142
143
“LETTERS” By Maria Eliades Translated into Greek by Maria Eliades and Eleni Pavlou Subject: Leaving Istanbul
Mar 14
Maria Eliades
Dear Eleni, I lit a candle today in Aghia Triada in Taksim Square. I don't know why I did it or who it was for – you, me, us? There is no us, I have yet to learn this. You, you're untouchable and me, well, my belief's shaky but I'll have to say this is for me. Perhaps if I wanted it to be for us I'd have to do two, but there I was with a single candle, tek as they say in Turkish, in the back of the old church by the long offering boxes with marble covers which say, 'Throw in the worth of your hands' with a finger painted in black pointing into the endless slat. I cross myself, thumb, forefinger, and middle finger pressed together, to touch my forehead, then navel, then just below my right shoulder, and just below my left shoulder. I press my hand to my heart. There is no priest in at the moment with his golden robes, but there are women, old women, who are perhaps lighting candles in the church out of comfort rather than the strict belief that Christ saves. They don't know that I half believe. At the least I don't reject belief. Rejection is strong. I believe enough to feel that God is enough and that these paintings of saints, examples of once mortals now semi-divine, are divine enough to watch over us, that they can cover over our immaterial wounds. I used to believe I had a guardian angel hovering over me invisibly, more present than the saints or God. It had enormous,
brown feathery wings with insets of blue, like the one in the icon I had been given at a baptism. My mother markered "Kostas Markarios" in all blue caps on the back. But I've stopped believing in guardian angels. You were like one, one to complement, not to protect, to be there when you weren't there by text and e-mail. You inspired and distracted. Now you too are gone, silent. It's just me surrounded by my past lived alone, as if I or my memory have removed you from the scenes we shared. I renarrate them to myself. I renarrate them to a silent you. Perhaps I really lit the candle because we merely light them in remembrance, an acknowledgement of those who have passed. I'm coming to Athens in another few days. I'm writing to you now, because I think the distance has done us good, and that it's time, finally, to be friends. At least, I'd like that very much. Tell me when you're free and we can “do” coffee as we did in university. Yours, Kostas = Subject: Coming to Athens, five days and counting Mar 14 Hey, Taso. How are you? I know, I've been out of contact since Christmas, blah blah blah. I'm coming to Athens, so you can save your complaints until I get there. I'll be with my folks for the weekend, but if you're around, there's room for a late night out.
Write and we'll make plans. -Kostas = Subject: In Thessaloniki Mar 16 Dear Eleni, I went to Hatzís first thing after checking into my hotel early this morning – you know, for the usual treat of baklava with clotted cream, purely Constantinopolitan, as if I didn't get enough of it in Istanbul. But what one notices first about Thessaloniki on the return, on the practical side of it all, is that the bus ticket prices have gone up and the tickets can now only be used once. I really don't blame everyone for the “I don't pay” campaign that's been running since last year. How can you squeeze people for something that isn't there? I'd do the same if I was living here. I'd be completely involved with the movement and more, as I'm sure you are. Hell, if I know you, you're near its center. What more to report on my third hour in the city? The place is familiar but strange. The weight of our dirty history puts an edge to everything, the current situation feels more tragic than it did last year when I was with some of our friends in Halkidiki, where the atmosphere seemed to suggest that nothing had changed. But then perhaps in Halkidiki one forgets everything. Even then, the partying was unabated. I lit another candle this morning, this time in Aghia Sophia. I'm not sure why. I'm writing in the church courtyard, watching two pale grey doves toddle past, bobbing their heads, as I hope that I won't
144
have to chase off the gypsies who beg for money around the church. I see one now standing at the church entrance. The sun is bright and warm. I hear the city but I see nature interceding in the grass that's sprouted between the tile cracks in the church yard, with many untidy bushes forming a sort of row. I believe it all feels strange because it no longer feels normal. When I saw you last year, you were banging on about how silly we all were for believing in something, while you thought you logically believed in no God, in no order, in your own pessimism. What comfort does this bring you in these times? A self-righteousness? Self-belief? Good luck to you. What these times will bring us is more religio-mania, more nationalism, more belief in the illogical, not flights to agnosticism or atheism as you would think. Agnosticism and atheism are luxuries when the going is good and money is no question, causing that need to cling to each other in tribe-ness to melt. Remember that I've said this when you find yourself unpopular and alone because you've decided, stubbornly, as is your nature, that you can't live with any of us who don't share what you believe. Look, I know we had our issues when we were together, but there were so many good times we had too. Can't you see that? Can't you see how good it could be if we forgot about what went wrong and simply allowed ourselves to think about how good the non-romantic side of us was to allow something to continue? After all this time, coming back has reminded me of how much I have missed you. Istanbul has been a distraction. Do you know why I stayed away for so long? It was because of you. I didn't think I could take even being a district away from you and not seeing you.
