MALATE LITERARY FOLIO
TOMO XXXV BILANG 1
MARSO 2019
MALATE LITERARY FOLIO Tomo XXXV Bilang 1 Karapatang-ari Š 2019
A
ng Malate Literary Folio ang opisyal na publikasyon ng sining at panitikan ng Pamantasang De La Salle - Manila, sa ilalim ng awtoridad ng Student Media Office (SMO). Ang mga komento at mungkahi ay maaaring ipahatid sa:
503-Media House, Bro. Connon Hall, De La Salle University-Manila, 2401 Taft Avenue, Malate, Manila. E-mail address: mlf@dlsu.edu.ph Facebook: fb.com/malateliteraryfolio Twitter: @malatelitfolio
Nananatili sa indibidwal na may-akda o may-dibuho ang karapatangari ng bawat piyesang ipinalimbag dito. Hindi maaaring ipalathala muli o gamitin sa anumang paraan ang alin man sa mga nilalaman nang walang karampatang pahintulot ng may-akda o may-dibuho Ang tomong ito ay hindi ipinagbibili. Ang pabalat ay likha ni Beatrice Julia TriĂąanes at Armando Miguel Ascalon Valdes
INTRODUKSYON
Solitude is something that is often desired yet feared. Although
we want to be distinct from the society that pressures us to conform, we are also afraid to be ostracized. To escape our loneliness, we surround ourselves among others with the pretense of belongingness. However, this may eventually lead us to isolate our own self. We feel trapped; we feel lost. This then begs the question, who are we in this constricting space of collective identity? Perhaps we can consciously swim in our own chosen direction, perhaps we can regain our individuality—and see our own self staring back at us. With inquiring eyes, our self urges us to reassess our own experiences of creation and consumption. Images of childhood, adolescence, maturity, and death appear cyclical rather than linear. A sense of nostalgia may then prompt us to return to our own voice, and to consider the self as a patchwork of memories and futures. As we distinguish ourselves from others with a similar journey as ours, we slowly learn how to identify with them without losing ourselves in the process; we learn how to empathize. i
In this issue, Malate Literary Folio, along with winning pieces from the 33rd DLSU Annual Awards for Literature and the 8th DLSU Annual Awards for Visual Arts, invites the reader on a journey of growth through external introspection—to look inward and find your place outward. Allow these works to converse with you, that you might learn more about yourself in another’s self. In doing so, may the reader ultimately discover a newfound solace during moments of mutual solitude.
NINIAN PATRICK SAYOC Punong Patnugot
ii
NILALAMAN Introduksyon Prosa Alguna Constelación Errante Francis D’Angelo Mina
i
70
Sa Pagbura at Pag-ulit Muli Leann Bernadette Padilla
81
Himakas Phoebe Danielle Joco
69
It’s Wonderful To Be Here Luis Antonio Pastoriza
78
Magalumbi Megan Kim Evangeline Torrente
49
Sining
Tula
iii
Tagu-Taguan 51 Adrian Neil Holgado Homesick Syndrome 53 Fernando Belloza Decomposition Andre Joshua Cordero Sy
66
Burial Day 68 Frederick Ezekiel Pasco
Sa Lupa Christine Autor
79
Harbinger Ninian Patrick Sayoc
80
Retrato
His First Bath Alexander Flores
47
Age 2: Restriction 48 Danilo Ong Jr. Bantay Bata, Balik-Taya 50 Adia Pauline Lim Aftermath 67 Brandon Kyle Pecson iv
Thanksgiving Joaquin Dimayuga
54
83
I Rise at Midday Beatrice Julia TriĂąanes
Errata Pasasalamat
xii xiii
v
mga nagwagi sa ika-33 na
DLSU Annual Awards for Literature at ika-8 na DLSU Annual Awards for Visual Arts Banghay Aralin Fernando Belloza Tula: 1st Place Everywhere Held Gertie Gladley Mantuano Poetry: 2nd Place
1
Male Gaze Jemimah Abbigael Tan Poetry: 2nd Place Pag-Alala Christine Autor Tula: 2nd Place Subyang David John Delima Tula: 3rd Place An Insight by the Two Sides of the World Gerik Raffertee Tan Essay: 2nd Place We’re Gonna Die Anyway— Making Meaning in a Meaningless World Jeremy Dale Coronia Essay: 2nd Place
vi
26
The Construct of the Philippine Sociopolitical Drama David John Delima Essay: 3rd Place Ang Sigaw ng Inang Bayan David John Delima Sanaysay: 2nd Place Pelikula ni Juan Pasan Ang Cruz XVI April Rose Magpantay Sanaysay: 3rd Place
9
Profanity Francis D’Angelo Mina Short Story: 3rd Place Almira Stephen Amiel Argente Short Story: Honorable Mention Kinulang Sa Tamis Leann Bernadette Padilla Maikling Kwento: 3rd Place
15
Bantay Salakay Fernando Belloza Maikling Kwento: Honorable Mention
vii
Transcendence Luis Antonio Pastoriza Traditional Art: 2nd Place Tranquility Luis Antonio Pastoriza Traditional Art: 3rd Place
45
Does It Even Matter Luis Antonio Pastoriza Traditional Art: 3rd Place Scholar Luigi Yousuf Shirvani Traditional Art: 3rd Place
41
Childhood Whimsy Luigi Yousuf Shirvani Traditional Art: 3rd Place Wallflower Luigi Yousuf Shirvani Traditional Art: Honorable Mention Mambabarang Luigi Yousuf Shirvani Digital Art: 2nd Place
43
Our Lady of Sorrows Luigi Yousuf Shirvani Digital Art: 3rd Place
42
Blushing Bride Raphael Ascalon Valdes Digital Art: 3rd Place
44
viii
mga hurado sa ika-33 na
DLSU Annual Awards for Literature at ika-8 na DLSU Annual Awards for Visual Arts
Poetry Mr. Allan Popa Mr. Vijae Alquisola
Traditional Art Mr. Alfred Galura Ms. Sabrina Gloria
Tula Mr. Mesandel Arguelles Ms. Faye Cura
Digital Art Ms. Ysabell Bondoc Ms. Karren Barcita
Maikling Kwento Mr. Emmanuel Barrameda Mr. John Iremil Teodoro
Sanaysay Mr. Michael Francis Andrada Mr. Maynard Manansala
Short Story Ms. Erika Carreon Ms. Gabriela Lee
Essay Ms. Jessel Duque Ms. Clarissa Militante
Paalala: Ang kategoryang Photography ay napawalang-bisa dahil sa kakulangan ng mga kalahok.
ix
PATNUGUTAN Ninian Patrick Sayoc Punong Patnugot Patnugot ng Tula Armando Miguel Ascalon Valdes Pangalawang Patnugot Patnugot ng Sining Jared Rivera Tagapamahalang Patnugot Patnugot ng Prosa Beatrice Julia TriĂąanes Patnugot ng Retrato Cheyenne Grace Espiritu Tagapamahala ng Pagmamay-ari
MGA SENYOR NA PATNUGOT Ira Katrina Mendez Maria Gabrielle Galang Philippe Bernard Cabal Stephen Amiel Argente
MGA TAGAPAYO Ms. Erika Carreon Mr. Vijae Alquisola Mr. Mesandel Arguelles
x
MGA KASAPI Christine Autor Fernando Belloza Isabella Alexandra Bernal Joaquin Dimayuga Danish Fernandez Alexander Flores Adrian Neil Holgado Phoebe Danielle Joco Chaunne-Ira Masongsong
Adia Pauline Lim Francis D’Angelo Mina Danilo Ong Jr. Brandon Kyle Pecson Andre Joshua Cordero Sy Megan Kim Evangeline Torrente Cielo Marie Vicencio Alyssa Mari Vitug
MGA KONTRIBYUTOR David John Delima April Rose Magpantay Gertie Gladley Mantuano Leann Bernadette Padilla
Frederick Ezekiel Pasco Luis Antonio Pastoriza Luigi Yousuf Shirvani Raphael Ascalon Valdes
STUDENT MEDIA OFFICE David Leaño Director Jeanne Marie Tan Coordinator Ma. Manuela Agdeppa SECRETARY
xi
Tomo XXXV Bilang 1
xii
33rd DLSU Annual Awards for Literature
Tomo XXXV Bilang 1
Banghay Aralin FERNANDO BELLOZA paglalarawan ni Beatrice Julia TriĂąanes
1
Malate Literary Folio
Banghay Aralin Pamagat ng Aralin Mga Layunin
Tagal ng Klase
Tamang Paglilinis ng Bahay Pagkatapos ng punto, inaasahan ang mga mag-aaral na: Baybayin ang kahulugan ng Paglilinis Isa-isahin ang mga hakbang sa paglilinis ng bahay Linangin ang kanilang pagsasalita sa Ingles Pagpapahalaga: Pangangalaga sa bahay ng iyong amo. 50 minutes
Pamamaraan Mga Detalye I. Introduksyon Motibasyon (5 minuto)
Mga Kagamitan Sari-saring gamit panglinis (hal. Magkakaroon ng aktibiti ang mga bata. walis, dustpan, Magpapakita ng mga gamit ang titser at huhulaan mop, vacuum, nila ang mga ito. Ang unang magtaas ng kamay ang brush, atbp.) tatawagin. Kung tama ang sagot, plus 1 sa quiz. Kung mali naman, tutulong mamaya sa cleaners.
II. Teaching / Modelling
Lesson Proper (30 minuto) I.
Pagrerepaso Balikan ang tinalakay kahapon tungkol sa tamang paraan ng paglalaba. Balikan din ang dalawang uri ng paglalaba: may washing machine o mano-mano.
Chalk at blackboard
II.
Paglalahad Ang paglilinis ng bahay ay mahalaga dahil puwede kang bigyan ng iyong amo ng bonus kung malinis na malinis ang iyong ginawa. At ang bonus ay maganda sa pakiramdam dahil mas makakatulong ka sa iyong pamilya sa pakiramdam dahil mas makakatulong ka sa iyong pamilya. 2
Tomo XXXV Bilang 1
Mga Hakbang sa Paglilinis ng Bahay 1. Gamitin ang duster upang matanggal ang mga alikabok sa mga kagimitan sa bahay. 2. Maglampaso upang kuminis ang sahig. 3. Magwalis para malinis ang bahay. 4. Kung may carpet ang bahay, gumamit ng vacuum upang matanggal ang mga alikabok dito. 5. Mag-mop para lalong luminis ang bahay. 6. Gumamit ng floor wax upang kumintab ang sahig. III.
III. Malayang Pagsasanay
3
Pangkalahatan Tanungin ang mga bata kung may tanong. Kung walang tanong, balikan uli ang ibig sabihin ng paglilinis, at isa-isahin ang mga hakbang sa paglilinis.
