Humanitas by Maters Hermsen

van

tot

Nummer 1 / mei 2010

mensmens Jubileum: Humanitas 65 jaar

Maatje Liesbeth van der Meij: â&#x20AC;&#x2DC;Dit werk doet je goedâ&#x20AC;&#x2122;

Paskal Jakobsen van BLØF

Hij verzette zijn vakanties om kinderkampen te organiseren.

Humanitas: trendsetter

Liesbeth van der Meij ‘Het begin was doodeng’

Het Jaarverslag 2009 staat vanaf juni 2010 op www.humanitas.nl. Wilt u een exemplaar ontvangen, mail naar info@humanitas.nl, ovv naam en adres. Humanitas wordt gesteund door:

Hoe verliep de oprichting van Humanitas?

‘Langer leven door vrijwilligerswerk’

5 Testament Ook u kunt Humanitas opnemen.

Colofon Van Mens tot Mens, ledenblad van Humanitas. Van Mens tot Mens verschijnt twee maal in 2010. Alle rechten voorbehouden. KvK 40530895, ISSN 0166-1124 Redactie Marja Smits, Nikol Verkroost, Ilse van Sloten, André Hudepohl Teksten Josephine Krikke, Max Paumen jr., Saskia Engbers, Marjolein van Rotterdam, Els Meijers, Edith Bijl, Arjan Berben Eindredactie Maters & Hermsen Fotografie en illustraties Ester Al, Mona van den Berg, Wendy Panders, Christian van der Meij, Henk Thomas, Merlijn Doomernik (HH) Basisontwerp en vormgeving Artgrafica Amsterdam Drukwerk De Raat & De Vries Redactie-adres Humanitas, Postbus 71, 1000 AB Amsterdam, 020-5231100 Lid worden? Vul het formulier in op www.humanitas.nl, bel 020 - 5231100 of mail info@humanitas.nl

Pionier in passende hulpverlening

Opvallende momenten uit 65 jaar Humanitas.

Landelijk project Gezin in Balans

‘Ik wilde iets doen voor mensen in plaats van scoren in mijn commerciële baan. Daarom dacht ik aan vrijwilligerswerk. Net op dat moment, zo’n anderhalf jaar geleden, las ik in de krant over Humanitas en Gezin in Balans, een project voor ex-gedetineerde moeders. Ze zochten vrijwilligers. Ik bleef er maar naar kijken. Tot ik de stoute schoenen aantrok. Het begin was doodeng. Maar ik geloof dat mijn maatje – een ex-gedetineerde moeder van net in de twintig – het net zo eng vond. We kregen snel een band. Ik luisterde vooral, zij vertelde. Over de toekomst, niet over het verleden. Ik weet nog altijd niet waarom mijn maatje in de gevangenis zat – dat doet er ook niet toe. Je helpt iemand met het weer op de rails krijgen van haar leven. Toen ze vrijkwam had ze geen huis, geen werk en geen school. Ze dacht dat de hele wereld tegen haar was, behalve ik. Wat ik deed, waardeerde ze daarom erg, en dat merkte ik ook. Aan kleine dingen meestal, zoals toen we naar de Dienst Werk en Inkomen gingen. Ze tikte me op mijn schouder en zei: “Ik ben heel blij met je!” Dat zijn mooie momenten. Dit werk doet je echt goed. Sinds ik vrijwilliger ben, maak ik me niet meer druk om pietluttigheden en besef ik hoe fijn ik het heb in mijn eigen leven.’ (MvR)

En verder 2, 9, 15, 19 Vrijwilligers Vier portretten. 10 Humanitas anno 2020 Bestuurder Jaap Dijkstra kijkt in de toekomst. 14 Nieuwe ronde, nieuwe kansen Een project moet stoppen. Maar gaat toch door. 18 Test je kennis van Humanitas. 23 Gefeliciteerd! Louk Kerkhoffs, even oud als Humanitas.

Hoogleraren Meijs en Dekker over het Nederlandse vrijwilligerswerk.

16 Hete hangijzers

nhoudinhoudinhoud

Vrijwilliger

We gaan nog niet met pensioen

Het 65-jarig jubileum zette me aan het denken over mijn eigen Humanitasverleden. Nú ben ik natuurlijk als directeur betrokken bij Humanitas, maar in mijn herinnering ben ik minstens twintig jaar lid. Het gekke is, dat ik mij niet meer precies herinner waarom ik dat werd. Waarschijnlijk door een humanistische mailing, want lid van het Humanistisch Verbond ben ik al langer. In mijn beleving zijn er veel samenhangende lidmaatschappen: de vakbond, de PvdA, de VARA, de VPRO, donaties aan HIVOS en betrokkenheid bij het HV en Humanitas. Ik ben nog altijd een beetje ‘verzuild’ ben ik bang. Gelukkig is Humanitas breder dan ‘mijn zuil’.

Het is mij daarbij vergaan zoals veel leden: je bent uit sympathie lid, maar weet niet meer zo precies wat de organisatie doet. Daar kreeg ik zelf pas een helder beeld van in de periode direct voor mijn aantreden als directeur. Een bijzondere tijd, waarin ik me oriënteerde en meeliep met thuisadministratie, vriendschappelijk huisbezoek, en op een kindervakantieweek in het nachtspel als koe in het bos heb gelegen… In de afgelopen jaren heb ik ook veel vernieuwing gezien: de uitbouw van de thuisadministratie-projecten, de ontwikkeling van het chatproject Het Luisterend Oog, het beginnen van een project als BOR (Begeleide Omgangs Regeling). We kunnen als vereniging wel 65 worden, met pensioen gaan we niet, zelfs niet op ons 67ste! Als ik geschiedenis en hedendaagse praktijk van Humanitas op me in laat werken, dan realiseer ik me hoe bewonderenswaardig en misschien ook hoe wonderlijk het is, dat er duizenden vrijwilligers zijn, die niet alleen verantwoordelijkheid voor zichzelf nemen, maar die ook hun betrokkenheid op anderen en op de samenleving in praktijk brengen. In besturen en in contacten van mens tot mens. Hulde! Lodewijk de Waal, directeur vereniging Humanitas

Humanitas 65 jaar

Op 31 mei van dit jaar bestaat Humanitas 65 jaar. Dat vieren we in het land, met diverse bijeenkomsten. En dat viert Van Mens tot Mens, met deze speciale jubileum-editie. Om te laten zien dat we dan wel wat ouder zijn, maar nog niet lang niet oud, hebben we een eigentijdse huisstijl laten ontwikkelen. En een nieuw logo. Dat siert nu u al de cover van deze Van Mens tot Mens. De rest van de huisstijl krijgt stap voor stap een plek in onze uitingen. Veel leesplezier en hopelijk tot ziens op een van onze jubileum-activiteiten!

Een greep uit de activiteiten: District Oost houdt op 29 mei in Zutphen Open Huis. District Noordwest organiseert op 25 juni een symposium, met de titel ‘Hoe vaak geef je een tweede kans’. District Zuid houdt op 17 juni, 9 september en 11 november netwerklezingen in Eindhoven. District Noord organiseert op 30 september in Groningen een conferentie over armoede en zelfredzaamheid. Op zaterdag 25 september door het hele land de DichtbijDag. Kijk voor alle activiteiten en aanmelden op www.humanitas.nl

foto: mona van den berg

Voortleven in het vrijwilligerswerk

foto: de nationale beeldbank / nopdam

foto: merlijn doomernik (hollandse hoogte)

Zanger Paskal Jakobsen was als groepsleider verknocht aan de Zeeuwse kinderkampen van Humanitas

Wie wil, kan Humanitas opnemen in zijn testament. Marjoleine Beers, hoofdbestuurslid, deed dit een paar jaar geleden.

Plezier maken op kinderkamp De zanger van popgroep BLØF, Paskal Jakobsen, ging zeker zes keer mee als groepsleider met de Zeeuwse kinderkampen van Humanitas.