145
The girl leaning back in a chair at the local anarchist bar became you leaning back, drinking your imported beer. Looking at the seafront I see you all over again, you with your feet braving the hard pebbles as you took the first step into the thin start of the water, then waded in gingerly, then allowing yourself to dive in with a laugh. How could I not be haunted by these instances? I couldn't return for so long because of all of this, and then more, the deeper stuff, that which pulled me in to you hard, that which remained below the upper currents and attitudes you so easily projected. I want to see you again, even if nothing is the same. Just do me a favor and answer. -Kostas = Subject: Re: In Thessaloniki Mar 16 Eleni, The problem is, and I see it now, I think I'm still in love with you. I can't deny what I feel at this point. My mistake was in staying away, thinking that I could deny what I felt just to move on. I thought it would be better that way for both of us. But when you decided to end it just before we were going to move to Istanbul together, that was more than I could take. You didn't even give the alternative a chance. What am I supposed to say to you for that? I tried calling you after, you know, but you had blocked me. And then I thought, 'Let me give her time. All she needs is time.' So I left you alone. Look, I know from the fact that you
haven't answered me yet means you're probably not going to. I know that. But I keep trying and trying, to give you the chance to write back, to change things. Deep down I still care. I have not stopped caring, I've just stopped remembering that I do care so that not seeing you doesn't hurt, so that I don't deviate me from my work. I can't afford to. Around here I do actually have to work. Pretending to work won't write or edit for me, and I'm glad for it. I like my work at the paper. It's nice simply to be useful, to use what I know and what I can do to make my life. I would have sought that in Greece, but that dream is the impossible. It has passed. I wish you could understand that. I wish you would reach out to tell me what you understood, something of a throwback to the old times. Look the only image I have of you now is the last one, making my plea and you, your face inscrutable, hard, your eyes still delectable amber discs, your scent about you, a heavy smell of musk and lavender with a hint of earth, all you, all enveloping but met with your cold distance. It all comes back now, almost clearer than when it happened. Suddenly I'm in university again, sharing your bed, passing a cigarette back and forth from me to you, you to me. We go to bed late, we get up late. Your father's at work, your mother's watching TV on the lower floor of the apartment. I tell you I've actually got to attend class and you hold on to me saying, Not yet. I gave in. I always gave in. -Kostas =
Subject: Re: Re: Coming to Athens, five days and counting Mar 16 That's a shame that you're still in Crete. I had no idea. Of course, how could I given that we haven't spoken at all for a while. Is that what you wanted, though, going into a family business? I guess it goes to show that to do anything interesting as a Greek these days, you must be prepared to move around. You've confirmed it. It may be our lot to forever create diasporas, one after the other. But you know what, I'm already a little tired of being out here. I hate saying goodbye. I hated saying goodbye to come out here. I'll hate to say goodbye if I have to leave sooner than I'm ready. Don't we all hate saying goodbye? Maybe not. Maybe some of us find saying goodbye to be easier than others. They're the lucky ones, but they can't be human if they lack that sentiment. I ate bougatsa today, never realizing how much I missed being able to stop by a corner shop and sit there, sinking my fork into the sweet, orange-essence misted custard wrapped in crispy layers of filo and dusted with cinnamon and powdered sugar, with a cheap frappe to sip, with school kids and mothers coming in and out, a joy of this city and the north, a completely unexpected joy. I left because, well as you know, it was a job, a chance to get out of what otherwise felt toxic and crushing. I mean we both finished undergrad at the same time, so you know what I mean by that. A few years went with temp jobs and nothing solid, living with the parents which though
146
normal, is strange when you think about it. Starting over again someplace else where there was the chance of making a life and making a difference, to report news not exactly as I envisioned but close to it, was enough for me to go. Maybe for you too? As much as I miss Greece, Istanbul yields enough satisfactions and surprises to keep me there. I don't know how you manage to stay here. Yes, it's the homeland, but is that really enough? Okay, there are friends, family, all we could ever know, but is it enough if we wonder if we'll just survive? None of it is to me, but then, I'm just restating my position. -Kostas = Subject: Leaving Thessaloniki for Drama Mar 17 Eleni, There's a crucifix at the front dashboard of the bus I'm on and an iron statue of an angel whispering in the ear of a Greek revolutionary near the YMCA building. St. Demetrius rides above a castle in the local shield of the army base. A priest with his hair tied in a ponytail and a hand cart walks the street for his weekly shopping. The signs of being in this country aren't everywhere but they are there often enough. To me, they at once stand out but are comforting (except for the statue, but hey, at least it's an open admittance of believing the statue was an act of God) because in my past life, seeing one of these signaled I was here. When I think back, I remember
147
how many days I spent in the company of those who were “like me” but had few values or ideas in common, no liberality, no intellectualism, no curiosity in those empty days. Lurking behind us was the myth of Hellenism that we had a closer connection with one another than with anyone else who lived in our country, like the Bulgarians or Albanians or Russians who had chosen to make their home here for the opportunities. What nonsense to believe that you share more with those born into your “group” than with those transplanted in it, who work as hard your own grandparents did, with manual and physical labor to secure their lives, those who live through much of the same that you do. We are not as knowledgeable as we pretend to be, nor as book-loving. I was drawn into religion myself because of books which testified to the depth of life beyond life. The books knew that there was more to life than empty hours spent with the people I was supposed to emulate, that there was more to life than stupid conversations about what one did last night or what the score was for yesterday's game on that vapid emptiness of a box we call a television which hypnotizes us with bright colors and ever alluring bodies. There were the questions of existence, of how we came to be here and why we were here and what made us people, what drove us. I still seek out depth, but that track of submission to God which his groupies think is the “right” way of life has never sat well with me. Meekness does not become man. This is where the end of my religiosity began. You know as much, but I'm going to tell you again. You watched me in a lot of it, though I know at the same time you were voting for an utter denial of
anything closer to your own non-beliefs. I know my e-mails to you so far cannot have induced you to say anything. I know because you have yet to write back. Frankly, I'm not surprised. When I think of it more, I don't expect you to understand any of this because you've never left the country and you've never had someone break up with you. This is what comes out. I am sorry that I couldn't provide for you like you wanted me to, and that you doubted that could happen in Istanbul. You knew what I did out of university to start with. There's no way you were deceived in what I am, what I do. At the same time, don't you recognize your own hypocrisy? You expect female equality and yet you do not seek work with a salary that would allow you to be an equal. You go after no work, or you deny the need for work. You think working feeds into the “system.” Who pays your bills? For now, your parents, but later, later you expect a man to take them over, cover you in style. You say it's your way out of the system. In our generation, and in our space and time, that is the way precisely back into the system, the old one. It's anachronistic, even, to expect to live without working, to merely make house. I know you have no interest in making house. What is it then that you want? Is it that you're simply an idler who sits in the cafe all day, then goes to a bar at night after your mother's homecooked meal, or do you want to remain a child forever, one who never thinks of living outside her mother's and father's padded walls? I've always thought better of you, that your talk meant something. Then it seemed there was no meaning to all that you said. When we were in university this was fine. To be honest afterwards it
became less fine. I didn't tell you this, but that was because I wasn't going to split with you over it, since in fact you seemed to want to change. Post-university is a changing time. You seemed to want to change with me, to step into adult life that way. Our differences I thought would pass. That too was false. I should have seen that when you met me at our old hangout the day before we were set to leave together. If you could have, you would have ended it there, but you waited until the last minute and left me at passport control. You know what the problem is, not just with you? Our whole generation lacks the drive to go after anything because we expect everything to be handed to us with our fancy diplomas in hand, our pieces of paper with ink and stamps. You've expected the same. I tell you that none of us can really live like that. It all really comes down to hustle. Granted, in Turkey there were never such expectations of being handed something, not for most people. The family culture is similar, sure enough, and family dependence is very strong due to the general lower economic starting point for most people, but there is no expectation that one won't hustle. One must to survive. Fine, it's not comfortable to hustle all the time, but all the same, it is necessary to hustle more than not, to put oneself forward and not expect anything to be handed over just because we exist or are related to one person or another. There is a system like that here too, but more than not, creating the situation for opportunities to arrive, and for those opportunities to be fulfilled, is more than enough. -Kostas
148
= Subject: Almost back Mar 18 Taso, That was harsh. Of course I agree with you. It is true that without adaptation in difficult times there is no survival and let's face it, we are in such a state at this moment. You and I recognize it. At the same time, we're not animals. We have to feel some compassion for those who cannot measure up, to those who cannot find a way to make their way in our times. We may be dealing with a case of natural selection, but it's not something to be gleeful over. I was an idiot today. This morning I made the mistake of going on to Facebook and looking at Eleni's profile. I know, classic mistake. She wrote something on her wall and it appeared in my news feed; I couldn't help looking. I haven't looked at her profile for months and now that I'm back here, like an ear worm – it's like she's everywhere. And I've written to her too, since even before I got back. I didn't want to say so since it would make it more real. I keep writing to her, and she never answers, but thanks to Facebook, I know now that she's in a relationship. I want to burn the bastard who dared go out with her and I want her to sink for finding happiness after me, for saying nothing and going on. God damn Facebook. It's so clear now what an illusion her “love” was. Maybe back in university she felt it was time to try on a man, try on a relationship, and her gaze fell on me, and I was the unlucky bastard to be used for all those years. I'll never know because I've never asked and now I know the feeling will never go away.