Ebalwasyon: Piliin sa hanay B kung pang-ilang hakbang ang tinutukoy sa hanay A. Hanay A Hanay B _______ 1. Mag-mop para a. pangalawa lalong luminis ang bahay. b. pangatlo _______ 2. Magwalis para c. pang-apat malinis ang bahay. d. una _______ 3. Mag-mop para e. pang-anim lalong luminis ang bahay. f. panglima _______ 4. Maglampaso upang kuminis ang sahig.
Worksheet
Banghay Aralin
_______ 5. Gamitin ang duster upang matanggal ang mga alikabok sa mga kagamitan sa bahay. _______ 6. Gamitin ang floor wax upang kumintab ang sahig. Asignatura: Magdala ng pampers, lampin, chupon, baby bottles, at bib. Magpaturo na rin sa nanay kung paano magpatahan ng umiiyak na bata.
4
Tomo XXXV Bilang 1
Pagsusulit Tama o Mali – right minus wrong. Erasures are wrong. Isulat sa patlang ang iyong sagot. ______ 1. Mas malaking kita sa ibang bayan; anim na buwang kita sa ani, isang buwang kita sa abroad. ______ 2. Ang tawag sa mga mag-aabrod ay bagong bayaning malaki ang remittance. ______ 3. Ang dating plantsadora, kuskusera, labandera, yaya, ngayon ay bayani na! ______ 4. Dapat ibenta nalang ang lupa, kalabaw, at isangla ang bahay para makapag-abroad. ______ 5. Ang oportunidad sa ibang bayan ay kumikinang, kumikislap. ______ 6. Ang kinikita sa ibang bayan ay sobra pa sa iyong kailangan. ______ 7. Ibang lahi man ang pagsisilbihan, ok lang dahil iyan na ang iyong kapalaran. ______ 8. Alang-alang sa pamilya, dapat magtiis, makipagsapalaran sa ibang bayan. ______ 9. Wala nang bayaning tulad ni Rizal. Ang kailanga’y bayaning maglalakbay sa ibang bayan.
Bonus: Ano ang pangalan ng iyong titser: ___________
5
Banghay Aralin
Sarbey Tungkol sa ‘Gustong Maging’ ng mga Bagong GradWAIT Bilang Titser Doctor Engineer Abogado Pulis OFW
IIII IIIIIII II IIIIIIIII IIIII IIIIIIIIIIIIIIII
Total 4 7 2 9 5 16
6
Tomo XXXV Bilang 1
How to be an Effective Kasambahay in Saudi 1. Bawal ang tatamad-tamad, aantok-antok, at tulog nang tulog. 2. Kumayod nang kumayod. Kumayod hanggang mapagod. 3. Walang gabi gabi, walang umaga umaga, bente kwatro oras kang dapat alert. 4. Todo-todo, go go go dapat sa lahat ng utos ni Madam. 5. Ang pabanjing-banjing ay mahigpit na ipinagbabawal! 6. Hindi basta-basta ang trabaho. Daig mo dapat ang mga kalabaw kung saan ka nagmula. 7. Ang desisyon ni Madam ay sagrado, nirerespeto, ginagalang. Hindi kino-kwestyon. 8. Itago ang kaba, ikubli ang pangangamba; magsipag na lamang dahil sa katapusan, may pang-remittance. Pag ikaw ay hindi sumunod, yari kang muchacha ka. Uuwi kang sawi, hiyang-hiya dahil uuwing walang baong kwarta. Uuwi sa iyong bansa, kahit pa may natapos ka. Walang silbi ang diploma, pag pinalayas ka na.
7
Banghay Aralin
Tamang Paghugas ng Pinggan (Hango sa Girl ni Jamaica Kincaid) Pagkatapos mong balnawan at tanggalin lahat ng sebo, unahin mong sabunan ang kutsara at tinidor dahil ito ang mga sinusubo kaya dapat ang mga ito ang pinakamalinis; isunod mo ang mga baso dahil hindi naman ito nadumihan kasi nga tubig lang naman ang inilagay diyan; eh pa’no kung may juice o softdrinks?; madali namang hugasan ang likido, kapag binalnawan na ‘yon, malinis na uli ang mga baso, kahit nga hindi na sabunan kasi sayang sa sabon; sunod ang mga pinggan – kuskusin mong maigi para matanggal lahat ng mantika para hindi ipisin; may ipis ba sa ibang bansa?; hindi sila nawawala, kahit sa ibang planeta, may mga ipis din; ngayon, ibang panghugas ang gagamitin mo sa mga kaldero’t kaserola – dapat mas magaspang para matanggal ang nadikit na kanin at ulam; ihuli mo ang mga kutsilyo para kapag nasugatan ka, tapos mo nang hugasan ang lahat. Sayang ang laway niya sa pagtuturo sa’kin kung paano maghugas ng mga pinggan, may dishwasher pala ang aking amo.
8
Tomo XXXV Bilang 1
Pelikula ni Juan Pasan Ang Cruz XVI APRIL ROSE MAGPANTAY paglalarawan ni Adia Pauline Lim
9
Malate Literary Folio
ni Emmanuel
Sa sobrang husay ng sangkaterbang all-out cast ng tila mala-pelikulang
State of the Nation Address o SONA ng pangulo, kamakailan, dalang dala ang madlang sangpinagsuklubang Pinas. Teka, mas mahusay nga sigurong himay-himayin ang ‘di makatarungang mga eksena ala mainstream ng pinilakang tabing ng taon. Bida, kontrabida, atrebida, o kahit pa bida bida, kumpleto ang palabas ng ateng n’yo with matching pastel na kulay ng bawat gumagalaw na retratong sumasabay sa walang kaumayan na dala ng pabonggahang stylized national costume kuno ng mga papapel sa kapulungan. Oh, establishing shots pa lang ang mga ‘yan, tutok kung tutok lang dahil ‘di patitinag ang umaatikabo, nagsisilakbo, scripted unscripted SONA ng ika-labing anim na pangulo. Ano, rolling na ba? Lights, camera, action! Rak en rol na to da world, direk. SEQ 1. INT. DARK DAY. PLOT TWIST AGAD. Tunggalian agad ang peg ng ateng mo sa agarang panimula ng mga bali mula sa ika nga na nakasanayang SONA na ang atensyon ay nakatuon, marapat, sa parating na pangulo. Unang ratsada pa man ng papataas na aksyon, habang ang lahat ay nag-aabang sa mga galawang pabebe ng mga opisyales, kasama ng mga opisyales, kasama ng kasama at ng happy lang walang ending na awrahan ng “atbp” na nasa okasyon. Timeout nga naman daw muna sa nakasanayan at putulin muna ang nakapupuwing na pagbibida ng mga rumarampa sa ‘di kalayuan. Kamusta naman ang agaw eksenang coup de etat na salitaan sa mismong pagdadausan ng pinakahihitay na SONA. Sa palagay ko naman informed ang lahat sa mga dapat na mangyayri pero dinaig pa ng kawayang yumuyuko sa bawat hampas ng hangin ang mga mambabatas na kulang na lang ay magkaroon ng sergeant at arms o kaya ay peace officers na papagitan sa halos mala-classroom election para sa bagong speaker ng kamara. Bastusan pala ang peg ng unang tagpo ni madam kaya ayan, naging paint me a picture ang peg – walang sound system na gumagana, patay ang lahat ng mga mikropono. Teka may mas detalyadong ganap ang dapat tingnan, sino nga ba nagpasimula ng 10
Tomo XXXV Bilang 1
ganitong tagpo? ‘Yan ang tanong ng sangkahukluban. Mabalik tayo sa eksena, itong si elected madam speaker, kinabog ang amplifier at nagsaysay ng walang mikroponong gumagana kaya ayan tampulan tuloy ng walang nakikinig na kapwa mambabatas. Syempre picture picture muna bago makinig sa bagong speaker ang peg ng mga #socialmediaaddicts na bida bida sa pagkuha ng larawan suot ang mamahaling designer’s best na pormal at makabayan kuno na damit con epal na mga papapel sa pagtitipon. Walang maintindihan, nakabase sa galawan ng bawat isa ang interprestasyon ng midya at ng sambayanang kritiko na nakatututok sa sobrang habang waiting time para sa SONA. Sadyang naitaon o talagang itinaon? ‘Di ba pwedeng bukas na lang o sa isang araw o for me ‘wag na lang kaya, o mas ayos kung lahat na lang ng mga may upuan bigyan ng speaker ‘yan – walang gulo lahat nakaupo sa tanggulan. Strike one tayo sa latay ng krus kay Juan. SEQ 2. INT. DARKEST DAY. PANUNUMPA NG SINUMPA. Sunod na tagpo tayo mga kaps. Para maging opisyal ang lahat syempre sabi nga tuloy ang eksena kahit na mawala ang lahat ng paraan para maipabatid ang mala-lolong na layon ng mga nangunang mambabatas. Ano pa bang magagawa eh batas nga di ba? Sa sobrang iconic direk ng pangyayari, parang nakita ko na ‘yun eh, parang, teka, ‘di ko maalala. I am sorry. Nagkamali, nagkakamali, nagkasala, nagkakasala, o basta siguro kamukha lang nga kasi dapat may neck braces yun pero ngayon, wala - #dikosure ha, pero makiki-validate na lang mga ka-DDS. Walang kahit anong matinong audio na marinig mula sa itaas ng pinag-aagawang posisiyon, tanging sa mga itsura ng usisero at usisera na lang maghihinuha ang karamihan. Wala na, may nanalo na. Ito pa, umupo na nga tila opisyal na talaga na kulang na lang ay opisyal na magmando o kaya magpasa agad agad ng batas. Kaugnay nito, kung ako naman sa dati hindi ko na hihintayin pang paalisin at ma-backstab sa harap ng sambayanang madlang Juan pero ayan na nga nangyari na, nagkasumpaan na sa harap ng bawat lente ng live coverage na nationwide 11
Pelikula ni Juan Pasan Ang Cruz XVI