Als het moest, dan verzette hij er zijn eigen vakanties voor. Paskal Jakobsen, de zanger van BLØF, vond weinig dingen leuker dan met een groep kinderen op te trekken tijdens de Zeeuwse zomerkampen van Humanitas. Zeker zes edities deed hij er als vrijwillige groepsleider aan mee, in de jaren negentig van de vorige eeuw. Hij kon het goed vinden met de kinderen, dat was een belangrijke motivatie voor Jakobsen. Toen hij ermee begon op zijn achttiende, was hij amper vier jaar ouder dan de oudste deelnemer. ‘Daardoor alleen al had ik een goede aansluiting. Maar je moet ook wel je mannetje staan en met zelfvertrouwen opereren.’ Jakobsen herinnert zich niet meer elke afzonderlijke editie, daarvoor is het te lang geleden. Maar één moeilijker

meisje dat hij onder zijn hoede had, komt hem nog wel snel voor de geest. ‘Ze was veertien, maar leek veel ouder. Die verspreidde veel negativiteit. Toen we er als leiding een keer niet bij waren, had ze iedereen aan het huilen gekregen met haar verhalen. Een groot tranendal was het. Het lukte me om toch de stemming te keren en de nadruk op positieve dingen te leggen. Dat kon ik goed: de stemming omdraaien.’ Voordat BLØF zijn volledig aandacht opeiste, werkte Jakobsen als groepsleider in Zeeuwse kindertehuizen. In die periode bleek hem, dat de kinderen die meegingen op de kinderkampen vergelijkenderwijs ook weer niet zo heel moeilijk waren. Hoogtepunten tijdens de vakantiekampen waren de avondlijke kampvuren als de latere BLØF-zanger er zijn gitaar

bij pakte. ‘Daar word ik in Zeeland nu nog op aangesproken door jongeren die er toen bij waren en inmiddels volwassen zijn. Dat zingen en gitaarspelen paste in wat ik het allerbelangrijkste vond aan de kinderkampen: gewoon plezier maken. De kinderen kwamen vaak uit éénouder-gezinnen met de nodige problemen. Op vakantiekamp waren ze echt even uit hun gewone kringetje.’ ‘Ik zou eigenlijk best nog wel eens als groepsleider willen meedoen. Maar ik ken ondertussen niemand meer van de organisatie. En belangrijker nog: het laat zich niet meer inplannen in mijn drukke schema.’ < (AB) www.blof.nl

‘Je testament opmaken is iets waaraan je liever niet denkt, zeker niet in tijden waarin er geen aanleiding is om je bezig te houden met de dood. Toch hebben mijn man Paul en ik jaren geleden onze nalatenschap al geregeld. We hadden een eigen bedrijf en dan wil je privé en zaken gescheiden houden. In 2004 kreeg Paul een spierziekte. Hij zou niet lang meer te leven hebben, zeiden de artsen. We deden toen allebei vrijwilligerswerk voor afdeling Leeuwarden. We hebben de laatste twee jaar van zijn leven ontzettend veel steun gehad aan Humanitas. Humanitas is een geweldige organisatie.

Terwijl sommige vrienden niet goed wisten hoe ze met Pauls ziekte moesten omgaan en weinig van zich lieten horen, waren de vrijwilligers van de afdeling er voor ons. Op een Humanitas-manier: door er niet nóg meer drama van te maken. Het was niet dat ze bij elk afscheid met tranen in hun ogen nog drie keer omkeken omdat het wel eens de laatste keer kon zijn. Toen in 2004 de toenmalige directeur van Humanitas me belde om me te polsen voor een functie in het hoofdbestuur, zei hij: “Ik weet dat je een moeilijke tijd hebt, maar ik wil het je toch vragen.” Typisch Humanitas, niet voor een ander willen denken.’

Meer weten? Ook u kunt Humanitas benoemen tot erfgenaam. Hierdoor heeft Humanitas, eventueel samen met andere erfgenamen, recht op (een deel van) de nalatenschap. U kunt ook in uw testament laten vastleggen, dat u een specifiek bedrag of bepaald bezit aan Humanitas nalaat, een ‘legaat’.

‘In 2004 hebben Paul en ik ons testament herzien. We dachten: als wij er niet meer zijn – ineens veel minder hypothetisch – dan willen we dat ál ons geld naar goede doelen gaat. Dat zijn de Vereniging Spierziekten Nederland, Plan Nederland – om de kinderen die we er hebben geadopteerd ook in de toekomst te blijven ondersteunen – en Humanitas-afdeling Leeuwarden. Die paar familieleden van ons hebben het geld niet nodig. Mijn zus en schoonmoeder, echte idealisten, hadden hier alle begrip voor. Laten vastleggen wat er na jouw dood met je geld gebeurt, is eigenlijk heel humanistisch. Regie houden over je leven en ook over wat er met je bezittingen gebeurt als je er niet meer bent. Paul en ik hebben geen kinderen gekregen. Geld nalaten aan Humanitas is voor mij een manier om voort te leven. In het vrijwilligerswerk van Humanitas.’ < (EM)

Humanitas vertelt u er graag meer over. U kunt ons bellen of mailen. T: 020 - 523 1100 | M: info@humanitas.nl

Pionier in passende hulpverlening foto: collectie spaarnestad / henk blansjaar

De overheid kan burgers niet bij alles een helpende hand bieden. Onder meer daarom werd in 1945 Humanitas opgericht.

Joris In ’t Veld, Eén van de drie oprichters van Humanitas.

Zonder de Tweede Wereldoorlog had Humanitas dit jaar waarschijnlijk niet haar 65-jarig bestaan gevierd. Dan was de vereniging al ouder geweest. Want in 1939 bestonden er vergevorderde plannen voor de oprichting van een stichting voor maatschappelijk werk voor ‘niet-kerkelijken’. De tijd was er rijp voor, vonden mensen uit de socialistische beweging. Toen de oorlog uitbrak, belandden de plannen echter in de ijskast. De latere oprichters van Humanitas, onder wie Joris in ’t Veld, Piet Faber en Jo Boetje (zie kader), bleven tijdens de bezetting met elkaar wel nadenken over het toekomstige Nederland. Mensen kunnen nu eenmaal in moeilijkheden raken, was hun redenering. Dat was een gegeven. Voor een deel zou de overheid op zulke momenten hulp kunnen bieden, maar dat gold vooral voor materiële hulp. Morele

steun bij gezinsmoeilijkheden of bijvoorbeeld voor ex-gevangenen was geen taak voor ambtenaren. De heer Rietveld was betrokken bij de oprichting van een Humanitas-afdeling in Leiden en later ook in Rotterdam. Hij zegt in Van Mens Tot Mens (1995) over het motief om Humanitas op te richten: ‘Je kan met de beste sociale wetten toch niet alle moeilijkheden, alle verdriet van de mensen wegnemen.’ Humanitas wilde de bevolking voorzien van passende hulpverlening, maar niet binnen een traditie van neerbuigende liefdadigheid. Bovendien moest de steun niet uitgaan van christelijke maar van algemeen humanistische uitgangspunten. Daar was inmiddels een grote doelgroep voor ontstaan: na de oorlog was het aantal Nederlanders zonder banden met een kerk gegroeid tot anderhalf miljoen. Zij konden niet gemakkelijk aankloppen bij de traditionele (vooral kerkelijke) organisaties voor armenzorg en liefdadigheid.

Oprichters

Schoonmaken

Op 31 mei 1945 werd de ‘Stichting voor Maatschappelijk Werk op Humanistische Grondslag’ (later: Humanitas) opgericht door Joris in ’t Veld, Piet Faber en Jo Boetje. In ’t Veld (foto hiernaast) was de eerste voorzitter en bleef aan tot 1963. Van 1948 tot 1952 werkte hij namens de PvdA als minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting. Piet Faber was tot 1949 penningmeester en vanaf 1950 secretaris. In dat jaar werd hij tevens hoofd van het Bureau voor de Jeugdzorg in Amsterdam. Piet Faber was afkomstig uit vrijzinnig-protestantse hoek. Jo Boetje was voor de oorlog leider van de Amsterdamse Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) en directeur van het jongensweeshuis van de vereniging ‘Tot Steun’. Hij was de eerste ‘propagandist’ van Humanitas. In 1949 werd hij ‘propaganda-medewerker’ bij de PvdA.

