Over the edge, verslaafde ouders editie. by Marieke Isaacs

THE EDGE

Verslaafde ouders editie

Een uitgave van MWD studenten van de Hogeschool van Amsterdam

OVER

KIJKje OP de vloer bij jeLLinek

Karen Jens vertelt

Eddy aan het woord Wistje datjes Alles wat jij moet weten over drugs

PROBLEMATIEK VAN VERSLAAFDE OUDERS Herken jij een verslaafde ouder?

INHOUD Een kijkje op de werkvloer...

Column 05 More Jellinek 06 Kinderen van verslaafde ouders

Verslaafde ouders 10 12

Kinderen met een verslaafde ouder

Zelftest 16 Wistje datjes 16 Colofon 17

Voorwoord Dit tijdschrift gaat over de instelling Jellinek. Wij hebben gekozen voor deze instelling omdat wij allemaal ge誰nteresseerd zijn in verslavingen en het ontstaan ervan. Wanneer is iemand eigenlijk verslaafd? Het antwoord op deze vraag hopen wij door de onderwerpen die we in dit tijdschrift behandelen te geven. We hebben dit onderwerp specifieker gemaakt door het over het gezin te hebben. Dat dit soort gezinnen veel problemen ondervinden was bij ons al bekend. Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat we benieuwd waren naar wat voor een invloed dit heeft op het dagelijks leven van de verslaafden en hun directe omgeving, in het speciaal de kinderen. Jellinek en de Brijder zijn de meest bekende afkickklinieken in Nederland. Verderop in dit tijdschrift kunt u meer lezen over Jellinek en de dienstverlening die zij aanbieden.

3 INTRODUCTIE

Problematiek verslaafde ouders

Een kijkje op de werkvloer bij....

JEllinek

Tekst: Karen Jens

De aanmeldprocedure De aanmeldprocedure bij Jellinek kan op verschillende manieren plaatsvinden. Dit kan onder andere: Online: Je meldt je dan online aan via het webformulier op de website van Jellinek. Zij nemen dan contact met je op en in de loop van de behandeling wordt gevraagd om een verwijsbrief van de huisarts. DE INSTELLING

Per telefoon: Eerst moet je een verwijsbrief van de huisarts hebben. Vervolgens kun je bellen met de afdeling aanmelding & advies (T. 020-5904444). Dit kan op werkdagen tussen 08.30 en 17.30 uur. Tijdens dit telefoongesprek wordt een datum vastgesteld voor een intake gesprek. Ook is het mogelijk om eerst telefonisch contact op te nemen met aanmelding & advies en later een verwijzing van de huisarts mee te nemen. Per fax: De verwijzing wordt gefaxt naar de afdeling aanmelding en advies. Dit kan gedaan worden door de huisarts of een andere hulpverlener of dit kun je zelf doen (F. 020-5905590). De wachttijden probeert Jellinek zo kort mogelijk te houden. Binnen 10 dagen na het aanmelden krijg je een intakegesprek. De behandeling wordt binnen 3 weken gestart. Ook is er de mogelijkheid om bij een lichte verslaving alvast online een zelfhulpprogramma te volgen. Hoe een behandeling verloopt: Een eerste stap wordt gezet wanneer je jezelf aanmeldt. Dit gaat telefonisch of via het internet. Als je je aanmeldt

via de telefoon wordt er een afspraak gemaakt voor een intake gesprek. Bij deze intake wordt de ernst van de problematiek ingeschat. Ook vindt er dan een lichamelijk onderzoek plaats. Na deze intake wordt er een behandelvoorstel gedaan. Als je het met dit behandelvoorstel eens bent, wordt dat vastgelegd in het behandelplan. In dit behandelplan staan afspraken over het programma, doel en duur van de behandeling. De duur van de behandeling hangt dus erg af van het programma en het doel en is dus per persoon verschillend. Nazorg wordt geboden na de behandeling. Financiering Vanaf januari 2012 moeten cliënten in de GGZ een eigen bijdrage gaan betalen voor hun zorg. Deze eigen bijdrage komt BOVENOP het eigen risico. Jellinek vindt de invoer van de eigen bijdrage onrechtvaardig. Alleen kunnen zij hier niks aan veranderen. Zij realiseren zich dat het betalen van de zorg voor sommige mensen zeer moeilijk gaat worden en dit vindt Jellinek dan ook uiterst pijnlijk. De eigen bijdrage geldt voor de volgende cliënten: • Cliënten die een ambulante behandeling bij Jellinek krijgen. • Cliënten die korter dan een jaar in een kliniek van Jellinek verblijven zonder gedwongen opname. Geen eigen bijdrage komt er voor: • Kinderen en jongeren t/m 17 jaar. • Cliënten in het onvrijwillige kader. • Cliënten in een crisisbehandeling of waarvan de behandeling is gestart naar aanleiding van bemoeizorg.

De kosten van de eigen bijdrage voor ambulante behandeling tot max 100 minuten is €100,- per jaar. Voor ambulante zorgt langer dan 100 minuten is de eigen bijdrage €200,- per jaar.

WERKEN BIJ JEllinek Het lijkt mij een enorme uitdaging om bij Jellinek te werken. Dit omdat er zo ontzettend veel verslaafden in Nederland zijn, en er eigenlijk maar een erg klein percentage daarvan onder behandeling is. Om dit percentage dan te helpen lijkt me een mooie uitdaging. Wel denk ik dat ik het heel moeilijk zal vinden. Je zal heel veel in gesprek moeten gaan met cliënten, individueel maar ook in groepen. Ik heb zelf geen ervaringen met drugs of alcohol of gokken. Daarom lijkt het mij misschien ook moeilijk om in een afkickkliniek te werken.

