Nezávislí / Poľskí grafici zo zbierky SNG Niepodlegli / Polscy graficy ze zbiorów SNG Kurátorka: Ivana Moncoľová
Vážení priatelia poľského umenia, Poľský inštitút v Bratislave sa pripojil k oslavám stého výročia znovuzískania nezávislosti Poľska. Po 123 rokoch cudzej nadvlády, sa Poľsko v roku 1918 opäť objavilo na mape sveta. Vďaka kultúre a umeniu rýchlo získal obrodený štát novú identitu. Na vysokej úrovni bola literatúra, výtvarné umenie, hudba, a pridávala sa architektúra aj úžitkové umenie. Vďaka ústretovosti a priateľskej spolupráci so Slovenskou národnou galériou, vám môže Poľský inštitút predstaviť výstavu Nezávislí – Poľskí grafici zo zbierky Slovenskej národnej galérie. Z depozitu Slovenskej národnej galérie, ktorý nie je bežne prístupný divákom, sa podarilo zapožičať výber autorov poľskej medzivojnovej grafickej tvorby. Vystavená zbierka veľmi dobre reflektuje hľadanie národného poľského ducha umenia. Teším sa, že slovenská (a nielen) verejnosť si môže pozrieť práce Władysława Skoczylasa, Pawla Stellera, Tadeusza Cieślewského ml.. O to viac, že naša výstava sa stala súčasťou oficiálneho programu osláv znovuzískania nezávislosti a programu niepodlegla.gov.pl. Rád by som sa poďakoval Slovenskej národnej galérii za zapožičanie diel poľských grafikov a Ivane Moncoľovej za prípravu výstavy. Srdečne vás pozývam na návštevu výstavy Jacek Gajewski riaditeľ Poľského inštitútu v Bratislave
Drodzy Przyjaciele polskiej sztuki, Instytut Polski w Bratysławie włączył się w obchody 100-lecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę. W 1918 roku, po 123 latach zaborów, Polska ponownie pojawiła się na mapie świata. Bardzo szybko odradzające się państwo uzyskiwało nową tożsamość dzięki kulturze i sztuce. Na wysokim poziomie stała literatura, sztuki plastyczne, muzyka a architektura i wzornictwo rychło do nich dołączyło. Dzięki uprzejmości i przyjacielskiej współpracy ze Słowacką Galeria Narodową, Instytut Polski pokazuje wystawę Niepodlegli. Polscy graficy ze zbiorów Słowackiej Galerii Narodowej. Z magazynów SNG, na co dzień niedostępnych dla zwiedzających, udało się wybrać kolekcję polskiej grafiki międzywojennej. Jest to zbiór bardzo charakterystyczny dla tego czasu, dla poszukiwania narodowego, polskiego charakteru sztuki. Cieszę się, że słowacka (i nie tylko) publiczność będzie mogła zobaczyć prace Władysława Skoczylasa, Pawła Stellera i Tadeusza Cieślewskiego syna. Tym bardziej, że nasza wystawa została włączona do oficjalnego programu obchodów Odzyskania Niepodległości i programu niepodległa.pl. Bardzo dziękuję Słowackiej Galerii Narodowej za użyczenie prac polskich grafików. Chciałbym również serdecznie podziękować Pani Ivanie Moncoľovéj za podjęcie się roli kuratorki wystawy. Zapraszam serdecznie do obejrzenia wystawy Nezávislí. Jacek Gajewski Dyrektor Instytutu Polskiego w Bratysławie
Nezávislí
Poľskí grafici zo zbierky Slovenskej národnej galérie Władysław Skoczylas (1883 – 1934) Paweł Steller (1895 – 1974) Tadeusz Cieślewski ml. (1895 – 1944) Kurátorka: Ivana Moncoľová