at worldwide pa ang sakop – pak na pak na tagpo, direk. Nays wan naman dyan, high five! Strike two na tayo sa latay ng krus kay Juan. SEQ 3. INT. CLOUDY DAY. SO SINO TALAGANG BIDA. Papalubog na ang araw pero tila mahaba pa ang gabi dahil sa pagdating ng panggulo ay kasabay nito ang nangyayaring gawan ng base sa kamara. ‘Di na tuloy alam kung saan nga dapat nakatuon ang lente ng kamera. Teka ganito na lang, split screen na lang, parang noontime show tutal magkaugnay naman kasi yung na-backstab ay s’ya ring sumalubong sa tunay na bida. May pasabog pa ang mga ateng kasi syempre sa hintayan muna ang bida kasi nakakahiya naman sa mga semi bida a.k.a pabida ng taon. May eksena sa loob na nakatakdang bida ground ng pangulo na parang kasalanan pa niya kaya ayon nagmukha pa s’yang panggulo. Walk-out na sana ang tugon pero wala eh nasa konstitusyon na tuloy ang eksena kahit na maraming ek ek na eksena na naging tungglian pa mula sa nakagawian. Ayan, dahil nga s’ya ang dapat na bida, dumating na rin ang hinihintay na peace officer ng dalawang panig – instant judge naman ang peg ng panggulo, pwede ring principal’s office. Para bang may nagsuntukan sa gitna ng flag ceremony. Oh kalayaan, gaano nga ba ikaw ka-komplikado na pati ang mga self-proclaimed na pantas ay nagiging hunghang sa harapan ng madla at beyond dahil sa upuang nakatataas sa kaparehong uri? Kasabay ng paglipas ng mga oras ang pagkabugnot hindi lamang ng dapat sana’y bida kundi pati ng sambayanang nakatutok na naguluhan na rin sa agawan ng exposure sa airtime at social media live ng midya. May ilang nagpatay na lang ng telebisyon pero may ilan ding nagpatuloy na maging ekstra o bit player ika nga sa mundo ng pinilakang tabing. Umaasang may patutunguhan nga naman ang mahabang paghihitay. Side story muna mga kaps. Sa iba’t ibang lokasyon ay tuloy tuloy pa rin ang palahaw ng mga kritiko pati taga-suporta ng administrasyon, basta labo labo na, at least may pakialam hindi keme lang sa pagpipindot sa internet. Ayun na nga, may pinagkaiba ba? Wala parehong magulo loob man o labas. Baka kaya wala na lang din pakialam ang ilan dahil 12
Tomo XXXV Bilang 1
baka namanhid na lang din sila sa hapdi ng latay na dala ng nangyayari sa Pinas kasi strike three na tayo sa latay ng krus kay Juan, mga kaps. SEQ 4. INT. LIGHTNING DAY. NOSEBLEED MONDAY. After ilang libong taon, eksaherada naman, ay nagsimula na rin ang pinaka-aabangan, dapat, na pagtalakay ng pangulo sa nakaraang isang taon at syempre nung mga nakaraan pa ring taon. Ramdam pa rin ang tensyon, nakaupo pa rin ang dati kaya naguluhan ulit ang madlang tao, pero dedma na lang kasi hello, andyan na ‘yung bida di ba? Mabalik nga ulit sa inaabangan, may mga madlang tao na nagpakalat ng dunong na pinagunahang sa bawat mura raw ng pangulo ay isang shot ang katumbas- mga para-paraan din eh. Pero tila wala sa mood ang pangulo para patulan ang mga kritiko, sabi nga ng tagapagsalita niya, mga tatlumpong minuto lamang ang itatagal ng nakahandang talumpati at paghahayag ng kayang mga nagawa at gagawin pa sa mga susunod na taon. Basa basa lang, tapos basa basa lang – samakatuwid, hindi ang tipikal na gawi ng pangulo dahil walang panggulo na mura o kung anumang trash talk na inaasahan ng kritiko. Walang masyadong banat, newsworthy pa nga ‘yung kaninang ganap pero mas kabala-balita ang pagbabagong ito. Change scamming na naman ang peg ng karamihan. Sabi n’yo mura, walang mura. Sabi n’yo may linyang patayen ko kayo, kaya english tuloy na your concern is human rights I am for human lives naman ang peg ng bida. Hindi man kasing ingay ng puto’t kutsinta na mura ng nakasanayan ng bawat taga-pakinig, may diin sa ginamit na lenggwahe ang panggulo este pangulo sa pamamagitan ng pagbaliktad sa halos lahat na inaasahan ng publiko. Maiba lang, bakit ba? Syempre kung may plot twist sa una, dapat consistent hanggang dulo – yun ang istorya. May pamatay na burn factor, as in tupok ang kritiko, pati gunam gunam ng pa-epal sa eksena ng bida lamang ang dapat tumatak hanggang dulo. Tatak kung tatak pero sigaw naman ng kritiko, naku hindi naman naintindihan ng karamihan. Sabagay, ang mga ordinaryong tagapakinig baka di na nga halos lahat gets ang sinaysay ng pangulo pero sapat ang buong lenggwahe para ipabatid kung bakit niya mas 13
Pelikula ni Juan Pasan Ang Cruz XVI
piniling gamitin ang lenggwaheng hiram. Ewan, i-ask FM na ‘yan. Bakit ba eh strike four na ng latay kay Juan sa pasan pasang krus sa sangang-daan ng kaunlaran. SEQ 5. KAHIT SAAN. DAY. CREDITS NA, SANA. Yay! Sa hinaba-haba rin daw ng debosyon, tila wala pa ring malinaw na dulo ang diskusyon. Sa diskurso ng mga pantas, isang napakandang pelikula sa pinilakang tabing ang naganap. Nakakatawa, nakakatakot, nakakapoot, pwede ring nakakaiyak pero ang matindi ay kung wala ka nang maramdaman. Ang hirap ng ganoon kaps, parang nadali yung hinliliit mo sa paa tapos di ka na makasigaw kasi kaloka, hinliliit lang naman eh, pero bakit parang ang sakit? Lumalawak ang usapin sa karunungan na tila isang walang katapusang pag-arte sa pelikulang kahit hunghang, patuloy na nagaganap. Kung sa teleserye, ang huling dalawandaang libong linggo, kaya tututok ka lang. Malayo pa may sumisigaw na sana malapit na nga ang linggong yaon kasi bawat eksenang pag-uulat sa bayan, tila lahat may pagkakamkam, may alam, ma’y pakialam, pero madalas para sa karamihan, mapurol na ang talim ng kaguluhan at tungglian sa bawat eksena. Paulit-ulit na tunggalian na walang malinaw na pababang aksyon, o matinong saysay ng patutunguhan. Isang mahabang pelikula na pati popcorn ay naubos na at pati pag-nguya ay ikinangalay na. Sa bawat pagtatapos ng talumpating may ganap man o hindi tipikal na haba, wala namang nagbago sa bigat ng krus ni Juan. Ang tanging nadaragdagan ay ang latay ng mga hampas ng paulit-ulit na eksena sa taas kasama ng mga pantas. Pero may malinaw din naman, patuloy pa rin ang mga eksena sa pinilakang tabing sa katotohanang kung saan lahat tayo ay parte ng produksyon ng pelikulang ito. Cut! Good Take! BLACK OUT KARAPATANG-ARI 2018
14
Tomo XXXV Bilang 1
Kinulang Sa Tamis LEANN BERNADETTE PADILLA paglalarawan ni Danilo Ong Jr.
15
Malate Literary Folio
Alas-dos ng hapon, nagdidilig ng bougainvillea at gumamela si Rosa sa tabi ng gate nila. Kanina pa niya inaantay ang kapatid pero mukhang mahuhuli na naman ‘to ng dating. Pag-uusapan nila ulit kung ano nang gagawin sa bahay. Sana naman may mapagkasunduan na sila ngayon. Hinila niya ang hose ng tubig ‘tsaka lumabas ng gate para madiligan ang kaniyang umuusbong na puno ng atis. Tirik pa ang araw ng hapon na iyon, mabuti na lang at nakasuot siya ng sombrero niyang pangbeach. Tumatagaktak ang pawis sa batok at likuran niya, na siya namang nadadampian ng nakalugay niyang buhok at bestidang maluwag. “Oy, Rosa. Ang init-init ngayon ka pa nagdidilig! Baka mamatay lalo ‘yang mga tanim mo.” Hindi niya napansin na dumating si Aling Becky. Tinatakpan ng pulang payong ang pula rin niyang buhok na naka-pixie cut. “Lagpas tanghali na naman po, ‘di na gaano maiinit.” Pinihit ni Rosa ang switch ng hose para patayin ang tubig. “Tingnan mo ngang pawis na pawis ka, oh. ‘Nga pala, paalala ko lang ‘yung assoc dues sa dulo ng buwan, ha. ‘Pag nahuli ka, baka pag-initan ka pa ni Madam. Alam mo naman ‘yon, perpeksiyonist. Porke’t nakapag-law school kala mo mas matalino na sa ‘ting mga misis—” Natigilan ang matanda, nag-alinlangang tumingin kay Rosa bago napaubo. “Taas-taas ng lipad niya, e di naman siya nakapasa ng board exam.” Napangiti na lang si Rosa. “‘Yon lang po ba ang pinunta niyo?” “Ah, teka, ‘o nga pala. Binebenta niyo na ‘yung lumang bahay niyo?” Si Rosa naman ang natigilan, napakunot ang noo. “Po?” “Napadaan kasi si Ising doon kila Bebang kahapon, nagdala ng mga saba para i-pa-banana cue, tapos nakita niya na may karatulang ‘House and Lot for Sale’ na nakapaskil doon sa gate niyo. Nagulat lang ako kasi ang tagal-tagal na noon sa tatay mo, sayang naman kung ipagbibili niyo.” Natatakpan ng anino ng payong ang mukha ni Aling Becky, pero kita pa rin ni Rosa ang pagdikit ng manipis niyang bangs sa pawisang noo. 16
Tomo XXXV Bilang 1
Diniretso ni Rosa ang tindig, tinanggal ang bahid ng ngiti sa labi. “Hindi po namin binebenta ang bahay.” Nagulat ang matanda at pinaypayan ang sarili. “Nako, eh sino naman kaya ang nagpaskil noon d’on?” Pumalatak pa ‘to kahit para bang naluluto na siya sa sarili niyang mantika. “O siya, mauuna na ako at maghahanda pa ‘ko ng meryenda. Napadaan lang naman talaga ako dito kasi galing ako kila Ising.” “Ah, sige po. Salamat.” Tumindi lalo ang init na dumaloy padiretso sa ulo ni Rosa. Tinakpan naman ng ulap ang araw pero mas lalong uminit ang pakiramdam niya. Pumasok siya ng bahay at uminom ng iced tea. Napawi ng kaunti ang nararamdaman niyang init. Noong nakaraang linggo lang siya huling dumalaw sa bahay at wala namang karatulang nakapaskil doon. Wala ring nabanggit si Attorney tungkol sa pagbebenta ng lupa. Napatiim ng kamay si Rosa. Isa lang ang naiisip niyang posibleng nagpaskil noon. Naramdaman na naman niyang umiinit ang ulo kaya nagsalin uli ng malamig na maiinom. Habang lumalagok ng pangalawang baso ng iced tea, biglang nag-anunsiyo ang ingay ng metal na gate. “Hello, hello!” bati ng bagong dating. Sinalubong ni Rosa ang kapatid sa terasa. Kahit pa pawis na pawis ang nakatatanda’y niyakap pa rin siya ni Calla nang mahigpit.
Napangiwi si Rosa. Masyadong mainit. “Kumain ka na ba? Nagdala ‘ko ng pagkain.”
