράφει την Ελλάδα και τους Έλληνες με αξιοσημείωτη ακρίβεια. Πρόκειται για τη Ρούμελη του Πάτρικ Λη Φέρμορ, που, μετά την ιστορική απόδοση της Λίνας Κάσδαγλη, κυκλοφορεί σε νέα, ωραία μετάφραση από τον Μιχάλη Μακρόπουλο –αυτήν τη φορά για τις εκδόσεις Μεταίχμιο– και έρχεται να μας θυμίσει όλα όσα θέλουμε να ξεχνάμε: μια χώρα που διατηρεί αυτούσια τα αρχέγονα όπλα της φαντασίας και της αντοχής, της αυθόρμητης ευφυΐας και του φιλότιμου, ακόμα και το ολοζώντανο πνεύμα της σύγκρουσης που διαπερνά διαφορετικές πτυχές του ελληνικού κόσμου. Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τα ιστορικά δεδομένα και τα συμβολικά συγκείμενα, ο Λη Φέρμορ καταθέτει το δικό του ανυπέρβλητο πόνημα γι’ αυτή την πολύφερνη χώρα που δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει ή, έστω, να τιθασεύσει τους δαίμονές της. Φαινομενικά, όλα αυτά καταγράφονται

σε ένα βιβλίο που πολλοί βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν ταξιδιωτικό, ωστόσο η Ρούμελη, κατ’ ουσίαν, συνιστά την πιο μεστή, εμπεριστατωμένη, έστω σε συμβολικό επίπεδο, μελέτη του ελληνικού πνεύματος. Εν προκειμένω, σημασία δεν έχει τόσο να μελετηθούν οι απαρχές του επίσημου κράτους και οι πολλαπλές θεωρίες που συνδέονται με αυτό ή να καταγραφούν οι ιστορικές λεπτομέρειες, όσο να εξεταστούν σε βάθος οι ετερόκλητες επιρροές όλων αυτών των ομάδων, φυλών και ταυτοτήτων που συγχωνεύτηκαν κάτω από μια γαλανόλευκη σκέπη, λαμβάνοντας, φυσικά, υπόψη τον μορφολογικό προσδιορισμό, τον οποίο ο βαθυστόχαστος Φέρμορ συναρμόζει με τα ενδελεχή ιστορικά και ποιητικά του διαβάσματα. Για παράδειγμα, καταγράφει με ακρίβεια τις διαφορές μεταξύ του ορεσίβιου φρονήματος του Σαρακατσάνου της Ηπείρου και του Κρητικού, ξέρει τι σημαίνει δωρική απλότητα και τι «κυκλαδίτικο ηλιακό σύστημα», όπως το αποκαλεί, διαβάζει με προσοχή τις λεπτομέρειες στις παραδοσιακές φορεσιές των Σαρακατσάνων στα βιβλία της Αγγελικής

α π ο τ ην τιν α μ α ν δ η λαρ α

Χατζημιχάλη, διαβλέποντας μάλιστα αναλογίες στα γεωμετρικά σχέδια των στολών των γυναικών στα αρχαιοελληνικά αγγεία, ενώ δείχνει να απολαμβάνει πραγματικά το θέατρο του Καραγκιόζη και τις διαφορετικές μουσικές κάθε τόπου. Επίσης, το γλεντάει με την καρδιά του πίνοντας ούζο με τους ντόπιους στο Μεσολόγγι και ανακαλύπτοντας σε ένα σπίτι τις παντόφλες του λόρδου Μπάιρον, ενώ ερωτεύεται κάθε μικρή πτυχή της χώρας, καθώς, όπως λέει, «οι ελληνικές αρετές και τα ελαττώματα, κάτω από τα πιο μυτερά βουνά και τον πιο καυτό ήλιο, φτάνουν ως ένα απελπιστικό σημείο». Και δεν το λέει για κακό, αφού η ρομαντική σκέψη του τον θέλει να φέρνει στο μυαλό του από ψηλά, από τα μοναστήρια των Μετεώρων που κρέμονται στον αέρα, όλες τις μάχες που διεξήχθησαν στον απέραντο Θεσσαλικό Κάμπο, τον Καίσαρα, που νίκησε τον Πομπήιο στα νότια όριά του, αλλά και τον αυτοκράτορα Βοημούνδο, που κατατρόπωσε εκεί τον Αλέξιο Κομνηνό – και είναι η ίδια ακριβώς ρομαντική σκέψη που τον κάνει να βλέπει στα γαλανά μάτια ενός ανώνυμου βοσκού αυτά του Τίμωνα του Αθηναίου! Ακόμα και αν γνωρίζει ποια ακριβώς είναι τα ελαττώματα των ετερόκλητων αυτών κατοίκων της ελληνικής χώρας, η σκόπιμη επιλογή του είναι με τη Ρούμελη να συνθέσει το δικό του χαλκέντερο έπος, γραμμένο με τη μορφή αφηγήματος, το οποίο δεν ολοκληρώνεται τυχαία με ένα μεγάλο έμμετρο ποίημα που κλείνει το μάτι στον πιο υποψιασμένο αναγνώστη. Ίσως γι’ αυτό η Ρούμελη δεν είναι ένα ακόμα περιηγητικό βιβλίο στην καρδιά της ελληνικής ενδοχώρας αλλά μια κεντρική επισκόπηση της ουσίας της ίδιας της Ελλάδας και της ιδέας της: άλλωστε, οι περισσότερες

σελίδες αφιερώνονται όχι μόνο στις περιπλανήσεις των Σαρακατσάνων σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, πέρα ακόμα και από τα σύνορα, σε νοερές περιηγήσεις στα σημεία των μαχών του ’21, αλλά και σε αναμνήσεις από την ενεργό εμπλοκή του Φέρμορ στον αγώνα της Αντίστασης κατά των Γερμανών στην Κρήτη. Ως εκ τούτου, ο ίδιος γνωρίζει καλά και από πρώτο χέρι το ελληνικό σθένος, που διαμορφώθηκε αλλιώς στα απόκρημνα όρη και αλλιώς στην άκρη των ταραγμένων θαλασσών, αλλά και τους άγραφους κανόνες μιας ζωντανής προφορικότητας που κατέστησε, κατά τη γνώμη του, άκρως οικείο σε όλους τους Έλληνες τον Όμηρο και έκανε ακόμα και τους αγράμματους Κρητικούς να ξέρουν απέξω όλους τους στίχους του Ερωτόκριτου, ανεξαρτήτως ταξικής προέλευσης. Ως συγγνωστός και επίμονος φιλέλληνας, ο Φέρμορ τολμάει τέτοιου είδους υπερβάσεις γιατί έχει μελετήσει και βιώσει τις αντιθέσεις που έθρεψαν την ετερόκλητη ταυτότητά μας: σπάνια θα διαβάσει κανείς τόσο εμβριθή ανάλυση για το γλωσσικό ζήτημα και τα βαθιά αιτία της αδιανόητης έριδας ανάμεσα στον Έλληνα και τον Ρωμιό – που ουσιαστικά αντιστοιχεί στο μοίρασμα σε δύο κόσμους, της Ανατολής και της Δύσης– όσο στις σελίδες αυτές του Φέρμορ. «Μια καρφίτσα που τρυπάει ξανά και ξανά τα μπαλόνια της ξιπασιάς και της αλαζονείας: η τέλεια ενσάρκωση του πάθους με το οποίο οι Έλληνες περιγελούν τον εαυτό τους και ο ένας τον άλλον. Το γέλιο των θεατών στοχεύει στους ίδιους δι’ αντιπροσώπου, και το ξέρουν αυτό: ο Καραγκιόζης είναι η πεμπτουσία της Ρωμιοσύνης» γράφει με ακρίβεια, για να καταλήξει να συνενώσει αυτούς τους δυο κόσμους σε ένα μοναδικό αμάλγαμα που φέρει μέχρι σήμερα αυτούσια την υπογραφή του. Αφού, φυσικά, πρώτα φτιάξει μια τεράστια λίστα με ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον Έλληνα και τον Ρωμιό, διακηρύσσοντας τελικά ένα πνεύμα ενότητας που ο ίδιος παραδέχεται πως αναγνωρίζει στο έργο των φίλων του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και Γιώργου Σεφέρη. Άλλωστε, αν κάτι έκανε τον Φέρμορ να πολιτογραφηθεί Έλληνας και να ζήσει εδώ για πάντα, είναι το γεγονός ότι ο ελληνικός ή ρωμαίικος κόσμος δεν του θύμιζαν στο παραμικρό τον γνωστό σ’ εκείνον, αλλά αποτρόπαιο στα μάτια του ψευδεπίγραφο εκσυγχρονισμό, όπως αυτός που έβλεπε στην Αγγλία, οι ταξικές διαφορές και διακρίσεις, η επίφαση των ψεύτικων τρόπων και του αλλοτριωτικού τρόπου ζωής. Εμμένοντας σχεδόν τελετουργικά στις ελληνικές «τεχνολογίες», όπως θα έλεγε εκ των υστέρων ο Φουκώ, μνημονεύει ακόμα και τις φοβίες, τις προλήψεις και τις δοξασίες του ελληνικού λαού –μιλάει για εδραιωμένη πίστη σε νεράιδες, ξόρκια και βρικόλακες–, αλλά απεχθάνεται σφόδρα τον μιμητισμό, τις μεγαλουπόλεις, τον τουρισμό, που τείνει να αφανίσει αυτό τον ζείδωρο, στα μάτια του,