Niepodlegli
Polscy graficy ze zbiorów Słowackiej Galerii Narodowej Władysław Skoczylas (1883 – 1934) Paweł Steller (1895 – 1974) Tadeusz Cieślewski syn (1895 – 1944) Kuratorka: Ivana Moncoľová
Nezávislí
Niepodlegli
Text: Ivana Moncoľová
Tekst: Ivana Moncoľová
Výstavou Nezávislí si Poľský inštitút v Bratislave pripomína 100. výročie opätovne získanej nezávislosti Poľska. Prezentuje na nej diela zakladateľa poľskej grafickej školy Władysława Skoczylasa (1883 – 1934) a jeho dvoch žiakov Pawła Stellera (1895 – 1974) a Tadeusza Cieślewského (1895 – 1944) zo zbierok Slovenskej národnej galérie. Obdobie, v ktorom pôsobili títo významní poľskí grafici a maliari, sa viaže k dejinám medzivojnového Poľska a dokazuje, ako politická nezávislosť ovplyvnila vtedajšie umenie. Výstava prezentuje vizuálne pôsobivé, tematicky rôznorodé grafické prístupy kľúčových osobností poľskej grafiky. Súčasníkov fascinujú diela príťažlivou vizualitou, precíznou prácou s grafickou tlačou, ktorá sa dá dnes dosiahnuť už pomerne ťažko. Fascinujúce sú aj reminiscencie na históriu mýtizovanú v národných kultúrach Poľska aj Slovenska na príklade „jánošíkovskej tematiky“, zároveň na históriu vecnú v prípade vedút Varšavy ako dokumentácie zaniknutého urbánneho sveta. Tento rok Poľsko žije oslavami stého výročia znovuzískania nezávislosti v roku 1918. Výstava Nezávislí je súčasťou týchto osláv a programu niepodlegla.gov.pl. Zapožičaním diel zo Slovenskej národnej galérie sa zároveň pripomína 25 rokov poľsko-slovenských diplomatických vzťahov.
Wystawa Niepodlegli, organizowana przez Instytut Polski w Bratysławie, poświęcona jest upamiętnieniu 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Prezentuje prace twórcy polskiej szkoły grafiki Władysława Skoczylasa (1883-1934) oraz jego dwóch uczniów Pawła Stellera (1895 – 1974) oraz Tadeusza Cieślewskiego (1895 - 1944) znajdujące się w zbiorach Słowackiej Galerii Narodowej. Twórczość prezentowanych wybitnych polskich grafików i malarzy związana jest z historią międzywojennej Polski i dokumentuje wpływ, jaki na ówczesną sztukę wywarła niepodległość polityczna. Wystawa pokazuje atrakcyjne wizualnie, a różnorodne tematycznie podejścia do grafiki kluczowych polskich artystów. Współczesnego widza prace te zafascynują swoją atrakcyjną formą wizualną oraz precyzyjną pracą z drukiem graficznym, którego osiągnięcie w dzisiejszych czasach jest już stosunkowo trudne. Fascynujące są również reminiscencje mitologizowanej w kulturach narodowych Polski i Słowacji historii na przykładzie „tematyki janosikowskiej”, jak również historii rzeczowej w postaci wedut Warszawy dokumentujących nieistniejący już świat miejski. W tym roku Polska żyje obchodami setnej rocznicy odzyskania niepodległości w roku 1918. Wystawa Niepodlegli stanowi element owych obchodów i jest częścią programu niepodlegla.gov.pl. Wypożyczenie dzieł ze Słowackiej Galerii Narodowej jest również symbolicznym upamiętnieniem 25 lat polsko-słowackich stosunków dyplomatycznych.
