PORTFOLIO TAAL en WOORDENSCHAT in de TAALmodules Basisschool OnderwijsTijdVerlenging Amsterdam
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
1
Inhoud Gouden Eeuw, groep 7
p. 3
Natuurgeweld, groep 7
p. 7
Buurt/Wijk/Stad, groep 7
p.11
Staatsinrichting, groep 8
p.15
Dag School, groep 8
p.19
Zomerschool, tussen groep 7 en 8
p.22
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
2
Gouden Eeuw, groep 7 Portfolio-opdrachten Kwartetspel
Scheepsjournaal
woorden categoriseren
dagverslag levensecht details omgeving details tijdsbeeld
Bolletjes-schema onderwerp deelonderwerpen brainstorm vragen stellen
Woordenschat 170 woorden Les 1 aantrekkingskracht af en aan varen ambachtslieden beperken tot bestuurders de burgers de betekenis verliezen de burgerij de concurrentie de ellende de functie de goudsmid de kooplieden de liefdadigheid de overheersing de regenten - de regentessen de sfeer een graantje meepikken exotisch de goederen gouden tijden gunstige ligging handelen – handel het handelscentrum het milieu het pakhuis het porselein het rasphuis het ruim het spinhuis het stadsbestuur het tuchthuis naast onfatsoenlijk WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
interessant, vraagt om aandacht naar iets toe varen en weer wegvaren mensen die handwerk verrichten de grens aangeven de leiders inwoners van een stad minder belangrijk worden stand, klasse van burgers strijden om de macht (handel) nare of rampzalige toestand waarvoor iets bedoeld is smid die met goud werkt belangrijkste werknemers van de VOC met liefde steun geven met geweld onderdrukken bestuurders (bestuursters) het gevoel er iets van meenemen uitheems, iets van andere (warme)landen) handelswaar hele goede tijden een goede plaats om iets te doen kopen en verkopen verkoopplaats omgeving opslagplaats fijn aardewerk (kopjes, bordjes) gevangenis voor mannen opslagplaats onderin een schip gevangenis voor vrouwen leiders van de stad gevangenis voor jongeren dichtbij niet netjes 3
opslaan specerijen spinnen voornaamste welvarend wereldbetekenis zowel ‌ als
bewaren gedroogde kruiden van katoen of wol garen maken belangrijkste in goeden doen, rijk zijn heel belangrijk evenals, het een en ook het ander
Les 2 allerlei bepaald de gevels de gevelsteen de kenmerken de luifel de status de uiterlijkheden indertijd nauwe ruimte laten specifiek uiteraard verfraaien voorkomen voornaam welgesteld compleet in tegenstelling tot vertrekken functie onderkomen pronkkeuken herkenbaar ruimtegebrek uitbreiden verdedigingswerken aanleggen uitgraven
veel verschillende een zekere voorkant van huizen bewerkte steen in de gevel de eigenschappen de overkapping het aanzien, een hoge status het zichtbare vroeger, toen smalle ruimte geven speciaal natuurlijk mooi maken tegengaan, beletten belangrijk rijk volledig in plaats van weggaan waarvoor iets bedoeld is huis sierkeuken, praalkeuken erin terug kunnen vinden te weinig plaats groter maken versterking tegen de vijand bouwen dieper maken
Les 3 het staatshoofd onbekommerd talloze brandmerken geen krimp geven de pijnbank verhoren blok aan het been zijn er valt veel te halen door de mand vallen WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
persoon die in een staat de meeste macht heeft onbezorgd ontelbare teken in lichaam branden niets laten merken tafel waarop men martelt ondervragen een last voor iemand zin daar kun veel meenemen ontmaskerd worden 4
geradbraakt (radbraken) vergaan van de pijn verbrijzelen achter slot en grendel voor het gerecht slepen aan de kaak stellen rekenen op het wemelt van (wemelen van) de duimschroeven aandraaien onder handen nemen pompen of verzuipen de schooier het spinhuis het rasphuis doen alsof de beul de rechtbank berechten de schepenen de schurk
manier om doodstraf uit te voeren heel veel pijn tot kleine stukjes kapot maken opgesloten naar de rechtbank moeten openbaar maken erop vertrouwen daar zijn er heel veel van iemand in het nauw brengen iemand flink aanpakken het is nu of nooit bedelaars gevangenis voor vrouwen gevangenis voor mannen toneelspelen straft misdadigers gebouw waar men oordeelt over mensen recht preken (vonnissen) over mensen leden van stadsbestuur misdadigers, boeven
Les 4 de bemanning de reconstructie de scheepsjournalen dramatisch het logboek optuigen uiteen gaan de zeeweg
mensen die op een schip werken herbouwen, herstellen reisverslagen triest, verdrietig dagboek van een kapitein versieren uit elkaar gaan een route op zee
Les 5 de welvaart tot bloei brengen sporen inslaan verleden de compagnie gezamenlijk peperduur onhandig de inkoopprijzen de verkoopprijzen concurreren handel drijven ten slotte de multinational de werknemers WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
voorspoed, het gaat goed zorgen dat het goed gaat overblijfselen, resten inladen vroeger, geschiedenis kooplieden werken samen samen heel erg duur niet handig prijs die je moet betalen als je iets koopt prijs die je krijgt als je iets verkoopt strijden handelen uiteindelijk, als laatste bedrijf in meerdere landen mensen die voor een bedrijf werken 5
elkaar voor de voeten lopen het houtsnijwerk de kajuit halverwege de verversing de nederzetting de moestuin op de kust lopen jammergenoeg de huisvader het weeshuis de jongeheer het verzoek de kornuiten energie de bootsman het huishouden op eigen houtje benadelen de ballast het textiel
