Kerken en abdijen in de Champagne-Ardenne by Frans Bureau voor Toerisme

KERKEN

ABDIJEN

Uw volgende verovering

KERKEN

Givet 1 N5

BELGIQUE CHARLEROI Fumay N5

BELGIQUE 1 N5

Revin

use Me

N 43

19 15

CharlevilleMézières 5 D 98

A2 03

N 43

Sedan 43

4 96

NovionPorcien

Wat onze eigen overtuiging ook moge zijn, we kunnen het rotsvaste geloof van de bouwers van de kathedralen niet negeren.

LONDRES DOUVRES CALAIS LAON

AISNE

ABDIJEN

88 D9

Rocroi ARRAS N 43 Lac des Vieilles Forges

Lac de Bairon ne Ais

A 26

4 N4

LAON

D 987

Rethel

METZ

Asfeld

Vouziers PARIS SOISSONS

1 5

SEINE ET MARNE

N 31

e us Me

Arden en nnes 08 8

0 D 38

Fismes

Reims A4

METZ LUXEMBOURG

D 77

Gare TGV A 4 ChampagneArdenne

D 31

Ste-Ménehould Suippes

STRASBOURG

44 D 31

ropéen TGV Est Eu A 26

Hautvillers Dormans

Parc Naturel Régional de la Montagne de Reims Aÿ

PARIS N3

Epernay

Regionale Natuurparken

PARIS CHATEAU-THIERRY

MEUSE

Mar rne 51

Autowegen Hoofdwegen Waterloop Steden die door de TGV Est aangedaan worden

4 Châlons-en-Champagne

Montmirail N 44

5 Aéroport D Paris-Vatry

VERDUN N4

Vitry-le-François

Esternay

5 N3

Sommesous

ne ar M

Sézanne

1 N4

St-Dizier

1 95

Anglure

Lac du Der

A 26

N 77

Villenauxe-la-Grande

NANCY

Dit geloof wordt van de bezoekers van de kathedralen van Reims, Troyes, Langres niet verwacht… Dat geld ook voor hen die voor de abdijen van Mouzon, Clairvaux of de basilique de l’Epine stoppen… Evenmin van hen die de circuits van de Romaanse kerken vallei van de Ardre of de Haute-Marne, de versterkte kerken van de Ardenner Thiérache of de houten vakwerk kerken van de natte Champagne doen… Maar we durven te beweren dat niemand ongevoelig zal blijven voor de schoonheid, de emotie – of misschien wel het mysterie? – die uitgaan van de architectuur, de beeldhouwkunst (oksaal van Villemaur-sur-Vanne, graflegging van Chaource), de magie van de glas-in-lood ramen (Mézières, Ceffonds, Troyes). Het gaat hier om kunst – kunst met een grote K, kunst groter dan de mens zelf. De kerken, de abdijen, de kathedralen van de Champagne-Ardenne getuigen al meer dan duizend jaar van dit alles.

Lolalisatie van de verschillende religieuze bouwwerken uit in deze gids.

Aube GiffaumontChampaubert

Montier-en-Der

N 67

Arcis-sur Aube N 19

Romillysur-Seine

Joinville

14 0 D 40

Brienne-le-Château e-l

Haute-Marne 52

Piney

Troyes 12 Estissac Villemaur-sur-Vanne

Lacs de la Forêt d'Orient

18 2 13

Parc Naturel Régional de la Forêtt d'Orient

Colombeyles-Deux-Eglises

N 19

e Marn

Bar-surAube 7

PARIS

NANCY STRASBOURG

4 N7

D7 4

ine Se

Aub be 10

Me us e

Nogent-sur-Seine

Chaumont

11 7 N7

Bar-sur-Seine N7

N 19

Essoyes

Nogent D 65

Chaource

Les Riceys

VOSGES

Bourbonneles-Bains

A 5

Arc-en-Barrois

DIJON

Lacs du Pays de Langres

Langres

YONNE

Auberive

AUXERRE

Fayl-Billot

CÔTE D'OR

N 19

VESOUL

HAUTE SAÔNE

1 / 1.540.000 e

N 0

50 km

DIJON LYON GENEVE MILAN

Canal de la Marne à la Saône

Architectuur...

pagina 4 tot 9

Beeldhouwkunst... pagina 10 & 11 Glas-in-lood ramen...pagina 12 & 13

Architectuur

3 1

> Saint-Mammès Kathedraal > Notre-Dame Kathedraal

52200 Langres

51100 Reims Inlichtingen: VVV Reims T (0)892 701 351 (0,34€/mn) - www.reims-tourisme.com

Alle dagen open van 7u30 tot 19u30. Bezoek op eigen gelegenheid, onder leiding van een gids of met audiogids. Rondleiding van de torens en de hoge delen (toegang niet gratis).

Inlichtingen: VVV Pays de Langres T (0)3 25 87 67 67 - www.tourisme-langres.com

Dagelijks geopend van 8u tot 17u (19u van mei tot oktober). Bezoek met audiogids en toegang tot de zuidelijke toren tijdens het seizoen.

Dit door Unesco op de Lijst van Werelderfgoederen geplaatste buitengewone meesterwerk van de Gotische kunst is binnen Europa tevens een van de belangrijkste bouwwerken uit de Middeleeuwen (XIIIde eeuw). Het is verder een van de grootste kathedralen uit het christendom – 149 meter buitenlengte, 138 meter binnenlengte en 38 meter hoogte onder de bogen. Deze kathedraal is ook opmerkelijk vanwege de eenheid in de stijl, lichtrijkheid en het grote aantal beelden, (2.303 beelden). Hier werden tussen 1223 en 1825 25 Franse koningen gekroond. De kathedraal werd zwaar beschadigd tijdens de WO I, door brand en herhaalde bombardementen, en gerestaureerd door architect Henri Deneux, met financiële steun van de Rockefeller familie. De bezoeker kan hier, onder andere, de drie glas-in-lood ramen van de middenkapel bewonderen, deze dateren uit1974 en zijn van de hand van Marc Chagall.