Výstava poľských grafikov zo Slovenskej národnej Wystawa polskich grafików ze zbiorów Słowackiej Galerii Narodowej galérie
Władysław Skoczylas (1883 – 1934) bol maliar, kresliar, grafik, aktivista, organizátor, pedagóg, teoretik a kritik, všestranná osobnosť. Je považovaný za otca moderného poľského drevorytu. Debutoval v roku 1903 ako dvadsaťročný najprv maľbami a skôr, než získal prvé úspechy v drevoryte, vystavoval hlavne obrazy – realistické štúdie, ktoré sa nezachovali a sú známe najmä zo staršej dokumentácie. Skoczylas formálne prešiel k modernistickej štylizácii po vstupe do výtvarného združenia Rytmus v roku 1922. Známe sú aj jeho akvarelové práce na papieri, ktoré majú príbuzné námety ako jeho grafické diela. Nedá sa opomenúť významná časť jeho aktivít, v ktorej Skoczylas figuruje ako organizátor výtvarného života, oplývajúci talentom a prirodzeným líderstvom. V roku 1919 vznikol z jeho iniciatívy Zväz poľských umelcov grafikov (Związek Polskich Artystów Grafików), jeden z prvých umeleckých profesijných zväzov v slobodnom Poľsku. V roku 1926 sa stal členom Rady TOSSPO (Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej Wśród Obcych), od roku 1928 bol predsedom Poľského umeleckého klubu (Polski Klub Artystyczny), od roku 1930 bol členom a zakladateľom Inštitútu propagácie umenia (Instytut Propagandy Sztuki). Vieme, že v tomto období zohrali spolky a združenia v celej Európe dôležitú úlohu vo fungovaní verejného života. Zapojenie Skoczylasa do oficiálneho umeleckého života nekončí, dokladá jeho početné aktivity a význam na formovaní štátneho a spoločenského života po roku 1918. V podobnom smere sa to dialo vo všetkých novovzniknutných štátnych útvaroch v Európe v konkrétnom dobovom kontexte. Dôležitou pracovnou aktivitou Skoczylasa bola pedagogická činnosť, ktorú kontinuálne vykonával od roku 1905. Na Škole drevárskeho priemyslu v Zakopanom (Szkola Przemyslu Drzewnego w Zakopanem) pôsobil desať rokov od roku 1908. Od roku 1923 učil na Škole výtvarných umení (neskôr Akadémia) vo Varšave. Tu založil Kated-
Władysław Skoczylas (1883 – 1934) był malarzem, rysownikiem, grafikiem, działaczem, organizatorem, pedagogiem, teoretykiem i krytykiem sztuki, osobowością wszechstronną. Uważany jest za ojca polskiego drzeworytu nowoczesnego. Zadebiutował w roku 1903 jako dwudziestolatek i na początku zajmował się malarstwem. Zanim osiągnął pierwsze sukcesy w dziedzinie drzeworytu, wystawiał głównie obrazy realistyczne , których jednak nie udało się zachować i które znamy przede wszystkim ze starszej dokumentacji. Po wstąpieniu w 1922 roku do stowarzyszenia artystów Rytm, Skoczylas formalnie przeszedł do stylizacji modernistycznej. Znane są jego prace wykonane akwarelą na papierze, obrazujące motywy spokrewnione z tematami jego dzieł graficznych. Nie można pominąć jego istotnej działalności jako organizatora życia artystycznego o wielkim talencie i wrodzonych zdolnościach przywódczych. W 1919 roku powstał z jego inicjatywy Związek Polskich Artystów Grafików, będący jednym z pierwszych artystycznych związków zawodowych w wolnej Polsce. W 1926 roku został członkiem Rady TOSSPO (Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej Wśród Obcych), w 1928 roku objął stanowisko przewodniczącego Polskiego Klubu Artystycznego i w 1930 roku został członkiem i twórcą Instytutu Propagandy Sztuki. Wiemy, że związki i stowarzyszenia odgrywały wówczas istotną rolę w życiu publicznym w całej Europie. Działalność Skoczylasa nie kończy się na jego zaangażowaniu w oficjalne życie artystyczne, lecz jej kontynuacją są liczne działania i znacząca rola, jaką odegrał w kształtowaniu życia państwa i społeczeństwa po 1918 roku. W podobnym kierunku podążano we wszystkich nowo powstałych państwach w Europie w ówczesnym kontekście epoki. Ważną działalnością zawodową Skoczylasa była także działalność pedagogiczna, którą wykonywał nieprzerwanie od roku 1905. W Szkole Przemysłu Drzewnego