“Nagtanghalian na ‘ko.” Pumiglas agad si Rosa sa yakap ng kapatid, dali-daling pumasok sa loob ng sala. Matapos paupuin ang bisita, dumiretso siya sa katabing hapag-kainan. Mukhang kakailanganin niya pa lalo ng pampalamig sa init. “Ba’t ang dami mong dala? Piyesta ba sa inyo?” 17
Kinulang Sa Tamis
“Ah, hindi. Birthday kasi ni Ed kahapon. Nagpaparty sa bahay, eh ang daming tira kaya nagdala na ‘ko.” “Gano’n ba. ‘Di mo man lang kami kinumbida.” Naglagay ng iced tea si Rosa sa dalawang baso at dinala ito sa sala. Napansin niya ang isang malaking paper bag ng Rustan’s na dala ng kapatid. “Eh, kasi, Ed wanted a small party lang with closest friends, kaya nga puro kumpare niya lang ang um-attend.” Akmang paupo na rin si Rosa kaharap ang kapatid. “Ayos, ah. Small party pero ang dami niyong handa.” Bago pa tuluyang umupo eh kinuha na niya ang paper bag at dinala sa kusina, isa-isang nilabas ang mga nilalaman. “Pero salamat na rin. Para naman kaming pataygutom sa dami ng dala mo.” Tinanggal niya mula sa paper bag ang mga selyadong lalagyan. Pinagpatong-patong ang mga kuwadradong lalagyan ng mechado at menudo bago sinalampak sa napupuno ng ref. Sa sala, nagpupuputak ang kapatid tungkol sa party na hinanda para sa asawa nitong sampung taon ang tanda sa kaniya. Ang tagal na rin palang hindi nakikita ni Rosa ang bayaw. Noon pa atang libing ng Nanay nila nang huli niyang nakasalamuha yung si Ed. Hindi siya masyadong sigurado. Basta simula nang maghiwalay sila ni Rudy, ‘di na niya masyado nakikita ang bayaw. Naintindihan naman ni Rosa dahil bago pa niya maging bayaw si Ed, kaibigan muna siya ng dati niyang asawa. Baka ‘di niya alam kung saan papanig. Sa loob-loob niya, ayos lang, ‘di niya rin naman gusto si Ed. Mas mabuti nang hindi nakikipagplastikan. “Si Matthew pala, kelan uuwi? ‘Di ba magbabakasyon na sa U.S.?” Pagbaling ng atensyon ni Rosa sa kapatid, nakatayo na ito at nag-iikot sa sala, tinitingnan ang mga litratong naka-display. “Dulo pa ng June bakasyon nila. Iba kasi schedule nila doon. 18
Tomo XXXV Bilang 1
September ang balik niya sa school.” “Sophomore na siya, no?” Nakatalikod ang kapatid niya sa kaniya, at kitang-kita ni Rosa ang pagbagsak ng diretso nitong buhok sa balikat. Kung ikukumpara sa suot niyang pambahay na daster, nagmumukhang modelo ang kapatid sa hapit niyang pantalon at makulay na blusa.
“Freshman pa lang. Next school year, second year na.”
“Then after that he’ll go to prom na. Grabe, dati taba-chingching lang ‘yon!” Tinuro niya ang litrato ng isang batang lalaking bilugin, may hawak na barbecue sa isang kamay at drumstick na lechong manok naman sa kabila. “Kaso ‘di ko naman makikita.” Lumabas ng kusina si Rosa at nagsalin ng tubig sa pitsel. “Well, may Facebook na naman ngayon and Skype. I-video chat mo na lang.” Kinuha ni Calla ang isang frame na may tatlong batang naglalaro, isang matangkad at balingkinitang dalaga, malusog na batang lalaking nakasabit sa monkey bars, at batang babaeng nakalambitin pabaliktad katabi nito. “Aw, look at the kids! Ang liit-liit pa ng Nikki ko. Was this taken seven years ago? Sobrang cute.” Inilapag niya uli ito sa lamesita. “Sampung taon na ‘yan.” Lumapit si Rosa dito at itinuwid ang pagkakatayo ng picture frame.
“Oh, right. Oo nga naman, ang lalaki na nila ngayon, eh.”
“Calla,” hinarap niya ang katapid at tinignan ito ng diretso. “Ano nang gagawin natin sa bahay?” “Ate naman, business agad! Meryenda muna tayo.” Mula sa bukana ng sala kung saan nakasabit ang mga litrato nila, dinaanan ni Calla ang katabi nitong hapag-kainan, diretso doon sa nakatagong 19
Kinulang Sa Tamis
kusina. Pagbalik niya’y may hawak-hawak na tong dalawang lyanera. “Ito oh, nagdala ako ng leche flan. Ako nagluto nito, ginamit ko ‘yung recipe ni Mama. Di ba favorite mo ‘yun?” Pinaupo nito ang nakatatandang kapatid. “Nilagyan mo ba ng macapuno? Yung mga platito nandiyan sa taas—sa kabila, bandang kanan.” “Okay na Ate, alam ko naman. At syempre nilagyan ko ng macapuno. Leche flan ba ‘yun ni Mama kung wala? Eto, oh.” Inabutan ng bunso ang ate niya ng platito at kutsarita. Dumakot si Rosa ng pinagmamalaking leche flan. Tuwid ang mukha, hindi halata kung ano man ang inaasahan niyang lasa. Si Calla nama’y naglagay din sa sarili niyang platito. Pinagmamasdan nito ang kilos ng Ate, mula sa pagsubo ng minatamis hanggang sa pagnguya nito at pagtaas ng kilay. Napangiti si Calla. Tumango-tango si Rosa, dinilaan ang labi at sumubo ng isa pa. “Masarap. Medyo matabang nga lang.” “Ah, kailangan kasi because of Ed. At risk of diabetes na siya, eh.” Nalanta ng bahagya ang ngiti ni Calla. Hindi pa rin pasok sa panlasa ni Rosa ang mga luto niyang gaya sa Nanay nila. “Hmm.” Paubos na ang pitsel ng iced tea. Inontian lang ni Rosa ang nilagay sa baso niya. “Anyway, nakahanap na pala ng work si Ellie, no? She told me about it. Nagkita pala kami sa Greenbelt the other day, did she tell you?” Nagpatuloy sa pagkain si Calla.
“Oo, may kasama ka nga raw na lalaki, eh.”
“Oh, that’s just Anton. He’s a friend.”
“Friend-friend pero dikit na dikit daw kayo.” 20
Tomo XXXV Bilang 1
Dumantay kay Calla ang matulin na titig ng Ate niya. Kinukwadro ng parisukat nitong salamin ang mausisa at mas matanda nitong mga mata. “Wala ‘yon, he’s just really sweet.” Binaba ni Calla ang tingin sa natirang panghimagas. Pinili na lang ni Rosa na manahimik sa ngayon. Inilapag niya ang kutsarita sa platito at hindi binaba ang tingin sa kapatid. Kanina pa niya napansin ang nag-aalinlangang tingin nito, na parang may gustong sabihin pero natatakot. Parang may tinatago. Napansin niya rin ang nangingitim na balat sa ilalim ng mga mata nito, na tinangkang takpan ng concealer. Parang dumami rin ang linya nito sa noo at gilid ng mata. Inubos ni Rosa ang laman ng lyanera, nilagay lahat sa platito niya. Kahit pa may pagka-tabang eh kaya namang pagtiisan. Pinag -masdan niya ang kapatid. Maganda si Calla. Balingkinitang morena, matangos ng kaunti ang ilong, mahaba ang mga pilik-mata, at may natural na mapupulang labi. Higit pa doon, may dalawang malalim na dimples ang pisngi nito. Nakahuhumaling para sa karamihan. Matagal na niyang tinanggap na mas maganda ang bunso kaysa sa kaniya. Noon pa man, marami na itong manliligaw. At lingid sa kaalaman Calla, alam ni Rosa na minsan na niyang pinagsabay ang mga ito. Kaya hindi na siya nagulat sa binalita ng anak. “Ipapa-room for rent ko na lang sana yung bahay, hati na lang tayo sa kita. Ano sa tingin mo?” Singit bigla ni Rosa habang inosenteng kumakain ng leche flan. Pinagbigyan na niya ang kapatid sa small talk na gusto nito. Biglang nanlaki ang mga mata ni Calla, ibinaling ang atensyon sa hawak na kutsarita. “Pero diba dalawa lang naman yung kwarto d’on?” “Pwede naman na apat na tenant per room, basta naka-doubledeck.” 21
“Hassle, kailangan pa ng land lady noon.” Kinagat ni Calla
Kinulang Sa Tamis
ang labi niya. “Actually, bakit di na lang natin i—” “Benta?” Iyon na naman ang nakatutusok na tingin ng Ate niya. Nagtinginan ang dalawa. “Ikaw ba naglagay ng ‘For Sale’ sign do’n sa bahay?” Binaba ng bunso ang tingin, pinaglaruan ang natirang sarsa sa platito gamit ang kutsarita. “Oo. I just think na it’s for the best. Paghahatian na lang natin yung pera, magagamit pa siya for better use.” “Anong better use, eh ang yaman-yaman niyo na naman.” Tumayo si Rosa at niligpit ang pinaggamitang mga platito’t kutsarita, kasama ang lyanera. Dinala niya ang mga ‘to sa lababo. “Ako, hindi ko na kailangan niyan. May pinagkakakitaan ako, nagtatrabaho na si Ellie, at si Rudy nagpapaaral kay Matthew. Mas lalong di mo kailangan niyan.” “Pero isipin mo rin si Matt! Ang mahal-mahal ng college sa US and hindi sapat kung si Kuya Rudy lang sasagot no’n.” Tinalikuran ni Rosa ang lababo at hinarap ang kapatid. “’Wag mo na nga akong gawing dahilan, ha. ‘Yung totoo, bakit gusto mo ibenta yung bahay?” Tinaasan niya ng kilay si Calla, nag-aabang ng sagot. Ilang segundo ring hindi umimik si Calla. Tumulo na lahat ng pawis sa basong puno ng inumin. Nilalangaw na ang pangalawang lyanerang walang takip sa mesa. Ingay lang ng bentilador at yabag ng ilang naglalarong bata sa labas ang naririnig. Isa, dalawa, tatlong beses lumagok si Calla bago nakatingin sa mata ng kapatid. Isa, dalawa, tatlong segundo ang lumipas bago pabulong na nagsalita si Calla. “It’s for Ed.”
“Ano? For Ed? Ba’t kailangan ni Ed ng pera?”