αυθορμητισμό. «Πιστεύω ότι οι Έλληνες έχουν πολύ εντονότερη επίγνωση, απ’ ό,τι οι Δυτικοευρωπαίοι, της ρευστότητας των γεγονότων και της αστάθειας των ανθρώπινων πραγμάτων» γράφει με ακλόνητη πεποίθηση ο Φέρμορ. «Παρά τα διαλείμματα ρωμαίικης οκνηρίας και αναβλητικότητας, νιώθουν την ανάγκη να αδράχνουν τον χρόνο από το τσουλούφι, να εκμεταλλεύονται τα ευνοϊκά ρεύματα και να κάνουν την τύχη τους κάτω από δυσοίωνες συνθήκες: μια τάση που μπορεί να οδηγήσει σε τολμηρά και αιφνίδια εγχειρήματα, και μερικές φορές στον οπορτουνισμό. Έχουν αυτή την οξύτερη αίσθηση που ενσταλάζουν στον άνθρωπο οι φτωχές και άγονες χώρες, ότι η καταστροφή και η τραγωδία υπάρχουν. Όμως, κι ας βλέπουν πολλά πράγματα με όρους τραγικούς και μελοδραματικούς, διαθέτουν πρόχειρα τη στωικότητα και το χιούμορ, για να τα αποσυμπιέζουν» καταλήγει λίγο προτού αρχίσει να αναλύει ελληνικές έννοιες, όπως το φιλότιμο και τη λεβεντιά. Το καλό είναι ότι σε κάθε τέτοιου είδους συμπέρασμα δεν υπάρχει ούτε καν υπόνοια κοινοτοπίας, αφού ο πολυμαθής Φέρμορ βασίζεται αποκλειστικά σε δικά του διαβάσματα, τα οποία ωστόσο δικαιολογούν αξιοπρόσεκτες επισημάνσεις, οικείες σ’ εμάς ως αρχετυπικά, εραλδικά σύμπαντα. Δεν θέλει πολύ μυαλό να καταλάβεις ότι ο Φέρμορ έχει βαλθεί να μετατρέψει κάθε αφορμή για αίσθημα κατωτερότητας –και το λέει μάλιστα!– του μέσου Έλληνα σε βασικό λόγο συνειδητοποίησης ότι αυτός ο παλιός, κάπως «πρωτόγονος» κόσμος έχει προ πολλού αναστηθεί ή, μάλλον, προϋπήρχε σε φαντασιώσεις και διαβάσματα, σε αυθόρμητες χειρονομίες που μετατράπηκαν σε σύγχρονο πολιτισμό. Για τον Φέρμορ Ελλάδα δεν είναι η χαρούμενη επάρκεια και ενάργεια των νησιών, ούτε καν η ιωνική τους απλότητα, αλλά αυτός ο βαρύς, δύσθυμος κόσμος της Ρούμελης και της ορεινής Κρήτης, του χειμώνα και κάθε άγνωστης περιοχής, που, όπως ακριβώς το Μεσολόγγι, βρίσκει τον τρόπο να συμβολοποιείται και να γίνεται καθολικός και αιώνιος: « Ένας κόσμος χειμερινού χάους, αναγαλλιασμένος από προελάσεις και νίκες, και τσακισμένος από την ήττα, την κατοχή και τη διχόνοια» – είναι όμως δικός μας. Και σε αυτό το πραγματικό θέατρο που είναι η Ελλάδα, ο Φέρμορ επιμένει πως «κάθε ζευγάρι μάτια και κάθε φωνή είναι άναρχα ξεχωριστά. Απομονωμένο μπροστά στις οριζόντιες και τις τεθλασμένες, μεγεθυσμένο από έναν φακό φωτός, πιο έντονο και ευκρινές εξαιτίας του ήλιου, κατατεμαχισμένο πάνω από φλεγόμενα αγκάθια ή μεταμορφωμένο από την αστραπή, κάθε πρόσωπο εκ περιτροπής είναι πρωταγωνιστής του δικού του δράματος». Και προφανώς φορέας της δικής του, ανεξάρτητης αλήθειας, που τώρα έχουμε ανάγκη να ανιχνεύσουμε όσο ποτέ – και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε καλύτερη αφορμή από τον Πάτρικ Λη Φέρμορ.

Ίσως γι’ αυτό η «Ρούμελη» δεν είναι ένα ακόμα περιηγητικό βιβλίο στην καρδιά της ελληνικής ενδοχώρας αλλά μια κεντρική επισκόπηση της ουσίας της ίδιας της Ελλάδας και της ιδέας της.

Η βία είναι ένα θέμα που μας ξεπερνά όλους!

Ένα διαχρονικό φαινόμενο, το οποίο παίρνει πολυάριθμες μορφές στην καθημερινότητά μας.

Η Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Αρμός www.armosbooks.gr Με αγορές άνω των €20 δωρεάν μεταφορικά!

Fb: armos.ekdoseis. ekdiloseis Instagram: armosbooks

βία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο, το οποίο παίρνει πολυάριθμες μορφές στην καθημερινότητά μας. Ο καθένας μπορεί να το βιώσει, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Ποιοι είναι οι παράγοντες που ενεργοποιούν την επιθετικότητα και οδηγούν στη βία; Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας και με ποιον τρόπο λειτουργούν τα συναισθήματα της ματαίωσης, του θυμού, της εγκατάλειψης και του μίσους στη χρήση βίας; Ποιον ρόλο παίζουν η εξουσία, τα ΜΜΕ αλλά και ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας; Το βιβλίο Βία στην πόλη θέτει προβληματισμούς γύρω από το πρόβλημα της ανθρώπινης ανάγκης για ισχύ και εξουσία, της επιθετικότητας, της βίας, του πολέμου, του εξεγερμένου ανθρώπου και της αξίας του για την κοινωνία. Είτε πρόκειται για τη βία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, είτε για την ακραία κακοποίηση παιδιών, είτε για την ακραία καταστροφή που ασκείται στις ζωές και τις περιουσίες άλλων ανθρώπων, είτε για την απάνθρωπη βία εναντίον της ελευθερίας της έκφρασης, είτε για την καταστροφή στο φυσικό περιβάλλον, η βία ξεπερνά τη δυνατότητα κατανόησης με τα επιστημολογικά εργαλεία που διαθέτουμε, όποια και αν είναι αυτά. Στον παρόντα τόμο καταξιωμένοι ψυχίατροι-ψυχαναλυτές συνδιαλέγονται με πολιτικούς επιστήμονες, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους και δημοσιογράφους σε μια προσπάθεια προβληματισμού και αφύπνισης. ΓΡAΦΟΥΝ: Β. Γεωργιάδου, Λ. Λουλούδης, Σ. Μανωλόπουλος, Κ. Μπαζαρίδης, Στ. Μπεράτη, Π. Μπουκάλας, Γ. Πανούσης, Α. Σκούλικα, Ι. Τσίγκανου, Μ. Χατζηανδρέου

25.3.21 – lifo

65

AΦΙΕΡΩΜΑ

Γλυκιά

Η LiFO σε ξεναγεί στα αγαπημένα της ζαχαροπλαστεία της πόλης και σε κερνάει γλυκό και παγωτό. Θα πεις όχι; από τη λινα ιντζεγιαννη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

ΣΕ ΑΥΤOΝ ΤΟΝ ΚOΣΜΟ ΥΠAΡΧΟΥΝ ΔYΟ ΕIΔΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, εκείνοι που αγαπούν τα γλυκά και εκείνοι που δεν ξέρουν τι χάνουν. Κι αν αυτός ο διαχωρισμός ακούγεται απόλυτος, είναι γιατί το γλυκό δεν αφορά μόνο τη γευστική απόλαυση αλλά και τη διάθεση να αφεθείς για λίγα λεπτά σε μια ευχαρίστηση που σε κάνει να νιώθεις και πάλι παιδί. Όπως τότε που επιθυμούσες διακαώς μια λιχουδιά, χωρίς να σκέφτεσαι τις θερμίδες, τα λιπαρά και τον γλυκαιμικό δείκτη. Άλλωστε, σήμερα τα περισσότερα ζαχαροπλαστεία δημιουργούν μικρά αριστουργήματα με αγνά υλικά και βιολογικές πρώτες ύλες και διαθέτουν μια σειρά από vegan, low fat, gluten free και sugar free επιλογές που δεν υπολείπονται σε τίποτα σε γεύση και απόλαυση. Στο αφιέρωμα της LiFO θα βρεις τα πιο αξιόλογα μέρη για γλυκό, που το καθένα αναδεικνύει με τον δικό του τρόπο τη σύγχρονη ζαχαροπλαστική, δημιουργώντας μια εντελώς νέα οπτική στην κατηγορία «γλυκό». Με τη σπιτική φροντίδα να κυριαρχεί, οι συνταγές που εκτελούνται στα εργαστήρια των ζαχαροπλαστείων δεν περιλαμβάνουν τίποτα έτοιμο, τίποτα τεχνητό, τίποτα που δεν φτιάχνεται από την αρχή. Στους χώρους αυτούς η ζαχαροπλαστική είναι ένα ταξίδι που ξεκινά με τους συνδυασμούς των εκλεκτών υλικών και καταλήγει σε μικρά έργα τέχνης υψηλής αισθητικής και εξαιρετικής γεύσης. Στις βιτρίνες τους θα βρεις ό,τι επιθυμείς και θα αφεθείς στις προτάσεις των pastry-chefs, που, πάνω απ’ όλα, εμπνέονται από το πάθος τους και εκτελούν με σύγχρονες τεχνικές τις σύγχρονες ή παραδοσιακές συνταγές τους. Από κλασικό γαλακτομπούρεκο μέχρι τρισδιάστατες τούρτες και από χειροποίητο παγωτό μέχρι νηστίσιμες προτάσεις, τα ζαχαροπλαστεία της Αθήνας έχουν κάτι διαφορετικό για κάθε γούστο και διατροφική συνήθεια. Το μόνο που μένει είναι να επιλέξεις αυτό που σου προκαλεί τη μεγαλύτερη λαχτάρα. Κι αυτή η επιλογή είναι ίσως το πιο ευχάριστο δίλημμα που έχεις να αντιμετωπίσεις…

66 lifo – 25.3.21

Λένε πως, όταν σκαλίζεις, μπορεί και να ανακαλύψεις τον κρυμμένο θησαυρό. Στο Georgios Galifianakis το σκάλισμα, η εξερεύνηση και η δημιουργική ανησυχία είναι μέρος μιας φιλοσοφίας που οδηγεί συνεχώς σε νέες γεύσεις, προκαλώντας τις αισθήσεις σου. Εδώ, το γλυκό δεν είναι μια εμπορική διεκπεραίωση αλλά μια υπόθεση ψυχής που ξεπερνά τα καθιερωμένα. Η πίστη στην αληθινή ζαχαροπλαστική, όπου όλα παρασκευάζονται από την αρχή, γίνεται καθημερινός οδηγός για την ομάδα που δημιουργεί στο παρασκευαστήριο του Georgios Galifianakis. Η αναζήτηση της αυθεντικής γεύσης είναι το καθημερινό ταξίδι που μέσα από την έμπνευση, τη γνώση και την αγάπη καταλήγει σε μοναδικές προτάσεις γλυκών που πραγματικά ξεχωρίζουν. Γλυκά που κάνουν δύσκολη την επιλογή, αφού, πέρα από το γαλακτομπούρεκο, που αποτελεί σταθερή αξία, θα εκπλαγείς, δοκιμάζοντας το τιραμισού με το αυθεντικό τυρί μασκαρπόνε και το εκχύλισμα από espresso illy, το βελούδινο προφιτερόλ, το σαβαρέν με το παλαιωμένο ρούμι, το τραγανό μιλφέιγ, την αριστοτεχνική κρεμ μπριλέ, το βουτυράτο cheesecake, και η λίστα δεν έχει τέλος. Όπως τέλος δεν έχει ούτε η συνεχής αναζήτηση

νέων συνταγών, οι δοκιμές και οι πειραματισμοί που καταλήγουν σε νέες προτάσεις γεύσης. Ανάμεσα σε αυτές θα βρεις μια σειρά από γλυκές απολαύσεις, χωρίς ζάχαρη και χωρίς γλουτένη, που φτιάχνονται με σιρόπι από βιολογική μπλε αγαύη. Το σουφλέ με αγαύη (πλούσιο και σε φυτικές ίνες), από το εσωτερικό του οποίου ξεχειλίζει η λάβα σοκολάτας μόλις το ζεστάνεις, αλλά και το sugar-free προφιτερόλ, που θα σε κερδίσει με τη γεύση του, ακόμα κι αν δεν είσαι ο τύπος της υγιεινής διατροφής, είναι κάποιες από τις προτάσεις του Georgios Galifianakis που ακολουθούν τις σύγχρονες διατροφικές τάσεις, προσφέροντας γεύση και θρεπτική αξία. Στα must-try και το σορμπέ μανταρίνι χωρίς ζάχαρη που δοκίμασες για πρώτη φορά, γυρνώντας από τη θάλασσα, στο κατάστημα στο Πόρτο Ράφτη και πλέον μπορείς να βρεις στο Georgios Galifianakis της Αγίας Παρασκευής, για να σου θυμίσει πως η ποιότητα παραμένει σταθερή και αδιαπραγμάτευτη αξία. Μια ποιότητα που σου προσφέρεται με την απλότητα και την οικειότητα της αυθεντικής ζαχαροπλαστικής. Γιατί μόνο έτσι η απόλαυση μπορεί να είναι εμπειρία και το γλυκό μια αληθινή απόδραση από την καθημερινότητα της γεύσης.