Na WOII bleek al snel dat de Nederlandse samenleving niet veel was veranderd in vergelijking met de verzuilde samenleving van voor de oorlog. In zo’n type samenleving kon een stichting voor maatschappelijk werk niet zonder levensbeschouwelijke identiteit. De oprichters van Humanitas kozen voor een ‘Stichting voor Maatschappelijk Werk op Humanistische Grondslag’. Humanisme betekende overigens méér dan alleen ‘nietkerkelijk’. Er was en is een eigen visie. Het humanisme ziet de mens als individu, maar tegelijkertijd als onderdeel van de gemeenschap. Eigen verantwoordelijkheid, maar óók de zorg voor de ander staan centraal.

Actief het humanisme uitdragen, dat wilde men niet. Daar was onder andere het Humanistisch Verbond voor, dat in 1946 was opgericht. Het uitgangspunt van Humanitas was vooral praktisch. ‘Humanistisch schoonmaken bestaat natuurlijk niet’, meent mevrouw De Vries-Kopveld, vanaf het begin betrokken bij Humanitas, (in: Van Mens Tot Mens in 1995).

Amoreel Bij sommige kerkelijken leidde de oprichting van Humanitas tot argwaan. Een dagblad meldde zelfs: ‘Humanitas is consequent amoreel, met gebrek aan zedelijke normen en gericht tegen de christelijke geest, waarin men in Nederland, getuige ook de grondwet, leeft.’ Humanitas zelf at de soep niet altijd zo heet. De organisatie zou openstaan voor álle bevolkingsgroepen. Onderling was er niet alleen maar overeenstemming. Zo ontstond er al gauw discussie over het inzetten van vrijwilligers of juist betaalde krachten. De eerste voorzitter van Humanitas, Joris in ’t Veld, schreef hierover in het eerste nummer van het ledenorgaan in 1945: ‘Wil dit werk tot zijn recht komen, dan moet er zijn een persoonlijke band, een overeenstemming in geestelijke sfeer. Daarom zien wij het liever gedaan door vrijwillige krachten, die zich tot dit werk geroepen voelen, al zal een nauw contact met de overheidsdiensten niet ontbeerd kunnen worden.’ Ondanks zulke onenigheden kwam er binnen korte tijd een organisatie tot stand die een deel van het maatschappelijk werk in Nederland voor haar rekening nam. In 1947 telde Humanitas al 37 afdelingen en honderden vrijwilligers.

Het ledenblad van Humanitas verscheen voor het eerst in november 1945, nog zonder titel. In de eerste jaren heette het simpelweg Humanitas. In 1952 werd het tijdschrift omgedoopt tot Van Mens Tot Mens.

Tine en George Poelman in 2010. In 1945 organiseerde zij het eerste Humanitaskinderkamp. In Edam. Hun huwelijk werd ervoor uitgesteld.

Smokkie Een ander bijzonder initiatief, waarmee de vereniging nog altijd in de belangstelling staat, was het kinderkamp. Het eerste kamp, georganiseerd in Edam, vond plaats in 1945. George en Tine Poelman vingen er Amsterdamse jongens op die te lijden hadden gehad

onder de oorlog. De organisatoren moesten zelf voor onderdak, kleding en voedsel zorgen. Ze denken met warme gevoelens terug aan de jongens. Iedereen kon zijn nare ervaringen uit de sombere jaren achter zich laten. ‘We moesten ze ’s avonds een smokkie geven, een zoentje’, verzucht Tine. ‘Het waren zulke lieve kinderen. In die zes weken zijn ze gemiddeld zes pond aangekomen.’

Landelijk Project Het Luisterend Oog

‘Het doet wat met je’

Brief George Poelman schreef onlangs het landelijk bureau nog een brief waarin hij mooie herinneringen ophaalt aan hoe snel het kamp eigenlijk met betrokkenheid van velen uit de grond werd gestampt. Bij de brief ook een bijlage met stukjes uit zijn familiearchief. Het blijkt dat George en Tine voor deze activiteiten hun huwelijk zelfs nog even uitstelden. Ook al klopt Humanitas zich niet zo graag op de borst: dit eerste kinderkamp was en is iets om heel trots op te zijn. < (JK) Met dank aan Ruurd Ouwehand en Michael Kerkhof.

Literatuur Nynke Zwierstra: Geen opgeheven vinger, maar een uitgestoken hand. Humanitas 1945 -1995; ‘Georganiseerd humanisme in Nederland geschiedenis, visies en praktijken’, redactie Bert Gasenbeek en Peter Derkx; ‘Niet uit de hoogte. Voorzitters van Humanitas 1945-2005’, samenstelling Ruurd Ouwehand; Humanitas 1, jaargang 1, 1945; Artikelen uit Van Mens tot Mens.

Anita Lelieveld

foto: mona van den berg

Humanitas had weinig geld, behalve wat financiële ondersteuning van de vakbonden, de SDAP en andere socialistische organisaties. In tegenstelling tot de kerken kende de vereniging geen goed gevulde geldkist. En dus ging onder andere de collectebus rond om het werk mogelijk te maken. In sommige regio’s kreeg Humanitas nog wel subsidiegeld van de gemeente, maar in andere gold juist een boycot. Het maatschappelijk werk van de vereniging werd bij het ontstaan onderverdeeld in de secties kinderbescherming, gezinsverzorging, bejaardenzorg en reclassering. Humanitas ontpopte zich al vanaf het begin van haar bestaan tot ‘trendsetter’ in hulpverlening aan nieuwe doelgroepen. Zo werd er een steunpunt opgericht voor buitenlandse kinderen en kwam er een Thuisfront Humanitas, voor de geestelijke en maatschappelijke begeleiding van buitenkerkelijke militairen in Indonesië, en voor begeleiding bij hun terugkeer.

Vrijwilliger

‘De eerste keer dacht ik dat ik iets moest doen. Mensen vertrouwen geven bijvoorbeeld. Maar dat bleek helemaal niet te hoeven. De mensen die op de Humanitas-website willen chatten, doen dat om hun verhaal kwijt te kunnen. Ze willen een luisterend oor of oog, in dit geval van iemand waarvan ze niet weten wie het is, en die ook niets weet van hen. Ze vragen soms wel of je man of vrouw bent. En vaak expliciet dingen als: “Je weet toch verder niets van me, hè?” Het gekke is dat je in die anonieme gesprekken toch vaak diep gaat. De chats duren altijd wel een uur, en ik heb er wel van twee of drie uur. Je komt grote problemen tegen. Misbruik, groepsverkrachting, zelfmoordplannen, borderliners, het komt allemaal voorbij. Dat doet wel wat met je. Ook al omdat je soms wil ingrijpen maar dat niet kunt. Als een meisje van zestien vertelt over misbruik, dan moet je je erbij neerleggen dat zo’n gesprek eenmalig is en anoniem. Vooral in het begin kostte me dat moeite. Maar ik heb steeds meer gemerkt dat chatten mensen echt oplucht. “Je weet niet hoeveel dit voor me betekent”, schrijven ze dan, of, zoals een meneer laatst, “Ik heb het nu weer op orde!” Ik kijk ondertussen elke week uit naar mijn chats. Niet alleen omdat het een mooie aanvulling is op mijn werk – ik ben zelfstandige adviseur en counselor –, maar ook omdat het mijn leven verrijkt en zo dankbaar is.’ (MvR)

Humanitas anno 2020 Over tien jaar moet het geregeld zijn: dan praten en beslissen alle leden en vrijwilligers mee over de belangrijke onderwerpen binnen Humanitas. Dat is de toekomstwens van bestuurder Jaap Dijkstra.

Jarenlang was Jaap Dijkstra directeur van ontwikkelingsorganisatie Hivos. Na zijn pensionering heeft hij zijn weg gevonden in het vrijwilligerswerk, onder andere als penningmeester van het hoofdbestuur van Humanitas. Zijn visie op de organisatie reikt verder dan alleen de penningen. Zo heeft hij duidelijke ideeën over de toekomst van Humanitas. Of de organisatie over tien jaar eigenlijk nog wel bestaat? Dijkstra is ervan overtuigd. ‘Hulp van mens tot mens blijft altijd nodig. Ik geloof niet dat we ooit een samenleving zullen hebben waarin niemand buiten de boot valt, al hoop ik vurig dat ik het verkeerd heb.’ Dijkstra wijst op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. ‘De tweedeling in onze samenleving is alleen maar groter geworden. Je hebt een groep – gelukkig de grootste – die een redelijk prettig leven leidt. Maar er zijn ook mensen die aan alle kanten in de knel zitten. Geen werk, een heel laag inkomen, weinig scholing en een slechte gezondheid. Die zaken blijken vaak samen te gaan. Het is heel erg moeilijk die mensen een opstap te geven, maar we moeten het wél blijven proberen. En dat moeten we ook in de toekomst doen aan de hand van de Humanitaswaarden: op basis van gelijkwaardigheid, de verantwoordelijkheid nemend voor onszelf en de ander, met behoud van de regie over het eigen leven, en op een betrokken en vraaggerichte manier. Die waarden zitten in de genen van onze organisatie en daar zijn we trots op. Ook over tien jaar zullen ze nog fier overeind staan.’