“Een van de meest vruchtbare monumenten voor het onderwijs van Franse geschiedenis, en op zeker een van de best gebouwde monumenten” zei Eugène Viollet-Le-Duc over de Saint-Mammès kathedraal. Het is waar dat de kathedraal van Langres, waarvan de bouw in 1150 aan ving en aan het eind van de XIIde eeuw werd voltooid, de kathedraal die als “dochter van Bourgogne” wordt beschouwd, een brug vormt tussen de Romaanse bouwkunst – het is de laatste uit de lijn van de Romaanse Abdijkerk van Cluny – en de eerste innovaties van de Gotische bouwstijl – hier vooral te vinden in het gewelf op de kruising van ogieven van het schip dat 23 meter hoog is. De gevel is weer een schoolvoorbeeld van de kerkelijke bouwkunst uit de XVIIIde eeuw. Ook de moeite waard, de kapel van Amoncourt met prachtig tegelwerk en vakzoldering en de geverniste dakpannen, eveneens een verwijzing naar de Bourgondische invloeden op het bouwwerk.

> Meer informatie

Op het linkerportaal aan de voorkant staat een van de engelen die Saint-Nicaise vergezellen (aan zijn linkerhand), sinds 1914 alom bekend als de’ “Glimlachende Engel”.

Van de opmerkelijke wandbekleding (XVIde eeuw) van de hand van Jean Cousin en gewijd aan het verhaal van SaintMammès, zijn nog twee wandkleden overgebleven die in het dwarsschip ten toon worden gesteld. Ze beelden de heilige die het evangelie voor de dieren preekt en als martelaar die de kwelling van de vlammenzee ondergaat uit.

2 4

> Saint-Pierre en Saint-Paul Kathedraal 10000 Troyes Inlichtingen: VVV Troyes et sa région T (0)3 25 82 62 70 - www.tourisme-troyes.com

Openingstijden: Tot 30/06 en vanaf 15/09, van dinsdag tot zaterdag van 9u15 tot 12u en van 13u tot 17u45, op zondag van 14u15 tot 16u45, op feestdagen van 10u15 tot 12u en van 14u tot 16u15. Van 01/07 tot 14/09, dagelijks van 10u15 tot 13u en van 14u tot 18u45. Rondleidingen op 5 en 26 augustus om 10u30 en 19 september om 14u30. Ondanks het feit dat de bouw vijf eeuwen duurde (XIIIde – XVIIde), heeft de kathedraal van Troyes slechts één toren, de St Pieterstoren, links van het portaal, met een hoogte van 67 meter. De St Paulustoren werd vanwege financiële moeilijkheden nooit gebouwd. Het interieur van deze kathedraal straalt, dankzij de elegante bouwstijl en de harmonische afmetingen, macht en eenheid uit. De voornamelijk gotische westgevel en renaissance toren vallen op, net als het rijke geheel aan glaspartijen in schip en koor, gevat in vensteropeningen met zeer diverse vormen. De grote orgels van de Abdij van Clairvaux (1736), die hier in 1808 werden geplaatst, staan op de monumentenlijst.

> Kerk en klooster van Notre-Dame-en-Vaux 51000 Châlons-en-champagne Inlichtingen: VVV Châlons-en-Champagne T (0)3 26 65 17 89 - www.chalons-tourisme.com

Kerk geopend van 10u tot 12u en van 14u tot 18h, op zondag gesloten. Rondleiding tijdens de Estivales in juli en augustus. Kloostermuseum alle dagen behalve dinsdag geopend, van 10 u tot 12 h en van 14 u tot 18 u. Nog een pronkstuk van de bouwkunst in de ChampagneArdenne dat door Unesco op de Lijst van Werelderfgoederen werd geplaatst. De oude kapittelkerk maakt indruk door het formaat en de tussen twee vierkante torens met hun met lood bedekte pijlen ingeklemde gevel. Ze spiegelt zich in het water van de nabijgelegen Mau. De bouw van de huidige kerk begon in 1157 en werd in 1217 voltooid. De bouwstijl geeft de overgang van Romaans naar Gotisch weer. De magnifieke glas-in-lood ramen (XVIde eeuw) verlichten het schip. De tuin ten noorden markeert de plek waar het voormalige in 1759 verwoeste klooster stond, de tijdens opgravingen gevonden overblijfselen kunnen in het Kloostermuseum bewonderd worden.

> Meer informatie

De Aube beschikt over het grootste oppervlak aan oude glaspartijen in Frankrijk. De 1.500 m2 glas-in-lood ramen in de kathedraal van Troyes geven een goede indruk van de ontwikkeling van deze kunst, van de XIIIde tot de XIXde eeuw.

Het Kloostermuseum Notre-Dame-en-Vaux bevat een unieke verzameling van een vijftigtal kolombeelden en van talrijke versierde kapitelen, zeldzame getuigen van de eerste stappen van de Gotiek.

Architectuur

5 7

> Saint-Remi Basiliek

> Voormalige abdij van Clairvaux

51100 Reims

10310 Ville-sous-la-Ferté

Inlichtingen: VVV Reims T (0)892 701 351 (0,34€/mn) - www.reims-tourisme.com

Inlichtingen: Hostellerie des Dames - T (0)3 25 27 52 55 http://abbaye-clairvaux.barsuraube.net

Dagelijks geopend van 8u tot 19u (‘s winters bij het vallen van de avond). Bezoek op eigen gelegenheid, onder leiding van een gids of met audiogids. Museum Saint-Remi geopend van 14u tot 18u30 (19u zaterdag en zondag), een aantal feestdagen gesloten.

Rondleidingen in juli, augustus en september op dinsdag om 15u en van woensdag tot zondag om 14u, 15u30 en 17u. Win buiten het seizoen inlichtingen in op T (0)3 25 27 88 17.

Deze bewonderenswaardige Romaans-Gotische basiliek is warm en licht, maar geeft u toch een gevoel van monumentaliteit. De sterke indruk die de ruimte geeft wordt door geen enkele versiering gehinderd, het interieur is werkelijk de eenvoud zelf. De basiliek werd in de XIde eeuw gebouwd om het Heilige Olieflesje en de relieken van Saint Rémi, vandaag de dag in een bronzen schrijn gevat, te bewaren. Saint-Remi is de bisschop die rond 498 Clovis ten doop hield en wiens graf in het middelpunt van het gebouw ligt. Het Romaanse schip en Gotische koor (eind XIIde eeuw) vormen een verbazingwekkend harmonisch geheel dat wordt opgeluisterd door de rijke kleuren van de middeleeuwse glas-in-lood ramen van gevel en koor. De voormalige Koninklijke abdij (nog bestaande gebouwen uit de XVII-XVIIIde eeuw) die aan de basiliek grenst, heeft nogal wat meegemaakt. Eerst als kazerne gebruikt, later als ziekenhuis in de XIXde eeuw, is het gebouw vandaag tot museum geworden waar de geschiedenis en archeologie uit Reims in ere worden gehouden.

