PORTFOLIO / MARTI.lN OOSTRA
Zijn studio is een binnenruimte in een drukkerij. Zijn uitzicht bestaat uit de werkvloer van anderen. Sommige foto's van Wolfgang Tilmans en Maurice Scheltens vindt hij fantastisch. Van Maurice Scheltens bijvoorbeeld een rode Porsche en BMW Cabrio in een afdruiprekje. Zijn werk werd geplaatst in Addic!t en Druk (Belgische tijdschriften), Carp, Credits en Items. Zijn werk wordt afgebeeld in Graphic Design for the 21st Century. Hij levert met enige regelmaat materiaal voor de rubriek Tamtam in Adformatie. Zijn naam: Martijn Oostra: 'Fotographer or designer, that's the question?' [Paul Kaptein]
De adjudant van politie te Veldhoven moest even wennen aan de wonderlijke verzameldrift van de ontwérper/fotograaf Martijn Oostra. Op 3-6-
leert zijn verleden: 'Tien jaar geleden kwam in mijn grafische werk de fotografie erbij. Pas vijf jaar geleden ben ik me ook als fotograaf
een vijftal Amsterdam Collections die hij op verzoek van Vandejong en Arjan Groot van (020) Ontwerpers speciaal sàmenstelde voor een uitga-
1988 werd op gezag van de officier
gaan profileren.' Uiteindelijk, na
ve van de Amsterdam Promotion
van justitie te Veldhoven besloten inzake het door Oostra begane strafbare feit van diefstal van verkeersbor-
een tweede cappuccino luidt zijn eigen vonnis: 'Ik ben fotograferend
Foundation. Oostra zelf heeft geen rijbewijs of auto. De fiets, het open-
ontwerper!.' Op de vraag of hij zijn
den geen verdere maatregelen tegen hem te nemen. 'Ik ben nu eenmaal een verzamelaar van goed ontworpen items', verontschuldigt de archivaris Oostra zich met een glimlach. Van huis uit grafisch ontwerper -
studio niet wil uitbreiden met een compagnon geeft hij het kristalheldere antwoord: 'Ik zie veel samenwerkingsverbanden, zou dat ook wel willen. Maar het is net als in de liefde; je moet de juiste tegenkomen.'
baar vervoer of een lift per auto brengt hem overal op de plekken waar fascinerende werkelijkheid in beeld te brengen is. 'En kijk hier eens naar hoe die mannen de vaste trap tussen de roltrappen opbreken met hun pneumatische drilboorma-
afgestudeerd aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem- is de fotografie , zijn tweede grote passie,
HOMO LUDENS
chines of hoe daar een bouwvakker in gele overall blauwe slangen uit-
'Eigenlijk speel ik nog steeds ..',
rolt. Dat is toch net playmobiel, of
steeds meer deel van zijn werk gaan
bekent Oostra als we samen door de
niet somsT Kijkend naar de foto
uitmaken. Op de vraag of Oostra zich eerder ziet als fotograferend ontwerper of ontwerpend fotograaf ontstaat een babylonische spraakverwarring die aangeeft dat, ondanks het feit dat dit existentiële gevecht inmiddels gestreden is, het uithangbord ontwerper of fotograaf voor opdrachtgevers nog wel eens
talloze plakboeken bladeren die hij in de loop van de jaren heeft aangelegd, en waarin hij zijn materiaal voor potentiële opdrachtgevers tot leven brengt. We zijn aangeland bij een verzameling 's nachts gefotografeerde oldtimers voor veelverdieners zoals die in de Amsterdamse straten wachten op hun slapende chauf-
met de truck waar in grote letters het woord TEGELS op staat, terwijl iets meer naar rechts op dezelfde foto Sanitaire Artikelen valt te lezen, komt al snel de discussie op het fenomeen beeldbewerking en manipulatie. 'Ik ben geen beeldbewerker, ik registreer met mijn foto's wat ik op straat zie.' Zelfs de foto
verwarrend kan zijn. Hij recapitu-
feurs . Deze vormden onderdeel van
van de gele auto tegen een helgele
D-C-2 VAKBlAD VOOR ONIWERPmS EN BEElDMAKERS
33
MAllTI..IN OOSTRA/ PORTFOLIO golfPlaten achterwand blijkt niet getrucked of gefotoshopped te zijn. 'Ik manipuleer niets in mijn foto's.' Hij nuanceert: 'Het enige dat ik als fotograaf natuurlijk wel manipuleer
ristiek is van zijn autonome fotografie. 'Wat is mijn ding?' Triviale zaken op een andere wijze onder de aandacht brengen.' Opvallend is dat Oostra als fotogra-
ring, de beelduitsnede.' Dat Oostra als homo ludens de wer-
ferend ontwerper zelf zijn media probeert uit te kiezen. Hij benadert
signaleert hoe in de kunstwereld momenteel autonome fotografie een 'hot item' is. Daar ligt wellicht voor de nabije toekomst ook een uitbreiding van zijn activi tei ten. Martij n Oostra loopt als hij even tijd heeft graag door ver-
is het camerastandpunt en de kade-
uitgeverijen en tijdschriften, nodigt
schillende galeries en musea. 'Graag
kelijkheid in zijn volwassen kinder-
mensen uit naar zijn werk te komen
fantasie wel degelijk manipuleert
kijken, en zodra hij zijn archief
zou ik exposeren met mijn werk in een galerie of een museum.'