Wat Dijkstra over tien jaar wél graag anders ziet, is de opzet van Humanitas. ‘We werken momenteel met afdelingen die weer zijn ondergebracht in districten. Daarboven staat een

Snuffelen De professionalisering van de vrijwilligers gaat dóór, als het aan Dijkstra ligt. Maar daarnaast moet er over tien jaar ook plaats zijn voor vrijwilligers die korte tijd willen ‘snuffelen’ aan Humanitas. ‘Humanitas investeert veel in vrijwilligers. Dat moet zo blijven, want die deskundigheid wordt erg gewaardeerd. Maar soms is het een handicap dat we zoveel eisen stellen aan vrijwilligers. De trend is dat mensen zich niet meer jarenlang willen vastleggen aan vrijwilligerswerk. Ze hebben bijvoorbeeld van nu tot aan de kerst tijd om vrijwilligerswerk te doen. Scholieren zoeken een plek voor hun maatschappelijke stage, en bedrijven willen een tijdje iets nuttigs

doen in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Die mensen vinden nu niet gemakkelijk toegang tot Humanitas. Daar moeten we iets op verzinnen. Humanitas moet de deur wijd openhouden en met twee benen in de wereld staan.’

Fris en open De activiteiten van Humanitas worden op dit moment voor meer dan de helft gefinancierd met overheidssubsidies. Dat is volgens Dijkstra een grote verworvenheid. Maar tegelijkertijd ziet hij een andere kant. ‘Het gevaar dreigt dat we onze activiteiten aanpassen aan de beschikbare subsidies. Op die manier volgen we de politieke en maatschappelijke keuzes van de overheid, en die zijn misschien niet altijd de onze. Ik hoop dan ook dat we in 2020 méér eigen middelen hebben. Daarmee kunnen we onze eigen keuzes maken, gebaseerd op de noden die wij constateren in de samenleving.’ Voor die extra eigen middelen zijn véél meer leden nodig. ‘Het is daarom goed dat we ons 65-jarig jubileum aangrijpen om onze landelijke bekendheid te vergroten. Als Humanitas toegankelijker wordt, en heel veel mensen ons gaan kennen en waarderen, dan levert dat nieuwe leden en donateurs op.’

Bemoeien Over 10 jaar is Dijkstra zelf 75 jaar. ‘Ik ben dan geen lid van het bestuur meer, maar hopelijk wél een trouwhartig lid van de Humanitas Community. Vanachter mijn pc, én af en toe in persoonlijk contact, hoop ik me dan nog een beetje met de organisatie te kunnen bemoeien.’ < (SE)

foto: henk thomas

Peilingen

landelijk bestuur. Er is een vrij strenge scheiding tussen de vrijwilligers die de projecten uitvoeren, de leden en de bestuurders. Die scheiding zou ik weg willen nemen. Ik vind het goed dat mensen die bij een organisatie horen, zich ook betrokken kunnen voelen. Daarom zou ik één grote Humanitas Community willen creëren, waarin het onderscheid tussen leden en vrijwilligers wegvalt. Ieder lid van die community of gemeenschap mag ideeën inbrengen, meepraten en -beslissen over het beleid. Dat kan prima met de digitale mogelijkheden van vandaag.’ Hoe werkt zoiets in de praktijk? Dijkstra: ‘Stel, je bent vrijwilliger bij een Maatjesproject. Maar misschien wil je ook graag weten wat er buiten jouw project om bij Humanitas gebeurt. Via bijvoorbeeld je computer of een smartphone kun je dan toegang krijgen tot alle informatie, meediscussiëren over belangrijke onderwerpen en je stem laten horen bij peilingen en referenda. Voor dit soort mogelijkheden zullen we natuurlijk niet tot 2020 hoeven wachten.’

Jaap Dijkstra: ‘Mensen die bij een organisatie horen, moeten ook invloed kunnen uitoefenen.’

Humanitas: trendsetter Mooie momenten genoeg in 65 jaar. Een bescheiden selectie highlights.

1984

Jaren vijftig - Condooms in Heerlen

1984 en 1985 – VARA’s Sterrenshow

Gezinsverzorgsters beschuldigd

1945

1945 - Eerste kinderkamp Zes pond erbij

Humanitas Heerlen verleent hulp aan gezinnen, ook aan katholieke families. Dat loopt niet soepel: op een zeker moment worden de gezinsverzorgsters ervan beschuldigd deze families pakketten condooms aan te bieden. En dat past niet in de katholieke mores. Humanitas verkoopt het voorbehoedsmiddel in haar eigen plaatselijke winkeltje, Sanitas.

Humanitas als trendsetter

1952 - Ellinchem

‘Sluit de meisjeskamer ’s nachts af’ Ellinchem is het eerste humanistische kinderhuis, in Ellekom. Het wil jongens en meisjes bij elkaar huisvesten. Het duurt even voordat Justitie akkoord gaat, op voorwaarde dat de meisjesslaapkamer ’s nachts wordt afgesloten.

1960 - Oprichting HSHB

Huisvesting voor ouderen op niet-kerkelijke grondslag Humanitas sluit zich aan bij de Humanistische Stichting voor Huisvesting van Bejaarden (HSHB). Wie doneert aan HSHB is verzekerd van een plaats in een humanistisch verzorgingstehuis van deze stichting.

1960 1952 1953 - Watersnoodramp Hulpgoederen distribueren

1985

1953

1971 - Oudjes kijken

Pensioenleeftijd ter discussie De bestuurscommissie Bejaardenwerk roept een actiegroep in het leven om activiteiten met en voor bejaarden in de afdelingen te ondersteunen. Als eerste ontwikkelt zij het discussieproject ‘Oudjes kijken’, waarin de positie van ouderen in de maatschappij kritisch aan de orde wordt gesteld.

1971

voor een huisdier te zorgen, kunnen voor een dagdeel of een dag in de week op afroep tijdelijk een hond, kat of cavia in huis nemen.

1996 - Maatjes

Een veelgebruikte term

1996 Het ‘maatje’ is een veelgehoorde term bij Humanitas. Een maatje gaat een contact aan met iemand die in een sociaal isolement zit. Zo ontstaan er maatjesprojecten voor asielzoekers, mensen met een psychiatrische achtergrond en voor gedetineerden.

2004 - Inbreker krijgt wroeging

2006

2006 - Landelijk Steunpunt Thuisadministratie

‘Ik kan geen cijfers meer onthouden.’ Cliënt Joop in Van Mens Tot Mens over zijn oorlogstrauma: ‘Alle herinneringen aan vroeger komen terug. Maar wat in het heden gebeurt, raak ik telkens kwijt. Ik kan geen cijfers meer onthouden.’ Steeds meer mensen hebben moeite om hun administratie op orde te houden. Samen met andere organisaties start Humanitas het Landelijk Steunpunt Thuisadminstratie.

‘Alleen de koekjes opgegeten’

1984 - Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie Taboes doorbreken Andermaal een trendsettend project. De werkgroep, die sinds 2008 Transvisie heet, biedt ondersteuning en hulpverlening aan transseksuele en transgendere mensen en hun omgeving, en behartigt hun belangen. De allereerste gespreksgroep voor transseksuele vrouwen, bestaat in 2010 nog steeds onder de naam Vrouwengroep Amsterdam.