Αγία Παρασκευή: Λεωφ. Μεσογείων 398 & Αιγαίου Πελάγους, 210 6008669 Πόρτο Ράφτη: Λεωφ. Αυλακίου, 22990 76692, www.georgios-galifianakis.gr

Γλυκά

Georgios Galifianakis

Η αναζήτηση της γεύσης μέσα από την αυθεντική ζαχαροπλαστική.

25.3.21 – lifo

67

Kokakias

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Δεν χρειάζεται να αντισταθείς σε αυτή την εξάρτηση. Κάποιες φορές αρκεί μια λέξη για να γεννηθεί μια πραγματικά καλή ιδέα που θα κάνει τη διαφορά. Ο Kokakias είναι μια ξεχωριστή πρόταση που αναδεικνύει το αγαπημένο κοκ μέσα από εμπνευσμένες δημιουργίες που επιμελείται ο pastry-chef Μανόλης Στήθος (που γνωρίζεις από τη θητεία του στο Funky Gourmet). Είναι δύσκολο να μιλήσεις για τα μικρά αριστουργήματα που φιγουράρουν στις βιτρίνες του Kokakias, χωρίς να νιώσεις την έντονη επιθυμία πως πρέπει να τα δοκιμάσεις όλα. Η τάρτα Choco Vanilla γεμιστή με κoκ, πραλίνα αμυγδάλου, crémeux bitter σοκολάτας και βανίλιας και το Choco & Mandarin limited κoκ-ναμελάκα με σοκολάτα γάλακτος, γλυκό του κουταλιού μανταρίνι και γλάσο λευκής σοκολάτας είναι ανάμεσα σε εκείνες τις προτάσεις που προσφέρουν μια νέα εμπειρία απόλαυσης. Εξάλλου, όλα τα γλυκά, είτε χρησιμοποιούν ως βάση το κoκ

είτε σoυ το θυμίζουν ως μορφή, μέσα από μια εντελώς νέα προσέγγιση σε κλασικές συνταγές (χαρακτηριστική περίπτωση το American Style Cheesecake κοκ, που, αντί για ψωμάκι, στη βάση έχει μπισκότο βουτύρου, ψητή κρέμα cheesecake και χειροποίητη μαρμελάδα από κόκκινα φρούτα). Στα new entries θα βρεις το vegan και lactose-free νηστίσιμο κοκ από σιμιγδαλένιο χαλβά, κρέμα και χαλβά από ταχίνι και πραλίνα φουντουκιού, ενώ κάθε τόσο το μενού στον Kokakias εμπλουτίζεται με κάποια εποχική ή εορταστική συνταγή που δημιουργεί ο σεφ. Ο ιδιαίτερος χώρος, που θυμίζει σικ μπουτίκ, αναδεικνύει κάθε δημιουργία σε έναν μικρό, πολύτιμο θησαυρό που περιμένει να τον ανακαλύψεις, είτε στον χώρο του είτε μέσω των Wolt, efood και box. Μικρά αριστουργήματα γεύσης που προκαλούν εθισμό στην απόλαυση…

Πατριάρχου Ιωακείμ 48-50, 210 7243000 Facebook: Kokakias, Instagram: kokakias_pastry

Γλυκά

Eleesian

Τα Ηλύσια Πεδία της γεύσης.

68 lifo – 25.3.21

Αν ανήκεις σ’ εκείνους που, απολαμβάνοντας ένα γλύκισμα, κλείνουν τα μάτια και προσπαθούν να φανταστούν τη διαδικασία μέχρι να φτάσει στα χέρια τους, τότε το όνομα Eleesian θα απαντήσει στις απορίες σου. Γιατί αυτό είναι το εργαστήριο που παρασκευάζει μια limited σειρά από ιδιαίτερες μπάρες σοκολάτας και cookies που δεν μοιάζουν με όσα έχεις δοκιμάσει μέχρι σήμερα. Η χειροποίητη φροντίδα, φυσικά, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο και είναι πανταχού παρούσα, αναδεικνύοντας την υψηλή ποιότητα των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται σε όλες τις παρασκευές. Στα προϊόντα της Eleesian θα βρεις μόνο ανώτερο βούτυρο, εκλεκτές σοκολάτες, ξηρούς καρπούς που επιλέγονται προσεκτικά αλλά και αποξηραμένα φρούτα χωρίς ζάχαρη, έτσι ώστε η γεύση που απολαμβάνεις να έχει όλη την αυθεντικότητα των συστατικών και να μην κρύβεται πίσω από τεχνητά ενισχυτικά. Λαχταριστές μπάρες σοκολάτας,

φυσικές μπάρες δημητριακών και δύο εξαιρετικά cookies, το σαμπλέ σοκολάτας και αυτό με φρούτα του δάσους αποτελούν τη συμβολή Eleesian στην καθημερινή μας απόλαυση. Δίπλα στα προϊόντα που θα συναντήσεις σε επιλεγμένα σημεία πώλησης –και θα τα καταλάβεις από την πρώτη ματιά– η Εleesian παρουσιάζει και μια branded σειρά από έξι origin σοκολάτες. Επιλέγοντας πρώτη ύλη από συγκεκριμένες χώρες προέλευσης, με διαφορετικό ποσοστό κακάο, η ομάδα της Εleesian δημιουργεί γλυκά που συνδυάζουν αγνά φυσικά υλικά σε αυθεντικές συνταγές που θα σε ενθουσιάσουν. Σύντομα θα λειτουργήσει σοκολατερί, ανοιχτή καθημερινά για τους λάτρεις του είδους, προσφέροντας ροφήματα αλλά και δημιουργίες της ομάδας που ξέρει να αναδεικνύει την ποιότητα των υλικών. Κάθε μπουκιά, μια εμπειρία που σε μεταφέρει σε έναν ειδυλλιακό κόσμο γεύσης.

www.eleesian.gr Facebook: Eleesian, Instagram: eleesian_athens, 2111135000

Στη δημιουργία μιας νέα επιχειρηματικής ιδέας υπάρχει μόνο ένας τρόπος που μπορεί να σε οδηγήσει στον στόχο σου. Η εμμονή στην ποιότητα, η προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια και η παρουσίαση μιας πρότασης υψηλής αισθητικής είναι εκείνα τα στοιχεία που ακολούθησαν ο Χρήστος και η Ειρήνη, κάνοντας το Katamaya μια ξεχωριστή εμπειρία για γλυκό και παγωτό. Εμπνευσμένο από το καταμάγειον, το εργαλείο με το οποίο σκούπιζαν τους ξυλόφουρνους από την εποχή του Ομήρου, τα katamaya sweet & savory επανασυστήνουν μια ολόκληρη κατηγορία με γλυκές δημιουργίες, όπου πρωταγωνιστούν οι άριστες πρώτες ύλες, και ανταποκρίνονται στη σύγχρονη υγιεινή διατροφή. Στο σικ αρχιτεκτονικό περιβάλλον θα βρεις ό,τι ακριβώς θα ήθελες να δώσεις στα παιδιά σου, γνωρίζοντας πως αποτελεί την καλύτερη επιλογή. Το πολίτικο τσουρέκι είναι στα must-try, ενώ ανάμεσα στις νοστιμιές που παρασκευάζονται καθημερινά στο εργαστήριο θα σε ενθουσιάσει η

πάβλοβα με φράουλες, η τάρτα φρούτων, το προφιτερόλ με σοκολάτα υγείας αλλά και τα παραδοσιακά γλυκά, όπως η πορτοκαλόπιτα, το ραβανί και η γαλατόπιτα, που δεν μοιάζει με ό,τι έχεις δοκιμάσει μέχρι σήμερα. Περίοπτη θέση κατέχουν τα παγωτά με ιδιαίτερα χαμηλά λιπαρά και φρέσκο αγελαδινό ή κατσικίσιο γάλα – artisanal δημιουργίες χωρίς χρωστικές, που θυμίζουν παλιά παραδοσιακά γαλακτοπωλεία. Θα ξεχωρίσεις το vegan παγωτό με γάλα καρύδας, χωρίς καθόλου ζάχαρη, όπως και το τριαντάφυλλο με τα blueberries! Οι εντυπωσιακές τούρτες που δημιουργεί η Ειρήνη και η ομάδα της σου θυμίζουν σελίδες από περιοδικά υψηλής ζαχαροπλαστικής, ενώ το πιο σημαντικό είναι πως όλα δημιουργούνται από την αρχή με ολόφρεσκα υλικά, χωρίς έτοιμα μείγματα. Τα katamaya sweet & savory δικαιολογούν αυτό που γράφει η βραβευμένη συσκευασία τους: «Σε κάθε κουταλιά είναι σαν να δαγκώνεις τη λέξη χαρά, αγκαλιά, γιορτή».

Δημητρίου Βασιλείου, 20, Νέο Ψυχικό, 210 671 1115 Λεωφ. Μαραθώνος 113, Γέρακας, 210 661 5303 Facebook: katamaya sweet & savory, Instagram: katamaya_sweet_savory

Γλυκά

katamaya

Τα γλυκά που θα έφτιαχνες για να δώσεις στα παιδιά σου.