elkaar in de weg lopen hout dat is bewerkt kamer op een schip op de helft van door iets nieuws vervangen een bewoonde plaats tuin met groeten vast komen te liggen helaas baas van een weeshuis huis voor kinderen zonder ouders een jonge man een vraag kameraden, vrienden pit, kracht officier aan boord van een schip een gezin, mensen die in huis samenleven iets doen zonder hulp iemand schaden waardeloze lading (om te verzwaren) stof, weefsel
Les 6 besturen blijken de bescherming de bevolking de handelsposten de overeenkomst de smokkelaars de winst de deal een dure grap een lesje leren gouveneur-generaal gruwelijk indrukwekkend inheems komen en gaan namelijk ontduiken pikzwarte bladzijde terecht trots uitmoorden vervolgens wereldwijd
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
leiden duidelijk worden de verdediging de bewoners, de inwoners de handelsplaatsen het contract mensen die stiekem iets vervoeren opbrengst, voordeel, meerwaarde de afspraak dat kost veel geld streng aanpakken hoofd van de VOC afschuwelijk overweldigend, maakt veel indruk hoort bij het land druk verkeer vooral opzettelijk niet doen slechte periode in de geschiedenis het is zo blij met jezelf iedereen doden daarna over de hele wereld
6
Natuurgeweld, groep 7 Portfolio-opdrachten Poster
informatief illustraties waarschuwen
belangrijkste informatief beeldtaal
Samenvatting
Posterpresentatie
Venn-diagram
uitleggen vragen beantwoorden volgorde enthousiasme
verschillen overeenkomsten
signaalwoorden chronologie
Stripverhaal
Stroomschema
Folder
symbolen beeld/tekst humor
tekststructuur relaties
Woordenschat 130 woorden Les 1 opstijgen verbijsterend met stomheid geslagen amfitheater huiveren verbleken bedacht zijn op rakelings kalm verduisteren beuken het begeven de gloed wanhopig zijn worsteling kluwen onder de voet lopen om het leven komen de zuil traag de brij denderen het puin de vloedgolf nu, momenteel daarna, later, vervolgens toen, vroeger voordat opeens, plotseling WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
omhoog gaan verbazend, iets dat je heel erg verbaast helemaal stil, niets meer kunnen uitbrengen ronde of ovale schouwburg zonder dak met rijen zitplaatsen rillen bleek worden er rekening mee houden, het verwachten vlakbij rustig donker of duister maken bonken, rammen kapot gaan warme straling het niet meer zien zitten gevecht knot, warboel, chaos platgetrapt dood gaan pilaar, ondersteuning langzaam prut, pap razen, met veel lawaai bewegen rommel superhoge golf, vaak als gevolg van een aardbeving op zee op dit moment volgt op iets anders op dat moment voor iets gebeurt het gebeurt zomaar, zonder dat je het verwacht 7
Les 2 de duivel het mis hebben smelten binnenkern druk buitenkern mantel aardkorst lijken platen continentale platen oceanische platen stroperig vloeibaar nauwelijks de plooi afzeggen
boze geest het niet goed begrijpen, het niet goed doen zacht worden het binnenste van de aarde kracht de gesmolten laag om de binnenkern 3000 kilometer dikke gesmolten laag om de aardkern harde, stevige buitenlaag van de aarde net als (bijna hetzelfde) stukken aardkorst die als een puzzel in elkaar passen aardkorst onder alles wat land is stukken aardkorst onder de oceanen dikke kleverige massa wat kan stromen, net als water bijna niet, amper de kreuk, de vouw laten weten dat je niet kunt komen
Les 3 het gesteente het magma de oppervlakte de modderpoel de heetwaterbron het mineraalbad de geiser de gletsjer de ijskap relatief diameter de noodtoestand uitstoten leiden tot gedurende
steen in de aardkorst vloeibare lava uit het binnenste van de aarde de bovenkant een kuil vol modder een gat in de aarde gevuld met heet water een bad met water dat rijk is aan mineralen een heetwaterbron die op vaste tijden water dat kookt omhoog spuit ijsveld van samengeperste sneeuw in gebergte eeuwige ijsbedekking betrekkelijk, tamelijk, nogal doorsnede officiĂŤle bekendmaking dat het land in nood verkeerd uitspugen tot gevolg hebben tijdens het gebeurde
Les 4 behoren tot treffen (getroffen) tsunami ontstaan de omgeving evacueren rustiger slachtoffers vluchten WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
deel uitmaken van, bij iets passen raken vloedgolf opkomen, zo maar beginnen in de buurt van gedwongen worden om weg te gaan uit een gebied stiller, kalmer mensen die zijn getroffen (door de dood of gewond geraakt) met grote haast weggaan 8
de aardbeving sleuren (gesleurd) het systeem niet uitmaken zogenoemde ringvormig elders het briesje heftig sissen vulkanisme ophoping bemanning verbaasd rookkolom
een schok of trilling in het binnenste van de aarde slepen, met kracht wegtrekken een methode of een lijst met afspraken het geeft niets, het is niet erg genaamd, zo noemen we dat in de vorm van een ring op een andere plaats zacht windje fel, hevig, krachtig blazend geluid maken plekken op de aarde waar magma door de aardkorst komt op een hoop leggen werkmannen aan boord van een schip verrast, niet verwachten dat iets gebeurt hoge rookpluim
Les 5 riskant hevige extreem aanrichten aan de voet van aanpassen afhankelijk zijn blokkeren voor de boeg hebben opklaren aan de slag gaan meesleuren omkomen maatregelen nemen lawine ontwortelen erosie klimaatverandering terugkeer alm walsen grazen