“We don’t need the money.” Nagbuntung-hininga ulit si Calla at iniwas ang tingin sa kapatid. “Tatakbo siya next election as councilor. Alam niya yung tungkol sa bahay.” 22
Tomo XXXV Bilang 1
Bumalik ang init sa ulo ni Rosa. Nakatutok na ang dalawang bentilador sa kanila pero pinasok na naman siya ng nagbabagang init. Nilagok na niya ang natitirang iced tea sa baso, hindi pa rin napawi ang init na nararamdaman. Sumikip ang dibdib niya, huminga siya ng malalim at binuga ito ng malakas. Tumayo si Calla at nagpatuloy, “Ate, we’re just being careful. Mahirap na ‘pag nalaman ng mga kalaban niya na in one way, ‘yung asawa niya tumanggap ng tulong mula sa Marcoses.” Nilapitan nito si Rosa at nagbadyang hahawakan siya sa balikat. “It could destroy his name and career, and nagsisimula pa lang siya!” Tinabig ni Rosa ang kamay ni Calla at lumayo sa kapatid. “Umalis ka nga d’yan, di ako makahinga.” Tinalikuran niya ito, nagbukas ng isa pang bentilador at huminga nang malalim. “Ibebenta mo ‘yung bahay at lupa na minana pa natin sa Lolo, dahil lang gusto maging pulitiko ng asawa mo? Aba’t, na-brainwash ka yata niyan ni Ed para mapapayag kang gawin ‘yan.”
“Ate … ako nag-suggest sa kaniya.”
Sa laki ng gulat ni Rosa, hindi siya makasagot. Hindi siya makapaniwala, nagtataka bakit ang kapatid pa niya ang may gusto nito. Kinuha itong pagkakataon ni Calla para lapitan ang kapatid nang mahimas-masan nito. “Wala na namang nakatira doon, eh. Wala na si Mama. Mga ipis at gagamba na lang tumitira. Ma-ha-hassle pa tayo sa paglinis at pag-renovate, kailangan pang i-maintain—” Hindi na kayang pakinggan ni Rosa ang kapatid. Wala na ngang nakatira sa lumang bahay nila na iyon, mga ipis at gagamba na nga lang. Di niya naman maikakaila na kahit siya, naisip na rin niyang ipagbili yon dati. Pero tuwing nababaling doon ang isip niya, lagi siyang dinadalaw sa panaginip ng alaala niya doon, ng alaala nilang pamilya.
23
Kinulang Sa Tamis
Sa panaginip niyang to, nakahiga silang dalawa ni Calla sa malamig na sahig matapos ang buong-araw na paglilinis. Pinipilit silang paupuin o pahigain sa lumang sofa ng Tatay Rodolfo nila, habang ang Nanay Carmen naman, naghahanda ng meryenda sa kusina. Cheese curls, tinapay, at Pop Cola ang handa. Pagkahain sa mesa’y nagsi-upuan silang lahat. Kinukwentuhan sila ng Papa nila tungkol sa mga panahong sila na lang ng Lola nila ang natira sa bahay na yon pagkatapos ng giyera. Hindi niya pinagbili iyong bahay kahit pa nasadlak sila sa hirap ng Ina. Ibinilin daw sa kaniya noon pa, na huwag ipapaubaya sa ibang tao ang bahay na bato. “Dapat laging may Tuazon sa pamamahay na ito,” ang sabi niya. Ito rin ang mga salitang pinasa ng Tatay nila sa kanila. “Sana pati mga apo ko tumira rin dito. Pati mga apo ko sa tuhod. O kahit sa kuko!” At magtatawanan sila. At magigising na si Rosa. Kaya hindi, hindi niya pwedeng hayaang mawala sa kanila ang bahay na iyon. Kaya’t kahit mahinahon ang boses niya sa pagsagot, may lalim itong pinanghuhugutan. “Mana natin yon kaya hindi.” Alam niyang may masasagot si Calla dito, pero hindi niya inaasahang tatawa ito. “’Mana’? Really, Ate? Eh, bakit hindi ka doon nakatira ngayon?”
Hindi umimik si Rosa, tila ba nasampal siya sa mukha.
“Iniisip mo ‘yang gustong mangyari ni Papa, di ba? Eh, bakit di mo sinusunod? And worse, gusto mo pang ibang tao tumira doon.” Humakbang nang humakbang papalapit si Calla, tinawid ang distansya mula sa mesa hanggang sa bukana ng kusina, hanggang isang talampakan na lang ang layo nilang dalawa. Sa pagpitik ng ugat at pagtulo ng pawis sa noo niya, mukhang siya naman ngayon ang naiinitan. Hinawakan siya ni Calla sa balikat, tila ba ginigising sa pagkakatulog. “Ate, di na siya tulad ng dati. Di na yon yung bahay na kinalakihan natin. I-let go mo na.”
24
Tomo XXXV Bilang 1
Marahil ‘di na nila matatanggal ang mantsa na nakapintura sa dingding ng kanilang bahay. Nang malibing nang buhay ang Tatay Rodolfo nila sa gumuhong Manila Film Center, dinalaw sila ng mga tao galing sa gobyerno na may responsibilidad sa aksidenteng iyon, at personal silang pinangakuan ng bagong mga gamit sa bahay bilang pakikiramay. Pero higit pa doon ang ginawa nila. Pininturahan ng puti at pula ang mga dingding, pinalitan ang mga lumang sofa, upuan, at mesa. Ang mga kabinet na lumang kahoy ay pinalitan ng kulay puti. Pati mga kama nila’y pinalitan din. Sa loob man o labas, nagbago ang anyo ng kanilang bahay-bato. Sa bawat pagpapalit ng kanilang gamit, para bang pilit na binubura ang alaala ng kanilang Ama. Nawala ang mga marka ng kanilang pagtangkad sa poste ng pintuan papasok ng kusina. Pati ang bangko’ng personal na ginawa ng kanilang ama para sa dalawa ay pinalitan ng mas magarbo at mas mamahaling sofa. Hindi na nga sila nabigyan ng katawan na maililibing, o puntod na madadalaw tuwing undas, tinangka pang alisin ang memorya ni Rodolfo sa sarili niyang bahay, kung saan siya lumaki bilang batang lalaki, at bilang isang ama. Nanlumo si Rosa, napaupo sa kahoy na upuan ng mesa. Alam ni Rosa, naiintindihan niya si Calla. Pero pakiramdam niya, kahit na ano pang maging desisyon nila, matatapakan nila ang memorya ng Tatay nila na nakakabit sa bahay na yon. Alam niya rin na hindi naman talaga dapat nalalabi ang alaala ni Rodolofo sa bagay na pwedeng gibain, pero ito yung ebidensya na nabuhay sila na kasama siya, na may mga hapong nagsasalo-salo sila sa Pop Cola at tinapay.
“Pero si Papa …”
Sa tabi niya, kumuha ulit ng platito’t kutsara si Calla. Umupo ito nang walang imik sa tabi niya, sumandok ng leche flan nang hindi nagsasalita. Isang platito na may kalahating lyanerang leche flan ang tinulak nito sa harap ni Rosa. “Nakwento mo sa’kin dati yung panaginip mo,” banggit ni Calla, sinasandok ang natirang leche flan sa platito niya. “Yung nakahiga tayo sa sahig? Di ko na yun maalala.” 25
Kinulang sa Tamis
Sumubo ito ng kutsaritang leche flan, nakabaling ang tingin sa poste papasok ng kusina. “Pero nung pumunta ako dun last week, napansin kong natatanggal na yung pintura.” Nakatingin lang si Rosa sa kapatid, inaabangan kung anong punto nito. “Tapos sa may kusina, nakita ko yung mga marka natin ng pagtangkad every year.” Bahagyang natawa si Calla, tumingin na rin sa kapatid. “Bakit di na lang ikaw tumira dun, ‘te?”
Nanlaki ang mga mata ni Rosa. Bakit nga ba hindi?
“Ito na lang pa-rentahan mo, malaki rin to.” Lumingap ang tingin ng kapatid sa munting bahay na naipundar nilang mag-asawa dati. May tatlong kwarto at may maliit na terasa pa.
“Pa’no si Eduardo?” tanong ni Rosa.
“May magaling naman siyang PR team, kaya niya yan.” Ngumiti si Calla sa kapatid. “Gusto ko lang naman talagang i-prove na kaya ko makipag-sabayan sa mga kumpare niyang big time ang contribution.” May maliit na ngiting lumitaw sa mukha ni Rosa. Hinawakan niya ang kutsarita at sumubo ng leche flan. “Tabang talaga, ‘La.” “Psh, yung iyo naman masyadong matamis. Talagang di natin kayang gayahin yung timpla ni Mama.”
26
Tomo XXXV Bilang 1
Pag-Alala CHRISTINE AUTOR paglalarawan ni Cielo Marie Vicencio
27
Malate Literary Folio
Paraiso Hinaplos ng hangin ang aking mukha nang ako’y dumungaw sa bintana. Natanaw ko ang araw na unti-unting lumilitaw sa likod ng madidilim na ulap. Pumapagaspas din ang bagwis ng mga ibong hindi magkamayaw sa paglipad. Maging ang alon ay tumawag ng aking pansin; paulit-ulit ang hampas nito sa buhangin. Sa paraisong ito’y kapanatagan dapat ang manaig. Subalit unang nagtagumpay ang pighati. Sapagkat wala ka na sa aking tabi upang sabay natin itong damhin.
28
Tomo XXXV Bilang 1
Buhangin Tanghaling tapat nang ako’y naglakad-lakad sa dalampasigan. Hirap umahon ang aking mga paa sa lumalagablab na puting buhangin. Sa bawat hakbang ng aking mga paa’y may kaakibat na maliligayang ala-ala. Isa rito: ang paghawak mo ng aking kamay noong ako’y iyong niyayang sumayaw sa ilalim ng tirik na araw. Tayo’y sumayaw patungong silangan at kanluran. Napuno ng halakhak ang paligid na nagsilbing awitin at ang dalampasigang nagmistulang isang malaking entablado. ‘Di alintana ang lumalagablab na puting buhangin sa ating bawat pag-indak.
29
Pag-Alala
Dapithapon Umupo ako sa buhanginan upang saksihan ang pagtagos ng kahel na liwanag sa tahimik na karagatan. Patuloy kong pinagmasdan ang pagkubli ng araw. Hangga’t sa ito’y tuluyang nawala. Panatag ang loob ko sa kanyang paglaho, sapagkat bukas ay magkikita muli kami nito. At ako’y patuloy na naghihintay sa pagdating ng araw upang tayo’y muling magtagpo.
30
Tomo XXXV Bilang 1
Panaginip Pinikit ko ang aking mga matang kanina pa bumabagsak. Sa pagsara ng aking mga mata’y dilim lang ang dapat makita. Subalit nag-uumapaw na kulay ang tumambad sa akin. Ako’y dinala ng mga kulay na ito sa paraiso; paraiso kung saan ako nanggaling noon. At naaninag ang maaliwas mong mukha; walang bahid ng hinagpis sa iyong mga mata. Ako’y pinakawalan na ng pighating matagal akong kinulong. Sapagkat nasilayan ko na ang matiwasay mong kalagayan.
31
Pag-Alala
Nakauwi Na Nasaksihan ko ang iyong paglipad. Gamit ang iyong pakpak, unti-unting kang umakyat; pataas nang pataas. (Mas matayog pa sa alapaap). Hanggang sa ‘di ka na nasilayan pa. Habang ako’y nakatingala, dahan-dahang umagos ang mga luha ko sa labis na kaluguran. Nabalutan ng kapayapaan ang aking loob. At sa wakas, ika’y nakauwi na. Hindi sa ating munting tahanan, sa halip ay sa poong maykapal.
