Ang Marivelean 2016-2017 by Mark Anthony Ambrocio

•TOMO XXIII • BILANG I • ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MARIVELES NATIONAL HIGH SCHOOL-POBLACION • HUNYO-NOBYEMBRE 2016•

170 03 29 09 00616 deped bataan

alma mater

chief girl scouts

milyon inilaan para sa iskawts tumanggap ng parangal paaralan ng bataan

KATOTOHANAN LAMANG

Bagong Pundasyon!

byaheng rspc

house bill

inihain ni Geraldine B. taon na ang Mariveles 5 indibiduwal at 4 na NHS-Poblacion grupo pasok sa RSPC-3 Roman para sa mga aklatan

angMARIVELEAN

BUNGA NG TAGUMPAY

Covered court, naisagawa na 147 BAGONG COMPUTER UNITS, IPINAGKALOOB SA POBLACION NI LOUELLA CUEVA• 10-STEP

atapos ang halos pitong buwan na paghihintay, matagumpay na natapos na ang itinatayong covered court sa Mariveles National Highschool – Poblacion sa tulong ng badyet ba inilaan ng Special Education Fund of the Municipality of Mariveles. “The school also has a two layers of embankment with two layers of concrete flooring to dig out,” saad ni Arvin De Dios, Head Teacher ng TLE. Magugunitang sinimulan ito sa kalagitnaan ng Oktubre, 2015 kung saan nagkaroon ng problema dahil sa liit ng lugar na pagtatatrabahuhan ng mga manggagawa. Ngunit sa tulong ng skilled workers at makabagong teknolohiya, hindi ito naging hadlang upang matapos ang naturang proyekto. “The second phase was push through at the first quarter of the recent year which was March 2016 up to its completion from the installation of roof to the finishing of electrical lightings before the election,” dagdag pa ni De Dios. Hindi ito maisasakatuparan kung wala ang tulong nina Quirino Barlis, dating punongguro ng paaralan, Rodger De Padua, dating district supervisor, Jesse Concepcion, dating alkalde ng Mariveles, gayundin sa Engineering Department ng Local Government Unit – Mariveles. Sa ngayon, malaking tulong sa mga mag – aaral partikular na ang mga manlalaro lalo pa’t painit nang painit ang panahon.

MAKIKITA SA LOOB LATHALAIN

PAHINA 10

PAhina 16

•AGHAM AT TEKNOLOHIYA•

suntok sa buwan PAhina 20

NI GLO-ANNE MENDOZA•10-STEP

MAKABAGONG TEKNOLOHIYA TUNGO SA ATING PAG- UNLAD. Malaking biyaya ang ipinagkaloob sa ating paaralan upang mahasa ang angking galing ng mga mag-aaral. kuha ni JC Agustin

apag may tiyaga, may nilaga. Ito ang ipinakita sa Mariveles National Highschool – Poblacion sa paglahok sa mga kompetisyong napapasailalim sa Departemento ng TLE na naging daan upang pagkalooban ang naturang paaralan ng 147 bagong computer units. “Ibinigay ito sa ating eskwelahan sa kadahilanang nagbigay ang mga mag- aaral

•LATHALAIN•

change is coming!

“Malaking tulong po sa paaralan lalo na po sa pagpapaunlad ng kaalaman sa ICT ng mga mag-aaral at mga guro natin.”ani G. Arvin De Dios, Head Teacher III-TLE.

ng magandang performance sa competitions especially umabot na tayo sa regional level,” pahayag ni Gng. Iris Catalan. Ipinagkaloob ang mga ito kay Bb. Joan Briz kasama ang dalawang laptop at dalawang projector, Agosto 16. Nagmula ito sa DepEd Central Office at hinati ang pamimigay sa tatlong set na naglalaman ng 49 units kada isa na sinimulang gamitin noong

Setyembre 14. “Maganda. Maganda yung speculation (ng mga computer), applicable sa pagtuturo at pagkatuto. For instructional purposes talaga. Malaki yung magiging benefit nito hindi lang para sa akin kundi pati rin sa mga tinuturuan ko,” pagbibigay saloobin ni Briz. Gayundin ang pasasalamat ng mga estudyante sa pagkakaroon ng oportunidad na magamit

ito partikular na sa kanilang pagpapa – unlad sa kanilang pag – aaral. Bukod pa rito, maaaring sa bagong computer units mag – ensayo ang mga lalahok sa darating pang mga patimpalak. “Malaking tulong po dahil dagdag kaaalaman at applicable para sa aming mga estudyante. Lalo pa po ngayon na laganap na ang teknolohiya...

•ISPORTS•

pagkampay sa tagumpay BALITANG LATHALAIN

Gng. Villones: Proud ako NI MARK ANTHONY AMBROCIO•11-GAS A

“Masaya at proud ako. Feeling fulfilled na kung saan ako nagsimula na nasa palengke lang, ngayon ay nandito na naman ako kung saan ito ang pinakamalaki na pagdating sa populasyon.” Ito ang pahayag ng bagong punongguro ng Mariveles National Highschool – Poblacion na magugunitang nagsimula rin sa pagiging guro sa naturang paaralan... VILLONES

sundan sa pahina 2

VILLONES

KOMPYUTER sundan sa pahina 3

AYON SA SARBEY

Kailangan maging handa- Bb. dela Vega

“

Kailangang maging handa kayo sa kurso o track na kukunin ninyo. At isa pa, kung nakuha mo ang alam mong gusto mo, magiging successful ka,“ pahayag ni Dela Vega.

NGITING PANGWAGI. Ang pagwawagi ng apat na kalahok sa PNP Poster- Slogan Making Contest. -litrato mula kay Daniel Apales

Drug Free Program ng Bataan,

nilahukan ng Poblacion

NI CHRISTIAN ALVEAR • 11 - STEM A Hindi nagpahuli ang Poblanista sa pakikiisa sa programa at patimpalak na isinagawa ng kapulisan kaugnay sa unti – unting pagsupil ng illegal na droga sa lalawigan ng Bataan. Pinalad na makapasok ang ilang mag – aaral mula sa Mariveles National High School – Poblacion sa top 10 ng slogan – poster making contest na kinalahukan ng iba’t – ibang paaralan sa sekondarya. Nakamit nina Kaye Cie Duldulao at Neil Magdaong ang ikalawang pwesto habang ikawalo si na Kennlee Orola at Franz Lloyd Delos Reyes. Magugunitang pinahayag ni Provincial Director Senior Supt. Benjamin Silo Jr. sa programang ito ang kanyang pasasalamat at pagmamalaki na tatlong bayan sa Bataan kabilang na ang Pilar, Bagac, at Morongang idineklarang “drug – free” ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA). “Target po natin na by the end of this month (September) drug – free na ang buong Bataan,” pahayag ni Silo.

Kaya naman laking tuwa ng kapulisan nang magtagumpay sila at ideklara ni Pangulong Rodrigo Duterte ang Bataan bilang unang drug – free province sa buong Pilipinas. Kaugnay nito, naglabas siya ng mga datos ng bilang ng mga nasupil na drug addicts. Sa kabuuan, magmula Hulyo 1 ay mahigit 3, 600 na ang sumuko samantalang 240 naman ang arestado.

GUHIT NG POBLANISTA. Ang puspusang pagguhit ni Kaye Ciie tungo sa pagkapanalo -kuha ni JC Agustin

NI RYAN GIMENA • 11 HUMSS A

atagumpay na naisakatuparan ang pagsasagawa ng career guidance sa mga mag – aaral ng ika – sampung baitang sa Mariveles Sports Complex upang maging handa sa darating na Senior High School, ika – 12 ng Oktubre taong kasalukuyan. Bago tuluyang sinimulan ang programa ay binigyang – diin ang pahayag ni Lao Tzu na, “A journey of a

Dahil sa kanseladong SK Election

Poblanista, nadismaya

NI JAMEA BORJA • 10-STEP

pang mas mapagtuunan ng pansin ang pagresolba ng mga pangunahing problema sa lipunan, minabuting kanselahin muna pansamantala ang Sangguniang Kabataan (SK) at Barangay Election. Dahil sa sitwasyong ito, lumabas ang iba’t – ibang reaksiyon at komento ng kabataang nagparehistro sa inaasahang botohan kabilang na ang karamihan ang mag – aaral ng Mariveles National High School – Poblacion. Inaprubahan naman

ito ng kongreso sa pagnanais na bigyan ng sapat na panahon si Pangulong Rodrigo Duterte na ayusin muna ang mga programang ipatutupad partikular na ang kontra – krimen at droga. Kaugnay nito, ipinababatid na maaari pa itong maghati sa taong – bayan at mahihirapan ang presidente na ayusin at lagdaan ang bureaucracy sa naturang eleksiyon. Kasunod nito ang pangakong sa oras na maisaayos na ang mga suliraning kinakaharap ng bayan, ipagpapatuloy ito sa ika – 23 ng Oktubre sa sususnod na taon.

MARIVELES NATIONAL HIGH SCHOOL-POBLACION

thousand miles begins with a single step.” Ito ang nagsilbing tema ng gawaing ito sapagkat ang ilan sa mga estudyante ay hindi pa rin alam ang track na kanilang pipiliin lalo pa’t palapit na nang palapit ang Grade 11. Nag – iwan naman ng magandang mensahe ang head teacher ng Araling Panlipunan na si Bb. Luz dela Vega gayundin ang...

48%

PHILIPPINE WOMEN’S UNIVERSITY

14% SOFTNET INFORMATION & TECHNOLOGY

12%

LLMAS MEMORIAL INSTITUTE

BATAAN HEROES

16%

ASIA PACIFIC COLLEGE OF ADVANCED STUDIES

COLEGIO DE SAN JUAN DE LETRAN

CAREER GUIDANCE

SUNNY HILLSIDE SCHOOL

sundan sa pahina 3

MEMORIAL

COLLEGE

POBLANISTA HANDA SA PAGBABAGO

Silva, Pangilinan bagong head teacher ng English at Science

SILVA

NI SYRICK SALAZAR• 11 - STEM A May umaalis at may bagong dumarating! Ito ang napatunayan sa Mariveles National Highschool – Poblacion matapos mabakante ang head techer items sa Departamento ng Agham at Ingles na naging daan upang dumating at pumalit ang dalawang taong nagsimula rin bilang mga huwarang guro. Mula sa mismong paaralan ng Poblacion ay hindi maipaliwanag ni G. Joey Silva ang nararamdaman nang ilagay siya sa pwesto bilang head teacher ng Ingles. “Nung una, doubtful ako kasi feeling ko parang may mas deserving. Pero honestly, sayang kung mapupunta sa ibang school at isa pa, Poblacion ‘yung nag – develop sa akin kaya i s a n g malaking karangalan

•HATID ANG TOTOONG SERBISYO SAANMAN, KAILANMAN • DYARYONG PANGMASA•

PAGBABAGO

sundan sa pahina 3

PANGILINAN

2 balita

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Faculty: E-Library, malaking tulong

KALUSUGAN BILANG KAYAMANAN. Ang pagkilatis ng mga hurado sa isa sa mga patimpalak sa buwan ng nutrisyon. -kuha ni JC Agustin

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

unsod ng nilang gawing dalawang sa 10 estudyante ang may pangangailangang palapag ang naturang internet sa bahay at 10 sa teknolohikal ng mga lugar kung saan 10 estudyante naman ang mag-aaral, nagsumite magsisilbing opisina nakadepende sa internet ng isang E-Library ang unang palapag pagdating sa mga Proposal ang faculty ng at e-library naman sa gawaing pampaaralan. Mariveles National High ikalawa na paglalagyan Ibig sabihin nito, sa School-Poblacion na ng 30 computer unit 4,014 na mga Poblanista, pinangunahan ni Ma’am na mayroong access sa 401 lamang dito ang Meriesol Camacho. internet. mayroong internet sa Layon ng proyektong “This project will kanilang tahanan. ito na gawing isang give students access to Dahil ito sa E-Library ang information, a better dahilang halos lahat kasalukuyang reading and enjoyable learning ng mga magulang ay corner o library ng experience, better grades nagtatrabaho sa mga paaralan kung saan and it will develop the pabrika at walang mayroon lamang skills that is necessary kakayanang makakuha kakaunting resources na for them to live in this ng internet access na kayang pagsilbihan ang contemporary world,” mahalaga para sa paghindi tataas sa 10 mag- wika ni Ma’am Niamy aaral ng kanilang mga aaral. Barcelona anak. Dagdag pa dito, Ayon naman kay Sir Kakailanganin ng nagsisilbi ring itong Andrew Monroe, siyam tinatayang apat na opisina ng ilang mga sa 10 estudyante ng milyong piso upang guro sa paaralan. paaralan ang nakagamit maisakatuparan ang Ma’am Maapoy sa Slogan Bunsod nito, ninanais na ng internet habang isa proyektong ito. Contest; Ma’am Ambrocio at Sir Magday sa nutria – quiz; Ma’am Lozano, Ma’am Sanggalang, at Ma’am Limua sa cooking fest. Sa kabilang banda, nakatalaga NI AUBREY NICOLE VERGEL•10-STEP sa Electronic Poster Making akiisa ang Mariveles Natinal nars na nakatalaga dito, Febelene Vilay sina Ma’am Aporto, Sir High School – Poblacion sa mala- laganes. Manimbo, at Ma’am Briz; Maaaring magdulot ng ilang sintowakang pagpupurga na isinagawa sa Samantalang sa poster mas angpag – inom nito katunayan na buong buwan ng Hulyo kasabay ng making ay sina Ma’am tumatalab na ang gamut sa katawan. Catalan, Ma’am Rubia, at pagdiriwang ng Buwan ng Nutrisyon. Kabilang na rito ang antok, pagkaAng kada tablet nito ay binubuo ng Ma’am Aporto; Habang sina hilo at pagkulo o pagsakit ng tiyan. Ang “anti – helminthic compounds” na naMa’am Segundo, Sir Perez, at hindi naman pagkaramdam ng sintoSir Antonio naman sa nutri – kapagpapaalis ng mga bulate sa loob mas ay nangangahulugang wala kang ng katawan tulad na lamang ng roundjingle. dapat ikabahala dahil ipinapakita niworm at pinworm na kadalasang naIginawad ang mga tong walang bulate at malinis ang loob karangalang nakamit ng kukuha sa maruruming mga kamay at ng tiyan. mga pagkaing hindi nalinis ng maayos. mga estudyanteng nagwagi Umabot sa dalawa hanggang tat“Mahalaga ito para masiguro ang sa iba’t – ibang kompetisyon long mag –aaral ang nadalasa klinika kalusugan ng mga bata at upang mainoong ika – 27 ng Hulyo. wasan ang pagliban sa klase na kada- dahil sa pagtalab ng senyales ng paglasang dahilan ay sakit,” pahayag ng epekto ng gamot. Upang maibsan ang kanilang hindi magandang pakiramdam, naglapat laMUSIKA ANG WIKA mang ng ilang pagbibigay – lunas tulad Ang pagtatanghal ng 10-STEP sa naganap na Buwan ng wika. ng control sa hilo gayundinang “monikuha ni Bb. Maria Rosario Miguel toring” kung sakalimang lumala ang kalagayan ng mga ito. Isinasagawa lamang ang pagpupurga isang beses sa isang taon kaya’t inobliga ang bawat isa kabilang na ang mga guro na makiisa sa programang ito.

MNHS-Pob kumilos para sa kalusugan,

Buwan ng Nutrisyon, ginuni ta

NI NIICOLE DE LARA•8 - STEP

uling ipinagdiwang ng Poblanista ang buwan ng nutrisyon na may temang “First 1000 Days ni Baby Pahalagahan Para sa Malusog na Kinabukasan” na kinapapalooban ng iba’t – ibang aktibidades kung saan nakilahok ang maraming mag – aaral mula sa iba’t – ibang bilang at pangkat. Kabilang na rito ang essay writing noong ika – 19 ng Hulyo na kung saan nakamit ni Kaye Cie Duldulao ang unang pwesto, Laine Manalo sa ikalawa, at Jurizz Cabanganan sa ikatlo. Sa kabilang banda, mula sa 20 mag – aaral na naglaban – laban sa slogan contest, pinalad na manalo si

Kennlee Orola, na sinundan ni Leigh Nicole Carreon, at pangatlo naman si Mariz De Ocampo, Hulyo 22. Samanatala, ika – 25 ng Hulyo nang masungkit ni Kimberly Elbambuena ang pinakamataas na karangalan sa nutria – quiz. Sa araw ding ito naipanalo nina Deborah Nopre at Joana Torres mul asa 9 – Star ang cooking fest dahil sa kanilang shanghai and turon with kalabasa and malunggay. Isa rin sa isinagawa ang Electronic Poster Making, ika – 26 ng Hulyo na ikinapanalo ni Sheena Lene Abijan, ikalawa si Riamme Garduno, at ikatlo naman ang gawa ni Hazel Camasis. Naisakatuparan din sa araw

na ito ang poster making kung saan nagwagi si Jecy Padre, sumunod si Mikaela Tabula, habang ikatlo naman si AJ Tarriela. Sa huling araw ng pagdiriwang, ika – 27 ng Hulyo ay itinanghal ang Nutri – jingle na mula sa iba’t – ibang bilang at pangkat. Hindi nabigo ang 9 – STEP na makuha ang unang pwesto, ikalawa ang 8 – Star habang ikatlo ang 10 – Star. Hindi ito maisasakatuparan kung wala ang tulong ng mga guro na nakatalaga sa bawat kategoryang ito. Pinangunahan nina Ma’am Fabico, Ma’am Montorya, at Ma’am Del Rosario ang essay writing; Ma’am Gonzalvo at

balitang 1bataan

Lalawigan ng Bataan, pasok sa Guinness World Records

indi nabigo ang Bataeños na makamit ang titulong “Most trees planted in one hour by a team at unlimited size in a single location” noong Hunyo 25, 2016 sa Orion, Bataan. Nahigitan ng Bataan ang naitalang 208, 751 ng India ay nag – iwan ng marka sa pamamagitan ng 223, 390 kabuuan ng punong natanim. Ayon kay Provincial Governor Albert “Abet” Garcia, ang programang ito ay nagpapabatid sa buong mundo na nagnanais tayong magkaroon ng malinis at maayos na kapaligiran gayundin ang pagsulong ng proteksiyon sa kalikasan. “Sa pamamagitan nito, tayo ay nagtagumpay upang ipakita sa buong mundo na ang Bataan ay nagkakaisa sa pangangalaga sa ating kalikasan,” pahayag ni Engr. Victor Ubaldo. Mahigit 20, 000 Bataeños ang nakikiisa sa gawaing ito na nagsimula sa ganap na ika – 10 ng umaga na kung saan wala pang isang oras ay natapos na ang karamihan sa pagtatanim. “First time kong makasama sa isang gawain na hindi lang basta –

basta magtatanim kundi may gustong makamit. Masaya ako at hindi ko ito makakalimutan. Kahit na napakalayo ng nilakad at nakakapagod, andun pa rin yung saya dahil naging parte ako ng makasaysayang pagtatanim. Ito yung experience na hindi pansarili lamang, kundi isang pagtulong sa kalikasan na tayo rin ang makikinabang,” salaysay ni Zyr Quim Mejillano, 17, Iskolar ng Bataan. Bakas ang kasiyahan sa mga dumalo sa programang ito matapos malaman na nag -iwan sila ng magandang marka na tatatak sa kasaysayan ng daigdig. Kwento pa ni Marissa Reyes, “Happy kami dahil nakapag – participate kaming mag – asawa sa tree planting. Kahit puyat, pagod, at gutom dahil tinanghali na kami ng pag – uwi sa sobrang layo, sulit naman, kinaya pa rin.” “Congratulations. The project was wonderfully done,”sabi ng Indian pagkatapos ng isang mahaba at matibay na pagpapatunay ng mga resulta. Sina Gov. Albert Garcia at Mayor Antonio Raymundo ng Orion ay binalingan ng kagalakan sapagka’t tinanggap nila ang Guinness certificate. Kasabay nito, ipinaaabot naman ni Guinness Adjudicator Swapnil Dangarikar ang pagbati sa ating mga kababayan matapos matagumpay na maisagawa ang nasabing proyekto.

pagpupurga

...VILLONES MULA SA PAHINA 1

Panitikang Pilipino ibinida sa Buwan ng Wika

NI DANICA GULPO•8-STEP

a temang “Filipino: Wika ng Karunungan”, matiwasay na naidaos ang Buwan ng Wika sa Mariveles National High School – Poblacion na nilahukan ng iba’t – ibang bilang at pangkat. Kinapapalooban ito ng mga gawain at aktibidades tulad ng pagsulat at pagbigkas ng tula, pag – awit, pagsulat ng sanaysay, sayaw – awit o jingle, at sabayang pagbigkas. Nanguna si Angelica Enriquez sa pagbigkas ng tula habang pangalawa naman si Leika Mae Zapanta na sinundan ni Tricia Mae Cabanero. Samantala, nakamit nina Angelita Lendio at Glenn Mark Cereza ang pagiging kam-

peonato sa larangan ng pag – awit. Nagpamalas ng angking galing ang mga mag – aaral ng ika – siyam na baiting sa pagsaya at pag – awit o jingle na ikinapanalo ng pangkat STEP. Hindi rin nagpahuli ang mga mag – aaral ng ikasampung bilang sa sabayang pagbigkas at sinungkit ng pangkat Charites ang unang pwesto, ikalawa ang STEP na sinundan ng Aether habang ikaapat naman ang Athena. Hindi ito lubos na maisasakatuparan kung wala ang tulong ng ating punong – guro na si Gng. Zulita Villones, Bb. Rowena Abrique, Head Teacher sa Departamento ng Filipino gayundin ang mga gurong bumubuo rito.

DepEd Bataan, nagpamigay ng cash gifts sa mga nagwagi sa DSPC NI ANTHONY AMBROCIOI•11-GAS

LUNTIANG PAMANA. Muling nagmarka ng kasaysayan ang Probinsya ng Bataan sa Comprehensive Tree Planting Bataan Green Legacy pagkatapos ng isang oras na pagtatanim ng 223,390 puno.

Poblacion, nakilahok sa malawakang

simbolismo ng nasyonalismo

NI GLO-ANNE MENDOZA•10-STEP

pagpupurga

ng Kagawaran ng Edukasyon ay nagkalakip ng incentives sa mga nagwagi sa kamakailang kompetisyon sa pagsasagawa ng Division Schools Press Conference-Bataan. “Recognition siya actually. It’s a form of acknowledgement and incentives to our students since they gave their best efforts,” ani Dr. Jessie D. Ferrer, Schools Division

Superintendent. “Hopefully, it will also serve as a reason for them to perform well on the next competition which is the Regional Schools PressCon,” dagdag pa niya. “Binigyan namin ng instructions ang mga teachers to intensify their trainings among the schools plus weekly, magkakaroon sila ng outputs para makita namin yung outputs ng mga bata”, ani Ms.

Ilynne Samonte, Education Program Supervisor for English. Inaasahan na ang mga batang mamamahayag ay magkaroon pa ng mas pinaigting na motibasyon sa Regional Schools Press Conference na gaganapin sa Bataan National High School(Balanga City, Bataan) sa Nobyembre 17-18 at National Schools Press Conference sa Pagadian City,Zamboanga sa dadating na Enero,2017.

“Nag – start ako dito as Teacher – I, Teacher – II, Teacher – III, at Head Teacher – I. Naaalala ko pa na July 6, 1987 yung first appointment ko sa Poblacion. Una akong naging principal sa Saysain taong 1989 kung saan since first time, nahirapan akong pakisamahan lahat ng teacher at maraming challenges, wika ni Villones. Ayon sa kanya, kahit may negatibo ay marami naman siyang natutunan sa human relationships at masaya kapag nakita mong maraming accomplishment sa school. Dagdag pa ni Villones, “Sa ilang buwan ko dito, napansin kong problema ang kakulangan ng silid – aralan at yung shifting schedule. Kaya naman ang gusto kong magong proyekto dito ay ang pagtatayo ng three – storey building para mapunan yung kakulangan.” Inaasahan niya naman ang pakikiisa ng mga guro sa kanya at patuloy na pagiging mahusay ng mga mag – aaral upang mas mapa –unlad pa ang paaralan.

breaking news China, Thailand kinoronahan bilang Mr., Ms. UN NI ANTHONY AMBROCIO•11 -GAS A

Ngiti ng mga wagi! to ang ipinakita ng mga mag – aaral ng ika – sampu at ika – pitong baitang nang koronahan bilang Mr. at Ms. United Nation sa Mariveles National Highschool – Poblacio covered court, Nobyembre 11. Nagtagumpay si Jules Padilla (Mr. China) na iuwi ang korona bilang Mr. UN

habang si Allysa Garcia (Ms. Thailand) naman ang Ms. UN. Kaugnay nito, nakamit ni Li Lian Delgado (Mr. Korea) at Garmy Gutierez (Ms. Venezuela) ang pagiging 2nd runner up, samantalang sina Kyle Herrera (Mr. USA) at Marishelle Morales (Ms. Brazil) naman ang 1st runner up.

Bagong pangulo ng DFSSG, My leadership will be extraordinary-Duldulao

Hindi ito maisasakatuparan kung wala ang tulong ng mga guro sa Departamento ng AP at ang mga NI JAMEA BORJA•10-STEP opisyales nito. yoko ng magandang pamumuInaasahan naman ang no. Ang gusto ko ay pinakapatuloy na pagsasagawa ng mga programa kasabay magandang pamumuno. I promise that ng pakiki – isa ng bawat my leadership will be extraordinary.” Iyan ang mariing sinabi ni Kaye Cie estudyante mula sa iba’t – Duldulao matapos siyang manalo bilang ibang baitang. pangulo ng Division Federation of Supreme Student Government (DFSSG), sa ginanap na eleksyon sa Mariveles National High School-Poblacion, Marso 11. Dinaluhan ito ng 26 SSG president mula sa iba’t-ibang paaralan sa Bataan. Kaugnay nito, nanalo naman si John Ronal Sulangi ng Morong National High School bilang ikalawang pangulo, si Joshua Manzano ng E.C. Bernabe NHS bilang sekretarya, si Nicole Salvador ng Roosevelt NHS sa ingat-yaman, Alyssa Batiles ng Bataan School of Fisheries bilang auditor, Janna Gunio ng Pagalanggang NHS sa peace officer WAGING WAGI. at Christian Ceballong Bagac NHS-PaAng pagkapanalo ni Ms. Thailand Allysa Garcia at Mr. China Jules Padilla sa Mr. rang bilang public information officer.

“A

and Ms. United Nation, Nobyembre 11. kuha ni JC Agustin

Policy guidelines para sa mga award,recognition nirebisa

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

ang-ayon sa Deped Order no. 36 series of 2016 na mas kilala bilang “Policy Guidelines on Awards and Recognition for the K to 12 Basic Education Program,” nirebisa ang mga guidelines para sa mga award at recognition na ibinibigay sa mga magaaral, Hunyo 7. Bunsod nito, magkakaroon ng Classroom Awards, GradeLevel Awards at Special Recognition Award bilang kapalit sa awarding system ng mga nakaraang taon. Sa ilalim ng classroom awards ay mayroong Conduct Award na para lamang sa mga mag-aaral

balita 3

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

ng Grade 4 hanggang 12 na ibinibigay sa mga estudyanteng nagpakita ng mga ‘core values’ ng DepEd na mayroong rating na hindi bababa sa 75% (Always Observed) sa pagtatapos ng school year at walang kahit anong school offense. Kabilang din dito ang Academic Excellence Award para sa mga Grade 1 hanggang 12, katulad ng ‘with honors’ para sa mga makakakuha ng average na 90 hanggang 94, ‘with high honors’ para sa mga makakakuha ng 95-97, at ‘with highest honors’ para sa mga makakakuha ng 98100 na average. Kinikilala din sa ilalim ng Classroom Awards

ang mga estudyanteng walang pagliban sa mga klase sa pamamagitan ng, ‘Recognition for Perfect Attendance.’ Habang ang Grade-Level Awards naman ay mayroon ding Academic Excellence Award, Leadership Award, Award for Research and Innovation, Award for Work Immersion, Award for Club or Organization Achievement at Award for Outstanding Performances in Specific Disciplines. S a m a n t a l a n g magkakaroon naman ng Special Awards ang mga mag-aaral na nagbigay karangalan sa paaralan sa iba’t ibang kompetisyon.

MATH JINGLE 2K16. Ang pagwawagi sa Math Jingle ng Grade 9-STEP.

DULDULAO

Tatak GSP. Girl Scout ng MNHS-Poblacion nakatanggap ng Chief Girl Scout Medalists Scheme.