gevaarlijk ernstig, erg buitengewoon veroorzaken beneden afstemmen, veranderen niet zonder iets kunnen afsluiten, belemmeren nog te gaan hebben beter worden beginnen meegetrokken worden overlijden iets doen om te zorgen dat iets in orde komt stortvloed, grote hoeveelheid met kracht planten uit de grond trekken afslijten van de bodem door regen en wind verandering van het klimaat weer terug komen bergweide plat maken gras eten
Les 6 zwak matig vrij krachtig toenemen afnemen WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
weinig, teer, slap gering, weinig behoorlijk, tamelijk sterk groter worden kleiner worden 9
wervelen verdampen razen massavernietigers bedragen uiteenlopen onweersrijk waarnemen enige landinwaarts getroffen (treffen) naderen schuilen dichtstbijzijnde inslag recreant
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
ronddraaien, dwarrelen water dat overgaat in stoom te keer gaan volledig vernielen zijn variĂŤren, iedere keer anders veel of vaak onweer zien een beetje, onbepaalde afstand of hoeveelheid in het binnenland geraakt (raken) dichterbij komen verstoppen, bescherming zoeken het meest dichtbij een punt waar iets de grond raakt iemand die recreĂŤert, iets in zijn vrije tijd doet
10
Buurt-Wijk-Stad, groep 7 Portfolio-opdrachten Google Map Saver
Kolomschema
verzoek Inhoud toon
zoeken opslaan printen
ordenen classificeren
Slides PPT
Formele brief
Google Street View
Tabelschema
kort en bondig geheugensteun illustratief
zoeken beschrijven vergelijken waarderen
ordenen volgorde
PowerPointpresentatie
Wikipedia
uit het hoofd kijken naar publiek maximaal 8 woorden leesbaar van afstand
zoeken vergelijken beoordelen benoemen
Rubric
onderwerp eisen richtlijn
Woordenschat 123 woorden Les 1 de voorzieningen de werkgelegenheid de inwoners de sportgelegenheid de groenvoorzieningen recreatie organiseren officieel de periode 17e eeuw 18e eeuw 19e eeuw 20e eeuw de pijp – De Pijp grenzen aan afwijkend
zaken die mensen dagelijks nodig hebben (artsen, winkels, scholen) plaatsen waar mensen kunnen werken de bewoners van een stad, dorp of wijk gebouw of plaats om te kunnen sporten natuur, groen in de woonomgeving, zoals bomen, struiken en parken activiteiten die je (vaak) buiten doet in je vrije tijd regelen, plannen maken en zorgen dat ze worden uitgevoerd volgens de regels een bepaalde tijd de periode tussen 1600 en 1700 de periode tussen 1700 en 1800 de periode tussen 1800 en 1900 de periode tussen 1900 en 2000 een smalle lange buis - een buurt in Amsterdam liggen naast iets dat anders is dan normaal
Les 2 leidingen en kabels
elektriciteit, water, gas
riool
afvoer van (regen)water, wc, badkamer
sleuf
langgerekte kuil (voor kabels of leidingen)
stabiliteit
stevig staan
fundament
de ondergrond
detail
een speciaal onderdeel (gedetailleerd – alle kleine onderdelen)
sonderen
onderzoeken
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
11
doorsnede
diameter
coĂśrdinaten
letters en cijfers op een landkaart (lengte en breedtecirkels over de aarde)
bouwrijp
klaar om te bouwen (rijpe vruchten, tegenstelling onrijp)
bepalen
beslissen, uitvinden
toenemen (toename)
meer worden, groter worden
omliggende
rondom liggen
klonteren
samensmelten, samen gaan (ĂŠĂŠn klont worden)
het patroon
model, ordening
kaarsrecht
helemaal recht, zo recht als een kaars
grillig
onregelmatig
de planoloog
de bedenker van een stadsplan
de groenstrook
een strook met beplanting (bomen en struiken)
inrichten
organiseren
de singel
een watertje, afscheiding
schaars
komt maar weinig voor, iets waar veel vraag naar is
betaalbaar
niet duur
inbreiding
opvulling
uitbreiding
groter maken
vergelijken
twee zaken naast elkaar leggen en kijken naar de verschillen
uitkomen op
leiden naar
slepen
verplaatsen
de keuze
ergens voor kiezen
de reden
waarom je iets doet
Les 3 de haringen de fundering klinkklaar onzin de paalwoningen de spijker op zijn kop slaan maar liefst verzakken het moeras de prut de drilpudding verankeren de heimethode
pinnen om een tent vast te zetten stevige grond onder gebouwen heel duidelijk nonsens, lariekoek woningen op palen precies zeggen hoe het is Zelfs, wel zeker in de grond zakken waterland modder toetje dat heen en weer trilt als je ertegen duwt stevig aan de grond vastmaken manier van heien
de woningnood
te weinig woningen voor de bevolking
bedompt
benauwd
werkelijkheid
realiteit, het wordt echt waar
zogenaamd
genaamd, zo noemen we dat
opvallend
het valt op, je ziet het meteen
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
12
architectuur
bouwkunst, door de architect bedachte huizen/gebouwen
sober
eenvoudig
stedenbouwkundig
de manier waarop de stad gebouwd wordt
kunstmatig
niet echt, namaak
het middelpunt
in het midden
herhalen
nog een keer laten gebeuren, plaatsvinden
de eerste paal geslagen
de eerste heipaal in de grond slaan, beginnen met bouwen
op basis van
als uitgangspunt nemen, beginnen met
berekeningen
sommen maken
strikt gescheiden
niet samen, apart van elkaar
Les 4 deel uitmaken van verfraaien programma van eisen loodsen door de selectie op schaal de laser de traditie het archief het depot het showmodel hufterproof de basis
Horen bij, deel zijn van een geheel mooi maken lijst met voorwaarden Begeleiden, helpe de keuze op grootte, op de juiste maat de lichtstraal de gewoonte opslagplaats, bewaarplaats van papieren en documenten opslagplaats, bewaarplaats van objecten zoals maquettes en decorstukken een voorbeeld om te laten zien kan tegen een stootje, bestand tegen vandalisme het begin, de ondergrond
