12_Προβλήματα της Ανθρωπότητας by group24

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ Α. ΜΠΕΪΛΗ Μύηση, Ανθρώπινη και Ηλιακή Επιστολές επί του Αποκρυφιστικού Διαλογισμού Η Συνείδηση του Ατόμου Πραγματεία επί του Κοσμικού Πυρός Το Φως της Ψυχής Η Ψυχή και ο Μηχανισμός της Από τη Διανόηση στην Ενόραση Πραγματεία επί της Λευκής Μαγείας Από τη Βηθλεέμ στο Γολγοθά Μαθητεία στη Νέα Εποχή – Τόμος Ι Μαθητεία στη Νέα Εποχή – Τόμος ΙΙ Τα Προβλήματα της Ανθρωπότητας Η Επανεμφάνιση του Χριστού Το Πεπρωμένο των Εθνών Γοητεία: Ένα Παγκόσμιο Πρόβλημα Τηλεπάθεια και ο Αιθερικός Φορέας Η Ατελείωτη Αυτοβιογραφία Εκπαίδευση στη Νέα Εποχή Η Εξωτερίκευση της Ιεραρχίας Πραγματεία επί των Επτά Ακτίνων: Τόμος Ι – Εσωτερική Ψυχολογία Τόμος ΙΙ – Εσωτερική Ψυχολογία Τόμος ΙΙΙ – Εσωτερική Αστρολογία Τόμος IV – Εσωτερική Θεραπευτική Tόμος V – Oι Ακτίνες και οι Μυήσεις

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ υπό ΑΛΙΚΗΣ Α. ΜΠΕΪΛΗ

LUCIS PUBLISHING COMPANY 113 University Place, 11th Floor P.O. Box 722 Cooper Station New York, N.Y. U.S.A. 10276 LUCIS PRESS LTD. Suite 54 3 Whitehall Court London SW1A 2EF U.K.

Πρώτη Αγγλική Έκδοση, 1947 Τρίτη Αναθεωρημένη Αγγλική Έκδοση, 1964 Πέμπτη Αγγλική Έκδοση, 1972

Η έκδοση αυτού του βιβλίου χρηματοδοτήθηκε από το Κεφάλαιο των Βιβλίων του Θιβετανού, που συστάθηκε για τη συνεχή διάδοση της διδασκαλίας του Θιβετανού και της Αλίκης Α. Μπέϊλη. Αυτό το κεφάλαιο ελέγχεται από τη Lucis Trust, που είναι ένα πνευματικό, εκπαιδευτικό ίδρυμα, απαλλαγμένο φορολογίας. Η Lucis Press Ltd. είναι μη-κερδοσκοπικός οργανισμός που ανήκει στη Lucis Trust. Για το βιβλίο αυτό δεν πληρώνονται συγγραφικά δικαιώματα.

Το βιβλίο αυτό έχει επίσης εκδοθεί στα Ολλανδικά, Ισπανικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Ελληνικά. Η μετάφρασή του σε άλλες γλώσσες συνεχίζεται. Η πρώτη μετάφρασή του στα Ελληνικά έγινε το 1958. Η αναθεωρημένη έκδοση έγινε το 1982.

Τίτλος πρωτοτύπου: «Problems of Humanity», by Alice A. Bailey

Lucis Press Ltd., London 1972

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΘΙΒΕΤΑΝΟΥ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ 1934

αρκετό να πω ότι είμαι ένας Θιβετανός μαθητής ορισμένου βαθμού κι αυτό δε σας λέει παρά λίγα, γιατί όλοι είναι μαθητές από τον πιο ταπεινό ζηλωτή μέχρι και πέρα από τον ίδιο τον Χριστό. Ζω σ’ ένα φυσικό σώμα, όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι, στα σύνορα του Θιβέτ και μερικές φορές, όταν το επιτρέπουν τα άλλα μου καθήκοντα, προεδρεύω (από εξωτερική άποψη) σε μια μεγάλη ομάδα Θιβετανών λάμα. Αυτό είναι το γεγονός που έγινε αιτία να διαδοθεί ότι είμαι ηγούμενος αυτού του ιδιαίτερου μοναστηριού των λάμα. Εκείνοι που συνδέονται μαζί μου στο έργο της Ιεραρχίας (και όλοι οι αληθινοί μαθητές συνδέονται μ’ αυτό το έργο) με γνωρίζουν με ένα ακόμη όνομα και υπούργημα. Η Α.Α.Μπ. γνωρίζει ποιος είμαι και με αναγνωρίζει με δύο από τα ονόματά μου. Είμαι ένας αδελφός σας που ταξίδεψε λίγο μακρύτερα πάνω στην Ατραπό από το μέσο σπουδαστή και έχει επομένως επιφορτιστεί με μεγαλύτερες ευθύνες. Είμαι κάποιος που αγωνίστηκε και διάνοιξε το δρόμο του πολεμώντας προς ένα μεγαλύτερο μέτρο φωτός από το ζηλωτή που θα διαβάσει αυτό το άρθρο και συνεπώς πρέπει να ενεργήσει σαν διαβιβαστής του φωτός, αδιάφορο ποιο θα είναι το τίμημα. Δεν είμαι γέρος, καθώς η ηλικία υπολογίζεται στους δασκάλους, όμως δεν είμαι νέος ή άπειρος. Το έργο μου είναι να διδάσκω και να διαδίδω τη γνώση της Αιώνιας Σοφίας οπουδήποτε μπορώ να βρω ανταπόκριση και αυτό κάνω για πολλά χρόνια. Επιδιώκω ακόμη να βοηθήσω το Διδάσκαλο Μ. και το Διδάσκαλο Κ.Χ. όποτε προσφέρεται ευκαιρία, γιατί από πολύ καιρό συνδέομαι μαζί Τους και με το έργο Τους. Σ’ όλα τα παραπάνω σας έχω πει πολλά· ταυτόχρονα όμως δε σας είπα τίποτα που θα σας οδηγούσε να μου προσφέρετε την τυφλή εκείνη υπακοή και την ανόητη αφοσίωση που προσφέρει ο συναισθηματικός ζηλωτής στον Γκουρού και το Διδάσκαλο τον Οποίο είναι ανίκανος ακόμη να προσεγγίσει. Ούτε και θα επιτύχει την περιπόθητη αυτή επαφή μέχρι να μετουσιώσει τη συναισθηματική αφοσίωση σε ανιδιοτελή υπηρεσία προς την ανθρωπότητα – όχι προς το Διδάσκαλο. Τα βιβλία που έγραψα αποστέλλονται στον κόσμο δίχως καμιά αξίωση για την αποδοχή τους. Μπορεί ή όχι να είναι ορθά, αληθινά και χρήσιμα. Ανήκει σε σας να εξακριβώσετε την αλήθειά τους με την ορθή πρακτική και με την άσκηση της ενόρασης. Ούτε εγώ ούτε η Α.Α.Μπ. ενδιαφερόμαστε καθόλου να ανακηρυχθούν σαν εμπνευσμένα κείμενα ή να λέγεται γι’ αυτά (με κομμένη την ανάσα) πως είναι έργο κάποιου από τους Διδασκάλους. Αν παρουσιάζουν την αλήθεια με τέτοιο τρόπο ώστε ΙΝΑΙ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΘΙΒΕΤΑΝΟΥ

να αποτελεί συνέχεια εκείνης που ήδη προσφέρθηκε στις παγκόσμιες διδασκαλίες, αν οι πληροφορίες που δίνουν ανυψώνουν την έφεση και τη θέληση-για-υπηρεσία από το πεδίο των συναισθημάτων στο πεδίο του νου (στο πεδίο όπου οι Διδάσκαλοι μπορούν να βρεθούν) τότε θα έχουν εξυπηρετήσει το σκοπό τους. Αν η διδασκαλία που μεταδίδουν προκαλεί την ανταπόκριση του φωτισμένου νου του εργάτη μέσα στον κόσμο και επιφέρει την αστραποβολή της ενόρασής του, τότε η διδασκαλία ας γίνει αποδεκτή. Όχι όμως διαφορετικά. Αν οι δηλώσεις επιβεβαιωθούν τελικά ή κριθούν αληθινές κάτω από το κριτήριο του Νόμου των Αντιστοιχιών, τότε αυτό θα είναι καλό και ικανοποιητικό. Αν όμως δε συμβεί αυτό, ας μην αποδεχθεί ο σπουδαστής όσα λέγονται.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΚΛΗΣΗ Από την εστία του Φωτός μέσα από τη Διάνοια του Θεού Ας διαχυθεί φως μέσα στις διάνοιες των ανθρώπων. Το Φως ας κατέλθει στη Γη. Από την εστία της Αγάπης μέσα από την Καρδιά του Θεού Ας διαχυθεί αγάπη μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Είθε ο Χριστός να γυρίσει στη Γη. Από το κέντρο όπου η Θέληση του Θεού είναι γνωστή O σκοπός ας καθοδηγεί τις μικρές θελήσεις των ανθρώπων – O σκοπός που οι Διδάσκαλοι γνωρίζουν και υπηρετούν. Από το κέντρο που ονομάζουμε φυλή των ανθρώπων Το Σχέδιο της Αγάπης και του Φωτός ας πραγματοποιηθεί Και είθε να σφραγίσει την πύλη του κακού. Το Φως, η Αγάπη και η Δύναμη ας αποκαταστήσουν το Σχέδιο πάνω στη Γη.

«Η παραπάνω Επίκληση ή Προσευχή δεν ανήκει σε κάποιο πρόσωπο ή όμιλο, αλλά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το κάλλος και η ισχύς της Επίκλησης αυτής βρίσκονται στην απλότητά της και στην έκφραση από μέρους της ορισμένων κεντρικών αληθειών τις οποίες αποδέχονται ενδόμυχα και φυσικά όλοι οι άνθρωποι – την αλήθεια για την ύπαρξη μιας θεμελιώδους Νοημοσύνης στην οποία προσδίδουμε αόριστα το όνομα Θεός· την αλήθεια ότι πίσω από όλη την εξωτερική φαινομενικότητα, κινητήρια δύναμη του σύμπαντος είναι η Αγάπη· την αλήθεια ότι ήρθε στη γη μια μεγάλη Ατομικότητα – που ονομάστηκε από τους Χριστιανούς, Χριστός – και ενσωμάτωσε αυτή την αγάπη ώστε να μπορέσουμε να την κατανοήσουμε· την αλήθεια ότι τόσο η αγάπη όσο και η νοημοσύνη είναι αποτελέσματα εκείνου που αποκαλούμε Θέληση του Θεού· και τέλος, την αυταπόδεικτη αλήθεια ότι μόνο μέσω της ίδιας της ανθρωπότητας μπορεί να πραγματοποιηθεί το Θείο Σχέδιο.» ALICE A. BAILEY