149
Like an asswipe I keep sending her long e-mails and she hasn't answered them. Any of them. They're all unanswered pleas and meditations to be struck out against, to be debated, but nothing comes. As together as my life may seem from what I've told you over the phone and in whatever else you see, I feel far from it. I have to go now. -Kostas = Subject: Returning Mar 19 Eleni, This is it. You don't want to respond and I'm through with writing. I'm done. Finished. I didn't want to tell you this earlier, but I've met someone on my travels, someone I think understands the need to move and change better than you do. That's right. I've found a girl. She's traveling for the first time, but I can tell that she's more open and more up for change than you ever were. I can tell she'll listen to me and that she won't care that I can't rake in enough to set her up in a house, footing every bill. I can tell that she doesn't have false pretensions, ideals which are not real ideals but a cardboard casing to her traditional content. She's a real woman, one who isn't afraid to stand up to a man when she feels offended, one who isn't afraid to put her femininity out in the open. -Kostas
"ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ" By Maria Eliades Από την Άλλη Χώρα (απόσπασµα), νουβέλα Θέµα: Φεύγοντας από την Κωνσταντινούπολη
14 Μαρ Αγαπητή Ελένη, Σήµερα άναψα ένα κερί στην Αγία Τριάδα, στην Πλατεία Ταξίµ. ∆εν ξέρω γιατί το έκανα, για εσένα, για εµένα, για εµάς µήπως; ∆εν υπάρχει εµείς, πρέπει επιτέλους να το εµπεδώσω. Εσύ, εσύ είσαι απροσπέλαστη και εγώ, λοιπόν, µα την πίστη µου, εγώ πρέπει να παραδεχτώ ότι το έκανα για µένα. Ίσως αν ήθελα να ήταν για µας, θα άναβα δύο, ωστόσο στεκόµουνα εκεί µε ένα µόνο κερί, tek όπως λένε και στα Τουρκικά, στο βάθος της παλιάς εκκλησίας, κοντά στα µαρµάρινα κουτιά που πάνω τους είχαν χαραγµένη τη φράση «Ρίπετε την αξίαν του χειρού εν το κιβώτιω», και µε έναν δάχτυλο βαµµένο µαύρο να δείχνει την τρύπα που δεν γεµίζει ποτέ. Σταυροκοπήθηκα, πιέζοντας µαζί τον αντίχειρα, το δείκτη και το µεσαίο δάκτυλο, αγγίζοντας το µέτωπό µου, έπειτα τον αφαλό µου, µετά ακριβώς κάτω από το δεξιό µου ώµο και τέλος, κάτω από τον αριστερό. Αγγίζω µε το χέρι µου την καρδιά µου. Κανένας ιερέας µε χρυσοποίκιλτα άµφια δεν βρίσκεται µέσα στο ναό, παρά µόνο κάποιες γυναίκες, ηλικιωµένες, που ανάβουν κεριά περισσότερο από συνήθεια παρά από αφοσίωση στις σωτήριες διδαχές του Χριστού. ∆εν ξέρουν πως µισοπιστεύω. Τουλάχιστον δεν απορρίπτω την πίστη. Η απόρριψη είναι σκληρό πράγµα. Πιστεύω τόσο, ώστε να αισθάνοµαι επαρκώς το Θεό
και να πιστεύω πως αυτές οι εικόνες των Αγίων, παραδείγµατα θνητών που έγιναν ηµίθεοι, έχουν τέτοια θεϊκή υπόσταση που να µας προστατεύουν και να επουλώνουν τα άυλα τραύµατά µας. Συνήθιζα να πιστεύω πως είχα έναν αόρατο φύλακα άγγελο να φτερουγίζει από πάνω µου, που ήταν πολύ πιο αισθητός από τους Αγίους ή από τον ίδιο το Θεό. Στους ώµους του ξεφύτρωναν τεράστιες καφετιές φτερούγες µε µπλε αποχρώσεις και ήταν ίδιος µε τον άγγελο της εικόνας που µου χάρισαν σε κάτι βαφτίσια. Η µητέρα µου έγραψε µε µπλε κεφαλαία γράµµατα «Κώστας Μαρκάριος» στο πίσω µέρος. Όµως σταµάτησα να πιστεύω σε φύλακες αγγέλους. Εσύ είσαι σαν κι αυτούς που έχουν ρόλο συµπληρωµατικό και όχι προστατευτικό, να είναι εκεί όταν εσύ δεν έστελνες µήνυµα ή mail. Εσύ µε ενέπνευσες και µετά µε αποπροσανατόλισες. Τώρα και εσύ έφυγες µέσα στη σιωπή. Είναι απλώς το µοναχικό µου παρελθόν που µε ζώνει, λες και εγώ ή οι αναµνήσεις µου σε αφαιρέσαµε από τις στιγµές που µοιραστήκαµε. Τις διηγούµαι πάλι στον εαυτό µου. Τις διηγούµαι πάλι στο σιωπηλό σου είδωλο. Ίσως πράγµατι να άναψα εκείνο το κερί, αφού συνήθως ανάβουµε κεριά για τις παλιές αναµνήσεις, σαν µια αποτίµηση των όσων έχουν περάσει. Έρχοµαι στην Αθήνα σε λίγες ηµέρες. Σου γράφω τώρα, επειδή πιστεύω ότι η απόσταση µας έκανε καλό, και ότι ήρθε επιτέλους η στιγµή να γίνουµε φίλοι. Τουλάχιστον, θα το ήθελα παρά πολύ. Πες µου µόνο πότε έχεις ελεύθερο χρόνο για να πιούµε έναν καφέ, όπως ακριβώς τότε, στο πανεπιστήµιο. ∆ικός σου, Κώστας