1984 1996 - De knuffeldiercentrale Een cavia of kat op afroep

1996 In de verzorgingshuizen van een van de werkstichtingen van Humanitas is de uitleencentrale van knuffeldieren actief. Bewoners die niet in staat zijn

‘Hallo, beste medewerkers van Humanitas. Ik ben degene die bij jullie ingebroken heeft. Ik wilde wat meenemen maar toen ik aan het snuffelen was toen zag ik dat jullie eigenlijk een soort goed doel zijn en arme mensen helpen (ik wist niet waarvoor Humanitas stond), maar dit wil ik eigenlijk niet op mijn geweten hebben. (...) Ik heb de schade gelukkig beperkt gehouden, u hoeft alleen maar stopverf te kopen en de plastikke ruit te plaatsen. Nu, ik heb alleen de koekjes uit de trommel op, en wat paaseitjes, als ik goed bij kas zit dan zal ik een kleine

2004 2008 - Koningin Beatrix bij BlinN Aandacht voor slachtoffers van mensenhandel Koningin Beatrix brengt samen met toenmalig staatssecretaris Albayrak een bezoek aan BLinN (Bonded Labour in Nederland), een organisatie die slachtoffers van mensenhandel ondersteunt. De koningin spreekt in het nieuwe Human-gebouw in Amsterdam uitvoerig met de slachtoffers. BLinN is een samenwerkingsverband van Humanitas en Oxfam Novib. < (JK)

2008 13

illustraties: wendy panders

Tijdens de hulpacties die na de watersnoodramp in 1953 op gang komen, is Humanitas een van de organisaties die wordt ingeschakeld voor de distributie van hulpgoederen. Ook stuurt Humanitas een maatschappelijk werkster en een aantal gezinsverzorgsters naar het Zeeuwse gebied.

Kamervragen over spectaculaire loterij

1958

1950 - Gezinshulp

1950

1958 - Rolot

VARA-presentator Willem Ruis trekt met zijn tv-programma Sterrenshow in een circustent door het land om onder andere geld in te zamelen voor Humanitas. Gewone mensen kunnen op tv hun talenten laten zien op het gebied van showbusiness. Een gezamenlijk initiatief van de VARA en Humanitas.

Humanitas wil zoveel mogelijk zélf geld binnenhalen in plaats van afhankelijk zijn van subsidies. In 1958 komt zij daarom met een spectaculaire nieuwe loterij, de Rolot. Die wordt gespeeld met kaarten en een lettercombinatie. Over de Rolot – bedacht door een reclamebureau – worden Kamervragen gesteld. De confessionele partijen vinden zo’n verderfelijk kansspel maar niets. Daardoor kan de Rolot slechts één termijn spelen. Dat levert de vereniging 700.000 gulden op.

Pal na de bevrijding vindt bij Edam het eerste Humanitas-kinderkamp plaats. In een boerderij komen 36 Amsterdamse jongens bij van de oorlog. Ze voetballen, zingen en spelen. En ze krijgen klompen, want de meesten bezitten geen schoenen meer. De ondervoede jongens komen gemiddeld zes pond aan.

Ook in de beginjaren van haar bestaan is Humanitas al trendsetter op het gebied van hulpverlening aan nieuwe doelgroepen, bijvoorbeeld met aparte organisaties voor gezinshulp. Deze zijn noodzakelijk vanwege het grote tekort aan gezinsverzorgsters, en omdat zulke zorg meestal kerkelijk is. De nieuwe gezinshulpen zijn een succes. Ze worden betaald voor hun werk: de eerste beroepskrachten van Humanitas.

Willem Ruis voor Humanitas

bijdrage storten op jullie rekening. Excuses voor het ongemak.’ Brief van een inbreker bij de afdeling Arnhem. Er wordt geen aangifte gedaan, maar wel meldt Humanitas de inbraak bij de politie.

De meeste projecten van Humanitas beginnen met het signaleren van een behoefte. Vervolgens wordt bedacht of vrijwilligers in die behoefte kunnen voorzien én of zoiets bij Humanitas past. Zo is in elk geval in 2003 het project ‘Persoonlijke Ondersteuning voor Allochtone Vrouwen en Meisjes’ van district Oost ontstaan, in samenwerking met de Allochtone VrouwenTelefoon. Thouraya Chaabane, destijds coördinator Persoonlijke Ondersteuning, herinnert het zich: ‘Landelijk onderzoek had aangetoond dat allochtone meisjes vaker suïcide overwegen of plegen dan meisjes met een Nederlandse achtergrond. De manager van district Oost

Links op de foto Thouraya Chaabane, rechts vrijwilliger Madlin Karademir.

Nieuwe ronde, nieuwe kansen vond dat we voor deze groep vrouwen iets konden betekenen. Samen met de Telefonische Hulp- en Dienstverlening Oost-Nederland maakten we plannen voor een telefonische hulpdienst voor en door allochtone vrouwen, met daaraan gekoppeld persoonlijke ondersteuning bij de deelnemers thuis.’ De Allochtone VrouwenTelefoon gaf allochtone vrouwen de mogelijkheid om een vertrouwelijk gesprek in de eigen taal te voeren en gaf informatie. In eerste instantie verliep het contact telefonisch, maar er was ook een persoonlijk contact mogelijk. ‘De vrijwilligers waren ontzettend gemotiveerd en je zag ze gewoon groeien’, vertelt Thouraya. ‘Er waren bijvoorbeeld vrouwen bij die dit vrijwilligerswerk zagen als een mooie kans om door te groeien naar hun eerste betaalde baan. In 2005 wonnen we de Jan Renken Prijs, de prijs die Humanitas jaarlijks uitreikte aan een succesvol project.’

Huisbezoeken Toch bleef het project niet in deze vorm behouden. Thouraya: ‘We kregen van de provincie een subsidie voor

Deelnemers aan de Allochtone VrouwenTelefoon in 2004.

drie jaar. Daarna zou het project worden geëvalueerd. Medio 2005 telde het project zeventien koppels, en stonden vijf vrouwen voor ondersteuning op de wachtlijst. Tot eind 2004 waren bijna vierhonderd huisbezoeken afgelegd. Dat was niet genoeg. Het bleek toch lastiger om bijvoorbeeld meer koppels aan te trekken. Wilde het project een toekomst hebben, dan moest het anders worden opgezet. De Telefonische Hulp- en Dienstverlening Oost-Nederland was erg teleurgesteld toen Humanitas besloot om de persoonlijke ondersteuning onder te brengen bij Humanitas VOC Tandem, het ‘brede’ maatjesproject van Humanitas. Maar achteraf bezien is het een verstandige beslissing geweest. Het project werd toegankelijk voor een brede doelgroep, typisch Humanitas.’ Anno 2010 is Thouraya coördinator bij Humanitas VOC Tandem. ‘We ondersteunden in 2009 vijftig vrouwen. Dat is een ‘gemengde’ groep vrijwilligers, wat vrij uitzonderlijk is voor een vrijwilligersproject. De oorspronkelijke opzet – een project voor en door allochtone vrouwen – was mooi geweest, maar nu hebben we een laagdrempelig project dat voor iedereen toegankelijk is. Én een toekomst waarover we ons geen zorgen hoeven te maken.’ < (EM)

Bart de Roos Voorleesproject, Afdeling Hoogezand-Sappemeer/Slochteren

‘Vet cool!’ zei Bashir ‘Mijn twee kinderen zijn dyslectisch. Dat is natuurlijk rot voor ze, maar het fijne ervan was dat ik lekker veel kon voorlezen. Intussen zijn ze groot en lees ik niet meer voor. Toen ik zo’n drie jaar geleden een oproep van Humanitas in de krant las voor vrijwilligers om voor te lezen, sprong ik dan ook op. “Dat hebben ze voor mij bedacht”, riep ik. Het jongetje dat ik ging voorlezen heet Bashir. Hij was vier, sprak geen woord Nederlands, en was net vanwege gezinshereniging met zijn moeder uit Ivoorkust hierheen gekomen. Bashir zou ik een uur of anderhalf per week voorlezen. Ik maak het wat langer. Maar natuurlijk lees ik niet alleen maar. We doen ook spelletjes. Wel zijn die altijd gericht op taal. Tegenwoordig gaat dat in samenspraak met school. Als Bashir bijvoorbeeld problemen heeft met voor/achter, vraagt zijn juf of ik daar iets mee kan. Dan doe ik spelletjes met Bashir en zijn vriendjes, en roep de hele tijd “voor” en “achter”. Bashir spreekt al aardig Nederlands, hoewel er woorden zijn die hij niet kent. Maar: iedereen wil hem helpen. Het is ook een geweldig leuk jongetje. Laatst vroeg een vriendje wie ik was. Bashir zei: “Dat is mijn opa! Nou ja, een soort opa.” Héél schattig. Er zo zijn er zoveel ontroerende momenten. Zoals die keer toen hij met een buurjongetje met een quad speelde. Ik vroeg wat hij ervan vond. “Vet cool!”, zei Bashir.’ (MvR)

foto: mona van den berg

foto: christian van der meij

In 65 jaar tijd komt het voor: projecten die anders uitpakken dan van tevoren zo mooi was bedacht. Zo ook het initiatief ‘Persoonlijke Ondersteuning’ van district Oost.