25.3.21 – lifo

69

FINE PASTRY

Μέλισσα

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Σχεδόν ένας αιώνας στην αναζήτηση της απόλυτης γεύσης. Ενενήντα έξι χρόνια. Αν ψάχνεις να θυμηθείς από πότε το όνομα Μέλισσα συνδέεται με το γλυκό, η απάντηση είναι εδώ και ενενήντα έξι χρόνια – κι αυτός ο αριθμός δεν είναι τυχαίος. Γιατί σχεδόν ένας αιώνας γνώσης, εμπειρίας και κυρίως αγάπης για την αυθεντική γεύση μεταφράζεται σε δημιουργίες που ξεχωρίζουν και σε κάνουν να αναζητάς τα αγαπημένα σου γλυκά πίσω από το όνομα που συνδέεται με την απόλαυση. Η τέταρτη πλέον γενιά της Μέλισσας συνεχίζει να εξελίσσει τις συνταγές της με έμπνευση από την αυθεντική γαλλική ζαχαροπλαστική, βασίζοντάς τες αδιαπραγμάτευτα σε άριστες πρώτες ύλες, όπως βιολογικό γάλα και αλεύρι, μαύρη ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο και συστατικά που παρασκευάζονται εξαρχής, χωρίς ενισχυτικά γεύσης, χρώματα και αρωμα-

τικά. Η Μέλισσα σηκώνει τον πήχη στην κατηγορία «γλυκό», παρουσιάζοντας γαστρονομικές προτάσεις που δημιουργεί μετά από έρευνα, πειραματισμούς και τόλμη για καινοτομία. Στα must-try η ξεχωριστή τάρτα Yuzu με τσάι matcha και φυσική βανίλια Ταϊτής, η πραλίνα γάλακτος αλλά και τα new entries St Honoré και εκλέρ με καραμέλα. Η προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια, από τις άρτιες τεχνικές παρασκευής μέχρι την υψηλή αισθητική στην παρουσίαση των γλυκών, είναι εκείνο το στοιχείο που προκαλεί την απόλαυση σε κάθε μπουκιά. Στη Μέλισσα η τέχνη της ζαχαροπλαστικής υπηρετείται με αφοσίωση και έναν στόχο πάντα, την αναζήτηση της υπέρτατης γεύσης, κι αυτό το ταξίδι σε οδηγεί σε έναν μαγικό κόσμο απόλαυσης.

Γλυκά

Κοσμικόν

Eθνάρχου Mακαρίου 43, Περιστέρι, 210 5711055 www.melisa.gr, Facebook: Μέλισσα Fine Pastry, Instagram: melissa.pastry

70 lifo – 25.3.21

Από το 1961 συνδέει το όνομά του με την αγάπη για γλυκό. Στη σκηνή της ζαχαροπλαστικής τέχνης υπάρχει μια συνταγή που πάντα θα ενώνει τους λάτρεις των γλυκών απολαύσεων και αυτή δεν είναι άλλη από αυτήν του γαλακτομπούρεκου. Και όταν μιλάμε για γαλακτομπούρεκο, ο πρώτος συνειρμός είναι τα περίφημα Ζαχαροπλαστεία Κοσμικόν. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως εδώ μιλάμε για μια ιστορία εξήντα ετών που ξεκίνησε με το πρώτο κατάστημα στον Άγιο Νικόλαο και σήμερα μετρά έξι καταστήματα, άπειρα αχνιστά ταψάκια, δεκάδες συνταγές που έχουν φανατικό κοινό και σύγχρονες δημιουργίες patisserie για κάθε περίσταση. Τα Ζαχαροπλαστεία Κοσμικόν πολύ γρήγορα δημιούργησαν μια φήμη την οποία υπηρετούν πιστά μέχρι σήμερα. Μια φήμη που αφορά την υψηλή ποιότητα των πρώτων υλών (αξία αδιαπραγμάτευτη), τις παραδοσιακές συνταγές, καθεμιά από τις οποίες έχει το δικό της μυστικό, αλλά και την προσωπική φροντίδα των ανθρώπων

που βρίσκονται καθημερινά στο εργαστήριο και στην εξυπηρέτηση των καταστημάτων. Το περίφημο γαλακτομπούρεκο –που από το 1961 αποτελεί κορυφαία επιλογή των απανταχού γλυκατζήδων και όχι μόνο– προσφέρεται κάθε μέρα ολόφρεσκο, φτιαγμένο με χειροποίητο φύλλο και βούτυρο γάλακτος, ενώ η εκδοχή του με κανταΐφι έχει γίνει πλέον κλασική και πολυαγαπημένη. Η εμπειρία που σου προσφέρουν τα Ζαχαροπλαστεία Κοσμικόν είναι αξέχαστη και απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις, με το λαχταριστό προφιτερόλ, που έχει αποκτήσει φανατικούς, το μιλφέιγ με το τραγανό φύλλο και τη βελούδινη κρέμα, το εξαιρετικό πολίτικο τσουρέκι, που αναδεικνύει την παράδοση της Ανατολής, και, φυσικά, τα παγωτά δικής τους παραγωγής με φρέσκο γάλα και αγνά υλικά, που γίνονται must μόλις ανοίξει ο καιρός. Μια ιστορία γλυκών απολαύσεων που θα βρεις μπροστά σου σε έξι σημεία σε όλη την Αθήνα.

Άγιος Νικόλαος, Άγιος Ελευθέριος, Π. Φάληρο, Αγ. Μαρίνα (Αιγάλεω), Γλυφάδα, Αγ. Παρασκευή, www.kosmikon.eu, Facebook: Κοσμικόν Ζαχαροπλαστεία, Instagram: kosmikon_zaxaroplasteia

Τελικά, η φράση «έκανα το χόμπι μου επάγγελμα» κρύβει μέσα της μια έκφραση ευτυχίας που δύσκολα συναντάς γύρω σου. Μιλώντας με τον Πάνο και την Όλγα, που μαζί δημιούργησαν το Cake Love, αντιλαμβάνεσαι αυτήν τη χαρά των ανθρώπων που λατρεύουν αυτό που κάνουν όχι μόνο γιατί το επέλεξαν ως δουλειά αλλά και γιατί εκεί επενδύουν την αγάπη και τη φροντίδα τους. Το ξεχωριστό αυτό ζαχαροπλαστείο που βρίσκεται στο Πικέρμι σε καλωσορίζει με μια ανοιχτή κουζίνα όπου όλα γίνονται μπροστά στα μάτια σου, όπως ακριβώς στο σπίτι μιας καλής φίλης που για να σε περιποιηθεί ψήνει λαχταριστά μάφιν και στολίζει χρωματιστά καπ κέικ που θα συνοδεύσουν τον καφέ ή το τσάι σου. Το Cake Love είναι μια οικεία ατμόσφαιρα που ξυπνάει μέσα σου παιδικές μνήμες με τα πολύχρωμα σχέδια και τα μοσχομυριστές λιχουδιές που σε προσκαλούν να τις δοκιμάσεις. Η ομάδα που βρίσκεται στο ανοιχτό εργαστήριο –θα τους γνωρίσεις με τα ονόματά τους– δημιουργεί τα πάντα από την αρχή, χωρίς έτοιμα μείγματα και χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα πιο αγνά υλικά,

όπως βιολογικό αλεύρι, ζάχαρη και αυγά, για να παρουσιάσει καθημερινές νοστιμιές αλλά και εορταστικές τούρτες για κάθε περίσταση. Εδώ μπορείς να αφήσεις τη φαντασία σου ελεύθερη και να είσαι σίγουρος πως οι ζαχαροτέχνες του Cake Love θα σου ετοιμάσουν την πιο εντυπωσιακή τούρτα για τον γάμο, τη βάφτιση ή το πάρτι σου, η οποία κλέβει τις εντυπώσεις όχι μόνο με την εμφάνιση αλλά και με τη γεύση της. Κι αυτός είναι ένας συνδυασμός σπάνιος. Τα λαχταριστά αυτά έργα τέχνης –που μοιάζουν με ζαχαρωτά γλυπτά από κάποιο παραμύθι– είναι τέλεια εξωτερικά αλλά και εσωτερικά. Και παρότι θέλεις να τα χαζεύεις ατελείωτα, η πρώτη κουταλιά σε κάνει να μην μπορείς να αντισταθείς στη γεύση τους. Γιατί όπως ακριβώς η μαμά δίνει στα παιδιά της ό,τι καλύτερο, έτσι και οι άνθρωποι του Cake Love έχουν να σου προσφέρουν το αληθινό τους πάθος για τη ζαχαροπλαστική και τη ζαχαροτεχνία, φροντίζοντας να ευχαριστήσουν με τις δημιουργίες τους το μικρό παιδί που κρύβουμε μέσα μας – και που πάντα λιγουρεύεται ένα γλυκάκι!

Λ. Μαραθώνος 38 & Αγ. Χριστοφόρου, Πικέρμι, 216 800 8935 www.cakelove.gr, Facebook: Cake Love, Instagram: cakelove.gr

Γλυκά

Cake Love

Αγάπη, αγάπη, αγάπη… και αγνά υλικά!

25.3.21 – lifo

71

PATISSERIE NATURELLE

La Ruche

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Προορισμός για όσους αναζητούν γλυκές γεύσεις με αγνά υλικά.

Tο La Ruche Patisserie Naturelle είναι μία από τις λίγες περιπτώσεις όπου ο τίτλος περιγράφει με ακρίβεια τη φιλοσοφία του χώρου, χωρίς καμία υπερβολή. Μια φιλοσοφία που έχει να κάνει με τα αγνά βιολογικά υλικά ως αδιαπραγμάτευτη αξία σε κάθε γλυκιά δημιουργία. Κι αν αναρωτιέσαι πώς γίνεται να συνδυάζεται η λαχταριστή γεύση με την αγνότητα, το La Ruche θα σου δώσει την απάντηση μέσα από τις μοναδικές συνταγές του, που παρασκευάζονται με βιολογικές πρώτες ύλες όπως το organic βούτυρο Νορμανδίας, τα αμύγδαλα από τον Βόλο, η ζάχαρη καρύδας (που αποτελεί το βασικό γλυκαντικό) και η φυσική βανίλια Μαδαγασκάρης, που αρωματίζει τις κρέμες. Στα must-try το τιραμισού με στέβια, το club-sandwich με βατόμουρο και το cheesecake με βιολογικά εσπεριδοειδή και βάση από αμύγδαλο, τα

οποία θα λατρέψεις από την πρώτη μπουκιά αλλά και από την πρώτη ματιά, αφού μέσα από το minimal styling παρουσιάζουν μια νέα οπτική στην κατηγορία «γλυκό». Στα new entries του La Ruche θα βρεις γεύσεις παγωτού –δώδεκα στο σύνολο–, που βασίζονται στο βιολογικό γάλα και ακολουθούν πιστά την παράδοση της υψηλής ποιότητας. Θα δυσκολευτείς να διαλέξεις ανάμεσα στο ομώνυμο La Ruche με χειροποίητη πραλίνα φουντουκιού και μπισκότο σοκολάτας και το σορμπέ από βιολογικές φράουλες και το πολίτικο καϊμάκι με μαστίχα και σαλέπι που έρχεται από τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά, πάλι, αυτά τα διλήμματα είναι που κάνουν τη ζωή πιο γλυκιά. Το La Ruche Patisserie Naturelle είναι ιδανικός προορισμός για λάτρεις της vegan διατροφής αλλά και για όσους αναζητούν γλυκές γεύσεις ανώτερης ποιότητας.