Clairvaux staat algemeen bekend als de bakermat van de orde der Cisterciënzers. Van de gebouwen die elkaar in de XIIde en XIIIde eeuw hebben opgevolgd staat vooral het gebouw van de lekenbroeders nog overeind. Dit bouwwerk is de perfecte vertaling van de soberheid, bij het kille af, van de Cisterciënzer bouwstijl. In de XVIIIde eeuw vormde de nieuwe abdij (Clairvaux III), die rond het Grote Klooster werd gebouwd, een van de belangrijkste monastieke eenheden van het tijdperk. De tijdens de Revolutie als nationaal eigendom verkochte abdij deed achtereenvolgens dienst als papierfabriek, brouwerij, glasfabriek. In 1808 maakt Napoléon van Clairvaux een gevangenis, waarbij ingrijpende veranderingen werden doorgevoerd, zoals het afbreken van de kerk.

> Meer informatie

Elke zaterdagavond, van 27 juni tot 3 oktober 2009, wordt het verhaal van de basiliek voor de bezoekers verteld, een spel van licht en schaduw brengen het bouwwerk tot leven en laten het bouwwerk op zijn mooist zien.

Op 25 juni 1115 kiest Bernard de Fontaine de afgelegen open plek van de Val d’Absinthe om er de abdij van Clairvaux te bouwen. Nadat hij tot een van de emblematische figuren van het Christelijke westen was geworden stierf hij in 1153.

8 6

> Voormalige abdij van Auberive > De Abdijkerk Notre-Dame 52160 Auberive 08210 Mouzon Inlichtingen: Association des Amis du Patrimoine de Mouzon T (0)3 24 26 12 11 - http://amismouzon.free.fr

Dagelijks geopend van 9u tot 17u (19u van mei tot oktober). Rondleidingen het hele jaar door op afspraak. Over de Abdijkerk Notre-Dame zeggen de inwoners van Mouzon, verwijzend naar de twee 52 meter hoge pijlen, dat « ze haar pijlen op God richt ». Vanwege de binnenopbouw met vier niveaus behoort ze tot de eerste Gotische periode en is verwant met de kathedralen van Laon en Notre-Dame de Paris. De Abdijkerk vormt een harmonieus geheel met de voormalige abdij die op haar beurt in 971 werd gesticht en waar tot aan de opheffing van religieuze ordes tijdens de Revolutie Benedictijner monniken woonden. De tegenwoordige gebouwen dateren uit de jaren rond 1660, want de abdij werd tijdens de belegeringen van Mouzon in 1650 (door de Spanjaarden en 1653 (door Turenne om de stad weer terug te nemen) verwoest. Verlaat het gebouw niet voordat u het altaar met baldakijn uit de XVIIIde eeuw heeft gezien.

Inlichtingen: T (0)3 25 84 20 20 - www.abbaye-auberive.com

Van juni tot september: geopend van woensdag tot zondag van 10u tot 12u30 en van 14u tot 18u30, rondleidingen op woensdag tot vrijdag om 16u, op zaterdag en zondag om 15u30 en 17u. In mei en oktober: rondleidingen op zondag om 15u, tevens op feestdagen. Buiten het seizoen op afspraak. 24e “dochter van Clairvaux”, Auberive werd in 1135 door monniken van de grote abdij gesticht, hierbij werd de soberheid geheel in acht genomen, zowel geografisch als bouwkundig, naar Cisterciënzer gebruik. De veelbewogen geschiedenis van de abdij van na de revolutie maakt van het gebouw een katoenspinnerij, een gevangenis, vooral voor vrouwen, waar Louise Michel van 1871 tot 1873 gevangen zat – en een vakantiekamp... De door de nieuwe eigenaren, liefdadige industriëlen, hebben de voormalige abdij gerestaureerd en vandaag de dag vindt u hier een centrum voor moderne kunst waar kunstenaars met een buitengewoon verleden kunnen exposeren, met een muziekfestival rondom snaarinstrumenten (vooral in juli), en geeft ook onderdak aan een ecologisch stukje erfgoed in het 6.5 ha grote park en drie boomgaarden met 50 oude rassen appel- en perenbomen.

> Meer informatie

De voormalige abdij, die vandaag de dag als bejaardenhuis dienst doet, kunt u niet bezoeken. Maar de tuin – de moestuin van de monniken – is wel voor publiek toegankelijk.

Van juni tot september 2009, biedt het centrum voor moderne kunsten van de Abdij de tentoonstelling “Face à face”, die is gewijd aan de expressionistische kunst.

1 N5

Rocroi

kerken 3 Vakwerk in de Champagne

Lac des Vieilles Forges

use Me

N 43

CharlevilleMézières

De streek van de grote meren van Champagne heeft een voor West-Europa uniek erfgoed: de vakwerk kerken, gebouwd in de XVde en XIXde eeuw. Deze ‘arme’ bouwstijl werd lange tijd minachtend beschouwd, maar heeft vandaag de dag een hernieuwde erkenning gekregen, maar weinig kerken zijn zo aandoenlijk vanwege de eenvoud als dezen. Over landweggetjes tussen bossen, poelen en weidevelden voert een route langs deze kerken die de meest oorspronkelijke uitdrukkingsvorm van traditionele bouwkunst in de vochtige Champagne vormen. Lentilles is ongetwijfeld het schoolvoorbeeld van de opbloei van houten bouwwerken in de XVde eeuw. Maar ook Outines met het magnifieke interieur dat aan een hal doet denken, Longsols met haar leistenen pijl in het midden van het dak, Mathaux het jongste kerkje in dit circuit (1761) of het nederige vereringkapelletje van Soulaines-Dhuys zijn het vermelden meer dan waard. Inlichtingen en openingstijden van de kerken: VVV Champagne-Ardenne T (0)3 26 21 85 80 - www.tourisme-champagne-ardenne.com VVV du Lac du Der - T (0)3 26 72 62 80 - www.lacduder.com VVV Aube - T (0)3 25 42 50 00 - www.aube-champagne.com

A2 03

Sedan NovionPorcien Lac de Bairon

D9 87

Versterkte kerken van de Ardenner Thiérache

ne Ais

Rethel 34

Asfeld

Vouziers

Arde ennes en 08 8

Fismes Tinqueux N 31

D 77

Reims A 4

Ste-Ménehould Suippes

N 44

D 31

Bezoek met audiogids ter plaatse in Outines en Lentilles. Rondleiding voor groepen op afspraak: T (0)3 25 04 21 49.