Vrijwilliger

9 hete hangijzers Wie help je wel en wie niet? Hoe stel je je grenzen? Vragen en dilemma’s zijn er genoeg in de dagelijkse praktijk van Humanitas.

Het einde van een contact mag nooit als een verrassing komen. Het moet van meet af aan duidelijk zijn dat de vrijwilliger op een gegeven moment afscheid neemt. Om te voorkomen dat iemand in een gat valt, kun je doorverwijzen of een andere vrijwilliger zoeken. Doorverwijzen is niet hetzelfde als afschuiven. Humanitas spreekt daarom over ‘warme doorverwijzing’. Daarbij begeleid je mensen tot aan de deur van degene waarnaar je doorverwijst. Humanitas is niet altijd heel strikt is met de periode van een jaar, vooral als iemand goed op weg is. Want daar gaat het uiteindelijk om. Flexibiliteit is ook de leidraad bij mensen met een lichte verstandelijke beperking, een groeiende groep in ons bestand. Zij hebben vaak behoefte aan vaste contacten, structuur en duidelijkheid.

Zijn er mensen die Humanitas niet wil helpen?

Het uitgangspunt is: Humanitas is er voor mensen die geen hulp krijgen van anderen. Zedendelinquenten zijn daarvan een voorbeeld. Toch is er – na een zorgvuldige discussie – besloten deze doelgroep niet te bedienen. De aanleiding was een vraag om mee te doen aan een project waarin vrijwilligers (ex-)zedendelinquenten ondersteunen. Humanitas heeft veel activiteiten met kinderen, zoals kinderopvang, de vakantieweken, Gezin in Balans en Home-Start. De vrijwilligers die daar met hart en ziel aan bijdragen wil Humanitas niet in verlegenheid brengen met projecten voor daders van zedenmisdrijven. Verder bestaat het risico dat er dingen worden gevraagd van vrijwilligers die niet van hen verwacht mogen worden. Zoals het onderhouden van contact met politie en justitie als er iets fout gaat of iemand zich niet aan justitiële afspraken houdt.

Moeten vrijwilligers ruimte krijgen voor eigen initiatieven?

Een afdeling begon onlangs met het begeleiden van mensen die de neiging hebben hun huis te laten vervuilen.

Geen hoofddoekjes in mijn huis!

Stel dat een deelnemer van het project Vriendschappelijk huisbezoek zegt: ‘Iemand met een hoofddoek wil ik hier niet over de vloer hebben.’ Of een

te r a l at ie : es

De ondersteuning van Humanitas is eindig. Op eigen benen leren staan is het uitgangspunt. Toch kan iemand in een gat vallen aan het einde van een contact. Hoe ga je daarmee om?

il lu st r

oudere heer wil alleen jonge dames op bezoek. Luistert Humanitas naar deze wensen, we werken tenslotte vraaggestuurd? Nee, het dragen van een hoofddoek door een vrijwilliger zal hierin nooit een selectiecriterium zijn, net zo min als leeftijd. Belangrijk is wél of een deelnemer kan opschieten met de vrijwilliger.

Dit is een idee van de vrijwilligers. Zij zijn de ogen en oren van Humanitas, dus krijgen ze ook de ruimte om eigen ideeën te ontwikkelen. Als vrijwilligers zaken signaleren, dan staat de vereniging daarvoor open. Maar ruimte geven aan eigen initiatief is wat anders dan onbegeleid en op eigen houtje aan de gang gaan. Vrijwilligers moeten kunnen werken binnen de verantwoordelijkheid van hun afdelingen. Alleen dan is er zicht op de kwaliteit van het werk. Zo is het niet de bedoeling dat iemand van het project Thuisadministratie ook belastingaangiftes invult.

5 Moet Humanitas in ieder gat springen dat de overheid laat vallen? Nieuwe vragen ontstaan onder andere door verandering van overheidsbeleid. Humanitas wil vraaggericht werken, dus kunnen we nieuwe vragen niet links laten liggen. Daarom springt Humanitas inderdaad in veel gaten die de overheid laat vallen. Een actueel voorbeeld is de ondersteuning van (ex-)psychiatrische patiënten en hun

begeleiding naar een plek in de maatschappij. De AWBZ vergoedt dit niet meer in alle gevallen. Gemeenten polsen al of Humanitas hierin een rol kan spelen. Humanitas pakt veel op, maar voorwaarde is altijd dat het uitvoerbaar moet zijn door vrijwilligers en moet passen binnen de filosofie en voorwaarden.

In het buitenland heerst veel meer ellende dan in Nederland. Is het niet beter daar tijd en geld aan te spenderen?

De tendens is dat vrijgevigheid zich veel meer richt op het buitenland en op directe rampen, zoals recentelijk de aardbeving in Haïti. De ‘rampen’ in Nederland voltrekken zich vaak in stilte, zoals eenzaamheid. Zulke zaken verdienen ook aandacht.

Opleiding en

scholing van vrijwilligers is belangrijk. Maar verlies je daardoor geen mensen die op een meer vrijblijvende manier aan de slag willen? Uitgangspunt is dat een vrijwilliger niet ongeschoold aan het werk gaat. Als mensen opleiding en training niet aankunnen of niet zien zitten, zijn ze niet geschikt voor Humanitas. Scholing geeft je de kans te kijken of een activiteit geschikt voor je is en

geeft de organisatie de kans te kijken of de vrijwilliger geschikt is voor het gevraagde werk.

8 We hebben een goede activiteit, maar kunnen er geen geld voor vinden. Een voorbeeld is het chatproject Het Luisterend Oog, dat online hulp biedt. Vijfenzeventig vrijwilligers in het hele land spannen zich hiervoor in en iedereen is enthousiast over het project. Voor de proeffase waren er financiers te vinden, zoals de provincie, enkele gemeentes, het ministerie van VWS en particuliere fondsen. Het vervolg is onzeker. Humanitas is dringend op zoek naar geld hiervoor. Het voortzetten van succesvolle projecten is niet altijd simpel. We hebben genoeg vrijwilligers en deelnemers, maar niet altijd genoeg geld. Daardoor is er soms aarzeling om iets nieuws te beginnen. Wat te doen als het een succes wordt? Geld is een voortdurend dilemma.

Grenzen stellen is tegenstrijdig met het principe ‘regie over het eigen leven’.

Een vrijwilliger bij een project Thuisadministratie ziet dat een deelnemer veel geld besteedt aan niet zo zinvolle dingen, terwijl hij schulden heeft. Je mag dan zeker suggesties geven, maar geen dwingende adviezen. Door het stellen van vragen en het aanreiken van informatie geef je iemand zelf de instrumenten in handen om bewust te kiezen en eventueel een andere weg in te slaan. Dat is wat anders dan iemand een richting opduwen die jij goed vindt. < (MPjr.)

1: Voor wie is het onderdeel Transvisie van Humanitas bedoeld? a. Transvisie organiseert gesprekken tussen vrouwen van verschillende nationaliteiten b. Transvisie is de titel van het nieuwe Humanitasprogramma voor 2010-2015 c. Transvisie helpt transseksuelen en hun naasten door vooroordelen uit de wereld te helpen en steun te bieden

2: Met wie werkte Humanitas samen om gezinnen een ‘Wereldweekend’ te bieden? a. Van der Valk Hotels b. Stayokay c. Center Parcs

6: Waar staat de afkorting DMH voor? a. Dienstverlening aan Mensen met een Handicap b. Dienstverlening, Maatschappij en Handicap c. Doe wat voor Mensen in het Huishouden

7: Herman Tjeenk Willink was tussen 1987-1991 voorzitter van Humanitas en nu vice-voorzitter van de Raad van State. Hoe wordt die laatste functie ook wel genoemd? a. statenraad b. onderkoning van Nederland c. minister van staat

8: Welke pay off is nooit van Humanitas geweest?