ru umeleckej grafiky (Katedra Grafiki Artystycznej). Bol profesorom a zároveň obhajcom mladej generácie grafikov. Jeho pedagogický vplyv dokladá aj založenie umeleckej skupiny RYT, ktorú vytvorili jeho žiaci. Tí sa presadili a dominovali na poľskej výtvarnej grafickej scéne 20. a 30. rokov 20. storočia. Potvrdzuje to rad významných absolventov, medzi nimi aj Paweł Steller a Tadeusz Cieślewski ml., ktorí sú zastúpení aj na výstave Nezávislí. Ďalším talentom Skoczylasa bolo písanie a publikovanie textov, umenovedných recenzií, ktorým sa venoval v rokoch 1931 – 1934 v denníku Gazeta Polska. To, že spomíname pedagogické pôsobenie v Zakopanom blízko Tatier, nie je náhoda. Skoczylas sa tu počas svojho pôsobenia stal členom Spolku „Umenia Podhalanska“ (Towarzystwo „Sztuka Podhalańska“) (Podhalansko je územná časť pri meste Zakopané v Poľsku – pozn. aut.). V tom čase sa územie v okolí Tatier ukázalo ako jedno z mála, ktoré ma zachovanú pôvodnú kultúru. To prilákalo väčšie množstvo intelektuálov – umelcov, ktorí sa nechali inšpirovať životom a vizuálnou kultúrou tamojších Goralov. Nachádzanie urbánnej, ale aj rurálnej, prírodnej inšpirácie patrilo vtedy k osobným mýtom umeleckej bohémy. Skoczylas sa tematicky zameral na mýtus ľudového hrdinu Jánošíka, voľnosť a slobodu ľudí v horách, ich hrdinstvo. Predlohou mu boli obdobné výjavy z ľudovej tvorivosti maľované na skle. Inšpirácia zbojníckou tematikou vyústila do súboru grafík s názvom „Teka zbójnicka“ a „Teka Podhalańska“. Grafické listy z tohto súboru vznikali od roku 1913, súborne boli vydané v rokoch 1920 a 1921. Druhou oblasťou sú sociálne ladené grafické listy a albumy s témou Goralov. Skoczylas ich portrétuje, zachytáva najmä výraz, kde využíva kľudnú mimiku tváre, pohľad mimo diváka. Silu výslednému grafickému listu dodáva technika drevorytu alebo akvatinty, ktorá podporuje dojem ťažkého života; budovaniu priestoru vráskavej tváre pomáha samotná technológia grafické-
w Zakopanem pracował od 1908 roku przez dziesięć lat. Od roku 1923 uczył w Szkole Sztuk Pięknych (później Akademii) w Warszawie, gdzie założył Katedrę Grafiki Artystycznej. Był profesorem i jednocześnie obrońcą młodego pokolenia grafików. O jego wpływie pedagogicznym świadczy również założenie ugrupowania artystycznego RYT. Twórcami grupy byli jego uczniowie, którzy później osiągnęli sukces i zdominowali polską artystyczną scenę graficzną lat 20-tych i 30- tych XX wieku. Potwierdzeniem jest szereg wybitnych absolwentów, wśród których są również Paweł Steller i Tadeusz Cieślewski syn, których twórczość prezentowana jest na wystawie Niepodlegli. Kolejnym talentem Skoczylasa było pisanie i publikowanie tekstów, recenzji z dziedziny historii sztuki, które w latach 1931 – 1934 ukazywały się na łamach dziennika Gazeta Polska. Informacja o jego działalności pedagogicznej prowadzonej w leżącym u podnóża Tatr Zakopanem to nie przypadek. Skoczylas właśnie w tym miejscu stał się członkiem Towarzystwa „Sztuka Podhalańska”. Tereny podtatrzańskie okazały się być wówczas jednymi z niewielu, gdzie zachowała się kultura pierwotna. To przyciągnęło wielu intelektualistów – artystów odnajdujących inspirację w życiu i kulturze wizualnej miejscowych Górali. Poszukiwanie inspiracji miejskiej, ale także wiejskiej, naturalnej należało w tym czasie do osobistych mitów artystycznej bohemy. Przy wyborze tematyki Skoczylas skupił się na micie bohatera ludowego, Janosika, na swobodzie i wolności ludzi gór, na ich bohaterstwie. Wzorem były dla niego bliskie tematycznie ludowe obrazki malowane na szkle. Inspiracja tematyką zbójnicką zaowocowała zbiorem grafik nazwanych „Teka zbójnicka” i „Teka Podhalańska”. Odbitki graficzne z tego zbioru powstawały od 1913 roku i zostały zbiorowo wydane w latach 1920 i 1921. Drugi zakres tematyczny reprezentują prace o zabarwieniu społecznym - odbitki graficzne i albumy, gdzie
ho rytia. Z dnešného pohľadu sú jednotlivé grafické listy ukážkou precíznosti remesla, ktoré slúži na vystihnutie dôležitého momentu. Výraz, pohľad očí mimo rámec obrazu, slúži heroizácii aj mytologizácii námetu. To sa Skoczylasovi darí aj v menšom rozmere (ide o rozmery diel približne 30 x 30 cm) a v precíznej výtvarnej technike, ktorou je možné zobraziť aj malý detail. Námet a celé dielo pôsobí monumentálne napriek svojmu reálne malému rozmeru. Často svoje grafické listy koloroval, čím sa blížia ponáške na ľudovú tvorbu.