Dormans A4

Epernay

Marne 51

Châlons-en-Champagne N 44

Versterkte kerken? Het lijkt een paradox voor een gebedshuis, maar ze bestaan toch echt. Want de Geschiedenis en haar conflicten deden van de honderdjarige oorlog tot aan de XVIIde eeuw vaak het grensgebied de Thiérache aan. De bevolking had daarom geen andere keuze dan de kerken en huizen te versterken om zo te proberen zich te verschuilen. De militaire bouwkunst voegde aan de traditionele bouw van de kerken torentjes, uitkijktorentjes, loggia’s en schietgaten toe. De klokkentorens werden verdedigingswerken. Van de kerk van Signy-le-Petit met haar 3 meter dikke muren tot die van Fraillicourt, de kerk van Liart die er uit ziet als een fort van witte stenen en Servion met de versterkte portaaltoren uit de XVIde eeuw, een uitgepijld circuit van 150 kilometer ligt op u te wachten om u kennis te laten maken met de versterkte kerken van het voormalige hertogdom van Guise. Inlichtingen en openingstijden van de kerken: VVV Ardennes - T (0)3 24 56 06 08 - www.ardennes.com

Architectuur

Ideeën voor tochten

Vitry-le-François

ne ar M

Rondleidingen in juli en augustus, op afspraak: T (0)3 24 54 20 06 of (0)3 24 54 40 32.

Sézanne

St-Dizier

1 95

Lac du Der

A 26

N 77

Aube N 67

Nogent-sur-Seine N 19

Romillysur-Seine

Troyes

4 N7

5 N 19

Colombeyles-Deux-Eglises

Me us e

Brienne-le-Château Piney Lacs de la Forêt d'Orient

HauteMarne 52 e Marn

0 D 40

ine Se

Aub be 10

Bar-surAube A5

Chaumont

Romaanse kerken in de Vallei van de Ardre

Vierkante torens, platte koorafsluitingen en zelfs het bouwmateriaal, een in de steengroeven van de Ardre gewonnen steen. De romaanse kerken die in de vallei van deze charmante rivier, een zijtak van de Aisne, te vinden zijn, hebben kenmerken die overeenstemmen met de Romaanse kunst en haar bescheidenheid en harmonieuze adel geven. Dit door het Parc de la Montagne de Reims opgezette circuit in de vallei van de Ardre telt 33 kerken. We vermelden de kerk van Courville, met de oorspronkelijke portaaltoren en de kapel die op het schip is gebouwd, die van Crugny met het schip uit de XIde eeuw, Coulommes-la-Montagne met de kapitelen die met bijzonder gevarieerde plantmotieven zijn versierd, en Saint-Gilles met de achthoekige klokkentoren. We merken nog op dat zich op enkele kilometers ten noorden, aan de andere kant van de Vesle, in het massief van Saint-Thierry, tussen wijngaarden en bossen nog andere Romaanse kerken bevinden. Inlichtingen en openingstijden van de kerken: Maison du Parc naturel régional de la Montagne de Reims T (0)3 26 59 44 44 - www.parc-montagnedereims.fr

77 N N 19

A 5

Langres

Lacs du Pays de Langres

kerken 5 Romaanse van de Haute-Marne

Kerken

2 van Troyes

“Wat doet men in Troyes? Ze luiden de klokken!” was vroeger een veel gebezigd gezegde, dankzij de talrijke kerken, kloosters, abdijen… de stad telde. Zelfs vandaag de dag blijft Troyes nog steeds “de stad van 10 kerken”, waarvan de plaatselijke scholen van glas-in-lood ramen en de beeldhouwkunst een symfonie van steen en glas hebben gemaakt. Voor het merendeel vormen deze kerken de exponent van de uitzonderlijke welvaart die deze stad in de XVIde eeuw kende. Buiten een bezoek aan de kathedraal, zijn ook de museumkerken zoals Sainte-Madeleine, Saint-Nicolas en Saint-Pantaléon, de Saint-Urbain basiliek, die bekend staat als een van de bouwkundige wonderen van de Champagne, of, een stuk moderner want tussen 1931 en 1934 gebouwd, de kerk Notre-Dame-des-Trévois de moeite meer dan waard. In het hart van de oude stad vinden we de kerk Saint-Jean-au-Marché waar, tot aan 25 oktober 2009, een buitengewone tentoonstelling waarin de meesterwerken van de beeldhouwkunst uit de XVIde eeuw in de Champagne zijn verzameld. Inlichtingen en openingstijden van de kerken: VVV Troyes et sa région T (0)3 25 82 62 70 – www.tourisme-troyes.com Thematische rondleidingen door de stad van half april tot eind oktober. Bezoek met audiogids het hele jaar door.

De Haute-Marne beschikt over een opmerkelijk erfgoed aan Romaanse kerken en abdijkerken in de kenmerkende stijl: het buitenaanzicht gedrongen, stenen gewelven, afgeronde openingen, beperkte bouwhoogte, vierkante of veelhoekige klokkentorens … die zich perfect in het landschap thuis horen. Twee van deze gebouwen, die tot de meest prestigieuze uit de Romaanse kunst behoren, werden al voor 1050 gebouwd. Het gaat hier om de Notre-Dame Abdijkerk van Montier-en-Der, wiens schip dat van de kerk is die in … 998 werd gewijd, en van de verbazingwekkende kerk van Vignory, die een brug vormt tussen de Karolingische traditie en de Romaanse bouwkunst. Wij mogen hierbij de kerken van Wassy, met haar rijk versierde klokkentoren, van Sommevoire, met het prachtige geheel dat de portaalkapitelen vormen, en van Voillecomte, met de prachtige klokkentoren, zeker niet vergeten. Inlichtingen : VVV Haute-Marne - T (0)3 25 30 39 00 www.tourisme-hautemarne.com De kerken van Montier-en-Der en Vignory zijn dagelijks geopend van 9u tot 17u (19u in de zomer). Bezoek met audiogids ter plaatse.