Parangal, iginawad sa tatlong babaeng iskawts NI GLO-ANNE MENDOZA•10-STEP

awat paghihirap ay nagiging daan upang makamit ang tagumpay! Ito ang nasaksihan nang parangalan ang mahigit 700 babaeng iskawts sa Cultural Center of the Philippines (CCP) Complex, Pasay City, Nobyembre 4. Kabilang na rito ang tatlong iskawts mula sa Mariveles National Highschool – Poblacion na sina Shaira Sanchez, Katherine Tihim, at Hershelyn Mijares na isang taong nagtiyaga upang maisakatuparan ang naturang proyekto. Sinimulan ito sa isang

mensahe na ibinigay ni GSP 1st National Vice President and National Program Committee Chairperson bilang guest speaker sa programa na nagbigay ng inspirasyon sa mga Girl scouts upang hindi lamang dito matapos ang pagtulong nila sa komunidad. “Masaya. Kasi imagine, isang taong naghirap at ang sarap sa feeling na alam mong nagbunga lahat ng ‘yun. May mga time na parang hindi papasa pero at the end, hindi pa rin kami pinabayaan ni God kaya sobrang thankful talaga,”

Bagong batas pangtrapiko, ipinatupad

NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A

mnhs-pob

complex

BAGONG RUTA

Poblanista, nagpasiklaban sa Math Week 2016 N

NI MRLYN SY•9-STEP

agtagisan ng husay at talino sa Matematika ang mga mag-aaral mula sa iba-ibang baitang at pangkat ng Mariveles National High SchoolPoblacion noong anong date. Limang kategorya ang pinaglabanan ng mga mag-aaral- Math quiz, Oral math quiz, Math trail, Sudoko at Math jingle. Sa ikapitong baitang inuwi ni Josh Andrei Hermosillas ang unang pwesto sa math quiz, sina Ralph Owen Nagor at Chrischane Brylle Patdu sa ikalawang pwesto at si Chariz Lei Villamor sa ikatlong pwesto. Sa oral math quiz nakuha nina Chrischane Brylle Patdu at Allysa L. Garcia ang unang pwesto, sina Nathaniel Limua at Glenn Asuncion sa pangalawa at sina Lester John Austria at Ralph Owen Nagor sa ikatlo. Sa ikawalong baitang naman ay nakuha ni Kyleen Angela Nivera ang unang pwesto sa math quiz, si Latrell Sean Simbre sa ikalawa at si Kristine Duldulao sa ikatlong. Sa oral math quiz nakuha naman nina Latrell Sean Simbre at Justin Kyle Reginaldo ang unang pwesto, sina Kyleen Angela Nivera at Aubrey Nicole Vergel sa pangalawang pwesto at sina Geremmie Prudencio at Aliyah Laine Bailon sa ikatlo. Samantala, sa ikasiyam na baitang

naman ay nanalo si Mark Anthony Montalban sa unang pwesto, si Earl Lorenz Viray sa ikalawa at si Gecca Grace Casiple sa ikatlo sa Math quiz. Nanguna naman sa Oral Math quiz sina Earl Lorenz Viray at Kimberly Jane Elbanbuena sa ikalawa sina Mark Anthony Montalban at si Jet-jet Ulijan at sina Laine Armil Manalo at Crishia Jebelle Pangilinan sa ikatlo. Sa ikasampung baitang naman ay nagwagi si Laurelly Joyce Aporto sa unang pwesto sa math quiz na sinundan ni Jay Macabulos at ni Stephanie Abenir. Samantala, sa Oral Math quiz ay nanalo sina Laurelly Joyce Aporto at Jay Macabulos na sinunan nina John Jamir Consengco at Ma Kristina Pasno na sinundan naman nila Stephanie Abenir at Lovely Em Hulipas. Sa kategoryang math trail naman ay nanalo ang grupong binubuo nina Sharmaine Valdez, Kimberly Jane Elbanbuena, Geremmie Prudencio, Rayneth Buday at Josh Andrei Hermosilla. Habang ang unang pwesto sa math jingle ay inuwi ng 9-STEP at si Anghelo Verdera sa sudoko na sinundan naman ni Lovely Em Hulipas. Ang mga nanalo sa iba’t-ibang ay ang mga magsisilbing kinatawan ng MNHS-Poblacion sa Division MathCom.

pagkakaroon ng traffic ahilan sa sa pampublikong pagnanais na pamilihan kaya’t maisaayos ang daloy nagkaroon na rin ng trapiko, inilabas ng ng takdang oras mga Opisyales ng Lokal sa pagbababa at na Pamahalaan ang pagsasakay ng mga ordinansang “Bagong kalakal ng delivery Batas Pangtrapiko ng trucks mula 9:00 ng Bayan ng Mariveles.” umaga hanggang 4:00 M a g u g u n i t a n g ng hapon at 8:00 ng nauna nang ipinatupad gabi hanggang 5:00 ng ang Ordinansang umaga. Pantrapiko Blg. 04 – Naging mas mahigpit S – 93 subalit hindi na rin ang pagbabantay ito naging angkop sa sa mga motoristang kasalukuyang traffic lalabag sa mga scheme kaya’t sinang – patakarang pantrapiko ayunan ang mungkahi kaya’t pinag – ibayo ng Tagapanguna ng ang pagpapatupad ng Committee on Peace multa. and Order and Public Sa unang paglabag Safety na si Tito ay magbabayad ng Catipon. P300 ang nagkasala Napapaloob dito ang at aatasang dumalo pagiging “one way” ng sa seminar on traffic ng Zalavaria St., Semilla rules and regulation; St., at Lakandula P500 sa ikalawang St. samantalang paglabag; habang sa mananatiling “two ikatlo ay P1000 at hindi way” naman ang maaaring gamitin ang Boulevard St. lisensiya sa loob nang Kaugnay sa hindi hihigit sa 30 araw. ordinansang ito ang Inaasahan naman pagbabago ng ruta ng ang pakikiisa ng mga mga pampasaherong mamamayan upang jeep, sakayan at maging epektibo ito babaan, gayundin ang at maging daan upang mga paradahan ng mabawasan na ang mga tricycle. mabagal na usad ng Iniiwasan din ang trapiko. units at patuloy na pagdami ng mga mag – aaral. MULA SA PAHINA 1 K a y a ’ t ang sarili niyang mga karanasan inaasahan ang upang mamulat ang mga mag – patuloy na aaral sa kursong nais nilang kunin pagsali ng sa hinaharap. Kalakip nito, nakiisa rin ang mga mag – aaral sa bawat ilang paaralan mula sa iba’t – kompetisyon na ibang lugar upang manghikayat darating pang – ng mga estudyante sa kung saang distrito man o lugar maaaring ipagpatu Inaasahang makatutulong ang regional. programang ito upang malinawan at makapagdesisyon na ang mga mag – aaral sa landas na tatahakin nila sa hinaharap.

D munisipyo

kuha ni G. Ronald Tiangco

salaysay ni Hershelyn, isa sa mga Chief Girl scout. Pinili ni Sanchez at Tihim ang field ng Health sa kanilang proyekto habang Ecology naman ang kay Mijares. Hindi naman nila ito maisasakatuparan kung wala ang gabay ng kanilang Troup leaders na sina Gng. Mary Ann Aclado, Gng. Josephine Aquino, at Gng. Diana Magat. Inaasahan naman na hindi lamang dito titigil ang pagtulong nila sa mga bata sa pamayanan upang maisabuhay ang kanilang pagiging Girl Scout.

palengke tesda

...pagbabago na dito mahasa ang skills ko,” salaysay ni Silva. Bilang bagong pang – ulong guro, inaasahan niya na maraming “set backs” at pagsubok ang kakaharapin niya na may kinalaman sa mga estudyante at mga guro. Kabilang sa mga nais niyang maisagawa ang pagsasaayos ng curriculum upang mas maraming bata ang makilala sa mga programang isinasagawa gayundin ang seminars at training nang sa gayon ay mas dumami pa ang karangalang tinatanggap ng Poblacion. Saya naman ang naramdaman ni Gng. Rose Pangilinan mula sa Hermosa nang makamit anng isang “pangrap”na itinuturing niyang “next level” ng kaniyang achievements, ngunit kasabay

MULA SA PAHINA 1

rin nito ang lungkot sapagkat mapapalayo siya sa mga mag – aaral. Magugunitang kapwa kagagaling lang ni Silva at Pangilinan sa pagtuturo noong nakaraang taon na nakaranas ng hirap sa pagdidisiplina sa mga estudyante, pagtuturo sa mga ito, pakikisama sa kapwa guro, pangangalaga sa kalusugan, at marami pang iba. Inaasahan naman ni Pangilinan ang respeto at pakikiisa ng mga guro upang mapagtagumpayan ang mga bagay na nais niyang isagawa. Kaugnay nito, ipinahayag din niya na, “I would like to focus more on activities that can help not just Science Department but also the whole school.” Inaasahan naman ng bawat

...kompyuter MULA SA PAHINA 1

...partikular na sa kabataan,” pahayag ni Syra Laba, mag – aaral ng 8 – Respect. Dagdag pa ni Briz magiging daan ito upang mas mapadali ang paraan ng pagtuturo at pagbabahagi ng ng kaalaman sa mga estudyante. Kasalukuyang lima na ang nakalaang computer laboratory kabilang na ang dating silid – aralan ng 9 – STEP dahil na rin sa mga bagong computer

GUIDANCE

...career

4 balita

CYM, nagsagawa ng Grand Rosary Rally

NI JOHN CHRISTIAN AGUSTIN•10-STAR

a pagnanais na mapanatili ang kapayapaan, inilunsad ang isang Grand Rosary Rally sa pangunguna ng Campus Youth Ministry (CYM) sa Bataan People’s Center, Oktubre 14. Naging sentro ng programang ito ang temang “Maria, Ina ng Awa,Akayin Mo ang Aming Pamilya sa Eukaristiya”. Nagsimula ito sa isang misa sa ilalim ni Rev. Fr. Eugene Suelan Jr. na sinundan ng interpretative dance mula sa Bataan National Highschool, Rosary Tableau ng the Kalayaan College, at Living Rosary by the Pablo Roman National High School. Inaasahan naman na magiging daan ang aktibidad na ito upang maging huwaran ang mga mag – aaral gayundin ang pagpapanatili ng katahimikan sa pamayanang kanilang kinalalagyan.

GRAND ROSARY RALLY. Ang paghahatid kay Maria sa Bataan People’s Center. mula kay Bb. Villanueva

MNHS-POB,naglunsad ng Enlightenment Session

3 Pob GSP, sumailalim sa training

NI RISEN FRANCISCO •11-GAS A e have proven them wrong, those who used to say that we could not make it, for our province, aside from being small and at the tail end, is not even a regional center. We have done the impossible.” Iyan ang mariing sinabi ni Gobernador Abet Garcia sa isang flag ceremony matapos ibahagi na ang Bataan ay kinilala bilang ‘second least poor province’ sa huling tala ng Philippine Statistics Authority (PSA) official poverty statistics para sa taong 2015. Ipinapakita lamang nito na ang mga polisiya at programang pang-ekonomiya na ipinapatupad sa probinsiya ay epektibo at magdadala sa pagsasakatuparan ng ninanais na pag-unlad ng nasabing probinsiya Kaugnay nito, kinilala niya din ang mga naging ambag ng kaniyang ama, ang dating 2 n d district congressman at gove r nor, Tet Garcia, na nagsimula ng pundasyon para sa economic growth ng Bataan. Dagdag pa niya, pinapasalamatan niya din ang mga pagsisikap ng mga nagtatrabaho para sa provincial government.

“W

GARCIA

PANGTLONG KORONA. Muling itinanghal na overall champion ang MNHS- Poblacion sa District Schools Press Conference 2016

siklab. sikap at laban

kuha ni Louella Cueva

MNHS-Poblacion, ‘overall champion’ sa DSPC 2k16

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

atapos humakot ng maraming parangal, sa ikatlong magkakasunod na pagkakataon ay iginawad ang pagkilalang ‘overall champion’ sa paaralang Mariveles National High School-Poblacion sa kagaganap lamang na Division Schools Press Conference 2016 sa Dinalupihan Elementary School noong Agosto 23 hanggang 25. Sa mga ‘individual category’ ay nakamit ni GloAnne Mendoza ang unang pwesto sa News Writing-Filipino; ikalawa naman sina Marcriz Mirai Rivera sa News Writing-English, Angelene

Canlas sa Feature Writing- egory ay pawang nakuha English at si Marvin Monforte ng Collaborative Desktop sa Science and Technology Publishing-Filipino at RaWriting-Filipino; nasungkit dio Broadcasting and Script naman ni Ryan Gimena ang Writing-English ang unang ikatlong pwesto sa Editorial pwesto habang nasa ikatlo Cartooning-Filipino; pang- ang Radio Broadcasting and pito naman si Kennlee Orola Scriptwriting-Filipino. sa PhotojournalAng mga nagism-English; sa kamit ng una kabilang banda hanggang ikat38TH RSPC nakamit ni Laime long pwesto sa Cueva ang ika-simga Individual yam na pwesto sa Copyread- category at ang nakakuha ng ing and Headline Writing- unang pwesto sa mga Group English; at si Aubrey Nicole category ay ang mga ipapanVergel sa ikasampung pwesto glaban ng Bataan sa nalalapit sa Copyreading and Headline na Regional Schools Press Writing-Filipino. Conference na tinatayang Samantala, sa Group cat- gaganapin sa Balanga City,

Roman, inihain ang HB 00616 NI JAY MACABULOS•10-STEP philippines, amending for the purpose ng sistema ng edukasyon at ang a mga pahayag ni Bataan 1st District Republic Act no. 7743, entitled ‘an mas epektibong pagkatuto sa mga Representative Geraldine B. Roman, act providing for the establishment estudyante, nang hindi umaaray ang matapos niyang ihain ang House Bill of congressional, city and municipal bulsa. 00616 na naglalayon ng paglalagay ng libraries and barangay reading Dagdag pa rito, mas maeenganyo mga computer unit na may internet centers throughout the Philippines, ang buong komunidad na magpunta sa access sa lahat ng mga pampublikong appropriating the necessary funds mga library. aklatan sa buong bansa. therefore and for other purposes.” Ayon naman sa United Nations Sa isa sa mga post sa kaniyang official Ang nasabing House Bill ay Educational Scientific Cultural facebook page, ipinaliwanag Organization (UNESCO), ang mga niya na ang house bill na ito ay “Equality goes beyond gender. It “internet laboratory” sa Pilipinas magpapahintulot ng libreng means giving all Filipinos an equal ay nagagamit lamang ng 6% ng mga paggamit ng mga computer pampublikong paaralan. opportunity to succeed in life.” unit na may internet sa mga Dagdag naman ng Gearingpampublikong aklatan sa up Internet Literacy and Access nakabinbin simula for Students (GILAS) Project, sa Pilipinas na magbibigay ng pagkakataon kasalukuyang sa mga estudyante na magkaroon ng pa lamang noong Hulyo 27, 2016 halos isang milyong estudyanteng access sa iba’t-ibang impormasyon na sa Committee on Information and naka-enroll sa Senior High School sa kinakailangan sa kalidad na edukasyon. Communication Technology. Pilipinas, kakaunti lamang sa mga ito “HB 00616 is an act providing for the Inaasahan ni Roman ang ang nakakagamit ng mga computer free use of computers with internet pagsasabatas nito dahil para sa kaniya, laboratory at mas kaunting porsyento access in all public libraries in the bibigyang daan nito ang pagpapaganda pa nito ang nakakagamit ng internet.

DAGDAG KAALAMAN. Ang diskusyon sa ginanap na training sa Kaka Senen Farm Resort.

Poblanista, nagpasiklab sa District PopCom

Nakamit ni Neil Magdaong ang kampeonato sa kategoryang Poster Making sa ilalim ng pagsasanay ni G. Nixon Ramirez habang nakuha naman ni Kennlee Orola ang ikalawang puwesto sa pagsasanay ni Bb. Lyrica Acuña. Ayon kay Bb. Luz S. Dela Vega, Head Teacher sa Araling Panlipunan, isang malaking karangalan na matiwasay na naidaos sa ating paaralan ang nasabing kumpetisyon. Ang programa na may temang “Breastfeeding and Family Planning

RSPC, gaganapin sa Bataan

NI GLO-ANNE MENDOZA•10-STEP

uluyan nang pinagkasunduang ganapin sa Bataan ang darating na Regional Schools Press Conference (RSPC), Nobyembre 18. Kaugnay nito, napagdesisyunang paghiwalayin ang mga lugar kung saan isasagawa ang iba’t – ibang kategorya. Isasagawa sa Pablo Roman National Highschool ang radio broadcasting, sa Tomas Pinpin Elememntary School ang secondary radio broadcasting, habang sa Bataan National HIghschool ang secondary individual at elementary individual. Samantala, gaganapin ang Collaborative Desktop Publishing ng elementarya at sekondarya sa Bataan Heroes Memorial College habang ang TV broadcasting ay sa City of Balanga National Highschool.

NI FRANCIS HERNANDEZ•10-STEP magagawa bago matapos ang taong aglaan ng 170 milyong piso ang ito. Bataan provincial government Dagdag pa nito, sa ilalim ng Special para sa pagpapagawa, pagsasaayos Education Fund (SEF) program, at pagpapanatili ng 100 silid-aralan mahigit kumulang 10,600 piraso sa mga pampublikong paaralang ng kagamitan halagang P20 milyon elementarya at sekondarya at iba pang ang ipinamahagi sa iba’t-ibang supplementary facility pampublikong paaralan BALITANG DEPED BATAAN katulad na lamang ng ngayong taon. Ayon kay Provincial 236 na mga blackboard, Engineering Office (PEO) chief, teacher’s table and chairs at 12, 415 na Engineer Enrico Yuzon, 84 sa 100 mga armchairs para sa mga mag-aaral. silid-aralang target at 12 Information, Kasabay din nito ang pagbibigay ni Communication and Technology Governor Albert Raymond S. Garcia (ICT) building na inilaan para sa K-12 ng incentive sa mga guro at opisyal program ng pamahalaan ang natapos sa pampublikong paaralan upang na at kasalukuyang ginagamit na ng masiguro ang magandang kalalabasan mga estudyante habang ang natitira ng resulta sa National Achievement pang 14 na silid-aralan ay inaasahang Test na ginaganap taon-taon.

Kontribusyon laban paglobo ng populasyon

NI NEIL MAGDAONG•10-STEP uling nagpakitang gilas ang poblanista matapos magbulsa ng panalo sa ginanap na District Population Commission “Festival of Talents” noong Setyembre 27, 2016 sa Mariveles National High School Poblacion. Ang naturang kumpetisyon ay nilahukan ng mga mag-aaral mula sa pribado at pampublikong paaralan sa Distrito ng Mariveles na naglaban-laban sa iba’tibang kategorya na Poster Making, Essay Writing, at Jingle Making.

Bataan. Kasabay din nito kinilala na ang TV Broadcasting Filipino at English team bilang opisyal na kinatawan ng Bataan sa bagong kategoryang TV Broadcasting matapos nilang magpakita ng demonstrasyon ng nasabing kategorya sa noong unang araw ng DSPC. Nais namang higitan pa ng paaralan ang mga naipamalas ng mga mag-aaral nito noong nakaraang RSPC na ginanap sa Pampanga High School. Dahil dito, ibayong pageensayo ang ginagawa ng mga campus journo.

170 milyon, inilaan para sa mga paaralan ng Bataan

TIYAGA AT DETERMINASYON. Mga mag-aaral na lumahok sa Population Commission 2016 Poster Making.

NI NICOLE DE LARA•8-STEP

atlong babaeng iskawt mula sa Mariveles National High School – Poblacion ang sumailalim sa isang training na pinamahalaan ng Bataan Girl Scout Council sa Kaka Senen Farm Resort sa Mabatang, Abucay, Agosto 26-28. Kabilang sa mga ito sina Tracey Cabreza at Gecca Casiple ng 9-STEP, at si Shaira Sanchez ng 10-Star. “Ang layunin kung bakit naming ginagawa itong activity na ito ay para mas ma-strengthen pa yung leadership skills ng mga bata,” ani Divina Agustin, Council Executive sa isang panayam sa kanya ng 1Bataan. Ilan sa mga naging aktibidad sa training na ito ay ang seminar tungkol sa first-aid, obstacle challenge, talent-o-rama at swimming.

hunyo-nobyembre 2016

Garcia: We have done the impossible, we have proven them wrong

NI RIAMME GARDUNO•9-STEP

agsagawa ng isang Enlightenment Session para sa mga mag-aaral ng ika-9 na baitang nitong Setyembre 9 sa Mariveles National High School-Poblacion. Kaugnay nito, binigyang pansin sa naturang programa ang dalawang magkasunod na kaso ng suicide ng mga estudyanteng pawang 14 na taong gulang at mag-aaral ng Grade 9. Sa nasabing sesyon, nakiisa ang mga lider pangrelihiyon mula sa iba’t-ibang sekta ng Bataan, upang ipahayag sa mga mag-aaral at mga magulang nito ang kahalagahan ng buhay at ng pamilya. Sa tulong nito, inaasahan na maliliwanagan ang kaisipan ng mga magaaral at maiiwasan ang iba pang mga suicide attempt na maaaring gawin ng iba pang mga estudyante. Pinangunahan ni Gng. Mary Ann Aclado, Grade 9 Chairwoman, ang pagsasakatuparan ng naturang programa. Dahil matagumpay itong nailunsad, lubos ang pasasalamat ni Gng. Aclado para sa mga dumalo at pinapangakong magkakaroon pa ng ikalawang parte ang Enlightenment Session na ito.

ang MARIVELEAN

towards Sustainable Development” ay taunang isinasagawa upang mamulat ang kabataan at mamamayan sa pakikipagtulungan upang malabanan ang patuloy na paglobo ng populasyon ng bansa. Kaugnay nito, si Magdaong ang magiging kinatawan ng Distrito ng Mariveles para sa Division Level “Festival of Talents” sa kategoryang Poster Making habang si Rea Tolosa naman sa kategoryang Quiz Bee. Ito ay gaganapin sa darating na Oktubre 7 sa Balanga City, Bataan.

3K allowance, ipinamahagi sa mga Scholar

unga ng masigasig na pag – aaral at pananatili ng matas na marka,ipinamahagi ang tatlong libong allowance sa mahigit isang libong mag – aaral sa Mariveles, Oktubre 28. Kabilang na rito ang 556 estudyante mula sa Mariveles National Highschool – Poblacion na matiyagang pumila kasama ang kanilang mga magulang na naunang nagsagawa ng orientation.

NI DANICA GULPO•8-STEP

Upang patuloy na maging parte ng scholarship program, ipinaliwanag na dapat mapanatili ang 85 na average sa kanilang marka bawat markahan. Ayon kay Gng. Rose Linaza,marahil nagsimula ang programang ito taong 2004 o 2005, habang 2006 nang simulan niya itong pamahalaan. Bukod sa sekondarya, umabot din sa kolehiyo ang programang ito partikular na sa 3 – year –

coarse ng mga estudyante sa Polytechnic University of the Philippines (PUP). Dagdag pa niya, bago maging scholar ay nagsasagawa ng C.I. at ang resulta nito ay dinadala sa Municipal Social Welfare Development (MSWD) saka nirarank ng 1 – 10. Samantala, isinaad din ni Linaza na Disyembre ang sunod na bigayan kaya’t inaasahan na mas pag – iibayuhin pa ng mga mag – aaral ang kanilang pag – aaral.

hunyo-nobyembre 2016

balitang dagli

TV Broadcaster, naglakbay – aral sa Hope Channel

NI FRANCIS HERNANDEZ pang mapag – ibayo ang galing ng mga TV Broadcaster ng paaralan, nagkaroon sila ng lakbay – aral sa isang TV Station sa Pasay, Agosto 18. Sa istasyon ng Hope Channel, naipakita sa mga broadcaster ang simulasyon at pasikot – sikot ng mga gawaing teknikal sa TV Broadcasting. Ayon naman sa mga bata, mahalaga ang lakbay – aral na ito sapagkat ito’y makatutulong sa mga susunod pa nilang kompetisyon. Kaugnay ng lakbay – aral na ito ang bagong kategorya na isinama sa mga School Press Conference, ang TV Broadcasting.

MTAP Review isinagawa sa Poblacion

NI JAY MACABULOS•10-STEP

agsagawa ng anim na magkakasunod na MTAP Review ang mga Math Teacher mula sa Mariveles National Highschool-Poblacion na dinaluhan ng mga mag-aaral mula sa pito at walong baitang. Sa anim na sabadong nagsimula noong Agosto 13 na natapos noong Setyembre 17, tinuruan ng mga guro ng Matematika ng ‘easy way of solving’, shortcut methods at techniques ang 73 estudyante ng Grade 8 at 51 estudyante ng Grade 7. Kabilang sa mga gurong nagturo ay sina Ma’am Olivia Soriano, Sir L Caña, Sir Bernardino Junio, Ma’am Kim Yraola, Ma’am Clarice Sapit at si Sir Edward Antaso. Nanguna naman si Ma’am Leonora Jajalla bilang punong-abala sa programa.

intensive training

Paghahanda sa RSPC, tinutukan ng Poblanistas NI GLO-ANNE MENDOZA•10-STEP

“K

ailangan nating makarating sa Pagadian.” Ito ang pahayag ni Bataan Association of Elementary and Secondary School Paper Advisers (BAESPA) President Joel Castro sa pagpupulong ng mga School Paper Adviser sa Tomas Pinpin, Oktubre 27. Kasabay nito ang puspusang pagsasanay ng mga journalist na dinaluhan ng mga Poblanistang nanalo sa DSPC bilang paghahanda sa darating na Regional Schools Press Conference (RSPC) na gaganapin sa Balanga, Bataan, Nobyembre 18. Kanya – kanyang tagasanay ang inilaan sa kada kategorya mapa – individual man o grupo kung saan magkasama ang elementary at

“H

“W

NI RYAN GIMENA•11-HUMSS A

e are running out of time reaching children to value life.” Ito ang pahayag ni Municipal Council for the Protection of Children (MCPC) Consultant Roselle Fernandez sa isinagawang pagpupulong sa Mariveles Municipal Hall bilang paghahanda sa gaganaping Municipal Wide Campus Fair gayundin ang ilang programang nais ipatupad sa komunidad. Kabilang na rito ang Provision of financial assistance to indigent parents for newborn screening, Provision of financial support for basic needs of children in social institutions, Provision of financial assistance of HS age children in securing their child birth registration, Conduct of empowerment activities for BCPCs, Handling cases of children at risks, Seminar on children related laws, Seminar on parents rights and responsibilities, Empowerment activities for KONGRESO ng mga bata by key leaders, at Conduct of 5th Municipal Functional BCPC. Nauna nang naisagawa ang Provision of financial assistance of HS age children in securing their child birth registration sa Mariveles National Highschool – Poblacion matapos pagkalooban ng NSO certificate ang mahigit 100 na estudyante ng Grade 10 sa murang halaga. Kasunod nito ang pagkakaroon ng Parental Seminar dahilan sa ilang isyung kinaharap ng paaralan na nauugnay sa mga mag – aaral, Nobyembre 11. Inaasahang magiging matagumpay ang mga programang ito upang masolusyunan ang mga suliraning kinakasangkutan ng mga bata at maiwasan ang kanilang masasamang gawi.

GURO KO,IDOL KO. Nakuha ni Gng. Melinda Atienza kuha ang paramgal bilang best teacher ng Gradce 7 kuha ni Louella Cueva

pang kilalanin ang mga sakripisyo ng mga guro, nagkaroon ng isang maliit na programa tungkol sa kanila kasabay ng pagdiriwang ng Araw ng mga Guro na may temang “Guro, kabalikat sa pagbabago,” Oktubre 4. Kinilala rin ang apat na mga natatanging guro mula sa iba’t ibang baitang na nanalo bilang mga ‘Guro ko, Idol ko.’

Kabilang sa mga ito ay sina Ma’am Melinda Atienza, guro ng Science sa ikapitong baitang at class adviser ng 7-STEP; si Sir Bernardino Junio, Math teacher sa Grade 8 at class adviser ng 8-STEP; habang sa Grade 9 naman ay inuwi ni Ma’am Mary Ann Aclado, isang Science teacher at class adviser ng Grade 9-STEP ang parangal; samantalang sa Grade 10 ay nanalo naman si Ma’am Riza-

NI SYRICK SALAZAR•10-STEP

PAGBABAHAGI NG KAALAMAN. Ang pagtuturo ni Gng. Limua tungkol sa mga tungkuling ng mga guro.

pang mahasa at mapa – unlad ang kanya – kanyang kakayahan at kasanayan sa larangan ng pagiging guro, nagsagawa ang faculty ng In – Service Education and Training sa Mariveles National Highschool – Poblacion covered court, Oktubre 24 – 25. Pinangunahan ito ni Gng. Renila Cornejo at Gng. Mary Ann Aclado kung saan tinalakay ang ilang pamantayan at paraan sa mahusay na na pagsasakatuparan ng kanilanng trabaho at pagpapataas sa kalidad ng pagbabahagi ng kaalaman. “Helpful yung activity na ito kasi well – informed ang mga kapwa ko guro sa mga dapat gawin o isaalang – alang in terms of way of teaching at isa pa, nadadagdagan yung kaalaman regarding dito,” wika ni Gng. Rosario Miguel. Ayon naman kay Gng. Hulgado, kapaki – pakinabang ito dahil nakabase sa talagang pamantayan na dapat tandaan. Isinagawa ito upang maibahagi ang mga kaalamang natutunan din ng kapwa nila guro sa ilang arsw na hindi nagawang daluhan ng iba. “Magandang activity ‘to para

lyn Gonzalvo, isang CES teacher at class adviser ng Grade 10 – Cybelle. Naging punong-abala naman sa programa ang Supreme Student Government sa pamumuno ni Kaye Cie Duldulao at Sir Nixon Ramirez. “Nagpapasalamat ako sa mga SSG natin kasi nagprepare sila ng programa para sa atin kahit na simple lang ito,” ani Sir Jesse Lagante, MNHS-Pob Faculty President.

NI ANTHONY AMBROCIO•10-STEP

sa teachers kasi hindi naman lahat nakakasali sa seminars. Aside sa walang bayad, hindi na rin kailangang umalis ng guro sa school,” komento ni G. Robert Alindayu. Batay din sa kanya, nagpapaalala itoo ng mga dapat at di dapat gawin ng lahat ng guro gayundin sa larangan ng teknolohiya sapagkat hindi lahat ay marunong gumamit nito partikular na ang computer. Tinalakay ni Gng. Mildred Nichols ang tungkol sa Daily Lesson Log (DLL), Daved Salvador Jr. sa RPMS, Gng. Priscila Concepcion sa Strateies in Teaching, Qualitative ang Quantitative kay Bernardino Junio, at si Delfa Dabu sa Time Management. Sa ikalawang araw naman nito ay Intervention Remedial Class ang tinalakay ni Gng. Carmencita Bautista, Strategic Intervention Material (SIM) kay Gng. Jocelyn Pascual, pinangunahan ni Gng. Renila Cornejo ang Research, Gng. Lyria Sapit sa Types of Observation, Guidelines kay Gng. Leonora Jajalla, habang Duties and Responsibility of Teachers kay Jacqueline Limua.

EPI, inilunsad sa Poblacion

NI MARVIN MONFORTE•10-STEP

anhi ng liver disease, tuluyan nang namaalam ang bagong halal na bise gobernador ng Bataan sa edad na 75 matapos ang ilang taong pamumuno sa kanyang nasasakupan. Pumanaw si Vice Governor Enrique “Tet” Garcia sa na 10:42 ng gabi, Hunyo 13. “Our family is deeply saddened to inform you that our beloved father, Cong Enrique Tet Garcia Jr. joined our Creator. Please pray for the eternal repose of his soul,” pahayag ng kanyang anak na si Albert Garcia na kasalukuyang gobernador ng Bataan. Gayundin, ipinaaabot ng mga Roman ang kanilang pakikiramay sa pamilya ng Garcia sa kabila na ang mga ito ay magkakalaban pagdating sa larangan ng pulitika. “We will surely miss the good person that he was. I will always remember his sense of humor, good example and the kindness he has shown to my family especially during our difficult times. How I wish I had the chance to work with him and learn from the wealth of his experience. Sa inyo, Tita Vicky Garcia, Ma’am Anna, Gov. Abet Garcia, Mayor Gila Garcia, Cong. Joet Garcia, Mayor Francis Garcia, ang aming pakikiramay at mga panalangin,” pahayag ni Bataan Representative Geraldine Roman. Dagdag pa ni Roman, ikinalulungkot niya ang pagpanaw ng isang magiting at mabuting lingkod – bayan.

Samantala, ang Collaborative Desktop Publishing ay tinutukan ni Christian Hernandez habang si Bryan Brazil naman sa radio at tv broadcasting. Dalawang araw nagtagal ang intensive training kaya inaasahang magiging hakbang ito upang makapunta sa Pagadian, Zamboanga City kung saan gaganapin ang National Schools Press Conference (NSPC).

INSET, isinagawa ng faculty

Vice Gov. Garcia, pumanaw na

sekondarya. Pinangunahan ni Rupert Laxamana ang Science feature at feature writing, si Andy Matawaran sa news writing, ang editorial writing ay ginabayan ni Coca Jane Pastor Penaredonda , Eduardo dela Cirna sa editorial cartooning, Annabelle Ambrocio sa copy reading and headline writing, si Michael Jugado sa sports writing, at Edgar Valencia sa photo journalism.

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

Cabreza, Casiple pasok sa GSP Bataan Senior Planning Board alawang babaeng senior girl scout mula sa Mariveles National High School-Poblacion ang nanalo sa ginanap na eleksyon para sa GSP Bataan Senior Planning Board na ginanap sa Central Atrium Residences noong Hulyo 2. Nanalo bilang chairman ng nasabing board si Tracey Cabreza, at sa posisyong sekretarya naman si Gecca Grace Casiple, pawang mga estudyanteng ng 9-STEP. Samantala, nanalo naman si Ervince Vinzon ng Orani National High bilang vice-chairman.

kuha ni JC Agustin

Atienza, Junio, Aclado, Gonzalvo nanalo sa Guro ko, Idol ko

NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

Proyekto ng MCPC, sinimulang ilunsad

TALAS NG ISIPAN. Puspusang paghahanda ang ginawa ng mga kalahok sa RSPC sa pagdalo sa nakaraang ‘intensive training.’