ΠΡOΛOΓOΣ

πρώτη έκδοση του βιβλίου αυτού που δημοσιεύθηκε το 1947, περιελάμβανε τη μελέτη των επτά βασικών προβλημάτων της ανθρωπότητας, η οποία γράφτηκε και κυκλοφόρησε υπό μορφή φυλλαδίων από τον Οκτώβριο του 1944 ως το Δεκέμβριο του 1946. Πραγματευόταν ουσιαστικά συνθήκες υφιστάμενες στα χρόνια του πολέμου κι αμέσως μετά απ’ αυτόν, δηλαδή απ’ το 1939 ως το 1945. Το 1953 δημοσιεύθηκε μια δεύτερη έκδοση στην οποία παραλείφθηκε το ιστορικά ξεπερασμένο υλικό και συγκεκριμένα το πρώτο κεφάλαιο σχετικά με τη φυσική ανασυγκρότηση του κόσμου, μειώνοντας έτσι το περιεχόμενο του βιβλίου στα έξι προβλήματα που εξακολουθούσαν ν’ αφορούν έναν κόσμο o οποίος συνερχόταν αργά από τις δραστικές επιπτώσεις του πρόσφατου ολοκληρωτικού πολέμου. Το 1964 το βιβλίο αναθεωρήθηκε εκ νέου. Στα χρόνια που μεσολάβησαν απ’ το 1953, η ανθρωπότητα σημείωσε μεγάλη πρόοδο στο πλαίσιο των έξι αυτών προβλημάτων και στη διάρκεια της περιόδου αυτής συνέβησαν πολλές πρακτικές μεταβολές που στέρησαν την επικαιρότητα ορισμένων τμημάτων της αρχικής έκδοσης. Σε μερικές περιπτώσεις άλλαξε και η φύση των προβλημάτων. Για παράδειγμα, το πρόβλημα των παιδιών εξακολουθεί να υφίσταται στα περισσότερα μέρη του κόσμου αλλά υπό διαφορετική μορφή και με διαφορετικές συνθήκες από εκείνες που επικρατούσαν στην άμεση μεταπολεμική περίοδο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Τα προβλήματα επίσης του κεφαλαίου, της εργατικής τάξης και της απασχόλησης είναι διαφορετικά σήμερα καθόσον ο κόσμος αυτοματοποιείται και τεχνοκρατείται όλο και περισσότερο. Παρατηρούνται ακόμη αλλαγές σε πολλές αποκρυσταλλωμένες και αντιδραστικές περιοχές του ορθόδοξου και χωριστικού χαρακτήρα των θρησκειών, δημιουργώντας νέα προβλήματα στις εκκλησίες. Τα ίδια σχόλια ισχύουν για όλα τα προβλήματα, με επιπλέον το γεγονός ότι τα νέα προβλήματα που προβάλλουν στις παρούσες συνθήκες δεν είναι παρά προεκτάσεις και παραλλαγές των έξι βασικών τα οποία πραγματεύεται αυτό το βιβλίο. Έτσι, όταν το 1967 χρειάστηκε να το ανατυπώσουμε, αντιμετωπίσαμε δύο εναλλακτικές λύσεις: Πρώτο, να προβούμε στην αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό του με τη συνεπαγόμενη απογύμνωση του αρχικού κειμένου και την επακόλουθη προσθήκη δεδομένων και πληροφοριών από άλλους συγγραφείς· και δεύτερο, ν’ ανατυπώσουμε απλά το βιβλίο, επειδή η βασική του διδασκαλία για όλα αυτά τα προβλήματα εξακολουθεί να διατηρεί τον αρχικό υγιή, δυναμικό και χρήσιμο χαρακτήρα της. Τελικά επιλέξαμε τη δεύτερη λύση. Ωστόσο είναι απαραίτητο για εκείνους που μελετούν το βιβλίο να γνωρίζουν το ιστορικό του, προκειμένου να διακρίνουν και ν’ αφομοιώνουν την ουσιαστική

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

διδασκαλία, αγνοώντας τους άσχετους παράγοντες. Οι αναφερόμενες στο βιβλίο αυτό πνευματικές αρχές με τις οποίες πρέπει ν’ αντιμετωπιστούν τα παγκόσμια προβλήματα, εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα και να παραβλέπονται απ’ την πλειονότητα των ανθρώπων. Η συνεισφορά των σπουδαστών τον εσωτερισμού στη δημιουργία “της σκεπτομορφής μιας λύσης” για τα ανθρώπινα προβλήματα σ’ έναν κόσμο που βρίσκεται σε κρίση, συνιστά ζωτική και πρακτική υπηρεσία. Εκδοτική Εταιρεία Lucis Νέα Υόρκη, 1967

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ.........................................................................................................................15 Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ.............................................................17 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ................................................................33 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ.............................................................................................55 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ........................................................67 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ...................................................................................91 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ.................................................................119

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

οι σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι ανάγκη να αφιερώσουν χρόνο και σκέψη στην εξέταση των μεγάλων παγκόσμιων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Μερικά απ’ αυτά μπορούν να επιλυθούν σχετικά γρήγορα – αρκεί να υπάρχει κοινή λογική και μια ορθή εκτίμηση του συμφέροντος· άλλα θ’ απαιτήσουν μακρόπνοο σχεδιασμό και μεγάλη υπομονή καθώς θα γίνονται τα αναγκαία βήματα που θα οδηγούν στην αναπροσαρμογή των ανθρώπινων αξιών και στην εγκαινίαση των νέων νοητικών στάσεων ως προς τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Στην αναγνώριση της ανάπτυξης της ανθρώπινης συνείδησης και στην αντίληψη της διαφοράς που προφανώς υφίσταται μεταξύ των πρωτόγονων ανθρώπων και της σύγχρονης νοήμονος ανθρωπότητας, μπορεί να θεμελιωθεί μια ακλόνητη αισιοδοξία για το ανθρώπινο πεπρωμένο. Τα επίκαιρα γεγονότα δεν ακυρώνουν τη μακρόχρονη ιστορία της ανθρώπινης ανάπτυξης ούτε και αναιρούν την αναγνώριση των μακρόπνοων αλλαγών που έγιναν στην ανθρώπινη συνείδηση· ρυθμίζουν βασικά τους αντικειμενικούς στόχους των ανθρώπων, όλες τις ανθρώπινες επαφές και υπογραμμίζουν με κατανόηση και προοπτική τις αντιδράσεις της ανθρώπινης φυλής. Οι αργές και περιορισμένες μετακινήσεις των πρωτόγονων φυλών του ανθρώπινου γένους παραχώρησαν τη θέση τους στην ταχύτητα και τη γοργή μετακίνηση (σχεδόν απίστευτα γοργή) καθώς και στην ευκολία των αεροπορικών μεταφορών. Οι αλλόκοτοι ήχοι και το φτωχό λεξιλόγιο των άγριων φυλών εξελίχθηκαν στα περίπλοκα γλωσσικά συστήματα των τωρινών εθνών· οι διάφοροι τρόποι πρωτόγονης επικοινωνίας με τύμπανα ή φωτιές αντικαταστάθηκαν απ’ τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο· οι ξύλινες πιρόγες των αμαθών νησιωτών εξελίχθηκαν στους δρόμωνες των θαλασσών, που με τη μηχανική τους δύναμη συνδέουν τα λιμάνια σε διάστημα λίγων ημερών· η πεζοπορία και η μετακίνηση με άλογα ή άμαξες έδωσαν τη θέση τους στα τραίνα που διασχίζουν ολόκληρες ηπείρους με ταχύτητα μεγαλύτερη από εβδομήντα μίλια την ώρα. Τους πρώιμους και απλούς πολιτισμούς ακολούθησε ο τωρινός με την πολύπλοκη και υπεροργανωμένη κοινωνική, οικονομική και πολιτική του δομή. Η κουλτούρα, οι τέχνες, η φιλολογία, η μουσική και η φιλοσοφία όλων των εποχών βρίσκονται σήμερα στη διάθεση του μέσου πολίτη. Οι παραπάνω αντιθέσεις παρέχουν μια προοπτική κι ένα υπόβαθρο, εμπνέοντας ελπίδα για το μέλλον και εμπιστοσύνη για το απώτερο πεπρωμένο του ανθρώπου. Το παρελθόν μπορεί στην πραγματικότητα να θεωρηθεί σαν ένα προγενετικό στάδιο κι όχι σαν κανονική διαδικασία βίωσης· συνιστά το προοίμιο μιας πλουσιότερης και πιο φωτισμένης ζωής· είναι η προκαταρκτική περίοδος για μια κουλτούρα κι έναν ΛΟΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

πολιτισμό που θα βεβαιώσουν τη δόξα του Θεού και θα προσφέρουν τη ζωντανή μαρτυρία για τη θειότητα του ανθρώπου. Όταν ολοκληρωθεί η φάση της γέννησης, στη γη θα δρα μια νέα ανθρωπότητα, μια νέα φυλή ανθρώπων – νέα γιατί θα είναι διαφορετικά προσανατολισμένη. Αναγκαστικά υπάρχουν πολλά μικρότερα προβλήματα, όμως εκείνα που πραγματεύεται αυτό το βιβλίο είναι τα κυριότερα με τα οποία βρίσκεται αυτή την εποχή αντιμέτωπη η ανθρωπότητα και για τα οποία πρέπει να βρεθεί κάποια λύση στη διάρκεια των επόμενων είκοσι πέντε ετών. Αυτό πρέπει να γίνει με την απλή μέθοδο (απλή στο γράψιμο, αλλά δύσκολη στην εφαρμογή) της εδραίωσης ορθών ανθρώπινων σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και μεταξύ εθνών. Το άμεσο πνευματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όλοι είναι το πρόβλημα της βαθμιαίας αντιστάθμισης του μίσους και της εγκαινίασης της νέας τεχνικής μιας εκγυμνασμένης, επινοητικής, δημιουργικής και πρακτικής καλής θέλησης. Η καλή θέληση συνιστά την πρωταρχική απόπειρα του ανθρώπου να εκφράσει την αγάπη του Θεού. Το αποτέλεσμά της στη γη θα είναι η ειρήνη. Είναι τόσο απλή και πρακτική, ώστε οι άνθρωποι αδυνατούν να εκτιμήσουν την ισχύ της ή το επιστημονικό και δυναμικό της αποτέλεσμα. Η νοοτροπία μιας οικογένειας μπορεί να τροποποιηθεί πλήρως, εφόσον κάποιο μέλος της εφαρμόζει με ειλικρίνεια την καλή θέληση. Η καλή θέληση μπορεί να προκαλέσει επανάσταση στον κόσμο, εφόσον εφαρμόζεται πραγματικά από ομάδες σε κάθε έθνος, από πολιτικά και θρησκευτικά κόμματα σε κάθε έθνος καθώς και μεταξύ των εθνών. Το αίτιο της ανθρώπινης δυσπραγίας (η οποία εστιάσθηκε στις οικονομικές δυσχέρειες των τελευταίων διακοσίων ετών και στο θεολογικό αδιέξοδο των ορθόδοξων εκκλησιών) οφείλεται στο γεγονός ότι καθένας παίρνει χωρίς να δίνει, αποδέχεται χωρίς να συμμερίζεται κι αρπάζει χωρίς να διανέμει. Όλα αυτά συνεπάγονται την παράβαση ενός νόμου που έθεσε την ανθρωπότητα στη θέση του αναμφισβήτητου ενόχου. Ο πόλεμος υπήρξε η φριχτή ποινή την οποία έπρεπε να πληρώσει το ανθρώπινο γένος για το μεγάλο του αμάρτημα της χωριστικότητας. Οι εντυπώσεις από την Ιεραρχία έγιναν δεκτές, διαστρεβλώθηκαν, παραποιήθηκαν και παρερμηνεύθηκαν, οπότε ο Νέος Όμιλος Yπηρετών του Κόσμου έχει το χρέος ν’ αντισταθμίσει αυτό το κακό. Η ανθρωπότητα ποτέ δεν έζησε πραγματικά σύμφωνα με τη διδασκαλία που της δόθηκε. Η πνευματική εντύπωση την οποία μετέδωσαν o Χριστός, ο Κρίσνα ή ο Βούδδας (και διέδωσαν στις μάζες οι μαθητές Τους), δεν εκφράσθηκε ακόμη σύμφωνα με τις προσδοκίες. Οι άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται στα όσα ήδη γνωρίζουν· αδυνατούν να πραγματώσουν την πληροφόρησή τους· βραχυκυκλώνουν το φως· δεν αυτοπειθαρχούνται· εκείνο που τους ελέγχει είναι η άπληστη επιθυμία και η άνομη φιλοδοξία κι όχι η εσώτερη γνώση. Θέτοντάς το επιστημονικά κι από μια εσωτερική σκοπιά, η πνευματική εντύπωση έχει διακοπεί και η θεία κυκλοφοριακή ροή παρεμποδίζεται. Το χρέος των μαθητών του κόσμου είναι να αποκαταστήσουν αυτή τη ροή και να θέσουν τέρμα στις παρεμβολές. Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα ενώπιον των