blijkt bijvoorbeeld uit de werktitel 'busongeluk' die hij aan een foto gaf waarop een kartonnen model van een touring car' tegen een 'kunst-
heeft geopend laat de inhoud die mensen doorgaans niet meer met rust. 'Op die wijze heeft Items in het verleden een serie WC-huisjes gepubliceerd.' Hij start met datgene wat hem intrigeert; dat kunnen strepen op het wegdek zij n of tweedehands auto's waar de oorspronkelijke
Vragend waar zijn foto's idealiter zouden moeten hangen antwoordt hij direct: 'Zo denk ik niet.' Om er na enig nadenken even later aan toe te voegen: 'Ik zou wel in het Stedelijk willen hangen of op Paris Photo.' Tussen 17 mei en 30 juni hangen er in het Vondelpark 150
matige' vangrail botst. Juist omdat zijn foto's strakke registraties vormen van scènes uit onze realiteit ben je in eerste instantie niet geneigd vraagtekens te plaatsen bij zo'n
belettering op het moment dat hun
inzendingen van fotografen op het
busongeluk. Pas wanneer je langer
tweede leven begint vanaf is
kijkt zie je dat het geen echte bus is
gehaald. Die dingen vertellen een
formaat 36 x 36, een tentoonstelling getiteld: 'de mooiste foto's van 150
maar een model in een etalage.'
eigen verhaal. Ik doe dan weinig meer dan ze tot "onderwerp van aandacht' te verheffen." En soms is er dan iemand die mijn interesse blijkt te delen.'
DETAILS
jaar na zijn afstuderen in 1995, nog
ACQUISITIE
Oostra werkt alleen. Vaak is hij onderweg zonder camera. 'Mijn pro-
steeds bezig is met een tweetal opdrachten die hij ooit op de acade-
Op de vraag hoe hij nieuwe opdrachten verwerft, antwoordt Oostra: 'Ik
bleem is een beetje dat als ik eenmaal begin te fotograferen ik abso-
MIJN DING In ons tweede gesprek dat hij marketingtechnisch goed heeft voorbereid, merkt hij op dat hij nu, zeven
fotografen'. Een van de bijzondere auto-foto's van Oostra hangt daartussen.
mie kreeg. Oostra: 'De ene laat zich
schrij f tij dschriften aan, en dan
luut niet meer kan stoppen.' Als hij
kort en bondig samenvatten als
stuur ik materiaal mee, en dan
zichzelf een taak stelt dan moet
fotograferen op straat. De tweede opdracht - indertijd voor het vak
ieder object dat binnen die taakstel-
'beeld' - is ingewikkelder. De opdracht luidde: 'verbeeld door middel van beeld je eigen slechte eigenschappen.' Oostra vermoedde dat zijn grootste slechte eigenschap schuilde in het verzamelen van nutteloze kennis, maar vroeg zich na
wacht ik af. Hij haast zich toe te voegen dat zijn fotografie niet uitsluitend autonoom is, maar dat hij wel degelijk ook in opdracht werkt. Voor het bulletin van het architectuur platform Den Haag, Wils & Co, heeft hij een reportage gemaakt over de Haagse grachten. Oostra: 'Veel mensen weten helemaal niet
ling valt er fotografisch aan geloven. 'Toch speelt het toeval vaak een grote rol in mijn werk.' Het is zeker geen toeval dat hij in 1994 voor zijn stage naar Parijs ging, waar Karel Martens een stageplek had gecreëerd bij Rick Bas Backer van Atelier Fabrizi. Bladerend door
voltooiing van de opdracht af, of dat
dat er grachten zijn in Den Haag.'
de Parijse reclamefolders raakte hij
eigenlijk wel zo'n slechte eigen-
Bij Lust, de grafisch ontwerpers van
gefascineerd door mini-advertenties.
schap was.