Poblanistas, nagbigay-puri sa mga guro

Children Center, itinayo sa Mariveles indi ko kayang lagpasan ang ginawa ng aking ama for children pero sisikapin ko na mapantayan.” Ito ang pahayag ng bagong halal na alkalde ng Mariveles matapos tuluyang mabuksan ang ‘one –stop – shop for children’ building sa Barangay Poblacion, Mariveles. Opisyal itong nabuksan sa tulong nina Mayor Ace Jello Concepcion at dating alkaldeng si Jesse Concepcion na sinundan ng pa – blessing, Hunyo 30. Magugunitang nagwagi ang Mariveles bilang Most Child Friendly Municipality taong 2011 na naging daan upang magbigay ng apat na milyon na badyet ang Unang Pamilya Partylist para maisakatuparan ang proyektong ito. Ang building na ito ay nagsilbing data bank on children at opisina ng mga taong nangangalaga sa karapatan ng mga bata. Tinawag itong Children Center na tumayong ‘temporary shelter’ sa mga batang inabuso, inabandona, gayundin ang gumawa sa krimen bago tuluyang dalhin sa angkop na institusyon para sa kanilang kalagayan. Inaasahan naman na hindi magsasawa ang Municipal Council for the Protection of Children (MCPC) na maglunsad ng mga proyekto upang bigyang – halaga ang mga bata.

balita 5

ang MARIVELEAN

NI JAMEA BORJA•10-STEP

pang mabawasan ang kaso ng pagkamatay dulot ng ‘vaccine – prevented diseases’, naglunsad ang Department of Health (DOH) ng Expanded Program of Immunization (EPI) na may temang “Measles Rubella School Based Immunization in August 2016”. Magugunitang sinimulan ito taong 1975 subalit hindi masyadong naging epektibo kaya’t mas pinagtuunan ito ng pansin na naging dahilan upang tuluyan itong ipagamit sa mga mag – aaral. Sa kabuuang bilang na 1137 ng mga mag – aaral sa Grade 7, lumabas na 983 mga estudyante ang pinayagan ng kani – kanilang magulang upang sumailalim sa pagbabakuna. Ang School – Based Immunization

Program kaagapay ang Mariveles Municipal Health Office partikular na ang Mariveles Rural Health Unit ay naglaan ng apat na araw na lecture sa mga mag – aaral, magulang, at mga guro sa Mariveles National Highschool – Poblacion, Setyembre 13 – 16. Sinundan ito ng tuluyang pagbabakuna na kinalahukan ng 819 mag – aaral habang ang mga hindi nakadalo ay ipinagpatuloy noong Setyembre 21. Sa kabuuan, mayroong 918 estudyante ang nabakunahan samantalang 67 mga bata naman ang isasailalim sa Rural Health Unit. Bukod sa DOH at ilang maliliit na yunit nito, tumutulong din ang Department of Education (DepEd)sa paglulunsad ng programang sa pamamagitan ng paglalaan nito ng pasilidad para maisagawa ang naturang

programa. Kaugnay nito, inaasahang ang ahensiyang ito rin ay makikipag – ugnayan sa mga magulang at mga mag – aaral upang magbigay – kaalaman ukol sa mga isyung pangkalusugan. Ang naturang bakuna ay aprubado ng World Health Organization (WHO) na napatunayang ligtas, epektibo, at subok na sa buong mundo. “Immunization can avert about two to three million deaths every year from diphtheria, tetanus, measles, and rubella,” saad ni Health Secretary Dr. Paulyn Jean Rosell – Ubial. Dagdag pa rito, kinakailangan ang higit na pagsisikap upang mabahagian rin ang mga batang nasa liblib na lugar nang sa gayun ay masiguro rin ng mga ito ang kanilang kalusugan.

PAHINA 6

EDI TORYA L

OPIN YO N TOMO XXIII • ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG PAARALAN NG MARIVELES NATIONAL HIGH SCHOOL-POBLACION

Panibagong Silong L

aking galak ang naramdaman ng mga guro at mag-aaral ng Mariveles National High School-Poblacion sanhi ng pagkakaroon ng panibagong oportunidad sa naturang paaralan. Mabuti na lamang at nagising na rin ang mga taong responsable sa pagsuporta sa mga proyekto upang mapagtibay ang edukasyon partikular na sa paaralan ng MNHS-Poblacion. Kaugnay nito, ang pagbibigay ng bagong sets of computers sa paaralan. Ayon sa paaralan, 147 bagong computer units ang ipinagkaloob ng DepEd Central Office. Tunay ngang buo na ang suporta ng mga kawani lalo hindi naman nasasayang ang mga oportunidad na ito dahil na rin sa pinakitang husay ng mga mag-aaral ng paaralan sa iba’t-ibang larangan. Kung matatandaan, umani ng parangal ang paaralan ng MNHS-Poblacion partikular sa larangan ng Journalismo at iba pang asignatura . Umaasa ang mga kinauukulan na sa pamamagitan ng oportunidad na ito ay mahuhubog ang mga kakayahan ng bawat mag-aaral na mangunguna sa benepisyong hatid ng makabagong kagamitan. Gayunpaman, nararapat din namang malaman ng bawat mag-aaral ang kanilang responbilidad sa bawat kagamitan. Napakahalaga ang wastong paggamit at pangangalaga sa mga ito upang patuloy na mapakinabangan ng mga susunod pang gagamit nito. Ibinahagi ang mga kagamitan dulot ng makabagong teknolohiya upang maging produktibo ang bawat isa. Nawa’y ituring ito upang maging oportunidad para sa bawat isa at patuloy na mahubog ang kaalaman para sa walang humpay na pagbuhos ng karunungan. Mabuhay kayo, mga tapat na pinuno.

Oportunidad sa Pamamahayag N

apakalaking tanong ang sumambulat sa mga mag-aaral na tumungtong sa bagong salang na sistema ng edukasiyon, ang pagkakaroon ng Senior High School, na

Nararapat lamang na maitatak sa isipan ng mga batang ito na ang pagiging isang Campus Journalist ay mayroong napakalaking responsibilad hindi lamang sa paaralan kundi maging sa lipunan. naging bukambibig kung makakalahok pa ba ang tinaguriang kuya at ate ng paaralan. Tunay ngang nabigyan na ng kasagutan ang matagal nang katanungan ng mga magaaral na uhaw sa pagsusulat. Sa kalalabas lang na DepEd Memorandum no. 21 series of

2016 na nagtitibay sa pagsali ng mga Senior High School Students na muling makalahok sa gaganaping NSPC 2017 na gaganapin sa Pagadian City.

Ayon nga sa pananaw ni Sec. Briones, kalihim ng edukasiyon, wala namang mali kung makalahok man ang mga Senior High School Students sapagkat hindi naman nalalayo ang kakayahan ng mga Junior High School Students kung ikukumpara man. Maituturing nga namang pagpigil sa kagustuhan ng bata ang hindi pagpapasali

sa kanila. Sa panahon ngayon ay uhaw ang mga bata sa pagtuklas ng kaalaman lalo’t sa larangan ng pagsulat ng artikulo ang usapan. Kung ating mapapansin, mas maalam na nga ang mga kabataan kaysa sa mas nakatatanda sa kanila. Kaya naman nararapat lamang na ibigay ang oportunidad sa mga batang ito sapagkat sa pagdating ng panahon ay sila rin naman ang tatayong pinuno ng bansa. Walang pinagkaiba ang hindi pagpayag sa mga Senior High School Students na makasali sa pagpigil sa kanilang karapatan. Ayon nga sa R.A. 7079 o Campus Journalism Act of 1992, na naglalayong bigyan ng karapatan ang mga mag-aaral na makalahok at makatuklas ng kaalaman sa larangan ng journalismo. Gayunpaman, nararapat pa rin na malaman ng mga mag-aaral na ito ang kanilang limitasiyon sa pagsulat ng artikulo. Nararapat lamang na maitatak sa isipan ng mga batang ito na ang pagiging isang Campus Journalist ay mayroong napakalaking responsibilad hindi lamang sa paaralan kundi maging sa lipunan. Maging tapat at akuin ang responsibilidad.

Ngipin sa ngipin M ang marivelean

PATNUGUTAN S.Y. 2016-2017

PUNONG PATNUGOT : GLO-ANNE MENDOZA PANGALAWANG PATNUGOT: MARK ANTHONY AMBROCIO TAGAPAMAHALA: SYRICK SALAZAR PATNUGOT SA BALITA: GLO-ANNE MENDOZA/LOUELLA CUEVA PATNUGOT SA EDITORYAL: MARLYN SY/SYRICK SALAZAR PATNUGOT SA LATHALAIN: KYLEEN ANGELA NIVERA/JAMEA BORJA PATNUGOT SA AGHAM: MARVIN MONFORTE PATNUGOT SA ISPORTS: NICOLE DANICA GULPO/CHRISTIAN ALVEAR TAGAGUHIT NG LARAWAN: RYAN GIMENA/NEIL MAGDAONG TAGAKUHA NG LARAWAN: RISEN FRANCISCO/JOHN CHRISTIAN AGUSTIN TAGA-ANYO NG PAHINA: MARK ANTHONY AMBROCIO TAGAWASTO NG SIPI: AUBREY NICOLE VERGEL TAGAPANALIKSIK: TRACEY CABREZA/RIAMME GARDUNO/JAY MACABULOS/ FRANCIS HERNANDEZ/KAYE CIE DULDULAO/HERSHEYLYN MIJARES/JOHN LESTER AQUINO/MYK KENNETH ESCALA TAGAPAYO: ROWENA DELFIN MARIA ROSARIO MIGUEL

PUNO/KAGAWARAN NG FILIPINO: ROWENA ABRIQUE PUNONG GURO III: ZULITA VILLONES

abilis na dumagundong ang mga kaganapan sa gera kontra droga o ‘Oplan Tokhang’. Sa unang 100 araw pa lamang matapos umupo si Pangulong Duterte ay mahigpit na ipinatupad ang pagsugpo sa droga. Kampanya pa lamang ay paulit-ulit nang winiwika ng pangulo ang mahigpit niyang pagpapatupad sa kampanya kontra droga. Marahil nga’y nakatulong ito sa bagong pangulo upang ipanalo ang nakaraang eleksiyon at maging pinakamataas na pinuno sa bansa. Animo’y patak ng ulan ang bilang ng mga taong namamatay arawaraw na sinasabing may kinalaman sa illegal na droga. Kaugnay nito, ang mga kaanak ng mga namatay na naghihimutok sa kadahilanang

paYong kamag-aral

Bilang kabataan, maging produktibo dilamang sa paaralan kundi maging sa lipunan. -ang marivelean

hindi raw makatarungan ang pagpatay sa kanilang kapamilya. Ayon sa datos, umabot na sa 665,518 ang naitalang sumuko na aminadong gumagamit ng ipinagbabawal na gamot. Bunsod nito, naitala rin na higit limampung libong katao na rin ang isinailalim sa Rehabilitation. Bagama’t mahigpit na ang patakaran patungkol sa Droga ay tila hindi pa rin natinag ang mga matitigas ang ulo. Sa tala ng PNP, umabot na sa 1,375 ang namamatay patungkol sa Oplan Tokhang ng administrasiyon. Dagdag pa rito, hindi rin nakaligtas ang mga biktima ng tinatawag nila Extra Judicial Killing na sinasabing pakana rin ng administrasiyon. Mariing kinondena ng administrasiyon ang paratang na ito sapagkat hindi ito nakapaloob sa ilang programa ng pamahalaan. Ayon rin sa panayam ukol dito, maaaring mga pinuno ng sindikato ang may pakana nito upang maagapan ang pagkabagsak ng kanilang sindikato. Gayunpaman, hindi pa rin nararapat ang pagkitil ng buhay sangkot man sa droga. Nawa’y umiral ang konsensiya ng mga taong sangkot sa pagpatay.

Nawa’y umiral ang konsensiya ng mga taong sangkot sa pagpatay.

hunyo-nobyembre 2016

atayin na lang lahat ang manlalabang suspek, boo-go-k. Marami na ang namamatay na suspek ng illegal na droga ilang linggo pa man bago maupo si Pangulong Duterte. Dulot ito ng pinaigting na kampanya laban sa illegal na droga. Nagsasagawa ng operasyon ang pulisya ukol dito. Ayon sa dating tagapagsalita ng Philippines National Police (PNP) Chief Superintendent Wilben Mayor, 25 na suspek na ang napatay mula noong Hunyo 16 hanggang 20 sa taong kasalukuyan o tinatayang limang suspek sa isang araw sa mgkahiwalay na operasyon. SA bawat araw ito’y nadadagdagan pa. Suma total, ang napatay ng pulisya mula Mayo 10 hanggang Hunyo 20 ay nasa 54 na. Sa 25 na napatay noong Hunyo 1620 at sa tumataas pang bilang ng mga suspek na napapatay ng pulisya, ilang porsyento ba dito ang maituturing na “Big Boss”? Hindi ba’t marring bahagi din lamang ito ng manipulasyon ng mga tunay na nasa likod nito? Nabubulag na naman ang karamihan sa pinapakitang epekto nito, nakakabahala. Libre na ang pumatay, boo.

BOO-GO-K

Inindorso mismo ni Pangulong Duterte ang citizen’s arrest at pagbibigay ng P 5M kapalit ng pagpatay sa mga drug lords. Sa araw-araw na balita, may bago na dumadagdag sa listahan ng mga napatay na sinasabong drug lords. Kalimitang dahilan dito ng pulis ay ang panlalaban daw ng suspek o ang sinasabi nilang Article 11. Biglang nagsikilusan ang pulisya noong manalo si Pangulong Duterte. Natakot ata samantalang noong nakaraaan lamang ay makikita agad silang nakatengga sa opisina. Ngayon may iba na silang hilig, pumatay ng criminal. Lubha itong nakakabala lalo pa kung ito’y lalala pa. Isang go sign ito para sa iba

Hindi maipagkakailangang kailangan ng pagbabago sa ating lipunan partikular na ang napapanahong isyu ng karahasan at kriminalidad.

‘B

pang krimen para magsisulputan. Ito din ang ikinababahala ng Commission on Human Rights (CHR) at iba pang grupo at ahensya, Ito’y maaaring maging banta sa karapatang pantao ng suspek at ng bawat isa kung ito’y lalala pa. Matatandaang una nang nagpahayag ng pagtutol sa

Lubha itong nakakabahala lalo pa kung ito’y lalala pa. paraan ng kampanyang ito ang CHR bago pa man ang eleksyon. Ano pa ba ang silbi ng batas at korte kung ang paghatol ay nasa isang kalabit lang ng gatilyo ng baril? Ang swerte naman ng mga hurado sa korte, sa sobrang sipag ngayon ng pulisya wala na silang gagawing paghatol. Binigyan na sila ng bakasyon grande ng pulisya, k. Boo-go-k pa rin talaga ang sistema.

HALIMAW SA LIPUNAN

ng pagkakamali ay hindi maitatama ng isa pang pagkakamali at ang katiwalian ay hindi mapagtatakpan ng panibagong kasalanan. Hindi na lingid sa kaalaman ng nakararami na umiikot ang lahat ng patakaran ng bansa sa tinaguriang pundasyon nito, ang Saligang Batas. Subalit paano kung ang itinuturing nating sandigan ay unti – unti nang nabubuwag ng kasinungalingan at kataiwalian? Lubos na naging kasiya – siya ang ipinamalas ng ating bagong pangulo na si Rodrigo Duterte pagdating sa pagpapababa ng kaso ng kriminalidad sa ating bayan. Ngunit kaugnay nito ang di matapos – tapos na usapin patungkol sa mga ibinabatong batikos dahil sa pamamaraan ng paglutas nito. Matatandaang ipinangako niya ang paglutas ng kriminalidad sa loob lamang ng tatlo hanggang anim na buwan. Madalas din na nilalaman ng kaniyang pahayag ang tungkol sa mga drug lords, drug pushers, at drug users na sinasabing kapag lumaban ay patayin ang mga ito. Naging hudyat ang pahayag niya sa kapulisan at naging simula ng paglaganap ng extrajudicial killings na kung saan nauwi sa tila pagbitay ang nasasakdal na walang pahintulot ng batas. Sa halip na mabahala ay marahil naisaisip ng presidente na ito ang sagot sa pagkalat ng waring epidemya ng ipinagbabawal na gamot. Ngunit imbis na maubos, nadagdagan pa ang pinoproblemang kinaharap ng lipunan. Sa una’y hindi pa masyadong kapansin – pansin ang ibinabalitang napapatay matapos manlaban ang sinasabing suspek. Subalit nang lumipas ang ilang araw ay naging sunod – sunod na ang kaganapang ito dahilan upang maghinala na rin ang taong – bayan. Ang sinasabing “nanlaban” ay hindi mawari kung katotohanan o kasinungalingan sa likod ng katiwalian. Kasinungalingang pilit pinagtatakpan ng maituturing na halimaw ng lipu-

nan. Mga halimaw na nilamon na ng sistema ng kasakiman partikular na ang mga tiwaling pulis na patuloy ang pagbibingi – bingihan sa mga hinaing ng mamamayan at patuloy ding gumagamit ng dahas upang mapanatili ang pinaniniwalaan nilang pagsulong ng “kapayapaan”. Bukod pa rito, ipinahayag na mismo ng Chief of National Police na si Ronald “Bato” Dela Rosa na hindi siya sang – ayon sa extrajudicial killings dahil labag ito sa batas. Kasabay nito ang inihain ni Senadora Leila de Lima na imbestigasyon tungkol sa “rule of judgement” at mga operasyong isinasagawa ng kapulisan upang masigurong walang katiwalian sa likod ng nagaganap na patayan. Bawat mamamayan ay binigyan ng pantay – pantay na karapatan upang sumailalim sa maayos na paraan ng paglilitis sa pagkamit ng katarungan. Subalit sa nangyayari ngayon, kahit mapagbintangan o madawit lamang ang isang tao ay may posibilidad na manganib agad ang buhay nito sa kamay ng mga halimaw na wari’y nagpapasikatan sa pag – ubos ng mga taong nasasakdal kahit pa nakalalabag na sila sa Karapatang Pantao. Sa bawat nababalitang “nanlaban” maski pa nakaposas na ito sa likod, hindi na maiiwasang makaramdam ng pagdududa ang mamamayan gayundin ang takot sa mga pulis na imbes na magbigay ng proteksiyon ay nagtutulak pa sa tao sa alanganing sitawasyon. Hindi man tuluyang isinaad, ang paraang ito ng kontra – krimen ay nagiging daan upang mabasura ang mga batas na ipinapatupad sa ating bansa. Ang pagpatay ay pagpatay. Kahit napagbintangan lamang o hindi ay wala pa ring kapangyarihan ang sinuman na kumitil ng buhay lalo pa’t wala pa ang hatol ng batas. Hindi maipagkakailang ang kailangan ng pagbabago sa ating lipunan partikular na ang napapanahong isyu ng karahasan at kriminalidad. Kaugnay nito, nararapat lamang isaisip na hindi solusyon ang bala at dahas sa pagresolba ng mga ito. Mahalaga ang tiwala ng mamamayan sa mga opisyal at tagapaglingkod ng gobyerno. Sapagkat maaari itong maging hakbang tungo sa inaasam na kapayapaan.

HANGGANAN NG BALA

angkay, karatula at gamit ng bala ng baril na nagkalat sa kalsada.’ Ilan lamang iyan sa mga bagay na nag – iiwang ng takot at pangamba ngayong kasalukuyang administrasyon. Totoo ngang isang salot sa lipunan ang droga. Ang bawal na gamot na walang naidulot na maganda sa ating bansa. Isang bagay na sumisira ng buhay ng bawat inndibidwal na Pilipino lalo na ang mga kabataan ngayon. Droga ang isa sa pinakamalaking suliranin ng ating bansa noon pa man. Dahil bukod sa maraming mamamayan ang lulong dito ay isa ito sa pangunahing pinagmumulan ng krimen. Mga krimen na paulit – ulit na laman ng balita, noon pa man. Magmula nga nang maupo si Pangulong Rodrigo Duterte ay naging bukas siya sa pagdedeklara ng gyera kontra sa pinagbabawal na gamot. Ipinangako ng president bago pa siya mahalal at maupo ang pagbabago, pati na rin ang pagsuplong sa ipinagbabawal na gamot. At ngayon ngang

nasa kanya na ang kapangyarihan ng pagkapangulo at tila hindi nga tayo mabibigo. Dahil bukod sa droga, ay unti – unting nauubos na ang mga sangkot na mamamayan dito.

ng pulisya na ginagawa lamang nilang lahat ang kanilang trabaho ay hindi maiwasang makatanggap ng pambabatikos mula sa mga mamamayan. Lalo na sa pamilya ng taong

Kailangan malaman ng gobyerno ang limitasyon sa lahat ng bagay. Tila gabi – gabi ay nakaririnig ng putukan sa mga eskinita at pataas nga nang pataas ang bilang ng apatay sa kasalukuyan. Mapa – operasyon ng pulisya o gawa ng mga di kilalang suspek, ang mga biktima ay pawing sangkot sa droga. Marami ng mamamayan ang nababahala at tila pinamamahayan ng takot dahil sa mga pangyayari. Bagamat sinasabi

opinyon 7

ang MARIVELEAN

kanilang napatay. Para sa kanila, kailangan malaman ng gobyerno ang limitasyon sa lahat ng bagay. Nabawasan ang krimen subalit tumaas ang bilang ng patay. Tila walang pagkakaiba. Kailan nga kaya natin matatamo ang hustisya, kung mismong ang hustisya ay pinagkakait sa mga taong maaaring magbago pa? Hanggang saan nga ba ang ‘hangganan ng bala’?

Mahal na Patnugot, Napapansin ko po na ang ating CR o banyo ng paaralan ay hindi masyadong nabibigyan ng pansin. Madalas po ito ay marumi at may hindi kanais-nais na amoy dahil sa madalang na paglilinis ng mga ito Lubos na sumasaiyo, Shannie Monforte

Mahal na Kamag-aral, Batid kong ikaw ay nahihirapan, gayundin ang halos lahat ng magaaral na gumagamit nito. Sa katunayan, ang amoy nito ay umaabot din sa ikalawa at ikatlong palapag Sa aking pagkakaalam, nagkaroon na ng pagpupulong ang mga Senior Council patungkol sa pagpapanatili ng kalinisan nito kung saan halinhinan ang bawat pangkat sa paglilinis ng naturang palikuran Ganoon pa man, gagawin ko ang aking makakaya upang maiparating ito sa nakatataas upang mabigyan ng solusyon. Sumasaiyo, Glo-Anne Mendoza

ang marivelean

PILIPINAS LABAN CHINA

agdiriwang na ngayon ang Pilipinas dahil sa naging hatol na ibinigay ng United Nation (UN) Arbitral Tribunal Court noong Martes, July 12, taong kasalukuyan. Ito ay kaugnay ng kasong isinampa ng Pilipinas laban sa China dahil sa pinag-aagawang teritoryo sa West Philippines Sea. Wala

pa sa mga mismong kababayan. Naglabas naman ng pahayag ang China. Huwag daw gawing duyan ng digmaan ang South China Sea (West Philippine Sea). Sinabi pa ni Vice Foreign Minister Liu Zhemin na may karapatan ang China na patatagin ang kanilang pwerssang panghimpapawid sa pinag-aagawang teritoryo. Iginiit pa nito na binayaran daw uma-

Panalo tayo, talo ang China. umanong bias ang “nine-dash line” ng China ayon sa UN Arbitral Tribunal Court. Matatandaaang taong 2012 noong magsimulang gumawa ng artipisyal na isla sa Panatag Shoal ang China. Kasunod nito ay ang lighthouse na may 55 metrong taas. Nagsampa naman ang Pilipinas ng kaso laban sa China sa ilalim ng panunungkulan ni Pangulong Benigno Aquino noong Enero ng 2015. Isang kalapastanganan, nakakabastos na ginagalaw at pinakikialaman nila ang dapat sa atin pagkatapos ay sila pa ang may ganang maggalitgalitan. Paano ba naman, mayroon silang naglalakihan at modrnong mga kagamiatan samatanlang tayo, pangjunkshop na. Idagdag mo pa ang malaking bilang ng kanilang mga sundalo, samantalang satin kakarampot na nga lang nakikipagbakbakan

no ng Pilipinas ang limang hurado ng UN Arbitral Tribunal Court. Talo at kailangang sumunod ng China sa Hatol ng UN Abitral Tribunal Court ayon na din sa batas panginternasyonal na kanilang nilagdaan. Kailangan ata nilang mag-aral muli ng kanilang kasaysayan at mga batas na kanilang nilagdaan. Hindi yung ang alam lamang nila ay ang mangangkin ng teritoryo ayon sa ipinagmamalaki nilang kasaysayan. Hindi porket malakas at malaki ang bansa nila’y maari na nilang tapakan ang karapatan ng iba. Ano na lamang ba ang ibabayad ng Pilipinas sa mga hurado ng Tribunal Court, maraming pa nga tayong utang? Pop corn na lang ang kulang, pangteleserye na. Sa atin ngayon nakatutok ang mata ng buong mundo. At sa totoo lang, mayroong kikita’t kikita dahil sa isyung ito lalo na kung ito’y mauuwi sa isang digmaan. Ano ba ang solusyon sa sigalot na ito? Panalo tayo sa legal na proseso, kaya pa ba ulit nating manalo?

paYong kamag-aral

Panatilihing manaig ang katotohanan at ipaglaban ang tama. -ang marivelean

8 opinyon

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Sumakay sa Pagbabago T

uluyan nang tumatak sa kasaysayan. Inulan ng papuri ang katatapos lamang na State of the Nation (SONA) ni Pangulong Rodrigo Duterte. Tunay ngang buo ang suporta ng sambayanang Pilipino sa kapapasok lamang na administrasyon. Sa mga nagdaaang SONA, kay Pangulong Duterte na siguro ang pinakapayapa sapagkat sa halip na masunugan ng mga dambuhalang banner ay masigabong palakpakan ang isinalubong maging ng mga raliyista sa bagong pangulo. Kakaiba ang nagging istilo ng Pangulo sa paghahatid ng plano para s abansa. Animo’y “comedian” sa loob ng Kongreso ang ganap ng pangulo. Gayunpaman, masasabing epektibo ang nagging paraan ni Pangulong Duterte upang lubos na maunawaan ng mamayanan ang nais nitong iparating. Ang pagsugpo ng krimen, korapsyon, at katiwalian sagobyerno ay nagging sentro ng talakayan sa nagdaang administrasyon. Ngunit halos pumuti na ang buhok ng mga kawani ng gobyerno ay wala pa rin nailatag na konkretong solusyon para dito. Kaya naman, hindi pinalagpas ni Pangulong Duterte ang isyung ito. Hindi bumalik sa nakaraan ang pangulo upang sisihin ang mga nagdaang administrasyon. Ipinangako ng pangulo ang malinis at walang bahid na katiwalian sa ilalim ng kaniyang pamamahala.

administrasyong duterte

NI SYRICK SALAZAR 11-STEM A Walang humpay na bilang nang namaHabang nakasabit ang karatula sa matay ang naitatala araw-araw. Animo’y leeg ng biktima, may eksenang kasabay paligsahan sa Olympics ang eksena na akalamo’y drama sa pelikula. Sigaw ngunit imbis na medalya, laman ng tao ng ilan sa mga ito na biktima lamang o ang puntirya. napagbintanganang ilan sa mga napatay. Nito lamang nagdaang linggo matapos Nawa’y magising ang konsensya ng ang umupo ni Pangulo Duterte bilang mga taong sangkot sa mga patayang pinakamataas na pinuno ng bansa, dulot ng itinatak na prinsipyo ng kasalusunod-sunod na patayan ang naganap. kuyang administrasyon. Hindi pa man lumilipas ang isang buwan, Nanatiling banal ang laman kahit pa humigit kumulang dalawang daan na criminal. ang naitatalang namatay, namatay na diumanoy sangkot sa illegal na droga. Kasabay nito, ang tila pila ng rasyon ng bigas sadami ng mga taong aminado sa kasalanan bilang tulak ng droga o kaya naman matagal nang gumagamit nito. Mariing tinalakay ng Pangulo sa katatapos nitong SONA ang tungkol sa Human Rights. Ito na lamang kasi ang sandata ng mga taong biktima ng tinatawag nilang extra-judicial killing. Pinagdiinan ni Pangulong Duterte na hindi maaring maging dahilan para sa mga criminal sa karapatang pantao. Kung susuriin, ang mataas ang punto ng pangulo sa kanyang paninindigan na paulit-ulit nitong sinsabi hindi pa man nakaupo sa puwesto. Hindi ba’t mas nararapat munang ayusin ang Sistema ng hustisya sa bansa bago pa man gumawa ng mga hakbang na tulad ng nangyayari sa kasalukuyang administrasyon?

P2.5 billion

NUMERO

P14.13 billion kongreso P7.6 billion P1.35 trillion representation expenses P860.7 billion social service imprastraktura P120.5 billion P32.5 billion agrikultura at rural judiciary P206.6 billion public order and safety P923.95 billion economic services P110.4 billion P130.6 billion kapulisan armed force of the philippines P581.84 billion P567.56 billion general public services deped intelligence fund

NI GLO-ANNE MENDOZA10-STEP

“Kabataan ang pag-asa ng bayan.” Isang napakapamilyar at kilalang kasabihan Na nagmula kay Gat. Jose Rizal Na pambansang bayani ng ating sintang bayan. Ngunit sa paglipas ng panahon, Katagang ito’y sa limot ibinabaon At magandanag ugali’y tinatangay ng alon Dala ng ating modernisasyon Isa na rito ang “DISIPLINA” Isang salita ngunit mahalaga. Salitang unti-unting nawawala Sa bokabularyo ng mga bata. Sa paaralan, imbes na mag-aral ng Mabuti, Hayun! At umaasa sa kanyang katabi. Bakit ka pumapasok sa paaralan? Para lamang makipagkopyahan? Simpleng batas ay hindi kayang sundin Tinatapon sa kung saan ang balat ng kinain Palaboy-laboy sa madilim na lansangan Animo’y panggulo lamang sa lipunang ginagalawan. Noo’y katuwang ng magulang sa kaayusan, Ngayo’y gala dito, gala kahit saan. Hindi iniisip ang pamilyang nag-aalala At iniisip ang kaligtasan at kinabukasan nila. Kababaihang imbes na tumulong sa magulang, Makikita mong taon-taon lumolobo ang tiyan. Kalalakihang sa murang edad, ilaw na ng tahanan Ng sampung batang nakapila kaliwa’t kanan. Paano na ang ating mahal na bansa? Kung tinangay na ng sistemang masama? Ang mga kabataan na silang pag-asa sana Ng ating abang bansa. Ano na? Kilos na. Kung ikaw ay isa sa kanila Habang maaga pa’y magbago na Nang makatulong ka naman sa lugmok na bansa.

K-12

unay ngang makasaysayan ang taon na ito, sapagkat pinasimulan na ang pagkakaroon ng Senior High School. nakapaloob ito sa bagong salang na sistema ng edukasyon ang K-12. Umukit ng malaking ingay ang programang ito sa buong bansa, partikular na sa mga mangunguna sa benepisyong hatid ng K-12.

apakaganda ng programang K-12 sapagkat nabibigyan ng makabagong oportunidad ang bawat mag-aaral. Ang lahat ng matututunan nila sa dagdag na dalawang (2) taon na ito ang magsisilbing preparasyon nila sa kolehiyo. Sinisiguro nito ang magiging tadhana ng bawat mag-aaral sa hinaharap. Isang napakagandang kinabukasan ang sa kanila’y sasalubong at magdadala sa kanila sa marangyang pamumuhay. K-12 din ang mag-aangat sa kalidad ng edukasyon sa

minin man o sa hindi, naging magaling lamang sa salita ang mga naunang administrasyong patungkol sa programang K-12. Sinasabing naglaan na ang sapat na pondo ang pamahalaanupang suporyahan ang pangagnailangan ng bawat paaralan, upang maisakatuparan ng maayos ang sistemang k-12. Nasa kalahati na nga ang binubuno ng mga unang sumalang sa sistemang ito, ngunit ang suportang

sabi ko, sabi niya

Tanggapin natin ang K-12 bilang isang oportunidad para sa ating lahat upang tayo’y lumago. bansang Pilipinas.