Władysław Skoczylas, Jánošík, 1910 - 1930, drevorez Władysław Skoczylas, Janosika imię..., 1910 - 1930, drzeworyt
motywem wiodącym są Górale. Skoczylas ich portretuje, wydobywa to, co wyrażają wykorzystując spokojną mimikę twarzy, spojrzenie poza widzem. Ostatecznej wersji grafiki nadaje siłę technika drzeworytu lub akwatinty podkreślająca wrażenie trudów życia; w budowaniu przestrzeni pokrytej zmarszczkami twarzy pomaga sama technika graficznego rytu. Z dzisiejszego punktu widzenia poszczególne odbitki graficzne stanowią przykład precyzji rzemiosła, wykorzystanego do uchwycenia istotnego momentu. Wyraz twarzy, wzrok skierowany poza ramy obrazu, służą heroizacji i mitologizacji motywu. Skoczylasowi się to udaje także przy pracach w małym formacie (prace o rozmiarach około 30 x 30 cm) i przy stosowaniu precyzyjnej techniki artystycznej, która pozwala na ujęcie także małych szczegółów. Motyw i całe dzieło sprawia wrażenie monumentalności mimo swojego rzeczywiście niewielkiego formatu. Skoczylas swoje odbitki graficzne często kolorował, nadając im w ten sposób cechy stylizacji na twórczość ludową.
Władysław Skoczylas, Zbojníci, 1910 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Zbójnicy, 1910 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Jánošíkov profil, 1910 - 1930, drevorez Władysław Skoczylas, Profil Janosika, 1910 - 1930, drzeworyt
Władysław Skoczylas, Lukostrelec, 1910 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Łucznik, 1910 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Jánošík s milou, 1910 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Janosik z frajerką, 1910 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Vohľady, 1920 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Zaloty harnasia, 1920 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Tanec zbojníkov, 1910 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Taniec zbójników, 1910 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Madona, 1920 - 1930, kolorovaný drevorez Władysław Skoczylas, Madonna, 1920 - 1930, drzeworyt kolorowany
Władysław Skoczylas, Hlava sedliaka, 1920 - 1930, drevorez Władysław Skoczylas, Głowa górala, 1920 - 1930, drzeworyt
Paweł Steller (1895 – 1974) študoval na Priemysel- Paweł Steller nej škole v Ľvove, po Krakove druhom meste s intenzívnym umeleckým životom na území poľskej Haliče, ktoré malo na jeho osobnosť veľký vplyv. Počas prvej svetovej vojny slúžil ako žoldnier v armáde, neskôr v armádnom kartografickom ústave pripravoval mapy. Po odchode do Varšavy v roku 1923 bol prijatý na Školu výtvarných umení (Szkoła Sztuk Pięknych Warszawa), kde študoval grafiku pod vedením Władysława Skoczylasa. Po skončení školy v roku 1925 Steller pocítil potrebu uplatniť svoj talent pri budovaní poľskej kultúry na území Sliezska a usadil sa v Katoviciach, kde prežil päťdesiat rokov. Paweł Steller sa venoval tvorbe pastelov, olejov, akvarelov, je autorom vitráží do niekoľkých kostolov, realizoval knižnú grafiku a exlibris. Zaoberal sa teóriou umenia a poéziou. Vo voľnej tvorbe sa vydal po stopách svojho učiteľa Władysława Skoczylasa. Známe sú jeho kresby uhlíkom a grafické listy s portrétmi sedliakov zo Sliezska. V podobnom duchu vykresluje portréty rurálnych tvárí sedliakov a sedliačiek, v precíznej grafickej práci sa posúva ďalej. Jeho diela majú veľkú vypovedaciu silu v neveľkom formáte. Kritika ho nazýva sliezskym Dürerom. Inscenovaním portrétov sa približuje postupom Skoczylasa. Aj dnes je v grafickom vyhotovení vidieť, aký bol Steller perfekcionista so zameraním na detaily. Tematicky sa zaujímal aj o krajinu s tajomným významom, na ktorú vplýval symbolizmus a panteizmus prelomu 19. a 20. storočia, ale aj nemecký maliarsky romantizmus a jeho nazeranie na prírodu, hoci mnohé grafické listy boli realizované v polovici 50. rokov 20. storočia. Do istej miery tak ako Skoczylas sa aj Steller stal kronikárom miznúceho sveta. Paweł Steller nemal ľahký osud. Horné Sliezsko bolo pred Druhou svetovou vojnou územím s poľsky, sliezsky, ale aj s česky a nemecky hovoriacim obyvateľstvom. V roku 1945 prišla intenzívna ofenzíva Červenej armády a začala sa deportácia