virtueel
digitale namaak, nabootsing met de computer
Les 5 afgeschermd het besluit raadzaal formeel informeel het verzoek portefeuillehouder het voorstel voortdurend de oplevering zuinig zijn het plannen daaromheen koopwoningen huurhuizen programma eisen inspraak opstellen (opgesteld) WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
beschermd , gescheiden de beslissing zaal in het gemeentehuis of stadsdeelkantoor waar vergaderd wordt officieel, volgens de regels vriendschappelijk een vraag wethouder van een stadsdeel (beslist over zaken in het stadsdeel) idee, plan, suggestie de hele tijd klaar voor gebruik, openstellen voor gebruik niet verspillen organiseren om iets heen huizen om te kopen (eigendom) huizen om te huren (gebruiken tegen betaling = huur) verschillende punten voorwaarden mee mogen praten neergezet, gemaakt 13
de beslissing uiteindelijk bouwrijp storten rechtstreeks de eerste steen leggen metselen overhandigen symbolisch voormalige gehusseld (husselen)
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
het besluit op het laatst klaar voor de bouw met kracht iets neergooien direct, meteen officieel de eerste steen metselen stenen aan elkaar lijmen geven als symbool bedoeld vroegere door elkaar geschud
14
Staatsinrichting, groep 8 Portfolio-opdrachten
Formele brief formele taal opbouw
Stroomschema
Venn-diagram
tekststructuur relaties
verschillen overeenkomsten
Presenteren
T-schema
houding rust stemgebruik toon lichaamstaal
tegenstelling voor en tegen pro en contra positief negatief
Woordenschat 133 woorden Les 1 inrichten de staat de staatsinrichting de democratie vertegenwoordigen namens regeren besturen de dictatuur de kritiek duidelijkheid scheppen in de soep lopen een wet opstellen de stembus baseren op het principe gelden de inspraak absolute macht de afkomst van de ene op de andere dag de rijke cultuur de traditie relatief het communisme WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
organiseren, geschikt maken om in te leven een gemeenschap van mensen die geordend wordt bestuurd de manier waarop het bestuur van een staat in elkaar zit een staatsvorm waarbij het volk invloed heeft op hoe het land geregeerd wordt voor iemand anders aanwezig zijn of spreken uit naam van het land besturen en er de baas van zijn leiden, aan het hoofd staan van regeringsvorm waarbij iemand alleen en op strenge en wrede manier regeert het benoemen van de fouten van iemand, een afkeurende opmerking maken ervoor zorgen dat iedereen je begrijpt en weet wat hij moet doen mislukken een wet bedenken en opschrijven een bus waarin biljetten worden gegooid waarop staat op wie iemand stemt uitgaan van de vaste overtuiging meetellen, van toepassing zijn mogen meepraten en beslissen totale macht waarbij één persoon of partij alles beslist de plaats waar iemand vandaan komt, het soort mensen waaruit hij geboren is heel opeens, heel snel een samenleving die een lange geschiedenis en veel kunst en tradities kent een gewoonte die van de oudere aan de jongere generatie doorgegeven wordt betrekkelijk, tamelijk,nogal systeem waarbij goederen en fabrieken, enz. van iedereen zijn, niet van één 15
als geen ander weten
beter weten dan wie ook
Les 2 de Tweede Kamer de politieke partij de belasting het Kamerlid
volksvertegenwoordigers die de regering controleren een groep mensen met dezelfde politieke ideeën deel van je inkomen dat je aan het Rijk moet geven voor bijv. de wegenaanleg iemand die in de Eerste of Tweede Kamer zit, volksvertegenwoordiger
de zetel tezamen de minister onder je hoede hebben de financiën het ministerie de ambtenaar in de gaten houden uitvoeren het budget uittrekken voor aftreden de motie afkeuren aan een zijden draad hangen de Eerste Kamer onder de loep nemen over één nacht ijs gaan de Staten-Generaal het Binnenhof het Torentje
plaats voor een volksvertegenwoordiger van een partij in de Tweede Kamer met elkaar iemand die lid is van de regering en hoofd van een ministerie is zorgen voor, de verantwoordelijkheid hebben over de geldzaken afdeling van een regering die zich met bepaalde zaken bezighoudt iemand die in dienst is van het Rijk controleren iets doen waarvan vastgesteld is hoe het gedaan moet worden het geld dat je ergens voor te besteden hebt ergens voor beschikbaar stellen je werk neerleggen een voorstel tijdens een vergadering niet goed vinden ernstig in gevaar komen volksvertegenwoordigers die beslissingen van de Tweede Kamer beoordelen iets nauwkeurig bekijken over overdenken veel te snel een beslissing nemen, zonder er goed over na te denken de Eerste en Tweede Kamer tezamen plek in Den Haag waar de gebouwen van de Eerste en Tweede Kamer staan naam van de werkkamer van de minister-president
Les 3 in aantocht zijn invloed hebben de regering het kabinet
eraan komen macht hebben, beslissingen mogen nemen de koningin en de ministers die regeren tezamen alle ministers bij elkaar
de coalitie peentjes zweten op je neus kijken kans van slagen hebben water bij de wijn doen het regeerakkoord de minister-president de functie leveren afzien van
de samenwerkende politieke partijen die samen een regering vormen zenuwachtig en gespannen zijn teleurgesteld zijn kans op succes hebben toegeven, niet koppig zijn lijst met afspraken die regeringspartijen samen maken de leider van de regering (het hoofd van de ministers) de baan iets geven, zodat er iets mee gedaan kan worden iets toch maar niet doen