Kung susuriin, nahuhuli na ang ating bansa sa larangan ng edukasyon. Kaya naman, nararapat lamang na agad natin itong aksiyunan. Magiging daan ito upang mawala ang diskriminasiyon sa ating lahi at makipagsabayan sa iba pang bansa. Magiging sandigan ito upang ihanda ang makabagong henerasyon na harapin at solusyunan ang problema. Sapagkat darating ang araw, ang mga paslit sa kasalukuyan ang magiging pinuno ng ating bansa sa darating pang panahon. Tanggapin natin ang K-12 bilang isang oportunidad para sa ating lahat upang tayo’y lumago. - NEIL MAGDAONG 10-STEP

#HASHTAGS

tulang tudlingan DISPLINANG NAGLAHO

#ARALMABUTI EDUKASYON ANG TANGING KAYAMANAN NA KAILANMAN AY HINDI MANANAKAW NINUMAN.

Naging magaling lamang sa salita ang mga naunang Administrasiyon patungkol sa programang K-12.

ipinangako ay hindi pa rin nakakamtan. Inabot na nga ng pagputi ng uwak kakahintay ang mga mag-aaral ay hindi pa rin natatanggap ang dapat na sa kanila, na magiging sandalan upang makapagtalakayan nang maayos. Naging pangunahing inda ng bawat guro at mag-aaral ang kakulangan sa kagamitan. Sanhi nito, hindi maisagawa ang ilan sa mga importanteng aktibidad na dapat sana’y huhubog sa kaisipan ng bawat mag-aaral. Mali ang naging desisyon na ipatupad ito sa kasalukuyang panahon. Siniguro sana muna ng pamahalaan ang kahandaan upang hindi maghirap ang mga estudyante at mga guro.

#ARALMUNA PAGDATING SA TAGUMPAY MAHALAGANG DUMAAN KA SA BAWAT BAHAGDAN.

- LOUELLA CUEVA 10-STEP

#KAYAMOYAN ANG KAKAYAHAN AY MAS MAHALAGA KAYSA SA KALAKASAN.

komentaryo

BENEPISYO NI JUAN

paYong kamag-aral

NI SYRICK SALAZAR 11-STEM A ba-iba ang naging reaksiyon ng mga mag-aaral sa pag- magiging natatangi sa loob ng silid-aralan, ay hindi natanggal ng Extra Curriculum Activities sa ranking ng mang masasayang ang pinaghirapan ng mag-aaral upang mga Honors. Naglipana ang ilang opinyon na animo’y ipanalo ang laban sapagkat maaari nila itong magamit daig pa ang buhangin sa dagat sa sosa partikular na asignaturang kanilang brang dami. sinalihan. Naging inda ng ilan ang maaaring Ang pagsali sa mga kompetisyon ay hindi na nga pagbibigay ng pansin hindi upang maging pinakamagaling. sa mga aktibidad sa labas ng paaraKundi malaman at mapulot ang iba’t lan sapagkat hindi na ito magiging ibang oportunidad na makakaharap prayoridad ng mga mag-aaral at sa larangan ito. Totoong mahalaga ang maaaring magpokus na lamang sila Manalo ngunit mas masarap manalo sa larangan ng akademika. kung alam mong nararapat lamang na Marahil ay nagkaroon lamang ng matanggap mo ang tagumpay na ito. hindi pagkakaintindihan sa paglabas ng sistema ito na Gayunpaman, nais lamang itatak ng bawat kompetimula na rin sa Kagawaran ng Edukasiyon. Dapat mala- syon sa ating isipan na ang pagiging produktibong maman ng mga batang ito na hindi lamang dapat mga pun- mamayan ang kailangan ng bansa upang maging handa tos ang maging habol nila sa tuwing sasabak sila sa iba’t- ang ating bansa sa hinaharap. ibang larangan. Lumaban ng patas at maging maunlad. Natanggal man sa krayterya ang ECA sa pagpili ng

Lumaban ng patas at maging maunlad.

DAMDAMIN ANG BASEHAN

a tuwing nalalapit ang Press Conference ay hindi maiiwasan ang paglipana ng mga nagkukumahog na Campus Journalist upang makapagensayo at makapaghanda upang makamit ang panalo sa kategoryang kanilang lalahukan. Maituturing ngang isa sa pinakamahalagang larangan ang pagiging isang Journalist sa makabagong panahon. Kung ating mapapansin iba’tibang isyu na rin ang kinakaharap ng bansa na animo’y bagyong humagupit dahil na rin sa problemang naidulot nito. Dahil dito, umaasa ang mga kawani ng gobyerno na sa pagpapatibay ng

edukasiyon ay maagapan ang pagkakaroon ng ganitong uri ng problema partikular na sa larangan ng pagsulat ng artikulo. Mabuti na lamang at sumagi narin sa isipan ng mga taong ito na nangangailangan ng karagdagang pansin ang mga mag-aaral lalo uhaw sila sa kaalaman na magiging daan upang masolusyunan ang matagal nang inda ng problema. Ang pagsusulat ng artikulo ay hindi lamang nakabase sa kung ano ang dapat na pinaniniwalan kundi maging sa katotohanan. Magsusulat hindi lamang upang maging mahusay sa paningin ng iba kundi upang maging inspirasiyon sa kanila na ang tunay

na diwa ng pagiging Campus Journalist ay pagpapalago ng kaalaman at maihanda ang mga susunod na henerasiyon upang mamuno sa bansang kanilang sinilangan. Huwag kalimutang pairalin pa rin

Isulat ang iyong nararamdaman sa pamamagitan ng katotohanan. ang puso sa pasgulat upang maiwasan ang mga problemang hahantong na maging buhay ang kapalit. Isulat ang iyong nararamdaman sa pamamagitan ng katotohanan.

sarbey REAKSIYON NG BAWAT MAG-AARAL SA BAGONG PAMAMAHALA SA PAARALAN NG MNHS-POBLACION

85% SANG-AYON

10%

WALANG KOMENTO

DI SANG-AYON

Pag-aaral sa isyu

KALAGAYANG PAMPAARALAN NI SYRICK SALAZAR 11-STEM A

opinyon 9

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

unay ngang patuloy sa pag-unlad ang paaralan ng Mariveles National High School - Poblacion kahit pa man nilisan ito ni Mr. Quirino Barlis. Pinalitan siya ni Mrs. Zulita Villiones, na kahit pa man bago sa paaralan ay agad na sinuportahan ang mga proyektong magdudulot ng kaayusan sa paaralan. Sa larangang pangkakayahan at talino, hindi pa rin napuputol ang mga programa patungkol dito bagkus ay napagsasabay pa ito sa klase ng walang nagaganap na problema. Isang patunay ang pagkamit ng paaralan sa iba’t-ibang larangan akademiko man o pampalakasan. Naganap man ang malaking pagbabago ay nanatiling matatag ang paaralan. Sa natapos na Division Schools Press Conference (DSPC) ay nagkamit ng MNHS-Poblacion ang pagiging kampeon, nag-uwi ng napakaraming parangal ang paaralan at nagdala ng higit sa tatalumpung (30) bata sa Regional Schools Press Conference. Nagkamit din ang mga natatanging babaeng iskawts ng prangal bilang Chief Girl Scouts. Hindi rin naman nagpahuli ang paaralan ng MNHS-Poblacion sa katatapos lamang na Division Science Fair, nag-uwi rin ng mga natatanging parangal ang magaaral na nagpresinta sa paaralan. Sa larangan naman ng pampalakasan, nag-uwi rin ng parangal ang mga atleta ng paaralan sa katatapos lamang na Milo Little Olympics. Dagdag pa rito, ang mga nakamit ng paaralan sa Unit Meet na halos hakutin ang lahat ng parangal. Sa kasalukuyan ay patuloy na naghahanda ang mga atleta upang makipagtagisan ng talento ang bawat isa. Sa larangan naman ng pagpapaunlad sa kakayahan, mas pinaigting ng paaralan ang pagsasagawa ng mga napapanahong programa. Halimbawa nito, ang matagumpay na pagdaraos ng Nutrition Month, kung saan muling natunghayan ang husay ng bawat mag-aaral sa iba’t-ibang larangan. Nakitaan rin ng husay ang mga mag-aaral nang isagawa ang Buwan ng Wika, nagpamalas ng di-matatawarang husay ang mga mag-aaral. Dagdag pa rito, ang pagdaraos ng School Science Fair na hindi lamang saya ang hatid kundi dagdag kaalaman para sa lahat. Kung ang pangangailangan naman ng paaralan ang pag-uusapan, agad naman nitong inaksiyunan ng mga namamahala sa paaralan. Halimbawa nito ang pagkakaroon ng dagdag na kagamitan para sa mga mag-aaral. Patunay ang mga bagong computer units para sa oportunidad sa makabagong teknolohiya. Binigyan rin ng pansin ang pangangailangan ng mga Senior High School Student, dahil kasalukuyang itinatayo ang mga dagdag pasilidad bilang paghahanda sa mga susunod pang mga taon. Ipinagpapatuloy nga ng paaralan ng ganitong uri ng mga programa sa loob ng paaralan upang maisakatuparan ang pagkakaroon ng matibay na edukasiyon para sa bawat mag-aaral na pag-asa ng bayan.

Sa lahat ng iyong ginagawa, gawin mo ang lahat ng iyong makakaya. -ang marivelean

ikumpara mo

BUHAY JUNIOR HIGH SCHOOL SA BUHAY SENIOR HIGH SCHOOL Sa buhay Junior High minsan pwede ka pang magpakakampante, yung tipong sobrang saya ka lang sa pag-aaral. Minsan iniisip mo pwede ka namang bumagsak o kaya naman bumaba ang grado mo. Sabi nga nila yung mga kaibigan mong nasa Junior High School, sila na rin yung mga magiging kaibigan mo hanggang huli. Samantalang sa Senior High School panibagong pakikisama ka nanaman, kasi nga mangangapa ka pa sa bagong sistema nila. Mas maraming gawain ngayon at halos lahat ay bago sa aming pandinig.

- SHARA MAE GARCIA 11-GAS A Sabi nila pinakamasayang parte ng pag-aaral ay High School Life pero sa tingin ko hanggang Junir High School lang. Sa Senior High School puspusan ang pag-aaral, sabi nga ng karamihan sunugan ng kilay. Kung sa Junior High School ay hindi nagbabago ang mga asignatura sa buong taon. Sa Senior High School naman, magpapalit ng asignatura at guro kada semester. Nakakabigla dahil hindi namin inaasahan ang ganitong mga bagay.

- MARY JOY ASUNCION 11-STEM A Sa usapang kagamitan, mas natututukan sa Junior High School sapagkat mas available ang kanilang mga kagamitan kumpara sa Senior High School na hanggang ngayon ay kulang pa rin sa pasilidad. Halimbawa nalang, ang Computer Laboratory, lima (5) lamang ang gumaganang computer unit para sa mahigit anim na raang (600) estudyante. Kakulangan sa silid-aralan ay isa rin sa mabigat na problema. Halimbawa naman ay ang pagbukod ng Humanities and Social Science (HUMSS), dahil sa hindi sapat na naipatayong silid-aralan. Bagama’t hadlang ito sa aming pag-aaral, higit pa rin naming pinagbubuti ang aming pag-aaral.

- ROSETTE GACHE 11-ABM A

Sa usapang transportasyon, hindi gaanong problema ang makapasok ng maayos sa Junior High School sapagakat nasa kabayanan ito. Sa kabilang banda, napakahirap pumasok sa Senior High School, sanhi ng kalayuan at hindi maayos na patakaran sa pagsakay ng mga estudyante. Sa aking palagay mali ang naging pasya ng lokal na pamahalaan na itayo ang Senior High School, sapagkat bukod sa liblib ay hindi pa maayos ang daan tungo sa paaralan. Dagdag pa rito, ang nakabubutas sa bulsang pamasahe na kung minsan ay nagdadalawang sakay pa ang ibang estudyante.

- MARK JOSEPH NEBRE 11-STEM A

Sa buhay Junior High School, nagkaroon ng maayos na interaksiyon ang bawat estudyante sapagkat makakasalamuha sa iisang paaralan ang bawat isa. Di tulad sa Senior High School, nakawatak ang ilang Strand, partikular na kaming mga mag-aaral ng HUMSS. Pakiramdam namin kami’y ampon lamang ng ibang paaralan sapagkat nakikigamit lang kami ng pasilidad dahil na rin sa kakulangan ng silid-aralan sa Senior High School. Sanhi nito, kumplikadong makipag-ugnayan sa aming mga kapwa Senior High Students.

- JEROME MANILA 11-HUMSS A Ang Junior High School ay parang itinuturing pa tayong mga bata at halos isubo pa sa atin ang bawat kaalaman. Kung ikukumpara sa Senior High School, higit na sinasanay at pinapanday ang karunungan at talento ng bawat mag-aaral bilang paghahanda sa susunod na yugto ng kanilang pag-aaral ang pagtapak sa kolehiyo. Sinasanay na maging independent ang bawat mag-aaral nang sa gayon ay hindi na mahirapan pa sa pagsalubong sa mga gawain at kumilos bilang isang indibidwal at hindi nakabase sa kung ano man. Solusyunan nalang sana ang mga problemang kinakaharap ng bawat mag-aaral at guro nang sa gayon ay patuloy na bumuhos ang kaalaman.

- GILIAN DELA LUNA 11-STEM A

senior high school

lathalain

10 ANG MARIVELEAN

Pagtangis ng Isang Ina

CHANG

NI NEIL MAGDAONG•10-STEP

alina’t pumasok ka sa aking nakakasulasok na tahanan. Punung-puno ng dumi, kasamaan ay nagkalat. Maling asal ay nagbunga, sa akin binuhos ang malaking pagkakasala, sa mga di mabilang na suliranin ako ay labis na naapek tuhan. Tuloy ka sa aking munting tahanan. Kamusta ka na aking munting kaibigan? Ikaw ba ay nakaramdam ng matinding kahiyaan nang ako ay iyong muling nasulyapan? Parang dati lamang ikaw ay sayang-saya sa pagkikipaglaro sa akin. Kasabay ng masasayang huni ng ibon, pagyabong ng mga puno at halaman, matibay na samahan at munting pagkakaibigan ay unti-unting nabubuo mula sa atin. Mahalin at pahalagahan ako ay minsan mo na ring nagawa sa akin. Parang dati lamang ako’y iyong nagagawang diligan, aking mga hayop ay nagagawang pangalagaan. Kalinisan ay siyang regalong ibinigay mo na nagdulot sa akin ng labis na kasiyahan. Sariwang hangin at malinaw na tubig, tanging kayamanan na sayo ay maaari kong ipagkaloob. Ako’y dating mayaman at ikaw na aking kayamanan, kaunalaran ay ating nakamit bunga ng ating pagtutulungan. Narito ka ngayon sa aking tahanan. Nagulat ka ba sa iyong nasubaybayan? Nabigla sa sumalubong na kasarimlan. Nagimbala sa kasalukuyang nasaksihan. Aking kaibigan, anong nangyari at ako ay iyong pinagtaksilan. Dahil sa iyong matinding kasakiman, ibinuhos sa akin ang lahat ng kasuklaman. Ang mga puno at halaman, nawalan ng buhay naiwang walang saysay. Maging ilog at dagat ay nadamay sa iyong maling kaasalan. Paghuni ng mga ibon, ay naging mahina, sila’y nagkagulo at di alam kung saan paroroon. Masdan mo ang paligid, pinagsuklubang kahapon ay iyong madaling mababatid. Maduming kapaligiran ay sa akin mo inihatid sabay sa iyong biglaang pag-alis nagdulot ng maghapong pagmumukmok sa aking silid. Ika’y hinintay sa iyong muling pagdating. Naglaan ng mahabang panahon upang ako muli ay iyong bigyang pansin. Tanging hinaing ang paulit-ulit na maririnig, maghapong pagtangis ay iyong masisilip. Ako’y kaawa-awa, patuloy na nag-aabang sa aking muling pagsigla. Iyong presensya ay madarama pa kaya, iyong pagbalik posible pa ba? Ilang taong paghihintay, ilang buwang nakasubaybay, ilang linggong nakatunghay, ilang araw nakatambay. Ilang oras, ilang minuto, ilang segundo akong pinapatay. Ngayon ika’y naririto sa aking harapan, humihingi ng labis na kapatawaran. Umiiyak dahil sa nagawang kasamaan, nagsisisi sa sariling kasalanan. . Ako’y iyong niyakap at sa akin bumulong. “Patawad aking Inang Kalikasan pagkat ako’y nagkasala ng lubos. Ako’y muling bumalik upang sayo ay bumawi. Ibabalik ang dating gawi, sisikaping lagyan ng ngiti ang mundo na aking pagmamay-ari.” At doon, pag-ibig muli ay nagsimulang sumibol, lumago, at bumuo sa aking munting tahanan ng sigla na tutungo sa aking muling pagbangon.

Ang kahalagahan sa kalikasan ang tanging yaman ng bawat isa, hindi kailanman naging sagot ang pagmamalabis at pagsira para sa walang hanggang kagustuhan. Kilos!

Gandang Filipina, Gandang Naiiba B

NI GLO - ANNE MENDOZA•10-STEP

alingkinitan ang katawan, morenang kulay. Matangos na ilong at magandang labi. Maningning na mga mata, mahabang pilik-mata at mga ngiting abot-langit. Lahat napapatingin. Lahat napapalingon. Sinusubaybayan bawat kanyang kilos. Sinasabayan sapaghawi ng kanyang malambot na buhok. Pawang hinahangaan ng lahat sa kanyang angking kagandahan, hinding-hindi mahihigitan ninuman. Tinitingala ng karamihan ngunit nananatiling nakaapak ang mga paa sa kalupaan. Iyong stensyon ay makukuha, mapapahinto sa taglay na maamong mukha. Ngiting nakapagpapasaya sa marami, munting inspirasyon sa iyong sa iyong puso ay mamumutawi. Sa kanyang taglay na kakaibang alindog, marami sa kanya ang nahuhulog. Sa gandang hindi mo inaakala, higit na kakaiba at katangi-tangi sa paningin ng bawat isa. Busilak na kalooban, nababalutang ng kabutihan, may malakas na paninindigan, may matibay na kalooban. Kabutihang puso ay namamayani sa kanyang kalooban ng buong-buo. Magiliw na pakikitungo, magandang asal ay ipinapakita at sa kabataan ay itinuturo. May tiwala sa sarili, pakikisama ay kawili-wili, isang magandang modelo ng huwarang binibini. May paninindigan sa kanyang bayan. Handang tumulong at magbigay inspirasyon sa kabataan. Nakikiisa sa pagsugpo ng mga problema sa sariling bayan, hindi alintana ang kinakaharap na sali-saliwang suliranin, paglilingkod sa ngalan ng tungkulin sa kanila ay sumasalamin. May kakayahang gamitin ang sariling boses sa pakikipagtalastasan. Hindi hinahayaang matapakan ang sariling paninindigan. Likas na ganda at butihing kalooban ay siyang ating bigyang-pansin. Ipagmalaki ang sariling atin. Kababaihan ng ating sariling bayan, ating bigyang pugay. Nararapat pagkalooban ng korona na siyang magbibigay ningning sa tinatagong ganda at talento ng mayuming bulaklak ng bayan natin. Balingkinitang katawan, busilak na kalooban. Maningning na mga mata, kabutihang kilos ay makikita. Ngiting abot langit, pakikitungong kay bait. Bulaklak ay magpapapatuloy sa kanyang pagsamyo, mag-iiwan ng kanyang sariling bango. Sa gandang hindi mo inakalaaysiyang napatunay na gandang Filipina ay sadyang naiiba.

“

NI KYLEEN ANGELA NIVERA• 8-STEP

A leader must be a terror to the few who are evil in order to protect the lives and well-being of the many of are good.

“

SA KABILA NG PAG-UNLAD.

Administrasyong Dute

-rodrigo duterte

“C

hange is coming”. Sa mga katagang iyan nakilala si Rody Duterte, mas kilala bilang Digong o Du30, ang ating bagong halal na pangulo. Sa apat na buwang pamumuno, gaano mo nga ba kakilala si Digong? Pagbabago ang matagal nang inaasam ng bawat Pilipino. Kaligtasan ang matagal nang hiling ng bawat isa sa atin. Dahil sa paniniwala at pagtitiwala ng humigit kumulang 16 milyong mamamayan ng bansa, nagkaroon ng kapangyarihang mamuno si Digong, ang tinitingala ng bawat Pilipino at inaasahang magaahon mula sa kahirapan at kapahamakan ng ating bansa. Sa kanyang unang mga buwan ng pamumuno, ano na nga ba ang nagawa niya? Isa sa ipinangako ni Digong ay ang pagpigil sa mga gumagamit ng droga. Kasalukuyan naman itong natutupad ngunit mayroon pa ring mga negatibong epekto tulad ng pagkadamay ng mga kapamilya ng gumagamit ng droga kahit hindi naman sila angkop dito. Ilang balita na ang lumalabas sa telebisyon patungkol sa mga kaso ng pagkamatay ng ilang mga inosente habang gumagawa sila ng aksyon sa paghuli sa mga drug user. Ilang mamamayan na rin ang bumabatikos sa administrasyong Duterte dahil dito. Kailan kaya ito sosolusyunan? Masosolusyunan pa ba ito. Sa lagay naman ng trapiko, tila wala pa ring pagbabago. O kung meron man, hindi ito gaanong pansin. Hindi ito ang priority ng bagong adminisrasyon kung kaya’t hindi ito gaanong napagtutuunan ng pansin. Ngunit paniguradong naglalaan rin naman ng oras at panahon dito ang ating pangulo. May mga mamamayang bumabatikos at patuloy na nakikibaka laban sa administrasyong Duterte ngunit mas lamang pa rin ang tumatangkilik sa mga nagawa niya at magagawa pa niya. Maraming ipinangako ang ating bagong halal na pangulo na patuloy pa rin nakapako. Sana dumating ang panahon na lahat ng ito ay matupad. Sana ay hindi siya katulad ng crush mong paasa. Paano ko nga ba sasabihin lahat ng ito? Paano ko ipapahayag ang opinyon ko kung isa lamang akong batang paslit na wala pang karapatang bumoto at makialam sa gobyerno? Ngunit kahit gayunpaman, sana ay magtuloy-tuloy pa ang mga nagaganap na pagbabago. Dahil Digong, marami ang nakasandal sa pangako mo. Marami ang umaasa sa ipinangako mong sigaw ng pagbabago.

Mga salita ng Diyos Efeso 5:14 “At nalantad ang lahat dahil sa liwanag, kaya’t sinasabi, “Gumising ka, ikaw na natutulog, bumangon ka mula sa libingan at liliwanagan ka ni Cristo.” •Huwag tayong magpakabulag sa ating kamangmangan.Hanapin natin ang tunay na katotohanan.Nandiyan ang Panginoon para tayo ay gisingin at imulat sa tunay na liwanag. Exodus 14:14 “Ipagtatanggol ka ni Yahweh, pumanatag ka lamang” •Huwag tayong matakot sa kung anong puwedeng gawin sa atin ng mga tao. Mas makapangyarihan siya-magtiwala. Mateo 6:33 “Ngunit higit sa lahat ay bigyang halaga ninyo ang kaharian ng Diyos at

ang pamumuhay nang ayon sa kanyang kalooban, at ibibigay sa inyo ang lahat ng mga bagay na ito. • Wala tayong dapat ipag-alala sa ating bukas sapagkat ito ay nakahanda na sa Panginoon. Matuto lamang tayong mamuhay ayon sa kanyang kagustuhan. Napakalaki ng plano niya para sa atin kumpara sa plano natin. Luke 1:37 “Sapagkat walang anumang bagay na hindi kayang gawin ng

NI KAYE CIE DULDULAO•10-STAR

Diyos.” •Napakadakila ng ating Panginoon.Lahat ay kaya niyang gawin. Magtiwala tayo sa kanya dahil alam niya kung ano ang makabubuti para sa atin kaya niya tayong pagpalarin at ibigay ang ating pangangailangan. Filipos 4:13 “Ang lahat ng ito’y magagawa ko dahil sa lakas na kaloob sa akin ni Cristo.” •Kung tayo ay nagtitiwala sa Panginoon, marapat na bigyan din natin ng pagtitiwala ang sarili natin. Ang kalakasan natin ay nagmumula sa kaniya. Santiago 1:2-3 “Mga kapatid, magalak kayo kapag kayo’y dumaranas ng iba’tibang pagsubok, sapagkat alam ninyo na lalong magiging matatag ang inyong pananampalataya matapos ninyong

pagtagumpayan ang mga pagsubok na iyan.” •Kung sa palagay natin na mahirap magalak ‘pag may pagsubok ay hindi dapat. Huwag tayong magduda sa mga salita ng Panginoon dahil siya ay tapat.. Job 22:27 “Ang iyong dalangin ay kanya nang diringgin at ang panata mo’y iyo namang tutuparin.” •Huwag tayong magsasawang manalangin sa kanya.May takdang panahon sa ibibigay ang Panginoon para tuparin ang ating panalangin. Mateo 4:19 Sinabi niya sa kanila”,Sumunod kayo sa akin at gagawin ko kayong mga mangingisda ng tao.” •Tinawag tayo ng panginoon ayon sa kanyang kalooban at magamit ang kakayahan. Ang Diyos ay hindi pumipili lang ng basta-basta na walang dahilan. Awit 37:7 “Sa harap ng Diyos ay pamanatag ka, Maging matiyagang maghintay sa kanya; Huwag mong kainggitan ang gumiginhawa sa likong paraan, umunlad man sila.” •Nais ng Diyos na pamanatag lamang tayo. Magtitiyaga lamang tayo maghintay sa kanya. Huwag tayong mainggit sa iba.Kayang ibigay ng Panginoon at ang plano niya para sa atin.

HUNYO-NOBYEMBRE 2016 11

MOOG NG ISANG

ANLUWAGE

E IS COMING!

erte pagtulay sa mas progresibong Pilipinas

NIGNG. ROWENA DELFIN•SPA Walang inuurungan. Sakit na sagad sa buto. a bawat pagbitaw ng kanyang mga kamay sa Pinaglalabanan niya ngayon ang karamdaman martilyo na kanyang hawak batid mong hinuna hindi niya maitatago. Ang mga buto nananakit, bog ng panahon ang kaniyang angking galing sa mga sugat na tila maliliit na bundok sa kanyang pagikha ng tahanan. mga binti at braso na dumudurog sa kanya sa bawat Hindi naman kailangan ang lisensiya sa pagpasok pagsumpong nang matinding sakit na kalaunan ay sa ganitong trabaho. Kaya’t marami nang ganito nagpaparatay sa kanyang higaan. ang hanapbuhay. Nasa edad na 13 siya noong Marahil ito ang bung nang ilang taong pagtatramagsimulang humawak ng pala. Sa una’y patingin baho bilang isang karpintero… marahil ito talaga – tingin sa ama ng isang tubero… kalaunan naging ang palad niya. eksperto sa pagiging kapintero. “Hayskul lamang Sa bawat pagbitaw ng kanyang mga kamay sa ang tinapos ko, hindi naman ako nakatungtong ng martilyo na kanyang hawak madarama mo ang kolehiyo dahil sa kahirapan, at nanaisin ko pang sakit na kanyang tinataglay. Maaari na siyang makapagtapos ang mga kapatid ko…,” ang sabi magpahinga,subalit pipilitin pa niyang magtrabaho niya. hanggang sa huling hininga niya sa mundo… para Walang sinasayang na oras. mapagtapos sa pag –aaral ang kaniyang mga anak. Di pa man nagpapakita ang makisig na araw, Siya si Totoy… “Totoy bato” ang kilalang karnagsisimula na siyang gumawa ng bahay, bakod, pintero na hindi matatawaran ang serbisyo. o anumang ipagawa ng kanyang boss sa araw na Kayang gupuin ng sakit ang kanyang katawan… iyon. Marahil nagpatatag sa kanya ang pagbilad subalit hindi ang kaniyang mga pangarap sa kansa araw at pagkapit nang mahigpit kung nasa taas yang mga anak. magiging kasintatag ito ng moog ng bubungan. Subalit pinagsikapin niyang maging na kanyang itinayo sa kanyang isipan. maayos at maganda ang lahat ng kanyang ginagawa. Pulido at walang maipipintas ang may – ari na nagpapagawa. Wala man siyang kasing ganda ng mga itinatayo niyang bahay, kawangis naman ng matatag na pundasyon ang kanyang sariling tahanan. Isang masayang pamilya, na ngayon nakikita niya na may mga supling papalapit na sa kanya balang – araw.

daang duterte

SA HIRAP NG BUHAY,MASANAY. Sa mga pagkakataong itatayo mo muli ang natumba mong pangarap dahil alam mong doon mo matututunan na ika’y matibay. kuha ni Risen Francisco

pag-asa

Sa kanyang muling Pagbangon NI SYRICK SALAZAR•11-STEM A

Bagong Luma o Lumang Bago?

NI FRANCIS HERNANDEZ•10-STEP

“M

a, yung damit ko butas na!” “Ma yung sapatos ko sira na!” “Ma, yung bag ko luma na!” “Ma! Ma! Ma!” Haos mabingi na marahil si mama sa paulit-ulit kong pagtawag sa kanya. Itong damit at sapatos kong suot at gamit kong bag ay pawang luma at sira na. Matagaltagal na rin simula nang ito’y unang beses kong gamitin. Saksi ang mga ito mula sa pagpasok ko sa eskuwela hanggang sa aking pag-uwi. Isama na rin ang paghihirap na nararanasan ko sa pagaaral. Ang panahon lumilipas. Ang dahon nalalagas. Ang kulay kumukupas. Kaya pati sarili kong gamit nadaanan na rin ng labis na kalumaan. Sawang-sawa na ako sa paulit-ulit na paggamit ko nito. Minsan nadudumihan na ang puti kong medyas dahil sa sira kong sapatos. Pati luma kong bag hindi na maisara. Umaasa na lamang ako sa kinakalawang na perdibleng iyon. Napagiwanan na marahil kami ng nakaraan. Hirap na hirap sa pag-unlad. Pagod na pagod sa pagahon. Pagbabago. Iyan ang kaisa-isang hangad ko. Ang mga pangit gawing maganda. Ang mga mahihina, palalakasin na. Ang mga masasama, papabutihin na. At ang luma, magiging bago na. Ngayong pasukan, panibagong simula muli. Bagong kasama. Bagong kaalaman. Bagong pagasa. Ngunit ang bagong simula bang ito ay makasisigurong mabago ang mga luma? O di kaya’y ang mga luma ay mananatili pa rin sa pagiging luma at ang bago ay magsisilbing hanggang salita lamang? “Ma! Bilhan mo na kong sapatos yung BAGO!”

tatlong bibe

a mundo na ating ginagalawan, iba’t-ibang imahe ang ating mailalarawan. Libo-libong mga tao ang masisilayan. Naiiba ang mga lugar na kinalalagyan. Ngunit may mga katangian na siyang bumubuo sa pangkasalukuyan. May tatlong nilalang akong nakita. Isang mataba na naghahariharian. Nagtataglay ng matinding pagmamalaki sa kanyang katawan.

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

Lahat kanyang kinakalaban. Hindi nanaising matumbasan ninuman. Hangad na ang bawat isa ay kanyang malamangan. Isang mapayat na nagpapaapi sa nagbibida-bidahan. Palaging uuwing luhaan. Walang karapatan. Walang kapangyarihan. Walang kalayaan. Madalas talunan. Lagging napag-iiwanan. Inaapi ng walang kalaban-laban.

At ang huli, an glider na patuloy na lumalaban. Isang lider na nararapat tularan ng karamihan. Walang problemang hindi nasosolusyunan. Lumalaban sa kanyang karapatan. Hindi nagpapatalosa anumang karahasan. Lahat ay kayang lampas an. May baong pag-asa para sa kanyang kinabukasan.

Paninindigan ay iisa lamang. Ikaw nakita mo na rin ba sila? Alin ka sa kanila? Mataba? Mapayat? O ang lider?