150
151
= Θέµα: Ταξίδι στην Αθήνα, πέντε ηµέρες και ακόµα µετρώ 14 Μαρ Γεια σου, Τάσο! Τι κάνεις; Ξέρω, έχω εξαφανιστεί από τα Χριστούγεννα, µπλα µπλα µπλα… Έρχοµαι στην Αθήνα, οπότε κράτα τα παράπονά σου για αργότερα, όταν θα ’µαι εκεί! Θα είµαι µε τους δικούς µου το σαββατοκύριακο, αλλά αν είσαι εκεί γύρω, υπάρχει χρόνος για νυχτερινή εξόρµηση. Απάντησέ µου και θα κανονίσουµε αναλόγως. -Κώστας = Θέµα: Στη Θεσσαλονίκη 16 Μαρ Αγαπητή Ελένη, Αφού τακτοποιήθηκα στο ξενοδοχείο νωρίς σήµερα το πρωί, έσπευσα στου Χατζή, ξέρεις, για να απολαύσω τον καθιερωµένο πολίτικο µπακλαβά, λες και δεν τον χόρτασα στην Κωνσταντινούπολη! Αλλά αυτό που παρατηρεί κανείς µε το που φτάνει στη Θεσσαλονίκη, από την πρακτική τουλάχιστον πλευρά του πράγµατος, είναι πως οι τιµές των εισιτηρίων του λεωφορείου έχουν αυξηθεί και τα εισιτήρια πλέον είναι για µία διαδροµή. Φυσικά και δεν κατηγορώ κανένα για την περσινή καµπάνια του «δεν πληρώνω». Άλλωστε πώς µπορείς να πιέζεις τους ανθρώπους για κάτι που δεν µπορεί να γίνει; Θα έκανα ακριβώς το ίδιο πράγµα αν ζούσα εδώ. Θα λάµβανα ενεργά µέρος στο κίνηµα, όπως είµαι βέβαιος ότι
κάνεις κι εσύ. Να πάρει, αν σε γνωρίζω έστω και λίγο, αυτό κάνεις. Τι άλλο να προσθέσω ύστερα από τρεις ώρες στην πόλη; Ο χώρος είναι οικείος αλλά αλλόκοτος. Το βάρος της βρόµικης ιστορίας µας σπρώχνει τα πράγµατα στα άκρα, η σηµερινή κατάσταση φαίνεται να είναι πιο τραγική από πέρσι, όταν ήµουν µε µερικούς φίλους µας στη Χαλκιδική. Εκεί η ατµόσφαιρα δήλωνε πως τίποτα δεν είχε αλλάξει. Αλλά µάλλον στη Χαλκιδική όλα λησµονούνται. Ακόµα και τότε, η διασκέδαση ήταν απεριόριστη. Άναψα κι άλλο κερί σήµερα το πρωί, αυτή τη φορά στη Αγία Σοφία. ∆εν ξέρω γιατί. Σου γράφω από το προαύλιο της εκκλησίας, κοιτάζοντας δύο λευκόγκριζα περιστέρια που τριγυρίζουν ανεβοκατεβάζοντας τα κεφάλια τους, και ελπίζω να µην αναγκαστώ να διώξω τους τσιγγάνους που ζητιανεύουν στο προαύλιο. Να, τώρα βλέπω έναν στην είσοδο. Ο ήλιος είναι φωτεινός και ζεστός. Ακούω την πόλη αλλά βλέπω τη φύση καθώς το χορτάρι βλασταίνει ανάµεσα στις ρωγµές των κεραµιδιών στην αυλή της εκκλησίας, µε πολλούς ακατάστατα φυτεµένους θάµνους σε µια υποτυπώδη σειρά. Πιστεύω πως όλα µοιάζουν περίεργα απλώς επειδή δεν είναι πια συνηθισµένα. Όταν σε είδα πέρσι, δεν σταµατούσες να λες πόσο ανόητοι ήµαστε όλοι όσοι πιστεύαµε σε κάτι, ενώ εσύ λογικά δεν πίστευες σε κανένα Θεό, σε καµία τάξη, βουτηγµένη στην απαισιοδοξία σου. Ποια ανακούφιση σου φέρνει αυτό τώρα; Αυτοδικαίωση; Αυτοπεποίθηση; Καλή τύχη. Αυτό που θα φέρει το µέλλον µας είναι µάλλον θρησκοληψία, εθνικισµό, πίστη στο παράλογο παρά αγνωστικισµό ή αθεΐα, όπως θα περίµενες. Ο αγνωστικισµός και η αθεΐα είναι πολυτέλεια όταν όλα πάνε καλά και τα χρήµατα δεν αποτελούν εµπόδιο,
προκαλώντας την ανάγκη να προσκολληθούν ο ένας στον άλλο για να αφοµοιωθούν. Για θυµήσου ότι αυτό το είπα, όταν έβλεπες πως ο εαυτός σου είναι µόνος και αποκοµµένος από όλους κι από όλα, επειδή αποφάσισες µε περισσό πείσµα, που είναι και το κύριο χαρακτηριστικό σου, ότι δεν µπορείς να ζήσεις µε κάποιον από εµάς που δεν συµµερίζεται τις ίδιες απόψεις µε εσένα. Κοίτα, ξέρω, είχαµε προβλήµατα όταν ήµαστε µαζί, αλλά υπήρχαν και τόσο πολλές και ωραίες στιγµές. ∆εν το βλέπεις; ∆εν βλέπεις πόσο ωραία θα ήταν να ξεχάσουµε τι πήγε στραβά και πολύ απλά να επιτρέψουµε στους εαυτούς µας να αναλογιστούν πόσο ωραία ήταν η ερωτική πλευρά µας και να αφήσουµε να συνεχιστεί έστω και κάτι; Μετά όλον αυτόν το χρόνο, η επιστροφή µού θύµισε πόσο µου