Wils & Co vonden ze het een leuk
Daaruit kwam zijn project Junk
idee om juist iemand uit
Mail JA-JA. Pulp fictie!. voort. Het bestond uit mini-advertenties die waren opgeblazen tot het niveau van posters en affiches. Martijn: 'Ja, het kleine uitvergroten, dat is zo'n beetje wat ik doe.' <
Na de vaststelling dat het niet manipuleren van beeld onderdeel uitmaakt van zijn handelsmerk, hoeft hij niet lang na te denken over de vraag wat de belangrijkste karakte-
Amsterdam die klus te laten klaren. Voortdurend haalt hij uit zijn archiefdozen nieuwe albums, zoekt specifieke foto's die zijn verhaal met beeld helder ondersteunen. Oostra
'IK MANIPULEER NIETS IN MIJN FOTO'S.'
PAG. 35 BOVEN Eiland Sporenburg: architectonische vorm van clipart PAG. 35 ONDER Fiat tegen gele golfplaatwand PAG. 36/37 Utiliteitsbouw PAG. 38 BOVEN MinicooperGenève, 1998 PAG. 38 ONDER Expositie van luchtfoto's in de Jardin du Luxembourg in ParijS van de Franse fotograaf Vann Arthus-Bertrand PAG. 39 BOVEN Kunstwerk onder de Grande Arche de la Défense in Parijs, bestaande uit glazen panelen PAG. 39 ONDER Twee gele speelgoed New Vorkse taxi's en twee gele golfballetjes op een gele tafel PAG. 40/41 Kartonnen model van een touringcar verongelukt in etalage van reisbureau in Keulen PAG. 42 BOVEN Mobiele klimwand gefotografeerd in Barcelona PAG. 42 ONDER San Francisco. Truck passeert achter Amerikaanse krantenautomaten
34
VAKBlAD VOOR ON1WERPlRS EN BEElD MAKERS 0-C-2
PORTFOLlO!MARTI.lN OOSTRA
D-C-2VAKBLAD VOOR ONTWERPERS EN BEELDMAKEHS
3S
MARTI..IN OOSTRAl PORTFOLIO
36 VAKBlAD VOOR ONlWfRPfRS fN 8[[lDMmRS D-C-2
PORTFOLIO! MART."M OOSTRA
D-C-2 VAK8lAD VOOR ONTWERPERS EN 8EElDMAKERS
37
MART.... N OOSTRA/ PORTFOUO
-- - ..:- --- .~ ~~
38
YAKBlAO VOOR ONTWmp[RS [N BHlOMAK[RS D-C-2
PORTFOLIO I MART."N OOSTRA
0-C-2 VAKBlAD VOOR ONTWERPEASEN BlHOMAKERS
39
MARTI.lN OOSTRAl PORTFOLIO
40
VAK8lAD VOOR ONIW[RP[RS [N 8mOUAKERS 0-C-2
PORTFOLIO! MART• .JM OOSTRA
D-C-2 VAKBlAD VOOR DNIW(RPlRS (N OUlDMAK(RS
4.
MART."M OOSTRA/ PORTFOLIO
42
VAKBlAD VOOR ONTWERPERS EN BEHOMAKERS O-C-2
NEW ALPHABET I TYPOGRAFIE
WIM CROUWEL EN ZIJN OLDIES BUT GOLDIES
Het new alphabet van Wim Crouwel, dat door Pieter Braninga in 1967 als Kwadraatblad van de toen roemruchte Steendrukkerij de Jong & Co werd gepubliceerd, trok - in zijn excentrieke eigenwijsheid - erg veel aandacht. Het commentaar kwam aanvankelijk uit vakkringen (zoals van Gerard Unger), maar tien jaar later in heftige bewoordingen ook uit de pen van niet-typografisch-onderlegde leken, zoals Renate Rubinstein. Aanvallen, die zelfs 'opgesierd' werden met snieren over onorthodoxe brilmonturen en kledingkeuze van sommige ontwerpers. [Ben Bos]
/
Piet Schreuders wist het allemaal erg veel beter en legde dat vast in
bare lettertypen, de elegante klassieke, noch de strakkere moderne.