Les 4 Prinsjesdag WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
dag waarop het staatshoofd de nieuwe plannen van de regering voorleest 16
de koets plechtig iemand inhuldigen de gelegenheid de Ridderzaal de Troonrede de hofhouding de stoet de koloniën de stalmeester de puntjes op de i zetten de voorkeur de kroon spannen de leidsels de koetsier de lakei optuigen vlekkeloos het gala het tenue je opstellen klokslag de majesteit de monarchie
een rijtuig dat getrokken wordt door paarden officieel en ernstig (=serieus) een plechtige bijeenkomst houden om te vieren dat iemand een belangrijke functie krijgt een plechtige of feestelijke gebeurtenis zaal op het Binnenhof waar de Eerste en Tweede Kamer samen vergaderen toespraak met plannen van de regering die de koningin op Prinsjesdag voorleest alle mensen en bedienden die voor de koningin werken een rij personen, voertuigen of paarden die zich plechtig voortbewegen de landen in het buitenland die vroeger door Nederland bestuurd werden de hoofdverzorger van alle paarden in een stal iets helemaal perfect maken dat wat je het liefste wilt hoofdversiering van keizers en koningen strak trekken en vastmaken de riemen waarmee je een paard stuurt man of vrouw die voor op een koets zit om de paarden te sturen huisknecht van de koningin, heeft een deftig uniform aan touwen en alles wat er verder bij hoort ergens aan vastmaken zonder fouten een deftig, groot en schitterend feest kleding die bij een bepaald beroep of een bepaalde gelegenheid hoort ergens gaan staan precies op die tijd de koning of koningin staatsvorm waar een koning(in) of keizer aan het hoofd staat
Les 5 de gemeente de raad hartje de bebouwde kom de buitenwijk een oordeel vellen het vandalisme de burgemeester de wethouder het stadhuis een vinger in de pap hebben tevens de openbare orde ergens op toezien riskant echter aanleggen lokale WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
een gebied dat door de burgemeester en wethouders wordt bestuurd een groep mensen die bestuurt of advies geeft het centrum van een plek (bijvoorbeeld: hartje Amsterdam) gebieden waar veel mensen bij elkaar wonen een wijk aan de rand van een dorp of stad je mening geven, een beslissing nemen het kapot maken van dingen op straat en in gebouwen, alleen uit verveling de hoogste bestuurder van een gemeente lid van het bestuur van een gemeente, die zijn eigen taak heeft (bijv. sport) het gebouw waar de raadsleden, de wethouders en de burgemeester werken veel invloed hebben, meebeslissen ook, daarnaast de rust en veiligheid in een gebied waar veel mensen leven ergens op letten gevaarlijk, vol risico’s maar iets maken, iets bouwen plaatselijk, alleen in één bepaald gebied 17
het standpunt de subsidie bezuinigen samenstellen
de mening, dat wat je van iets vindt geld dat de regering aan bijv. mensen en verenigingen geeft om ze te steunen minder geld uitgeven, omdat je minder te besteden hebt of wilt sparen iets wat uit verschillende delen bestaat tot één geheel maken
Les 6 je ergens in verdiepen het initiatief nemen bij wijze van spreken alert zijn voorkomen het argument het verzoek fataal regelmatig jakkeren het scheelt maar een haartje uiteenlopend eruit springen het individu definitief onderwijl het voordeel het nadeel negeren je ergens over buigen dat is mosterd na de maaltijd
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
iets heel goed bestuderen, je er met veel aandacht mee bezighouden als eerste een idee hebben, als eerste iets doen zeg maar, om het zo maar eens te zeggen oplettend, klaar om in te grijpen zorgen dat iets niet gaat gebeuren de goede reden de vraag of iemand iets voor je wil doen met dodelijke afloop heel vaak grote haast maken door veel te hard te rijden of rennen het gebeurt bijna dat… verschillend extra opvallen, extra de aandacht trekken één enkel mens, los gezien van alle andere mensen niet meer te veranderen in de tussentijd, ondertussen dat wat ergens goed en fijn aan is dat wat ergens onhandig of vervelend aan is ergens geen aandacht aan besteden, net doen alsof het er niet is ergens goed over nadenken, iets heel goed bestuderen daar heb je nu niets meer aan, dat komt te laat
18
Dag School, groep 8 Portfolio-opdrachten Venn-diagram
Kijkverslag
Poster
Handleiding
belangrijkste informatief beeldtaal
stappen uitleg helder taalgebruik
verschillen overeenkomsten
onderwerpen notitie samenvatten antwoorden op vragen
Reflectieverslag
Aanbevelingsbrief
Planning
Agendanotitie
terugkijken wegen beoordelen voornemens
inleiding midden slot
tijdpad keuzes maken wat gaat voor
afkortingen helder juiste datum
Woordenschat 107 woorden Les 1 proactief reactief hoeveelheid leerstof tussenuren proactief reactief optie onder ogen zien regisseur impulsief bewust tutoyeren
vooruit kijken en dan handelen pas nadenken als je hebt gehandeld aantal kennis in een schoolboek lesuren als er geen leraar is (opvanguren) vooruit kijken en dan pas handelen pas nadenken als de handeling al is gedaan keuze iets vervelends accepteren persoon die de regie voert, de leiding neemt zonder na te denken reageren goed over je daden nadenken jij en jou tegen iemand zeggen