Γλυκά

Zillion's

Γεωργίου Παπανδρέου & πλ. Ηρώων Πολυτεχνείου 5, Μεταμόρφωση, 216 0709607, Facebook: LΑ RUCHE patisserie naturelle, Instagram: laruche_patisserie_naturelle

72 lifo – 25.3.21

Πίσω από τη γεύση της υψηλής ποιότητας βρίσκεται η σπιτική φροντίδα. Το Zillion’s είναι ένα από εκείνα τα μέρη που οφείλεις να επισκεφθείς αν θέλεις να λες πως έχεις γευτεί την έννοια της ποιότητας. Το κλασικό στέκι της Κηφισιάς (ανακαινισμένο πλέον) σε έχει τραβήξει δεκάδες φορές στα βόρεια για να απολαύσεις τον εξαιρετικό του καφέ αλλά και τα προσεγμένα σνακ που φτιάχνονται με εκλεκτά υλικά σε μοναδικούς συνδυασμούς. Εκείνο που συνδέει το Zillion’s με τη γευστική σου μνήμη, όμως, είναι το παγωτό και τα σορμπέ του. Χειροποίητο, από φρέσκο γάλα και πρώτες ύλες που καταφθάνουν από διαφορετικά μέρη του κόσμου, το gelato που θα βρεις εδώ δεν συγκρίνεται με τίποτε απ’ ό,τι έχεις δοκιμάσει ως τώρα. Στις must-try γεύσεις είναι σίγουρα το Φιστίκι, με φιστίκι από το Bronte της Σικελίας, η σοκολάτα Fondente, με σοκολάτα 70%, η Πάβλοβα, με τραγανές σπιτικές μαρέγκες και φράουλες, αλλά και το Berry Mascarpone, με αυθεντικό μασκαρπόνε, μύρτιλα (blueberries) και φράουλες. Όποιο παγωτό κι αν επιλέξεις, μπορείς να είσαι

Διονύσου 69, Κηφισιά, 210 6201211 Facebook: Zillion’s

σίγουρος πως φτιάχνεται στο εργαστήριο του Zillion’s μόνο από αγνές πρώτες ύλες και φρούτα, όχι από έτοιμα μείγματα με αρώματα και συντηρητικά. Περίφημα και τα γλυκά του Zillion’s που ετοιμάζονται καθημερινά, με τις βάφλες, τη μηλόπιτα, το gateau σοκολάτας και τα brownies να πρωταγωνιστούν δίπλα στα assortments από cakes, cookies και muffins, αλλά και τις μαντλέν που σε ταξιδεύουν στην παραδοσιακή ζαχαροπλαστική της Γαλλίας. Όλα τα γλυκά είναι επίσης χειροποίητα, χωρίς έτοιμα μείγματα, φτιαγμένα με αγάπη και υπομονή. Η σπιτική φροντίδα που ξεχωρίζει σε κάθε κουταλιά είναι εκείνη που έχει καθιερώσει το Zillion’s εδώ και δεκατρία χρόνια. Σύντομα ένα νέο μικρό Zillion’s θα βρίσκεται πίσω από το Καλλιμάρμαρο, για να μπορείς να απολαμβάνεις τις δημιουργίες του και στο κέντρο της Αθήνας. Κι αυτό ίσως να είναι το νέο που μπορεί να μας φτιάξει τη διάθεση αυτή την περίοδο!

BY DIMITRIS DRAKOS

Sweet Spoon

Η σύγχρονη ζαχαροπλαστική σε μια κουταλιά. Οι πιο γλυκιές κουταλιές είναι εκείνες που σε γεμίζουν απόλαυση, όχι μόνο γευστική αλλά και οπτική. Τα γλυκά του Sweet Spoon είναι μικρά αριστουργήματα που θα θέλεις να βγάλεις φωτογραφία πριν αφεθείς στη νοστιμιά τους, για να απαθανατίσεις αυτό το ακαταμάχητο συναίσθημα λαχτάρας που νιώθεις με την πρώτη ματιά. Ο pastry-chef Δημήτρης Δράκος βρίσκεται πίσω από τον ινσταγκραμικό χώρο που παραμένει μίνιμαλ μέσα από έναν συνδυασμό χρωμάτων και διακοσμητικών στοιχείων, στον οποίο θέλεις να κάνεις check-in. Εδώ πρωταγωνιστούν «γνωστά ονόματα γλυκών» από τη ζαχαροπλαστική σκηνή, φτιαγμένα όμως με την ιδιαίτερη τέχνη του σεφ. Στην κατηγορία cake θα ενθουσιαστείς με το Red Velvet, το Devil’s, το Coconut αλλά και το Carrot Cake, που συνοδεύουν ιδανικά τον καφέ του Sweet Spoon, ενώ πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις το λαχταριστό προφιτερόλ salted caramel, το τιραμισού και το Snickers, που σερβίρονται σε ατομικά βα-

ζάκια. Για ακόμα μεγαλύτερη απόλαυση πρέπει να συνδυάσεις το αγαπημένο σου γλυκό με το παγωτό του Sweet Spoon, που σερβίρεται με ένα αναποδογυρισμένο χωνάκι πάνω στο πιάτο και σου δημιουργεί το δίλημμα από πού να ξεκινήσεις! Στα must-try το κρουασάν γεμιστό με παγωτό και το XL Ice Cream Cookie Sandwich, που θα σε αφήσει να αναπολείς τη γεύση του με τα μάτια κλειστά για ώρες. Στις τούρτες που δημιουργεί ο Δημήτρης Δράκος η σύγχρονη ζαχαροπλαστική αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο και μπορείς να επιλέξεις αυτή που θέλεις κατόπιν παραγγελίας. Όλες οι δημιουργίες έρχονται στον χώρο σου μέσω efood και Wolt, αλλά η πιο ολοκληρωμένη εμπειρία είναι αυτή που θα νιώσεις όταν επισκεφτείς το κουκλίστικο Sweet Spoon για να πάρεις σε take-away το γλυκό που επιθυμείς. Και επειδή μάλλον θα τα επιθυμείς όλα, μην ανησυχήσεις, απλώς αφέσου στη γεύση τους.

Παρηγοριά στα σερμπέτια, που στάζει γλύκα. Το σερμπετόσπιτο από μόνο του, ως λέξη, σου φέρνει στο μυαλό την έννοια της παράδοσης που έρχεται από την Ανατολή και την εικόνα μιας νοικοκυράς που ετοιμάζει με μαεστρία γλυκά για τους αγαπημένους της. Γιατί τα πιο νόστιμα γλυκά είναι εκείνα που αναδίδουν το άρωμα της φροντίδας και της πληθωρικής γεύσης μέσα από υλικά που δεν τσιγκουνεύονται την άριστη ποιότητα. Το Σερμπετόσπιτο της Νάνσυ είναι το κλασικό πια στέκι που εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια σε τραβάει μέχρι την πλατεία Ψυρρή για να βρεις το γλυκό που θα σε κάνει να νιώσεις φρεσκοερωτευμένος με τη γεύση του. Το κιουνεφέ, που ξεπερνά κάθε φαντασία, τα ανατολίτικα καζάν ντιπί, τα τσαχπίνικα σουφλεζί, οι λαχταριστές σοκολατόπιτες, το προφιτερόλ της σύγχρονης ζαχαροπλαστικής

αλλά και το μιλφέιγ με τα τραγανά φύλλα και τη βανίλια Μαγδασκάρης ή το «γλυκό της αγάπης» (που δεν περιγράφεται, πρέπει να το δοκιμάσεις) είναι κάποιες από τις δημιουργίες της Νάνσυ και του Σεραφείμ που θα απολαύσεις όσο λίγα πράγματα στη ζωή… Εξάλλου, τώρα μπορείς να γευτείς όλα τα γλυκά που ετοιμάζει το Σερμπετόσπιτο στον χώρο σου, μέσα από το Wolt και το efood. Kάποιο θα γίνει το δικό σου αγαπημένο και να ξέρεις πως οι ιδιοκτήτες θυμούνται τις προτιμήσεις σου, όπως ακριβώς η νοικοκυρά του σπιτιού γνωρίζει τι αρέσει στον καθένα και του το σερβίρει πριν καν της το ζητήσει. Γιατί εδώ τα σεκλέτια σου βρίσκουν παρηγοριά με τον πιο απολαυστικό τρόπο και αυτό δεν το λες και λίγο…

Πλατεία Ηρώων 1 & Καραϊσκάκη, Ψυρρή, 210 3211323 www.nancysweethome.gr Facebook: NancysSweetHome, Instagram: to_sermpetospito_ths_nancy

Γλυκά

Το Σερμπετόσπιτο της Νάνσυ

Μαρίνου Γερουλάνου 59, Αργυρούπολη, 210 9948303 Facebook: sweetspoonathens, Instagram: sweetspoon_athens

25.3.21 – lifo

73

Slim Bites

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Εδώ μπορείτε να βρείτε τα καλύτερα γλυκά στην πόλη. Εάν είστε λάτρεις του ποιοτικού γλυκού, αλλά ταυτόχρονα προσέχετε τη διατροφή σας και ακολουθείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, σίγουρα στα καταστήματα Slim Bites θα βρείτε τα γλυκά που επιθυμείτε. Η Slim Bites, το πρώτο patisserie με στέβια, έχει ως φιλοσοφία της τα χειροποίητα, ολιγοθερμιδικά γλυκά, οι συνταγές των οποίων βασίζονται στη γαλλική ζαχαροπλαστική, χωρίς να λείπουν οι επιρροές από τον υπόλοιπο κόσμο. Μοναδικά χάρη στην εξαιρετικά πλούσια γεύση τους, τρώγοντας τα γλυκά αυτά δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι έλαβες ελάχιστες θερμίδες. Το μότo «Γλυκό από την αρχή» συνοδεύει κάθε νέα δημιουργία και επιβεβαιώνει την αφοσίωση στον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής γλυκών, χωρίς τη χρήση έτοιμων μειγμάτων και συντηρητικών. Σε όλα τα Slim Bites υπάρχει πλούσια ποικιλία γλυκισμάτων, στα οποία η λευκή ζάχαρη αντι-