Bibliografie • • • •

http://www.jellinek.nl/ behandeling/aanmelden/ http://www.jellinek.nl/handeling/ wachttijden http://www.jellinek.nl/ behandeling/eigen_bijdrage http://www.jellinek.nl/ behandeling/veelgestelde_vragen/

Eddy aan het woord

Tekst: Eddy Drenth

We hebben allemaal goede gewoontes en slechte gewoontes. Mijn goede gewoontes zijn bijvoorbeeld dat ik de tafel afruim als ik klaar ben met eten, de stoel aanschuif als ik opsta en weg wil gaan, de WC doorspoelen na elk toiletbezoek, geen afval op straat gooien en ga zo maar door. Deze dingen zijn voor veel mensen de gewoonste zaak van de wereld. Er zijn ook mensen die bijvoorbeeld hun afval wel op straat gooien. Natuurlijk kunnen we niet spreken van een goede gewoonte als je je afval op straat gooit. Ik geef toe, een klokhuis van een appel belandt niet altijd in de vuilnisbak bij mij, maar de rest wel. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor bijvoorbeeld

`Als ik wist wat goed voor me zou zijn zou ik mijn X-box weg moeten doen, want dit kon echt niet door de beugel!` kinderen in de omgeving. Zij pakken namelijk dingen op, steken het in hun mond en kunnen daar behoorlijk ziek van worden. Het is nog niet zo erg als ze een leeg blikje cola tegen komen. Erger wordt het als de kinderen spuiten op gaan pakken en in hun mond steken

overigens wel goed vinden. Een jaar nadat ik daar ben weg gegaan, ben ik benaderd of ik weer vakantiewerk wilde gaan doen. Mijn antwoord was natuurlijk: ja, graag! Onder het genot van een kop koffie zouden we het even hebben over het aantal uren dat ik kon gaan werken,

waar ik kon gaan werken etc. Zover is het echter nooit gekomen. We kregen het namelijk over opleidingen en hobby’s. De beste man vroeg me waarom ik zoveel moeite had met de opleiding die ik had gekozen. Ik antwoordde dat ik me niet tot school kon zetten en dat ik snel andere dingen leuker vind om te doen. Dit was (en is) volgens mij een logisch gevolg als iemand een opleiding niet leuk vindt. Dan zijn er allerlei leukere dingen te doen, want zelfs je kamer opruimen is dan leuk. Zoals ik zei, vroeg hij ook naar mijn hobby’s en één van mijn hobby’s is die-hard gamen! Dat zei ik dus ook tegen de beste man en hij stelde meteen dat ik verslaafd was aan het gamen. Als ik wist wat goed voor me zou zijn zou ik mijn X-box weg moeten doen, want dit kon echt niet door de beugel! Mijn baas bekeek het dus erg kort door de bocht: ik speel spelletjes en ik ben meteen verslaafd. Ondanks mijn manier van uitdrukken probeerde ik nog te vertellen dat het echt niet zo erg is, maar dat gamen op dat moment het enige was dat ontspanning bood en ik me via gamen makkelijker kan zetten tot school. Als ik vaak mijn kamer opruim ben ik toch ook niet verslaafd? Ik ben daar weg gegaan, heb geen vakantiewerk gedaan en vroeg me af waar de grenzen liggen. Ik ben toch niet verslaafd als ik een spelletje speel? Enige tijd later las ik op internet dat elke verslaafde een aantal stadia doorlopen en dat een kenmerk voor een verslaafde is: de ontkenningsfase...

5 COLUMN

column

waar een paar uur eerder nog een drug in zat. We mogen wat mij betreft gerust stellen dat dit gedeponeerd wordt door verslaafden. Misschien zijn ze nog in de experimentele fase en nemen ze hun spuiten niet mee, misschien zijn ze inmiddels zó verslaafd dat ze last krijgen van afkickverschijnselen als ze een dag niet aan het middel zitten. Hoe dan ook, het is een kwalijke zaak. Nee, ik ga het nu niet over zwerfafval hebben. Wat ik me daarentegen wél afvraag is: wanneer is iemand verslaafd? Wanneer loopt iemand de maatschappij in de weg? Met andere woorden: waar wordt de grenzen getrokken? Als je het mij vraagt wordt iemand veel te snel verslaafd genoemd. Ik weet nog wel dat ik bij een schoonmaakbedrijf heb gewerkt, waar ik het niet echt naar mijn zin had. Met de baas kon ik het

MORE JELLINEK

Tekst: Cerise Roefs

contact tussen de cliënt. Er zijn informatielijnen om zelf contact op te nemen met Jellinek, maar aanmelden via sites of mailen is ook mogelijk. Een verwijsbrief van de huisarts is niet noodzakelijk. Het zoeken van contact en een eventuele aanmelding, of te wel de eerste stap om af te kicken, wordt hierdoor laagdrempelig. Omdat een verslaving ook een grote impact heeft op de familie van de cliënt heeft Jellinek advieslijnen speciaal voor verschillende doelgroep.

DE INTSTELLING

Werkwijze In Jellinek wordt er op micro-meso niveau gewerkt. Dit houdt in dat Jellinek directe hulpverlening biedt aan individuen en groepen. Als er uit wordt gegaan van deskundigheid moet gedacht worden aan multi-methodische hulpverlening aan verslaafde ouderen en jongeren. Het doel van de behandeling is de verslaving onder controle te krijgen om op die manier een leefbaar klimaat te scheppen voor de verslaafde en zijn/haar naaste omgeving. Door individueel contact met de cliënt wordt beter zichtbaar wat voor hulp de cliënt nodig heeft. Jellinek heeft instellingen verspreid over heel Nederland, hierdoor is samenwerking tussen de verschillende locaties van belang. Dit zorgt voor goede informatie, veel kennis en vooral meer zekerheid voor een cliënt om goed geholpen te kunnen worden. De afkickkliniek hanteert verschillende manieren om zich open te stellen voor