Isang estudyante na may simpleng pangarap na patuloy na lumalaban upang unti-unting makamit ang ninanais sa buhay. Hindi nawalan ng pag-asa na harapin ang mga pagsubok kahit ito man ang manghihila sa kanya pababa. Ngunit patuloy na kumakapit sa tali ng paninindigan at naniniwala sa sarili na magagawang lagpasan ang lahat ng bagay. Ginagawa ang lahat upang makarating sa tuk tok at maabot ang rurok ng tagumpay. Ang lahat ng ito ang matibay na nilampasan ng magiting na journalist na patuloy pa ring lumalaban sa kasulukuyan. Sa tulong ng kabutihang puso at talas ng isipan pinaguusapan ang kanyang natatanging pangalan at kakaibang personalidad sa buong rehiyon, sya si Reggie Rey Caparas-Fajardo ang taong nagbigay inspirasyon sa mga kapwang kabataan manunulat sa ngayon. Simula pa lamang sa kanyang kabataan ay hilig niya na ang pagsulat. Ginamit ang panulat sa pagpapahayag at simula upang mahanap ang tunay na propesyon sa buhay lumahok sa iba’t ibang patimpalak ngunit hindi pinalad sa kauna-unahang pagkakataon. Ang pagkabigo ang nagmistulang hakbang upang lalo pang magkaroon ng lakas ng loob na ipagpatuloy ang kanyang nasimulan. Nalibot ang buong rehiyon

at nagbalot ng kaalaman sa mga sinalihang kompetisyon. Iba’t ibang tao na ang kanyang naharap. Iba’t ibang talento at katangian ang kanya nang natunghayan. Ngunit sariling kakayahan ang siyang nagsilbing sandigan. Hang-

gang sa dumating na sa panahon na kanya na ring narating ang tagumpay na matagal na niyang inaasam-asam. Tunay na kahanga-hanga ang kahusayang ipinakita. Bumuo ng sariling pagasa at natutong bumangon mula sa ilang beses na pagkadapa. Isang huwaran na dapat tularan kung kaya’t patuloy lang sa paglaban sa hamon ng kapalaran kanyang sariling sika pang nararapat na magsilbing gabay sa hinaharap ng bawat kabataan.

12 lathalain

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

HUGOTERONG

Kusinero

masuwerteng tsinelas:

NI JOHN CHRISTIAN AGUSTIN 10-STEP

Ang natatagong Paano gumawa ng graham balls?

Ganda ng

Mariveles!

MGA LARAWAN MULA SA BATAAN WEATHER PAGE, G. RIEL YUMAN AT RUSTAN PADUA• SULAT NI MARK ANTHONY AMBROCIO• 11-GAS A

Kadulu-duluhan man ng lahat, sagana ang pamumuhay,mga tanawing pambihira at may samyo ng paglaya, ang bawat lugar ay paraiso kung maituturing, ang mga sigalot ay hindi naging sagot para mapabayaan ang gandang binigay ng Diyos, hindi sapat ang isang araw na palalabi sapagkat kaydaming puwedeng galaan. Halina!

Huwag ng magpakalayo pa!Bigyang paglalakbay ang paraisong pinagsabuyan ng biyaya ng Diyos sa mga luntian at estrakturang kung titignan ay may mga simbolismong may gustong ipaliwanag- Mariveles Tila isang balintataw lamang kung isasalarawan at titingnan, ang kinagigiliwang mga anyong lupa at tubig na mapapanganga ka at matutulala sa ligayang idudulot nito sa’yo. Handa ka na bang magtunghay, magliwaliw at lumarga sa natatagong ganda ng paraisong ito na akal mo’y isang palaisipan lamang?

SISIMAN. Kung ang tipo mo ay mga potograpo at larawan tiyak na kawiwilihan mo ang Mt. San Miguel na napakagandang tingalain at ang lighthouse na katabi nito lalo na’t matiyempuhan mo ang paglubog ng araw, sabay kuha ng kamera sa bulsa at ayon na! May pang-istatus ka na sa Facebook mo. Ito rin ang kadalasang binabalik-balikan ng mga litratista sapagkat maganda ang view dito lalo na kapag ang layon nila ay mga photoshoot. Kumita ka na, namangha ka pa! LUSONG COVE. Kung gusto mo ng family bonding, hindi ka nagkakamaling puntahan ang sikat na sikat na Lusong. Napakaputi ng

mga buhangin, napakalinaw ng tubig at napakaganda ang lokasyon.,mini Boracay kung ituring! Bago makapunta rito ay babaybay ka muna sa pamamagitan ng bangka at hahayaan ka nitong masilayan ang iba pang mga dagat na ipinagmamalaki ng bayan ng Mariveles. Kung ang tipo mo naman ay mag-overnight, puwede rin dito sapagkat magandang hintayin ang bukang liwayway na kitang kita rito sa Lusong. May sikat rin dito na 2 talon, kung gusto mo ng malupit na adventure tsek ‘to, dahil mararanasan mo ang makitid na daan , ang pagtawid sa mga ilog at ang paglakad sa pilapil, hindi mo mararamdaman ang kapaguran dahil sa ganda ng kalikasang matutunghayan mo sa pag-apuhap dito.Sulit ang paglalakad! Sulit ang gastos! BALON ANITO HOT SPRING. Relax ba ang hanap, hindi ka nagkakamaling puntahan ito sapagkat ang mainit na tubig na galing dito ay sobrang nakakagaan ng pakiramdam at nakakagaling din ito ng mga sakit. Subukan mo na! Napakarami pang puwedeng galaan at pasyalan sa bayan namin!Halos walang tulak kabigin sa mga telon dito. Kulang ang makapal na libro para isa-isahin pa. ‘Wag ng mag-atubili. Isang malaking oportunidad sa sulit na paraiso!

NI MARLYN SY•9-STEP

walang pamagat

allpen ka ba? Kasi hindi ka mabura sa puso’t isipan ko. Naranasan mo na bang magmahal at paulit-ulit na masaktan? Naranasan mo na bang mabigo nang sobrasobra yung tipong parang end of the world na? Lahat tayo naghahangad ng walang hanggang pagmamahal at kasiyahan. Darating yung punto sa buhay natin na mararanasan natin ito. Pero hindi magtatagal, unti-unti rin itong maglalaho dahil sa panahon ngayon, wala ng permanente sa mundo. Kung isa ka sa mga taong nagmahal, nasaktan, at patuloy na umaasa, huwag

kang mag-alala normal lang yan. Naaalala mo yung mga katagang ‘change is coming’? Ayan, pati feelings niya nagchange. Think positive, isipin mo na lang na isa yan sa mga pagbabagong dulot ng pamumuno ni Digong. Makakatulong yan sa pagunlad ng ekonomiya. Huwag mong hayaang makulong ang sarili mo sa salitang ‘pagkabigo’. Lahat ng tao dumaraan sa pagsubok, pag-aralan mo kung paano malagpasan ang mga ito, move on. Hayaan mong muling magkakulay ang mundo mo. Tulad ko, nakita ko ang kasayahan sa pagsusulat. Pakiramdam

ko’y nasa ibang mundo ako sa tuwing ako’y nagsusulat. Lumipas ang panahon at patuloy pa rin ang paggugol ko ng oras dito. Nauso na ng facebook at twitter pero hindi pa rin kumupas ang hilig ko sa pagsusulat. Minsan nga naiisip ko, magpakasal na lang kaya kami ng ballpen ko? Pero bakit ganoon? Parang pinaglalaruan na lang ako ni tadhana. Dumating sa punto ng buhay ko na parang ayoko na. Pagod na ako at nakakasawa na. Oo pagsubok lang ‘to, pero anong gagawin mo kung mismong sarili mo na ang susubok sayo? Minsan naiisip ko na itigil ko na lang

Peysbuk Istatus

kaya ang pagsusulat? Pero hindi. Hindi pwede. Hindi dapat. Sinimulan ko ito at kailangan kong tapusin. Hindi ko pwedeng bastabasta na lang iwanan ang pagsusulat tulad ng ginawang pag-iwan sa akin. Kasi naranasan ko na ang pakiramdam ng maiwan at ayokong maranasan ng iba yun. Mahirap magmove-on. Lahat ng tamang desisyon humahantong sa kasiyahan. Kaya heto ako ngayon, may ngiti sa mga labi habang sinusulat ang bawat salitang nakasaad dito. Ballpen na lang ang mamahalin ko, hindi pa ako sasaktan.

NI KYLEEN ANGELA NIVERA•8-STEP ime check: 11:00 pm. Sisa Marisa Santos. What’s on your mind. Naranasan mo na ba ang magpuyat dahil lang sa peysbuk? Eh ang magkaroon ng bagong kaibigan gamit ito? Naranasan mo na bang bumagsak sa exam dahil hindi ka nakapagreview kakapeysbuk? Naranasan mo na bang mapagalitan ng iyong magulang dahil parati kang nakababad sa iyong cellphone upang magpeysbuk? Kung naranasan mon a ang lahat ng iyan, aba parehas tayo ng karanasan! Post dito, status doon. Like dito, react doon. Comment dito, share doon. Iyan ang araw-araw na buhay ng mga kabataang lulong na sa facebook. Hindi naman masama ang paggamit nito sapagkat mayroon din itong positibong epekto. Malaking kasiyahan ang naidudulot ng paggamit nito. Bukod sa nakakausap mo ang mga taong malayo sa iyo, natututo ka rin ng iba’t-ibang bagay dito. Tulad na lamang ng mga recipe sa pagluluto, paggawa ng mga kasangkapan sa bahay at syempre iba’t-ibang hugot lines! At kung minsan ay dito mo na rin nakikilala ang poreber mo. Ang paggamit nito ay may naidudulot ding hindi maganda. Sapagkat tila mas dumarami ang mga nag-aawayaway dahil sa kanilang magkakaibang opinyon sa mga bagay-bagay. Nagagamit rin ng mga masasamang loob ang mga impormasyong nakalagay dito. Iba’t-iba na ang mga opinyon tungkol sa social media site na ito. Ngunit mas nangingibabaw pa rin ang positibo. Kaya’t heto ako ngayon nagpapahayag ng opinyon gamit ang peysbuk. Like. Comment. Share

Sangkap:

Grahams/Crushed Grahams Mini-Marshmallow Condensed Milk Sprinkles

Una, ihanda ang mga kailangan para makagawa ng grahams balls. Kailangan ihanda yung mga kailangan yung tipong hindi magkukulang kasi sa panahon ngayon binigay mo na lahat hindi pa sapat. Pangalawa, dikdikin ang grahams biscuits hanggang sa maging pino ito. Dikdikin mo ito katulad ng pagdidikdik ko sayo kapag hindi ka nagsasabi ng totoo yung tipong hindi ka makakapagsinungaling Pangatlo, ilagay ang dinikdik na grahams sa bowl lagyan ito ng gatas. Depende sa dami ng grahams na dinikdik mo. Haluin mo ito, hindi dapat matabang at hindi dapat sobrang tamis, yung sapat lang katulad sa pagibig magmahal ka nang hindi kulang baka magsawa yan kasi di ka sweet at pag sobrang tamis naman baka maabuso yang pagmamahal mo tapos sasaktan ka lang sa huli. Pangapat, matapos mo itong haluin at malapot na ito.Gumamit ka ng gloves bago mo ito bilugin ito wag kang dugyot kaya walang nagkakagusto sayo eh. Panglima, ilagay ang marshmallow sa loob nito bago mo ito bilugin, bola-bolahin mo dyan ka naman magaling sinisimulan mo sa pambobola ang lahat, liligawan mo , sasagutin ka tapos sasaktan mo. Pang-anim, pagulungin at paikot-ikutin mo sa crashed grahams at sprinkles d’yan ka naman magaling magpaikot yung tipong pinapaikot mo lang pala ako sa mga matatalinghaga mong salita. At ang huli, kainin mo na ng mabusog ka baka pati yan di ka pa makuntento wag kang mag-alala madami akong ginawang ganyan alam ko kasing hindi ka makukutento. Enjoy!

Puso bilang panulat NI JAMEA BORJA•10-STEP

“S

umulat kung ano ang nasap puso mo at kung ano ang kaya mo. Huwag kang sumulat na malayo sa nalalaman mo”.Ang mga katagang iyan ang siyang nagturo sa akin upang maipahayag ag sarili. Bawat salita , bawat kwento ay pawang hinugot mula sa aking puso. Patuloy sa pagsulat ng mga bagong kwento ayon sasariling kagustuhan at hindi kalianman gumawa ng sapilitan. Marami akong kailangang ikwento , marami akong gusting ikwento. Ngunit ikaw ba ay handa pakinggan ang mga sasabihin ko? Sa oras na muli ng isang kwento ang kusang nabubuo sa isip ko, mabilis na kukuha ng papel at ang kamay ko ang kusang magsusulat para sa panibagong kwento. Kaharap ko ngayon ang isang munting papel at panulat. Katabi ko ang ilang kapwa ko manunulat. Lahat may kanya kanyang mundo lahat ng kanilang kamay ay kanya-kanya na ring nagsuslat para sa panibagong kwento. At ako, ako na nakatulala ngayon , patuloy pa ring iniisip kung paano ko nga ba sisimulan ito. Tinatanong ang sarili kung makakaya ko nga bang tapusin ito? Napapikit ako.Nag-isip ng mabuti at kusang lumitaw sa aking isipan ang mga katagang iyon. “Sumulat ka sa kung ano ang alam mo wag kang sumulat sa malayo sa nalalaman mo” Ang mga katagang ang siayng hudyat sa simula ng pagsusulat ko. Tama, ako ngayon sa nasa isang kwarto. Narito ang papel at panulat na kaharap ko. At ang sarili ko ang mga kwento ko, aking isusulat ang nalalaman ko t kung ano ang nilalaman ng puso ko.

Kapag Sumobra Na

NI RYAN GIMENA•11-HUMSS A

alalim ang gabi. Kaylamig ng hanging dumadampi sa aking balat. Sa bawat paghampas ng kurtina sa aming munting bintana. Ang sarap pagmasdan ng mga bituing kumikinang sa kalangitan. Kay sarap damhin ng presensya ng bilog na buwan. Ang sarap sa pakiramdam kapag nag-iisa ka sa munting silid. “Ang payat mo.” “Mukha kang model ng skeletal system!” “Stick! Poste! Kawayan! Skeleton!” Tawanan. Hindi iyan mawawala sa araw-araw na eksena sa buhay niya. Oo nga, hindi pangkaraniwan ang nipsis ng kaniyang katawan. Ngunit hindi ito sapat na dahilan para siya ay kutyain at pagpiyestahan ng masasakit na salita. Sakit. Iyan ang parati niyang nararamdaman. Kulang na lang ay maging manhid na ang buo niyang katawan sa sobrang sakit, pisikal at emosyonal. Ikaw ba naman, araw-araw na husgahan, keri mo pa kaya? Noong minsan ay dumalaw ako sa kanila at naabutan ko siya sa kaniyang k u warto. Nagkukulong kasama a n g napakaraming pagkain. Pinipilit niyang kainin at ubusin

ang mga ito sap ag-aakalang magkakalaman at tataba siya kahit kaunti. Punong-puno ang kaniyang bibig ng iba’t-ibang klase ng pagkain at magkanda suka-suka na nga siya ngunit pinipilit pa rin itong ubusin. Halos araw-araw ay kakain siya at kasunod nito ay ang pag-apak sa timbangan at umaasang madargdagan ang numerong lumalabas dito. Madalas siyang bigo. Ngunit hindi siya sumuko at patuloy na ngumunguya, lumulunok at kumakain hanggang sa hindi na kayanin. Maraming tao ang nakararanas ng ganito. Marahil iba’t-iba ang kanilang kwento ngunit parepareho lang ang sakit naa pinagdaraanan. Kaya ikaw, huwag kang manghuhusga ng ibang tao. Dahil sa una sa lahat, hindi moa lam ang pinagdaraanan ng taong hinuhusgahan mo. Naalala mo ba yung batang sinabihan mong “patpatin”? Ayon, pilit na lumalamon mapataba lang ang sarili. Naalala mo ba iyong babaeng sinabihan mong “dambuhala?” Ayon, nadepress at pinatay ang sarili sa gutom. Mag-ingat sa mga salitang iyong bibitawan. Sapagkat ang istoryang ito ay isa lamang sa milyunmilyong kuwento sa mundo.

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Kalayaan sa Himpapawid NI KYLEEN ANGELA NIVERA•8-STEP ko ay may lobo, lumipad sa langit. Hindi ko na nakita, bumabalik. pumutok na pala. Maswerte ang bawat isa sa atin sapagkat Tuwing dumarating ang unang araw ng nabigyan tayo ng pagkakataong mabuhay. Hikbi at Nobyembre, nagtitipon – tipon angaming pamilya upang hagulgol, iyan nang nasaksihan ng aming mga pamilya dumalawsa aming mga mahal sa buhay na sumakabilang nang isilang ng aking tiya ang una niyang supling. buhay na.Dala ang mga pagkain, gamit sa paglalaro, Ipinanganak itong nakapulupot ang pusod sa kanyang nagkakaroon ng kasiyahan sa pagitan ng aming pamilya. leeg at hindi na humihinga. Tila isang lobo Iba’t – ibang dekorasyon at mga puting lobo ang sa sandali lamang nanatili at pinakawalan nakapalibot sa puntod ng aming mga mahal sa buhay. upang lumipad sa himpapawid. Malungkot Laro dito, laro doon. Walang kasawaan sa paglalaro ang man ang pangyayaring ito, tinanggap pa ginagawa naming magpipinsan. rin namin na lahat ng buhay ay may Ginugugol naming ang aming hangganan. Iniisip na lang namin na buong maghapon sa sementeryo. At nasa mabuting kalagayan at lugar bago kami magpaalam at umuwi ngayon na puno ng walang hanggang sa kanya – kanyang tahanan, kasiyahan. pinakakawalan at hinahayaan “May umaalis, may dumarating,” naming lumipad ang mga marahil ay totoo nga ang kasabihang puting lobo hanggang iyan. Tulad ngayon, masayang sa makarating ito sa namumuhay ang aking tiya kasama ang himpapawid. kanyang dalawang supling. Sa bawat lobong Gaano man ka raming ito, libo – libong alaalaang problema sa buhay mo, darating rin ang panahon na mararanasan mo ang walang hanggang kasiyahan.

lathalain 13

Sa kapit ng lubid...

NI NEIL MAGDAONG •10-STEP

adilim ang gabi at tahimik ang buong paligid. Heto ako dahan dahang inuusog ang upuan. Sinisiguradong hindi makalilikha ng kahit anumang ingay. Habang ang mga luha kong puno ng kapighatian,pagdaramdam, mga tanong na walang sagot,mga kabiguan at paulit-ulit na pagkatalo sa hamon ng buhay na alam ko sa sarili kong sinikap ko namang mapagtagumpayan pero heto ako ngayon, sa mga oras na buhay ko na tila ba nasumpungan ko na ang lunas sa sakit na dumudurog sa pagkatao ko. Pagod na ako, oo, pagod na pagod na ako at oo wala na rin akong pakialam sa sasabihin o iisipin niyo. Ito na ang lunas sa puso kong dinurog mo, dinurog niyo at dinurog nila. Wala ng kahahantungan pa ang buhay na ito. At ito ang desiston na babago ng buhay ko at ngayong gabi, sa wakas ay makakamtan ko na.

May Tamis Pa H

umaga. Ikaw ang sandaling parating inaalala. Ikaw ang kailangan kong pahinga... Ikaw ang aking paghinga. Naaalala ko pa ang araw na nasaktan ako noong gabing tinalikuran mo ako, pero mas nasasaktan ako sa mga yakap at halik mong hindi ko muling malalasap. Nasaktan ako sa mga gabing tinanong mo kung puwede ba? Pero mas nasasaktan ako noong hindi mo sinunod ang kahilingan kong manatili ka lamang. Nasaktan ako na hanggang ngayo’y naghihintay ako pero mas nasasaktan pa rin pala ako dahil wala ka pa rin. Kung babalik ka man at bigyan ng mga tsokolate, pasalubong o kahit ano pa man, hindi ko itatanggi, dahil naiintindihan na kita kahit alam kong mahirap intindihin ang mga sitwasyong palagay ko ay kulang pa, hindi natutumbasan ng mga materyal na bagay ang tunay na pagmamahal ng magulang sa anak, hindi na kasing sakit ng dati ang iniwan mong sugat dahil ngayon ay

NI DANICA GULPO•8-STEP

arinig ko ang kanyang hirap na tinig na paulit-ulit na isinasambit ang aking pangalan. Ang dating matipunong katawan na ngayon ay tila isang tingting dahil sa kapayatan. Putol-putol na paghinga dahil sa di-mapigilang pag-ubo. Alam ko na ang dahilan ng pagtawag niya sa akin kung kaya’t agad akong dumiretso sa lugar na pinaglalagyan ng kanyang gamot. Napatitig ako sa munting tableta na iyon Tableta na nagbibigay kasiyahan kay tatay. Hindi ko pa rin mawari kung bakit patuloy pa rin siya sa paggamit nito gayong ang idinudulot nito sa kanya ay pandaliang kasiyahan. Kasiyahanan na nagpapagaan sa bigat na kanyang nadarama dahil sa mga problema ng aming pamilya. Minsan nakita ko si itay sa kaniyang kuwarto. Iyon ang unang pagkakataon na nakita ko siya hawak-hawak ang tabletang iyon. Nakita ko kung paano iyon nagbigay ng ningning sa mga mata niya. Tahimik sa sulok at waring napakalalim ng kanyang iniisip. Nadako ang paningin niya sa akin. Isang makahulugang ngiti ang ibinigay niya sa akin at inilagay ang kaniyang daliri sa kanyang bibig bilang senyales na ako’y manahimik sakung ano man ang nasubaybayan ko sa oras na iyon. Naulit pa ang ganoong tagpo at ako ay nananatiling nakatikom ang bibig dahil na rin sa utos ni tatay. Napapansin ko ang unti-unting pagbabago niya. Naaalala ko pa dati, sa tuwing ako ay galing eskuwalahan, agad akong didiretso sa kanya at sabay kaming tutungo sa aming bakuran upang gumawa ng saranggola. Tuturuan niya akong magpalipad sa plasa kasama ang iba pang mga bata. Ang mga tagpong iyon ang paulit-ulit kong hinahanap at hinihiling na sana ay maibalik muli ang masasayang ala-alang iyon. Napatitig ako sa munting tableta na iyon. Maingat kong itinago ang mga gamot na iyon. Sinisugurong hindi makikita ni tatay. Ito lamang ang tanging paraan para mailayo siya mula sa kahibangang ito. Nakarinig ako ng ingay sa labas kaya agad-agad kong tinungo ang aming sala upang tingnan. Agad kong ikinabahala nang makita ko ang mga di kilalang tao na hawak sa magkabilang kamay. Nagpupumiglas at pinipilit na makawala mula sa pagkakahawak. Nanigas ako sa tagpong iyon at pilit iniintindi ang mga nangyayari. Nagsimulang tumulo ang aking luha nang simulan nilang dalhin sa labas si tatay. Kitang kita sa kanyang mga mata ang paghingi ng tulong niya sa akin. Paulit-ulit niya muling binabanggit ang aking pangalan ngunit nanatili lamang ako sa aking kinatatayuan. Unti-unting naglaho si itay sa aking paningin. Nabalot ng katahimikan ang buong bahay at nang bumalik ang aking katinuan at doon ko napansin ang mga nagkalat na tabletang iyon sa sahig na nagdulot ng pagkawala ni tatay…

NICOLE DE LARA•8 -STEP

upang makamit ang tamang timpla sa pakikipagsapalaran, siya si Gng. Olivia Molit Soriano, dakilang anak ng magasawang Oliver C. Malit at Merly R. Queyawep. Nagsimulang mapabilang sa mundong ito nang siya’y isilang noong ika9 ng Disyembre taong 1977. Mula sa kanyang pagkabata, naging hilig na rin niya ang masasarap na pagkain na tunay na nakapagbibigay kasiyahan sa kanya. Ang kahiligan niyang ito ang nagbukas sa kanya na magkaroon ng munting pangarap na makapagtayo ng sariling coffee shop. Nag-aral ng mabuti upang unti-unting maabot ang mga pangarap sa buhay. Sa kanyang pagaaral, ito ang nagsilbing pintuan sa kaniya upang ang kaniyang puso ay bumukas sa pagiging isang guro. Ang kaniyang mga guro ang siyang naging idolo at gabay upang magkainteres sa larangan ng pagtuturo. Naging katuwang ang mga magulang at inialay sa kaniya ang buong suporta hanggang sa siya ay makapagtapos. Ang pagiging isang guro

apag sinabi kong “maghihintay ako” ang ibig kong sabihin ay mahal kita. Kapag sinabi kong “maghihintay ako” ang ibig kong sabihin ay napapagod din ako.” Pero kilala ko ang pagod,sakit at puyat mo, mga araw na gusto mo nang sumuko at sa mga oras mong pinuno pero napupunta sa wala. Walang umaga sa paghahabol sa nararapat na pahinga pero kailangan kita sa mga araw na gusto ko na ring matulog sa mga unan kong nakabilad dahil nabasa ko ng luha sa mga gabing gusto kong kapiling ay ikaw. Hayaan mong tangayin ako ng bagyo o di kaya’y malusaw ng araw at hayaan mong kumbinsihin kita na umuwi ka na dahil gusto kong maranasan ang magkaroon ng hawak kamay sa nakikita ko sa mga parke na kaysarap pagmasdan dahil ang tuwa’t ligaya ay nasa kanila. Ikaw na inaasam. Ikaw na kuwentong bawal kong katulugan dahil ang umaga mo ay gabi at ang gabi mo ay

NI CHRISTIAN ALVEAR •11-STEM A

alina’t tuklasin ang sikretong itinatago ng isang guro na may matamis na determinasyon sa pakikipagsapalaran sa napakasarap na hamon ng buhay. Isang dakilang guro na may katangitanging personalidad na nagsisilbing huwaran sa mata ng kaniyang estudyante. Inialay ang sarili sa larangan ng pagtuturo upang bumuo ng munting pag-asa sa mga puso ng mag-aaral. May angking kakayahan na nakapagpapaamo sa mga batang kaniyang tinuturuan. Maningning na mga mata, mapulang labi at balingkinitang katawan na tunay na sinasamba ng karamihan. Ngunit sa likod ng pagiging isang guro ating matutuklasan ang kaniyang tinatagong sikreto sa kaniyang makulay na buhay at ang mga hamon na nagsilbing sangkap sa pagkamit ng kanyang tagumpay. Kinikilalang guro ng mababang paaralan ng Mariveles National Highschool-Poblacion. Huwarang indibidwal na may simpleng pangarap at patuloy pa ring sumusubok

ay siya na ngang nagmistulang isa sa m g a

pangunahing sangkap ng kaniyang buhay. Sinimulang magbigay kaalaman sa mga bata upang upang matikman ang sarap ng katanyagan. Matapos ang oras ng trabaho, agad siyang didiretso sa kanyang paboritong kusina at harapin ang iba’t-ibang pampalasa at sangkap na kaniyang gagamitin. Ang minsan niyang pagkahilig sa pagkain ay siyang ginawa niyang libangan sa pamamagitan ng pagbebake ng mga cakes, cupcakes, cookies at iba pa. Nakadaragdag tamis ito sa kaniyang buhay. Ang mga malinamnam na kaniyang inihahain ay nakapagbibigay tamis sa mga taong tumatangkilik

kaniyang produkto. S a p a g p a p a t u l oy pa muli ng pahina ng kaniyang matamis na kuwento, patuloy pa rin ang dakilang guro sa pagtitimpla ng kasiyahan hindi lang para sa sarili, maging sa ibang tao rin. Para sa kanya ang buhay ay parang isang cake. Bukod sa pagiging matamis at masarap nito, hindi ito ganoon kadaling gawin upang makuha ang perpektong papatok sa panlasa ng tao. Masama ang sobrang tamis ika nga. Mas maganda kung mayroong kaunitng pait na nagpapatunay kung hanggang saan ka magiging matatag at malakas. Ang tanging sikreto lamang rito ay pagsisikap at determinasyon na siyang magiging sangkap mo tungo sa tamang timpla ng buhay.

NI MARK ANTHONY AMBROCIO•11-GAS

malinaw na ang lahat. Kumapit ka lang.Panghawakan mo ang salitang naiintindihan kita.Natatandaan ko pa rin kung bakit mo ito patuloy na ginagawa. Ang pagkakataong kailangan mong lumipad ng mataas, sulit ang palglaban mo sa paghihimok ng buhay. Kapag sinabi kong “maghihintay ako” ang ibig kong sabihin ay umaasa pa rin akong babalikan mo ako dahil gaano man kahaba ang oras natin, alam kong uuwi ka pa rin dahil mahal mo ‘ko. Nay,Tay, salamat sa sakripisyo.

DITO KA LANG. Ang pamamaalam ng ama sa kaniyang anak para makipagsapalaran sa ibang bansa.

“A

nong pipiliin mo, dota o ako?” Darating ang panahon na iyan ang salitanglalabas sa bibig ng mga supling ng mga kabataan sa hinaharap. Sa panahon ngayon, halos wala kang makikitang kabataan na nananatili sa loob ng kanilang tahanan. Araw at gabi, sila’y matatagpuan sa isang computer shop, kung saan sila gumagastos ng salapi sa kapalit ng kasiyahan. League of Legends, Point Blank, DOTA, ilanlamang ‘yan sa mga larong maaari mong matagpuan sa kompyuter. Talaga nga naming nakalilibang ang mga ito, ngunit may negatibo pa ring epekto. Minsan, sumasagi rin sa aking isipan ang mga bagay na maaaring manyari sa hinaharap. Ano kaya ang kahihinatnan ng susunod na henerasyon? Marahil sila’y magiging henyo na rin sa larangan ng teknolohiya. Tulad natin, ni hindi natin magawang tumayo sa upuan sa tuwing kaharap natin ang kompyuter. Maihahalintulad na nga ito sa paggamit ng ipinagbabawal na gamot. Nakakaadik at nagdudulot ng labis na kasiyahan.Ngunit alam kong ang mga computer games ay naaayon rin sa uso. Darating ang panahon na mawawala rin ito. Sana’y hindi makulong sa mundo ng teknolohiya ang mga kabataan. Sana’y hindi humantong sa pagkakataong masasaktan tayo dahil sa salitang “Dota o ako”.

dota o ako

Ang Gamot ni Tatay

Hanggang kailan maghihintay?

tuklesa, shoket ka ginawa?