Beeldhouwkunst

11 9

> Graflegging van de Saint-Jean-Baptiste basiliek

> Basiliek Notre-Dame 51460 L’Epine

52000 Chaumont Inlichtingen en rondleidingen: VVV Châlons-en-Champagne T (0)3 26 65 17 89 - www.chalons-tourisme.com

Inlichtingen: VVV Pays de Chaumont en Champagne - T (0)3 25 03 80 80 www.tourisme-chaumont-champagne.com

Dagelijks geopend van 8u30 tot 18u30. “Wat een vreemde verrassing om deze prachtige bloem van Gotische bouwkunst zo uitbundig bloeiend in deze velden (…) te ontwaren” schreef Victor Hugo, bijzonder gecharmeerd van Notre-Dame de l’Epine, in1842 in Le Rhin. Deze naar voorbeeld van de kathedraal van Reims gebouwde basiliek staat tevens op de Lijst van Werelderfgoederen, en bevindt zich op het pelgrimspad van Santiago de Compostela, en de route zelf werd ook door Unesco op de monumentenlijst geplaatst! Flamboyant! Het adjectief dat men gebruikt om de late Gotiek te beschrijven past perfect bij de basiliek. Ongetwijfeld dankzij de gebeeldhouwde frontalen en pinakels, en de vele waterspuwers – een honderdtal – die de muren verlevendigen, en gekwelde dieren en personages voorstellen die symbool staan voor de ondeugden, verwerpelijkheden en gebreken van de mensheid, die zodoende tegelijk met het zuiverende regenwater figuurlijk buiten het heiligdom worden geworpen…

Basiliek dagelijks geopend van 9u30 tot 12u en van 14u30 tot 17u30. Bezoek op eigen gelegenheid of met audiogids. In de kapel van Saint-Sépulcre bevindt zich het meesterwerk van de basiliek: een buitengewoon realistische veelkleurige stenen graflegging – tien personages op ware grote die aan de rondom het graf van Christus gerangschikte blazoenen te herkennen zijn. Krachtige uitdrukkingen, houdingen, gevoel voor proporties en volume zijn op alle punten opmerkelijk. De tranen op de gezichten zijn zichtbaar, maar elk individu wordt door de eigen emotie gekenmerkt en past geheel in de groep. De zichtbare eenheid van deze graflegging is des te opmerkelijker daar dit werk de samensmelting van twee verschillende, uit een dubbele bestelling afkomstige, stukken is. De uitvoering, ter plaatsen en met lokaal gewonnen steen, zou volgens sommige aan kunstenaars uit Dijon, volgens anderen aan kunstenaars uit Keulen zijn te danken.

> Meer informatie

We bewonderen de stenen jubee – een opengewerkte en versierde afscheiding die het koor van het schip scheidt – een unicum voor het departement, de graflegging en een opmerkelijke eucharistische omloop.

Ook de moeite waard, een bewonderenswaardige stenen “Boom van Jesse”. De stamboom van Christus – die zijn verwantschap aan Jesse, de vader van Koning David, laat zien – is een van de meest terugkerende thema’s uit de iconografie van de XVIde eeuw.

> Graflegging van de Saint-Jean-Baptiste kerk 10210 Chaource Inlichtingen: VVV Chaource T (0)3 25 40 97 22 - www.tourisme-en-chaourcois.com

> Jubee van de kapittelkerk Notre-Dame 10190 Villemaur-sur-Vanne

Kerk dagelijks geopend van april tot oktober van 8u30 tot 19u, van november tot maart van 9u tot 18u. Bezoek op eigen gelegenheid of met audiogidsen (zijn beschikbaar bij het Office de Tourisme).

Inlichtingen: Association pour la Sauvegarde du Patrimoine Historique et Artistique de Villemaur-sur-Vanne T (0)3 25 40 55 22.

De Saint-Jean-Baptiste kerk van Chaource bezit een zestigtal middeleeuwse beelden die van dit gebedshuis een waarachtig museum van Trojaanse beeldhouwkunst maken. In de kapel van Saint-Sépulcre bevindt zich een buitengewoon meesterwerk: een veelkleurige graflegging die dateert uit 1515. De levensgrote groep van zeven personages bij het lichaam van Christus dankt haar bijzonderheid aan de expressieve schoonheid van de vrouwelijke personages – en dan vooral die van de Maagd Maria – wiens vertedering en verdriet bijzonder emotioneel werden weergegeven. Het kader boezemt intimiteit en bezinning in. De Geschiedenis heeft de naam van de artiest die deze graflegging heeft gemaakt. De van 1515 tot 1528 in Troyes werkzame kunstenaar staat alleen bekend als de Meester van Chaource (of Meester van Sainte-Marthe). De Champagne-Ardenne beschikt over een rijke verzameling grafleggingen, een kenmerkende uitdrukking van de religieuze gevoeligheid in die periode.

Opening en rondleidingen uitsluitend op afspraak, van april tot november. De gebroeders Guyon, Gezellen uit de school van Troyes, maakten dit meesterwerk in 1521 bij terugkomst van de ronde van Frankrijk. De houten jubee van Villemaur-sur-Vanne is van de zes overgebleven jubee's in Frankrijk de meest belangwekkende en rijkst versierde. De jubee bestaat uit een ajour balustrade die een spreekgestoelte ondersteunt, en is geheel versierd met een fabelachtig bestiarium. 26 lage reliëfs die bijvoorbeeld het leven van de Heilige Maagd en de Passie van Christus uitbeelden. Een groot aantal scènes vinden hun inspiratie in het graveerwerk van tijdgenoot Dürer. De buitengewone nauwkeurigheid van het beeldhouwwerk geeft de Bijbelse scènes een pakkend waarheidsgehalte.

> Meer informatie

Een aantal andere redenen om de Saint-Jean-Baptistekerk met een bezoek te vereren: een gebeeldhouwde houten kerststal, geheel geschilderd en verguld, een houten geschilderd drieluik, prachtige retabels en stenen beelden – dit alles daterend uit de XVIde eeuw.

De kapittelkerk staat in de schaduw van een verbazingwekkende klokkentoren met vierkante basis (XVIde eeuw), die is opgebouwd uit drie boven elkaar geplaatste afdaken bedenkt met kastanjehouten dakspanen, dit doet denken aan de kerkmasten in Noorwegen.