Les 2 respect beleefd zijn de lichaamstaal eigenwijs succesvol overschatten onderschatten eenvoudiger eigenschap be誰nvloeden het slachtoffer virus de achtergrond geordend het roer WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
eerbied tonen iemand netjes behandelen de taal van je lichaam alles beter weten veel succes hebben denken dat je iets goed kan terwijl het niet zo is denken dat je iets niet kan makkelijker iets wat typisch is voor iets of iemand druk uitoefenen ziekmakend deeltje de omgeving netjes beweegt het schip in een richting 19
de regie bepalen het einddoel de overwinning win-win hebben voorzien op de pik hebben op gunnen de impuls met half oor luisteren het vertrouwen de waardering tot stand brengen het onderhoud alert scherp zijn uitputten
de leiding voorschrijven de afloop van iets de zege allebei winnen mikken op (jagen op) je willen benadelen schenken, geven drang, behoefte niet goed luisteren zekerheid geven schouderklopje, prijzen maken de verzorging oplettend opletten vermoeien
Les 3 uitstralen belangstelling inbreng opvatten gezichtsuitdrukking zelfbescherming hooghartig onzekerheid kwetsbaarheid op je hoede zijn van geen kwaad bewust wantrouwen verwondering niet gepast zelfverzekerd arrogant betweterig tegendraads
tonen ge誰nteresseerd zijn meedoen, iets bijdragen begrijpen, uitleggen wat het gezicht toont jezelf beschermen uit de hoogte doen, verwaand, neerkijken op anderen niet zeker van jezelf zijn bang om gekwetst of beschadigd te worden bang zijn dat je aangevallen wordt voordoen alsof je van niets weet er geen vertrouwen in hebben verbazing iets doen dat niet hoort heel bewust van jezelf, niet onzeker te veel met je zelf ingenomen zijn, je voelt je beter dan de anderen het altijd beter weten dan anderen met opzet niet willen meewerken
Les 4 MRI-scan registreren de functie het signaal het brein trillingen de trommelvliezen de prikkel doorsluizen WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
hersenscanner noteren, vastleggen waar het voor wordt gebruikt het teken de hersenen bevingen, rillingen vangen geluid op in je oren iets waardoor je in actie wordt gezet doorgeven 20
relatief volgroeid harde schijf overbodig nuttig drang knarsen studievaardigheden mogelijkheid afkortingen paragraaf overhoring handvaardigheid informatiekunde mentorlessen geheugen noteren
nogal, vrij klaar met groeien geheugenschijf in de computer waar gegevens op worden bewaard niet nodig handig, heel bruikbaar neiging, iets dat bijna vanzelf gaat kraken vaardig of ervaren in studeren keuze in het kort opschrijven ยง, deel van een hoofdstuk toets handenarbeid, knutselen kennis over computers, informatica lessen van een mentor dingen bewaren in je hersenen en herinneren opschrijven
Les 5 a.s. uitsmeren plannen planning aanpak het ezelsbruggetje rubric handleiding overnemen activiteiten schetsen
aanstaande, komende verdelen uitstippelen, organiseren werkplan manier van werken een hulpmiddeltje, een maniertje beoordelingsmodel een stappenplan met uitleg hoe je iets moet gebruiken overschrijven afspraken, acties snelle tekening, in grote lijnen
Les 6 en 7 de rubric het portfolio het product kort en bondig originaliteit reflectie reflecteren aanbevelen
het beoordelingsmodel een map waarin dingen worden bewaard die je zelf hebt gemaakt iets dat gemaakt is (werkstuk, boekverslag, brief, maar ook pindakaas, jam) met weinig woorden iets toch duidelijk zeggen oorspronkelijk, zelf bedacht terugkaatsen, terugkijken terugkijken op wat je gedaan hebt aanraden
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
21
Kinderen van Amsterdam Zomerschoolmodule tussen groep 7 en 8 Portfolio-opdrachten Tekst opbouw vroeger en nu
Voordragen voorlezen gedichten tempo verstaanbaarheid
Interviewen op gemak stellen open vragen gesloten vragen luisteren naar antwoord antwoorden samenvatten
Boekverslag inhoud karakters mening
Internetpagina
Biografie
Stripverhaal
navigatiebalk functieknoppen pop-ups sitemap
inhoud toon/taalgebruik
symbolen beeld/tekst
uitleg en volledigheid
humor
Schema Poster
Excursiekaart
e-mailbericht
beeldtaal informatief pakkend
hoofdzaak bijzaken volgorde
adressering formeel/informeel toon
schema
Toekomstverhaal
Interview
Bolletjes-schema
opbouw spannend personen details tijdsbeeld
vraag en antwoord doorvragen samengevat
Onderwerp deelonderwerpen brainstorm alle modules
Weblog
Voorlezen / vertellen
Presentatie
dagverslag activiteiten
tempo verstaanbaarheid aankijken
volgorde voorbeelden aanwijzingen herhaling/samenvatting
Woordenschat 260 woorden Les 1 slenteren dumpen - gedumpt Amestelle beerput drek nauwelijks stamt uit de schout onbeduidende comfortabel zompig ondenkbaar vondsten archeologen beseffen ooit tenminste
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
langzaam lopen zonder doel weggooien van spullen vroegere naam van Amsterdam een put waar vroeger alles in werd gegooid vochtige modder bijna nooit, amper uit welk jaartal iets komt leider van een stad niet belangrijk iets dat goed aanvoelt moerassig iets dat je je niet kan voorstellen oude resten die in de grond gevonden worden mensen die in de bodem zoeken naar ouder spullen erachter komen of opmerken ergens in de tijd in ieder geval
22
Les 2 schots en scheef Aemstelredamme het gehucht de bagger de ambachtlieden de springvloed armoedig de historische bron spinnen weven een voetlengte een terp droogviel (droogvallen) dumpten (dumpen) slibden dicht (dichtslibben) de beerput een fortuin schathemeltje rijk zijn de doperwt er als de kippen bij zijn