NI JOHN LESTER AQUINO• 11-ABM A

tinuturing ng iba na isang malaking bunga ang mabuhay sa mundong ito. Masilayan ang magagandang tanawin na ginawa ng Diyos, makakain ng mga masasarap na pagkain, at magkaroon ng pamilyang magbibigay ng walang katumbas na pagmamahal. Mukha nga atang masiyang mabuhay.Sana nga ganoon lahat ng bagay na mararanasan mo sa mundong ito. Ngunit naririnig mo ba? Sandali mong itikom ang talukap ng iyong mata at subukang dinigin ang mga himig na nagmula sa likod ng pinto ng mundong sabi nila ay masaya. Boses...lalaki? Pero parang...boses babae? Ihanda mo ang iyong sarili sa mga maaari mong makita sa sandaling buksan ko ang pinto. Isa...dalawa...tatlo... Bakit tila napapalitan ng pait ang matatamis mong ngiti?Dahil ba sa nakikita mo sa kaniya na nagkukulay sa tila hirap na hirap niyang pag-iyak? Ito ang tunay na kami, hirap na hirap,tumatangis at patuloy na kumakatok sa puso ninyong sarado para kami ay mahalin at tanggapin.Sobrang sakit minsan naisip ko na bakit pa kaya kami nabuhay kung magiging bakla rin? Hindi namin piniling maging bakla, hindi namin pipiliing sampalin niyo ng lait habang buhay at bugbugin ng panghuhusga. Nahihirapan na kami sa pighating dulot ng aming pagkabakla. Ang sarap sanang lumaban kung may kaagapay ka. Pero bakit? Bakit pati ang sarili naming pamilya ay hindi kami kayang yakapin? Bakit hindi nila kaya kaming ipagmalaki? Yung pang-iinsulto niyo? Kahit na masakit kahit papaano nakakaya namin.Pero iba pala yaong kirot kapag sa sarili mong pamilya nanggagaling ang mga salitang”, Salot ka!Hindi kita anak! “ Wala na kaming matakbuhan,wala na kaming mapaglabasan ng sama ng loob at wala na kaming mahingian ng

kaunting atensyon. Hindi mga dahon ng bayabas o anumang uri ng tableta ang makapaghihilom sa hinanakit ko. Pagmamahal, respeto, at kaunting atensyon. Iparamdam mo naman sa amin na tao rin kami na maaari naming maranasan ang mga bagay na nararanasan mo. Comfort room talks. Naiihi na ko,’wag ka ate mag-alala,wala akong balak sa iyo. Saan ako pupunta Ngayo’t pinagtatabuyan kami ng iba’tibang taong walang tiwala sa’min at patuloy ang pagpapaalis? Kasalan talks. Puwede mo bang ikasal ni Arnel? Kahit biro biro lang, gusto kong maranasang magsuot ng wedding gown na ako mismo ang may gawa. Kahit ilagay mo lang ang apelyido ko sa gitnang pangalan at ihalili mo ang apelyido niya sa apelyido ko kahit sa nilukot lukot na papel lamang ay sapat na sa hindi makayang panaginip. Kasuotan talks. Wow! Ang ganda ng ayos mo. Puwede ko bang maisuot iyan kahit ilang segundo ang itatagal? Gusto ko lamang tumayo sa katayuan mo at maranasan ang mga bagay na ipinagkait sa’kin ang pagkataong hindi ko na maitatanggal at maitatanggi dahil nandito na.Subukan mo ring tumayo sa katayuan ko upang mas maintindihan ang tunay na kalagayan naming mga bakla. Walang eksaktong salita o grupo ng mga salita ang maaaring isagot sa tanong na”,Bakla,bakit ka ginawa?” Sa kabilang pinto na ito. Narito ang susi ng kadenang nakapalupot sa aking paa. Kasama nito ang susi ng pintuang ito. Ibibigay ko sa iyo ang mga ito. Nasa iyo ang desisyon kung hahayaan mo kaming nakagapos at nakakulong sa mundong ito o handa ka ng palayain kami, tanggapin at mahalin? Handa ka na ba?

14 agham at teknolohiya

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

SHS nagsagawa ng hiwalay na science fair, Sick Ka! Asinas, Sanglay tinanghal na Lakan at Lakambini

GALING SA SIYENSIYA.

Buong galak na tinanggap ni Reyneil Asinas at Giselle Sanglay ang pagkapanalo sa Lakan at Lakambini ng Agham 2016.

ng Agham

NI SYRICK SALAZAR•11-STEM A

agsagawa ng hiwalay na school science fair ang mga mag-aaral at kaguruan ng Mariveles National High School- Poblacion Senior High School sa Camaya, Setyembre 27. Naging sentro ng programa ang Lakan at Lakambini ng Agham kung saan nanalo bilang Lakan ng Agham si Reneil Ivan Asinas ng HUMSS-A at si Giselle Sanglay ng ABM-A naman bilang Lakambini ng Agham. Kabilang din sa mga kompetisyon na ginanap ay ang quiz bee na napanalunan ni Laime Cueva ng HUMSS-A, na sinundan naman ni Jerome Garcia ng STEM-A at ni Arriance Ocampo ng ABM-A. Ang jingle competition naman ay nakuha ng mga estudyante mula sa HUMSS,

habang tie ang STEM at ABM sa ikalawa. Nagkaroon din ng essay writing kung saan nanguna si Angelene Canlas ng HUMSS-A, Mark Anthony Ambrocio ng GAS-A sa ikalawa at si Rosette Gache ng ABM-A sa ikatlo. Samantala sa poster making naman ay nanalo si Yurihan Saromo ng STEM-A, si Ryan Tapon ng STEM-B sa ikalawa at si Alvin Macararangan ng GAS-A sa ikatlo. Ang slogan making naman ay nakuha ni Keizl Coyoca STEM A, at ang bulletin board competition ay napanalunan ng mga mag-aaral ng ABM. Ang nasabing programa ay naglalayon na ang mga estudyante ay magkaroon ng malasakit sa proteksiyon ng kalikasan at pangangalaga sa kapaligiran.

SHS

Poblacion, ikaapat sa BPSEC Bowl 2016 Engineering at kung bakit dapat silang manguha ng mga kursong kaugnay nito. Sa ikalawang bahagi naman ay nagkaroon ng elimination at final round, kung saan naunang pinagsama-sama ang mga iskor ng mga mag-aaral sa individual test at ang unang sampung paaralan na may pinakamataas na iskor naman ang mga naglaban-laban sa final round. Nakapasok sa final round ang MNHS-Poblacion kung saan naging kinatawan sina Prince Pines, Jay

Macabulos at Laurelly Aporto na NGITING TAGUMPAY. pawang nagkamit ng ikaapat na Buong galak na tinanggap ni Reyneil Asinas at Giselle Sanglay ang pagkapanalo pwesto. sa Lakan at Lakambini ng Agham 2016. Dagdag pa nito, nakakuha naman kuha ni Mark Anthony Ambrocio si Kennlee Orola ng ‘with distinction award’ at sina Aporto at Macabulos ng ‘with highest distinction award,’ para sa kanilang mataas na iskor sa elimination round. Ayon naman sa kanila, hindi nila ito makakamit kung hindi dahil sa kanilang mga mentor na sina Kevin Alindayu, Mary Ann Aclado at Olivia Laroco.

preparasyon

kapag lumindol

dapat laging handa! paalala mula sa supreme students government

•Pumunta sa ilalim ng mesa kung nasa paaralan o nasa loob ng anumang kuwarto. •Huwag lumapit sa malalaking gusali kung nasa labas. •Sumandaling huminto kapag nasa sasakyan. •Huwag sumakay ng elevator, huwag kang tamad, hagdan! INGAT

“

ABMKKPSKN S

Ang pagsasagawa ng mga estudyante ng Poblacion sa fire at earthquake drill. kuha ni Kenlee Orola

Paghahanda laban sa sakuna, Fire, Earthquake Drill isinagawa

NI JOSHUA TOLENTINO•10-STAR

ng mga bagay na dapat isagawa kung sakaling tumama ang isang lindol partikular na sa paaralan. ‘Duck, cover, hold,’ ang tatlong kritikal na hakbang na nararapat na gawin upang matiyak ang ating kaligtasan, na matagumpay na naipakita ng mga kaguruan at estudyante sa ginawang drill. Sa drill na ito ipinakita rin ang mga maaring mangyari sa gitna ng lindol, katulad na lamang ng

pagkakaroon ng sunog at mga injury na maaaring matamo ng mga napinsala nito. Kasabay din nito ipinamalas ang mga nararapat na hakbang na dapat isagawa katulad na lamang sa pag-rerescue sa mga naipit, ang pagbibigay paunang lunas sa mga injury at ang tamang pagpatay ng apoy. Inaalam din ang mga ‘evacuation area’ sa paaralan na maaaring takbuhan kung

sakaling magkaroon ng pagyanig. Pangunahing payo naman ni G. Dave ang pagiging kalmado sa gitna ng mga sitwasyong ito, dagdag pa niya ang pag-papanic ay magpapalala lamang dito at magdudulot ng kapahamakan sa atin. Ayon pa sa kanya, dapat na mapaghandaan ang isang lindol sapagkat nangyayari ito ng hindi inaasahan at ang bayan

ng Mariveles ay isa sa maaaring maapektuhan sa tinatawag na ‘The Big One’ na magmumula sa paggalaw ng West Valley Fault na maaaring makagawa ng aabot sa 7.2 magnitude na lindol. Kaugnay din nito bukas ang posibilidad ng pagkakaroon ng tsunami kung sakaling magkaroon ng isang malakas na lindol lalo na’t nasa dulo ang bayan ng Mariveles sa isang tangway.

Selebrasyon ng Science Fair, naisakatuparan NI GLO-ANNE MENDOZA10-STEP

uli na namang matiwasay na naisagawa ang Science Fair sa Mariveles National High School - Poblacion sa temang “Environmental Protection and Conservation of the Ecosystem”. Iba’t – ibang aktibidades ang inihanda ng Departamento ng Agham upang lubos na maisakatuparan ang selebrasyon nito. Isa sa mga ito ang poster making na kinawagian ni Danica Yuga, sumunod si Neil Magdaong, at ikatlo si Kim Castillo. Nanguna naman si Crishia Pangilinan sa essay writing, pangalawa si Prince Pines at ikatlo si Gecca Casiple. Sa enviro – photo naman ay nakamit ni Kirk Panganiban ang unang pwesto, ikalawa si Deanne MAHAL KO ANG KALIKASAN. Linaza at ikatlo si Zambie Buong galak na ipinamalas ng 10-STEP ang kanilang sci-jingle. Ledina. kuha ni Jess Christone Bayubay

Our attitude reflects our personality as a person. Walang mali o problema sa ating kalikasan,kundi nasa tao na patuloy na inaabuso ito, ani Giselle Sanglay.

PARA SA KALIGTASAN.

ilang preparasyon sa mga sakunang maaaring tumama habang tayo’y nasa paaralan, katulad na lamang ng lindol, nagsagawa ang pamunuan ng Mariveles National High SchoolPoblacion ng isang Fire at Earthquake Drill. Sa programang pinangunahan ni G Daved Salvador Jr, MT-1 ng MAPEH, noong Hunyo 23-24, tinuruan ang mga estudyante

Naging kasiya – siya naman ang pagsasagawa ng Science Trail na kung saan nanguna ang grupo na Dauntless Monarch na sinundan ng TPS, ikatlo ang Morong, ikaapat ang Muriatics, Bluejay Family ang sa ikalima,at Byunnies the Branies ang ika – anim. Samantala sa Improvisation, nakamit ng 9 – STEP ang unang pwesto, pangalawa ang 10 – Athena, sumunod ang 9 - Goldfish, ikaapat ang 8 – STEP at ikalima ang 8 – Understanding. Nagtagisan naman ng talino ang mga mag – aaral sa bawat baiting sa larangan ng Oral Quiz Bee. Nasungkit ni Lester Austria ang unang pwesto sa ika – pitong baiting, ikalawa si Jean Laguda, at ikatlo si Ina Dabu. Hindi rin nagpahuli ang ika – walong baitang at nanguna si Aubrey Vergel, pangalawa si Dean Reyeg, at pangatlo

“

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

nuwi ng Mariveles National Highschool-Poblacion ang ikaapat na pwesto sa nagdaang Bataan Peninsula Science Bowl 2016 sa The Peninsula School, Setyembre 3. Ang kompetisyong pinamunuan ng Philippine Institute of Chemical Engineers (PICHE)-Bataan, ay mayroong dalawang bahagi, ang career guidance at ang mismong contest proper. Ibinahagi sa mga mag-aaral ang kahalagahan ng Science and

si Kyleen Nivera. Umuwing wagi naman si Earl Viray, sinundan ito ni Kimberly Elbambuena, at ikatlo si Arvin Manalansan. Hindi naman nagpagapi si Jay Mavcabulos sa mga kalaban at kinuha ang unang pwesto, sinundan ito ni Laurelly Aporto, habang pangatlo si Ma. Kristina Pasno. Samantala, sa mismong araw ng paggagawad ng karangalan ay itinanghal ang Sci –Awit o sci – Jingle na kung saan naiuwi ng 10 – STEP ang pagiging kapeonato, ikalawa ang 9 – STEP, puangatlo ang 8 – Star na sinundan ng 10 – Star, habang ang 9 – Verdin at 9 – Astrapia naman ang ikalimang pwesto. Kalakip nito ay inaasahan ang muling pakikiisa ng bawat estudyante sa susunod pang pagsasagawa ng Science fair sa paaralan.

NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A

abi nila hindi magiging propesyunal ang tao sa isang bagay kung wala ang agham: hindi ka magiging inhinyero kung hindi ka nag-iisip na parang siyentipiko, hindi ka magiging doctor kung hindi ka nakikinig sa iyong guro tuwing tinuturo ang mga organ systems, hindi ka magiging driver ng bus, jeep, pedicab, tricycle at habal-habal kung hindi mo kilala sila velocity, inertia at acceleration. At hindi mo alam basahin ang mga ito kung hindi ka nakikinig sa Physics Class nyo. Gumising ka na at maghilamos. Sunugan na ng kilay. Aminin mo man o hindi, marami ang nakakatulog kapag Science Class na lalo pa kapag pumatak ito ng patay na oras. Patay na. Pinakamahalaga raw na bahagi ng araw ng mga estudyante ang klase sa Science kasunod ng recess.Kung walang agham, walang Science Investigatory Projects, Science teacher at periodic table. Ngunit kahit isumpa mo man sina Albert Einstein, Isaac Newton, Galileo Galilei at ang Science teacher mo, hindi mo pa rin maipagkakailang masaya pa rin ang Science lalo na kapag naghihimay ka na ng palakang bukid. Science is Health. Minsan kasabihan, madalas subject sa elementary days. Maraming masasayang alaala tuwing Science Class. Nandyan ang sumasabog na kemikal na maaaring gawing improvised explosive device ng Abu Sayaf. Matatagpuan mo rin ang bulkan na nagbubuga ng suka at baking powder.Kaaway sila ng bumbero dahil bukod sa makalat, mayroon ding nagliliyab na laboratory. Hindi lang si Duterte ang mabatas, kahit ang science ay bossy rin, nandyan sila Boyle’s law, Law of Inertia, Law of acceleration at iba pa. Pero ang maganda rito, hindi ka makukulong pag hindi mo sinunod. Pero hindi ka gagraduate. Tao ba sila velocity, inertia at acceleration? (sandaling nag-isip…) Oo.

WALANG PROBLEMA SA SIYENSIYA.

Ang Science parang wattpad: maraming kabanata. Nandyan silaBiology, Chemistry,Physics, General Chemistry, Advance Physics, Practical Biology at ang pinakamadali,Social Science! (palakpak). Trivia lang: Ang philosopher daw ang may pinakamataas na intelligent quotient (iQuoh) sa mundo na may 185, sinundan ng mga siyentipiko-165, kasunod ang mga doktor – 140, taposmga pulitiko – 130 at ang mjga mambabasa nito – 125 (hahatiin sa kanilang lahat). Pero syempre gawa-gawa ko lang ang lahat ng yan. Ano ang kahalagahan ng Appendix bukod sa score sa test? Ano ang pinagkaiba ng Appendix at Appendicitis? May sakitbang Appendix? Meron. “Filipinos are inborn Scientists”. Sasabihin ko nalang Anonymous ang may-akda pero sa totoo lang ay hindi ko talaga alam. Magaling daw tayo mag-imbento, hindi magimbento ng kwento, chismis at balita pero ng makabagong kagamitan. Naranasan ko na rin maging isang taas-noong siyentipiko. Nakaimbento na ko ng pamatay-insekto na gawa sa dahon-dahon na pamatay-tao din. Nakagawa na rin ako ng pamahid na nakakaganda pero muntikan na ako ipabarangay ng sumubok nito. Nariyan din ang kandila na amoy goma ang usok at fruit preservative na amoy-panis. Balang araw, maniniwala akong masasapawan ko na sila Albert Einstein, Isaac Newton at Science teacher ko. Ngayon alam mo na na napakahalaga ng agham. Kahit nakakaasar mang isipin na nagmula ka sa unggoy, iyon pa rin ang peklat sa katawan mo. Kung walang agham, hindi mo maiisip na isa ka lang hamak na fetus noon, walang katol, rugby, vics, katinko, agua oxinada at wala kang mababasa ngayon kung wala ang love triangle nila solid, liquid at gas. Ngayong may natutunan kana, pwede ko nang sabihin na ABA, MAKAKAPASA KA NA!

Ang pagbaybay ng katalinuhang ipapamalas sa agham,handa na! kuha ni Risen Francisco • 11-GAS

Iskrip at Aktor. J

NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A

ack-en-poy, holi-holihoy; ang hindi praktisado ang siyang talo. Lahat ay handa na. Pinanday ang kaalaman ng mga maaring biktima. Pinunan ang bawat isipan ng mga epketibong . Pinatalas ang nauupos na karunungan at pinaalab ang nanlalamig na diwa . Parang mga sundalong sasabak sa digmaan, parang isang sanggalang na pinatibayng kasanayan.Ngunit ang lahatng ito ay sa harap ng camera lamang. Matira matibay. Bilang isang kapuluan na napapabilang sa Pacific Ring of Fire at napalilibutan ng malaking masa ng katubigan, sanay na tayong makaranas ng samu’t saring unos. Mga bagyong tatlong beses ang lakas kumpara sa pangkaraniwan, lindol na nagpapayanig sa hindi inaasahang lakas, daluyong na sintayog ng tatlong palapag na gusali at matinding init na tumutupok sa kasalukuyang mundo. Lahat sila ay walang kinikilala. Sandatang walang talas, parang karunungang hilaw. Batay sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astonomical Services Administration (PAG-ASA), higit kumulang dalawampung bagyo ang maaaring pumasok saPhilippine Area of Responsibility kada taon. Sampu rito ay maituturing na malakas na bagyo, isa hanggang dalawa ang maaaring umabot sa lakasna higit 200 kph at anim napung porsiyento rito ay maaaring tumama sa lupa at mananalasa. Lahat ay maaaring biktima. Walang ititira. Hindi sapat ang may alam.Aksyon hindi reaksyon. Sa pagtapak ng sakuna sa kalupaan, maaaring sampung gusali ang humiga, dalawampung tulay ang dumapa, sandaang bahay ang mabaon, sanlibong posteng ilaw ang lumuhod at hindi mabilang na tao ang mawalan ng buhay. Higit sa daliri ang posibilidad. Higit sa inaakala ang wakas at higit sa anumang bagay ang bangis ng sakuna. Aanhin mo ang damo kung sineen langng kabayo. Walang handang nababaon sa hukay. Kapag dumaang bagyo sa kalupaan, mahalagang handa nag bawat miyembro ng pamilya at ang bahay. Iwasang lumabas ng tahanan. Kapag nagsimula naming yumanig ang lupa, laging tatandaan ang “Duck, cover and hold”. Kapag may banta ng daluyong, lumikas ng maaga sa mas mataas na lugar. Higit sa anumang bagay ang pagiging handa. Handa ka na, ligtas ka pa. Sa pagpitik ng lent eng kamera, naging mabilis ang eksena. Tila totoong pagganap habang binibigkas at kinikilos ang bawat linya. Muling nagkatalas ang sandata ng mga animo’y sundalo sa giyera. At sa pagtalikod ng camera, naglaho ang iskrip at naiwan ang actor.Mabuti na lang at handa. Nagmahal,nasaktan, naghanda.

agham at teknolohiya 15

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Kailangan mo, Gatas ng Insekto NI NICOLE DE LARA•8-STEP

Source: http://www.ianallenphoto.com/Cockroaches-for-Wired

NI MARVIN MORFORTE•11-STEM A

ng gatas ay karaniwan nating nakukuha sa mga hayop tulad ng kalabaw. Ngunit hindi lang oala ito ang may kakayahan na makapagbigay ng masustansiyang gatas. Ang gatas ba galing sa insekto, partikular na ang ipis, ay nagtataglaydin ng sustansiya. At ito ang sinasabing makabagong pagkain para sa kinabukasan. Ayon sa mga eksperto, ang ipis na Diplotera punctale ay nakapagbibigay ng gatas na nagtataglay ng mga protina at ito ang kanyang ipinapainom sa kanyang mga anak. Ang gatas na ito ay mapagkukunan ng mga sustansiya na mahalaga sa atig katawan. Isa sa mga protein crystals na tinataglay nito ay tatlong beses na mas marami kaysa sa enerhiyang makukuha sa iba pang gatas. Ang gatas na mula sa ipis ay sinasabing apat na beses na masustansiya gaya sa gatas ng kalabaw. Ang paggagatas sa ipis ay hindi nakasanayan kung kaya’t ang International team of Scientists sa pangunguna ng mga eksperto galing sa Institute of Stem Cell Biology at Regenerative Medicine sa India ay nagpasya na alamin ang genes na responsable sa pagbibigay ng rotein crystals sa gatas upang malaman kung maaari nila itong magaya sa kanilang laboratoryo. Ayon kay Subramanian Ramaswamy, ang namuno sa proyekto, ang gatas na ito ay magiging isang nakamamanghang mapagkukunan ng protina sa mga darating na henerasyon. Bagamat may mga pag – aaral na tungkol dito, hindi pa rin nakasisiguro kung ito ba ay talagang isang benepisyo sa ating katawan.

Tuta ng Teknolohiya

agu-taguan, mapanganib ang kalaban. Wala sa likod, wala sa harap. Pagbilang ng tatlo mauubos na kayo. Isa, dalawa, tatlo… Sa isang pindot, bilyong tao angn akakasalamuha, milyong lugar ang nagpapasyalan, sanlibong impormasyon ang nalalaman, sandaang katotohanan ang natutuklasan, sampung oras ang nasasayang at isang buhay ang nabibingit sa kapahamakan. Mahirap mabuhay sa mundong makinarya ang nagpapagalaw. Batay sa artikulong isinulat ni E.S. Delh,isang linggwistiko at eksperto sa Agham at Teknolohiya, “Technology is a global dilemma”. Samakatuwid, ito ay isang sakit na magpapanalisa sa mundo. Ayon naman sa pananaliksik na isinagawa ng isang Uniber-

sidad sa lungsod ng Beijing sa China, walumpu’t limang porsiyento ng trabaho ay pinagagana na ng teknolohiya. Sa isang pindot, produksyon ay tapos na. Tagu-taguan, makulimlim ang buwan. Wala sa likod, wala sa harap. Pagbilang ng tatlo makinarya na ang mundo. Isa, dalawa, tatlo… Sa Pillipinas,higit sa kalahating porsiyento ang nadadagdag sa produksiyon ng mga industriya at pabrika mula nang lapatan ng teknolohiya ang paglikha ng ma produkto ayon sa pasulat na report sa website ng Department of Trade and Industry (DTI). Batay naman sa isinagawang survey ng SWS noong Hunyo 2016, walumpung porsiyento ng mga kabataan edad labinlima hanggang dalawampu ang nakagagamit ng internet. Sa madaling sabi, lulong na kabataan

ang kahinaan ng bayan. Sa isang pindot, kabataan ay naglaho na. Pasan ng teknolohiya ang mundo. Isang malaking balakid sa Pilipinas ang kaharapin ang mga problemang may kaugnayan sa teknolohiya. Batay sa balitang ipinahayag ng The New York Times, kabilang ang Pilipinas sa sampung bansang babad sa paggamit ng internet bagaman isa rin ito sa may pinakamabagal na kneksyon nito. Kolonyalismo dala ng teknolohiya. Sa isang pindot, ang Pilipinas ay instant na. Tagu-taguan, baluktot ang daan. Wala sa likod, wala sa harap. Pagbilang ng tatlo maliit na ang mundo. Isa, dalawa, tatlo… Walang mabibiktima kung walang bihag na teknolohiya. Disiplina ang kamao laban sa mapang-abusong teknolohiya.

Matalas na sandatang magtatanggol sa paralisadong alipin nito. Matayog na agilang sasanggalangin ang hampas ng makabagong hamon sa himpapawid. Magbibigay-buhay sa nag-aagaw hinigang mundo na sinasakal ng mapangabusong kalaban. Sa isang pindot, mata ay bukas na. Sumusulat laban sa karahasan. Tumatapik sa mga kabataang manhid sa kamalayan. Ang isang journalist ay palaban. Panulat ang panlaban, tibay ng kalooban ang sandata sa kapabayaan. Wala nang tuta ng teknolohiya.

Tagu-taguan, maliwanag ang buwan. Wala sa likod, wala sa harap. Pagbilang ng tatlo, may buhay na ang mundo. Isa, dalawa, tatlo!

KINAIN KA NA NG SISTEMA. Ang pagkalulong ng mga estudyante sa paggamit ng mga gadgets bilang kanilang pampalipas oras. -kuha ni JC Agustin

Isang Patak, Malaking Pahamak B NI ANTHONY AMBROCIO•11-GAS A

umubuo sa malawak na porsiyento at naglalakbay sa bahagi ng katawan ng tao. Nagpapatingkad sa namumutlang larawan at umiindaksasaliw ng tibok ng puso. Bawat patak ay buhay. Bawat patak ay nagbibigay-kulay. Ngunit ang sana’y tingkad ay nadungisan, ang mapulang larawan ay nabahiran ng itim na kapahamakan. Isang patak, sakit agad. Ayon sa pasulat na ulat ng National Commission for Infectious and Environmental Disease (NCIED), umakyat sa dalawampu’t limang porsiyento ang kaso ng HIV (Human Immunodeficiency Virus) at AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) sa bansa. Batay sa National HIV/AIDS and STI Surveillance and Strategic Information Unit, umabot sa 841 kaso ng sexually-

transmitted disease sa Pilipinas, pinakamataas mula 1984. Nagpapasa, hindi nakokopya. Isang patak, lumolobong paghihirap. Naipapasang problema. Ganyan maihahalintulad ang kaso ng HIV/AIDS sa Pilipinas. Sahalip na sugpuin, pinapasa, pinararami at pinalalala pa. Ayon sa Institute of Developmental Studies (IDS), “Vulnerability to HIV infection remains one of the greatest health challenges.” Matagal na gamutan sa magastos na paraan.May mga medisina at medical na proseso ang kailangang pagdaanan ng mga biktima ng HIV/AIDS upang mabawasan ang mga sintomas nito. Ngunit walang tiyak na kagalingan. Isang patak, milyong tao ang napapahamak. Mabigat na pasanin man, mapagagaan naman. May inirerekomendang gamot ang mga eksperto na

tinatawag na ‘cocktails’ na may kakayahang palakasin ang resistensya laban sa HIV/AIDSkasabay ng pagsugpo sa mga sintomas at komplikasyong dulot nito sa katawan ng tao. Dagdag lakas,bawas dahas. Isang patak, wastong hakbang ang ipamamalas. Disiplina kontra panghihina.Kaalaman kontra kapahamakan.Mga sandatang susugpo sa paghihirap, pananggalang na sasanggalang sa makabagong banta, at sulo na magbibigay-tanglaw sa lumolobong pamayanan. Isang patak ng disiplina. Malakas man may kahinaan naman. Ang dating nadungisan ay muling patitingkarin.Ang maputlang larawanay muling papupulahin. Bubuhayin at patitingkarin. Dungisan ng disiplina ang bawat patak. Isang patak, disiplina ay nagtutulak.

Pagsibol ng Itim na R N

NI JAMEA BORJA•10-STEP

agsimula sa isang buto na ipinunla upang maging bahagi sa mundong ito. Isinilang noong ika-19 ng Abril taong 1977. Panganay na anak nina Ramon A. Ponce at Jovite A. Ponce. Nanirahan sa lugar ng Hermosa,Bataan. Doon lumaki at iginugol ang kapunlaan ng kaniyang kabataan. Siya ang dakilang guro na si Maam Rose Pangilinan. Ang buto ay unt-unting tumubo mula sa lupa. Isang munting musmos na may munting pangarap. Pinagbuti ang pag-aaral upang makatulong sa mga magulang. Nagsikap na makapagtapos ng pag-aaral. Sinimulan sa buhay elementarya sa Manila at iginugol ang kanyang hayskul sa Cavite. At nang siya ay tumuntong ng kolehiyo, naging idolo ang kaniyang mga guro sa BPSU sa Dinalupihan. Doon nagsimula ang pagtubo ng munting punla sa kaniyang puso sa larangan ng pagtuturo. Diniligan ng munting pag-asa at humarap sa panibagong sikat ng araw. Maraming pagsubok ang

Heneral ZIKA

kanyang nalampasan. Nagawang harapin ang malaking harang ng hamon ng buhay. Bumuo ng sariling bakod ng paninindigan upang labanan ang mga mapinsalang patibong ng pakikipagsapalaran. Sa patuloy na pagpapalawak ng sinimulang punla,ang pagtuturo ang siyang nagsilbing pupuno sa kanyang mga munting pangarap. At sa wakas, ang punla ay nagsimulang lumaki at naging isang ganap na halaman. Halaman na nababalutan ng mga tinik sa kaniyang katawan at talulot na may katangi-tanging kulay na mapang-akit sa paningin ng iba. Sa labis na pagnanais na makamit ang mga pangarap siya’y naging isang ganap na guro. Nagbunga ang butong itinanim hanggang sa ito ay namulaklak at lumabas ang kanyang tunay na kagandahan. Sa mabilis na paglipas ng panahon, labinlimang taong namahagi ng kaalaman sa mga mag-aaral na may sari-sariling pangarap sa paaralan ng Hermosa National Highschool. Nagsilbing inspirasyon sa mga estudantye. Sa pagtuturo, hindi

NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

sang kagat, dalawang ulat, tatlong pasaning bumibigat. Naghahari – harian kahit sinliit ng langgam lamang. Dumadapo sa biktimang palad ang tanging panlaban. Dinudungisan ang dugo ng sintulis ng karayom na sandata. Pumapagaspas sa inip na kapahamakan at pumapatay bilang heneral ng kamatayan. Ayon sa Medical Institute of Environmental Disease (MIED), ang zika virus ay dulot ng kagat ng lamok (Aedes Aegypti) na kadalasan ring nagdadalang sakit na Dengue. Kabilang sa mga kinumpirmang sintomas ng zika virus batay sa ipinalabas na listahan ng Department of Health (DOH) ay pananakit ng ulo, lagnat, pagsusuka, kawalan ng ganang kumain, pahkahilo at hindi normal napagpintig ng puso. Batay saisinumiteng Zika Situation report ng World Health Organization (WHO), sa taong 2016, umakyat ng 12 % ang bilang ng biktima ng zika virus. Ayon naman sa DOH, anim sa kabuuang labindalawang bilang ng biktima nito ay nagdadalang tao. Sa madaling salita, bago pa man isilang ang sanggol ay may komplikasyon na agad ito na tinatawa na Hydrocephalus. Isang kagat, dalawang ulat, tatlong nagdurugong sugat. Oras – oras,kumakagat at kumakalat. Araw – araw, panibagong biktima ang sinasakal ng kagat nila. Ayon sa National Institute of Allergy and Infectious Disease, maaaring makabawas sa sintomas ng zika virus at makadagdag ng lakas ng resistensya ang pagbabakuna laban dito. Dagdag pa rito, mapabababa ng bakuna ang lagnat at mababawasan ang pagkahilo. Makatutulong rin ang pag – inom ng mga non – steroidal at anti – inflammatory drugs upang malimitahan ang pagdurugo na dulot ng zika virus. Higit sa anumang medisina ay ang kalinisan.nakatipid ka na, ligtas ka pa. Ayon sa Centers for Disease Control and Prevention (CDCP), pinamamahayan at pinangingitlogan ng mga mapaminsalang lamok ang mga nakatambak ng tubig. Nakatutulong ito sa kanilang pagdami at nakasasama naman sa kalusugan ng tao. Mas angat kapag walang kumukagat. Naghahari – harian ngunitwalang kaharian. Heneral na impeksyon ang panlaban at palad ng kalaban. Pumapagaspas khit ubos –lakas. Sa muling pagkagat ni Heneral Zika, wala nang pasaning dagdag pabigat. Isang kagat, dalawang ulat, tatlong palabang manunulat.

sintomas. PAmiumula ng mata

sas

naging ganoon kadali kaniyang karanasan, kabilang na roon ang ibayong pagdidisiplina sa mga estudyante. Sinikap na makapagbigay ng motibasyon at inspirasyon sa bawat isa. Hinikayat na sila ay mag-aral ng mabuti upang sa hinaharap ay mayroon silang patuloy na pinanghahawakan. Ang halaman nga ay naging isang ganap na itim na rosas. Nagpatuloy sa pamumulaklak upang makapagbigay pa ng munting kasiyahan sa iba. Ipinangpatuloy pa ang mga nasimulan hanggang sa siya ngayon ay hinirang na Head Teacher ng paaralan ng Mariveles National Highschool-Poblacion. Ang kanyang tagumpay ay bunga ng kaniyang matiyagang pagtatanim ng mga pangarap. Nagdulot ng labis na kasiyahan sa kanyang puso ang tugatog na nakamit. Ang lahat ng paghihirap ay hindi alintana. Sa kasalalukuyan, siya ngayon ay tinitingala ng bawat estudyante at maging ng mga guro dahil sa kanyang kakayahan at busilak na kalooban. Isa na rin siyang mabuting maybahay at

epekto. maaaring mag-iba ang hugis ng mukha ng iyong anak

masipag na ina ng kaniyang dalawang anak. Ang itim na rosas ay unti-unting tumingkad at nagningning sa mundo ng pakikipagsapalaran. Sa kanyang matinding determinasyon, siya ay nagsimulang sumibol. Ang kakaibang kulay ng kanyang talulot ay sumisimbulo sa kanyang lakas ng loob at matibay na paninindigan. Ang pagsibol ay nagmistulang isang alamat na patuloy pa rin sa pagbabahagi ng kaniyang natatanging kuwento na hindi naluluma at kumukupas dahil na rin sa itim na rosas na patuloy pa rin sa kanyang pagbukad at kailanman ito’y di malulugas.