Taakgebieden Jellinek staat voor directe hulp- en dienstverlening. Met directe hulpverlening verstaan we het contact tussen de cliënt en de hulpverlener. Je kunt je vrijwillig aanmelden om de behandeling te starten in de afkickkliniek. Omdat de cliënt zich vrijwillig aanmeldt, is er vaak sprake van een sterke interne motivatie van de cliënt of het advies van familie of de huisarts herkent en erkent. Verslaafde ouders zien vaak niet wat voor schade zij kunnen veroorzaken voor hun nabije omgeving. In de vrijwillige hulpverlening wordt er aandacht besteed aan de relatie tussen de cliënt en hulpverlener. Het is belangrijk om duidelijke afspraken te maken met de cliënt waar beide partijen zich in kunnen vinden. Verder wordt er met veel aandacht gekeken naar het probleem. De hulpverlener wilt zo goed mogelijk inzicht krijgen in de problematiek , zodat duidelijk wordt wat de werkdoelen van de cliënt moeten zijn. Het is het belangrijkste dat de cliënt weer grip krijgt op zijn leven. Informeren, adviseren en begeleiden van de cliënt zijn drie belangrijke speerpunten in de behandeling.

WERKEN BIJ JEllinek

Het is belangrijk om je werkwijze en besluiten te verantwoorden bij je collega’s en de directie. Om te komen tot een geschikte behandelaanpak van een cliënt, elkaar te adviseren en coachen, wordt er dagelijks overleg gevoerd. Professionaliteit Om een bijdrage aan de ontwikkeling van het beroep te leveren wordt er veel gedaan aan kennisontwikkeling. Er worden verbanden zichtbaar tussen de oorzaken van de verslaving en de gevolgen hiervan voor de cliënt en zijn naaste omgeving, meestal de familie.

Bibliografie •

http://www.jellinek.nl/ informatie_en_advies/ adviezen/http://www. ebp.bsl.nl/webwinkel/ files/9031346187_proef. pdf

7 DE INTSTELLING

Werken in en vanuit een arbeidsomgeving De Jellinek behandelt vanuit een bepaalde visie. Het is van belang dat iedere locatie de behandelingsvormen hierop afstemt, samenwerking tussen de instellingen is daarom van groot belang. Er vindt dus heel regelmatig overleg plaats waarin wordt gekeken hoe de hulpverlening beter kan en wat voor een betere samenwerking kan zorgen. Adviseren en coaching zijn dus een belangrijk onderdeel van deze vergaderingen. Ook wordt er binnen de eigen instelling of organisatie samengewerkt.

Het werken in Jellinek spreekt mij erg aan om verschillende redenen. Ten eerste lijkt het mij een goede voldoening mensen op het rechte pad proberen te krijgen. De kliniek zelf helpt zowel jongeren als ouderen en bied zelfs hulp aan de familie rond de cliënten heen. Het contact met de cliënt lijkt mij het fijnste om te hebben. Het is goed om vertrouwen te kunnen winnen en samen een compromis te sluiten met de cliënt waar zowel de werker als cliënt zich in kunnen vinden. De kwaliteit geduld zal nodig moeten zijn omdat er in een lange tijd kleine verbeteringen plaats vinden, wat misschien frustraties bij mij kan opwekken. Na de informatie wat ik heb opgedaan tijdens deze glossy lijkt verslaafde ouders mij een moeilijke maar zeer interessante doelgroep. Het geeft mij namelijk een deel onbegrip dat ouders zo ver kunnen gaan bij zichzelf dat zij zelfs eigen kinderen gaan verwaarlozen. Hieraan het geduld gaan knagen omdat ik graag wil dat deze cliënten dit zo snel mogelijk zouden gaan inzien. Tevens is dit juist ook de uitdaging van het werk om deze verslaafden dit te laten inzien. Ik heb zelf van de zijlijn toegekeken hoe het fout kan gaan met drugs, en de sector spreekt mij aan. Ik zou mij zeker willen verdiepen in deze sector, of ik hier ook werkelijk in wil werken daar heb ik nog te weinig ervaring mee met andere doelgroepen.

DOELGROEP

Kinderen van verslaafde ouders Tekst: Anouska van der Wardt

ACHTERGRONDEN Leeftijd:Kinderen van verslaafde ouders lopen risico op ontwikkelingsproblemen (Fasstichting, z.j.). Ook volgens de website van het bedrijf Novadic-Kentron (netwerk voor verslaving), kunnen kinderen van verslaafde ouders op latere leeftijd problemen krijgen. Deze problemen bestaan uit gedragsproblemen, sociale problemen, emotionele problemen en verslavingsproblemen (Bool,2009). Hoe jonger het kind is, des te meer invloed hebben de problemen op het kind. Het kind is dan namelijk nog afhankelijker van de ouder dan op latere leeftijd(2005).

beïnvloedt hiermee het kind. Vaak heeft het kind ook een schuldgevoel of een gevoel van schaamte tegenover de omgeving. Het kind kan willen dat de situatie thuis anders is en zich daardoor anders voordoen dan dat hij zich daadwerkelijk voelt. Het is mogelijk dat het kind zich schaamt voor die middelenafhankelijke ouder.

Opvoedingssituatie:De opvoedingssituatie van kinderen van verslaafde ouders is anders dan die van andere kinderen. Door gebrek aan structuur en positieve rolmodellen, krijgen de kinderen al een valse start. Ook de sociaal economische positie is vaak niet ideaal.

Kenmerken Kindermishandeling: Bij meldingen van kindermishandeling bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling, voorheen Bureau Vertrouwensartsen, is in 20% van de gevallen sprake van alcoholmisbruik bij één van de ouders (Cuijpers, 1999). Ook verslaving aan alcohol of drugs komt vaak bij deze ouders voor: naar schatting 30 tot 90 procent van de verwaarlozende en 50 procent van de fysiek mishandelende ouders heeft verslavingsproblemen(Karen Mutsaers, 2008).