een boekje dat door het 'G.J. Thiemefonds' werd uitgegeven, geti-
Door het toepassen van uitsluitend
m 's en w's . Wim vertrouwde er domweg op dat we het wel zouden begrijpen als er ergens 'mamma'
teld Lay in Lay out. Hij vloekte de ont-
horizontale en vertikale lijnen om tot zijn letters te komen , maakte
WegenWacht ging.
werpwereld, maar in het bijzonder
Wim zijn lettertekens hanteerbaar
het bureau Total Design, bij elkaar. De Zwitserse typografie ('een ps eudoreligie, zo die al iets voorstelde') was in zijn bewoordingen de meest smakeloze uitvinding sinds de koekoeksklok. Lay in Lay out is enige jaren geleden, bij het uitkomen van een herdruk, aanleiding geweest tot
voor de machine met zijn zeer beperkte resolutie; maar zeker niet voor de mens, zoals Unger terecht opmerkte. Niet de lezer (vertrouwd met de bestaande lettervormen) moest zich maar aanpassen, doch de machine moest verbeterd worden, stond er in een bescheiden vervolg-
Het experiment van dit alfabet trok zeker veel aandach t in het beroepsveld en bleef door de tijd heen ook dikwijls vermeld. Maar een écht warm onthaal zat er niet in. Enerzijds omdat de kathodestraalbuis met zijn beperkingen spoedig
het toekennen van de 'Werkman
publicatie van diens hand.
Prijs' aan Schreuders. Een kwalijk grapje van de jury, vermoedelijk.
De pijn van het moeilijke lezen van
inspanning die het lezen vergde. Al ging het maar om de naam van maker 'wim' zèlf. Toch ook die w
Piet zelf bekende tijdens een interview met Het Parool, naar aanleiding van zijn bekroning, dat hij geen idee had wie die Werkman eigenlijk was. Zijn boekje, gezet in blokvorm, vertoont als gevolg van de gekozen smalle kolom affreuze en hinderlijk lezende, onregelmatige woordspaties. Geen Zwitserse
nieuw leerproces vereisten. Zoals de a, g, k, m, s, v, w, x en z. Met de m en de w zat ik tot voor kort zelf ook in mijn maag. Waar de basis van het alfabet in een zuiver vierkante vorm stak, begreep ik nooit waarom de e niet gewoon een kwart slag kloksgewijs of anti-kloksgewijs gedraaid kon worden om tot een begrijpelijke
uitgekakt was, anderzijds door de
enm. Ook de bijpassende cijfers leenden zich niet tot snel opmaken van een rekening. Kapitalen werden verkregen door het plaatsen van een streepje boven de onderkast-letter; dat maakte het in de praktijk allemaal nog wat lastiger. Daar wij als geoefende lezers toch niet spellen, doch
bare Emmentaler gatenkaas.
m respectievelijk w te leiden. Ik
woorden en regels overzien, waren teksten in deze alfabetten (er waren
Crouwel's new alphabet markeerde
vroeg het Wim, eindelijk. 'Ja, het wàs eigenlijk wel inconsequent', zei
verschillende gradaties en breedten) meestal toch begrijpelijk, omdat de
hij (de altijd consequente man). Maar hij hàd het al zo moeilijk gehad met de 'verdichtende' vorm van de e, dat hij niet tot dat draaien wilde overgaan. De scrabble-doos vertelt iets over de frequenties in onze taal van de e, de m en de w. Er zitten negen maal zoveel e's in als
vrij talrijke moeilijke tekens vanuit de context worden 'meegelezen'. Een écht klein korps, zoals in het 'Kwadraatblad' ook werd toegepast, is voor de lezer niet minder dan een
typografie, maar wel een onverteer-
een fase in de automatisering van het zetten. Op het moment dat hij het ontwikkelde, verkeerde de techniek nog in het stadium van de lezende kathodestraalbuis; en dat ging ook weer snel voorbij . Die buis
Ben Bos schetst uit de hand 'Van Wim' in new alphabet
teksten uit het new alphabet zat hem in een aantal tekens die een
stond of dat het over de
was domweg niet berekend op de subtiele detailleringen van de gang-
ramp. Uiteindelijk werd het new alphabet vooral een curiosum. Voornamelijk
D-C-2VAKBlADVOORONJWERPmS EN BEElDMAKERS
43
TYPOGRAFIE / NEW ALPHABET
geschikt voor incidenteel gebruik als aandacht opeisende kopletter. Vooral te gebruiken als er iets revolutio-
wand, vitrines met schetsen en resultaten. En affiches. Het letterlevensverhaal van Crouwel
sante specifieke letter/cijfervormen te ontwikkelen. Daar zijn hoogtepunten bij. Zoals de kalender 1976,
nairs moet worden geafficheerd.
kent een paar fasen. In de late jaren
die wordt getooid met een verlate versie van Amsterdamse School cij-
vijftig en de vroege jaren zestig had En zo geschiedde het.