32
Tomo XXXV Bilang 1
everywhere held GERTIE GLADLEY MANTUANO paglalarawan ni Chaunne-Ira Masongsong
33
Malate Literary Folio
Cloze Procedure a reading comprehension activity in which words are omitted from a text and students are required to fill in the blanks. say, if words are taken deliberately out of a passage (spoken or unspoken), silence then becomes the only gesture & the faint distance becomes less simplified & say, if a notion is to live upon this space to fit within as closure— as necessary as breath, then I must thread out a familiar fact I once silently held: to live by words is to live by skin alone— to give away only by touch or to fall in the constant crushing of teeth, heartbeats— visible in the corner of your jaws upon which you may intend to keep it held— never to disappear but always refusing to give & if there is a clause to which the gap calls for say— a fruit, a junction or an end or even at least for sound (a rehearsed language) perhaps then we could merely coexist with our hands wide open mouths closed but with wrists or (in your case) jaws still pulsing— waiting for something other than memory (an act of giving) after all, in faintness we are simple— unspoken but never out of breath
34
Tomo XXXV Bilang 1
Erasure Words were the only gifts I wish to give Enclosed by the body— a pair of limbs I opened mine the edges of my skin parentheses as a way to part I wished to keep bold passages unlooked for, unsaying I didn’t hide nor stray, like a detail. Telling in your absence now. My soul is full because it has learned to keep the space in between— closing on some name, abruptly, other than me
35
everywhere held
The Body in Rehearsal if the one that is left is left with something that might elsewhere be put in place— where the hand & the other hand is another with a bone— what does it mean when I place you here next to me regardless of being left with spaces? what does it mean to leave & elsewhere be put in place by someone else? like a spine all men love to climb— they look around to see the small of the oceans how little disclosure— how deeply familiar must a location be? should it count as memory then? when the body calls for something that has not been stirred? what does it mean for someone that is left but doesn’t constitute replacement? what does it mean to be someone out of something that has been vacated yet left in place? what happens to the space then, does it give or does it give a way? take me through it all – why did you ever learn to spare?
36
Tomo XXXV Bilang 1
The Body in rehearsal every dilemma is an issue of distance a distant idea a distant other less significant a distant heart or home a remote feeling a vertical expression of the horizontal wish I can only love in ways I know how to say things by unsaying to render in the clause of surrender for one shouldn’t tame people for drills people don’t get untamed unless you hurt them tamed people don’t get hurt unless you untame them walk, look down at one’s feet and see something else some— thing not meant to fall on the ground and yet it is there beating 37
everywhere held
everywhere held
1 2 3 4 5 6 ______________________ 1 words kept in the body, forever held, intentions obscured 2 person detaches himself not his mind nor his heart 3 figure of the person left in faintness, sensing 4 in silence, calls for courage, truth in the body, leaving the shape of hesitancy 5 ________________________ 6 to bless all the bodies and hearts with a place outside of somebody else
38
Tomo XXXV Bilang 1
39
Malate Literary Folio
Malate Literary Folio
8th DLSU Annual Awards for Visual Arts
40
Tomo XXXV Bilang 1
LUIGI YOUSUF SHIRVANI
Scholar watercolor on paper
41
Malate Literary Folio
LUIGI YOUSUF SHIRVANI
Our Lady of Sorrows digital art
42
Tomo XXXV Bilang 1
LUIGI YOUSUF SHIRVANI
Mambabarang digital art
43
Malate Literary Folio
RAPHAEL RAMON VALDES
Blushing Bride digital art
44
Tomo XXXV Bilang 1
LUIS ANTONIO PASTORIZA
Tranquility acrylic on canvas
45
Malate Literary Folio
Tomo XXXV Bilang 1
46
Tomo XXXV Bilang 1
ALEXANDER FLORES
His First Bath 47
Malate Literary Folio
DANILO ONG JR.
Age 2: Restriction 48
Tomo XXXV Bilang 1
MEGAN KIM EVANGELINE TORRENTE
Magalumbi
“Hindi nakapagtatakang wala pang nakapagtatapos ng high school sa kanilang isla, pero nangangarap‌â€? -GMA News, Batang Langoy Palubog na ang araw ngunit wala pa rin sa tanaw ng mga mag-aaral sa dalampasigan, ang kanilang bangka pauwi. Mabilisan na silang naghukay, palalim nang palalim, sa tapat ng ugat ng isang tuyong puno. Hinubad nila ang kanilang mga uniporme at ibinaon, kasama ang mga aklat at panulat. Sinuot nila ang kanilang pangsisid, at lumusong na sa dagat patungong Magalumbi. Mahigpit silang kumakapit sa isang sangay ng kawayan, at malakas silang sumisipa upang matakasan ang agos ng dagat na humahatak at umaangkin sa kanila.
49
Malate Literary Folio
ADIA PAULINE LIM
Bantay Bata, Balik-Taya 50
Tomo XXXV Bilang 1
ADRIAN NEIL HOLGADO
Tagu-Taguan “Maiba, taya!” Ako’y itim, sila’y apat na puti. Pagkaraan- nagkalas muli’t naglayag sila ng matataguan. Sumandal ako paharap sa maputing dingding katabi ang pintuan ng aming bahay; isinara ko ang mga mata’t pabilang na hanggang sampu: Isa... Humabol ang tenga ko sa pag-dapak ng kanilang mga paa, sumunod sa punong molaveng nasa gilid ng aming bahay, nagmukhang ilang taon nang nakikipagtalo sa hangin, katabi ng tatlong pulang kotseng Dalawa... nananahimik at tulog, na mukhang pagod at matamlay at nangangalawang sa pawis habang pabigay na ang mga gulong, ngunit Tatlo... makaka-akyat ba ako sa punong molave o magkakasya sa singit ng mga pulang kotse? Mataba nga pala ang aking mga binti.
51
Malate Literary Folio
Apat.. Napalakas ang atungal ng mga dyip na dumaan sa may malapit na kalsada; pinutol Lima.. ang pagdapak ng mga paa, ninais tumakas ang mga balahibo’t pilit Anim.. na nagpapamulat sa pakiramdam nang tambangin ng isang Pito, mamang mangingilabot na lang at dadamputin ako, habang Walo, walang tigil ang Siyam, tagaktak— Sampu! Nagsimula na akong maghanap. Tahimik ang lahat hanggang narahuyo ako sa nakabubulag niyang damit– sa may likuran ng punong molave. Pagkahuli’y mausisang nagparinig ang pagsanib ng dalawang tawang pigil na walang may balak umantig mula sa mga kotseng nagaatungal. Hindi ko na masundan ang huli; tumawid na ako sa kabilang dulo ng kalsada. Bumalik ang pansin ko sa puno at sa mga kotse. Nagtaka ako’y bakit di pa gumagalaw ang aking mga nahuli hanggang sa napansin ko’y hindi pa pala ako namulat. 52
Tomo XXXV Bilang 1
FERNANDO BELLOZA
Homesick Syndrome These are the components of everything so far—: who I am when I sing and stir-fry meals for myself on weekend afternoons; who I am when I stare blankly on the screen, thinking about nothing; who I am when I crave to be naked with another naked body, or when I crave to be alone in my bed; who I am when I wake up on freezing midnights and want nothing more than to wear a sweater, rush to my desk, and write about the person I know no one knows I am— the whole: underwhelming. Though I’ve no idea how listing these parts will help me see who I am, what I want, where I’m headed, any more than the beer I’m drinking. But if the job of being away, like this drink, is to make me see double, then I propose to be drunk some more to see the world with four eyes. 53
Malate Literary Folio
GABRIELA ROMUALDEZ & JOAQUIN DIMAYUGA
Thanksgiving
INSERT PHOTOGRAPHER’S NAME
Insert Title Here 54
Tomo XXXV Bilang 1
JOAQUIN DIMAYUGA
An Excerpt from the Zine “Thanksgiving” by Gabriela Romualdez & Joaquin Dimayuga
December 27, 2017. It’s 6AM, I’m far from home, in New Zealand,
and I wake up to a shock of messages and missed calls from my girlfriend, Gabby. Her house burnt down. Her Lolo is dead. All her stuff is gone... One year later. I was with Gabby, through her Lolo’s funeral, moving in to a new house, helping her recover. I suggested to Gabby that we should make a zine. I wanted to help her recover, by turning this tragedy into art. Something good, and something beautiful. Even though I was with her through her hardships, I can never truly understand her pain the way she does. We decided to call the zine “Thanksgiving”, and this is an excerpt from our zine. This is part of her, struggle through my eyes.
55
Malate Literary Folio
56
Tomo XXXV Bilang 1
57
Malate Literary Folio
58
Tomo XXXV Bilang 1
59
Malate Literary Folio
60
Tomo XXXV Bilang 1
61
Malate Literary Folio
62
Tomo XXXV Bilang 1
63
Malate Literary Folio
64
Tomo XXXV Bilang 1
65
Malate Literary Folio
ANDRE JOSHUA CORDERO SY
Decomposition Of all the things that could happen through age! I am rotting. No longer the man who could ride a bike with you or carry you on my shoulders. This greasy grassy odor clings to me. Your eyes, full of wonder, always reminds me of my youth. We spent those days camping, singing, and just waiting for the stars. Someday, I’ll be up there too. —When was the last time we talked? You have grown, far beyond my reach. All that is left for you: carry my name, when what is left of me: bones 66
Tomo XXXV Bilang 1
BRANDON KYLE PECSON
Aftermath 67
Malate Literary Folio
FREDERICK EZEKIEL PASCO
Burial Day There’s an unshakeable silence when the morning and mourning came to be. Grief Is the sun, its light greeting our backs While our palms covered our eyes, trying not to examine the glass above the skin of the body out of breath. Family came and embraces ensued— each member looking for warmth inside the house, nudging the flowers— its scent filling the room, following their movement. We carried the coffin away; taking steps with heads bowed down, our hands gave hints of tremors against our reluctance to hold on to the bar. The breeze carried the smell of carnations As we walked. Para kay Inay
68
Tomo XXXV Bilang 1
PHOEBE DANIELLE JOCO
Himakas acrylic on canvas
69
Malate Literary Folio
FRANCIS D’ANGELO MINA
Alguna Constelación Errante
Beneath a face shining like an unfamiliar star, Coronacion de Guzman wept.