Kinderen zien hun ouders als voorbeeld, dit is dan ook een van de redenen dat kinderen van verslaafde ouders zelf ook een grotere kans hebben op verslaving. Ze groeien op met het beeld dat de ouder niet zonder het verslavende middel kan en

Schoolprestaties Soms doen kinderen van ouders met alcoholproblemen het op school minder goed dan hun klasgenoten. Ze kunnen zich slecht concentreren of zijn met hun gedachten niet bij

Hulp voor het kind Kinderen van verslaafde ouders kunnen het zelf ook moeilijk krijgen. De thuissituatie is vaak onstabiel en de aandacht van gezinsleden gaat veelal uit naar degene met de verslaving. Door de kinderen met lotgenootjes en leeftijdsgenootjes te laten praten, kunnen ze hun ei kwijt en kunnen ze elkaar helpen om met bijvoorbeeld de frustraties om te gaan. Hier zijn verschillende instellingen voor in het leven geroepen, wat vaak via de GGZ gaat. In deze klinieken kunnen de kinderen praten met andere kinderen onder begeleiding van een medewerker van de kliniek. Onderwerpen die bijvoorbeeld ter sprake kunnen komen zijn: Wat is een verslaving? Wat houdt dit in voor die persoon en voor de omgeving. Ook leren deze kinderen om te gaan met hun gevoelens. Dit leren ze van elkaars ervaringen en verhalen.

Ze leren sociale vaardigheden en hoe om te gaan met een schuldgevoel of eventuele schaamte voor de verslaving van de ouder. De kinderen bouwen onderling een vertrouwensband op en daar kunnen vriendschappen uit voort komen.

WERKEN met de doelgroep Mijn interesse in het denkvermogen van kinderen is altijd aanwezig geweest. Daardoor heb ik in eerste instantie voor de opleiding kinderopvang gekozen. Zien hoe kinderen zich ontwikkelen op zowel sociaal als cognitief gebied is mooi om te zien. Nu ben ik wel benieuwd hoe deze ontwikkeling zich voortzet als er geen sprake is van een stabiele of veilige thuissituatie. Door de verslaving van een of beide ouders verandert de thuissituatie en ik ben benieuwd hoeveel invloed dit heeft op kinderen van verschillende leeftijden. Dat een verslaving niet alleen een gedragsprobleem is, maar eigenlijk vooral een ziekte heb ik geleerd tijdens de lessen. Het afkicken van een medicijn of bijvoorbeeld alcohol zit hem niet alleen in de gedachte maar ook in het lichaam. Het lichaam is ook verslaafd en niet alleen de geest. Hier moet rekening mee gehouden worden aangezien er in bijna alle gevallen afkickverschijnselen kunnen optreden.

Bibliografie: • Novadic-kentron, 2009 • http://www.novadickentron.nl/default. aspx?DocumentID=4237ec68a0e7-4e26-a753-aeb451f2f7e8 •

Fasstichting, (z.j.)

•

http://www.fasstichting.nl/ index.php

•

Karen mutsaers Oorzaken van kindermishandeling Trouw.nl

•

http://www. leerlingzorgalmere.nl/files/ amk/NJI_oorzaken%20 kindermish._maart%202012. pdf

•

Drankjewel.nl

•

http://www.drankjewel.nl/ jongeren.asp

•

Gezin 2010 Door A. Autrique, J.E. Baggerman, F. Boer, P. Cuijpers, F. Juffer, M. Heireman, A. van Hooste, E.J. Knorth, J.H. Kok, G. Lemmens, B. Maes, M.H.B. de Mol, K. Nys, H. Riper, V. Soyez, C. Spaans, A.P. Spruijt, M. van der Steege, J. Strijker, M.H. Taal, L.A.C. van Tuyll, W. Vanderplasschen, J.N. Warmerdam, J. de Wilde, Tj. Zandberg

•

Bool 2005 http://nphf.nl/footage/fm/File/ IS_11834%20Bijlage%20%20 kwetsbare%20kinderen_web. pdf

9 DOELGROEP

de les. Leerproblemen, slecht eten en moeheid zorgen ervoor dat het niet zo lekker gaat op school. (Drankjewel.nl (z.j.))

VERSLAAFDE OUDERS Tekst: Marieke Isaacs

DOELGROEP

10 10 Kenmerken verslaafde ouders Verslaafden functioneren vaak nog net als iedereen binnen verschillende sociale verbanden. Ze hebben een gezin, wonen in een buurt en hebben een werkgever. (2 Dossier verslaving en verslavingszorg, Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Zoetermeer, 1999 Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling, Den Haag, 1999) Een verslaafde kun je niet zomaar herkennen. Veelvoorkomende kenmerken van verslaafden zijn dat ze veel liegen, stelen, manipuleren en totaal geen verantwoordelijkheid hebben. Een kenmerk van een verslaafde is ook dat niet hij bepaalt wat hij doet maar dat de verslaving bepaalt wat hij doet. Zolang het alcohol of drugs oplevert is de verslaafde tevreden. Je kunt je voorstellen dat verslaafden niet altijd de beste ouders zijn. Hoe kun je een verslaafde ouder herkennen? (E. Vos, L. van Driel, Iriszorg) Signalen verslaafde ouder • Wijze van contact maken met school, hulpverlening, consultatiebureau etc.; • Sociaal wenselijke antwoorden; • Wijze van contact maken met kind; • Andere psychische stoornis; • Lichamelijke signalen. Signalen gezin • Negatieve ouder-kind interactie Vooral bestraffende discipline;

• • •

Instabiele gezinsomstandigheden; Parentificatie door zwakke ouderrol; 3 gezinsregels: rigiditeit, ontkenning en isolatie.