έχεις λείψει. Η Κωνσταντινούπολη απλώς µε κράτησε µακριά. Ξέρεις γιατί έµεινα µακριά τόσον πολύ καιρό; Εξαιτίας σου. ∆εν µπορούσα να πιστέψω ότι θα άντεχα έστω και λίγο µακριά από σένα χωρίς να σε βλέπω. Το κορίτσι που γέρνει αναπαυτικά στην καρέκλα του αναρχικού µπαρ της περιοχής πήρε τη δική σου µορφή, εσύ πια γέρνεις αναπαυτικά στην καρέκλα πίνοντας την εισαγόµενη µπύρα σου. Κοιτάζοντας την παραλία σε βλέπω ξανά να πατάς πάνω στα σκληρά χαλίκια και ίσα ίσα να βρέχεις τα πόδια σου στο νερό τσαλαβουτώντας χαρούµενη και στο τέλος να βουτάς ξεσπώντας στα γέλια. Πώς να µην µε στοιχειώνουν αυτές οι στιγµές; Τόσο καιρό δεν µπορούσα να επιστρέψω εξαιτίας όλων αυτών και κυρίως εκείνων που βίαια µε σπρώχνουν κάθε φορά σε εσένα, αυτά που έµειναν κρυµµένα πίσω από τις αντιστάσεις που τόσο εύκολα προέβαλλες. Θέλω να σε ξαναδώ, ακόµη κι αν τίποτε δεν είναι το ίδιο. Απλώς κάνε µου την χάρη και απάντησέ µου! -Κώστας
= Θέµα: ΑΠ: Στη Θεσσαλονίκη 16 Μαρ Ελένη, Το πρόβληµα είναι, και το καταλαβαίνω τώρα, πως ακόµα σε αγαπάω. ∆εν µπορώ να αρνηθώ αυτό που νιώθω τούτη τη στιγµή. Το λάθος µου ήταν που έφυγα, σκεπτόµενος ότι θα µπορούσα να αρνηθώ τα συναισθήµατά µου για να προχωρήσω στη ζωή µου. Πίστεψα ότι θα ήταν καλύτερα για τους δυο µας. Αλλά όταν αποφάσισες να χωρίσουµε προτού πάµε στην Κωνσταντινούπολη µαζί, αυτό ήταν κάτι περισσότερο απ’ ό,τι θα µπορούσα να αντέξω. ∆εν έδωσες καµία ευκαιρία σε εµάς. Τι πρέπει να σου πω; Προσπάθησα να σου τηλεφωνήσω µετά, ξέρεις, αλλά µε είχες µπλοκάρει. Και έπειτα σκέφτηκα, «Ίσως πρέπει να της δώσω χρόνο. Το µόνο που χρειάζεται είναι χρόνος». Έτσι σε άφησα µόνη. Κοίτα, καταλαβαίνω ότι αφού δεν µου έχεις απαντήσει ακόµα, δεν θα µου απαντήσεις ποτέ. Το ξέρω. Αλλά δεν παύω να προσπαθώ, για να σου δώσω την ευκαιρία να µου γράψεις, να αλλάξεις την κατάσταση. Βαθιά µέσα µου ενδιαφέροµαι ακόµη. ∆εν έχω σταµατήσει να νοιάζοµαι, απλώς έπαψα να το θυµίζω στον εαυτό µου για να µην πονώ όταν δεν σε βλέπω, για να µην αποσπώµαι από την εργασία µου. ∆εν µε παίρνει. Εδώ, στην Πόλη, πρέπει πραγµατικά να δουλέψω. Γιατί µε το να προσποιούµαι πως γράφω, δεν γράφω και δεν εκδίδω τίποτα στ’ αλήθεια. Και ευτυχώς που γίνεται αυτό. Μου αρέσει η δουλειά µου στην εφηµερίδα. Μα, είναι τόσο ωραίο να νιώθεις χρήσιµος, να χρησιµοποιείς
152
153
τις γνώσεις και το ταλέντο σου για να φτιάξεις τη ζωή σου. Θα προσπαθούσα να κάνω το ίδιο εάν επρόκειτο να ζήσω στην Ελλάδα, κάτι τέτοιο όµως είναι άπιαστο όνειρο. Πέρασε. Μακάρι να µπορούσες να το καταλάβεις αυτό. Μακάρι να µε άγγιζες όπως συνήθιζες να κάνεις παλιά, για να µου πεις ότι µε καταλαβαίνεις. Κοίτα, η µοναδική εικόνα που έχω τώρα από σένα είναι η τελευταία, όταν παρακαλούσα, κι εσύ ήσουν µε το πρόσωπό άκαµπτο, σκληρό, µε τα διαπεραστικά σου µάτια να µοιάζουν µε κεχριµπαρένιους πυρακτωµένους δίσκους, τη µυρωδιά σου, εκείνη τη βαριά µυρωδιά µόσχου και λεβάντας µαζί µε µια νότα επίγειου αρώµατος, όλα διαπλέκονταν µεταξύ τους, αλλά η παγωµένη στάση σου τα ανέκοψε. Όλα ξανάρχονται τώρα στη µνήµη µου, σχεδόν πιο καθαρά από τότε που συνέβησαν. Ξαφνικά πάλι είµαι στο πανεπιστήµιο, µοιράζοµαι το κρεβάτι µαζί σου περνώντας το τσιγάρο από τα χείλη µου στα δικά σου και το αντίστροφο. Κοιµόµαστε αργά, ξυπνάµε αργά. Ο πατέρας σου είναι στη δουλειά, η µάνα σου βλέπει τηλεόραση στον κάτω όροφο του διαµερίσµατος. Σου λέω πως είναι ανάγκη να φύγω, πρέπει να πάω στο µάθηµα και εσύ αρπάζοντάς µε, µε σταµατάς. Όχι ακόµα. Λύγισα. Πάντοτε λύγιζα. -Κώστας =
Θέµα: ΑΠ: ΑΠ: Ταξίδι στην Αθήνα, πέντε ηµέρες και ακόµα µετράω 16 Μαρ