16 agham at teknolohiya

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Isang Tasang Disiplina M

NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A

atamis na lasa sa mapait na bunga. Kulang sa pansin kaya’t walang pumapansin. Walang laban sa gitna ng digmaan. Sa una’y masarap ngunit sa huli’y nagpapahirap. Walang pinipili,walang kinikilala. Pinaparalisa ang buhay ng tao at pinalalabo ang malinaw na mundo. Nagbabalat kayo sa matamis na pagkasira. Laban bawal bawi. Artipisyal na panlasa Ayon sa Natioanal Diabetes Education Program (NDEP), ang diabetes ay isang seryosong komplikasyon kung saan higit sa wasto ang bilang ng glucose sa dugo ng tao. Batay naman sa artikulong isinapubliko ng Department of Health (DOH) bilang bahagi ng National Diabetes Awareness Month, kadalasang ngadudulot ang diabetes ng karagdagang sakit tulad ng atake sa puso, pagkaparalisa ng katawan, pagkabulag at iba pa. Lahat ng bawala ay masama, lahat ng sobraay nakamamatay. Tahimik ngunit mabagsik. Batay kay Griffin P. Rodgers, M.D., isang eksperto sa kalusugan, ang diabetes ay masasabing ‘silent disease’ o komplikasyong hindi madaling matukoy dahil sa kawalan ng sapat at tiyak na sintomas nito. Dahil dito,naisapapawalang –bahala ang sakit na ito nagdudugtong sa kamatayan. Agaw – buhay man, lumalaban naman. Hindi pa tapos ang laban. Malakas man, may kahinaan naman. Sinasabing ang diabetes ay nagsisisilbing sanggalang at lakas ng iba pang sakit. Ninanakaw ng mga galamay ang bawat pag – asang natitira sa biktima nito. Ayon sa NDED, disiplina ang pinakamabisang gamot. Pagbawas sa mga pagkaing matatamis at regular na ehersisyo. Inirerekomenda rin ang ehensya ang madalas na pag – obserba sa kondisyon ng dugo upang matukoy ang pagbabago nito. Kung walang disiplina, walang matitira. Disiplina, pinakamahusay na panlasa. Agaw – pansin na ito ngayon. Naging palaban sa gitna ng digmaan. Muling pinalinaw ang ngayo’y malabong mundo, wala nang biktima, wala nang artipisyal na panlasa. Muling napunan ng malulusog na payo ang tasang matagal na nabalot ng karamdaman. Matamis na lasa sa masarap na bunga.

olusyon hindi polusyon. Hindi pangaabuso ang sagot sa kapabayaan. Walang mabigat na kamay ang magpapalakas sa nanghininang pamayanan. Nagtataingang-kawali na lamang ang mga tao sa mga balitang tulad nito: “Ekslusibo! Walang oras na rotating brown out, mararahasan sa Maynila”. Pinabagsak na tore at kakapusan sa pinagkukunang-lakas ang kalimitang dahilan nito. May kuryente sa umaga, patay-sindi pag gabi, parang sirang plaka. Halos isang taon na ang lumipas mula ng magsimula ang operasyon ng sinasabing pinakamalaki at pinakamalawak na Solar Power Plant sa bansa, ay naging malaking pakinabang ito sa karatig lungsod. Ito ay matatagpuan sa Valenzuela City na pinondohan ng local at pambanasang pamahalaan. Ayon sa pahayag kay G. Win Gatchalian, isang senador at naging alkalde ng lungsod. “Malaking hakbang ang isinagawa ng pamahalaan sa paglikha niyang ito lalo pa’t isa ang lungsod ng Valenzuela sa unang sampung lungsod sa bansa na madalas makaranas ng brownout”.

Isang Puno,Dalawang Bunga P

NI NICOLE DE LARA•8-STEP

inagbiyak na bunga-artipisyal na panggagaya. Gaya-gaya putomaya. Sa mundong permanente ang pagbabago, walang naiiwan sa panggagaya. Bagay ay napaparami, hayop ay nadodoble, halaman ay nagiging dalawa at ang naiiba ay may kapareho na. Kopya rito, kopya roon. Ayon sa pananaliksik na isinagawa ng isang Science Secondary School sa Vancouver, Canada, dalawang beses na mabilis at tatlong beses na mas marami ang naaaning halaman kung ito ay gagamitan ng Generic Transplant o ang paglalagay ng mga genetic information mula sa isa patungo sa iba. Matipid man, nakababahala naman. Batay naman sa Discovery Science, epektibo ang paggamit ng mga Genetically Modified Organison dahil na rin sa walumpung porsiyento ng pagtaas ng produksyon. Pinagbiyak na bunga-isang pinagmulan, dalawang karagdagan, tatlong pangkalahatan. Lamang ang dalawa kaysa isa. Ayon sa website ng Department of Science and Technology ( DOST ), mahigit dalawang daang uri ng hayop at humigitkumulang limandaang uri ng halaman ang sumailalim sa Gene Modification ditto sa Pilipinas. Sa katunayan, naging kasanayan na ito sa iba’t ibang mataas na paaralan at nagsasagawa na rin ng pagpupulong na gawin itong larangan sa mga piling paaralan. Naging hamon sa Pilipinas ang ipagpatuloy ang Genetic Modification sa bansa. Batay sa isang Non-government Organization ( NGO )sa Australia, kailangang magsanay mula sa apat hanggang anim na taon upang higit na matutuhan ang samu’t saring hakbang sa pagsasagawa nito, kung marupok ang Pilipinas. Kulang sa kagamitan, kulang sa kaalaman, upos na karunungan, at salat sa kasanayan. Pinagbiyak na bunga-legal na pang-aabuso. Hindi sapat ang sobra. Geneticlly Modified Objects ang mga napipintong sagot sa pagkaubos ng lahi ng organismo sa bansa ayon sa isang

eksperto sa Agham sa Unibersidad ng Pilipinas. Sa kabila nito, hindi panggagaya ang sagot sa kakulangan. Nakasaad sa inilathalang artikulo ng Science Corner ang mga posibleng epekto nito sa natural na produksyon na ayon dito’y ang malilinis sa pangkaraniwang proseso ng pagpaparami at pagkopya ng uri kung mapapalawak ang gawaing gaya nito. Ang isang manunulat na pinasiglang kaalaman ang maaaring magmulat sa kaisipan ng mga tao sa konsepto ng Genetic Modification. Isang patas na tagapamagitan ng pagwawasto sa maling kaalaman. Magbibigkas ng tunay na impormasyon, ibabalita, ipamamahayag, ipapakalat; hindi artipisyal, hindi kinopya. Pinagbiyak na bunga-walang kulay na pagsagana. Ayon sa pag-aaral na isinagawa ng mga eksperto sa Tokyo, Japan, dalawa sa sampung organismong sasailalim sa Genetic Modification ay maaaring makarana ng abnormal na pagkilos at wangis sa medaling salita, hindi lahat ng marami ay mabuti. Lahat ng artipisyal ay gawang kamay, lahat ng natural ay gawang tunay. Sa isang puno na may dlawang bunga, isa ay maaring mabulok at ang matitira ay ang tunay at orihinal. Pinagbiyak na bunga-isa ay orihinal, dalawang artipisyal, tatlong saling-pusa lamang.

SUNTOK SA BUWAN Kulang sa pansin. Sinasabing mabigat na ayuda sa kakulangan ng enerhiya ang muling pag-ilaw ng Bataan Nuclear Power Plant. Malaking hakbang pero mabigat na pasan. Nakakabutas bulsa na, dagdag polusyon pa, mapupuno ng maruming hangin ang himpapawid sakaling pasinayaan muli ang pasilidad. Ayon sa World Health Organization (WHO), pangalawa ang sakit na may kaugnayan sa paghinga sa usaping pangkalusugan ang pinakamadalas na ikinamamatay ng tao sa buong mundo. Sa madaling salita, mapanganib. Maaalalang ilang kaso na rin ng pasabog ng nuclear powerplant ang naganap sa paligid. Walang matitira. Isa pang matibay na patunay nito ay ang pagkalat ng nakakalasong kemikal na pumatay ng libo libong tao sa bansang Hapon. Sakaling mang sa Pilipinas ito maganap ang parehong disgrasya na isang hindi handang bansa,tiyak na mabubura sa mapa ang probinsya. Ang sana’y magpapalakas ay siya pa lang magpapahina. Higit sa katalinuhan ay kaalaman, higit

DAGDAG BAWAS

a mundong pinaparalisa ng teknolohiya, bilyong tao ang nakatali sa bingit ng kapahamakan, milyong kabataan ang naliligaw ng landas, sanlibong oportunidad ang nababasura, sandaang kapasidad a n g nabubura, sampung hakbang a n g nawawalan ng puwang sa isang buhay ang

nadudungisan.

Kasabay ng pag – init ng mundo ay pananamlay nito. Kasabay ang pag – unlad ay pagbagsak nito. Ayon sa National Energy Reinforcement and Technological Development (NERTD), umakyat sa dalawampu’t limang porsiyento ang krisis ng enerhiya sa mundo. Dahil dito, hindi kayang matugunan ang pangangailangan sa kuryente at kabilang sa mga bansang nakararanas nito ay ang Pilipinas. Isang kahig, isang tuka. Batay sa New Generation Power Technology (NGPT),

Tara, Magbilang Tayo Nang Maiwasan ang Delubyo

NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A Una, baha.Pangalawa, giba. Pangatlo, biktimang nawawala. Walang ititira, lahat ay biktima. Mabilis ang bawat pangyayari.Nang magliwanag ang langit sa dilim, mga gusaling dumapa, mga bahay ay sumayaw sa hampas ng hangin, tulay na dumuduyan sa katubigan, daluyong ng lupa mula sa kabundukan, nakabibinging sigaw ng bulkan at mga taong kumakawala sa bingit ng kapahamakan. Ayon sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomia lServices Administration (PAGASA), higitsa pangkaraniwan ang lakas ng mga bagyong tumatama sa Pilipinas kumpara sa nakaraang dalawang dekad. Kumakailan lamang ay ibinalita sa CNN Philippines ang magkakasunod sunod na pagbuga ng mga volcanic materials o mga bagay mula sa kailaliman ng bulkan ng Bulkang Bulusan. Dahildito, labis nanaalarma ang local at pambansang pamahalaan. Una, abot-tuhod. Pangalawa, lampas-tao , Pangatlo, wala nang tao. Wala mang bagyo,lubog naman sa baha ang maraming bayan sa kauraning bahagi ng bansa dulotng hanging habagat. Kabilang na rito ang bayan ng Hermosa sa Bataan, bayan ng Dinalupihansa parehong probinsya at lungsod ng San Fernando sa Pampanga. Dami ng ulan sa isang buwan ang ibinubuhos nito sa loob lamang ng isang araw. Walang makakapigil. Ito ang sigawng sakuna. Mahirap o mayaman, bata o matanda. Lahat ay biktima. Hindi sakuna ang pinakamabigat na kalaban kundi kawalan ng kahandaan. Maaalalang binura sa mapa ng Super Typhoon Yolanda ang bahagi ng kabisayaan taong 2013. Isa itong malaking hamon hanggang sa kasalukuyan ay banta pa rin ng pinangingilagan. Una, kawalang handa , Pangalawa , kapabayaan , Pangatlo, kapahamakan.

NI RYAN GIMENA•11-HUMSS A

sa kasanayan ay katandaan. Ang gamot sa kakulangan ay karagdagan. Ang renewable energy paggamit ng enerhiyang hindi nauubos bagaman mula sa kalikasan. Kadalasang mula sa hangin, sikat ng araw, ragasa ng tubig sa katubigan at singaw mula sa bulkan ang pinagkukunan ng ganitong uri ng enerhiya. Matipid na, iwas –plousyon pa. Sa kabilang banda, nirerekomenda ang paggamit ng renewable energy sa bansa. Sa katunayan, ayon sa Department of Energy (DOE) , naglaan ng pambansang pondo na 1.5 Bilyong piso upang maisakatuparan ang pagpapalawak nito. Kung hindi pa maisasagawa ngayon ay maaring bukas at tuluyan nang hindi sumindi ang buong komunindad. Globalisasyon-makamundong pagkilos. Tunay na isang malaking dagok ang energy crisis sa kasulukuyang henerasyon. Kailangang kapwa tao at kalikasan ang makikinabang sa inaasahang solusyon. Hindi lason ang gamot sa pananamlay lalo pa’t pumasok na ang bagong administrasyon. Bawal ang pasaway.

NI LOUELLA CUEVA•10-STEP

may kakayahang makalikha ng 18 megawatts ang pinasinayaang Solar Power Plant sa Freeport Area of Bataan (FAB) na maaaring makapagpailaw ng 22,000 bahay. Sa madaling salita, nakatutulong ito upang matugunan ang kakulangan sa enerhiya. D a g d a g oportunidad, bawas polusyon. Ayon sa National Grid Corporation, makakalikha ito ng 3,000 na trabaho sa bayan ng Mariveles at sa kabuuang probisiya ng Bataan.

Makakaengganyo rin ito ng mga negosyante at makapagpalawak ng industriyalisasyon. Sa kabilang banda, makababawas din ito ng 13,000 tonelada ng carbon emission katumbas ng 600 puno ayon sa NGPT corporation. Dagdag reserba, bawas init pa. dahil sa nasabing pakinabang, malaking hakbang ang pagsasatuparan nito. Mapipigilan rin nito ang patuloy na pag – init ng mundo sapagkat hindi ito naglalabas ng usok o paggamit ng renewable energy. Nakatulong na, makakalikasan pa.

FACT GANERN NI MARVIN MONFORTE•11-STEM A

•Gumagamit ng 75 muscles ang bibig ng tao kapag magsasalita kaya lahat ng madaldal may abs sa bibig. •Kayang tumunaw ng razor blades ang stomach acid ng tao pero adik lang ang kumakain ng patalim. •Masasabi mong gusto mo ang isang tao sa loob lamang ng apat na minuto. Kaya kapag walang spark,itigil mo na. Aasa ka lang. •Sa kasaysayan, ang pawis ng tao ay ginagamit bilang aktibong sangkap sa mga pabango at gayuma kaya pala romantiko ang mga pawising tao. •Ang dila ng tao ay may 600 na uri ng bacteria at ang bawat patak ng laway ay may 1 milyon bacteria. Naiisip mo na ba kung gaano karumi ang iyong dila? Nagsepilyo ka na ba? •May mga tao sa mundo na gumagawa ng keso mula sa bacteria sa kili kili ng tao.Cheese pa more. •Humahaba pababa ang ilong ng tao hanggang sa pagtanda nito dahil sa gravity.Hindi naman pala sinungaling sa Pinnochio. •Kayang matulog ng baka na nakatayo. Kapag tao ang natulog ng nakatayo,pwedeng adik, pwedeng isip-baka.

???

isports 17

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

Wala pa ring kupas

Pacquiao, tinanggalan ng korona si Vargas sa Las Vegas NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

Lamang pa rin ang bihasa. to ang sinandalan ni Senator Manny Pacquiao upang gulpihin agad ang Wolrd Welterweight title holder na si Jessie Vargas at alisan ng korona bisa ng ilang matutulis na kaliwang upak na nagpabagsak ng tatlong beses sa kaso sa main event ng Resurgence fight sa Thomas and Mack Center sa Las Vegas, Nevada. Tila nagsusukatan pa lamang ang dalawang boksingero sa unang round sa pagbitaw ng mga padapo-dapong suntok at nag-aabang ng tiyempo para sa bukas na depensa. Naunang bumira si Vargas ngunit agad naman itong nagawan ng paraan ni Pacman sa counter attack buhat ang isang matulis na left hoock na nagpaupo sa kano sa huling 28 segundo ng 2nd round. Ipinaramdam ng Filipino boxing icon angpagiging beterano sa loob ng ring matapos magpakawala ng madadalas na suntok sa pagsapit ng Round 3. M a d a l a s nakakapagpatama si Pacman ng mga solidong suntok sa bukas na depensa at mabagal na galaw ng kano na tumipa ng 34 landed punches para kay Pacquiao habang 29 lang si Vargas.

SUNTOK NG PANALO. Nagbunyi ang Pilipinas sa muling pagkapanalo ni Manny Pacquiao bilang unang senador na nagwagi sa larangan boksing.

Brgy. Ginebra, itinagay ang tagumpay T

inapos ng Barangay Ginebra ang walong taong pangangapa sa titulo matapos nakawin ang Game 6 sa Meralco Bolts sa iskor na 91-88 sa nakaraang PBA Governor’s Cup noong October 19 sa Smart Araneta Coliseum. Hindi na pinaabot ni Justin Brownlee sa Game 7 ang serye at sinelyuhan ang sawimpalad na Bolts gamit ang game winning buzzer-beater na tres sa huling limang segundo ng laban upang iangat ang kanyang koponan sa kampeonato. Nagtala ang nasabing

NI RYAN GIMENA•11-HUMSS A

import ng 31 points, 9 rebounds, at 4 assist upang panguhan ang Gin Kings sa kanilang opensa. Tinapos ng Brgy. Ginebra sa 4-2 kartada ang torneyo at sikwatin ang

BALITANG PBA korona ng ikatlong konperensya ng ika-40 season ng Philippine Basketball Association. Tinanghal na Finals MVP si point-guard L.A Tenorio na nagbahagi ng 14 pts sa buong laro at tulungang muling mangibabaw ang kanyang

koponan. Nagawang ibalik sa taas ng two-time Grand Slam coach Tim Cone sa gabay ng PBA legend Sonny Jaworski Kinapos naman ang boltahe ng rookie of the year at best import na sina Chris Newsome at Allen Durham na nagsipag-ambag ng 34 pts. Ito ang unang finals appearance ng Bolts sa tulong ng 11 time all-star Jimmy Alapag na nagretiro sa Tropang Texters at muling bumalik ngayong season at maglaro sa sister franchise na Meralco.

Nakabawi naman sa upakan si Vargas sa Round 6 kung saan nakakapagpatama ng ilang sunod na suntok kay Pacman at makasabay sa mga volume punch na dala nito. Nagpatuloy lang ang aksyon sa loob ng ring sa pagpapalitan ng mga suntok na nagpaigting ng bakbakan sa pagitan ng bihasa at kampyeon. Pagdating sa 8th round, niyanig ni Pacquiao ang Las Vegas sa pagpapadugo sa ilong ni Vargas dulot ng 64 na napatamang suntok kontra sa 60 ng kano. Sa pagsapit ng Round 9 at 10, matitigas na kumbinasyon na ang pinakawalan ni pacman bagay na nagpatupi sa mukha ni Vargas. Naging agresibo ang Filipino boxer sa Round 11 gamit an gals na left hook muling napadapa si Vargas. Hirapna si Vargas sa kanyang kondisyon kahitang kanyang mga suntok ay limitado na lang. Sa pagputok ng oras sa huling round, mas naging maingat ang dalawa ngunit kontrolado na ni Pacman ang laban na nagpaulan ng mga sunudsunod na solidong upak. Tinanghal na bagong kampeonato si Manny Pacquiao sa titulong WBO Welterweight at muling pinatunayan na siya’y di pa kinakalawang.

QUARTER SCORES

18-27 32-45 65-66 91-88

TAGAY NG PANALO. Muling nangibabaw ang galing ng Brgy. Ginebra kontra Meralco Bolts sa ginanap na PBA Governor’s Cup. MALAYA. Pagtupad sa matagal na

Ray Allen, iniwan na ang mundo ng NBA paghihintay. Pioneers, dinispatsa Malaya, pinayuko ang San Beda ang Seniors sa straight sets O P ng Volleyball Intramurals NI SYRICK SALAZAR•11-STEM A

NI MARK ANTHONY AMBROCIO•11-GAS A

Iba pa rin ang pwersang hatid ng mga ng Senior na si Tuyor sa kanyang tropa naghihiganti. dahilan para sila’y madurog ng husto. malagwa ng husto ang Grade 11 Nagtangka pang angkinin ng Grade 10 Pioneers sa pagpaloc ng bola na ang Game 2 ngunit di na sila pinaporma ng naging mitsa ng kampeonato kontra sa t Grade 11 na nagsara ng pinto sa inaasam wice-to-beat ng Grade 10 Senior upang na tropeo. bo-mbahin sa 25-13, 25-22 game 1, 25-21, Tinuldukan ni Allen Saromo ang 25-15 game 2 panalo sa 2016 Intramurals paghihirap ng Seniors gamit ang jump ng Mariveles National High School serve na nagtala ng ace sa koponan ng Poblacion. Pioneers. Nanalasa ang spiker ng Pioneers na si “Kulang kami sa hukbo pagdating sa Jerome Salamanca na nagtala ng 17 points, paluan. Iyan ang lamang ng kalaban”, saad 2 kills at 3 blocks para selyuhan ang Seniors ni Jeffrey Tapac coach ng Senior. at angkinin ang korona. Humataw naman “Di ko inaasahang mananalo BALITANG INTRAMURALS ang setter ng Grade kami kasi defending champion 11 na si Kennyjhee ang katapat naming. Ginawa Palivino na nag-ambag naman naming ang lahat kayaworth it ang ng 27 markers para malusutan ang three panalo” ani Salamanca. man blocking ng Grade 10. Naibulsa ng Grade 10 ang twice-to“Proud ako sa kanila dahil naroon ang beat matapos payukuin ang Grade 11 kumpyansa at teamwork nila. Ang ganda sa elimination round sa 25-18, 25-21 sa ng play nila even though na madikitan pamumuno ng magtropang Rodel Tuyor at sila, nakakabawi naman agad sila”, wika ni Joshua Yurong. Arlyne Gonzales coach ng Pioneers. Umarangkada sina Salamnca at Palivino Nagposte naman si Tuyor ng 15 points at upang mabigyan ng magandang play ang 1 block habang ang setter na si Yurong 11 torneyo sa 25-13 bentahe ng unang frame. points, 6 markers at 3 blocks para sa kampo Di na hinayaan pang makabangon ng Seniors. ng Grade 11 ang Grade 10 hanggang sa Tumikada ang Pioneers ng 47 attacks 8 pagtatapos ng Game 1 sa iskor na 25-22. blocks at 1 ace sa buong laro para iuwi ang Bigong makakuha ng suporta ang killer tropeo at tanghaling panalo sa torneyo.

pisyal nang nagretiro ang 10th time NBA All-star na si Walter Ray Allen Jr. sa edad na 41 sa mundong hard court nitong Naglabas ng anunsyo sa isang open letter ang batikang manlalaro na si Allen na hindi lumarong dalawang taon upang magpahinga. “I write this to you today as a 41-year-old man who is retiring from the game. I write to you as a man who completely at peace with himself,” linya sa sulat ni Allen na

tinatawag niyang “Letter To My Younger Self”. Sa huling dalawang taon nito sa Heat, nakapagtala ito ng 51 field goal percentage sa tres na umakyat sa 56.9 sa sumunod nitong taon. Sa loob ng 18 sea-

BALITANG NBA sons na sinalihan ni Allen, nagsilbi ito sa 4 na team kung saan ginugol niya ang 7 seasons sa Milwaukee Bucks, 5 sa Celtics at Supers Sonics, at dalawa naman sa Heat. Lumabas din ang

NBA veteran sa ilang pelikula tulad ng He Got Game kung saan nito nakuhaang tawag na Jesus Shuttles worth, at ilan pang palabas. Nakatanggap din ito ng gintong medalya sa Olympics noong 2008 sa paglalaro nito sa national team ng amerika sa Sydney. Tinapos ni Allen career na nag-iwan ng 24,505 na puntos at career average na 18.9 ppg. Kuwalipikado rin ang nasabing NBA star na maging isa sa mga HallOf-Famer sa taong 2019.

NATULDUKAN NA. Ang pag-iwan sa mundo ng NBA ni Ray Allen.

NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

inataob ng Red Robins ang trono kontra sa pitong beses nang kampyeon na San Beda High School, 84-87 sa MOA Arena sa naganap na 92nd Season of the NCAA Juniors Basketball Tournament noong Biyernes. Tinuldukan nang Malayan High School of Science o Robins ang matagal na paghihintay simula noong taong 2000. “Masaya, sobrang masaya. Sabi ko sa mga bata, sa amin talaga itong championship” ani coach Randy Alcantar ang Malayan. Sa pamamagitan ng matinding opensa at depensa, ito ay inabot ng 20-6 na kalamangan kontra sa dalawang grupo dahil sa sunod- BALITANG NCAA s u n o d napagbuslo ng Robins hanggang sa ito ay umabot hanggang 24-13 na pagitan sa unang yugto. “Pero alam naming na ang Beda ay gagawa ng paraan para makabalik. Kaya pinaghandaan talaga namin”, Alcantara. Nagbida sina Brian Lacapang Red Robins na may hawak na 16 na puntos, walong rebounds, tatlong assists at apat na steals. Bryan Samudio na nagbigay ng 13 puntos, limang rebounds at dalawang blocks kasama si Clint Escamis na naging dahilan ng malaking tagumpay. Hindi rin nagpahuli ang San Beda hanggang sa pinakadulong laban ngunit ito ay hindi magagawa kundi dahil kina Evan Nelle, Germy Mahinay at Prince Entrata. Patuloy pa ring namamayagpag ang bagong haring court na Red Robins at patuloy na tinatamasa ang tamis ng tagumpay.

18 isports ISPORTS

EDITORYAL

ang MARIVELEAN

Puna kay Atleta

umatak bilang napakalaking hirap sa mga atleta ang pagsasabay ng mga gawain sa loob ng paaralan at pakikipagtagisan sa pampalakasan. Daig pa nga ng mga manlalaro ang sumabak sa Olympics sanhi ng sanga-sangang gawain na sinabayan pa ng walang humpay na Gawain sa silidaralan. Bukod kasi sa pag-eensayo ay nakatali pa rin ang mga manlalaro sa larangan na kanilang lalabanan. Naging pangunahing inda ng mga atleta ang hindi pagbibigay ng konsiderasyon sa kanila. Kung susuriin, kagustuhan nga naman ng bawat atleta ang nagtulak sa kanila upang harapin ang ganitong uri ng responsibilidad. Katulad ng hinihiling ng karamihan, konsiderasyon para sa kanila lalo’t pangalan din naman ng paaralan ang kanilang dinadala. Karangalan ang pangunahing inaasam sa bawat pagsabak ng mga manlalaro. Kaya naman puspusan ang kanilang paghahanda upang maiuwi ang kampeonato sa paaralan. Kaya naman nararapat lang rin na bigyan sila ng pansin upang manatiling matatag ang kanilang determinasyon. Hindi biro ang hinaharap ng bawat manlalaro sa kanilang pagsabak sa pagkat bukod sa sakripisiyo ng oras sa silid-aralan, nakasalalay pa ang kanilang kalusugan at kaligtasan. Gayunpaman, nararapat pa rin na malaman ng bawat atleta na ang pagpasok sa larangan ng pamapalakasan ay may kaakibat na responsibilidad dulot na lamang ng tamang pagmamanipula ng oras. Maging balanse sa akademiko at pag-eensayo ay mahalagang parte upang hindi lubusang bumagsak ang grado. Salubungin ang oportunidad, akuin ang responsibilidad.

“Tandaan:Mas masaya pa ring maglaro ng taguan kaysa maging sunud-sunuran sa teknolohiya”

SA POLL

ba’t ibang kaso na ang laganap sa Pilipinas. Una na rito ang korapsyon, di lamang sa pulitika pati na rin sa ibang organisasyon mapalabas o loob man ng bansa. Isa na ang pagsiklab sa pangalan ng Philippine Olympic Committee (POC) dahil sa mga kaliwa’t kanang baton g mga manlalaro kung saan nga ba napupunta ang mga insentibo nila. Ayon sa Senado, nais

Nasaan nga ba?

nilang malaman kung saan ginamit ng POC ang P129.6 million kung saan ginagamit ng bansa sa Philippine Sports Commission (PSC) noong 2010 pa at hanggang ngayong taon ay wala pa ring progresong nagaganap. Siyempre, ang kampo ng POC ay gagawa at gagawa ng butas para maiiwas ang isyu sa kanila. Ngunit ang sistemang ito ay luma

BABAE basketball

volleyball

badminton

iba pang laro

na. Di na tayo bata para paikot-ikutin sa mga ganitong taguan ng pera na nagaganap. Alam na natin ‘yun, narinig na rin nang ilang ulit ang isyung ito. Matapos mapasama ang iba’t ibang larangan ng isports sa mga bakbakan sa ibang bansa, nangangahulugang marami itong badyet para sa mga manlalaro. Bukod pa rito, sa tuwing mananalo ang bansa tsaka lalabas ang kwarta. Kaya hindi na magiging kataka-taka kung bakit may mga manlalarong nagdada-

hilan ng kulang sa pondo. Kung may malaking suporta lang sana ang gobyerno para rito, sana mas marami

lalaro dahil may mga malilikot na kamay na nakaupo sa POC at kapag nagpatuloy ito, maaaring masuspinde ang organisasyon na magdudulot ng masamang k a palaran sa mga atleta dahil di na makakapagdala ang Pilipinas ng mga koponan sa mga internasyonal na kumpetisyon.

Hindi na tayo bata para paikot-ikutin sa mga ganitong taguan ng pera na nagaganap. pa ang atletang nakasungkit ng panalo. May mga nagsasabi na delikado na ang ibang man-

Iba lang ang handa

basketball

•Nakamit ni Michael Fred Phelps ang pinakamataas na bilang ng gold medals sa iisang Olympic Games na tumipa ng 8 swimming gold medals noong 2008. •Si Abebe Bikila ng Ethiopia ay nanalo ng Marathon title ng nakapaa sa 1960 Rome Olympics. •Ang rings sa Olympic Game flag ay sumisimbolo sa limang kontinente ng mundo. Ang North at South America ay kinonsidera bilang isang kontinente at ang Antartica ay hindi isinama. •Triathlon ang bagong larong ipinakilala sa 2000 Sydney Olympics na kinakatawan ng tatlong laro: swimming, cycling and running. •2488 ang kabuuang bilang ng medalya ang iginawad sa ginanap na 2016 Rio Olympics sa Brazil: 812 gold, 812 silver at 864 na bronze. •Tinaguriang fastest man si Usain Bolt sa buong mundo na kumolekta ng tatlong golds at three triple triple sa consecutive Olympics na kumana ng 9 gold medals. •Ang labing-dalawang taong gulang na si Inge Sorensen ng Denmark ang pinakabatang nagkamit ng Olympic medal noong 1936 sa 200-meter breaststroke. •Ang pinakamadalas na apelyidong makikita sa Olympic Game ay Kim at Lee. •Ang Beijing Olympics noong 2008 ay nagsimula ng eksaktong 8:08:08 PM sa petsang 8/08/08 dahil ang numerong 8 ay pinaniniwalaang swerte sa China. •Ang bansang Londin ang natatanging bansa na naging host sa Summer Games ng tatlong beses: 1908, 1948 at 2012.