Signalen omgeving • Financiële problemen; • Gebrekkig huishouden; • Ontbreken van adequaat sociaal netwerk. Hoeveelheid verslaafde ouders in Nederland Toch hebben wij in Nederland 2.002.500 verslaafden (bron: IVZ, kerncijfers verslavingszorg 2010). Om een beeld te krijgen hoeveel verslaafden er kinderen hebben is de Nemesis studie uitgevoerd. (bron Nemesis, CBS) De Nemesis studie is uitgevoerd naar het voorkomen van enige psychiatrische stoornis in de bevolking tussen de 18 en 64 jaar. Uit deze studie bleek een middelenstoornis (alcohol en drugs) bij 8.9% van de bevolking voor te komen; daarvan leeft 20.5% met partner en kind. Wanneer deze cijfers vertaald worden naar bevolkingscijfers levert dat het volgende op. De volwassen bevolking is 10.106.671. Daarvan heeft 8.9% een middelenstoornis; dat betreft 899.493 personen. Hiervan leeft 20.5% met partner en kind; dat betreft 184.396 volwassenen. Dat betekent dat het om 368.792 kinderen gaat. De Nemesis studie kan een lichte onderschatting zijn van het aantal kinderen.

Verslavingen en sociaal economische positie Je kunt niet een bepaald soort mensen aanwijzen dat verslaafd is. Iedereen kan een potentieel verslaafde zijn. Het maakt niet uit welke leeftijd, geslacht of sociale status een persoon heeft en of je een kind hebt of niet. Verslavingen komen voor in alle sociale en economische klasse. Er zijn een aantal factoren die bepalen of je verslaafd raakt volgens Dr. Zinberg. Het hangt af van vier factoren of je een grotere kans hebt om verslaafd te raken: de eigenschappen van de drugs, je lichamelijke constitutie, je persoonlijke eigenschappen en je sociale en maatschappelijke situatie. Al deze factoren dragen bij aan het ontstaan van verslaving. Scoor je goed op een factor (bijvoorbeeld persoonlijke eigenschappen), dan kun je wat meer risico lopen bij een andere factor. (Zinberg 1984) De sociaal economische positie van iemand kan medebepalen of diegene daadwerkelijk verslaafd wordt. Woont de desbetreffende persoon in een buurt waar heel veel gebruikt wordt en je gemakkelijk aan drugs of alcohol kan komen is de kans groter

Bibliografie: •

www.addiction-solutions.nl/ verslavingen/drugsverslaving/ cocaineverslaving

•

www.sanomamedia.nl/merken/ nieuws/vijftigplusser-gebruikte-zelfmaar-tegen-drugs/

•

www.jellinek.nl

•

Dossier verslaving en verslavingszorg

•

Bool, M. (2002). Casemanagement voor kinderen van verslaafde ouders. Utrecht: Ontwikkelcentrum sociaal verslavingsgebied.

dat je ook daadwerkelijk verslaafd raakt. Is er kans op onderwijs en werk, zijn er sportclubs, woon je in een stressvolle omgeving? Deze factoren kunnen allemaal een rol spelen bij het ontstaan van een verslaving. Verslaafden komen uit alle lagen van de samenleving. Er zijn wel verschillen in verslavingen tussen de sociaaleconomische posities te herkennen. Zo komt het bijvoorbeeld in de hogere klasse vaker voor dat men oppeppende middelen zoals cocaïne gebruikt, omdat succesvolle mensen vaak een druk en hectisch leven hebben. Cocaïne geeft een opgewekt en energiek gevoel, dit maakt dat de drugs aantrekkelijk voor bijv. zakenmannen. (addictionsolutions.nl). Achterstandswijken hebben vaak meer last van drugsgebruik en drugs dealers. In die wijken heerst vaak een hoge werkloosheid waardoor de bewoners sneller geneigd zijn in de drugshandel te gaan werken.

WERKEN met de doelgroep Iemand raakt niet zomaar drugsverslaafd. Daar zit vaak een heel verhaal achter. Daardoor lijkt het mij heel interessant om met verslaafden te werken. Ik denk dat verslaafden vaak hele complexe psychische problemen hebben. Dit maakt het werk een uitdaging maar ook heel moeilijk. Het lijkt me een mooie missie om mensen van hun verslaving af te helpen. Drugs en verslavingen heb ik ook altijd al een interessant onderwerp gevonden. Het lijkt me wel erg heftig om met verslaafde ouders te werken. Drugs boven je kind stellen lijkt een onmogelijke gedachten voor de meesten, maar wanneer je echt verslaafd bent is dit vaak wel het geval. Het lijkt me pittig om dit dan dagelijks mee te maken. Vandaar dat ik nog niet weet of ik later met deze doelgroep zou willen werken.

11 DOELGROEP

Totaal bevolking (18-64) 10.106.671 Bevolkingsgroep met middelenstoornis (8.9 %) 899.493 Bevolkingsgroep met - middelenstoornis - samenwonend met partner en kind (20.5 %) 184.396 Aantal kinderen < 22 jaar (gemiddeld 2) 368.792

Tekst: Eddy Drenth

PROBLEMATIEK

PROBLEMATIEK VERSLAAFDE OUDERS Tekst: Eddy Drenth

De verslaafde als ouder Verslaafde ouders zorgen ervoor dat hun kinderen bedreigd worden in de veilige ontwikkeling die zij door moeten maken. Ouders die verslaafd zijn kunnen vaak moeilijk definitief afkicken. Er zijn verslaafde ouders die niet in staat zijn genoeg liefde te geven aan hun kind(eren), maar er zijn ook ouders die dit nog wel kunnen. Echter, er is bijna geen enkele verslaafde ouder in staat zijn/haar kind genoeg structuur te bieden. De verslaving is daar te dominant voor. Kinderen worden vaak mishandeld en verwaarloosd omdat ouders zichzelf door de verslaving niet onder controle kunnen houden. Dit kan desastreuze gevolgen hebben. De afgelopen jaren worden we in

het nieuws overspoeld met berichten dat kinderen ernstig mishandeld of zelfs vermoord zijn door de ouders. Wel moet gezegd worden dat het hier niet alleen om verslaafde ouders gaat, maar ook bijvoorbeeld over ouders met een verstandelijke beperking. Het komt ook regelmatig voor dat ze niet (alleen) hun kind mishandelen, maar ook elkaar.