(1895 – 1974) studiował w Szkole Przemysłowej we Lwowie, drugim po Krakowie mieście na terenie Galicji, w którym kwitło intensywne życie artystyczne, mające ogromny wpływ na jego osobowość. Podczas pierwszej wojny światowej służył w wojsku jako najemnik, później w wojskowym instytucie kartografii przygotowywał mapy. Po wyjeździe do Warszawy w roku 1923 został przyjęty do Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie studiował grafikę pod kierunkiem Władysława Skoczylasa. Po ukończeniu szkoły w roku 1925 Steller poczuł potrzebę wykorzystania swojego talentu przy budowaniu kultury polskiej na Śląsku i osiedlił się w Katowicach, gdzie przeżył pięćdziesiąt lat. Paweł Steller tworzył pastele, oleje, akwarele, jest autorem witraży do kilku kościołów. W twórczości kroczył po śladach swojego nauczyciela Władysława Skoczylasa. Znane są jego rysunki węglem oraz grafiki przedstawiające portrety śląskich chłopów. W podobnym duchu kreśli portrety prostych twarzy wieśniaków i wieśniaczek, w precyzyjnej pracy graficznej posuwa się dalej. Jego prace mają wielką siłę wyrazu zawartą na niewielkim formacie. Krytyka nazywa go śląskim Dürerem. Kompozycja portretów jest bliska metodom Skoczylasa. Także dziś w wykończeniu jego prac graficznych widać wyraźnie, że był perfekcjonistą skupionym na detalach. W tematycznym kręgu jego zainteresowań znalazła się również kraina o tajemniczym znaczeniu, na który wpływał symbolizm i panteizm przełomu XIX i XX wieku, jak równie niemiecki romantyzm w malarstwie z jego postrzeganiem przyrody, mimo że grafiki Stellera powstały w połowie lat 50-tych XX wieku. Do pewnego stopnia podobnie jak Skoczylas, również Steller stał się kronikarzem ginącego świata. Losy Pawła Stellera nie były łatwe. Górny Śląsk przed II wojną światową był obszarem zamieszkałym przez ludność mówiąc po polsku, śląsku, ale również czesku i niemiecku. W roku 1945 nadeszła
časti obyvateľstva (okolo 45 tisíc) na nútené práce do Sovietskeho zväzu ako súčasť povojnových reparácií. Sovieti so všetkými zachádzali ako s Nemcami. Internované obyvateľstvo vyviezli v dobytčích vagónoch do pracovných táborov do Bieloruska, Kazachstanu a na Sibír. V neľudských podmienkach panovala vysoká úmrtnosť a návrat obyvateľstva trval až do začiatku 50. rokov. Takisto bol deportovaný aj Paweł Steller, ktorý prežil a v roku 1946 sa vrátil domov. Útrapy a podmienky v lágroch podrobne zobrazil v niekoľkých kresbách a akvareloch, aby zdokumentoval „podmienky vazalov Stalinovej vlády“. Paweł Steller bol jedným zo svedkov, ktorí zdokumentovali krutosť sovietskych táborov v kresbách, náčrtoch, kreslených mapách.
ofensywa Armii Czerwonej i rozpoczęła się deportacja części mieszkańców (około 45 tysięcy osób) na prace przymusowe do ZSRR jako część powojennych reparacji. Sowieci jednak wszystkich traktowali jako Niemców. Internowanych mieszkańców wywieziono w wagonach bydlęcych do obozów pracy na Białoruś, do Kazachstanu i na Syberię. W nieludzkich warunkach wielu z nich umierało, a powroty wywiezionych trwały aż do początku lat 50-tych. Deportowany został także Paweł Steller, który przeżył wywózkę i w roku 1946 wrócił do domu. Cierpienia i warunki panujące w łagrach przedstawił na niektórych rysunkach i akwarelach, aby udokumentować „warunki wasali rządu Stalina“. Paweł Steller był jednym ze świadków dokumentujących okrucieństwo sowieckich obozów w swoich rysunkach, szkicach i nakreślonych mapach.