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

πνευματικών ανθρώπων αυτή την εποχή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο και βαθιά ριζωμένο απ’ ό,τι φανερώνει μια πρώτη ματιά. Αν είχαμε να πραγματευθούμε μόνο τις εθνικές ψυχώσεις και τις νοητικές στάσεις που προκλήθηκαν απ’ τον πόλεμο και τη συμμετοχή σ’ αυτόν, το πρόβλημα θα παρέμενε οξύ αλλά θα μπορούσε να επιλυθεί εύκολα με την επανεδραίωση της ασφάλειας, τον κατάλληλο ψυχολογικό χειρισμό των ποικίλων εθνοτήτων, τη φυσική τους ανασυγκρότηση και την αποκατάσταση της ελευθερίας, της ευκαιρίας, της απασχόλησης και πάνω απ’ όλα με την οργάνωση των ανδρών και γυναικών καλής θέλησης. Η ομάδα αυτή θα επιδείξει μια προθυμία να προωθήσει τις αναγκαίες εκπαιδευτικές διεργασίες και (κάτι πολύ σπουδαιότερο) θα επιδιώξει να μεταδώσει την πνευματική έμπνευση – κάτι που η ανθρωπότητα χρειάζεται απελπιστικά αυτή την εποχή. Υπάρχουν αρκετοί άνδρες και γυναίκες καλής θέλησης στο σημερινό κόσμο για να το επιτύχουν, εφόσον προσεγγισθούν, εμψυχωθούν και υποστηριχθούν στην προσπάθειά τους, τόσο υλικά όσο και πνευματικά. Η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη απ’ όσο δείχνει μια πρόχειρη ανάλυση. Ενέχει ένα ψυχολογικό πρόβλημα που οι καταβολές του χάνονται στους αιώνες, είναι εγγενές στην ψυχή κάθε έθνους και ρυθμίζει δυναμικά τη διάνοια κάθε λαού σήμερα. Εδώ έγκειται η κύρια δυσκολία μας η οποία δε θα ξεπεραστεί εύκολα από κάποια προσπάθεια ή πνευματικό εγχείρημα, ανεξάρτητα αν προέλθει απ’ τις οργανωμένες εκκλησίες (που διακρίνονται από μια θλιβερή έλλειψη κατανόησης του προβλήματος) ή από πνευματικά προσανατολισμένες ομάδες και άτομα. Το έργο που πρέπει να γίνει είναι τόσο έντονα αναγκαίο και οι κίνδυνοι της μη εκπλήρωσής του είναι τόσο τρομακτικοί, ώστε είναι ανάγκη να υποδείξουμε ορισμένες κύριες γραμμές κινδύνου καθώς κι ορισμένες εθνικές ροπές απειλητικές για την παγκόσμια ειρήνη. Φυσιολογικά έχουμε δύο κατηγορίες προβλημάτων: ΥΤΟ

Ι. Τα εσώτερα ψυχολογικά προβλήματα κάθε έθνους χωριστά. ΙΙ. Τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα, όπως οι σχέσεις μεταξύ εθνών, επιχειρήσεων και των δυνάμεων της εργασίας. Για να γίνει ο κόσμος ένας ασφαλέστερος, γλυκύτερος, υγιέστερος και πιο όμορφος τόπος, κάθε έθνος πρέπει να εκτιμήσει τη θέση του και να χειριστεί τα ψυχολογικά του μειονεκτήματα και συμπλέγματα. Πρέπει να στοχεύει σε σταθερή διανοητική υγεία και να προσπαθεί να πραγματώσει υγιείς ψυχολογικούς στόχους. Η διεθνής ενότητα είναι ανάγκη να επιτευχθεί, βασιζόμενη όχι μόνο στην αμοιβαία εμπιστοσύνη αλλά και σε

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

ορθούς οικουμενικούς σκοπούς καθώς και σε αληθινή ψυχολογική κατανόηση. Άνδρες και γυναίκες μάχονται ήδη παντού για την ευημερία του ατόμου· παρόμοιο κίνητρο διακρίνει επίσης ομάδες σε κάθε έθνος· η παρόρμηση για τη βελτίωση της έκφρασης, του χαρακτήρα και των βιοτικών συνθηκών αποτελούσε ανέκαθεν το εξέχον γνώρισμα του ανθρώπινου γένους. Στα πρώτα στάδια της φυλετικής ιστορίας η παρόρμηση αυτή εκφράσθηκε σαν επιθυμία για βελτίωση των υλικών συνθηκών και του περιβάλλοντος· σήμερα εκδηλώνεται σαν αίτημα για κάλλος, σχόλη και κουλτούρα· εκφράζει την ευκαιρία για δημιουργική εργασία και οδηγεί βαθμιαία αλλά αναπόφευκτα στο στάδιο όπου οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις αποκτούν πρωταρχική σπουδαιότητα. Σήμερα κάθε έθνος αντικρίζει μια μεγάλη και μοναδική ευκαιρία. Μέχρι τώρα το πρόβλημα της ψυχολογικής ολοκλήρωσης, της νοήμονος διαβίωσης, της πνευματικής ανάπτυξης και της θείας αποκάλυψης προσεγγίστηκε αποκλειστικά απ’ τη σκοπιά του ανθρώπου, της μονάδας. Εξαιτίας των επιστημονικών επιτευγμάτων του ανθρώπινου γένους (σαν αποτέλεσμα της ανθρώπινης διανοητικής ανέλιξης) μπορούμε πλέον να σκεφτόμαστε με πλατύτερους όρους και να βλέπουμε την ανθρωπότητα με μια αληθινότερη προοπτική. Οι ορίζοντές μας εκτείνονται στο άπειρο· το βλέμμα μας δεν προσηλώνεται πια στην επιφάνεια. Αναγνωρίζεται τώρα η σχέση της οικογένειας με την κοινότητα και η τελευταία θεωρείται σαν ακέραιο και λειτουργικό τμήμα της πόλης, του νομού ή του έθνους. Αμυδρά και ατελέσφορα προς το παρόν η ίδια έννοια προβάλλεται στο πεδίο των διεθνών σχέσεων. Οι απανταχού στοχαστές λειτουργούν διεθνιστικά· αυτό αποτελεί εγγύηση για το μέλλον, γιατί μόνο όταν οι άνθρωποι θα μπορούν να σκέπτονται με πλατύτερους όρους, θα γίνει εφικτή η συγχώνευση όλων των ανθρώπων, θα λάβει υπόσταση η αδελφότητα και η ανθρωπότητα θα καταστεί γεγονός στη συνείδησή μας. Η πλειονότητα των ανθρώπων σήμερα σκέπτονται με όρους του έθνους ή της ομάδας τους κι αυτό αποτελεί την πλατύτερη δυνατή αντίληψή τους· έχουν ξεπεράσει το στάδιο της ατομικής τους φυσικής και νοητικής ευημερίας κι οραματίζονται τη δυνατότητα να συμβάλουν στη χρησιμότητα και τη σταθερότητα του εθνικού συνόλου· επιδιώκουν να συνεργαστούν, να κατανοήσουν και να προωθήσουν το καλό της κοινότητας. Αυτό δεν είναι σπάνιο αλλά χαρακτηρίζει χιλιάδες σε κάθε έθνος. Η στάση και η νοοτροπία αυτή θα καθορίζει κάποτε τη διαγωγή των εθνών μεταξύ τους. Προς το παρόν αυτό δε συμβαίνει κι επικρατεί μια πολύ διαφορετική ψυχολογία. Τα έθνη επιδιώκουν κι απαιτούν για λογαριασμό τους το καλύτερο δυνατό, αδιαφορώντας για το τίμημα των άλλων· αυτή η στάση θεωρείται πως είναι σωστή και πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε καλό πολίτη. Τα έθνη χρωματίζονται από μίση και προκαταλήψεις που στην πλειοψηφία τους είναι τόσο αδικαιολόγητες όσο και οι βλασφημίες σε μια θρησκευτική τελετή. Φυλετικοί φραγμοί, κομματικές διαφορές και θρησκευτικοί ανταγωνισμοί προκαλούν διχόνοιες και διαιρέσεις σε κάθε έθνος. Όλα αυτά προκαλούν αναπόφευκτα ανωμαλία και τελικά καταστροφή. Ένας άκρατος εθνικισμός – πλήρης δογματισμού και κομπορρημοσύνης – διακρίνει

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

τους πολίτες των περισσότερων χωρών, ιδιαίτερα στις μεταξύ τους σχέσεις. Υποθάλπει την αντιπάθεια, τη δυσπιστία και τη ρήξη των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Κάθε έθνος είναι ένοχο γι’ αυτές τις ποιότητες και στάσεις που τις εκφράζει σύμφωνα με την ιδιαίτερη κλίση και κουλτούρα του. Σ’ όλα τα έθνη, όπως στις οικογένειες, υπάρχουν ομάδες ή άτομα που θεωρούνται ταραχοποιά απ’ τους υπόλοιπους καλοπροαίρετους πολίτες. Υπάρχουν ακόμη στη διεθνή κοινότητα έθνη που για μεγάλο διάστημα ήταν κι εξακολουθούν να είναι διασπαστικοί παράγοντες. Το πρόβλημα της αλληλεπίδρασης και της αλληλενέργειας των εθνών είναι κυρίως ψυχολογικό. Οι επιπτώσεις της ψυχής ενός έθνους είναι δυναμικές. Η εθνική σκεπτομορφή (δομημένη απ’ τις σκέψεις, τους στόχους και τις φιλοδοξίες αιώνων) συνιστά το αντικειμενικό του ιδεώδες κι είναι εξαιρετικά καθοριστική για το λαό. Ο Πολωνός, ο Γάλλος, ο Αμερικανός, ο Ινδός, ο Βρετανός ή o Γερμανός αναγνωρίζεται εύκολα όπου κι αν βρεθεί. Η αναγνώριση αυτή δεν προκύπτει μόνο απ’ την εμφάνιση, την ομιλία ή τις συνήθειες, αλλά κυρίως απ’ την εκδηλούμενη νοητική στάση, τη συγγενικότητα και τη γενική εθνική ιδιοσυγκρασία. Οι ενδείξεις αυτές φανερώνουν την αντίδραση ως προς την ιδιαίτερη εθνική σκεπτομορφή με την οποία ανατρέφονται τα άτομα. Η αντίδραση αυτή είναι καλή κι επιθυμητή, εφόσον έχει σαν αποτέλεσμα έναν άρτιο πολίτη που λειτουργεί μέσα στα εθνικά πλαίσια. Αλλιώς τον καθιστά δογματικό, υπερόπτη, επικριτικό για τους πολίτες άλλων χωρών καθώς και χωριστικό στη σκέψη του, οπότε εντείνει τη διχόνοια στον κόσμο και σε μαζική κλίμακα τη διεθνή αποδιοργάνωση. Η κατάσταση αυτή απειλεί την παγκόσμια ειρήνη. Το πρόβλημα συνεπώς αφορά όλους τους λαούς. Τα έθνη μπορούν να επιδείξουν (και συχνά το κάνουν) αντικοινωνική συμπεριφορά κι όλα τους εμπεριέχουν τέτοια αντικοινωνικά στοιχεία. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα διακρίνονται από ιδιοτέλεια κι απ’ τις επακόλουθες αδυναμίες. Υπάρχουν ωστόσο σε κάθε χώρα εκείνοι που έχουν αποκηρύξει αυτή την εγωκεντρική στάση καθώς κι εκείνοι που προτάσσουν το κρατικό κι εθνικό συμφέρον στο δικό τους. Υπάρχει ακόμη μια ελάχιστη μειοψηφία σε σχέση με τη μάζα των ανθρώπων, που σκέπτεται διεθνιστικά κι ασχολείται αποκλειστικά με την ευημερία του συνόλου της ανθρωπότητας. Επιθυμούν διακαώς την αναγνώριση του ενός κόσμου, της μιας ανθρωπότητας. Το στάδιο του εθνικού εγωισμού και της σταθερής απόφασης να διατηρηθεί η εθνική ακεραιότητα – συχνά υπό τη μορφή εδαφικών ορίων κι εμπορικού επεκτατισμού – πρέπει βαθμιαία να εκλείψει. Τα έθνη πρέπει τελικά ν’ αποκτήσουν μια πιο γενναιόδωρη αντίληψη και να οδηγηθούν στο σημείο όπου θα θεωρούν την παραδοσιακή τους κουλτούρα, τους εθνικούς τους πόρους και την ικανότητά τους να υπηρετούν το ανθρώπινο γένος σαν την ιδιαίτερη συνεισφορά τους στο καλό του συνόλου. Η έμφαση στον αποικισμό ή την εδαφική επεκτατικότητα δεν αποτελεί σημείο ωριμότητας· ο αγώνας για τη διατήρηση ή την επέκταση των συνόρων είναι δείγμα εφηβικής ανωριμότητας. Το ανθρώπινο γένος ενηλικιώνεται πλέον· μόνο τώρα η ανθρωπότητα αρχίζει να αποκτά μια ευρύτερη αίσθηση ευθύνης, της ικανότητας να