Vaak is het zo dat kinderen weggehaald worden bij de biologische ouders die verslaafd zijn, dit gebeurt vaak al vlak na de geboorte. Ouders zijn het hier vaak niet mee eens: zij geven zelfs regelmatig aan dat ze door zullen gaan met het maken van kinderen tot zij er één mogen houden. Het is mogelijk zwangere moeders op te laten sluiten. Dit is echter geen afkickkliniek: de verslaving wordt tijdelijk stopgezet zodat de foetus zonder zelf verslaafd te raken te wereld kan komen. Dit is pas mogelijk vanaf 24 weken zwangerschap, dan is het helaas vaak al te laat, omdat de foetus dan al geruime tijd is blootgesteld aan de verslavende stoffen. In GGZ Bouman te Rotterdam is een moeder opgenomen die verschillende keren zwanger is geraakt. Zij zou de prikpil kunnen gebruiken, maar gaf in een aflevering van Zembla aan (Vader en moeder ongeschikt) dat ze hier niet bij heeft stilgestaan, omdat ze teveel bezig was met haar heroïnegebruik.

Hoe ontstaat een verslaving eigenlijk? Allereerst moeten we weten dat een verslaving eigenlijk een uit de hand gelopen gewoonte is. Als je afhankelijk bent van een gewoonte of van een middel kun je van een verslaving spreken. Je houdt je dan het grootste deel van de tijd hiermee bezig en vergeet als het ware de rest, ook je kinderen. Een verslaving begint vaak met experimenteren. De gebruiker zoekt dan een positief effect van het gebruikte middel en probeert dit in het dagelijks leven te integreren. Overigens heeft dit ook al een nadelig effect op de omgeving. Het gebruik krijgt een steeds grotere rol in het leven: het middel wordt niet meer alleen gebruikt omdat het lekker is, maar ook om spanningen uit de weg te gaan. Als dit verder uit de hand loopt zal dit betekenen dat het leven door de verslaving wordt beheerst.

Opvoeding Conflicten in een gezin is een groot risicofactor. Het aantal conflicten wordt door een aantal aspecten bepaald, bijvoorbeeld de woonomgeving, mogelijke financiële problemen en de tijd van het jaar, je kunt hier denken aan kerstmis. Als er overmatig alcohol genuttigd wordt, nemen de problemen en conflicten uiteraard ook toe. Naast conflicten spelen ook sociale factoren een rol. Wanneer er veel met gebruikers wordt omgegaan door ouders is de kans aanzienlijk groter dat ook zij het desbetreffende middel gebruiken.

Bibliografie: •

Bool, M. (2002). Casemanagement voor kinderen van verslaafde ouders. Utrecht: Ontwikkelcentrum sociaal verslavingsgebied.

•

Romijn, G., Graaf, de, I., Jonge, de, M. (2010). Kwetsbare kinderen. Literatuurstudie over verhoogde risicogroepen onder kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen. Utrecht: Trimbos Instituut

•

Jongman, H. (2010). Maatschappelijk werk in uitvoering. Groningen: Noordhoff Uitgevers B.V.

•

Psy. (2011, 08 01). Steeds meer verslaafde ouderen. Retrieved from Psy over geestelijke gezondheid & verslaving: http://www. psy.nl/meer-nieuws/dossier/Artikel/steeds-meer-verslaafdeouderen/

•

Zembla (Director). (2012). Vader en moeder: ongeschikt [Motion Picture].

WERKEN met de doelgroep Het lijkt me in ieder geval een enorme uitdaging. Dat komt omdat dit een niet te voorspellen doelgroep is. Iedereen reageert anders en heeft andere problemen. Ik beperk me nu tot ouders en kinderen. Het lijkt me heel zwaar werk om bijvoorbeeld kinderen bij een verslaafde ouder weg te halen. Kinderen hebben toch vaak het gevoel: het zijn wel mijn ouders. Daarom zal dat hoogstwaarschijnlijk onnatuurlijk aanvoelen, hoe vervelend de situatie ook mag zijn. Andersom lijkt het me moeilijk, vooral emotioneel, om ouders aan het verstand te krijgen dat ze niet verantwoordelijk bezig zijn, zowel voor zichzelf als voor hun kinderen en het hele gezin. De ouders die een verslaving hebben zullen moeilijk van hun principes af te krijgen zijn, omdat zij denken rationeel te hebben nagedacht en vaak ontkennend staan tegenover de verslaving. Overigens heb je natuurlijk ouders die graag van de verslaving af willen. Niet dat dit een makkelijke opgave is, want je hebt immers te maken met een verslaving. Het lichaam is aan het middel gewend en de desbetreffende persoon zal moeite hebben met het afkicken of in ieder geval minderen met het gebruik. Wel lijkt het me enorm dankbaar werk als het eenmaal gelukt is. Niet alleen van de ouders en/of kinderen, maar ook de nabije omgeving zal blij zijn dat het gezin geholpen is. Niet alleen de verslaafde ontvang je, maar je zult bijvoorbeeld ook naar het verhaal van het gezin moeten luisteren. Daarnaast zou het bijvoorbeeld heel goed kunnen zijn dat er vrienden met informatie komen dat je ook weer mee moet nemen. Zou ik persoonlijk met deze doelgroep willen werken? Niet expliciet met deze doelgroep, al zou ik het zeker ook niet uit de weg gaan als ze mijn kantoor binnen komen. Het lijkt me bijvoorbeeld ook interessant de mensen die het hele traject doorlopen hebben weer op weg te helpen in de maatschappij.

