ĠġYERĠ HEKĠMLĠĞĠ ALANINDA AÇILAN ĠLK DAVA
Dairesi ONUNCU DAİRE
Karar Yılı 1983
Karar No 629
Esas Yılı 1982
Esas No 4186
Karar Tarihi 23/03/1983
KARAR METNİ
4.7.1980 TARİHLİ RESMİ GAZETEDE YAYINLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN, İŞYERİ HEKİMLERİNİN ÇALIŞMA ŞARTLARI İLE GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİN, İLGİLİ YASA HÜKÜMLERİNE VE KAYNAĞI OLAN 1475 SAYILI YASA UYARINCA ÇIKARTILAN İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜNE AYKIRI OLMADIĞI HK. Dava, 4.7.1980 gün, 17037 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren "ĠĢyeri Hekimlerinin ÇalıĢma ġartları ile Görev ve Yetkileri Hak kında Yönetmelik"'in iptali istemiyle açılmıĢtır. Davacı Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu; Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile birlikte hazırlanması gereken yönetmeliğin yalnızca ÇalıĢma Bakanlığınca hazırlanarak yürürlüğe konulduğunu, yönetmelikte, ilgili yasalara aykırı düzenleme yapılarak iĢverenlere yasal dayanağı bulunmayan yükümlülükler getirildiğini, iĢverenin iĢyerini serbestce sevk ve idaresine hekimin müdahalesi anlamını taĢıyan hükümler yanında, iĢverenin serbestçe sözleĢme yap ma özgürlüğünü engeller nitelikteki hükümlere de yer verildiğini, iĢyeri hekimine, yasaların öngördüğü biçimde iĢçilerin sağlık denetlemesini yapma dıĢında yasalara aykırı olarak, tedavi hekimliği görevinin ve bir takım idari görevlerin yüklendiğini, yine ilgili yasalara aykırı biçimde 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtıran iĢyerlerinde, ayrım yapmadan, tam gün süreyle hekim çalıĢtırmayı, iĢyeri sağlık birimi kurmayı zorunlu kılan bir düzenlemeye gidildiğini ileri sürmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180.maddesinde; devamlı olarak en az elli iĢçi çalıĢtıran tüm iĢ sahiplerinin iĢçilerin sağlık durumuna bakmak üzere bir veya daha fazla hekimin sağlık denetimini temine ve hasta iĢçileri tedaviye mecbur olduğu, büyük kurumlar veya kaza ihtimali olan iĢlerde, hekimin daimi olarak iĢ yerlerinde veya civarında bulunacağı, hastanesi olmayan veya Ģehir ve kasaba dıĢındaki yerlerde bir hasta odası ve ilk yardım araçlarının bulundurulacağı, yüzden beĢ yüze kadar daimi iĢçisi olan kurumların bir revir yeri, beĢyüzden yukarı iĢçisi olanların yüz kiĢiye bir yatak hesabıyla hastane açmaya zorunlu olduğu hükme bağlanmıĢtır. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 114. maddesiyle de, bu Yasanın hastalık sigortasıyla ilgili hükümlerinin uygulandığı yerlerde çalıĢan ve hastalanan sigortalıların tedavileri hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180. maddesi hükmünün uygulanmıyacağı, ancak, söz konusu maddenin hastalanan iĢçilerin tedavileri ile ilgili hükümleri dıĢında kalan ve iĢçilerin sağlık durumlarının denetlenmesinin sağlanmasına, iĢyerlerinde hekim çalıĢtırılmasına, hasta odası ve ilk yardım araçlarının bulundurulmasına ve diğer hususlara iliĢkin hükümlerinin saklı olduğu belirtilmiĢtir.