Paweł Steller, Goralka z Wisly, 1934, drevorez Paweł Steller, Góralka z Wisły, 1934, drzeworyt
Paweł Steller, Goral z Wisly, 1934, drevorez Paweł Steller, Goral z Wisly, 1934, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml.
Tadeusz Cieślewski syn (1895 – 1944) studiował
Literatúra Maryla Sitkowska – Ewa Liszka. Władysław Skoczylas - mistrz Pawła Stellera. Katowice : Muzeum Historii Katowic, 2014. Paweł Steller: artysta deportowany. [red. Aleksandra Niesyto]. Katowice : Muzeum Historii Katowic: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, 2015. Paweł Steller – życie i twórczość. Cz. 2, Twórczość (1895 – 1974) [oprac. koncepcji publikacji Jadwiga Lipońska-Sajdak, Ewa Liszka]. Katowice : Muzeum Historii Katowic, 2006. Tadeusz Cieślewski syn (1895-1944): wystawa w setną rocznicę urodzin i pięćdziesiątą rocznicę śmierci wielkiego drzeworytnika / Muzeum Historyczne m. st. Warszawy. Warszawa: Muzeum historyczne m.st. Warszawy, 1994.
Bibliografia Maryla Sitkowska – Ewa Liszka. Władysław Skoczylas - mistrz Pawła Stellera. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2014. Paweł Steller: artysta deportowany. [red. Aleksandra Niesyto]. Katowice: Muzeum Historii Katowic : Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, 2015. Paweł Steller – życie i twórczość. Cz. 2, Twórczość (1895 – 1974) [oprac. koncepcji publikacji Jadwiga Lipońska-Sajdak, Ewa Liszka]. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2006. Tadeusz Cieślewski syn (1895-1944): wystawa w setną rocznicę urodzin i pięćdziesiątą rocznicę śmierci wielkiego drzeworytnika / Muzeum Historyczne m. st. Warszawy. Warszawa: Muzeum historyczne m.st. Warszawy , 1994.
(1895 – 1944) študoval najskôr sochárstvo, neskôr maliarstvo a tiež grafiku na Škole výtvarných umení (Szkoła Sztuk Pięknych) vo Varšave pod vedením Władysława Skoczylasa. V roku 1917 prerušil štúdiá a stal sa dobrovoľníkom v poľskom vojsku. Po návrate z armády pokračoval v štúdiách na pôvodnej škole. V roku 1925 bol spoluzakladateľom umeleckej skupiny RYT. Bol členom niekoľkých spolkov zameraných na umenie, grafiku, exlibris, bibliofílie. Ilustroval niekoľko kníh, sám písal aj fejtóny. Počas druhej svetovej vojny pracoval ako čašník, ale v utajení prednášal študentom o kreslení a grafike. Zomrel počas Varšavského povstania, množstvo jeho diel zhorelo pri požiari jeho dielne. Dôležitou a početnou časťou jeho tvorby sú čiernobiele drevoryty vo veľkých rozmeroch, zachytávajúce pohľady na Varšavu medzivojnového obdobia. Tak, ako sme písali o Skoczylasovi a Stellerovi ako o tvorcoch mýtu v súvislosti s ľudovou kultúrou a heroizovaním vidieckeho obyvateľstva, Cieślewskému vyhovovala úloha mestského, národne a politicky uvedomelého intelektuála. Všetci traja a najmä Władysław Skoczylas boli aktívnymi propagátormi tvorby, umeleckého života, umeleckej kritiky, tvorcami výtvarnej scény a inšpiratívnymi pedagógmi. Zároveň boli aj uchovávateľmi odchádzajúceho starého sveta.
