Sprookjes Een sprookje is een meestal tamelijk kort en over het algemeen episch verteld volksverhaal. Daarnaast is het veelal voorzien van een literair motief. In een of andere vorm komen ze bij vele volkeren, verspreid over de hele wereld, voor. Vaak hebben sprookjes uit verschillende werelddelen vergelijkbare elementen. Het woord sprookje is afgeleid van het middeleeuwse woord ‘sproke’ dat verhaal of vertelling betekent. Sprookjes behoren tot een zeer oud literair genre. Hoewel ze oorspronkelijk bedoeld waren als vertellingen voor volwassenen, die op deze manier via de orale traditie verhalen die meestal niet werden opgeschreven meekregen (het grootste deel van de bevolking leerde niet lezen of schrijven), zijn het tegenwoordig vooral verhalen voor kinderen waarin hen spelenderwijs iets over het leven bij wordt gebracht, en met een zekere moraal. Als genre op zich is het sprookje het nauwst verwant aan de fabel. In iets mindere mate is het ook verwant aan de mythe, de sage en de legende. Van veel sprookjes weten we niet precies wanneer ze voor het eerst verteld werden. De oudste Europese sprookjes kennen we van Giambattista Basiles “Lo cunto de li cunti overo lo trattenemiento de peccerille”, (“Het sprookje van de sprookjes of het vermaak van de kleinen”) die ons voor het eerst de geschiedenis van Raponsje (Rapunzel), Assepoester en de gelaarsde kat vertelt. In de zeventiende eeuw tekende Charles Perrault een reeks sprookjes op die hij “Histoires ou contes du temps passé, avec des moralités: Contes de ma mère l’Oye” (1697) noemde, ofwel “De sprookjes van Moeder de Gans” waarin onder andere Doornroosje en Kleinduimpje voor het eerst verschijnen. In 1804 noteerden de gebroeders Arenda in Groningen al Nederlandse sprookjesverhalen in dialect. er veel op schrift onder de titel Kinder- und
Hausmärchen. Aan hen hebben we onder andere Hans en Grietje en Sneeuwwitje te danken, maar ook Vrouw Holle die het laat sneeuwen door haar donzen bed op te schudden en oordeelde over goed en kwaad. Rond het begin van de negentiende eeuw verscheen een verzamelwerk van Nederlandse sprookjes van Waling Duikstra en De Mont en De Cock gaven een verzamelwerk van Vlaamse sprookjes uit. De sprookjes hadden grote overeenkomsten en kwamen dus in een groot gebied voor.
Ook normale mensen kunnen door het voorwerp of door hulp van de bewaker veel macht verkrijgen. Vaak krijgt de hoofdpersoon hulp van toevallige voorbijgangers (of herkent de hoofdpersoon de belangrijke persoon niet, omdat hij niet op zoek is naar het bewuste voorwerp en juist daardoor de ware vinder zal zijn), vaak alleen als hij dit ook echt verdient. Assepoester, maar ook andere figuren, krijgt al snel magische hulp om haar prins te zien als ze hier om vraagt. Als de voorwerpen of schat (of vrouw) enkel voor eigen belang worden verlangd, komt dit de persoon bijna altijd duur te staan. Zo krijgt de Luie Liesje in Vrouw Holle pek en veren in plaats van goud over zich heen, maar zij had dan ook niet zeven jaren goede diensten verleend zoals Vlijtige Liesje. Ook wordt de persoon vaak als straf voor eeuwig in dienst van de duivel gesteld.
Ook norm ale mens en kunnen door het voor werp of door hul p van de be veel mac ht verkrij waker gen. Vaak krijgt de hoofdpe rso hulp van toevallige on voorbijganger s (of he rkent de hoofdpe rsoon de belangrijke perso on niet, om niet op z oek is na dat hij ar het bewuste voorwerp en juist daardoor de ware vinder zal zijn), vaak allee n als hij dit ook e cht verd ient sepoeste r, maar o . Asok andere figu ren, krijg t al snel magische hulp om haar prins te zien als ze hier om vraag t. Als de vo or schat (o werpen of f vrouw) enkel voor eige n belang worden verlangd, komt dit de persoon bij na altijd duur te staan. Z o krijgt d e L Liesje in Vrouw H uie olle pek en ve ren in pl aats van goud ove r zich h een, maar zij had d an ook n iet jaren goe de dienst zeven en verleend zoa ls Vlijtig e Liesje. Ook wor dt de per soon vaa als straf k voor eeu wig in dienst va n de duiv el gestel d.
S Sneeuwwit je P R O e j s o o r n r Doo O K J E Vrouw S lsteeltje
is een mee j k o o r p r Een s ort en ove k k ij l e m a estal t ch verteld is p e n e e m het alge t . Daarnaas l a a h r e v s k vol an voorzien v l a l e e v t e n is h tief. In ee o m ir a r e it een l komen ze m r o v e r e of and , verspreid n e r e k l o v bij vele reld, voor. e w e l e h over de okjes uit o r p s n e b n Vaak heb werelddele e d n e l il h c et vers ementen. H l e e r a b k ij vergel afrookje is p s d r o se o w iddeleeuw m t e h n a geleid v at verhaal d ’ e k o r p s woord ‘ . g betekent in l l e t r e v of horen tot e b s e j k o re. Spro literair gen d u o r e e een z pronkelijk s r o o e z l Hoewe ls vertela n e r a w bedoeld ssenen, die a w l o v r o lingen vo de orale ia v r ie n a sop deze m en die mee l a h r e v ie tradit opgeschre n e d r e w t tal nie het groot ( n e g e r k e g ven me de bevolkin n a v l e e d e st f schrio n e z e l t leerde nie nwoordig e g e t t e h jven), zijn voor kinn e l a h r e v l ervoora en spelend h in r a a w bij deren het leven r e v o s t n wijs ie en met ee , t h c a r b e wordt g raal. t zekere mo zich is he p o e r n e g Als auwst ver n t e h e j k sproo el. In iets b a f e d n a want a het ook is e t a m mindere de de mythe, n a a t n a w ver legende. sage en de
Repe
Wolf
Holle