καθίσταται από στέβια υψηλής ποιότητας, και οι πρώτες ύλες διαθέτουν χαμηλότερα λιπαρά σε σχέση με τα καθιερωμένα. Επιπλέον, εδώ θα βρείτε μια μεγάλη ποικιλία με επιλογές γλυκών χωρίς γλουτένη, χωρίς λακτόζη,vegan κ.λπ., ιδανικά για όσους ακολουθούν συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής. Το μενού των Slim Bites περιλαμβάνει τούρτες, πάστες, σοκολατάκια, κέικ, μπισκότα, μπάρες, παγωτά και γλυκά ψυγείου, αλλά και προτάσεις για τις τούρτες γενεθλίων σας. Η παριζιάνικη vintage στυλ διακόσμηση των καταστημάτων σε ταξιδεύει στη Γαλλία, καθώς απολαμβάνεις το γλυκό σου χωρίς ενοχές! Βρες το δικό σου Slim Bites στα Βριλήσσια, στο Κολωνάκι, στη Νέα Ερυθραία, στο Νέο Ψυχικό και στη Γλυφάδα, για μια γλυκιά και υγιεινή διέξοδο με ελάχιστες θερμίδες. Καλή μας απόλαυση!

www.slimbites.gr, Facebook: SlimBites.Stevia, Instagram: @slim_bites Βριλήσσια: Λ. Πεντέλης 59, 210 6646716 / Γλυφάδα: Λαοδίκης 33-35, 211 1196140 / Κολωνάκι: Πατριάρχου Ιωακείμ 37, 210 7224757 / Νέα Ερυθραία: Κηφισίας 373, 210 6254165 / Νέο Ψυχικό: Σολωμού 9, 210 6776764

Γλυκά

Πορτατίφ

Δημιουργίες της σύγχρονης ζαχαροπλαστικής.

74 lifo – 25.3.21

Πίσω από τη βιτρίνα με τα λαχταριστά γλυκά υπάρχει πάντα ένας χώρος όπου δημιουργείται όλη η μαγεία. Το Πορτατίφ Factory είναι ένα τέτοιο εργαστήριο όπου ο pastry-chef Τάσος Λύτρας και η ομάδα του φτιάχνουν γευστικές απολαύσεις που θα λατρέψεις. Μόνο που, αντί για μαγεία, η τέχνη της ζαχαροπλαστικής είναι αυτή που ξεδιπλώνεται σε όλο της το μεγαλείο μέσα από μοντέρνες τεχνικές που επανασυστήνουν κλασικές συνταγές. Η τάρτα με σοκολάτα Valrhona, η τάρτα με φιστίκι φραμπουάζ, το ανάλαφρο προφιτερόλ και το αρωματικό τιραμισού αλλά και οι διαφορετικές εκδοχές του cheesecake με μπουένο και πραλίνα είναι κάποιες από τις γλυκές προτάσεις που θα σε κάνουν να θυμηθείς τι πάει να πει λαχτάρα για γλυκό… Δεν πρέπει να παραλείψεις να δοκιμάσεις το American Carrot Cake, το Red Velvet

αλλά και το πολίτικο τσουρέκι που μοσχοβολά αρώματα. Ό,τι κι αν επιλέξεις, θα συνοδεύσει εξαιρετικά τον καφέ που σερβίρει το Πορτατίφ Factory, φτιάχνοντάς σου τη διάθεση, όπως ακριβώς οφείλει ένα καλό γλυκό. Άλλωστε, εδώ όλα γίνονται με βάση την άψογη ποιότητα των συστατικών και τα αγνά υλικά που επιλέγονται με προσοχή. Οι σύγχρονες τεχνικές και η δημιουργική ματιά του σεφ είναι από τα στοιχεία που κάνουν τη διαφορά σε κάθε γλυκό κι αυτό το αντιλαμβάνεσαι από την πρώτη στιγμή. Ο χώρος του Πορτατίφ Factory, βιομηχανικός και ταυτόχρονα φιλόξενος, σε καλωσορίζει στη μαγεία της υψηλής ζαχαροπλαστικής και σε ταξιδεύει σε γευστικές εμπειρίες που σε κάνουν να νιώθεις σαν παιδί που μόλις ανακάλυψε το βάζο με το γλυκό!

Μαυρομιχάλη 81, Εξάρχεια, 210 3645264 Facebook: Πορτατίφ-Factory, Instagram: portatifcafe

Gusto Gelato

Φρέσκο χειροποίητο παγωτό που σε ταξιδεύει στην Ιταλία. Εδώ και χρόνια, το παγωτό έχει γίνει all year round απόλαυση που κερδίζει συνεχώς φανατικούς οπαδούς. Το Gusto Gelato είναι ένα new entry στο Περιστέρι, που πηγαίνει αυτή την απόλαυση ακόμα πιο πέρα, μέχρι την Ιταλία, απ’ όπου κατάγεται το αυθεντικό gelato. Φτιαγμένο εξαρχής –μη σου ακούγεται καθόλου δεδομένο– με φρέσκα υλικά, όπως γάλα, φρέσκα φρούτα και καρπούς, έχει ελάχιστα λιπαρά (μόλις 5%) και παρασκευάζεται σύμφωνα με τα πρότυπα του artigianale παγωτού. Συντηρητικά, προσμείξεις και ενισχυτικά γεύσης δεν έχουν λόγο ύπαρξης στις συνταγές, αφού οι άριστες πρώτες ύλες δημιουργούν συνδυασμούς που θα σε ενθουσιάσουν με την αυθεντικότητά τους. Βελούδινο και μεστό στη γεύση φιστίκι από το Bronte της Σικελίας, διαχρονικό καϊμάκι, amarenna με κεράσια και βύσσινα, φουντούκι από το Piemonte της Ιταλίας, φυσική βανίλια

Μαδαγασκάρης, αλατισμένη καραμέλα γάλακτος, είναι κάποιες από τις γεύσεις που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις. Εννοείται πως στο Gusto Gelato θα βρεις προτάσεις χωρίς ζάχαρη (με στέβια και σιρόπι αγαύης) ή χωρίς γλουτένη – γιατί αυτό το παγωτό πρέπει να το απολαμβάνουν όλοι! Στα must-try και τα φρουτένια σορμπέ –απίστευτο το αναζωογονητικό μάνγκο!–, τα οποία φτιάχνονται από βιολογικά φρούτα, αλλά και τα υγιεινά smoothies, που σε γεμίζουν ενέργεια. Στο Gusto Gelato το παγωτό πρωταγωνιστεί σε μια σειρά από επιλογές όπως τα τρομερά milkshakes, τα βαφλάκια, τα bubble waffle pancakes ή οι κρέπες, αλλά εκείνο που θα σε ενθουσιάσει είναι το μοναδικό Burger Gelato. Άλλωστε, το Gusto Gelato είναι από μόνο του μια δοκιμή που πέτυχε και έφερε το φρέσκο χειροποίητο παγωτό στα δυτικά προάστια.

Από τη Νέα Υόρκη στο Παλαιό Φάληρο, μια γλυκιά ιστορία μισού αιώνα. Πενήντα χρόνια δεν τα λες και λίγα. Από την άλλη, ο χρόνος μετρά διαφορετικά όταν κάνεις κάτι που σου αρέσει πολύ. Ο Θεμιστοκλής Παναγίδης ξεκίνησε να ασχολείται με τη ζαχαροπλαστική στη Νέα Υόρκη, όταν ήταν 16 ετών. Από τότε πέρασαν χρόνια, άπειρες συνταγές και μια διαδρομή από τη μια άκρη του Ατλαντικού στην άλλη. Το 1994 επέστρεψε στην Ελλάδα και, μετά από εννέα χρόνια στον χώρο της χονδρικής, δημιούργησε το πρώτο κατάστημα στο Παλαιό Φάληρο, μεταφέροντας όλη την αγάπη, τη γνώση αλλά και το μεράκι του για την τέχνη της ζαχαροπλαστικής. Στον Θέμη δεν γίνεται να πας μόνο μία φορά, γιατί κάθε δημιουργία που δοκιμάζεις έχει το άρωμα των εκλεκτών πρώτων υλών και τη μοναδική γεύση των οικογενειακών συνταγών που μετρούν πάνω από ογδόντα χρόνια. Κυρίως, όμως, δημιουργεί έντονη την αίσθηση ότι φτιάχτηκε με αυθεντική φροντίδα

και προσφέρεται με χαρά, όπως ακριβώς ένα σπιτικό γλυκό που μόλις βγήκε από τον φούρνο για να ευχαριστήσει όλη την οικογένεια. Ολόφρεσκα και λαχταριστά, τα γλυκά του Θέμη περιλαμβάνουν παραδοσιακά γλυκίσματα αλλά και δημιουργίες της σύγχρονης ζαχαροπλαστικής. Πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις το προφιτερόλ, το γνήσιο American Cheesecake, το Strawberry Short Cake, το Atomic Bomb Cake και το lemon meringue και, φυσικά, μην παραλείψεις τα μοναδικά βουτήματα, που δεν έχουν καμία σχέση με ό,τι έχεις γευτεί μέχρι σήμερα. Εκτός από τις εξαιρετικές γεύσεις, στον Θέμη θα βρεις μια οικογενειακή ατμόσφαιρα που θα σε κερδίσει και θα σε κάνει να νιώσεις πως πίσω από κάθε συνταγή κρύβεται η αληθινή αγάπη μιας ομάδας ανθρώπων που λατρεύουν να σου προσφέρουν γλυκές στιγμές!

Λεωφόρος Αμφιθέας 10, Παλαιό Φάληρο, 210 9888420, 210 9410006 www.themiscatering.com Facebook: ThemisCatering, Instagram: themis_catering

Γλυκά

Θέμης

ΕΡΓΑΣΤΉΡΙΟ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΉΣ ΚΑΙ CATERING

Παναγή Τσαλδάρη 2 & Αισώπου, Περιστέρι, 210 5746674 Facebook: Gelatogusto, Instagram: gelato_gusto20

25.3.21 – lifo

75

The good LiFO

Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τον κόσμο της μόδας και του design Η ελληνική κουλτούρα και παράδοση έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στο παρελθόν ως πηγή έμπνευσης για δημιουργία, τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους σχεδιαστές. Σημαντικά ιστορικά γεγονότα έχουν επηρεάσει τον κόσμο της μόδας και του design, ενώ στοιχεία της συχνά πρωταγωνιστούν σε δημιουργίες, συλλογές και έργα τέχνης της σύγχρονης εποχής. Φέτος, με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, ο καλλιτεχνικός κόσμος εμπνέεται από την επέτειο και μας παρουσιάζει εκλεπτυσμένες και περίτεχνες δημιουργίες μέσα από μια φρέσκια ματιά. Από συλλογές ρούχων μέχρι αξεσουάρ, αναμνηστικά και ξεχωριστά αντικείμενα, «γνωρίζουμε» την Ελληνική Επανάσταση όπως τη σχεδίασαν σύγχρονοι Έλληνες designers και brands. από την αφροδίτη σάκκα

î

Grecian Chic Το limited edition μεταξωτό μαντίλι (twilly) του brand Grecian Chic περιλαμβάνει ένα σχεδιασμένο στο χέρι print από τσαρούχια, με αφορμή τα παπούτσια της παραδοσιακής στολής των ευζώνων. www.grecianchic.gr

î

LIFO Shop

õ

Το μεταγιόν με το ευζωνάκι που θα βρείτε στο LIFO Shop είναι φτιαγμένο από επάργυρο ορείχαλκο και αποτελεί μια fun εκδοχή του εμβληματικού εύζωνα. Ένα ξεχωριστό αξεσουάρ με έμπνευση από τα «στρατιωτάκια» των παιδικών μας χρόνων.