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

χειρίζεται τα προβλήματά της και να σκέπτεται με πλατύτερους όρους. Ο τελευταίος παγκόσμιος πόλεμος κατέδειξε την ανωριμότητα, την εφηβική σκέψη, τον ανεξέλεγκτο παιδικό συναισθηματισμό καθώς και τις αβάσιμες απαιτήσεις των αντικοινωνικών κρατών. Σαν παιδιά φώναζαν “θέλω κι αυτό”. Ο έντονος απομονωτισμός και η πολιτική της “μη-επέμβασης” ορισμένων ομάδων στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ρατσισμός στην Αυστραλία και τη Νότια Αφρική, το σύνθημα “η Αμερική για τους Αμερικάνους”, ο Βρετανικός ιμπεριαλισμός καθώς και οι Γαλλικές διεκδικήσεις για αναγνώριση αποτελούν πρόσθετα παραδείγματα. Όλα αυτά προδίδουν μια ανικανότητα για σκέψη με ευρύτερους όρους· εκφράζουν την παγκόσμια ανευθυνότητα· καταδεικνύουν ακόμη την παιδική νοοτροπία της φυλής που αδυνατεί να συλλάβει την ολότητα στην οποία ανήκει κάθε έθνος. Ο πόλεμος και οι αδιάκοπες εδαφικές διεκδικήσεις που ξεκινούν απ’ την αρχαιότητα, καθώς και η εμμονή στις υλικές, εθνικές κτήσεις σε βάρος άλλων λαών θα αντιμετωπίζονται κάποτε από μια ωριμότερη ανθρώπινη φυλή σαν παιδικοί καυγάδες για ένα πολυπόθητο παιχνίδι. Η προκλητική κραυγή “αυτό είναι δικό μου” κάποια μέρα δε θ’ ακούγεται πια. Στο μεταξύ αποκορύφωμα αυτού του επιθετικού, ανώριμου πνεύματος υπήρξε ο πόλεμος 19141945. Μετά από χίλια χρόνια η ιστορία θα τον θεωρεί σαν επιστέγασμα παιδικού εγωισμού που είχε σαν αφετηρία την αρπακτικότητα μιας ομάδας παιδιών των οποίων τις επιθετικές μεθόδους δεν μπόρεσαν ν’ αναχαιτίσουν τα υπόλοιπα έθνη αφού ήταν υπερβολικά αφελή και δεν έλαβαν δραστικά μέτρα όταν εμφανίστηκαν οι πρώτες ενδείξεις του πολέμου. Η φυλή αντιμετωπίζει μια νέα κρίση ευκαιρίας όπου νέες αξίες θα θεωρηθούν σημαντικές κι όπου η εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων θα αποβεί επιθυμητή, όχι μόνο απ’ την ιδεαλιστική σκοπιά αλλά κι απ’ την καθαρά ιδιοτελή. Κάποια μέρα οι αρχές της συνεργασίας και του μερισμού θ’ αντικαταστήσουν εκείνες της κτητικής απληστίας και του ανταγωνισμού. Είναι το αναπόφευκτο επόμενο βήμα της ανθρωπότητας – το βήμα για το οποίο προετοίμασε το ανθρώπινο γένος ολόκληρη η εξελικτική διαδικασία. Η ιδιοτέλεια και το ατομικό συμφέρον ήταν εκείνα που παρεμπόδισαν τα διάφορα έθνη να παραταχθούν με τις Δυνάμεις του Φωτός· διατήρησαν μια εγωιστική ουδετερότητα και παρέτειναν τον πόλεμο για χρόνια. Ίσως ο πόλεμος να μην είχε τόσο μεγάλη διάρκεια αν ολόκληρη η κοινότητα των πολιτισμένων εθνών (δίχως εξαίρεση) τασσόταν ενάντια στον εισβολέα αμέσως μετά την επίθεση της Γερμανίας στην Πολωνία και την επακόλουθη κήρυξη πολέμου από τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία. Αυτό όμως δεν έγινε δυνατό υπό τις τότε υφιστάμενες πολιτικές διχογνωμίες στο εσωτερικό κάθε χώρας και τις διεθνείς αντιζηλίες, τις μακροχρόνιες καχυποψίες και τις αντιπάθειες καθώς και τους φόβους και την άρνηση ν’ αναγνωρίσουν τα γεγονότα που προκαλούσαν διχόνοια. Αν όλα τα έθνη έβλεπαν καθαρότερα και είχαν αποκηρύξει το ατομικό τους συμφέρον το 1939, ο πόλεμος θα τερματιζόταν πολύ γρηγορότερα. Ο πόλεμος που ρήμαξε ολόκληρο τον πλανήτη δε θα συνέβαινε αν όλα τα έθνη επενέβαιναν όταν η Ιαπωνία εισέβαλε στη Μαντζουρία και η Ιταλία στην Αιθιοπία. Υπό

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

το πρίσμα αυτό καμιά χώρα δεν είναι άμοιρη ευθύνης. Είναι απαραίτητο να το καταστήσουμε σαφές προκειμένου ν’ αποκτήσουμε ευθυκρισία στην αντιμετώπιση του σημερινού κόσμου και την έναρξη εκείνης της διαδικασίας που με την πάροδο του χρόνου θα μας οδηγήσει σε παγκόσμια ασφάλεια. Κάθε έθνος πρέπει να εξετάσει αυτή την περίοδο μ’ ένα αίσθημα ατομικής ενοχής κι έμφυτης ψυχολογικής ανεπάρκειας. Είναι δύσκολο να παραδεχτούμε πως η υπαιτιότητα βαρύνει όλα τα έθνη (ακόμη και το δικό μας) και πως όλα είναι ένοχα απληστίας και κλοπής, χωριστικότητας, αλαζονείας και προκατάληψης καθώς και σωβινισμού ή ρατσισμού. Κάθε χώρα έχει πολλά να διευθετήσει στο εσωτερικό της σε συνδυασμό με τις προσπάθειές της να δημιουργήσει έναν καλύτερο και πιο κατοικήσιμο κόσμο. Πρέπει να υπάρξει μια οικουμενική συνείδηση που θα υποκινείται απ’ την ιδέα του γενικού καλού, στην οποία θα προέχουν αξίες ανώτερες απ’ το ατομικό και το εθνικό όφελος και κατά την οποία καθένας θα διδάσκεται τις υποχρεώσεις του σαν πολίτης του έθνους αλλά και τις ευθύνες του σαν πολίτης του κόσμου. Είναι άραγε υπερβολικά ιδεαλιστική αυτή η εικόνα; Το γεγονός ότι οι σκέψεις χιλιάδων ανθρώπων ακολουθούν σήμερα ανάλογες ιδεαλιστικές γραμμές, εγγυάται τη δυνατότητά της· χιλιάδες άνθρωποι καταρτίζουν σχέδια για έναν καλύτερο κόσμο και χιλιάδες αναφέρονται σε μια τέτοια δυνατότητα. Όλες οι ιδέες που πηγάζουν απ’ τη θειότητα του ανθρώπου και της φύσης μετατρέπονται τελικά σε ιδεώδη (ίσως κάπως παραποιημένα στη διαδικασία) τα οποία αποβαίνουν με τη σειρά τους οι διέπουσες αρχές των μαζών. Αυτή είναι η αληθινή ιστορική διαδικασία. Θα άξιζε ίσως να μελετήσουμε σύντομα μερικές απ’ τις ψυχολογικές διευθετήσεις που πρέπει να γίνουν μέσα στα εθνικά όρια, επειδή η μεταρρύθμιση ξεκινά απ’ το σπίτι. Στη συνέχεια μπορούμε να επισκοπήσουμε την παγκόσμια σκηνή και να διαμορφώσουμε ένα νέο όραμα. Η δήλωση της Βίβλου ότι “όπου δεν υπάρχει όραμα, οι λαοί αφανίζονται” έχει επιστημονική βάση. Η ιστορία δεν είναι παρά μια μακρά καταγραφή συγκρούσεων, πολέμων, αλλαγής συνόρων, ανακαλύψεων και άμεσων προσαρτήσεων νέων περιοχών με την ταυτόχρονη υποδούλωση των ιθαγενών, που είναι πάντοτε αδικαιολόγητη παρά το ενδεχόμενο όφελος των τελευταίων. Το εθνικιστικό πνεύμα και η ενίσχυσή του συνιστά το υπόβαθρο της ιστορίας που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία, υποθάλποντας την εθνική υπεροψία και υποδαυλίζοντας την εθνική εριστικότητα, τα φυλετικά μίση και τις αντιζηλίες. Η ιστορία περιγράφει τη χάραξη των συνοριακών γραμμών καθώς και τον τύπο του πολιτεύματος που αναπτύχθηκε σε κάθε χώρα. Τα σύνορα αυτά φρουρούνται άγρυπνα και η θέσπιση διαβατηρίων στον παρόντα αιώνα καταδεικνύει την αποκρυστάλλωση της ιδέας. Η ιστορία σκιαγραφεί την άτεγκτη αποφασιστικότητα κάθε έθνους να διατηρήσει με οποιοδήποτε τίμημα τα σύνορά του, να κρατήσει ανέπαφη την κουλτούρα και τον πολιτισμό του, να τα επαυξάνει όταν μπορεί δίχως να μοιράζεται τίποτα αν δεν υπάρχει εμπορικό κέρδος για το οποίο θεσπίστηκε και διεθνής νομοθεσία. Ωστόσο η ανθρωπότητα δεν παύει να είναι μία και οι καρποί της γης ν’ ανήκουν σ’ όλους. Η εσφαλμένη αυτή στάση δεν ενίσχυσε μόνο τις χωριστικές τάσεις