heel erg scheef oude naam voor Amsterdam (dam in de Amstel) heel klein dorp modder in de bodem mensen die werken met hun handen een heel krachtige, hoge vloed er arm uitzien voorwerp dat iets vertelt over het verleden draden maken van een baal losse wol stof maken door draden te vlechten oude lengtemaat, de lengte van een voet door mensen gemaakte heuvel om op te wonen dalen van water zorgt dat de bodem droog wordt weggooien verstopt raken door modder put met afval, uitwerpselen en voorwerpen heel veel geld bezitten heel erg rijk zijn een soort groente ergens heel snel bij zijn
Les 3 praten als brugman de graanschuur boffen de kneepjes van het vak kennen op de hoogte houden in zijn oren knopen de boekhouding de handelswaar verspreiden de koopmannen de chaos Latijnse school stadsschool bijschool de bierkaai vechten tegen de bierkaai de kleerkasten de graven onbehoorlijk de invloed de keur de pelgriminsignes met de noordenzon vertrekken het relikwie de bedevaart onderdak WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
heel veel praten schuur waar graan werd bewaard geluk hebben het vak goed kennen, ook de kleine dingen contact houden en vertellen hoe het gaat goed onthouden boek om inkomsten en uitgaven in op te schrijven spullen die gekocht en verkocht worden uit elkaar zetten - uitdelen mannen die spullen kopen en verkopen rommelig hier kregen leerlingen Latijnse en Griekse les hier leerden leerlingen Bijbelteksten lezen hier leerden leerlingen lezen, schrijven en rekenen kade met kroegen hopeloze strijd voeren sterke mannen eigenaren van een stuk land niet zoals het hoort in staat zijn iemand te veranderen de wet bewijs dat je op bedevaart bent geweest zonder iets te zeggen weggaan heilig voorwerp wandeltocht naar een heilige plaats om te boeten dak boven je hoofd 23
wreken de schout de gasthuizen geruststellen het tolprivilege
wraak nemen leider van een stad een soort hotel, ook ziekenhuizen op gemak stellen voorrecht om niet te hoeven betalen
Les 6 de klerk de geuzen terrein winnen plunderen de Beeldenstorm de gebrandschilderde ramen gruzelementen preken de kloveniers en de schutterijen nauwelijks de harde aanpak desnoods beweren de wederdopers de schandpaal aan de kaak gesteld de volgelingen de kostbaarheden de aflaat de kwijtschelding de geschiedkundigen de monnik een begijn de non door het oog van de naald gaan gegarandeerd (garanderen) in rep en roer zijn onverklaarbare reden het braaksel de hostie merkwaardig de nachtwacht de kapel het klooster de kerk
iemand die werkt op een kantoor Partijnaam van vijanden van Filips II (80-jarige oorlog) succesvol zijn (winst boeken) alles weghalen, roven stelen Protestanten vernielen belden in de kerk oude manier om op glas te schilderen kapot, in stukken toespreken vroeger leger, zorgt voor orde en rust bijna niet harde manier van behandelen als het moet zeggen dat het zo is mensen die als volwassene opnieuw gedoopt worden paal waaraan misdadigers voor straf werden tentoongesteld iemands schande bekendmaken aanhangers, volgers dure voorwerpen je zonden afbetalen aan de kerk iets niet meer hoeven terug te betalen kenners van de geschiedenis man die zijn leven wijdt aan het geloof vrouw in het klooster vrouw die haar leven wijdt aan het geloof aan een groot gevaar ontspannen zeker weten heel erg opgewonden zijn iets dat gebeurt zonder dat je weet waarom kots heel dun schijfje brood in de kerk raar, vreemd, opvallend schilderij van Rembrandt van Rijn – iemand die ’s nachts de wacht houdt klein gebouw om te bidden verblijf voor nonnen en monniken gebouw waar Christenen samenkomen (gebedsruimte)
Les 7 de bontwerker
iemand die van bont kleding maakt
de gelukzoeker
iemand die overal zijn geluk zoekt
de trekpleister
plek waar veel toeristen naartoe gaan
uitgebreid (uitbreiden)
vergroot (vergroten)
het aandeel
stukje van een bedrijf
de handelskolonie
ver land waarmee men handel dreef
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
24
buiten westen zijn
bewusteloos
de klikspaan
een speciale klepper, een soort ratel
waart rond (rondwaren)
geheimzinnig rondgaan
de pestepidemie
ziekte die zich heel snel verspreidt
de behandelmethode
manier om ziekte of pijn weg te nemen
stokdoof
heel erg doof
uit de brand helpen
iemands problemen oplossen
de kwakzalver
nepdokter
de barbier
kapper, maar ook een scheepsarts
de chirurgijn
arts op een schip of in een dorp
het meesterstuk
werkstuk waardoor je meester werd (nu fantastisch stuk)
de leerling - de gezel – de meester
leerling – stagiair - onderwijzer
extreem
buitengewoon
de gilden
vereniging van mensen met hetzelfde beroep
het gildebos
pot met geld voor leden van het gilde
de urine
plas
de kruikenzeikers
zeurpieten
de tulpomanie
mensen die allemaal tulpenbollen gingen kopen
limbo - voorgeborchte
speciaal hemeltje voor kinderen die nog niet zijn gedoopt en dood gaan
Les 8 de armoedzaaiers de gerechten het roggebrood de pechvogel de plak de wilgentakken de griffel de lei met een schone lei beginnen ganzenveer tollen de tol veroorloven het voorhuis kwetsbaar de bedstee het stro de ets de voetstoof zoals de ouden zongen piepen de jongen de schrik zit erin vlam vatten vergaan voorkomt (voorkomen) WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