1
1475 sayılı ĠĢ Kanununun 74. maddesinde ise, iĢyerlerinde ve diğer müĢtemilatında bulunması gereken sağlık Ģartlarının ve iĢyerlerinde kullanılan alet, edevat, makinalar ve hammaddeler yüzünden çıkabilecek hastalıklara engel olacak önlem ve araçların neler olduğunu belirtmek üzere bir tüzük çıkarılması öngörülmüĢ; bu hüküm uyarınca çıkarılan ve 11.1.1974 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe konulan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğünün 91 maddesiyle "Sürekli olarak en az 50 iĢçi çalıĢtırılan iĢyerlerinde Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dıĢında kalan iĢçilerin sağlık durumlarının denetlenmesi, ilk yardım, acil tedavi ve diğer koruyucu sağlık hizmetlerini düzenlemek üzere iĢveren, Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180. ve Sosyal Sigortalar Kanununun 114. maddeleri gereğince iĢyerindeki iĢçi sayısına ve iĢteki tehlikenin büyüklüğüne göre, bir ya da daha fazla hekim sağlayacaktır. Bu hekimlerin çalıĢma koĢulları ile görevlerini nasıl yürüteceklerini ayrıntılı Ģekilde gösterilen bir yönetmelik tüzüğünün yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde çıkarılır." hükmü getirilmiĢtir. Dava konusu yönetmelik de anılan tüzük hükmü gereği hazırlanarak yürürlüğe konulmuĢtur. Davacının iddiasının aksine görev alanını ilgilendiren 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ile ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğünün uygulanmasını sağlamak amacıyla yalnızca ÇalıĢma Bakanlığı tarafından dava konusu yönetme liğin çıkarılmasında mevzuata aykırı bir yön bulunmamaktadır. Yukarıda açıklanan yasal düzenlemelerden anlaĢılacağı gibi, iĢyerlerin de iĢçilere verilecek sağlık hizmetlerinin neler olacağı ve nasıl sağlanacağı konusu zaman içerisinde düzenlenerek çağdaĢ koĢullara uygun kurallar getirilmeye çalıĢılmıĢtır. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180. maddesiyle getirilen, 506 sayılı Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra da hastalanan iĢçilerin tedavisi dıĢında devam eden, iĢverenin iĢçilerin sağlık durumunun denetimini sağlama yükümlülüğünden ne anlaĢılması gerektiği 1475 sayılı Yasanın 74. ve ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğünün 91. maddesinde açıklığa kavuĢturulmuĢtur. 1475 sayılı Yasanın 74. maddesi uyarınca çıkarılan Tüzüğün 91. maddesinde, 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtırılan iĢyerlerinde iĢçilerin sağlık durumlarının denetimi kapsamı içinde ilk yardım ve acil tedavi yanında, diğer koruyucu sağlık hizmetlerinin de sağlanması öngörülmüĢ bulunmaktadır. Nitekim BirleĢmiĢ Milletler ÇalıĢma Örgütünün 112 sayılı Tavsiye kararında, iĢ yerleri sağlık hizmetinin uygulanmasında koruyuculuğun esas olması gerektiği vurgulanarak, koruyucu sağlık hizmetlerinin neleri kapsadığı ayrıntılarıyla belirtilmiĢtir. Yukarıda anılan "ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü" uyarınca çıkarılan dava konusu yönetmelikte de, en az elli iĢçi çalıĢtırılan iĢ yerlerinde iĢyeri hekimlerinin çalıĢma koĢulları, görev ve yetkileri, iĢyerinde iĢçilerin sağlık denetlemesinin yeterli biçimde yapılması, koruyucu sağlık hizmetlerinin yeterli ve etkin bir düzeyde sağlanmasının temini amacı doğrultusunda düzenlenmiĢ olup; davacı tarafından ileri sürüldüğü gibi, yönetmelikle iĢverenlere yasal düzenleme dıĢında yükümlülükler getirildiğinin, iĢverenin iĢyerini serbestçe sevk ve idaresine hekimin müdahalesi ve iĢverenin serbestçe sözleĢme
2
yapmasının engellenmesi anlamında düzenleme yapıldığının kabulüne olanak görülmemektedir. Dava konusu yönetmelikte, koruyucu sağlık hizmetlerinin yürütülmesi için iĢyeri hekimine bir kısım idari ve teknik görevler verilmiĢ, bazı yetkiler tanınmıĢ; koruyucu sağlık hizmetinin, iĢçilerin sağlık denetiminin yapılabilmesi için iĢyerinin büyüklüğüne göre yardımcı sağlık personeli çalıĢtırılması, iĢyeri sağlık birimleri kurulması, olanaklar ölçüsünde iĢyerinde nitelikli hekim görevlendirilmesi öngörülmüĢtür. Getirilen bu görev ve yükümlülükler, 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtırılan iĢyerlerinde iĢverence mevzuata göre sağlanması zorunlu iĢçilerin sağlık denetiminin, koruyucu sağlık hizmetlerinin doğal sonucu bulunmaktadır. Öte yandan, davacı tarafından ileri sürüldüğü gibi, yönetmelikte, ayrım yapılmadan 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtıran iĢyerlerinde tam gün süreyle hekim çalıĢtırma zorunluluğu da getirilmiĢ değildir. Yönetmeliğin 8.maddesinin (e) bendinde, sadece sürekli olarak 1000 ve daha fazla iĢçi çalıĢtıran iĢyerlerinde, 1593 sayılı Yasanın 180.maddesinde yer alan büyük kurumlarda sürekli hekim bulundurma zorunluluğu esasına uygun biçimde, sürekli hekim bulundurulması öngörülmüĢtür. Sürekli hekim bulundurulması zorunlu olmayan, 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtırılan iĢyerlerinde ise, hekimlerin çalıĢma süreleri iĢçi baĢına ayda onbeĢ dakika olarak saptanmıĢ olup; iĢyerinde temini zorunlu olan sağlık denetiminin ve koruyucu sağlık hizmetinin düzenli ve etkin biçimde yürütülmesi amacıyla getirilen bu hükümde de ilgili yasalara aykırılık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, dava konusu yönetmelikte ilgili yasalara ve kaynağı olan tüzüğe aykırılık bulunmadığından, dayanaktan yoksun davanın reddine karar verildi. (DAN-DER, SAYI:52-53) RD/MÜ
3