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

αλλά οδήγησε και στην εκμετάλλευση των ασθενέστερων τάξεων καθώς και στην καταρράκωση της οικονομικής ζωής των μαζών από μια ισχυρή ολιγαρχία. Είναι δύσκολο να παραμεριστούν οι πανάρχαιες τάσεις της μαζικής σκέψης και της μαζικής αντίδρασης. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται το κύριο πεδίο μάχης για τον κόσμο. Η κοινή γνώμη πρέπει ν’ αναμορφωθεί. Τα έθνη τείνουν να επιστρέψουν σε βαθιά ριζωμένους τρόπους συμπεριφοράς και σκέψης που τα χαρακτήριζαν για πολλές γενιές. Είναι ανάγκη για χάρη του γενικού συμφέροντος να σταθμίσουμε το παρελθόν μας, ν’ αναγνωρίσουμε τις νέες τάσεις και ν’ αποκηρύξουμε τους παλιούς τρόπους σκέψης και δράσης, προκειμένου η ανθρωπότητα να μην ολισθήσει σε βάθη μεγαλύτερα από εκείνα του τελευταίου πολέμου. Τα συνθήματα της παλιάς τάξης και οι απαιτήσεις των αντιδραστικών στοιχείων ακούγονται σε κάθε χώρα, σε συνδυασμό με τις αξιώσεις ορισμένων ριζοσπαστικών ομάδων. Εξαιτίας της μακρόχρονης επιβολής τους οι συντηρητικές φωνές διατηρούν το κύρος τους κι εξαιτίας της κόπωσης της ανθρωπότητας είναι πιθανή η αδιάκριτη λήψη μέτρων για την εξασφάλιση μιας γρήγορης επανόδου στην ομαλότητα όπως τη νοούν οι συντηρητικοί, εκτός αν εκείνοι που διαθέτουν το νέο όραμα ενεργήσουν ακαριαία και συνετά – όμως γι’ αυτό δε συνηγορούν πολλά προς το παρόν. ΓΑΛΛΙΑ Η Γαλλία απαιτεί πιεστικά ν’ αναγνωριστεί η αρχαία δόξα της, να μη λησμονηθεί ο παραδοσιακός της ρόλος ως κύριου πολιτιστικού φορέα της γηραιάς Ευρώπης και η ίδια σαν έθνος να περιφρουρηθεί και να προστατευθεί. Αξιώνει να μη γίνεται τίποτα δίχως τη συγκατάθεσή της. Για δεκαετίες όμως η Γαλλία παρουσίασε στον κόσμο μια εικόνα βαθιάς διχόνοιας, πολιτικής διαφθοράς και δολοπλοκίας· εκδήλωσε πάντα μια βαθιά αγάπη κι επιθυμία για υλικές απολαβές, κομπάζοντας για το ρεαλισμό της, όχι όμως και για τον πνευματικό της ιδεαλισμό και υποκαθιστώντας τις υποκειμενικές πραγματικότητες με τη διανοητική λάμψη και την επιστημονική αντίληψη. Διδάχθηκε άραγε η Γαλλία από την κατάρρευσή της το θέρος του 1940 ότι οι πνευματικές αξίες πρέπει ν’ αντικαταστήσουν εκείνες που μέχρι τότε την παρακινούσαν; Αντιλαμβάνεται άραγε πως πρέπει ν’ ανακτήσει το σεβασμό του κόσμου – τον οποίο απώλεσε όταν συνθηκολόγησε κι επεδίωξε τη συνεργασία, αποδεικνύοντας έτσι την ενδόμυχη αδυναμία της σε σχέση με πολύ μικρότερα έθνη που αναγκάστηκαν να υποκύψουν μόνο έπειτα από μάχη; Μπορεί τέλος η Γαλλία ν’ αναδυθεί απ’ αυτή τη δοκιμασία εξαγνισμένη και ικανή να επιδείξει μια νέα ικανότητα να σκέπτεται με όρους ανιδιοτελών διεθνών σχέσεων κι όχι μόνο με όρους ενός υλικού πολιτισμού τον οποίο για πολλούς αιώνες εκδήλωσε με τόση λαμπρότητα; Μπορεί και τελικά θα το κάνει. Η λαμπρή της διανόηση (όταν στραφεί στη μελέτη των πνευματικών πραγμάτων) μπορεί να επισκιάσει τις επιδιώξεις των μικρότερων διανοιών· η οξυδέρκεια κι η ικανότητα να εκφράζει σκέψεις με μεστούς και διαυγείς όρους θα χρησιμεύσουν στην αποκατάσταση πολλών αιώνιων αληθειών. Όταν ανακαλύψει την πνευματική της ψυχή πέρα απ’ τη διανοητική, θα λειτουργήσει σαν μέσον για την αποκάλυψη της φύσης της ανθρώπινης ψυχής. Κατά το παρελθόν αποκάλυψε τη φύση της ανθρώπινης ψυχής στο στάδιο του

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

εντονότατου ατομικισμού και της φιλαυτίας. Μέσα απ’ τη φωτιά και την οδύνη η Γαλλία θα καταδείξει αργότερα τις ποιότητες του ανθρώπινου πνεύματος. Το ψυχολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή την εποχή η Γαλλία και που αντιλαμβάνεται μια μερίδα εκλεκτών στοχαστών της, συνοψίζεται στην έμφαση που αποδίδει στις υλικές αξίες και στη σπουδαιότητά της για τον κόσμο αντί για τη σημασία που πρέπει να έχει γι’ αυτή μια διεθνιστική στάση με όρους ανιδιοτελών ανθρώπινων σχέσεων. Θα μάθει άραγε η Γαλλία να μεριμνά και για όσους βρίσκονται πέρα απ’ τα σύνορά της ή θα εξακολουθήσει να ενδιαφέρεται μόνο για την επικράτειά της; Αυτά είναι τα ερωτήματα στα οποία πρέπει να δώσει απάντηση. ΓΕΡΜΑΝΙΑ Είναι περιττό να μιλήσουμε για τα σφάλματα που διέπραξε το Γερμανικό έθνος· αποκαλύφθηκαν οδυνηρά σ’ ολόκληρο τον κόσμο. H Γερμανία των μυστικιστών ποιητών και συγγραφέων του Μεσαίωνα θ’ αναδυθεί και πάλι – η Γερμανία των μουσικών εκδηλώσεων, αυτή που έδωσε στον κόσμο την καλύτερη μουσική όλων των εποχών, η Γερμανία του Σίλλερ και του Γκαίτε και η Γερμανία των φιλοσόφων. Το κύριο ελάττωμα του Γερμανικού λαού είναι μια ακραία αρνητικότητα που τον καθιστά τον πιο εύκολα “χειραγωγούμενο” λαό όλων των εποχών κι επιρρεπή στην αποδοχή της δικτατορίας και της προπαγάνδας δίχως καμιά αμφισβήτηση και μ’ ένα βαθύ αίσθημα κατωτερότητας. Κατά συνέπεια ο Γερμανικός λαός γίνεται εύκολα θύμα εκμετάλλευσης, πειθήνιος σ’ όσους φωνάζουν κι απειλούν· υποβάλλεται άνετα σε πειθαρχία. Η αρνητικότητα αυτή πρέπει να υπερνικηθεί και να δοθεί προσοχή στην επιμελή εκπαίδευση των ατόμων προκειμένου να σκέπτονται και να δρουν για λογαριασμό τους, βασιζόμενα στις δικές τους ιδέες και σ’ ένα πνεύμα καλής θέλησης. Αυτά πρέπει ν’ αποτελέσουν το βασικό τόνο της όλης μελλοντικής εκπαίδευσης του Γερμανικού λαού. Με βάση αυτά και με μια κατάλληλη ιδεαλιστική προπαγάνδα ο Γερμανικός λαός θα μπορέσει ν’ αναπτύξει μια ορθή νοοτροπία με την ίδια ευχέρεια που κάποτε οδηγήθηκε σε κακόβουλα μονοπάτια και σε χωριστικές αντιλήψεις. Η πειθαρχία των Γερμανών θα πρέπει να διατηρηθεί για πολύ καιρό ακόμη, όμως το κίνητρό της πρέπει να μεταβληθεί τελείως. Το ψυχολογικό τους πρόβλημα είναι ν’ αναγνωρίσουν την ισότιμη σχέση τους μ’ όλους τους άλλους λαούς. Μια βασική δυσχέρεια για τα Ηνωμένα Έθνη θα είναι η εξεύρεση ενός ισχυρού και αγαθού ηγέτη που θα επιβάλλει μια πειθαρχία υπό το πνεύμα της κατανόησης και της καλής θέλησης, ωσότου αυτή δε θα χρειάζεται πια και οι Γερμανοί, άνδρες και γυναίκες, θα μπορούν να σκέπτονται για λογαριασμό τους κι όχι καθοδηγούμενοι απ’ την προπαγάνδα ενός κόμματος ή μιας μιλιταριστικής κάστας. Η ευθύνη των Συμμάχων είναι μεγάλη. Θα επωφεληθούν άραγε απ’ τη δεκτικότητα των Γερμανών στην προπαγάνδα φροντίζοντας να την αξιοποιήσουν με τρόπο πρέποντα και πνευματικό; Θα εναποθέσουν άραγε το εκπαιδευτικό σύστημα της άμοιρης αυτής χώρας στα χέρια εκείνων που διαθέτουν ένα όραμα για το μέλλον, με μια άτεγκτη αποφασιστικότητα να εκπαιδεύσουν τους νέους της επερχόμενης γενιάς στην αντίληψη ότι είναι άνθρωποι κι όχι υπεράνθρωποι;