Ergon Mykonos Το σακάκι «Elisavet» του brand Ergon Mykonos είναι εμπνευσμένο από τη στολή των τσολιάδων. Το σχέδιό του αποτελεί ένα «ηρωικό μωσαϊκό» από διαφορετικά εμβλήματα της Επανάστασης του 1821.

www.lifoshop.gr

www.ergonmykonos.com

ò

Personal

Shopper

Argalios

76 lifo – 25.3.21

Η τσάντα Tsolias Makedon του brand Argalios, εμπνευσμένη από την Ελληνική Επανάσταση, είναι υφασμένη στον αργαλειό με βαμβακερά νήματα και ανάγλυφο σχέδιο. Το κέντημά της έχει γίνει κι αυτό στον αργαλειό. www.argalios.gr

ô

Superga x Konstantin Kakanias Το ιταλικό brand Superga συνεργάστηκε με τον καλλιτέχνη Κωνσταντίνο Κακανιά και το brand KALOGIROU για ένα limited edition παπούτσι που έχει ως πρωταγωνίστρια την περσόνα κυρία Τεπενδρή, που μεταμορφώνεται σε ηρωίδα της Επανάστασης. www.kalogirou.com

ñ

Laskarina Τα χειροποίητα σκουλαρίκια «Melina» ανήκουν στη συλλογή του brand Laskarina και είναι σχεδιασμένα με έμπνευση από την «καπετάνισσα» Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και την Επανάσταση του 1821. Σε επιλεγμένα καταστήματα

î

ò

Yannis Sergakis

ZOLOTAS

Ο σχεδιαστής κοσμημάτων Yannis Sergakis δημιούργησε μια σειρά από χειροποίητες πορσελάνινες φουστανέλες, σε συνεργασία με την κεραμίστρια Έλλη Σοφιανοπούλου και τον γλύπτη Γιώργο Κατσιγιάννη. Κάθε «φουστανέλα» είναι μοναδική.

Το δαχτυλίδι ΦΟΙΝΙΞ του οίκου ZOLOTAS ανήκει στη συλλογή «Σφραγίδες Ελευθερίας» που αποτελείται από πρωτότυπα δαχτυλίδια με χρήση σφραγίδας, εμπνευσμένα από σύμβολα της Επανάστασης του 1821. www.zolotas.gr

www.yannissergakis.com

ò

Hermès Το συλλεκτικό ολομέταξο μαντίλι του οίκου Hermès, σχεδιασμένο από τον καλλιτέχνη Ηλία Καφούρο, αναγράφει τη λέξη «Ελευθερία» και αποτελεί φόρο τιμής στην Ελληνική Επανάσταση από τον εμβληματικό οίκο μόδας. Διαθέσιμο στο κατάστημα Hermès στην Αθήνα.

î

Cycladic Shop Ένα παζλ με τη βασίλισσα Αμαλία, από έργο της έκθεσης «Αρχαιολατρία και Φιλελληνισμός» και τη Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

î

LIFO Shop Η καρφίτσα με το τσαρούχι που θα βρείτε στο LIFO Shop δημιουργήθηκε με έμπνευση μια παλιά καρφίτσα που βρέθηκε στην πλατεία Μοναστηρακίου ένα μεσημέρι Κυριακής. Μαλακές γραμμές, καμπύλες, επιχρυσωμένο ή σε κόκκινη λάκα, αποτελεί ένα ιδιαίτερο κόσμημα με ιδιαίτερη ιστορία. www.lifoshop.gr

www.cycladic.gr

ò

Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου Οι φιγούρες-εύζωνες «Meet the Greeks» του Χαρτοβασίλειον συναρμολογούνται εύκολα και αποτελούν ευχάριστη δραστηριότητα για μικρούς και fun διακοσμητικό για μεγάλους, με έμπνευση την επέτειο της Επανάστασης του 1821.

ò

Ancient Kallos Το φόρεμα «Ελευθερία» ανήκει στη συλλογή «Bouboulina 1821» του brand Ancient Kallos και είναι αφιερωμένο στο «πνεύμα» της ηρωίδας της Ελληνικής Επανάστασης. www.ancientkallos.com

www.gasmuseum.gr

î

Benaki Shop Ο κατάλογος «1821 Πριν και Μετά: Έλληνες και Ελλάδα», που θα βρείτε στο Benaki Shop, περιλαμβάνει τα αντικείμενα και τα έργα τέχνης μίας από τις σημαντικότερες εκθέσεις που έχει διοργανώσει το Μουσείο Μπενάκη και της μεγαλύτερης έκθεσης για τον νεότερο ελληνισμό που έχει παρουσιαστεί ποτέ. www.benakishop.gr

î

Swatch Συμμετέχοντας στον εορτασμό της επετείου 200 χρόνων από τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία, η Swatch παρουσιάζει δύο special edition σχέδια SwatchxYou, τα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» και «Liberty», με την υπογραφή του graphic designer Παναγιώτη Γ. Φώτου. www.swatch.com

25.3.21 – lifo

77

starfax

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Οι τελευταίες μέρες του

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Οι τελευταίες μέρες του

Μαρτίου θα είναι αρκετά ενδιαφέρουσες και θα ικανοποιήσετε προσωπικές ανάγκες, ενώ δεν θα λείψουν και οι ευκαιρίες για μια καινούργια συνεργασία. Στις 26/3 η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης στο ζώδιό σας προσφέρει αγάπη, αρμονία και δίνει έμφαση στην προσωπική σας ανάπτυξη. Ωστόσο, μπορεί να σας πιάσει ραθυμία και θα πρέπει να πιέσετε τον εαυτό σας προκειμένου να διευθετήσετε τις υποχρεώσεις σας. Στις 28/3 πραγματοποιείται η Πανσέληνος στον Ζυγό και θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο. Οι σχέσεις και οι συνεργασίες θα σας απασχολήσουν, με τη συμμετοχή του Κρόνου σε αρμονικές όψεις θα επιβραβευτούν προσπάθειες που ξεκίνησαν με τη Νέα Σελήνη στις 16/10/2020 και θα κλείσει μια συμφωνία που είχε μείνει σε επίπεδο διαπραγματεύσεων. Εξαιρετική εποχή για να ενδυναμώσετε τον γάμο σας ή να βρείτε ταίρι οι ελεύθεροι.

Μαρτίου σάς βρίσκουν κουρασμένους και ενδεχομένως απογοητευμένους λόγω έλλειψης προσωπικού χρόνου, κάτι που σας προκαλεί ένταση και εκνευρισμό. Στις 28/3 η Πανσέληνος στον Ζυγό δίνει έμφαση στον τομέα της επικοινωνίας και φέρνει σε αντίθεση υποχρεώσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία σας ή διαδικαστικές υποθέσεις. Ταυτόχρονα, η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης εντείνει την ανάγκη σας για αποδράσεις και περιπέτεια, στην παρούσα φάση όμως είναι αδύνατο και νιώθετε εγκλωβισμένοι. Ωστόσο, είναι εξαιρετική εποχή για να προωθήσετε τις δεξιότητες και τα προϊόντα σας στο εξωτερικό, καθώς η ευεργετική επίδραση του Κρόνου σε εξάγωνο με τον Ήλιο και την Αφροδίτη δίνει ευκαιρίες για συνεργασίες και ανοίγονται νέες προοπτικές για εσάς που προσπαθείτε να επεκτείνετε τις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες. Πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις μετακινήσεις σας. Η προσωπική σας ζωή είναι σε αρμονία και ενδεχομένως να προχωρήσετε σε γάμο.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Ο Μάρτιος σας αποχαιρετά με την Πανσέληνο στον Ζυγό στις 28/3 που ενεργοποιεί τον τομέα της καθημερινότητας και της ευεξίας και είναι εξαιρετική στιγμή για να οργανώσετε τις επαγγελματικές σας υποθέσεις, να ξεκινήσετε διατροφή και άσκηση ή να ολοκληρώσετε ένα σημαντικό έργο σας. Κάντε ένα τσεκάπ και φροντίστε τον εαυτό σας, καθώς το τελευταίο διάστημα έχετε παραμελήσει την υγεία σας. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο με τον Ήλιο και την Αφροδίτη ενθαρρύνει τις επαφές με άτομα που μπορούν να αξιοποιήσουν τις δεξιότητές σας και πρέπει να δώσετε έμφαση στη διαφήμιση των προϊόντων και των υπηρεσιών σας. Σχέσεις με ηλικιωμένα πρόσωπα θα βελτιωθούν και θα έχετε τη στήριξη των αγαπημένων σας όσον αφορά μια επαγγελματική σας προσπάθεια. Στον οικονομικό τομέα οι προοπτικές είναι ευοίωνες.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

Η τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου θα είναι αρκετά κουραστική, αλλά ταυτόχρονα εποικοδομητική, και είναι θέμα χρόνου η αύξηση του εισοδήματός σας. Η Πανσέληνος στον Ζυγό στις 28/3 φέρνει κόντρα τους στόχους και την ανάγκη σας για απολαύσεις και σας υπενθυμίζει πως πρέπει να εξισορροπήσετε την επαγγελματική με την προσωπική σας ζωή. Έχετε κάνει μεγάλο αγώνα και πλέον έχει έρθει η στιγμή να ρίξετε λίγο τους ρυθμούς σας. Η σύνοδος του Ήλιου με την Αφροδίτη και το εξάγωνο με τον Κρόνο ευνοούν την ολοκλήρωση ενός εγχειρήματος, τις επαφές με το εξωτερικό και τις σπουδές, και τώρα είναι που πρέπει να βάλετε τα δυνατά σας, ώστε να έχετε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η κοινωνική σας ζωή σίγουρα δεν είναι όπως θα θέλατε, ωστόσο θα κάνετε πολλές επαφές με φίλους μέσω Διαδικτύου και θα είναι μια αρκετά επικοινωνιακή περίοδος.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Οι Καρκίνοι είστε