najpierw rzeźbę, a później malarstwo i grafikę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem Władysława Skoczylasa. W roku 1917 przerwał studia i zaciągnął się do polskiego wojska jako ochotnik. Po powrocie z wojska kontynuował studia na pierwotnej uczelni. W roku 1925 stał się współzałożycielem grupy artystycznej RYT. Był członkiem kilku związków ukierunkowanych na sztukę, grafikę, exlibris, bibliofilię. Zilustrował kilka książek, sam pisał także felietony. Podczas drugiej wojny światowej pracował jako kelner, ale w konspiracji prowadził dla studentów wykłady z rysunku i grafiki. Zginął podczas powstania warszawskiego, a wiele z jego dzieł spłonęło przy pożarze pracowni. Istotną oraz liczną część jego twórczości stanowiły czarnobiałe drzeworyty dużego formatu, przedstawiające widoki Warszawy z okresu międzywojennego. O ile o Skoczylasie i Stellerze pisaliśmy jako o twórcach mitu związanego z kulturą ludową i heroizowaniem mieszkańców wsi, o tyle Cieślewskiemu odpowiadała rola politycznie i narodowościowo świadomego intelektualisty miejskiego. Wszyscy trzej artyści, a zwłaszcza Władysław Skoczylas byli aktywnymi propagatorami sztuki, życia artystycznego, krytyki artystycznej, twórcami twórczej sceny i inspirującymi pedagogami. Jednocześnie byli także depozytariuszami odchodzącego starego świata.
Tadeusz Cieślewski ml., Veža Bernardínov, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Wieża Bernardynów, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Ulica Wąski Dunaj, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Ulica Wąski Dunaj, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Kostol Sv. Anny, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Kosiciół Św. Anny, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml.,Kostol Dominikánov, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Kościół Dominikanów, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Ulica Kanonja, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Ulica Kanonja, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Kopernikov pomník, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Pomnik Kopernika, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Kamenné schody, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Kamienne schodki, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Námestie Kráľovského zámku, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Plac Zamkowy, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Vstup do domu Baryczkówych, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Sień domu Baryczków, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Most Princa J. Pontiatowskeho, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Moast X J. Poniatowskiego, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Park Łazienki, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Park - Łazienki, 1930, drzeworyt
Tadeusz Cieślewski ml., Most Kierbedź, 1930, drevorez Tadeusz Cieślewski syn, Most Kierbedzia, 1930, drzeworyt
Organizátor výstavy: Poľsky inštitút v Bratislave, Slovenská národná galéria Kurátorka: Ivana Moncoľová Autorka textu: Ivana Moncoľová Graficky navrh: Marta Miara Preklad do poľského jazyka: Júlia Batmendijnová Vydavateľ: Poľský inštitút v spolupráci s Moncolova Editions (Moncolova, s.r.o.) Katalóg financoval Poľský inštitút v Bratislave Bratislava, apríl 2018
Organizator wystawy: Instytut Polski w Bratysławie Słowacka Galeria Narodowa Kuratorka: Ivana Moncoľová Autorka tekstu: Ivana Moncoľová Projekt graficzny: Marta Miara Tłumaczenie na język polski: Júlia Batmendijnová Wydawca: Instytut Polski w Bratysławie we współpracy z Moncolova Editions (Moncolova, s.r.o.) Katalog sfinansował Instytut Polski w Bratysławie Bratysława, kwiecień 2018
Termín a miesto výstavy: galéria Poľského inštitútu v Bratislave od 18. 4. do 18. 5. 2018. Výstava je súčasťou osláv znovuzískania nezávislosti Poľska a programu niepodlegla.gov.pl. Termin i miejsce wystawy: galeria Instytutu Polskiego w Bratysławie od 18.4. do 18.5.2018. Wystawa odbywa się w ramach uroczystości z okazjii odzyskania przez Polskę niepodległości oraz programu niepodlegla.gov.pl.
Obr. na obálke: Władysław Skoczylas: Pochod zbojníkov, 1920, kolorovaný drevorez Obr. na okładce: Władysław Skoczylas: Pochód zbójnikov, 1920, drzeworyt kolorowany
POĽSKO STÉ VÝROČIE ZNOVUZÍSKANIA NEZÁVISLOSTI
Výstavou Nezávislí si Poľský inštitút v Bratislave pripomína 100. výročie znovuzískania nezávislosti Poľska, prezentuje diela zakladateľa poľskej grafickej školy drevorytu Władysława Skoczylasa (1883 – 1934) a jeho dvoch žiakov Pawla Stellera (1895 – 1974), Tadeusza Cieślewského (1895 – 1944) zo zbierok Slovenskej národnej galérie. Wystawa Niepodlegli organizowana jest przez Instytut Polski w Bratysławie z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości prezentuje prace założyciela polskiej szkoły grafiki Władysława Skoczylasa (1883 - 1934) oraz jego dwóch uczniów Pawła Stellera (1895 - 1974) i Tadeusza Cieślewskiego (1895 - 1944) ze zbiorów Słowackiej Galerii Narodowej.