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

Μπορούν άραγε να ενσταλάξουν στη συνείδηση των σημερινών παιδιών καθώς και σ’ εκείνων που θα γεννηθούν, τη σπουδαιότητα και τη σημασία των ορθών ανθρώπινων σχέσεων; Θα μπορέσουν άραγε να συνεχίσουν την εκπαιδευτική αυτή διαδικασία για το αναγκαίο διάστημα; Εδώ ακριβώς θα δοκιμαστούν οι αληθινές προθέσεις των Ηνωμένων Εθνών. Οι πνευματικές δυνατότητες του Γερμανικού λαού δεν πρέπει να παραβλεφθούν. Πρέπει να προσβλέπουμε σ’ εκείνο που μπορεί να γίνει αυτός ο λαός με την εκπαίδευση. Μιλώντας πρακτικά, η Γερμανία μπορεί ευκολότερα από κάθε άλλο Ευρωπαϊκό έθνος ν’ αναμορφωθεί κάτω από ορθές μεθόδους διδασκαλίας και χειραγώγησης. Εξακολουθεί να εκφράζει αγελαία συνείδηση. Αυτή πρέπει να μετουσιωθεί σε ομαδική συνείδηση – τη συνείδηση του ελεύθερου ατόμου που συνεργάζεται με άλλα άτομα καλής θέλησης για την ευημερία του συνόλου. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ Η Μεγάλη Βρετανία υπήρξε κραταιά και ιμπεριαλιστική δύναμη. Η κτητικότητα, η ακαμψία και οι σταθεροί πολιτικοί χειρισμοί της στο παρελθόν, της προσέδωσαν αυτό το χαρακτηριστικό. Άσκησε “πολιτική ισχύος” και υπήρξε μοναδική για να στρέφει το ένα έθνος εναντίον του άλλου προκειμένου να διατηρήσει το στάτους κβο και την ακεραιότητα των Βρετανικών Νήσων. Εργάστηκε με συνέπεια για μια σταθερότητα μεταξύ των εθνών που θα της επέτρεπε να λειτουργεί ομαλά και να επιτυγχάνει τους στόχους της. Κατηγορήθηκε για άκρατο μερκαντιλισμό και τα άλλα έθνη της επισύναψαν την προσωνυμία “έθνος μικρεμπόρων”. Οι Βρετανοί γίνονται συχνά αντιπαθείς στους άλλους λαούς· η ακατάδεκτη υπεροψία τους, η σωβινιστική τους αλαζονεία και η στάση ότι τους ανήκει ο κόσμος είναι απωθητικές. Η Μεγάλη Βρετανία διατηρεί την αντίληψη της κάστας στις διεθνείς της σχέσεις με τον ίδιο τρόπο που το σύστημα των ταξικών διακρίσεων δέσποζε για αιώνες στην εσωτερική της πολιτική. Όλες αυτές οι κατηγορίες αληθεύουν και οι εχθροί της Μεγάλης Βρετανίας μπορούν να τις τεκμηριώσουν. Οι Βρετανοί σαν σύνολο υπήρξαν αντιδραστικοί, δύσπιστοι, συντηρητικοί και δύσκαμπτοι, ικανοποιούμενοι με τις υφιστάμενες συνθήκες, ιδιαίτερα αν τις είχαν διαμορφώσει οι ίδιοι. Όλα αυτά τα γνωρίσματα προξένησαν τη δριμύτατη οργή των άλλων λαών και ιδιαίτερα του έθνους που προήλθε απ’ τη Βρετανία, των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή όμως είναι η μία όψη της εικόνας. Οι Βρετανοί δεν αντιμάχονται τις σοσιαλιστικές αρχές· υπήρξαν πρωτοπόροι στις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, θεσπίζοντας μέτρα, όπως οι συντάξεις γήρατος, πολύ πριν από τα υπόλοιπα έθνη. Υπήρξαν έντονα πατερναλιστές στο χειρισμό μικρών και υπανάπτυκτων κρατών, βοηθώντας τα πραγματικά. Επειδή όμως είναι συντηρητικοί, δεν ξέρουν πότε πρέπει ν’ αποσύρουν την κηδεμονία τους. Το έμβλημα του Οίκου της Ουαλίας είναι: “Υπηρετώ”. Η έμφυτη τάση της Βρετανικής φυλής είναι να υπηρετεί τα έθνη και τις φυλές που συνενώνονται υπό την κηδεμονία της. Πρέπει να έχουμε υπόψη πως απ’ τις αρχές του 20ού αιώνα συντελέστηκαν μεγάλες αλλαγές στη σκέψη του Αγγλικού λαού. Οι παλιές καταστάσεις εξαλείφθηκαν· η αριστοκρατία με την υπεροψία της, τη χωριστικότητα και τον πατερναλισμό της εξαφανίζεται γοργά καθόσον ο πόλεμος και η εργατική τάξη απαίτησαν την ουσιαστική ισότητα. H Μεγάλη Βρετανία

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

δεν επιζητά πια κτήσεις· αποτελεί πλέον μια κοινοπολιτεία απολύτως ανεξάρτητων κρατών. Το κύριο ψυχολογικό πρόβλημα ενώπιον του Βρετανικού λαού είναι να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου και να πείσει τα άλλα έθνη για την αμεροληψία και την αγαθή προαίρεση των απόψεων και των σχεδίων του. Αυτή την έχασε στη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, αρχίζει όμως τώρα να την επανακτά. Η στάση του στις παγκόσμιες υποθέσεις είναι σήμερα διεθνιστική· επιθυμεί το καλό του συνόλου και είναι πρόθυμος να υποστεί θυσίες για το κοινό συμφέρον· οι προθέσεις του είναι έντιμες και η βούλησή του στρέφεται στη συνεργασία· είναι γενναίοι κι εχέφρονες και αποστρέφονται τα μελανά σημεία της ιστορίας τους. Με την αβίαστη αποκήρυξη των καχύποπτων κι αλαζονικών ενδοιασμών, η Μεγάλη Βρετανία και τα άλλα έθνη του κόσμου θα μπορούσαν να πορευτούν στο δρόμο της ζωής με τη μεγαλύτερη ομοθυμία. ΡΩΣΣΙΑ Η Ρωσσία παραμένει σήμερα ένα μεγάλο αίνιγμα για τον υπόλοιπο κόσμο. Η δυνατότητά της να υπηρετήσει την ανθρωπότητα και η ικανότητά της να επιβάλει σε μεγάλη κλίμακα τη βούλησή της σ’ ολόκληρο τον κόσμο υπερβαίνουν τις αντίστοιχες άλλων εθνών. Προκαλούν όμως τη δυσπιστία. Η επικράτειά της καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης κι ολόκληρη τη Βόρεια Ασία. Πέρασε από μια μεγάλη και σκληρή επανάσταση και από μια επακόλουθη περίοδο αναπροσαρμογής. Προετοιμάζεται για συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο και είναι προφανές πως την επιδιώκει με τους δικούς της όρους – τους όρους ενός γενικού ελέγχου άλλων χωρών σαν εκείνου που επέβαλε αρχικά στα μικρότερα έθνη των δυτικών της συνόρων. Εξυψώνει τους πολίτες της από μια κατάσταση άγνοιας και φτώχειας σε μια αντίστοιχη γνώσης κι επάρκειας. Η Ρωσσία αντιμετωπίζει τη βαθιά δυσπιστία του υπόλοιπου κόσμου, ιδιαίτερα των συντηρητικών του στοιχείων, για τους εξής δύο λόγους: πρώτο, λόγω της σκληρότητας που έδειξε στα αρχικά στάδια της επανάστασής της – την περίοδο του “Μπολσεβικισμού” – και της επακόλουθης περιόδου του απομονωτισμού που θεληματικά επέλεξε κι επέβαλε, κλείνοντας τα σύνορά της. Ήταν ωστόσο μια δημιουργική σιωπή. Στη συνέχεια ο πόλεμος εξανάγκασε τη Ρωσσία να εγκαταλείψει τη σιωπή της και ν’ αναζητήσει την παγκόσμια συνεργασία. Εξαναγκάσθηκε να συμμετάσχει στον πόλεμο. Η Ρωσσία είναι το λίκνο μιας αναπτυσσόμενης αποκάλυψης μεγάλης πνευματικής αξίας και ομαδικής σημασίας – μιας αποκάλυψης που αφορά όλο το ανθρώπινο γένος. Η αμυδρή αντίληψη κι η ανακριβής μάλλον αναγνώρισή της την οδήγησε στην υιοθέτηση μιας πλανερής προπαγάνδας. Η Ρωσσία έσπευσε να προκαλέσει αναταραχές σε άλλες χώρες προτού η ίδια γνωρίσει επακριβώς σε τι συνίσταται η αποκάλυψη της οποίας είναι θεματοφύλακας. Η δράση της λοιπόν υπήρξε άκαιρη. Μολονότι το αγνοεί ακόμη κι η ίδια, της ανήκει το προνόμιο να προσφέρει στον κόσμο το αληθινό μυστικό της αδελφοσύνης (πρωτόγνωρης και ακατανόητης ως τώρα). Το γεγονός ότι η Ρωσσία είναι ο πνευματικός θεματοφύλακας μιας αποκάλυψης γίνεται αισθητό από τα άλλα έθνη του κόσμου· η πρώτη τους όμως αντίδραση ήταν ο φόβος εξαιτίας ορισμένων αρχικών

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

σφαλμάτων και μιας πρόωρης δραστηριότητας από μέρους της στο φυσικό πεδίο. Ωστόσο όλοι οι λαοί προσβλέπουν στη χώρα αυτή με προσδοκία· νιώθουν ενδόμυχα πως κάτι καινούργιο θα προέλθει απ’ αυτή, γιατί η Ρωσσία ωριμάζει και ολοκληρώνεται γοργά και θ’ αποδείξει πως έχει πολλά να δώσει. Ο κόσμος γίνεται θεατής της ακμής και της αλματώδους προόδου ενός έθνους που σ’ ένα τέταρτο του αιώνα κατάφερε ό,τι άλλα έθνη πέτυχαν σε πολλές γενιές. Η Ρωσσία είναι ένας αφυπνιζόμενος γίγαντας – ένας νεαρός γίγαντας που έχει επίγνωση των μεγάλων δυνατοτήτων του, που εμψυχώνεται από ένα βαθύ θρησκευτικό παρότι ανορθόδοξο πνεύμα, που δυσχεραίνεται από ένα συνδυασμό γνωρισμάτων της Ανατολής και σκοπιμοτήτων της Δύσης και που στερείται της εμπιστοσύνης του κόσμου εξαιτίας των αρχικών λαθεμένων κινήσεων. Oι κινήσεις αυτές ήταν απόπειρες διείσδυσης σε άλλα έθνη για ν’ αποσταθεροποιηθούν και να εξασθενήσουν ώστε να παρασυρθούν εύκολα στον οίκο της ανθρωπότητας που επιδιώκει να κτίσει η Ρωσσία. H Ρωσσία υποκινείται ενδόμυχα (έστω κι ασυνείδητα) από μια επιθυμία να φέρει σε ύπαρξη την αδελφοσύνη. Μπορείτε άραγε ν’ αποδεχθείτε την παραπάνω διαπίστωση για τη Ρωσσία, το μεγάλο αυτό άγνωστο; Μόνο ο χρόνος μπορεί να επαληθεύσει αυτή τη δήλωση σε συνδυασμό με μια συνετή δραστηριότητα και μια υγιή προπαγάνδα από μέρους της Ρωσσίας. Σε τελευταία ανάλυση το ψυχολογικό πρόβλημα της Ε.Σ.Σ.Δ. είναι να προσηλωθεί στα δικά της ζητήματα, να σταθεροποιήσει και να ολοκληρώσει έναν τεράστιο πληθυσμό και να οδηγήσει σε περαιτέρω φώτιση το λαό της. Η Ρωσσία πρέπει επίσης να μάθει να συνεργάζεται σε ίση βάση με τις άλλες δυνάμεις. H Ρωσσία δεν πρέπει να επιδιώκει με φιλοδοξία και ραδιουργία να παρασύρει τις μικρές δυνάμεις στο στίβο της δικής της δραστηριότητας ενάντια στις επιθυμίες τους, εξασκώντας ανάρμοστη πίεση και βία. Έχει πολλά ακόμη να κάνει για τις απέραντες επαρχίες και τους πληθυσμούς που υπάγονται ήδη στη σφαίρα επιρροής της· τα υπόλοιπα έθνη πρέπει επίσης να εξυφάνουν το πεπρωμένο τους δίχως την κυριαρχική επιβολή της Ρωσσίας. Πάνω απ’ όλα το πρόβλημα για τη Ρωσσία είναι να δώσει ένα τέτοιο πρότυπο συνετής διοίκησης, ελεύθερης έκφρασης του ατομικού σκοπού και υιοθέτησης μιας περιεκτικής και υγιούς εκπαιδευτικής διαδικασίας, ώστε τα άλλα έθνη να μιμηθούν το παράδειγμά της, διατηρώντας ταυτόχρονα τη δική τους πολιτιστική κατεύθυνση, τον επιλεγμένο τύπο διακυβέρνησής τους και το δικό τους τρόπο έκφρασης της αδελφοσύνης. Η Ρωσσία εκπροσωπεί κατά βάθος μια νέα παγκόσμια συνείδηση και με τη συμβολή της μια νέα πλανητική έκφραση θα σφυρηλατηθεί βαθμιαία μέσα απ’ τη φωτιά του πειράματος και της εμπειρίας. Το μεγάλο αυτό έθνος (μια σύνθεση Ανατολής και Δύσης) πρέπει να μάθει να κυβερνά χωρίς σκληρότητα και χωρίς να παραβιάζει την ελεύθερη βούληση των ατόμων, επειδή έχει πλήρη εμπιστοσύνη στην ωφέλεια των ιδανικών που αναπτύσσει, τα οποία όμως είναι ακόμη ανέκφραστα. ΠΟΛΩΝΙΑ Η μακρόχρονη ιστορία του Πολωνικού λαού φανερώνει την ευθύνη του για μια σαφή πολιτιστική επίδραση στα γειτονικά έθνη και για μια πνευματική προσφορά την οποία προφανώς αγνοεί. Η αδιάκοπη έμφαση των Πολωνών σε εδαφικές διεκδικήσεις,