Glas-in-lood ramen

> Glas-in-lood ramen van de Notre-Dame Basiliek

> Glas-in-lood ramen van de Sainte-Madeleine kerk

08000 Charleville-Mézières

10000 Troyes

Inlichtingen: VVV Charleville-Mézières T (0)3 24 55 69 90 - www.charleville-tourisme.com

Inlichtingen: VVV Troyes et sa région T (0)3 25 82 62 70 - www.tourisme-troyes.com

Basiliek dagelijks geopend van 9u tot 19u. Rondleidingen in juli en augustus, op donderdag vanaf 14u30, en het hele jaar door op afspraak voor groepen.

Kerk dagelijks geopend van 9u30 tot 12u30 en van 14u tot 17u30, zondagmorgen gesloten. Rondleidingen van 11 juli tot 29 augustus 2009, dagelijks om 14u30 en op zaterdag om 18u.

Victor Hugo schreef al in 1838 dat “de kerk van Mézières gereputeerd is vanwege de glas-in-lood ramen…”. De gelukkigen die vandaag de dag de 62 gebrandschilderde ramen van het bouwwerk mogen bewonderen, allen door één enkele kunstenaar vervaardigd en geheel rond één thema ontwikkeld, vormen samen een voor Europa uniek kunstwerk. Het is schilder-beeldhouwer René Dürrbach (1911-1999), een naaste medewerker en vriend van Picasso, Delaunay en Léger, die ze tussen 1955 en 1979 tot stand deed komen. Deze meer dan 1000 m 2 grote compositie, gericht op de dubbelheid tussen de “Zwarte Maagd van Mézières” en de “Maagd van het Licht” die onze Notre-Dame d’Espérance (Onze Lieve Vrouwe van de Hoop) is, vormt een uitzonderlijke getuigenis van niet figuurlijke religieuze kunst uit het midden van de XXste eeuw, totaal onderworpen aan de bouwkundige en spirituele vereisten van het bouwwerk. Het werk is als een initiërende route opgebouwd op basis van tekens, getallen, kleuren en fundamentele symbolen van de christelijke traditie.

Geschiedkundigen beschouwen Troyes over het algemeen als de heilige stad van glas-in-lood ramen, en haar kerken, met een gezamenlijk oppervlak aan glas-in-lood ramen van bijna 4 000 m2, getuigen van de uitzonderlijke bekwaamheden van de glasmeesters in de Champagne van de XIIIde tot XIXde eeuw. De Trojaanse brandschilderwerkplaatsen gaven in de XVIde eeuw in Frankrijk de toon aan. De Sainte-Madeleine kerk biedt in dat opzicht een uniek panorama van de in Troyes gerealiseerde werken. Haar glas-in-lood ramen ontwikkelen religieuze scènes op verhalende wijs door de schilderingen naast elkaar te plaatsen, die men kan lezen als ware het een… stripboek. Zo kunt u het uitzonderlijk mooie glas-in-lood raam van de schepping bewonderen, een wondermooie Boom van Jesse of de scènes van de Passie van Christus. > Meer informatie

> Meer informatie

De Sainte-Madeleine kerk staat tevens bekend om de prachtige stenen jubee die van 1508 tot 1517 door de beeldhouwer Jean Gailde – die onder zijn eigen werk begraven ligt – werd gemaakt en om de “Tuin der Onschuldigen”, een middeleeuwse tuin naast het gebouw die elk jaar weer prachtig bloeit.

Dankzij de veelbezochte pelgrimstocht van de Zwarte Maagd, werd deze kerk al in de XVIde eeuw bekend. De in 1870 en 1944 gebombardeerde, en in 1914-18 verwoeste kerk werd in 1946 als kleine basiliek. Het bijzonder sobere interieur werd geheel gerestaureerd.

14 16

> Gebrandschilderde ramen van de Saint-Remi kerk 52220 Ceffonds Inlichtingen: VVV Montier-en-Der - T (0)3 25 04 69 17 VVV Lac du Der - T (0)3 26 72 62 80 - www.lacduder.com

Kerk dagelijks geopend van 8u tot 19u (17u in de winter). Rondleiding voor groepen op afspraak: T (0)3 25 04 21 49. De uit de XIIde eeuw daterende Saint-Remi kerk van Ceffonds werd in de XVIde eeuw grotendeels herbouwd, in dezelfde eeuw werden ook een koor en een dwarsschip met een verbazingwekkende bouwstijl toegevoegd. De van een bijzonder mooie Romaanse klokkentoren voorziene kerk dankt haar reputatie vooral aan de Renaissance glasin-lood ramen, een van de mooiste en best bewaard gebleven stukken in de Haute-Marne, die een ongeëvenaarde suite van zeventien gebrandschilderde ramen met intense kleuren vormen. Het geheel aan ruiten van de dwarsschepen en de abside biedt een iconografisch programma van zeldzame omvang en is daarmee zeer opmerkelijk. Zo is daar het leven van Saint-Remi, scènes uit het leven van de Heilige Maagd en Christus, en bijvoorbeeld ook de Aankondiging. Het absolute meesterwerk is de Boom van Jesse (1512), terwijl de steniging van Saint-Etienne, geïnspireerd door een Germaanse gravure, de apotheose van dit uitzonderlijk stukje erfgoed betekend.

> Glas-in-lood ramen van de Saint-Pierre en Saint-Paul kerk 10370 Villenauxe-la-Grande Inlichtingen en rondleidingen: VVV Accueil et Tourisme T (0)3 25 21 38 94 - www.villenauxe-la-grande.fr

Kerk dagelijks geopend van 9u30 tot 18u (19u in de zomer). De uit de XIIIde eeuw daterende kerk van Villenauxe-la-Grande onderging tussen 1992 en 2000 een ingrijpende restauratie van dak en metselwerk. De 24 vensteropeningen (200 m 2 ), waarvan de oude gebrandschilderde ramen verloren zijn gegaan tijdens een bombardement in 1940, werden voorzien van onlangs ingewijde glas-in-lood ramen (2005), van de hand van kunstenaar David Tremlett en meester glasmakers Stéphanie en Benoît Marq. Deze glas-in-lood ramen uit de XXIste eeuw, bieden met hun levendige kleuren en geometrische en symbolische vormen een eenheid vormende verzameling thema’s over het gehele gebouw, om zo beter de dialoog tussen bouwstijl, spiritualiteit, de vier elementen – water, vuur, aarde en lucht – en de twee voor Villenauxe traditionele activiteiten, ceramiek en wijnbouw, tot stand te brengen. > Meer informatie

> Meer informatie Een Route van de glas-in-lood ramen, waaronder Ceffonds, Droyes, Puellemontier maar ook de abdij van Montier-en-Der etappes vormen, voert door het noordelijk deel van de Haute-Marne, en dan vooral door het Pays du Der.