At the time, her great-grandfather Edgardo de Guzman of San Juan del Monte had come back from the revolution, and when he arrived at their manor near the banks of the Pasig, his wife Ana was astonished to see her beloved carrying a dead dog in his arms. He did not explain why he brought the beast, nor did he stop to take a rest and recount tales of bravery fighting the Spaniards. Instead, he placed the dog on the cedar table, unsheathed his knife, and cut open its belly. The smell of blood lured his niece, Concepcion, who had finished tending the garden. Ana nearly collapsed from the sight, but Concepcion watched on, entranced by her uncle’s hands meticulously arranging the innards. He beckoned Concepcion to use the dog meat for adobo; as the utensils were set and the dish was served, Edgardo de Guzman sat down and explained. “I met the dog on the road to battle, and he followed me to the camps. He proved to be a most useful companion. The Katipuneros had meant to eat him after the victory, but he ran to 70
Tomo XXXV Bilang 1
me and begged, ‘Rescue me, master! Hide me!’ and so I hid him in my sack. Later, we were sent home and as I walked the empty streets of San Felipe Neri, he jumped out of my sack and spoke again: ‘As gratitude for saving my life, I’d let you take it. My mistress was a wise old woman who mastered all sorts of magick in her lifetime. One night, she fell from a height and broke her back, and she could not be healed. As she lay dying, a white, shining diamond dropped from her sleeve and, being a dog, I ate it, and I was filled with a power that was not meant for me. I ran away and wandered far and long, searching for a new master that would take my life, and it was until I was drawn into the fighting and met you. Thus, you must retrieve the diamond from my dead body and return it to its rightful owner.’ I asked him, ‘Why should I kill you if you wanted to escape my comrades?’ He replied, ‘It is because they would not understand the diamond, and I did not want that to happen, and I am certain my old mistress would not want that too.’ And so, with a swift stroke of my knife, I slit his throat and muttered a prayer to San Francisco and arrived here thereafter.” Ana shook her head and cried, “What kind of nonsense are you talking about? That must be some demon hound you brought back. I would not have that devilry taint our house!” She stood up and proceeded to throw supper out the window, but Concepcion thrust herself forward and snatched the bowl from her aunt. With a spoon, she scooped out a rather large chunk of meat covered in sauce. Sr. and Sra. de Guzman gasped when a white, shining diamond the size of a small ball was revealed. How it shone! How it sparkled! Ana, who had no inkling on the diamond’s origins, sought to sell it for a new house, a husband for the dimwit Concepcion, and maybe even a seat in the government. Oh, the possibilities! Edgardo, on the other hand, felt a surge of acquaintance for an object he had never seen before. Memories of sitting on his grandmother’s lap, listening to stories of the infamous Ojo de Aguila, which fell from a distant star, discovered by the first of the de Guzman family named Mateo and kept as a family heirloom, came flooding back. He thought the jewel sank with the galleon captained by that hardy mariner Alejandro de Guzman. Could it be? The two were very eager to get their hands on it, but in an in71
Alguna Constelación Errante
stant Concepcion ran and locked herself in her room, where she had the diamond all to herself. She developed a fixation on the diamond, for Edgardo and Ana were unable to get her out from the room. They enlisted the help of Juan San Juan, a family friend and doctor experienced in the methods of the sky and the earth, born before Magellan first set foot on the southern waters. He then visited the manor and spoke to Concepcion from the other side of the door. “Child, I would cleanse you of all your afflictions, if you would come out and give us the diamond,” he hollered, knowing that Concepcion was, by all accounts, deaf and dumb since the moment her mother borne her after she was seen by the specter of the Virgin Mary in the dimming hallways of the convent. Her father, Jose Maria de Guzman, the late alcalde mayor of San Juan del Monte, who had expected a boy, despised his offspring. Had she been born blind, she would be abandoned in the dark, but Jose Maria gave her to his brother Edgardo and his wife, who treated Concepcion as a servant rather than family. Seven days and seven nights they waited for her to come out, and when they were assured that Concepcion had died from dehydration, a bright light pierced from the room. Juan San Juan, who had not slept and continued to write magick on the door using the last of his fingernails, shouted in a large voice, “My spells are working! The diamond will release its hold on the girl!” The door broke, and the wind howled, and from the light Concepcion de Guzman’s eyes twinkled with the stars of the morning and spoke for the very first time. The diamond, clutched in her hands, broke apart into ten thousand tiny fragments and scattered throughout the world. Ana de Guzman was gripped with fear, for she believed that divine retribution had come for her, but when the light faded and was replaced with a heavy darkness the moon could not calm, she fell on her knees, gazed at Concepcion’s star-like eyes, and wept. Later, when they had recovered their senses, Concepcion de Guzman was gone. The de Guzmans never saw her again, for she did not bother to return, nor did they bother to look for her. Rumor had it she resided in the southern portion of the capital and met the love of her life: a 72
Tomo XXXV Bilang 1
young popular novelist who seduced with letters smeared with honey and poetry scented with the perfume of Diyan Masalanta. They married and built a cozy house in the outskirts of the city and expanded their land twofold as Santiago de Guzman, who adopted his wife’s name, sold more copies of his latest masterpiece Su cabello mojado con lluvia. There came a time that Santiago left the country and the wife for a tour of the book. Concepcion, distraught that her lover replaced her with a book, took her attention to the fragment of the diamond she had kept and used its light to comfort her pains, and she was so enamored that she had forgotten caring for her firstborn. One day, as she came home from the market, Concepcion was startled to see that Juan San Juan, aged thirty more years since she last saw him, began raiding the house for the fragment. Enraged, she grabbed a vase and smashed it on the old man’s head, but he showed no sign of pain. They struggled and fought, until Juan San Juan gripped his hands around her neck and crushed her throat. After, he did another round of searching and grinned from ear to ear when he found the star-like fragment tucked under a clay pot. Juan San Juan prepared to leave, when he heard a loud mewling from the upper room and saw a babe. Unable to leave the girl alone, he softened and took her with him to his coven in the swamps, where he would raise her as his own. On her seventh year, Asuncion de Guzman could write a book in the language of the geckos and manipulate the emotions of the trees. Later, she would heal an entire village of leprosy and communicate with the beings of the Upper Plane. Add four more years and she would tame the Beast of the Summer. By the time she came of age, she knew all seventeen thousand spells of the Scroll of Urduja and added more spells of her creation. She had surpassed her father Juan San Juan, and when she learned that just as he was being tormented with a strange illness and was ready to depart the world, it was clear that Asuncion de Guzman had one more thing to do.
73
Alguna Constelación Errante
“Child, go search for the ten thousand fragments of the Ojo de Aguila and return it to the star from whence it came.” “How can I? They say it would take ten thousand more lifetimes to collect them all, and its power would be too much to handle.” “You have already transcended me, and all the other wise and mystic people that have graced this earth. Go out into the world and do what I should have done a long time ago.” “But what will I do, and who will I turn to? Once you leave, I will be alone.” It was then that Juan San Juan pointed a bony finger to a dusty old tome on the shelf for Asuncion to learn the lineage of the de Guzman family and their history with the jewel. She gasped in fright as she found how disaster and death continue to plague her family. So much blood, Asuncion thought as she choked back tears, but and it did not stop there: She found a diary and within it her father’s entry on Concepcion de Guzman’s entry contained her addiction and her murder by none other than Juan San Juan, and when she turned to ask him a her question, he had disappeared into the night. The next day, Asuncion de Guzman left the coven in the swamp and voyaged on around the capital to the ends of the archipelago; from the deepest lake to the highest mountain, she roamed in search of the fragments. When she had amassed nine thousand nine hundred and ninety-nine fragments, she was stuck in a mire. Where would she find the last piece? She scoured everywhere until she ended in the last place she thought she’d be. Contrary to what the book of the de Guzmans said, the manor of Edgardo de Guzman in San Juan del Monte was found to be falling in neglect. The descent of the Americans on the capital and the fighting that followed ruined the once marvelous spectacle of narra. Asuncion knocked on the door and was greeted by a senile manservant named Bartolome who cared for the tios after Concepcion de Guzman fled. There she learned the miraculous finding of the Ojo de Aguila and its breaking. He led her to a room that once belonged to Ana de 74
Tomo XXXV Bilang 1
Guzman and procured a small brass key tucked in the mattress. He opened a box, and, with a flash of blinding light, the final fragment was found. As he handed it over to Asuncion, he explained how the elderly coupled died. Thinking that Concepcion’s death had something to do with them, Santiago de Guzman ambushed them in the night and drowned them in the banks of the Pasig. After, he tried sneaking in the manor with the knowledge that a fragment of the diamond was there, but he was stopped and shot by the guardia civil who had mistaken him for a thief. Asuncion was struck with grief, but she accepted the turn of events. She assembled all ten thousand fragments and then a single light burning with the intensity of ten thousand suns flared from the manor such that it was seen in the far mountains of the east. She held the misty diamond in her hands, expecting it to sear through her skin, but it did not, and she was filled with a pressure so immense she thought she would burst. Then, she was determined to bring back the Ojo de Aguila to the star that shone dimly beside the moon. On the balcony of the manor, Asuncion de Guzman used her trusty magick spells and lifted herself from the ground to the sky. She knew all the constellations by memory, yet she never recognized the name of the star. As she drew closer to a paling yellow glare, her sight failed, and her breathing came short like a fist wrapped around her neck. At that point she closed her eyes; about to let go and fall back without returning the Ojo de Aguila and suffer the same fate her family suffered, until a giant voice hammered her head and said: “Why would you return the diamond?” She replied hoarsely, “My family has endured a curse that bled them deep to get a hold of this, and it would not end until all trace of this wretched jewel has been erased from the world.” The voice sighed and explained, “Indeed, I have been watching. I lost my light when the diamond fell to the earth. It was found by your forebear Mateo de Guzman and his friend Juan San Juan, and they came to a crossroads. Mateo decided to make it a family heirloom, but Juan San Juan saw the spiritual prowess of the jewel and wanted to return it to me. Mateo won in the end and only death smiled at me, as Juan San Juan tried for years to steal it back. He succeeded, but discerned: he had grown weak, and hurt more than he intended, so he entrusted the task to you. But my doom is nigh, and the jewel is 75
Alguna Constelación Errante
not enough to restore me. I am afraid you must bring it back.” Asuncion could not believe what she heard, and lost consciousness. She opened her eyes; she was on the manor’s garden, the Ojo de Aguila clasped in her breast lightless; she felt something creep up like a cancer growing on the sides of her brain; there it was! She wept and wailed on the dread and the terror and the certainty that the destiny of the de Guzman family was sealed and that she had done nothing to change it; she resolved to kill herself by commanding her spells of blood, but she was stopped by the old manservant. “You have done everything you could,” he comforted, “yet there has to be another way to break this curse.” Realizing that she might have something up her sleeve, she wiped her eyes and composed herself and thanked Bartolomeo for his help. At last she returned to the coven in the swamps to seal the diamond away with a powerful hex she herself devised and spent the rest of her years formulating the salvation of the de Guzman family, but to no avail, so she decided to pass the time with trivialities. It came to pass that Asuncion de Guzman introduced herself to the country’s changing society and found a job in the newly built library in the capital. She would then meet the son of a soldier and marry him in a lavish ceremony San Valentin would envy. In her twenty-ninth year, her daughter christened Coronacion de Guzman learned to walk without her eyes, for she was born in darkness and agony. The father Samuel de Guzman had no idea how to confront the situation, so he hired the best doctors from around the world to work up a cure, yet they failed. Her mother grieved; not even her effective healing spells nor her most potent concoctions could relieve Coronacion of the blindness. Truly her heart wrenched in anger and sorrow that one night she tried clawing her eyes out until she was stopped by her husband. Asuncion de Guzman consulted her ancient texts to find an answer and understood that the only way a darkness abysmal could be destroyed is to shine it with the brightest light. She thought of the Ojo de Aguila and the consequence of releasing it once more; she had no choice. So, while her daughter was deep in slumber, she returned to the coven in the swamps, released the 76
Tomo XXXV Bilang 1
diamond from its bonds using the thunderbolts of Kidlat, and split it in half with a knife made from a metal from Mars. On her journey home, the halves of the diamond in her hands lost their weight, and she felt her heart emerge in relief. Coronacion de Guzman opened her eyes and was overwhelmed by the white flare and the voice that rang in her head, praising Asuncion of her intelligence and resourcefulness, saying the Ojo de Aguila has found a new purpose. Of course, she did not understand a single word for she was merely a child. The world opened to her and she reveled in the sight of her mother so much that she was said to have cried for seven nights. Asuncion de Guzman was overjoyed to see her daughter running and playing in the garden, and was for a while slapped with a panic that some distant relative would kill Coronacion and take her eyes, but she was solaced when she heard in a dream she would have to cast a spell to take ten thousand lifetimes for someone to claim the eyes from Coronacion and her descendants. She followed the dream. It was then that Coronacion grew into a fine, popular young woman, volunteered herself as a fighter against the Japanese, and was bestowed for the usefulness of her diamond eyes. All the while Asuncion was slowly reducing to a shell of her former self; she was very pleased that she had saved her family from misfortune, and she could not imagine leaving her daughter behind with no one to look after her. On her deathbed, she held her daughter’s hand and assured her one last time. Coronacion had no words, yet she did not weep, for she knew what lay ahead of her family. Asuncion de Guzman closed her eyes and was buried in a wide plain under a clear sky where her stars shone down on her. Henceforth, the fate of the de Guzman family was turned and never had they experienced the death and destruction of the days of old. Ten thousand lifetimes later, the blearing star beside the moon died and the light of the diamond eyes faded. Yet of the disappearance of the last of the de Guzman family none is said, although there are many who think they have been granted life along with the star and the gods of the Upper Plane.