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

τους τυφλώνει ως προς την αληθινή φύση της ενδεχόμενης παγκόσμιας συνεισφοράς τους. Επειδή είναι ένας έντονα συναισθηματικός κι ατομικιστικός λαός, βρίσκεται μόνιμα σε μια κατάσταση εσωτερικής διχόνοιας και τριβής· η ενότητα είναι ανύπαρκτη. Το ψυχολογικό τους πρόβλημα έγκειται στην επίτευξη μιας ολοκλήρωσης που θα βασίζεται στην υπερνίκηση του φυλετικού μίσους. Πρέπει να επιλύσουν το εθνικό τους πρόβλημα με όρους καλής θέλησης κι όχι ατομικού συμφέροντος. Το αληθινό τους πρόβλημα είναι η επίτευξη ορθών σχέσεων στο εσωτερικό της χώρας. Μολονότι στα μάτια όλων των κρατών τα συνοριακά, τα εδαφικά, τα αποικιακά και τα υλικά γενικά ζητήματα προσλαμβάνουν μεγάλες διαστάσεις, το γεγονός ότι η έμφαση είναι σαφώς υλική υποδεικνύει τη σχετική τους μηδαμινότητα όταν ιδωθούν από μια αληθινότερη προοπτική. Ο μόνος παράγοντας που αυτή την εποχή έχει αληθινή σπουδαιότητα είναι η ίδια η ανθρωπότητα και μπροστά στην ανθρώπινη αγωνία, την ανθρώπινη οδύνη και την ανθρώπινη ανέχεια είναι ανόητο να υπερτονίζονται οι συνοριακές διαφορές. Βέβαια θα υπάρξουν διευθετήσεις· θα χρειαστεί να καθοριστούν συνοριακές γραμμές. Όμως οι τελικές αποφάσεις δε θα πρέπει να βασιστούν στην ιστορία ή στη δόξα του παρελθόντος αλλά στο μέγιστο συμφέρον των ενεχόμενων λαών. Αυτοί και μόνο πρέπει να προσδιορίσουν την έκβαση. Οι εκλεκτότερες διάνοιες και οι ιδεαλιστές ισχυρίστηκαν πως στον Παγκόσμιο Πόλεμο τα Συμμαχικά Έθνη υπεράσπισαν δήθεν την ανθρώπινη ελευθερία, όμως όλες οι μεγάλες Δυνάμεις εισήλθαν σ’ αυτό τον πόλεμο υποκινούμενες από ιδιοτέλεια κι αυτοσυντήρηση· αυτό ομολογείται παγκόσμια. Σ’ όλα τα έθνη ενυπάρχει σε κάποιο βαθμό ένας υγιής κι αλτρουιστικός ιδεαλισμός. Αφορά την απαλλαγή της ανθρωπότητας απ’ τις δικτατορίες. Όμως μετά τον πόλεμο δοκιμάζεται η επιτυχία της νίκης. Αν τα έθνη όλου του κόσμου δρέψουν τα πλεονεκτήματα των ελεύθερων εκλογών, αν οι λαοί των διαφιλονικούμενων περιοχών αφεθούν ν’ αποφασίσουν με ελεύθερο δημοψήφισμα για το καθεστώς και την πολιτική τους κι αν απόρροιες του τελευταίου πολέμου θα είναι η ελευθερία του λόγου, η ανεξιθρησκεία κι ένας αληθινά ελεύθερος τύπος και ραδιόφωνο, τότε ολόκληρη η ανθρώπινη οικογένεια θα έχει πραγματοποιήσει ένα μεγάλο βήμα. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Το ψυχολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι να μάθουν να επωμίζονται παγκόσμιες ευθύνες. Τόσο η Μεγάλη Βρετανία όσο και η Ρωσσία έχουν κατά κάποιο τρόπο διδαχθεί ήδη αυτό το μάθημα. Ο Αμερικανικός λαός – καθώς αφήνει το στάδιο της εφηβείας – πρέπει να μάθει τα μαθήματα της ζωής μέσα απ’ τον πειραματισμό και την επακόλουθη εμπειρία. Είναι κάτι που πρέπει να μάθουν όλοι οι νεαροί λαοί. Η Γερμανική φυλή είναι παλιά· το Γερμανικό έθνος είναι νέο. Ο Ιταλικός λαός έχει αρχαία καταγωγή· η Ιταλική πολιτεία είναι ιστορικά πρόσφατη. Το μειονέκτημα της νεαρής ηλικίας (αν είναι μειονέκτημα) ισχύει και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο έθνος αυτό επιφυλάσσεται ένα λαμπρό μέλλον, όμως όχι εξαιτίας της υλικής του ισχύος ή της εμπορικής του δεινότητας, όπως νομίζουν πολλοί υλιστές. Εδραιώνεται σ’ ένα βαθιά πνευματικό, έμφυτο ιδεαλισμό, σ’

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

ένα τεράστιο ανθρωπιστικό δυναμικό και – πάνω απ’ όλα – στο γεγονός ότι καθοριστικός παράγοντας της φυλής είναι μια ακμαία μερίδα μη διαβρωμένων αγροτών και αστών. Σταθερά σ’ όλα τα έθνη η εξουσία και η εφαρμογή των καθοριστικών ιδεολογιών περνά γοργά στα χέρια του “λαού”, ξεφεύγοντας απ’ τα χέρια της λεγόμενης άρχουσας τάξης και της αριστοκρατίας. Χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία, που ασπάστηκαν τις προσδιοριστικές εξελικτικές τάσεις, μπορούν να πορευθούν με μεγαλύτερη ευχέρεια στο μέλλον από χώρες, όπως η Ισπανία και η Πολωνία, που για αιώνες διακυβερνήθηκαν από μια δεσποτική αριστοκρατία κι από μια εκκλησία με πολιτικές βλέψεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δεν αντιμετωπίζουν παρόμοια εμπόδια παρά μόνο στο μέτρο που οι νόμοι του κεφαλαίου και της χρηματοδότησης επιδιώκουν την εξουσία. Το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τη Μεγάλη Βρετανία. Οι κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών προήλθαν από άλλες χώρες, οπότε οι ρίζες τους ανάγονται κατ’ ανάγκη σ’ αυτές. Δεν υπάρχουν αυτόχθονες κάτοικοι πέρα απ’ τους Ερυθρόδερμους που εκτοπίστηκαν αδίστακτα απ’ το ορμητικό κύμα των αποίκων. Οι φυλετικές ομάδες στη χώρα αυτή διατηρούν ακόμη τα κληρονομικά και τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά· ψυχολογικά και φυσιογνωμικά εξακολουθούν να είναι Ιταλοί, Βρετανοί, Φιλλανδοί, Γερμανοί κ.ά. Στο γεγονός αυτό οφείλεται μέρος του θαύματος που συντελείται σ’ αυτό το ταχύτατα ολοκληρωνόμενο έθνος. Όπως όλοι οι νεαροί λαοί, μιλώντας συμβολικά, έτσι κι ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών εμφανίζει όλα τα γνωρίσματα της εφηβείας. Συμβολικά πάλι, ο λαός αυτός έχει μια ηλικία ανάμεσα στα δεκαεπτά και τα εικοσιτέσσερα. Διακηρύσσουν την ελευθερία δίχως να είναι οι ίδιοι ελεύθεροι· απορρίπτουν τις υποδείξεις γιατί δήθεν παραβιάζονται τα δικαιώματά τους, ωστόσο επιτρέπουν συχνά σε άφρονες, σε τυχοδιώκτες και σε ανάξιους να τους καθοδηγούν· είναι πολύ επιεικείς με τον εαυτό τους αλλά τελείως αδιάλλακτοι με τα άλλα έθνη· δε διστάζουν να υποδείξουν σε άλλες χώρες πώς να χειρίζονται τα προβλήματά τους κι όμως οι ίδιοι δεν έχουν ακόμη επιδείξει τέτοια ικανότητα, όπως αποδεικνύεται απ’ τη μεταχείριση των Αμερικανών Νέγρων και την άρνηση εξίσωσής τους σε δικαιώματα κι ευκαιρίες. Πειραματίζονται σπασμωδικά με κάθε φάση της ζωής, με κάθε ιδέα και μ’ όλα τα είδη των σχέσεων. Η δημιουργική δύναμη της φυλής καταδεικνύεται προς το παρόν στο θαυμαστό έλεγχο της φύσης και στα μεγάλα κατασκευαστικά έργα που αξιοποιούν τα ύδατα και συνδέουν οδικά όλες τις περιοχές της απέραντης αυτής χώρας. Η Αμερική είναι ένας μεγάλος στίβος δημιουργικού πειραματισμού· ενδιαφέρεται βαθιά να δοκιμάσει κάθε ιδεολογία. Η πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία θα κορυφωθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, όμως θα διεξαχθεί επίσης στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία. Η Ρωσσία διαθέτει ήδη τη δική της λύση, αλλά τα μικρότερα έθνη του κόσμου θα καθοδηγηθούν και θα επηρεαστούν απ’ την έκβαση αυτού του αγώνα στη Βρετανική Κοινοπολιτεία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η τάξη πρέπει να επέλθει στις Ηνωμένες Πολιτείες σαν απόρροια μιας ελευθερίας που θα ερμηνεύεται με όρους αυτόβουλης πειθαρχίας· η ελευθερία που μετατρέπεται σε