13 PROBLEMATIEK

Verslaving: wie, wat en hoe In de literatuur wordt vaak gesproken over ouders die verslaafd zijn aan drank en drugs. Daarnaast kunnen ze ook verslaafd zijn aan een combinatie van deze middelen, gokken komt ook regelmatig voor. Wat betreft harddrugs gaat het vooral om het gebruik van cocaïne, heroïne en methadon. Maar wat is de ernst van de verslaving? In hoeverre zijn de ouders van deze middelen afhankelijk? Dit is moeilijk aan te geven. Je moet natuurlijk eerst bekijken waar je de grens van verslaving trekt. Een grens kan echter niet echt aangegeven worden.

KINDEREN MET EEN VERSLAAFDE OUDER Tekst: Lieke Zomermaand

PROBLEMATIEK

De risico’s voor de kinderen Drugs of alcoholgebruik van ouders kunnen voor kinderen aanzienlijke gevolgen hebben. Dit begint al voordat het kind ter wereld is gebracht. Wanneer de moeder gedurende – de gehele zwangerschap drugs gebruikt, wordt het kindje blootgesteld aan verslavende stoffen, dit betekent in feite dat hij/zij drugsafhankelijk geboren wordt. Het merendeel van deze kinderen zal dan ook onthoudingsverschijnselen vertonen. Symptomen hiervan zijn onder andere ontroostbaar huilen, motorische onrust, braken, diarree en een versnelde ademhaling. In de eerste maand na de geboorte zie je bij deze kinderen dat ze sneller geprikkeld zijn en minder goede oriëntatie- en volgbewegingen laten zien. In het geval van alcoholmisbruik van de moeder gedurende de zwangerschap zal dit gevolgen hebben voor de lichamelijke ontwikkeling en het cognitief-emotioneel functioneren van het kindje. Ook matig alcoholgebruik tijdens de zwangerschap kunnen van invloed zijn op het kindje, zoals groeiachterstanden, afwijkingen aan het centraal zenuwstelsel en gezichtsafwijkingen. Gevolgen voor de ontwikkeling van het kind Ook in het verdere levensverloop van kinderen van verslaafde ouders zie je problemen ontstaan, onder andere bij hun sociaal-emotionele ontwikkeling en de cognitieve ontwikkeling vanaf ongeveer twee jaar. Dit zie je voornamelijk terug in moeilijkheden bij de vroege taalontwikkeling. Bovendien is het risico bij deze kinderen groter om ernstige psychische problemen te ontwikkelen, zoals depressies, eetstoornissen en gedragsstoornissen. Ze hebben een grotere kans op verwaarlozing en mishandeling, somatische problemen en op oudere leeftijd op criminele activiteiten. Daarnaast is het risico bij kinderen van verslaafde ouders hoger dat ze op latere leeftijd zelf problemen met alcohol of drugs ondervinden dan bij anderen.

Risicofactoren Het risico van alcoholisme en depressies tijdens de volwassenheid zijn gerelateerd aan het opgroeien met verslaafde ouders en het hebben van ongunstige kindervaringen. Hierbij valt te denken aan emotioneel, fysiek en seksueel misbruik, getuige zijn van huiselijk geweld of ouderlijke scheidingen. Verder is geconcludeerd dat kinderen van verslaafde ouders het over het algemeen slechter doen op school, ze meer spijbelen en vaker hun school niet afmaken. Onderzoekers zitten niet op een lijn wat betreft het al dan niet van invloed zijn van de omgeving op de problemen van deze kinderen. Sommige onderzoekers concluderen dat omgevingsfactoren geen rol spelen, terwijl andere onderzoeken uitwijzen dat voornamelijk de omgeving een negatieve invloed kan hebben op de ontwikkeling van het kind, dat het hierbij niet uitmaakt of het kind prenataal is blootgesteld aan middelen. De bovengenoemde risico’s voor het kind zijn hoger naarmate de alcoholproblematiek in het gezin langer speelt en wanneer het beide ouders betreft. Drugs of alcoholverslaafde ouders zijn vaak minder goed in staat hun opvoedingstaken te vervullen. Er kan sprake zijn van tekortschieten op het vlak van sensitiviteit en responsiviteit, weinig

WERKEN met deZE PROBLEMATIEK Ik zou in de toekomst graag werkzaam willen zijn in de jeugdzorg, bijvoorbeeld als gezinsvoogd. In dat geval zal ik waarschijnlijk ook met deze problematiek te maken krijgen, wat in geen geval gemakkelijk zal zijn.

Na het lezen van de literatuur betreffende dit thema vond ik het schokkend hoe veelomvattend de problematiek van de kinderen van verslaafde ouders eigenlijk is. Nog voordat ze geboren zijn is er eigenlijk al sprake van verwaarlozing van de ouder door te kiezen voor alcohol en/of drugs in plaats van het welzijn van het kindje op de eerste plaats te zetten. Enerzijds voel ik boosheid richting deze ouders, anderzijds maakt het me ‘nieuwsgierig’ naar wat er in het leven van de ouders speelt dat ze ook na de keuze voor een kindje niet van de middelen af kunnen blijven. Het doet me iets, het maakt dat ik wil opstaan en niet alleen deze kinderen wil helpen, maar ook in gesprek wil met de ouders. Het zal ongetwijfeld een uitdaging zijn; verslaafden kunnen onvoorspelbaar gedrag vertonen en kinderen kunnen loyaal zijn aan hun ouders. De kinderen staan voor mij in deze situatie op de eerste plaats. Zij zijn ongewild slachtoffer geworden van het onverantwoorde gedrag van de ouder(s). Toch hoop ik dat niet altijd wordt overgegaan op het uithuisplaatsen van de kinderen. Mijn streven zou zijn om de ouders te laten inzien dat ze door hun verslaving hun kinderen niet de juiste zorg en basis kunnen bieden die ze nodig hebben en dat ze vervolgens hun verslaving op willen geven ten behoeve van de kinderen. Met een goede motivatie van de ouders en de juiste begeleiding zou dit mogelijk moeten zijn.