77
Malate Literary Folio
LUIS ANTONIO PASTORIZA
It’s Wonderful To Be Here acrylic on wood
78
Tomo XXXV Bilang 1
CHRISTINE AUTOR
Sa Lupa Poot, hindi palay, ang nakatanim sa loob, hindi sa lupa, ng mga magsasaka sapagkat kukunin mula sa kanila’t dadaanin pa sa dahas ang lupang tanging bumubuhay sa naghihikahos nilang buhay. Magpapaulan ng bala at iiwang nakahandusay sa lupang dapat nagbibigay buhay, dito rin nagwawakas ang buhay.
79
Malate Literary Folio
NINIAN PATRICK SAYOC
Harbinger He saw himself in her: harbinger of lust—must we endure this drought? Niña, with lips like fields abandoned, reciting her prayer over and over again: may the rains come, may the rains come… and the rains come. But then the rains do not leave the land, no longer fertile, with crops soaking in the deluge. Can we survive this flood? And she sees that he overflows with self-desire. Is this what we wanted? Niño’s streaming tears— cease: harbinger of another summer.
80
Tomo XXXV Bilang 1
LEANN BERNADETTE PADILLA
Sa Pagbura at Pag-ulit Muli
Tatlong taon ding inantay ni Andrea ang araw na ‘to. Tatlong linggo
na siyang nagkukumahog sa pagbenta para lang maabutan ang kota. Kahapon nakuha na niya ang pang-99,999 niyang customer, napagbilhan ng isang tiket papuntang Bagong Tondo. Nakalapat sa palad niya ang limang numero na ‘to at ‘di maiwasang palingap-lingap ang tingin niya dito. “Isa na lang,” sabi ni Andrea sa sarili. “Ako naman makakakuha nitong binebenta ko.” Inayos niya ang postura, binalandra ang pinakamagandang ngiti. Hinawi ang mahabang itim na buhok at hinawakan ang suwerteng nunal sa leeg. Hinila-hila niya ang nakangiwing palda at siniguradong nasa loob ng folder ang mga papeles niya. Tinawag uli siya ng mga numerong lumiliwanang mula sa palad niya. Sa oras na maipagbili na niya ‘tong huling tiket at maging anim na ang mga numerong ‘to, makakapunta na rin siya sa paraisong pinagbibili niya. Walang sakit, walang kalungkutan, at walang kagutuman doon. ‘Di na niya kailangang
81
Malate Literary Folio
magtiis sa isang lata ng 555 Tuna ‘pag kinakapos ng pera. ‘Di na niya kakailanganing magtrabaho ng bente oras kada araw, dahil doon, maglalamyerda lang siya at magpapahinga. Pumasok na sa silid na puro salamin ang huling customer niya. Tulad ng karamihang napagbentahan niya ng tiket, matandang babaeng pinabata ng retoke ang sinalubong niya sa silid. Mahal ang ngiti, alahas, at damit nito. Mas mahal pa sa buong pagkatao ni Andrea ang hawak nitong bag. Kaya nilakihan lalo ni Andrea ang ngiti. Mukhang wala pang katiting para rito ang binebenta niya. “Good morning, ma’am. How would you like to live in paradise?” Hindi na siya sinagot ng babae at walang pakundangan na naglabas na lamang ng isang checkbook. Tatlong taon ding inantay ni Andrea ang araw na ‘to. Tatlong linggo na siyang nagkukumahog sa pagbebenta para lang maabutan ang kota. Nakalapat sa palad niya ang numerong 99,998 at ‘di maiwasang palingap-lingap ang tingin niya dito. Inayos niya ang postura, binalandra ang pinakamagandang ngiti. Hinawi ang mahabang itim na buhok at hinawakan ang suwerteng nunal sa leeg. Hinila-hili niya ang nakangiwing palda at siniguradong nasa loob ng folder ang mga papeles niya. Pumasok na sa silid ang kanyang huling dalawang customer— mag-asawang nag-aaway at nagbubungangaan. Kulay pilak ang buhok ng lalaki na kung anong kinalaki, kinatangkad, at kinatanda ng katawan ay siya namang kinaliit, kinapayat, at kinabata ng babae sa tabi niya na kulay matingkad na berde ang maikli at tuwid na buhok. Rinig niya ang pagtatalo ng mga ‘to sa may pintuan—tungkol sa anak na ‘di maisama kaya ayon at iniwan, pero kahit pa’y nilakihan pa rin ni Andrea ang ngiti. “Good morning, ma’am, sir. How would you like to live in paradise?” 82
Tomo XXXV Bilang 1
83
Malate Literary Folio
BEATRICE JULIA TRIÑANES
I Rise at Midday
INSERT PHOTOGRAPHER’S NAME
Insert Title Here 84
Tomo XXXV Bilang 1
85
Malate Literary Folio
86
Tomo XXXV Bilang 1
87
Malate Literary Folio
88
Tomo XXXV Bilang 1
89
Malate Literary Folio
90
Tomo XXXV Bilang 1
91
Malate Literary Folio
92
Tomo XXXV Bilang 1
93
Malate Literary Folio
94
Tomo XXXV Bilang 1
95
Malate Literary Folio
ERRATA
N
ais iwasto ng Malate Literary Folio ang sumusunod na pagkakamali sa Tomo XXXIV Bilang 1: Ang pamagat ng Desposing of Beliefs ay maling nailimbag; ang tamang pamagat ay dapat Deposing of Beliefs. Ang espina ng tomo XXXVI bilang 1 ay mali at dapat XXXIV bilang 1.
N
ais iwasto ng Malate Literary Folio ang sumusunod na pagkakamali sa Tomo XXXIV Bilang 2: Ang pamagat ng The Mechanical Failures of the Ways of Seeing ay maling nailimbag; ang tamang pamagat ay dapat The Mechanical Failure of Paper in the Ways of Seeing, at ang pamagat ng DWOPKE Compedium ay dapat DWOPKE Comependium. Sa Nilalaman ang sining ni Precious Japheth Benablo na may pamagat na Steps of Unconfirnemenet ay dapat Steps of Unconfinement.
Ibig naming humingi ng paumanhin sa mga naapektuhan ng mga nasabing pagkakamali.
xii
Tomo XXXV Bilang 1
PASASALAMAT Nais pasasalamatan ng Malate Literary Folio ang mga sumusunod-mga kaibigan, kapwa manunulat, at mga mangingibig ng sining.
Ms. Erika Carreon, Mr. Mesandel Arguelles, at Mr. Vijae Alquisola; Mr. David Leaño, Ms. Jeanne Tan, Mrs. Ma. Manuela S. Agdeppa, at ang Student Media Office; Ms. Dinah Roma at ang Department of Literature; Dr. Ernesto Carandang II at ang Departamento ng Filipino; ang Bienvenido Santos Creative Writing Center; College Editors Guild of the Philippines; Mr. Dustin Celestino, Ms. Dai Ann Li, Ms. Patricia Louise Remoquillo, at Ms. Kira Madeline Sancianco sa pagbabahagi ng inyong mga gawa sa unang isyu; Ms. Leann Bernadette Padilla at Mr. Frederick Ezekiel Pasco Ang sa pagbabahagi ng kanilang mga piyesa sa isyung ito; Ms. Christel Kimberly T. Cantillas, Ms. Arianne Puno, Ms. Christa De La Cruz para sa pag-gabay sa Poetry Section; Ms. Precious Japheth Benablo para sa pag-gabay sa Art Section; Mr. Jose Paulo Atienza sa kanyang kontribusyon at pagiging bahagi ng Screening Committee ngayong taon; Ms. Maria Katrina Gindap para sa disenyo ng Malate lanyard; Ms. Nelca Leila Villarin at ang Office of Student Affairs; Dr. Lily Ann Cabuling at ang Health Services Office (Taft); DLSU Bookstore; DLSU Student CoOperative (SCOOP); Council of Student Organizations (CSO); Office of the Legal Counsel; Finance and Accounting Office; Security Office; Mr. Enrico Pascual at ang Support Services Office; La Casita; Perico’s; Mr. Michael Millanes at ang Student Discipline Formation Office; Ang Pahayagang Plaridel, Archers Network, Green Giant FM, Green & White, The LaSallian, at ang Student Media Council; MJC Printing. At higit sa lahat, sa mga kasapi’t kaibigan ng Malate Literary Folio, noon at ngayon.
xiii
Malate Literary Folio
98