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

78 lifo – 25.3.21

επικεντρωμένοι στα επαγγελματικά σας και προχωρούν με γοργούς ρυθμούς οι υποθέσεις σας, όμως η Πανσέληνος στον Ζυγό στις 28/3 υποδεικνύει πως πρέπει να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στο σπίτι και στην οικογένεια. Οι δύο τελευταίοι μήνες ήταν πολύ κουραστικοί και, στην προσπάθειά σας να αντεπεξέλθετε στις υποχρεώσεις σας έχετε παραμελήσει τις ανάγκες του σπιτιού. Τώρα, που αρχίζει να γίνεται πιο ήπια η καθημερινότητά σας, μπορείτε να οργανώσετε τον χώρο σας και να περάσετε ποιοτικό χρόνο με τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Η σύνοδος του Ήλιου με την Αφροδίτη και το εξάγωνο με τον Κρόνο φέρνουν ζεστασιά στις σχέσεις σας και ευνοούν τα οικονομικά σας που αφορούν κοινούς πόρους. Στον ερωτικό τομέα υπάρχουν προοπτικές βελτίωσης, αρκεί να ασχοληθείτε πιο ζεστά με το θέμα, δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον σε όσους προσπαθούν να σας προσεγγίσουν.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Έχετε επιδοθεί στο κυνήγι ευκαιριών και η προσωπική σας ζωή πάσχει από έλλειψη ενδιαφέροντος, κάτι που θα νιώσετε έντονα με την Πανσέληνο στον Ζυγό στις 28/3, που θα σημάνει την ολοκλήρωση ενός σημαντικού στόχου σας. Ωστόσο, η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης θα ενεργοποιήσει τον τομέα του έρωτα και των απολαύσεων και θα σας υπενθυμίσει πως πρέπει να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στη σχέση σας και οι γονείς στα παιδιά. Ταυτόχρονα, το εξάγωνο του Κρόνου με τον Ήλιο και την Αφροδίτη επιβραβεύει προσπάθειες που αφορούν την εκπαίδευση και ευνοεί την επικοινωνία και την έκφραση συναισθημάτων προς το άτομο που έχει κεντρίσει το ερωτικό σας ενδιαφέρον. Στον τομέα του σπιτιού η σύνοδος Ερμή-Ποσειδώνα στις 30/3 ενδεχομένως να προκαλέσει μια μικρή αναστάτωση αν παρανοήσετε κάτι που θα ακούσετε, γι’ αυτό πρέπει να φιλτράρετε πολύ προσεκτικά τα λεγόμενα αγαπημένων σας προσώπων. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Έχετε αφοσιωθεί στο σπίτι και στην οικογένεια και η Πανσέληνος στον Ζυγό στις 28/3 θα εντείνει την ανάγκη σας να ασχοληθείτε με τα μελλοντικά σας σχέδια. Η σύνοδος του Ήλιου με την Αφροδίτη φέρνει αρμονία στις σχέσεις με τα αγαπημένα σας πρόσωπα κι έτσι μπορείτε να επικεντρωθείτε στους προσωπικούς σας στόχους. Ταυτόχρονα, το εξάγωνο του Κρόνου με τον Ήλιο και την Αφροδίτη φέρνει αίσιες εξελίξεις στον τομέα των οικονομικών σας, οπότε θα έχετε τη δυνατότητα να επενδύσετε κάποια χρήματα στη διαφήμιση και στην προώθηση των υπηρεσιών σας. Αξιοποιήστε τις δυνατότητες του Διαδικτύου και αναπτύξτε τις ψηφιακές σας δεξιότητες, καθώς υπάρχουν ευκαιρίες οι οποίες αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Σχέσεις με πρόσωπα εξουσίας θα ευνοηθούν και θα έχετε την υποστήριξη ενός ατόμου που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή σας. Ιδιαίτερη προσοχή στις μετακινήσεις σας στις 30/3.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

Με την Πανσέληνο στον Ζυγό στις 28/3 ο μήνας βγαίνει δίνοντας έμφαση στα οικονομικά σας και είναι μια καλή εποχή για να μπει μια τάξη σε οφειλές Δημοσίου. Μέσω κοινών πόρων ή ενός βοηθήματος θα αυξηθούν τα έσοδά σας και θα έχετε την ευχέρεια να διευθετήσετε τις υποθέσεις σας. Η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης, εκτός από το ότι φέρνει έσοδα, ενδυναμώνει και την ερωτική σας διάθεση και πρέπει να την αξιοποιήσετε όπως και να ’χει. Φροντίστε τον εαυτό σας, βελτιώστε την εμφάνισή σας ώστε να νιώθετε πιο θελκτικοί και ξεκολλήστε από τα social media. Βγείτε έξω να γνωρίσετε κόσμο, δίχως να αποκλείετε την πιθανότητα μιας ενδιαφέρουσας γνωριμίας. Στις 30/3 ο Ερμής σε σύνοδο με τον Ποσειδώνα μπορεί να θολώσει τη σκέψη σας και να εξιδανικεύσετε μια πρόταση συνεργασίας.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

Με την Πανσέληνο στο ζώδιό σας στις 28/3 ολοκληρώνεται ένας κύκλος που μπορεί να αφορά την επαγγελματική ή την προσωπική σας ζωή και σας δίνεται η ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα. Ταυτόχρονα, η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης φωτίζει τον τομέα των διαπροσωπικών σας σχέσεων και θα προσπαθήσετε να μοιράσετε τον χρόνο σας έτσι ώστε να μην παραμελείτε τη σχέση ή τον γάμο σας. Πολύ δημιουργική εποχή για εσάς που περιμένετε με ανυπομονησία την έλευση ενός νέου μέλους στην οικογένεια και για όσους έχετε ερωτευτεί πρόσφατα. Όσον αφορά τα επαγγελματικά σας, υπάρχουν κάποιες προτάσεις που προσπαθείτε να επεξεργαστείτε, ωστόσο θα πρέπει να προσέξετε. Μπορεί κάτι που σας φαίνεται αντάξιο των προσδοκιών σας να αποτελέσει άσκοπη σπατάλη χρόνου. Επίσης, αν κάνετε κάποιες εξετάσεις, ζητήστε και μια δεύτερη διάγνωση, καθώς οι πιθανότητες να είναι εσφαλμένα τα αποτελέσματα είναι πολλές.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Ο τομέας της πνευματικής ανάπτυξης ενεργοποιείται με την Πανσέληνο στον Ζυγό στις 28/3 και, παρά το γεγονός ότι είστε μπουχτισμένοι και αγχωμένοι με όλες αυτές τις αλλαγές, μπορείτε να πετύχετε πολλά. Η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης και το εξάγωνο με τον Κρόνο σάς δίνουν ώθηση για να κυνηγήσετε τα όνειρά σας και αυξάνουν τις μαθησιακές σας δεξιότητες, οπότε μην παρασύρεστε από την ανάγκη σας για αποδράσεις και βάλτε τα δυνατά σας προκειμένου να ολοκληρωθεί με επιτυχία ένας κύκλος σπουδών. Εμπόριο και προώθηση προϊόντων θα φέρουν έσοδα και θα διευρύνουν το δίκτυο των συνεργατών σας. Στις 30/3 η σύνοδος Ερμή-Ποσειδώνα θα θολώσει τα νερά στον οικονομικό τομέα και θα είστε επιρρεπείς σε εξαπατήσεις και απώλεια χρημάτων. Ιδιαίτερη προσοχή σε αγορές μέσω Διαδικτύου.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Οι τελευταίες μέρες του

Οι τελευταίες μέρες του Μαρτίου είναι αρκετά κουραστικές και κυρίως ψυχοφθόρες εξαιτίας της αστάθειας που επικρατεί στον επαγγελματικό τομέα και η Πανσέληνος στον Ζυγό στις 28/3 θα εντείνει το άγχος. Η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης φέρνει κάποιες αίσιες εξελίξεις, οι οποίες είναι θέμα ημερών να αποδώσουν καρπούς, και δεν πρέπει να πέφτει το ηθικό σας. Δώστε έμφαση στην ενδυνάμωση του οργανισμού σας μέσω της ισορροπημένης διατροφής, γυμναστείτε, περπατήστε, κάντε διαλογισμό και προσπαθήστε να αποβάλετε το άγχος της καθημερινότητας. Πάτε με τη ροή, δίχως να πιέζετε ανθρώπους και καταστάσεις. Στον ερωτικό τομέα η σύνοδος Ερμή-Ποσειδώνα στις 30/3 θα σας κάνει επιρρεπείς σε εξιδανικεύσεις και μπορεί να υπερεκτιμήσετε μια διαδικτυακή γνωριμία. Ιδιαίτερη προσοχή σε ποιους δίνετε προσωπικές πληροφορίες.

Sudoku No 678 2 8

6 4

1

8

9 8 5

7 6 3

1 5

4

6

9 2 9

4 8

1

5 1 4

6

Η λύση του προηγούμενου 1 9 5 7 8 6

7 4 3 2 1 9

6 8 2 5 4 3

3 1 8 6 7 4

9 2 4 1 5 8

5 6 7 3 9 2

8 7 1 9 3 5

4 5 6 8 2 7

2 3 9 4 6 1

4 6 1 5 3 8 2 9 7 3 8 9 2 7 4 6 1 5 2 5 7 9 6 1 4 3 8

μήνα θα σας φανούν αιώνας εξαιτίας οφειλών που πρέπει να διευθετηθούν άμεσα και η Πανσέληνος στον Ζυγό στις 28/3 θα εντείνει την ανάγκη σας για οικονομική ασφάλεια. Πάνω στην παρόρμηση της στιγμής ίσως αφήσετε στην άκρη τις οικονομικές σας υποχρεώσεις προκειμένου να εξασφαλίσετε πόρους για τον εαυτό σας, στην πορεία όμως θα τις βρείτε μπροστά σας, γι’ αυτό σκεφτείτε πολύ προσεκτικά πώς θα πράξετε. Εν τω μεταξύ, η σύνοδος Ήλιου-Αφροδίτης φέρνει θετικές εξελίξεις στα οικονομικά σας και θα μπορέσετε να βάλετε σε μια τάξη τις υποθέσεις σας, αρκεί να αποφύγετε τις σπατάλες. Στις 30/3 η σύνοδος Ερμή-Ποσειδώνα στο ζώδιό σας στρέφει την προσοχή σας στην προσωπική σας ανάπτυξη, ωστόσο μπορεί να αξιολογήσετε εσφαλμένα μια συνθήκη και να απογοητευτείτε. Ακατάλληλη εποχή για αλλαγές στην εμφάνισή σας.

25.3.21 – lifo

79