Maurice Bouley, een inwoner van Villenauxe-la-Grande, heeft zijn eigendommen aan de gemeenschap gelaten met het doel de glas-in-lood ramen te herstellen. De overheid, plaatselijke overheden en Gaz de France hebben zich achter zijn gulle gebaar geschaard om te helpen dit project tot een goed einde te brengen.

Vakanties

> 3 dagen / 2 nachten 17

Vanaf 159 € per persoon in een tweepersoonskamer

> Reims, de stad der Kroningen Maak eens kennis met de stad der Kroningen ter gelegenheid van een verblijf in hartje Reims. U zult een bezoek brengen aan de Notre-Dame kathedraal, een kroonjuweel van de Gotiek en een van de belangrijkste bouwwerken van middeleeuws Europa, en het Palais du Tau waar banketten en ceremonies plaats vonden, het museum van beelden en kroningen van de Franse koningen. U verblijft in het Grand Hôtel Continental (3 sterren) dat zich in het centrum bevindt. Informatie en reservering: Grand Hôtel Continental 93, place Drouet d’Erlon 51100 Reims T (0)3 26 40 39 35 - F (0)3 26 57 51 12 grand-hotel-continental@wanadoo.fr www.grandhotelcontinental.com

Nuttige adressen Departementale VVV’s CDT des Ardennes 24, Place Ducale - BP 419 - 08107 Charleville-Mézières cedex T (0)3 24 56 06 08 - F (0)3 24 59 20 10 - www.ardennes.com CDT de l’Aube 34, Quai Dampierre - 10000 Troyes T (0)3 25 42 50 00 - F (0)3 25 42 50 88 - www.aube-champagne.com CDT de la Marne 13 bis, rue Carnot - BP 74 - 51006 Châlons-en-Champagne cedex T (0)3 26 68 37 52 of (0)3 26 69 51 04 - F (0)3 26 68 46 45 www.tourisme-en-champagne.com

> Meer informatie

CDTT de la Haute-Marne Cours Marcel Baron - BP 2048 - 52902 Chaumont cedex 9 T (0)3 25 30 39 00 - F (0)3 25 30 39 09 - www.tourisme-hautemarne.com

Geldigheid: hele jaar door, afhankelijk van beschikbaarheid. Inbegrepen: 2 overnachtingen (met ontbijt) in tweepersoonskamer, de bezoeken met audiogids aan de kathedraal en het Palais du Tau.

VVV’s FROTSI 48, place de la République - 51000 Châlons-en-Champagne T (0)3 26 22 15 00 - F (0)3 26 22 15 13

Regionale Directie Culturele Zaken 3, faubourg Saint-Antoine 51037 Châlons-en-Champagne Cedex T (0)3 26 70 36 50 - F (0)3 26 70 43 71 www.culture.gouv.fr/champagne-ardenne

> 3 dagen / 2 nachten 18

Vanaf 225 € per persoon in een tweepersoonskamer

> Troyes, de poëzie van het vakwerk In het hart van de wijk van de voormalige Champagne Jaarbeurzen wordt u in Relais Saint-Jean warm ontvangen. Tijdens uw verblijf staan een rondleiding door de stad en toegang tot het museum van uw keus op het programma om u beter kennis te laten maken met de historische hoofdstad van de Champagne. Steegjes met kinderhoofdjes tussen de vakwerkhuizen, kerken met rijke collecties beelden en buitengewone glas-in-lood ramen, Troyes zal u zeker bekoren. U verblijft in zeer luxe kamers (4 sterren), een inleiding in de gastronomie en de plaatselijke specialiteiten staat ook op het programma. > Meer informatie Geldigheid: hele jaar door. Inbegrepen: 2 overnachtingen (met ontbijt), een diner met plaatselijke specialiteiten en een gastronomisch diner, een rondleiding door de stad, toegang tot het museum van uw keus en een bezoek aan een champagnekelder.

Inlichtingen: • Klooster van Mesnil-Saint-Loup T (0)3 25 40 40 82 - www.monastere-mesnil.fr • Benedictijns klooster van Saint-Thierry T (0)3 26 03 10 72 http://catholique-reims.cef.fr/st-thierry.htm#accueil

n 09: de Goude 25 oktober 20 t to l ri ap 18 Van houwkunst Troyes XVIde eeuw inn 95 meesterwerken van de beeld Informatie en reservering: Le Relais Saint-Jean M et Mme d’Arcy 51, rue Paillot de Montabert 10000 Troyes T (0)3 25 73 89 90 infos@relais-st-jean.com www.relais-st-jean.com

> 2 dagen / 1 nacht 19 66 € per persoon in een tweepersoonskamer (toeslag eenpersoonskamer 25€)

g va uw. Tentoonstellin de et XVIde ee 25 82 62 70 gne uit de XV pa am Ch de in région - T (0)3 sa et es oy V Tr -champagne.fr VV en n: eur ge lpt tin cu w.s Inlich yes.com - ww ro -t me ris ou www.t

Om alles te weten over het toerisme in ChampagneArdenne: www.tourisme-champagne-ardenne.com

• Champagne-Ardenne, le Guide du Patrimoine, sous la direction de Jean-Marie Pérouse de Montclos. Editions Hachette • Nouveaux regards sur la cathédrale de Reims. Editions Guéniot • Naissance d’un mythe, l’Ange au Sourire de Reims, Yann Harlaut. Editions Guéniot • Les églises à pans de bois de Champagne. Collection Itinéraires du Patrimoine, Edition Guéniot • Les églises de Ceffonds et de Puellemontier et leurs verrières. Collection Itinéraires du Patrimoine, Edition Guéniot • L’Abbaye de Clairvaux. Collection Itinéraires du Patrimoine, Edition Guéniot • L’Abbaye d’Auberive. Collection Itinéraires du Patrimoine, Edition Guéniot • Vitrail, peintures de lumière. Editions Lieux-Dits • Mémoire de verre, vitraux champenois de la Renaissance. Cahiers de l’Inventaire.