-ang marivelean

NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

82%

trivia

Linangin mo ang iyong kakayahan, harapin ang iyong kahinaan.

ANG MARIVELEAN AY NAGSAGAWA NG SARBEY TUNGKOL SA KUNG ANO BA ANG KANILANG PABORITONG ISPORTS

LALAKI

ISPORTS

payong atleta

Ibalik ang kahapon

a panahon ngayon, maraming kabataan ang namumulat sa teknolohiya dulot ng modernisasyong panahon. Ngunit bakit tila mas ninanais pa nila ito kaysa makaranas ng larong pamana ng kahapon? Animo’y kalat na lang sa dalampasigan ang larong lahi na untiunting inaagos patungo sa kawalan. Sa kasamaang palad ang saysay ng kahapon patuloy ng isinasantabi. Ayon sa isang pagsusuri ng Sports and Fitness Industry Association, 39.3% to 42.7% ng mga kabataan ngayon ang mas gustong maglaro ng electronic gadgets kaysa makihalubilo sa mga larong kinagisnan natin. Samakatuwid, ang kahapon ay bahagi ng ngayon at ang ngayon ay karugtong ng bukas kung kaya’t ang dalang kahapon ay ituring nating biyaya sa susunod na henerasyon. Batid ko na malaking tulong talaga ang naidudulot ng pag-usbong ng teknolohiya ngunit huwag nating hayaang kontrolin tayo nito at tuluyang kalimutan ang laro ng ating lahi. Di maitatanggi na may malaking pagbabago sa atin ang paglitaw ng mga teknolohiya lalo na sa kabataan. Subalit tatak na sa ating mga Pilipino ang larong pamana kaya sikapin natin itong pangalagaan at tangkilikin. Sa panahon ngayon, higit na dapat makilala ng mga bata ang laro ng ating lahi, marahil ito ay mayroong mas magandang maidudulot sa kamalayan at paghubog sa kanilang kamusmusan. Kaya Juan ang regalong kahapon paunlarin natin ngayon para sa susunod na henerasyon.

hunyo-nobyembre 2016

83% 8%

Sa sarbey na ito, napagalaman ng “Ang Marivelean“ na mas kinahihiligan ng mga kalalakihan ang larong basketball at sa kababaihan naman ay Volleyball sapagkat dito madalas naipapakita ng mga madla ang gilas nila sa paglalaro kasama ang lakas at likas na kumpetisyon. Samakatuwid, ito ay naging tradisyunal na laro madalas ng mga kalalakihan at kababaihan upang mapakita ang maskulinidad at pemininidad.

Over-age na raw ang malalakas. a labanan ng mga nangungunang paaralan sa larangan ng pampalakasan, nasasabi ng ilan na ang ibang atleta ay sobra na ang edad. Bukod sa sila ay malalaki at bihasa na gumalaw sa loob ng court ay napoprotesta sila na nagiging agaw atensyon. Hindi naman natin matatanong ‘yung paghihirap ng mga bata sa pag-eensayo para lamang marating ang kanilang mga kinatatayuan. Ang bawat talento at pisikal

na katangian nila ay may katumbas na hirap na kanilang dinanas. Maliwanag lamang na pinaghahandaan ng husto ng mga batang ito ang kanilang mga impresibong opensa at depensa sa laro. Kung kaya’t huwag nating husgahan agad sila. Sabihin na lang natin na maling-mali ang mga nagsasabing overage sila. Mayroon pa ring mga manlalarong nandadaya sa edad kung saan babaguhin ang birth certificate para lamang magkaroon ng malakas sa koponan. Pero malaki pa rin naman ibubuga ang mga

talagang pursigido at may determinasyon sa larangang kanilang kinahihiligan. Di ba’t mas nakakahiya ang matalo sa bata na alam mo sa

Sikap lang katapat kaibigan, dahil iba pa rin ang preparado. sarili mo na malayo ang iyong agwat dito. Kaya naman mas maganda na ang matalo sa labanang patas kaysa manalo ng nangdedehado. Sikap lang katapat kaibigan, dahil iba pa rin ang preparado.

PRODUKTO NG BATAAN NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

no nga ba ang pakiramdam ng isang “journalist”? Mahirap isipin kung paano nila kinakaharap ang balakid ng isang manunulat lalo na ang pagiging sports writer. Ngunit di alintana sa kanila ang mga gawaing ito sapagkat mas naipapabatid nila ang kanilang mga reaksyon sa pamamagitan ng pagsulat ng mga balita. Sa likod ng mga balitang ito, sila ang tumatayong bida naghahatid impormasyon sa larangan ng isports. Mga manunulat na ‘di alintana ang pagod makahanap lamang ng magandang anggulo ng laro. Ilan lamang iyan sa mga kinakaharap ng mga magigiting na manunulat. Isa na rito si Richmonde Julian C. Conocido na tinaguriang produkto ng Bataan dahil sa angking galing bilang mamamahayag. Dalawang beses na siyang nakarating sa National Schools Press Conference sa tulong ng kanyang mahusay na trainor na si Maria Janette G. Manlapas. Tubong Pilar, Bataan ang 12 taong gulang na si Richmonde at kasalukuyang nag-aaral sa Liyang Elementary School. Hinubog siya ng mag-asawang Jonathan at Jeanilyn Conocido at lubos na sinuportahan sa bawat laban na kanyang sinasabakan. “Laging magbasa at magsulat”, ang

CONOCIDO

katagang kanyang laging ginagawa. Dahil di sapat ang magbasa lang bagkus kailangan din nating magsulat upang makita kung ano nga ba ang nakukuha natin sa pagbasa ng mga artikulo. Ito lamang ang kanyang ginawang sandigan sa bawat patimpalak na kanyang sinalihan. Nasa ikaapat na baitang si Richmonde nang pasukin ang mundo bilang patnugot sa isports. At sa unang pagkakataong it, kanyang nalasap ang tamis ng tagumpay dahil agad siyang nakapasok sa NSPC at tinanghal bilang 2nd place sa english category sa buong Pilipinas. Sa pagtuntong niya sa ikalimang baitang ng elementarya, siya’y muling umariba tungo sa National ngunit hindi nakapag-uwi ng karangalan. Pero kanya pa rin itong tinanaw na panalo dahil di pambihira ang maging NSPC qualifiers. “Naging maganda sa buhay ko ang pagiging journalist dahil na rin naging NSPC winner ako kaya nakaka-proud iyon sa sarili pati ang pamilya ko proud sa akin,” ani Richmonde.

Kasalukuyan siyang nag-eensayo para sa Regional Schools Press Conference na gaganapin sa Balanga Bataan muling naghahangad na mapabilang sa NSPC qualifiers at maipakita ang husay ng pagiging isang produkto ng Bataan.

Chicago Cubs, kampeonato sa 2016 baseball tournament

TATAK POBLANISTA

PAGPALO SA PANALO. Ang lakas at puso ng Chicafo cubs laban sa Cleveland Indians. NI MYK KENNETH ESCALA•11-STEM A

Sa wakas! asungkit na ng Chicago Cubs ang pinapangarap na titulo matapos ungusan sa makapigil hiningang Game 7 ang Cleveland Indians sa home court nito nitong huwebes, Natuldukan ang 108 taong sumpa ng Cubs sa World Series mula pa noong 1908 at pawiin ang lungkot at pagkadismaya ng mga bagong fans ng koponan na naghiyawan ng Go! Cubs! Go! Matapos ang laro. Napawi ang matagal nang pagkauhaw ng koponan ni Manager Joe Maddon major title ng baseball at tanghaling unang koponang nagkampeon

mula sa 1-3 na paghahabol sa serye. Nag-ambag ng run batted in (RBI) double si Ben Zobrist at single homerun ni Miguel Montero na sinundan ng umaatikabong ratsada ni Mike Montgomery upang makuha ang comefrom-behind na panalo ng Cubs sa Game 7. Nagawa ring gumawa ng ingay ni Cubs shortstop Addison Russell na may dugong pinoy, sa World series matapos magpamalas ng magandang performance at mag-ambag sa 8-7 na pagkapanalo ng koponan upang wakasan ang World series drought ng koponan. Inaalay ni Russell

isports 19

ang MARIVELEAN

hunyo-nobyembre 2016

ang kampeonato para sa pilipinang ina na kanyang pinasalamatan sa isang article para sa nagawang suporta nito. Nakapag-asawa rin ito ng isang half-pinoy na kasama sa walang sawang sumubaybay sa serye. Si Russell ang ikatlong Pilipino na nakapagkamit ng malaking napanalunan sa kasaysayan ng baseball pagkatapos ni Tim Linceum at Jason Bartlett ang unang pilipinong nanalo sa World series. Mula pa noong 1948, nais ng Indians na sungkitin ang kaunaunahang korona subalit kinapos at magapi sa Chicago Cubs sa sarili nitong field.

NI MARK ANTHONY AMBROCIO•11-GAS A

ng iba’t ibang tao ay may kakayahan at may larangang kung saan sila nakaaangat, ito minsan ang nagiging dahilan ng pagginhawa ng isang mamamayan sa atinglipunan. Sa murang edad pa lamang ay nakikita mo nasa isang bata ang tunay na gusto nito paglaki, ang daang kanyang tatahakin at anong isports siya makikiisa. Maraming kabataan ang sinusubukang pasukin ang mundong isports mula sa paaralang MNHS-

Poblacion, hindi madali ang maging isang manlalaro sapagkat may mga panahong lagapak, mga oras na pinagpapawisan dahil sa matinding ensayo pero kanila itong iniinda dahil alam nila nasa kabilang bagyo ay may lalabas na bahaghari. Pagmamahal sa iyong napiling larangan ang dapat taglayin ng isang manlalaro dahil ito ang nagiging rason para patuloy mong abutin ang iyong naisin. Hindi kailangang magaling na magaling ang isang tao sa

kanyang mga ginagawa basta’t mayroon kang pagpupursigi na matutunan at malaman pa ang mga bagay na wala ka pang kaalaman. Sakabila nito, patuloy pa rin nilang ginagawa ang kanilang makakaya upang pagsabayin ang pagiging isang manlalaro at pagiging estudyante sa paaralan, isa pa rin ito sa kanilang prioridad. Gamit ang kanilang talent, patuloy nilang iaangat ang ating paaralan, ika nga nila “Poblacion is our second home.”

SIKLAB. Sikap at laban. Ibang siklab ang talagang ipinamalas ng Poblanista sa kahit anong lalaban.

isports lathalain

LAGANTE

ANG PAPEL NI KADYO NI SYRICK SALAZAE•11-STEM A

Lapis, pambura at papel. Mga karaniwang kagamitan sa ating paaralan. Mga kagamitan na mayroong malalim na kahulugan. Ito ang nagsilbing simula ng ating kampanya tungo sa tugatog ng tagumpay. Ito rin ang naging puhunan ni Kadyo sa kanyang matiwasay na buhay. Humawak ng lapis. Binura ang pagkakamali at ngayo’y patuloy na bumabaybay sa papel ng kanyang buhay. “Lahat ng bagay ay nangyayari ng may dahilan”. Ito ang katagang pinaniniwalaan ni Jessie F. Lagante “Kadyo”. Isang magiting at mapursiging guro sa paaralan ng Mariveles National High School Poblacion. Kinikilala rin bilang isang mahusay na coach ng softball. Ngunit bago niya marating ang mga ito, siya’y dumaan din sa pagiging estudyante kung saan may dalang lapis, pambura at papel na naging daan sa kanyang pagbuo ng mga pangarap. Tulad ng isang lapis ang kanyang naging buhay. Minsan bumabagsak at napuputulan ng tasa ngunit siya’y hindi dito na nagpapadala. Buong loob na hinarap ang unos ng buhay at bumangon para sa ikauunlad ng kanyang sarili. Si Kadyo ay tubong Zambales at nagsimulang nag-aral sa San Isidro Subic Zambales Elementary School at napadpad sa Bataan nang pumutok ang Mt. Pinatubo taong 1991. Pinagpatuloy ang elementary sa paaralan ng Cabcaben sa tulong ng kanyang mga kamag-anak. Naging working student sa pagtungtong ng hayskul dulot ng kaliwa’t kanang problema sa buhay. Isa rin sa kanyang mga sinandalan ang mga kaklaseng nagbigay daan para matutunan ang pagsasayaw . Kaya naman di nagtagal, naging instrumento niya rin ito para kumita ng pera. Nagmistulang pantasa ang mga tao sa paligid niya upang mabasa nang sa gayon magkaroon ng bagong panulat at ipagpatuloy ang nasimulang kabanata. Nakapagtapos siya ng pag-aaral sa suporta ng kanyang sarili. “Walang makakapagbago ng buhay ko kung hindi ako”, ika niya. Taong 2007 nagsimula ang kanyang karera sa pagiging guro ng asignaturang MAPEH at kasabay nito an gang pagpili sa kanya para kumatawan sa pagiging coach ng softball. Nagkamit ng maraming parangal sa iba’t ibang patimpalak sa larangang ito. Naniniwala siyang sila’y laging handa dahil ang panalo ay makikita sa kahandaan ng mga manlalaro. Naging atleta rin si Kadyo ng baseball noong kabataan niya taong 1993 hanggang 1997 kaya hindi naging mahirap sa kanya ang pagtuturo nito. Maituturing siya bilang talentado at matapong na tao sa kabila ng mga pinagdaanang hamon ng buhay. Gamit ang pambura , kanyang binura ang mga problema na sumubok sa buhay niya at pinanatili ang kalinisan sa papel ng kanyang kabanata. Makabuluhan ang buhay guro na kanyang pinasok. Naging mayaman, mayaman hindi dahil sa literal na pera. Sapagkat ang itinuturing niyang pera ay ang mga tagumpay na nakakamit ng kanyang mga estudyante. Mula sa kakapirasong papel na may mumunting pangarap, ito’y dumami at lumaki na nagsilbing gabay niya sa gampanin ng kanyang buhay. Ngayon isa na lang ang kanyang inaasam, ang maging bahagi ng pagbabago ng mga mag-aaral simple man o hindi tatanawin niya itong malaking tagumpay sa papel ng kanyang buhay. Ang papel na sinulatan. Papel ng kinabukasan. Papel ni Kadyo iyan.

Perlas Pilipinas, nasungkit ang kampeonato sa SEABA Women’s Championship NI MYK KENNETH ESCALA•11-STEM A

PERLAS PILIPINAS. Pagbubunyi ng Pilipinas sa Women Basketball Team itinanghal bilang kampeonato.

inali na nang Perlas Pilipinas ang pana sa pagkauhaw sa titulo matapos palugmukin ang katunggaling Thailand at ibulsa ang gold medal sa pangunguna ni Allana Lim na kumolekta ng 15 points sa 2016 SEABA Women’s Championship sa Malacca City, Malaysia. Sa labanan

ng mga pinakamagagaling na manlalaro sa Women’s basketball team sa Asya, pinatunayan ng Pilipinas na kahit ang maagang bulusok ng mga kalaban ay di uubra para pigilan ang kampanya ng Perlas para sa kampeonato. Kumunekta naman sina Afril Bernardino na may 14 points 10 rebounds at si

Camille Sambile na may 9 points para sa koponan ng Perlas. Di pinaporma ng Perlas Pilipinas ang sino mang nagtangkang basagin ang kanilang depensa at patuloy na inilampaso ang bawat bumangga dito. Sinugurado ng Team Pilipinas na sila ang magkakamit ng panalo sa pagputok ng hul-

ing canto gamit ang sunod sunod salaksak para sa koponan. Nagtala ang Pilipinas ng malinis na 6-0 sa baraha at tinapos sa 72-52 ang seryeng sagupaan sa finals. Panibagong biyaya na naman ang natanggap ng Pilipinas sa larangan ng basketball na labis ikinagalak ni Perlas coach Patrick Aquino.

HINDI LANG LARO. Ang puspos na paghasa ni G. Lagante sa mga manlalaro.

Sa murang edad ay pumasok siya ay sa Our Lady of Victory Training sa Samal Island kung saan tumutulong sa mga may kanpansanan na matuto para makapagtrabaho buhay ay naging malagim na paglalakbay. inong mag – aakala na ang isang PWD Hindi naging madali ang kanyang pamu- ngunit may iba siyang natuklasan na naging ay may kakayahang makasikwat ng gintong medalya? Tulad ng apoy sa dagat na muhay at lumaking ulila. Muntik pa siyang daan upang magkaroon siya ng kaalaman tungkol sa paglangoy noong 2004. malabong mangyari ang kanyang karanasan. hindi mabuhay dahil sa ugong – ugong na “I was so scared of drowning that I desisyon ng kanyang ina na siya’y ipalaglag Sino nga ba naman ang mag –aakalang refused to learn. It took a while before I para maitago ang pagtataksil ng kanynag siya’y makilala sa buong Pilipinas sa larangan ng paglangoy dahil sa ASEAN Para ina sa asawa nito. Namatay ang kanyang ina agreed and changed it my life forever.” aniya. Sa tubig, kakaiba siya, nararamdadahil sa sakitna cholera at siya ay pinalaki Games (APG) sa Singapore man niya na siya’y ordinaryong tao lamang ng kanyang lolo sa Davao City. Simple lamang nag buhay ng isang Emie

lahat ng tungkol sa kanya ay paAPOY NG ISANG MANLALANGOY Gawilan, rang isang panaginip lamang. Ang kanyang NI DANICA GULPO• 8-STEP

GAWILAN

02 10 59

isports ANG MARIVELEAN

manunulat sa isports

paglisan sa nba

boksing

sunod na nspc,nakamit ni conocido

pangsampung nba all star ni ray allen jr.

panalo naitala ni manny pacquiao

aunang palarong nagaganap sa paaralan para sa mga estudyanteng mahilig sa isports o nais makasubok nito. Iba’t-ibang baitang ang naglaban upang makamit ang tagumpay na inaasam. Muntikan na itong hindi matuloy dahil sa matinding pagbuhos ng ulan at napilitan silang ipagpaliban ito para sa kapakanan ng mga mag-aaral ngunit dumaan ang mga araw at ito’y hindi nagpapigil. Maraming manood ang nakasaksi ng mga labanan, sigawan nito, bulungan, pagkatuwa, pagkalungkot at iba pang halo-halong emosyon ang naganap dito, suot ang makukulay na damit upang maging palatandaan ng kanilang panig. Buong araw na paglalaro sa mga lugar na pagdadausan ng mga ito, panlabas o panloob mang isports na may

kanya-kanyang alituntunin ay natapos naman ng matiwasay sa loob ng dalawang araw. Magkakaibang pangalan, representa ng bawat baitang ang tinawag para sa medalyang kanilang pinaghirapan, mga piling mag-aaral ng ating paaralan. Nagkamit ng 24 na gintong medalya ang baitang II na siyang nangunguna, pito sa baitang 7, tatlo sa baitang walo at apat sa baitang siyam. Naging masaya ang naganap na Intramurals, baon ang mga ngiti at tuwa umuwi ang mga manonood at mga manlalarong nakilahok dito. Puspusang preparasyon, inihandog ng Poblacion Sa ilalim ng matinding sikat ng araw, tuloy pa rin ang bakbakan ng mga manlalaro ng Poblacion para sa paparating na Provincial

Meet sa November 21, taong kasalukuyan sa Dinalupihan, Bataan. Matinding praktis ang laging kinahaharap nila at kasama na rito ang kalabang haring araw dahil sa init nitong dala at kapaguran na nararamdaman, ngunit hindi ito hadlang, dahil hawak nila ang pangalan ng ating eskuwelahan at ang mga mag-aaral ay lagi nasa kanilang likuran, handa silang suportahan. Kanilang pinaghahandaan ang iab’tibang isports na sasagupa sa labanan upang makopo na nais makamtam at ipagpatuloy ang alamatng Poblacion sa pagiging over all champion. Malaking pagsusumikap ang araw-araw na ginagawa ng mga manlalaro. Magkakaiba ng pagehersisyo bago sumabak sa totoong praktis upang hindi masyadong mabigla ang kanilang katawan.

ANG NAKOPONG GOLD NG BAWAT BAITANG SA INTRAMURALS 2016

LARO NG TEKNOLOHIYA

Kuya, extend pa po. igaw, hiyaw at samu’t sarng ekspresiyon na ating nakikita at naririnig sa tuwing pinag-uusapan na ang eSports. Iyan ang kadalasang mukha ng madla lalo na kapag ginunita na ang World Championship ng Electronic Sports. Mabilis na sumikat ang larangang ito, di lamang sa mga bansang may gawa sa largo nasabi kundi pati na rin sa buong lupalop ng mundo. Ito ay di lamang basta bastang laro para kagiliwan sapagkat para sa mga computer gamers, ito’y anyo rin ng pampalakasan kung saan may mga koponan na nagpapasiklaban. Sa katatapos lamang na Dota2 World Championship sa USA, nasungkit ng Pilipinas ang liderato at tinanghal na panalo sa torneyong naganap. Lingid sa ating kaalaman na ito ay di lamang pambata dahil ginagamitan ito ng matinding preparasyon tulad ng mga manlalaro sa palakasan. Naging mabilis ang pag-usbong ng iba pang online games sa industriya ng teknolohiya. Kung kaya’t lumaki rin ang naging demand ng mga manlalaro nto. Ilan lamang sa mga Tanya na laro ay ang DOTA2 at LOL kung saan idinaraos sa pinakasikat na eSports tournament sa USA ang “The International 2016” libo-libong tao. Tama nga ang ilang mga pilosopo na darating ang panahon na ang pag-iral ng teknolohiya ay may malaking ganap sa susunod na henerasyon. Sa ibang panig ng mundo, ito’y literal ng kinilala ilang isa sa mga uri ng pampalakasan. Sa bansang Pilipinas, hindi pa itinuturing na isang larong pang palakasan. Marami ng Pinoy ang nahilig sa ganitong klaseng laro. Bata man o matanda, pareparehas lang sila ng turingan dahil kung minsan mas mautak pa ang bata sa mga

TOMO XXIII BILANG 1 ANG OPISYAL NA PUBLIKASYON NG MARIVELES NATIONAL HIGH SCHOOL-POBLACION HUNYO-NOBYEMBRE 2016

HATID ANG TOTOONG SERBISYO SAANMAN, KAILANMAN

Intramurals 2016,matagumpay na naidaos ng Poblacion

NI MYK KENNETH ESCALA•11-STEM A

na gustong gawin ang naisin at gusting matupad ang mga pangarap. Ang kanyang kapansanan ay hindi naging hadlang upang marating ang kinatatayuan niya ngayon sapagkat siya ay nagsumikap na abutin at magpakatatag anumang pagsubok ang kanyang kinaharap. Para sa kanya, ang rason ng kanyang pagkabuhay ay para lumangoy at para maging pag-asa ng mga taong katulad niya na may pangarap at nais itong abutin.

PAGKAMIT SA TROPEYO

Poblacion, nag-uwi ng parangal sa Milo Little Olympics

MILO LITTLE OLYMPICS.

MNHS-Poblacion nagpakita ng galing at determinasyon sa Baguio kuha ni Joann Solomon

NI CHRISTIAN ALVEAR•11-STEM A

uli nanamang pinatunayan ng Mariveles National High School Poblacion na sila’y mayroong ibubuga matapos tumipa ng mga medalya sa idinaos na Milo Little Olympics sa Baguio. Rumatsada nanaman ang pambato ng Poblacion na si R-Pancer Ramos sa matikas na pagtakas sa ikalawang puwesto ng men’s shotput category. Nagkamit siya ng silver medal matapos sundan ang lideratong Baguio at angkinin ang nagniningning na medalyang inaasam sa tulong ng kanyang coach na si Dunn Cabarlo. “Alam kong makakakuha si Pancer ng pwesto sa Milo dahil naging magada ang kanyang naging performance nang kami ay nasa training”

ng mga manlalaro. Matatandaang nakopo rin nila ang pwestong ito sa pagiging huwaran na manlalaro noong nakaraang taon. “Masaya kaming mga coaches at trainor dahil umangat ulit sa pangalawang pagkakataon ang ating paaralan sa pagiging Most Discipline” pahayag ni John Carlo Tello coach ng swimming. “Marapat lang na isaalang-alang din natin ang pagiging modelong player di lang sa pagiging mahusay sa game” dagdag pa nito. Di man nakabwelta ang ibang kategorya ng panalo, kaiisa naman sila sa mitsa para masilaban ang sulu ng pagkakakilanlan ng Poblacion. Kasalukuyan ngayong nag-eensayo ang mga manlalaro ng MNHS-Poblacion upang makapagtarak ng maraming medalya sa gaganaping Provincial Meet.

ani coach Cabarlo. “Nahigitan niya rin ang kanyang huling record sa intensive training naming kaya kampante ako na kakayanin niya ang kumpetisyon”. Bumulusok naman ang panalo ng naturang paaralan sa balwarte ng swimming event kung saan humataw ng silver bawat isa sina Lawrence Tumulak at Lloyd Jerozemel Mambaje sa 4X100 Medley Relay. Gayundin sina Joseph Evan Yap at Charles De Guzman na nagpakitang gilas sa 4X100 freestyle na kumolekta ng tig-isang silver medal na may kabuuang apat na pilak. Di lang pampalakasan ang naiuwing parangal ng MNHS-Poblacion dahil umarangkada rin sila sa pagiging disiplinado at nasikwat ang 2nd Place in Most Discipline na lubos ikinagalak

Pagpapatuloy ng dinastiya

NI SYRICK SALAZAR•11-STEM A UP PEP SQUAD

estratihiyang ginagamit ng mga ito. Ang larong ito ay ginagamitan ng mga tinatawag na “hero” na tatayo bilang manlalaro para depensahan ang kanilang trono. Di alintana ng iba na ito’y nakakapagod rin sapagkat di lang sa pagkilos ng katawan napapagod ang tao, pati na rin sa pag-iisip. Kailangan mong mag-isip ng pinakaepektibong kumbinasyon ng mga atake para pabagsakin ang trono ng kalaban at angkinin ang korona ng pagkapanalo. Kaya naman tangkilikin natin ang inihaing bagong laro ng kasaysayan. Huwag lamang natin abusuhin at gawing dahilan para tamarin sa pang araw-araw na gawain. Oh ano pang hinihintay mo? Laro na!

KINAIN NG DOTA. Pagiging adik sa kompyuter games hindi na iniisip ang sariling kapakanan

‘7 PEAT’ Mariveles Braves, nagwagi muli sa Palarong Pampaaralan 2016

NGITING KAMPEON. Ang sayang ikinampay ng Mariveles Braves Softball team sa Provincial Meet 2016. kuha ni Jessie Lagante

NU Pep Squad, nakopo ang 4-peat title ng UAAP

NIGLO-ANNE MENDOZA•10-STEP routine is very different Colesium. Dinomina ng defend- sa ginawa naming the ing champion na NU previous years. Sobrang Pep Squad iba, nag-tend kami sa Pep Squad ang mga ang kanilang ibang flow”, ani coach matitinik na unibersisolidong perfordad sa Pilipinas upang Ghicka Bernabe ng NU mance para angkinin Pep Squad. hiranging panalo sa ang UAAP Season 79 Maliban sa NU Pep four-peat history sa Cheerdnce Competition Squad at UST SalingCDC. (CDC) noong Nobyemgawi Dance Troupe, Naglista ng 711 bre 19 sa Smart Araneta ang ilang teams na nagpoints ang NU para pakitang Gila’s sa 2016 pangunahan ang UAAP Cheerdance at patimpalak habang sinundan naman into DLSU Amino Squad, ng kinapos na 658.5 ng Ateneo Blue Babble BatFar Eastern University talion, FEU Cheering Squad, Adamson Pep na naglagay sa ikalaNI MARK ANTHONY C. AMBROCIO•11-GAS Squad at UE Pep Squad. wang pwesto at ang indi lumahok ang University of the Adamson Pep Squad Philippines sa UAAP Cheerdance na lumikom ng 655 RESULTA sa unang pagkakataon na isa sa mga points para sumampa uaap ikatlong pwesto. kinatatakutan ng mga Unibersidad sa sa Nanguna ang NU sa NATIONAL UNIVERSITY larangang ito. lahat ng kategorya 88.88 Magugunitang naghain ang Pep Squad sa pointing system FAR EASTERN UNIVERSITY saan tumipa ng 82.31 ng protesta ukol sa resulta ng UAAP kung maraming papyri sa ADAMSON UNIVERSITY Cheerdance 2015 na labis na ikinadismaya pinakitang perfor81.88 dahil sa di matanggap na desisyon ng mga mance, kasama ang UNIVERSITY OF STO. TOMAS stunts, tumbling, 81.25 organizers. pyramids at dance para UNIVERSITY OF THE EAST Sa likod ng nagkampeong tapusin ang kampanya 80.63 National University Pep Squad at sa ng mga ibang UniberDELA SALLE UNIVERSITY 70.06 pumapangalawang University of Santo sidad sa kampeonato. ATENEO DE MANILA UNIVERSITY kasi ‘di na Thomas Salinggawi Dance Troupe sa “Ngayon 64 kami sumunod sa nakaraang laban, may agam-agam ang track na yun. Even GROUP STUNTS: (1) NATIONAL UNIVERSITY resultang lumabas sa UAAP board the sequence of the (2)UNIVERSTITY OF STO. TOMAS (3) FEU matapos manalo ang NU. Sa inilabas na order nof performances ng mga Unibersidad, mapapansing wala ang University of the Philippines at pitong paaralan lamang ang sasalang sa cheerdance ngayong taon. Huli namang magpapakitang gilas ang three-time defending champion na National University at umaasang makakamit ang ikaapat na titulo. Naghahangad ang eight-time champion na UP Pep Squad na maiintindihan ng mga supporters nito ag kanilang naging MODERNONG TAGILO . desisyon. Gaganapin ang UAAP Cheerdance Ang paninindigan ng NU Pep Squad sa UAAP competition sa Nobyembre 19 sa Araneta cheerdance Coliseum. larawan mula sa inquirer.net istory repeats itself. H Inulit muli ng National University

UP Pep Squad, d‘ i sumali sa UAAP Cheerdance

cheerdance

Baseball - Silver Football-Silver Sepak Takraw Girls - Gold Sepak Takraw Boys - Silver Volleyball Girls- Silver Softball-Gold Taekwondo Jethro Calleb Banal-Bronze Stebec Wilbert Julian- Gold Nehemiah Poblete-Gold Ezekiel Kabigting-Gold Marx Bryan Delos Reyes-Silver Tom Gabriel Tungol-Gold Elmer Cedon-Bronze John Vincent Maapoy- Gold Jb Olar- Gold Danielle Robles- Gold Lycelie Uy- Silver Renzel Extramadure-Gold Mayver Torres-Silver Rose Ann Hechanova-Silver Shekeena Julian- Gold Princess Marfil-Gold Jarrah Raya-Gold Harlyn Kabigting-Gold Vanessa Constante-Silver Archery Lady Anne Jovero-2 silver Tricia Mae Calingan-1 silver Arvie Rasaupan-1 silver Michael Nolino-1 silver 2 bronze Shamine Mosende-1 silver Ryan Tapon-1 bronze Carlo Shane Tolentino-1bronze Kevin Regios-1 bronze Swimming Madelyn Tividad-1 gold 2 silver 3 bronze Lawrence Tumulak-3 gold 2 silver 1 bronze Charles de Guzman-3 gold 1 silver 2 bronze Lloyd Jerozemel Mambaje- 4 gold 3 silver