Bibliografie: •

•

Bool, M. (2002). Casemanagement voor kinderen van verslaafde ouders. Utrecht: Ontwikkelcentrum sociaal verslavingsgebied.

•

Haas, de, L. (2008). Ouders onder invloed en kinderen onder invloed van ouders. Een kwalitatief onderzoek naar de problematiek van kinderen van verslaafde ouders. Universiteit Twente

15 PROBLEMATIEK

structurering of stimulering en in sommige gevallen zelfs van kindverwaarlozing of mishandeling. De aanwezigheid van een andere (niet-verslaafde) ouder die sensitief en responsief op de behoefte van het kind kan reageren en de beschikking heeft over en gebruik kan maken van een ondersteunend sociaal netwerk kan een belangrijke beschermende factor zijn. Middelengebruik bij (één van) de ouders is een risicofactor voor een tal van zaken binnen het gezin. Het kan zorgen voor conflicten tussen ouders, voor financiële problemen en een ongewenste en onprettige gezinsdynamiek: de afhankelijke ouder zal tot steeds minder in staat zijn en de andere gezinsleden gaan steeds meer taken en verantwoordelijkheden overnemen. Het is bijna onoverkomelijk dat het gezin uiteindelijk zal draaien om de verslaafde ouder(s), wat geen gezonde thuisbasis is voor opgroeiende kinderen. Vaststaat is dat kinderen van verslaafde ouders een grotere kans lopen talrijke problemen te ondervinden op jonge, maar ook op latere leeftijd dan kinderen van wie de ouders niet verslaafd zijn.

Drink ik teveel? Ik maak me zorgen

Om erachter te komen of u te veel en te vaak drinkt, stelt u zich 4 vragen: ►► Heeft u wel eens het gevoel gehad te moeten minderen met alcohol? ►► Raakt u wel eens geïrriteerd door opmerkingen van anderen op uw alcoholgebruik? ►► Heeft u zich wel eens vervelend of schuldig gevoeld over uw drinken? ►► Heeft u wel eens vroeg in de ochtend gedronken om de zenuwen de baas te worden of van een kater af te komen?

16 WEETJES

►► Als u 2 of meer vragen met ja beantwoord, heeft u een grotere kans op afhankelijkheid van alcohol.

WIST JE DATJES!

Vuistregels Een vuistregel om te voorkomen dat u door het drinken van alcohol in de gevarenzone komt: Drink niet meer dan 1 à 2 glazen per dag Voorkom dat drinken een gewoonte wordt door 2 dagen per week niet te drinken Niet alles in één keer 1 x per week vijftien glazen drinken is ongezond. Alcohol heeft namelijk effect op alle organen, zoals de maag, de lever en de hersenen. Hoe meer alcohol in korte tijd in het lichaam opgenomen wordt, des te meer schade dit voor organen betekent. Als je in één keer veel drinkt, is het goed om twee dagen achter elkaar geheel niet te drinken. Het lichaam kan zich op die manier weer herstellen. Uitzonderingen Jongeren onder de 18 jaar en ouderen (65+) kunnen alcohol minder goed verdragen; zie verder bij: Drinkadvies voor jongeren en Drinkadvies voor ouderen In combinatie met bepaalde medicijnen kan beter geen alcohol worden gedronken. Lees altijd de bijsluiter Voor vrouwen geldt: drink niet als je zwanger bent of wilt worden. De alcohol bereikt via het bloed ook het ongeboren kind. U kunt ook de alcoholtest doen op: www.vnn.nl/test-uw-drankgebruik/

►►

Ja, een dagbehandeling of deeltijdbehandeling mogelijk is. Met u worden in overleg dagen vastgesteld waarop u de dagbehandeling/deeltijdbehandeling gaat volgen.

►►

In de loop van 2011 worden op diverse plaatsen door RoderSana dagbehandelingsklinieken geopend waarin de dagbehandeling kan plaatsvinden.

►►

Verslaving een welvaartsziekte is en verslavingen in de komende jaren verder zullen toenemen.

►►

Sport en gezonde voeding een grote positieve invloed hebben op het herstel van onze hersenen.

►►

Verslaving een chronische hersenziekte is en langdurig behandeld moet worden.

►►

Stress één van de hoofdoorzaken is van het ontstaan van een verslaving en terugval.

Onze hersenen herstellen als wij stoppen met de verslaving.

►►

Het gemiddeld 8 tot 12 jaar duurt voordat de verslaving zich genesteld heeft in de hersenen.

Na 1 jaar op een hersenscan gezien kan worden dat hersenen zich gedeeltelijk hersteld hebben.

►►

Een verslaving zich nestelt in het primitieve deel van onze hersenen, waar ook de gebieden liggen die primair ons voortbestaan (eten, drinken, seks)reguleren.

►►

De meeste verslavingen beginnen in de pubertijd als de hersenen nog niet volgroeid zijn.

►►

Een verslaafde niet verantwoordelijk is voor zijn verslaving, maar wel voor zijn behandeling.

►►

Verslaving 30% tot 60% genetisch bepaald is.

►►

Kinderen van verslaafde ouders meer dan 40% kans hebben om een verslaving te ontwikkelen.

Bron: www.rodersana.nl/nl/u-wilt-meer-weten-over-verslaving/ wist-u-dat/Rodersana 2010/Oirschot/

colofon Content editor Lieke Zomermaand Concept & design technical realisation Marieke Isaacs Editors-in-chef Anouska van der Wardt, Eddy Drenth, Cerise Roefs, Karen Jens.

Deputy editor Cerise Roefs Editorial asisstants Eddy Drenth Karen Jens Advertising manager Adds of the World Print Het OC

17 WEETJES

Tekst Anouska van der Wardt, Lieke Zomermaand, Eddy Drenth, Cerise Roefs, Marieke Isaacs en Karen Jens.