Κρίµα που είσαι ακόµα στην Κρήτη. ∆εν είχα ιδέα. Φυσικά, πώς µπορούσα να το ξέρω αφού δεν έχουµε µιλήσει για µήνες. Είναι ωστόσο αυτό που θες; Να µπεις στην οικογενειακή επιχείρηση; Φαντάζοµαι ότι αυτό συµβαίνει επειδή επικρατεί η άποψη πως αν είναι να κάνουµε τίποτα της προκοπής σήµερα οι Έλληνες, πρέπει να µεταναστεύσουµε στο εξωτερικό. Είναι εξακριβωµένο. Είναι µάλλον στο αίµα µας να δηµιουργούµε διασπορές, την µια µετά την άλλη. Αλλά ξέρεις κάτι; Άρχισε και µε κουράζει το εξωτερικό. Τους αποχαιρετισµούς τους µισώ. Σιχαίνοµαι να λέω αντίο και να σηκώνοµαι να φεύγω. ∆εν θέλω µε τίποτα να πω αντίο, αν χρειαστεί να φύγω πρόωρα. Μα όλοι δεν µισούµε τους αποχαιρετισµούς; Μπορεί και όχι! Ίσως ορισµένοι να λένε ευκολότερα αντίο από κάποιους άλλους. Τυχεροί άνθρωποι, µόνο που δεν µπορεί να λογίζονται για άνθρωποι, αν τους λείπει αυτό το συναίσθηµα. Έφαγα µπουγάτσα σήµερα, συνειδητοποιώντας το πόσο µου έλειψε να σταµατώ σ’ ένα γωνιακό µαγαζάκι και να κάθοµαι, βυθίζοντας το πιρούνι µου στη γλυκιά κρέµα µε άρωµα πορτοκαλιού, τυλιγµένη µέσα στα τραγανά φύλλα του µπακλαβά και πασπαλισµένη µε κανέλα και ζάχαρη άχνη, µε ένα φτηνό φραπέ, µε τα σχολιαρόπαιδα και τις µητέρες να µπαινοβγαίνουν, -χαρούµενες στιγµές αυτής της πόλης και του Βορρά γενικότερα, αναπάντεχες χαρούµενες στιγµές. Έφυγα επειδή, όπως ξέρεις, υπήρχε µια δουλειά, µια ευκαιρία να αποδράσω από το τοξικό περιβάλλον που τόσο πολύ µε συνθλίβει. Θέλω να πω ότι και οι δυο µας τελειώσαµε το πανεπιστήµιο την ίδια εποχή, οπότε ξέρεις τι εννοώ. Αρκετά χρόνια σκορπίστηκαν σε δουλειές του ποδαριού,
τίποτα σταθερό, ενώ ζούσα στο πατρικό µου, κάτι που δεν περίµενα ποτέ πως θα έκανα! Το καινούριο ξεκίνηµα σε έναν ξένο τόπο, όπου θα µπορούσα να φτιάξω τη ζωή µου και να διαπρέψω, να κάνω ρεπορτάζ- καλά, όχι ακριβώς όπως το είχα φανταστεί, αλλά αρκετά κοντά σε αυτό που είχα οραµατιστείβοήθησαν πολύ στην απόφασή µου να φύγω. Ίσως και για σένα επίσης. Όσο και να µου λείπει η Ελλάδα, η Πόλη µου προσφέρει συγκινήσεις και εκπλήξεις, κι έτσι µε κρατάει κοντά της. ∆εν ξέρω πώς κατάφερες να µείνεις εδώ. Ναι, είναι η πατρίδα, αλλά πραγµατικά αξίζει τον κόπο; Εντάξει, είναι οι φίλοι, η οικογένεια, ο κόσµος µας, αλλά αυτό είναι αρκετό, αν ποτέ αναρωτηθούµε για την επιβίωσή µας; Αυτά δεν είναι για µένα, αλλά ας µην επαναλαµβάνω τα ίδια. -Κώστας = Θέµα: Αναχώρηση από τη Θεσσαλονίκη για τη ∆ράµα 17 Μαρ Ελένη, Υπάρχει ένας σταυρός στο ταµπλό του λεωφορείου που πήρα ενώ κοντά στη ΧΑΝΘ βρίσκεται το σιδερένιο άγαλµα ενός αγγέλου που ψιθυρίζει κάτι στο αυτί ενός Έλληνα επαναστάτη. Ο Άγιος ∆ηµήτριος εικονίζεται καβάλα στ’ άλογό του σ’ ένα κάστρο πάνω στο θυρεό της στρατιωτικής βάσης. Ένας ιερέας µε τα µαλλιά κοτσίδα και µε καρότσι για ψώνια πηγαίνει για τις εβδοµαδιαίες αγορές του. Τα σηµάδια που δείχνουν ότι βρίσκοµαι σε αυτήν εδώ τη χώρα δεν
υπάρχουν παντού. Να, όµως που τα συναντώ συνέχεια. Τα ξεχωρίζω αµέσως και είναι για µένα ανακούφιση, (εκτός από το άγαλµα, αλλά µάλλον αποτελεί γενική παραδοχή πως η πίστη στο άγαλµα είναι µια πράξη υποκινούµενη από θεϊκή ευσέβεια), αφού στην προηγούµενη ζωή µου βλέποντας κάτι τέτοιο, σήµαινε πως πέρασα από εδώ. Καθώς ανατρέχω στο παρελθόν, θυµάµαι πόσο καιρό πέρασα µ’ αυτήν εδώ την παρέα, µε ανθρώπους που υποτίθεται ότι µου «έµοιαζαν», στην ουσία όµως ελάχιστες αξίες και ιδέες συµµεριζόµασταν. Καµία ελευθεροφροσύνη, καµία διανοητική δραστηριότητα, καµία περιέργεια κατά τη διάρκεια εκείνων των άδειων ηµερών. Πίσω µας κρυβόταν ο µύθος του Ελληνισµού, ότι δηλαδή είχαµε έναν στενότερο δεσµό µε τους αµιγώς Έλληνες παρά µε τους «Άλλους» που έζησαν στη χώρα µας, όπως οι Βούλγαροι ή οι Αλβανοί ή οι Ρώσοι, οι οποίοι είχαν επιλέξει να µένουν εδώ χάρη στις ευκαιρίες που είχαν προκύψει γι’ αυτούς. Τι ανοησία, να θεωρεί κανείς πως µοιάζει περισσότερο µε εκείνους που γεννήθηκαν στον ίδιο τόπο µε τον ίδιο παρά µε εκείνους που ενσωµατώθηκαν αργότερα και που δουλεύουν εξίσου σκληρά όπως οι παππούδες µας και οι γιαγιάδες µας προσπαθώντας µε σωµατικό και ψυχικό µόχθο να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, εκείνους που ζουν πάνω κάτω όπως εµείς. Τελικά, ούτε τόσο καλλιεργηµένοι είµαστε ούτε τόσο βιβλιολάτρες όσο θα θέλουµε να πιστεύουµε. Τα βιβλία που διακηρύττουν το βάθος και την αξία της ζωής µετά θάνατον µε τράβηξαν προς τη θρησκεία. Τα βιβλία ήξεραν ότι υπήρχε κάτι περισσότερο στη ζωή πέρα από τις κενές εκείνες ώρες που περνούσα µε ανθρώπους που έπρεπε να µιµηθώ, πως υπήρχε κάτι περισσότερο στη ζωή