Foto’s en dank :

> Het Mézières van 1000 schitteringen

Laad uw batterijen weer op … dankzij een retraite in het klooster.

r e d n e l a k n e t n e m Evene

Karte bibliografie

Informatie en reservering: VVV Charleville-Mézières et sa région 4, place Ducale - BP 229 08102 Charleville-Mézières Cedex T (0)3 24 55 69 90 - F (0)3 24 55 69 89 contact@charleville-tourisme.com www.charleville-tourisme.com

Een retraite in het klooster

Maak nader kennis met Charleville-Mézières en de schat van de basiliek van Mézières: 1000 m2 aan grandioze glas-in-lood ramen van de hand van schilder René Dürrbach, vriend en medewerker van Picasso. U zult tijdens uw verblijf langs de stadsmuren lopen, de Place Ducale bewandelen, de voetstappen van Rimbaud volgen… Dankzij de pass’ musée (museumkaart), kunt u het Ardennenmuseum, Museum en Huis van Rimbaud bezoeken. U verblijft in het centrum van de stad, op een steenworp van het hart: de XVIIde eeuwse binnenstad. Deze aanbieding begrijpt tevens een heerlijk oponthoud op een terrasje en een diner in een van de restaurants die het centrum rijk is. > Meer informatie Geldigheid: het hele jaar door. Met inbegrip van een bezoek aan de basiliek (met rondleiding op donderdagmiddag in juli en augustus / aan de hand van een boekwerkje buiten het hoogseizoen), de pass’ musée, de overnachting (met ontbijt) in een 2-sterren hotel, een heerlijk oponthoud met tussendoortje en drankje en tevens een diner, dranken inbegrepen.

Dez brochure is tot stand gekomen door het Comité Régional de Tourisme van Champagne-Ardenne, in samenwerking met de Comités de Tourisme van de departementen Ardennes, Aube, Marne en Haute-Marne. Wij danken de Regionale Raad voor hun financiële steun. Ondanks alle zorg die is besteed aan de totstandkoming van deze brochure, kan sommige informatie onjuist of onvolledig zijn. Voor wijzigingen in tarieven en openingstijden kan het Comité Régional de Tourisme van Champagne-Ardenne niet aanspraklijk worden gesteld. Wij danken u bij voorbaat voor uw begrip hiervoor. Foto’s : F Canon, C Goupi, M Joly, Ph Lemoine, D Le Neve, Ph Mangen, C Manquillet, G Oxley, G Paté, R Pelletier, G Raskin, J Philippot et P Thomas, Service Régional de l'Inventaire (Région Champagne-Ardenne), CDT Ardennes, CDT Aube, CDT Marne, CDT Haute-Marne. Dank aan de websites en VVV’s voor de vele foto’s. Oopvatting en implementatie: Horizon Bleu (Reims), Indruk: Imprimerie Moderne de l’Est (Baumes-les-Dames)

Dominicales tober 2009: de Van juni tot ok i, Reims basiliek Orgel van de op het Grote van Saint-Rem concerten die 6 6 zondagen en is toegang. mi-reims.com ven. Prijs: Grat rgues-saint-re worden gege 79 34 - www.o 82 26 3 (0) T Inlichtingen:

thedraal r 2009: De ka be em pt se t 12 Van 19 juni to ctie de spotligbijhthest vallen van de avond, een prbooje in s m ei R uw. ge van d, t on he n av va ag interieur en zaterd het Elke vrijdagrlichting van €/min) scherm en ve 701 351 (0,34 2 89 (0) op een groot T n: ge tin ich Inl g. an m Gratis toeg s-tourisme.co 34 - www.reim T (0)3 26 47 55

en Lichtspel 2009: Muziek r be to ok 03 t llen Van 27 juni to emi basiliek, Reims i en de lotgeva van Saint-Rem en lev t he t bij de Saint-R takel da zikaal spek is toegang. Visueel en mu t 45 min. Grat schetst. Duur 3 26 85 35 22 iek (0) T sil ba n) de mi van 34 €/ 892 701 351 (0, (0) T n: ge tin Inlich risme.com www.reims-tou

usicales van juli 2009: De M 12 t to 10 n Va Auberive de Abdij van al rond de viool. e.com kfestiv aye-auberiv Jaarlijks muzie 20 - www.abb (0)3 25 84 20 Inlichtingen: T

fgoeddageen Europese Er : 09 20 historisch r nd be ro en ptem nifestaties in ma 19 en 20 se lei er all n, ndleidinge

50, avenue du Général Patton - BP 319 51013 CHALONS-EN-CHAMPAGNE Cedex - France T (0)3 26 21 85 80 - F (0)3 26 21 85 90 www.tourisme-champagne-ardenne.com contact@tourisme-champagne-ardenne.com

Gedrukt op papier uit duurzaam beheerde bossen (100% PEFC) en met plantaardige inkt. Norm ISO 14001.

Open deur, ro , musea, … ure.fr monumenten atrimoine.cult w.journeesdup Inlichtingen: ww

i, Reims n Saint-Rem va g in er bisschop Vi : de n 09 eën va 4 oktoberg20 met de relikwi over de jacht Tentoonstellin 47 55 34 emi basiliek. min)- T (0)3 26 in de Saint-R 701 351 (0,34 €/ 2 89 (0) T n: Inlichtinge risme.com www.reims-tou

DE GOUDEN XVIDE EEUW T E N T O O N S T E L L I N G

S A I N T- J E A N - A U - M A R C H Ă&#x2030; K E R K , T R O Y E S

VAN 18 APRIL TOT 25 OKTOBER 2009

Meesterwerken van de beeldhouwkunst in de Champagne Inlichtingen: VVV Aube - T (0)3 25 42 50 00 VVV Troyes et sa rĂŠgion - T (0)3 25 82 62 70

www.sculpture-en-champagne.fr

www.tourisme-champagne-ardenne.com

De tentoonstelling brengt 95 meesterwerken van de beeldhouwkunst in de Champagne uit de XVIde eeuw bijeen. Heiligen, Christus, Maagd, gewoonlijk verspreid door de hele streek en in toonaangevende musea wereldwijd. Een uitzonderlijke culturele gebeurtenis om met een prestigieuze verzameling beelden kennis te maken en het bruisende tijdperk van de Renaissance in de Champagne te doen herleven.