3: Wie was de opvolger van Joris in ’t Veld, de eerste voorzitter van Humanitas? a. Alexander Stempels b. Ineke van der Wel-Markerink c. August David Belinfante

4: Een bijzondere Humanitas-dag was 16 mei 2009. Wat was de naam van deze dag? a. Humanitas Doe-Samen-Dag b. Humanitas DichtbijDag c. Humanitas Doe-Open-Dag

a. Doen wat je moet doen b. Humanitas helpt mensen c. Hand in hand vooruit

9: Hoeveel afdelingen had Humanitas op 31 december 2009? a. 90 b. 38 c. 16

10: Welk project of welke activiteit is niet van Humanitas? a. LETS-Ruilwinkel b. Maatje meer c. BOR

5: Samen met Oxfam Novib ondersteunt Humanitas slachtoffers van mensenhandel. Weet u onder welke naam dat gebeurt?

11: Wat was de titel van de eerste nummers van Van Mens tot Mens?

a. Boundless Ladies b. Labour Trade c. Bonded Labour in Nederland

a. Humaan b. Mededelingenblad Humanitas c. Die was er niet

foto: mona van den berg

Hoe Humanitas bent u? Doe de test!

Vrijwilliger Betsy Damad Lotgenotengroep Steun bij rouw Afdeling Skarsterlân/Lemsterland

‘Die bijeenkomsten zijn zó goed’ ‘Op de eerste bijeenkomsten vertelt iedereen zijn verhaal en wordt er veel gehuild. Aan het einde van de reeks lachen de deelnemers van de lotgenotengroep veel. Die verandering is zo mooi. Wij, de twee vrijwillige begeleiders, verdwijnen meer naar de achtergrond. Mensen doen steeds meer zelf. Er ontstaan vriendschappen, terwijl het in het begin onbekenden waren. Iedereen heeft het gevoel dat we gezamenlijk iets bereiken en dat ze iets aan elkaar hebben. We hebben een groepje van zes vrouwen waarvan er vijf hun man hebben verloren en één een familielid. Alle mannen stierven vrij jong. In het begin vond ik het héél zwaar. O, wat een verdriet allemaal, dacht ik. Het is de eerste keer dat ik dit doe: tot twee jaar geleden was ik conrector op een scholengemeenschap. Daarna zocht ik naar vrijwilligerswerk, want ik wil iets voor anderen doen. Zelf dacht ik niet meteen aan Steun bij rouw, maar een kennis vroeg me ervoor. Deze keuze geeft me nu echt voldoening. Die bijeenkomsten zijn zó goed. Ze lopen vanzelf. Wij vragen wat, er komen antwoorden. En soms zegt niemand iets; die stiltemomenten zijn ook nuttig. Op een gegeven moment begint er vanzelf weer iemand te vertellen.’ (MvR)

Wat bent u?

Alle vragen beantwoord? Tel het totaal aantal punten op en scoor uw Hoe-Humanitas-bent-u-waarde! Elke goede vraag is 1 punt waard.

0-5 punten

| U bent nog weinig Humanitas, maar niet minder humaan! Dat geeft niets. Er zijn legio mogelijkheden om u op de hoogte te stellen van al onze activiteiten. Bijvoorbeeld in Van Mens Tot Mens of op onze site.

6-9 punten | Een mens kan niet alles weten. U weet al aardig de weg binnen Humanitas, toch biedt de vereniging mogelijk meer dan u denkt. 10 -11 punten | Hoera! U weet (bijna) alles! Uw Humanitas-

Antwoorden: 1c; 2b; 3c; 4b; 5c; 6a; 7b; 8c; 9a; 10b; 11c

gehalte verdient niets anders dan stille bewondering.

‘Langer leven door vrijwilligerswerk’ Wie is wie? Paul Dekker is afdelingshoofd Onderzoeksgroep Participatie & Bestuur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en hoogleraar Civil Society aan de Universiteit Tilburg.

Lucas Meijs is bijzonder hoogleraar Vrijwilligerswerk, Civil Society en Ondernemingen aan foto’s: henk thomas

de RSM Erasmus Universiteit en lid van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling.

Lucas Meijs (links) op bezoek bij Paul Dekker.

Hoe kun je het best met vrijwilligers omgaan in 2010? Hoogleraren Paul Dekker en Lucas Meijs verdiepen zich al jaren in het Nederlandse vrijwilligerswerk en geven de nodige adviezen en achtergronden.

Je leest wel dat het vrijwilligerswerk in het slop zit. Mee eens?

Dekker: ‘Het is een mythe dat het aantal vrijwilligers substantieel afneemt. Uit de metingen van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat niet. Dat neemt niet weg dat de ervaring van een tekort wezenlijk kan zijn, omdat er meer vraag is. Op scholen, in de zorg en in de sport zijn nu meer vrijwilligers nodig dan zo’n 20 jaar geleden. Tekorten aan betaalde krachten, bezuinigingen en toenemende zorgbehoeften door de vergrijzing geven aanleiding voor nieuwe vrijwilligersprojecten.’ Meijs: ‘Organisaties gaan ook nieuw werk bedenken, zodra ze genoeg vrijwilligers binnen hebben. De Zonnebloem bijvoorbeeld had rond 1997 zo’n 27 duizend vrijwilligers en nu 40 duizend. Toch zijn er nog steeds heel veel eenzame mensen die behoefte hebben aan een bezoekje van een vrijwilliger.’

Dekker: ‘Dat mensen geen vrijwilligerswerk willen doen, is niet waar. Wel is het zo dat sportvrijwilligers niet naar de zorg willen overstappen. Vrijwilligers zijn trouw aan onderwerpen waarvoor ze belangstelling hebben.’ Meijs: ‘Ja, “iets hebben” met een onderwerp is een belangrijke factor. En als je daarbij “gevraagd wordt”, dan is de kans groot dat iemand vrijwilliger wordt. Dat is een sterke combinatie.’

Hoe ziet de ‘nieuwe vrijwilliger’ eruit? Meijs: ‘Over de zappende draaideurvrijwilliger wordt al 15 jaar gesproken, dus zo nieuw is dat type vrijwilliger niet. Ik vind het een fabeltje dat vrijwilligers niet meer lang te binden zijn aan een activiteit of organisatie. Als iemand in plaats van acht jaar, vier jaar penningmeester blijft, is dat nog steeds een respectabel aantal jaren. Als je alleen vrijwilligers wilt

die langer dan tien jaar blijven, dan moet je anno nu geen vrijwilligers willen vragen.’ Dekker: ‘Uit onderzoek blijkt wel dat mensen korter verbonden zijn aan activiteiten. Maar dit heeft andere oorzaken dan “niet willen”. Het heeft te maken met maatschappelijke trends, waarin het vrijwilligerswerk meebeweegt. Zo zijn mensen minder honkvast dan vroeger, verhuizen meer en veranderen sneller van baan. Dat heeft effect op het vrijwilligerswerk, maar je moet dat niet overdrijven.’

Gemeenschapszin, eigenbelang of idealisme. Wat is de beste drijfveer om vrijwilligerswerk te doen? Dekker: ‘Een combinatie is het allerbeste. Maar de motivatie van vrijwilligers is vaak niet duidelijk te omschrijven.’ Meijs: ‘En die motivatie is niet de hele tijd hetzelfde. Je begint misschien uit

idealisme, maar daar komt eigenbelang bij wanneer je de contacten en de gezelligheid van het vrijwilligerswerk niet meer wilt missen. Motivatie verschilt ook per leeftijdscategorie: bij jongeren is “iets willen leren” belangrijker, terwijl voor een vastgelopen veertiger “eigenwaarde” een extra drijfveer kan zijn. Motivatie bij vrijwilligers is heel anders dan in een beroepsomgeving. Daar is het beeld: je komt om zo min mogelijk te doen voor je geld. Terwijl een vrijwilliger juist zo veel mogelijk wil doen. Voor een vrijwilliger is het volstrekt normaal, dat deze meer dan acht uur in een auto zit om verstandelijk gehandicapten van hot naar her te brengen. In een beroepsomgeving is dit overwerk en zelfs vaak niet toegestaan.’ Dekker: ‘Het is vaak ook geen rationele keuze. Het verrichten van de daad zelf, geeft al voldoening: uitdrukking geven aan wat je belangrijk vindt, deel uitmaken van een collectieve gebeur-

tenis. Kosten-batenanalyses over wat het jou oplevert, gaan niet op.’ Meijs: ‘Inderdaad, als je er zo naar kijkt, kun je vrijwilligerswerk niet verklaren. Waarom gaat een heel advocatenkantoor een dag een kinderboerderij schilderen? Als ze hun salaris van een dag overmaken, zet dat meer zoden aan de dijk. Dus er spelen andere dingen: iets goeds doen, een keer wat anders, teamgeest, spierpijn noem het maar op.’