154
από τις ανόητες κουβέντες για το τι έκανε κάποιος το προηγούµενο βράδυ ή ποιο ήταν το αποτέλεσµα του χθεσινού αγώνα που προβλήθηκε σε εκείνο το άνοστο κενό κουτί, την τηλεόραση, που µας υπνωτίζει µε τα φωτεινά χρώµατα και τα πάντοτε δελεαστικά κορµιά. Στα βιβλία υπάρχουν τα θέµατα της ύπαρξης, πώς φτάσαµε εδώ, γιατί είµαστε εδώ και τι µας καθιστά ανθρώπους, τι είναι αυτό που µας καθοδηγεί. Ακόµη αναζητώ κάτι βαθύ, αλλά ο δρόµος της υποταγής στο Θεό που οι ένθερµοι πιστοί θεωρούν ως τον «ορθό» τρόπο ζωής, ποτέ δεν ήταν για µένα επιλογή. Η πειθήνια συµπεριφορά δεν είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Και έτσι άρχισε το τέλος της θρησκευτικής µου φάσης. Τα ξέρεις αυτά, αλλά εγώ θα σου τα ξαναπώ. Με άκουγες µε προσοχή, αν και ξέρω πως συγχρόνως ήσουνα υπέρ µιας απόλυτης άρνησης για οτιδήποτε δεν ταίριαζε µε την νοοτροπία σου. Ξέρω πως τα email µου µέχρι τώρα δεν σε έκαναν να µου πεις έστω και κάτι. Το ξέρω επειδή ακόµα δεν έχεις απαντήσει. Ειλικρινά, αυτό δεν µε εκπλήσσει. Όσο µάλιστα το σκέφτοµαι καλύτερα, δεν περιµένω να καταλάβεις τίποτα απ’ όλα αυτά, αφού δεν έφυγες ποτέ από την Ελλάδα και ποτέ δεν αποχωρίστηκες κανένα. Αυτό προκύπτει συµπερασµατικά. Λυπάµαι που δεν αποδείχθηκα για σένα αυτός που ήθελες, και λυπάµαι επίσης που αµφέβαλες γι’ αυτό που θα µπορούσε να συµβεί στην Πόλη. Ήξερες τι ήθελα από το πανεπιστήµιο. Σε καµία περίπτωση δεν σε εξαπάτησα σχετικά µε το ποιος είµαι και τι κάνω. Την ίδια ώρα όµως, γιατί δεν παραδέχεσαι τη δική σου υποκρισία; Υποστηρίζεις την ισότητα των φύλων ενώ την ίδια ώρα δεν µπαίνεις στον κόπο να αναζητήσεις µια δουλειά µε µισθό που θα σου επιτρέψει να
155
ζήσεις σαν ίση. ∆εν κυνηγάς καµιά δουλειά ή αρνείσαι πως χρειάζεσαι δουλειά. Ίσως να σκέφτεσαι πως η δουλειά τρέφει το «σύστηµα». Ποιος όµως πληρώνει τους λογαριασµούς σου; Προς το παρόν οι γονείς σου, αλλά αργότερα…, αργότερα περιµένεις έναν άντρα να τους αναλάβει, να σου προσφέρει οικονοµική εξασφάλιση. Λες πως έτσι ζεις έξω από το σύστηµα. Στη γενιά µας, και στο δικό µας περιβάλλον, αυτή ακριβώς η νοοτροπία µάς στρέφει πίσω στο παλιό σύστηµα. Είναι εκτός τόπου και χρόνου να ζεις χωρίς δουλειά, ασχολούµενη µόνο µε το νοικοκυριό. Και ξέρω πως δεν σ’ αρέσει το νοικοκυριό. Μα πες µου, τι είναι αυτό που θέλεις τέλος πάντων; Μήπως είναι να χασοµεράς οληµερίς στα καφέ και το βράδυ στα µπαρ, αφού πρώτα έχεις φάει το σπιτικό φαγητό που σου έφτιαξε η µαµά σου, ή µήπως θέλεις να µείνεις για πάντα παιδί, ένα παιδί που ποτέ δεν θα ξεκολλήσει από το πατρικό του σπίτι; Σε είχα για πολύ καλύτερα, πίστευα πως ο λόγος σου είχε κάποια βαρύτητα. Μετά φάνηκε πως δεν υπήρχε κανένα βαθύτερο νόηµα σε όσα είχες πει. Όταν ήµαστε στο πανεπιστήµιο αυτό δεν ήταν πρόβληµα. Για να πω όµως την αλήθεια, µετά άρχισε να µ’ ενοχλεί. ∆εν σου το είπα ποτέ, γιατί δεν σκόπευα να σε χωρίσω γι’ αυτό. Άλλωστε, έδινες την εντύπωση ότι ήθελες να αλλάξεις. Μετά το πανεπιστήµιο συντελούνται αλλαγές. Φαινόσουν πως ήθελες να αλλάξουµε µαζί, να βαδίσουµε µαζί στην ενήλικη ζωή. Σκέφτηκα πως θα σβήναµε σιγά σιγά τις διαφορές µας. Μάταια όµως. Έπρεπε να το είχα προβλέψει, όταν συναντηθήκαµε στο παλιό µας στέκι εκείνη τη µέρα πριν από την αναχώρησή µας για την Πόλη. Αν µπορούσες, θα έφευγες τότε, αλλά περίµενες µέχρι την τελευταία στιγµή, αφήνοντάς µε στον έλεγχο των διαβατηρίων.