mensen die heel erg arm zijn de maaltijden heel dun plakje bruin brood een houten bord – iemand bij wie het tegenzit (pech) houten stok met platte schijf (om te slaan) takken van wilgenboom (roe) pennetje van krijt klein zwart schoolbordje opnieuw beginnen veer om mee te schrijven met een tol spelen speelgoed – geld betalen om over te mogen steken dat je iets kan betalen voorste gedeelte van het huis kan snel kapot gaan, gevoelig, breekbaar bed in de muur gedroogd gras de pentekening kistje met kolen om voeten te warmen kinderen doen en denken hetzelfde als de ouders heel bang zijn in de brand raken ophouden te bestaan zorgen dat iets niet gebeurt 25
het wordt lachen geblazen een kapitaal ten eerste, ten tweede bovendien de functie dezelfde de erfenis de symbolen stierf (sterven) opgezet (opzetten) de schulden levensecht het dienstmeisje
het wordt heel leuk veel geld, groot vermogen, fortuin op de eerste plaats, op de tweede plaats ook, daarbij de taak iets dat gelijk is aan elkaar wat je krijgt van iemand die dood gaat de tekens dood gaan plan maken iets dat je iemand schuldig bent – geleend geld net echt vrouwelijke hulp in huis
Les 9 de staatshoofden onbekommerd talloze brandmerken geen krimp geven de pijnbank verhoren blok aan het been er valt veel te halen door de mand vallen radbraken (geradbraakt) vergaan van de pijn verbrijzelen achter slot en grendel voor het gerecht gesleept aan de kaak gesteld rekenen op het wemelt van (wemelen van) de duimschroeven aandraaien onder handen nemen pompen of verzuipen de schooier het rasphuis het spinhuis doen alsof de beul de rechtbank berechten de schepenen de schurk de bedelpenning
persoon die in een staat (land) de meeste macht heeft onbezorgd – zonder zorgen ontelbaar met gloeiend stuk ijzer een teken op een lichaam branden niet laten merken dat je pijn hebt tafel waarop gemarteld werd ondervragen een last voor iemand zijn daar kun je veel halen ontmaskerd worden iemand martelen (pijn doen) heel veel pijn hebben tot kleine stukjes kapot gaan opsluiten – gevangen zetten naar de rechtbank moeten iemand openbaar voor schut zetten ergens op vertrouwen er zijn er heel veel van iemand behoorlijk in het nauw brengen iemand flink aanpakken heel goed je best gaan doen (om het te redden) de bedelaar gevangenis waar men hout glad maakt gevangenis waar vrouwen moeten spinnen toneelspelen persoon die misdadigers straft/doodt gebouw waar de rechter oordeelt de rechter spreekt straf uit leden van het stadsbestuur (wethouders) de boef munt die bedelaars krijgen van de gemeente
Les 10 blokkeren de vestingen inpikken WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
tegen houden beveiligde stad stiekem afpakken 26
op een ander terrein onvoorstelbaar de fakkels tegenwerken (tegengewerkt) behoorlijk geen hand voor ogen zien varen uit (uitvaren) de getto’s rijp voor de sloop krakkemikkig flaneren een schijntje officieel de veldslagen de stand wie voor een dubbeltje geboren is‌.. de Hugenoten de overzeese de handel geen goed doen de burgeroorlog bekeren heelhuids verzeild raken woelig afbrokkelen het rampjaar bevoorraden zorgeloos
ergens anders niet voor te stellen hout dat brand om te zien in het donker proberen iets tegen te houden zoals het hoort niets kunnen zien wegvaren vanaf de kant (wal) nare wijk in een stad bijna stuk wrak, valt bijna uit elkaar deftig lopen om gezien te worden een klein bedrag echt, plechtig groot gevecht tussen twee legers op een veld rang in de maatschappij arme mensen kunnen nooit rijk worden Protestanten in Frank gebieden aan de andere kant van de zee iets waardoor de handel slecht gaat oorlog tussen burgers in een land van godsdienst veranderen dat je nog heel bent ergens in terecht komen erg beweeglijk in stukken loslaten een jaar waarin alles mis gaat van voorraad voorzien / voorraad brengen zonder zorgen
Les 11 zwart van de mensen zien de aanplakbiljetten ondergedoken de razzia’s het achterhuis de vernietigingskampen de omstandigheden in verzet komen het verzet de melodie het fonds de verzetskranten het persoonsbewijs saboteren ongestraft wreed perfect de afleiding de hongerwinter WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
heel veel mensen bij elkaar posters verstoppen voor de vijand oppakken van joden extra huis aan de achterzijde concentratiekamp wat er om je heen gebeurt in opstand komen groep mensen die in opstand komen verschillende tonen achter elkaar (lied) geld bestam voor een bepaald doel verboden kranten het paspoort met opzet laten mislukken dat je niet gestraft wordt gemeen, onvriendelijk heel goed aandacht kwijtraken aan iets anders winter 1944-1945 waarin men veel honger had 27
uiteindelijk geschokt zijn verbijsterd kort en klein slaan steevast opstoken langzaam maar zeker geen schijn van kans hebben uitbreiden als een inktvlek de gevolgen de gedenkmuur geketend (ketenen) de pilaar weerskanten de onderdrukking symboliseren herdenken het volkslied
WWW.ONDERWIJSENTAALADVIES.NL
tot slot geschrokken zijn verbaasd kapot slaan altijd aanzetten tot iets dat iets langzaam en goed gebeurt absoluut geen kans hebben heel snel verspreiden iets wat er gebeurt na iets anders muur waar je kunt denken aan dode mensen vast gemaakt, in de boeien soort paal beide zijden dat je niet mag doen wat je wil uitbeelden van iets aan iemand enken die dood is het lied van een land
28