Dit alles gezegd zijnd. Hoe kunnen organisaties vrijwilligers aan zich binden? Meijs: ‘Het vinden van vrijwilligers wordt in ieder geval moeilijker als je alleen maar over “binden” praat. Potentiële vrijwilligers denken: ho, ik ga niet meteen beloven dat ik vijf jaar blijf, eerst maar eens kijken. Pas als ze jou echt gevonden hebben, moet je aan binden gaan denken. En dat werkt dan eigenlijk tegengesteld

aan de beroepsomgeving. Meer verantwoordelijkheid geven, werkt niet altijd bij een vrijwilliger. Daarmee krijg je als vrijwilliger niet meer salaris, een secretaresse of een grotere kamer. Nee, als het tegenzit krijg je juist meer rotklussen. Los daarvan: zorg als organisatie dat vrijwilligers hun taken leuk vinden en niet overbelast raken. Daarbij moet je goed kijken naar het soort vrijwilliger dat je in huis hebt.’ Dekker: ‘Niet uitgaan van één groep vrijwilligers, maar onderscheid maken tussen mensen die sterk betrokken zijn, en daarom ook veel inspraak willen, mensen die tijdelijk iets specifieks willen bijdragen of leren, en mensen die het prima vinden om zo nu en dan wat te doen, maar die je niet moet lastigvallen met allerlei informatie en inlijfpogingen. Bij binding moet je ook goed nadenken over het beloningsinstrument dat je gaat inzetten. Dit is voor iedere vrijwilliger anders. Voor

Humanitas 65 jaar? Ik ook! foto: henk thomas

Lucas Meijs: ‘Humanitas lijkt soms aan het eigen ambitieniveau ten onder te gaan door moeilijke doelgroepen te kiezen.’

de een is dat een kerstpakket, voor de ander een kop koffie, bij wijze van spreken. Daarin moet een vrijwilligersorganisatie flexibel zijn.’ Meijs: ‘Vaak zijn er meer verschillende type contracten voor beroepskrachten, dan voor vrijwilligers. Dat is vreemd!’

Ondersteuning (WMO) wel meer kansen voor Humanitas dan voor andere vrijwilligersorganisaties, omdat deze wet – die door gemeenten wordt uitgevoerd –, ook over vrijwillige zorg gaat, en dat is ook het terrein van Humanitas.’

Waar staat Humanitas als het gaat om vrijwilligerswerk?

De term vrijwilligerswerk, dekt die altijd de lading?

Meijs: ‘Ik vind het sterk dat Humanitas flexibel is door niet in iedere plaats hetzelfde aan te bieden. Dat maakt het spannend, maar ook ongrijpbaar. Bij een organisatie als de Zonnebloem is het aanbod volstrekt helder. De Zonnebloem en andere organisaties hebben in vergelijking met Humanitas ook een ander, “lager” ambitieniveau. Humanitas lijkt daarentegen soms aan het eigen ambitieniveau ten onder te gaan door moeilijke doelgroepen te kiezen, waarbij het moeilijk is vrijwilligers te vinden.’ Dekker: ‘In de zorg is het sowieso moeilijker vrijwilligers te vinden dan in andere sectoren. Van de andere kant biedt de Wet Maatschappelijke

Dekker: ‘Ik denk wel dat het nuttig is om onderscheid te maken. Je ziet nu allerlei vormen van vrijwilligerswerk die een onvrijwillig element in zich hebben, zoals de maatschappelijke stage. Noem dat geen vrijwilligerswerk, zou ik zeggen.’ Meijs: ‘Maar wat is vrijwillig? De sociale druk om het te doen kan zo groot zijn, dat je ook niet meer kunt spreken van vrijwillig. Het gaat mij meer om de structuur waarin mensen elkaar vinden. Vrijwilligerswerk is een beloningsstructuur. Als het tegemoetkomt aan je motivatie om het te doen, dan is dat je beloning. Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn mensen gaan verwoorden dat ze er iets voor terug-

willen. Het romantische en filantropische idee dat je het uitsluitend voor een ander doet, is veranderd.’

Maakt vrijwilligerswerk gelukkig? Dekker: ‘Ja, dat is wel aangetoond. Natuurlijk heb je een voorselectie. Mensen die beter in leven staan, zullen eerder voor vrijwilligerswerk kiezen. Maar er zijn toch duidelijke aanwijzingen dat de levenstevredenheid toeneemt, je actiever blijft en langer leeft door vrijwilligerswerk te doen.’ Meijs: ‘En je wordt er gezonder van! Vrijwilligers gaan fluitend naar huis.’< (MPjr.)

Op 31 mei viert niet alleen Humanitas haar 65e verjaardag. Het toeval wil dat op deze dag, 65 jaar geleden, óók Louk Kerkhoffs, bestuurslid afdeling Eemland, het levenslicht zag.

Louk Kerkhoffs zorgt ervoor dat de projecten goed lopen.

U bent even oud als Humanitas. U ook gefeliciteerd! Hoe bent u bij Humanitas terecht gekomen? ‘Ik heb jarenlang gewerkt als psycholoog en als docent in het onderwijs. Toen ik vier jaar geleden met pensioen ging, ben ik ook gestopt met allerlei bestuursfuncties. Ik wilde even niets. Tot ik in 2007 een weekje in een Benedictijner klooster in Vaals doorbracht – een cadeautje van mijn vrouw Marijke. Daar ontmoette ik Johan, een vrijwilliger bij Humanitas. Hij vertelde er met zoveel enthousiasme over, dat hij mij overhaalde ook iets voor Humanitas te gaan doen. Enige weken na mijn aanmelding belde afdeling Eemland mij of ik in het bestuur wilde.’

Waar houdt u zich mee bezig binnen Humanitas? ‘Als bestuurslid van Eemland heb ik vriendschappelijk huisbezoek, de kindervakantieweken en het maatjespro-

ject in mijn portefeuille. In de eerste plaats moet ik ervoor zorgen dat de projecten goed lopen en dat ik de financiering rond krijg. Maar daarnaast doe ik ook uitvoerend werk. Zo ga ik wel eens mee met een groepje van zo’n tien jongens naar een voetbalwedstrijd, in het kader van het Maatjesproject. Dat vind ik erg leuk.’

Terugkijkend, op welk Humanitas-moment kijkt u met het meeste plezier terug? ‘Dat was vorig jaar toen we met acht jongens naar FC Utrecht gingen. Ze kregen vooraf een drankje. Eén jongen stond naast voorzitter Mies van Lansveld, die over het geld ging, en zei: ‘Goh Mies, vorig jaar kreeg ik naast mijn biertje nog een broodje…’ Dat vond ik zo mooi, de manier waarop hij dat duidelijk wilde maken. Subtiel en toch helder. Daar kunnen veel mensen nog wat van leren!’

Wat spreekt u aan in deze vereniging? ‘Respectvol omgaan met mensen. Mensen die even hulp nodig hebben, maar wel zelf iemand zijn. En dat Humanitas losstaat van religieuze en politieke stromingen. Ik vind het heel belangrijk dat ik de belangen van een dergelijke groep niet hoef uit te dragen. Je bent verder ook niet afhankelijk van een baas of directie. Verder vind ik het een gouden regel dat mensen zélf verantwoordelijk zijn en blijven: een basisprincipe bij Humanitas.’

Al plannen voor 31 mei? ‘We zitten dan met een paar andere bevriende families op Ameland, waar we gezamenlijk een meerdaags feest organiseren. Maar over wat er op de laatste dag van ons verblijf, mijn verjaardag, gebeurt, word ik in het ongewisse gelaten…’ < (EB)