Ξέρεις ποιο είναι το πρόβληµα γενικά, όχι µόνο µαζί σου; Από τη γενιά µας λείπει εκείνη η ορµή για να κυνηγήσουµε κάτι, αφού τα περιµένουµε όλα στο πιάτο, κρατώντας σφικτά στα χέρια µας κυριλέ διπλώµατα και υπογραµµένες περγαµηνές ακαδηµαϊκής αριστείας. Κι εσύ έκανες το ίδιο πράγµα. Εγώ σου το ξαναλέω: κανένας δεν µπορεί να ζήσει έτσι. Όλα όµως θα κριθούν µε την πάροδο του χρόνου. Καλά, στην Τουρκία δεν υπάρχει περίπτωση να περιµένει κάποιος να του τα προσφέρουν όλα εύκολα, τουλάχιστον όσον αφορά τους περισσότερους ανθρώπους. Σίγουρα οι οικογενειακοί θεσµοί µοιάζουν πολύ, η εξάρτηση από την οικογένεια είναι ισχυρή λόγω της χαµηλής οικονοµικής κατάστασης της πλειοψηφίας του πληθυσµού, αλλά ποτέ δεν υπήρξε κάποια υπερβολική προσδοκία. Πρέπει να επιζήσουν. Εντάξει, δεν είναι υποφερτό να πιέζεσαι συνεχώς, παρόλ’ αυτά είναι απαραίτητο να το κάνεις, προκειµένου να προχωρήσεις και να µην τα περιµένεις όλα από τους άλλους µόνο και µόνο επειδή έχεις συγγενικούς δεσµούς µαζί τους. Κι εδώ είναι παρόµοιο το σύστηµα, ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας και πραγµατοποίησης των ευκαιριών. Αυτό είναι αρκετό. -Κώστας = Θέµα: Σχεδόν πίσω 18 Μαρ Τάσο, Αυτό ήταν σκληρό. Φυσικά και συµφωνώ µαζί σου. Είναι αλήθεια ότι για να επιβιώσει ο άνθρωπος στους δύσκολους καιρούς
πρέπει να προσαρµόζεται αναλόγως, και οφείλουµε να το παραδεχτούµε: µια τέτοια κατάσταση βιώνουµε στις µέρες µας. Εγώ και εσύ το αντιλαµβανόµαστε. Από την άλλη πλευρά όµως δεν είµαστε ζώα. Πρέπει να αισθανόµαστε κάποια συµπόνια για όσους δεν µπορούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, για όσους δεν µπορούν να ανταποκριθούν στα προστάγµατα των καιρών µας. Μπορεί αυτό να έχει να κάνει µε τη θεωρία της φυσικής επιλογής, πάντως δεν είναι κάτι ευχάριστο. Έκανα µια βλακεία σήµερα. Σήµερα το πρωί έκανα το λάθος να µπω στο Facebook και να ανοίξω το προφίλ της Ελένης. Ξέρω, κλασικό λάθος. Έγραψε κάτι στον τοίχο της και εµφανίστηκε στο δικό µου. ∆εν θα άντεχα να µην το δω. ∆εν είχα κοιτάξει το προφίλ της επί µήνες και τώρα κάνω πισωγυρίσµατα –είναι σαν να βρίσκεται παντού. Και της έγραψα, ακόµη και πριν από την επιστροφή µου. ∆εν ήθελα να το παραδεχτώ γιατί θα γινόταν πιο αληθινό. Της γράφω συνέχεια, αυτή ποτέ δεν απαντά, αλλά χάρη στο Facebook τώρα ξέρω πως έχει σχέση. Θέλω να βάλω φωτιά στον µπάσταρδο που τόλµησε να βγει µαζί της και θέλω αυτή να µαραζώσει που τόλµησε να βρει ευτυχία µακριά από εµένα, δίχως να πει τίποτα και να συνεχίσει. Ανάθεµά το, το Facebook. Είναι πια ξεκάθαρο ότι η «αγάπη» της δεν ήταν παρά µία αυταπάτη. Ίσως τότε στο πανεπιστήµιο να αισθάνθηκε πως ήταν καιρός να δοκιµάσει έναν άντρα, να πειραµατιστεί σε µια σχέση, και το βλέµµα της να έπεσε επάνω µου, και να ήµουν εγώ το κορόιδο που την πάτησε όλα αυτά τα χρόνια. ∆εν θα το µάθω ποτέ, αφού δεν έχω ρωτήσει ποτέ, και µονάχα τώρα ξέρω πως αυτό το συναίσθηµα δεν θα φύγει ποτέ. Σαν βλάκας συνεχίζω να της γράφω κατεβατά στο email χωρίς να λαµβάνω
156
157
ποτέ απάντηση από εκείνη. Ποτέ. Της γράφω σκέψεις και εκκλήσεις για να τις αντικρούσει ή να τις σχολιάσει, αλλά µάταια. Έτσι όπως ίσως φαίνεται η ζωή µου απ’ όσα που σου έχω πει στο τηλέφωνο αλλά κι απ’ όσα καταλαβαίνεις, αυτά δεν µε αγγίζουν. Πρέπει να σ’ αφήσω τώρα. -Κώστας = Θέµα: Επιστροφή 19 Μαρ Ελένη, Αυτό είναι, λοιπόν. ∆εν θέλεις να µου απαντήσεις και µπούχτισα να γράφω. Αυτό ήτανε. Τέλος. ∆εν ήθελα να σου το πω νωρίτερα, αλλά συνάντησα κάποια στο ταξίδι µου, κάποια που νοµίζω πως καταλαβαίνει την ανάγκη µου για µετακίνηση και αλλαγή καλύτερα από εσένα. Ναι, αυτό είναι: έχω κορίτσι. Ταξιδεύει για πρώτη φορά, αλλά µπορώ να πω ότι είναι πολύ πιο ανοιχτή και έτοιµη για αλλαγές από ό,τι ήσουν πάντα εσύ. Ξέρω ότι θα µε ακούει και δεν θα την νοιάζει που δεν κερδίζω αρκετά για να µένει στο σπίτι ή για να πληρώνω κάθε λογαριασµό. Ξέρω πως δεν τρέφει ψευδαισθήσεις κι έχει ιδανικά αληθινά, όχι ένα περιτύλιγµα ανάλογα µε αυτό που κάθε φορά θα της ικανοποιεί τις επιθυµίες της. Είναι αληθινή γυναίκα, δεν φοβάται να αντιµετωπίσει έναν άνδρα, όταν πιστεύει ότι την προσβάλλουν, ούτε φοβάται να προβάλει ανοιχτά τη θηλυκότητά της. -Κώστας
ART LIFE