Wim een sterke behoefte om via typografie expressie te stoppen in affiches en catalogi-omslagen. Veel
fers .
Popmuzikanten uit Engeland plaatsten met enige regelmaat op hun CD-tjes albumtitels in de new alphabet bold. Het alfabet was zomaar 'cool' geworden. Ofmet een ander toepasselijk woord 'vet'. Was dit wellicht de aanzet tot een revival van de Crouweliaanse alfabetten? Hoe dan ook, de tijd bleek
voor Van Abbe met de naam van schilder Leger als een fabriekslogo.
In 1968 geeft de tentoonstelling 'Vormgevers' in het Stedelijk hem het excuus een letter te ontwikkelen op basis van het 1-4-1 stramien, dat hij hanteert voor de catalogus omslag en het affiche van het museum. Niet het makkelijkste om te lezen, wèl heel karakteristiek. Claes Oldenburg, àbk in het Stedelijk,
rij p voor het gedigitaliseerd op de
Het is een start van een hele reeks
krijgt een lettering die aansluit bij
markt brengen van niet alleen de new alphabets, maar ook van een
prachtige catalogi en affiches waar-
de vormkarakteristieken van zijn
in hij op dezelfde manier werkt. Lurçat, Tajiri, Couzijn, Hiroshima (!).
actuele werk. Er komt ook een soort 'gedigitaliseerd' specifiek alfabet voor het Museum Fodor. De competitie voor het ontwikkelen van nieuwe cijfer-postzegels geeft Crouwel aanleiding tot het maken van een vrij hoekig, schrijfrnachine-achtig
aantal andere lettertypen die door Crouwel in de loop der tijden was gecreëerd. The (Britse) Foundry bracht deze typen op de markt en volgens de creator lopen ze als broodjes bij de bakker. Medio maart werd bij Vivid (vormgevingsgalerie) in Rotterdam een ten-
gelegenheidsvormen. Geconstrueerde namen van kunstenaars, jaartallen op wenskaarten, logo's voor bedrijven (Turmac, Leeser). Van 1957 is er een affiche
Bij het van start gaan van 'Total Design' treedt het werk een nieuwe fase binnen. Is het een reactie op de collegiale nabijheid van 'partij-theoreticus' Benno Wissing, een streven naar zuiverheid in de leer van lijnrechte systeemtypografie? De gete-
alfabet. Toch overheersen later voornamelijk
toonstelling geopend, die geheel gewijd was aan alfabetten en inci-
kende lettervormen worden zeldza-
de neutrale, uiterst leesbare schreef-
mer (Fernhout, Mataré, Robert
lozen-van-reputatie zijn werk. Het
dentele lettervormen uit de teken-
Muller, Alfred Jensen, Henri
pen van Crouwe!. Plus de toepassing van dat lettermateriaal op affiches, museumcatalogi, brochures, postzegels, kalenders, etcetera. 't Zag er prettig uit. Was ook door Wim zelf ingericht. New alphabets in Corps Reusachtig op een lange witte
Michaux) en het wachten is slechts op de definitieve doorbraak van Frutiger's 'Univers' die daarna voor Crouwel dé universele letter wordt, jarenlang. Elk jaar ziet hij zijn kans schoon om, voor de kalenders van drukkerij Van de Geer, heel interes-
uitbrengen van een aantal van Crouwel's oldtimer alfabetten door
44
VAK8LAO VOOR ON1WfRPER! EN 8EELOMAKER! D-C-2
de Engelsen geeft de mogelijkheid weer eens in zijn voetsporen te treden. Met de letters van de cijferzegels als echte tekstmogelijkheid en de rest vooral om visueel 'in te koppen'. <
HET NEW ALPHABET WAS ZOMAAR 'COOL' GEWORDEN.
OF MET EEN ANDER TOEPASSELIJK· WOORD 'VET'. Voorstel voor een nieuw lettertype. dat meer dan traditionele lettertypen. geschikt was voor de kathodestraalbuis
NEW ALPHABET / TYPOGRAFIE
U-C-2 VAKBLAD VOOR ONIWERPERS EN BEHOMAKERS
4S