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

ασυδοσία και ορίζεται από τα ατομικά συμφέροντα του καθενός, συνιστά έναν κίνδυνο που πρέπει να αποφευχθεί. Όλες οι εξέχουσες διάνοιες έχουν βαθιά επίγνωση αυτού του κινδύνου. Όπως κάθε νεαρός λαός, έτσι κι οι Αμερικανοί νιώθουν ανωτερότητα ως προς ωριμότερα έθνη· τείνουν να πιστεύουν πως διαθέτουν ανώτερο ιδεαλισμό, συνετότερη προοπτική και μεγαλύτερη αγάπη για την ελευθερία απ’ ό,τι τα άλλα έθνη· έχουν την τάση να λησμονούν πως πέρα από μερικά καθυστερημένα έθνη στον κόσμο, υπάρχουν πολλά άλλα με εξίσου υψηλό ιδεαλισμό, με εξίσου υγιή κίνητρα και με ωριμότερη και πιο έμπειρη προσέγγιση στα παγκόσμια προβλήματα. Επίσης όπως όλοι οι νεαροί λαοί, οι Αμερικανοί ασκούν έντονη κριτική στους άλλους λαούς, αλλά οι ίδιοι αγνοούν την κριτική και θίγονται απ’ αυτή. Ωστόσο στην Αμερική υπάρχουν πολλά αξιοκατάκριτα όπως και στα υπόλοιπα έθνη· όλα πρέπει να καθαρίσουν τον οίκο τους παράλληλα με μια αυστηρή εκπλήρωση των διεθνών τους σχέσεων, πράγμα που συνιστά την κύρια τωρινή δυσκολία τους. Κανένα έθνος δεν μπορεί να ζήσει σήμερα μόνο. Αν το επιχειρήσει, πορεύεται προς το θάνατο κι αυτό είναι η αληθινή φρίκη της απομονωτικής στάσης. Σήμερα υπάρχει κυριολεκτικά ένας κόσμος και στο γεγονός αυτό συνοψίζεται το ψυχολογικό πρόβλημα της ανθρωπότητας. Στόχος είναι οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις· τα έθνη θα σταθούν ή θα πέσουν απ’ το μέτρο της ανταπόκρισής τους σ’ αυτό το όραμα. Η επερχόμενη εποχή – υπό τον εξελικτικό νόμο και τη θεία βούληση – θα δει την εδραίωση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Εισερχόμαστε σε μια μεγάλη πειραματική περίοδο ανακαλύψεων· θα ανακαλύψουμε τι ακριβώς είμαστε – σαν έθνη, στις ομαδικές μας σχέσεις, μέσα από τη θρησκευτική μας έκφραση κι απ’ τον τρόπο διακυβέρνησής μας. Πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο η οποία θα βιωθεί με επιτυχία μόνο εφόσον τα έθνη αναγνωρίσουν τις εγγενείς τους αδυναμίες και τις αντιμετωπίσουν με οραματισμό κι εσκεμμένη ανθρωπιστική πρόθεση. Αυτό σημαίνει πως κάθε έθνος πρέπει να κατανικήσει την έπαρση και ν’ αποκτήσει εσωτερική ενότητα. Κάθε χώρα κατακερματίζεται σήμερα από αντιμαχόμενες ομάδες – ιδεαλιστές και ρεαλιστές, κομματάρχες κι εμπνευσμένους πολιτικούς, θρησκευτικές ομάδες φανατικά προσκολλημένες στις απόψεις τους, καπιταλιστές και εργάτες, απομονωτιστές και διεθνιστές, πολέμιους και υπέρμαχους διαφόρων ομάδων και λαών. O μοναδικός συντελεστής που θα μπορέσει σε εύθετο χρόνο να φέρει τελικά την αρμονία και να τερματίσει αυτές τις χαοτικές συνθήκες είναι οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Κάθε χώρα έχει πολλά να συνεισφέρει, όμως η συνεισφορά αυτή δε θα προάγει τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις, ενόσω θα αποτιμάται, όπως συμβαίνει μέχρι τώρα, από την εμπορική της αξία ή την πολιτική της σκοπιμότητα. Κάθε χώρα πρέπει επίσης να λαμβάνει απ’ όλες τις άλλες. Αυτό συνεπάγεται την αναγνώριση ορισμένων ειδικών ελλείψεων και την προθυμία να λαμβάνει από τις άλλες με όρους ισότητας. Κάθε χώρα έχει τον ιδιάζοντα τόνο της που πρέπει να εναρμονιστεί και να ενισχύσει τη μεγάλη χορωδία όλων των εθνών. Αυτό θα γίνει εφικτό μόνο όταν αποκατασταθεί η αγνή θρησκεία κι εκφραστεί ελεύθερα η πνευματική παρόρμηση που

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

προβάλλει σε κάθε έθνος. Αυτό δε συμβαίνει προς το παρόν· οι θεολογικοί τύποι εξακολουθούν να δεσμεύουν την πνευματική ζωή. Κάθε έθνος λόγω της ιστορίας του, των επιτευγμάτων και της νομοθεσίας του σχετίζεται στενά μ’ όλα τα άλλα, πράγμα που εκφράζεται καλύτερα στις Η.Π.Α., επειδή οι κάτοικοι της χώρας αυτής προέρχονται απ’ όλες τις γνωστές φυλές. Ο απομονωτισμός κατατροπώθηκε πριν προλάβει να δείξει το απαίσιο προσωπείο του γιατί ο λαός της Αμερικής είχε διεθνείς καταβολές και βάσεις. Η ανθρωπότητα, όπως ήδη ειπώθηκε, είναι ο παγκόσμιος μαθητής· πίσω απ’ τη συντριβή των μορφών του παλιού κόσμου βρίσκεται μια πνευματική παρόρμηση. Η πνευματική ζωή της ανθρωπότητας είναι πλέον τόσο ισχυρή ώστε ακυρώνει κάθε υπάρχουσα μορφή ανθρώπινης έκφρασης. Ο κόσμος που ξέραμε έχει χαθεί για πάντα και οι μορφές του νέου κόσμου δεν εμφανίσθηκαν ακόμη. Η υλοποίησή τους θα καταδείξει την αναδυόμενη δημιουργική ζωή του ανθρώπινου πνεύματος. Το σημαντικό στοιχείο που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι πως πρόκειται για ένα ενιαίο πνεύμα και πως κάθε έθνος πρέπει να μάθει να το αναγνωρίζει τόσο στον εαυτό του όσο και στα άλλα. Συνοψίζοντας συνεπώς κάθε έθνος έχει μια διπλή αποστολή: 1. Να επιλύσει τα δικά του εσωτερικά ψυχολογικά προβλήματα. Θα το επιτύχει αναγνωρίζοντας την ύπαρξή τους· παραμερίζοντας την εθνική υπερηφάνεια και λαμβάνοντας εκείνα τα μέτρα που θα εδραιώσουν την ενότητα και το κάλλος του ρυθμού στη ζωή του λαού του. 2. Να καλλιεργήσει το πνεύμα των ορθών σχέσεων. Θα το επιτύχει μέσα απ’ την αναγνώριση του ενιαίου κόσμου του οποίου αποτελεί τμήμα. Αργότερα θα πρέπει να κάνει εκείνα τα βήματα που θα του επιτρέψουν να εμπλουτίσει ολόκληρο τον κόσμο με την ατομική του συνεισφορά. Οι δύο αυτές δραστηριότητες – εθνικές και διεθνείς – πρέπει ν’ αναπτυχθούν παράλληλα, με έμφαση στις πρακτικές αρχές του Χριστιανισμού και δίχως το δεσποτισμό των θεολογικών συστημάτων και την έντεχνη επιβολή του εκκλησιαστικού ελέγχου. Από τη σκοπιά των πνευματικών Δυνάμεων του Φωτός η άμεση παγκόσμια διαδικασία πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα: α. Μια επικείμενη κρίση ελευθερίας. Αυτή θα συνεπάγεται τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών σ’ όλες τις χώρες προκειμένου να καθοριστεί ο τύπος του πολιτεύματος και να επιλυθούν συνοριακές διαφορές (εφόσον υφίστανται) καθώς και τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων προκειμένου να αποφασιστεί η αυτοδιάθεση ή μη των διαφόρων εθνοτήτων. β. Μια εκκαθάριση των εσωτερικών υποθέσεων σ’ όλα ανεξαιρέτως τα έθνη προκειμένου να επικρατήσει μια πλήρης ενότητα που θα βασίζεται στην ελευθερία και θα εκδηλώνεται μέσα απ’ τον πλουραλισμό. γ. Μια αδιάκοπη εκπαιδευτική διαδικασία μέσα απ’ την οποία θα εμπεδώνεται σ’

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

όλους τους λαούς του κόσμου η μόνη ιδεολογία που μπορεί να έχει τελεσίδικα και καθολικά αποτελέσματα – εκείνη των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Αργά αλλά σταθερά, το εκπαιδευτικό αυτό κίνημα θα αναπτύξει αναπόφευκτα την ορθή κατανόηση και τις ορθές στάσεις και δραστηριότητες σε κάθε κοινότητα, σε κάθε εκκλησία και σε κάθε έθνος και τελικά στο διεθνή χώρο. Αυτό θ’ απαιτήσει χρόνο, συνιστά ωστόσο μια πρόκληση για τους απανταχού ανθρώπους καλής θέλησης. Οι πνευματικοί οδηγοί της φυλής μπορούν να παρουσιάσουν αυτή τη φόρμουλα προόδου. Δεν μπορούν να εγγυηθούν την εφαρμογή της, γιατί η ανθρωπότητα είναι ελεύθερη να αποφασίζει για τα δικά της προβλήματα. Ανακύπτουν συνεπώς αμέσως ορισμένα ερωτήματα: Θα συμπαραταχθούν άραγε οι μεγάλες Δυνάμεις, η Ρωσσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανική Κοινοπολιτεία, για το ολικό καλό της ανθρωπότητας, ή θα προχωρήσουν ανεξάρτητα προωθώντας μόνο τους δικούς τους ιδιοτελείς σκοπούς; Θα παραιτηθούν άραγε τόσο οι μικρές όσο κι οι μεγάλες Δυνάμεις απ’ τη λεγόμενη ηγεμονία τους προκειμένου να προαχθεί το γενικό συμφέρον; Θα επιχειρήσουν άραγε να δουν την παγκόσμια κατάσταση απ’ τη σκοπιά της ανθρωπότητας ή θα δουν μόνο το ατομικό τους συμφέρον; Θα εγκαταλείψουν άραγε τη συνεχή κακόπιστη κριτική που χαρακτήριζε το παρελθόν και υπέθαλπε το μίσος και θα αναγνωρίσουν πως κάθε έθνος αποτελείται από ανθρώπινα όντα που βρίσκονται σε διάφορα εξελικτικά στάδια και καθορίζονται από την παράδοση, τη φυλή και το περιβάλλον τους; Θα αφεθούν άραγε ελεύθερες μεταξύ τους να επωμιστούν την ατομική τους ευθύνη κι όμως να υποστηριχθούν αμοιβαία σαν μέλη της ίδιας οικογένειας και σαν εμψυχωνόμενες από το ίδιο ανθρώπινο πνεύμα, το πνεύμα του Θεού; Θα θελήσουν άραγε να μοιραστούν τα προϊόντα της γης, αναγνωρίζοντας πως ανήκουν σε όλους και πως πρέπει να διανέμονται ελεύθερα όπως γίνεται και στη φύση; Ή μήπως θα τα εγκαταλείψουν στα χέρια μιας μειονότητας ισχυρών κρατών ή μιας δράκας επιτήδειων και οικονομικά ισχυρών ατόμων; Αυτά είναι μερικά μόνο απ’ τα ερωτήματα για τα οποία απαιτούνται απαντήσεις. Το έργο αυτό είναι πράγματι δύσκολο. Υπάρχουν ωστόσο στο σημερινό κόσμο αρκετοί πνευματικά προσανατολισμένοι άνθρωποι που μπορούν να μεταβάλουν την παγκόσμια νοοτροπία και να φέρουν μια νέα, πνευματικά δημιουργική περίοδο. Θα προβάλουν άραγε σε ισχύ οι άνδρες και οι γυναίκες που διαθέτουν οραματισμό και καλή θέληση, κάνοντας τη φωνή τους ακουστή σε κάθε έθνος; Θα βρουν τη δύναμη, την αντοχή και το θάρρος να υπερνικήσουν την ηττοπάθεια, να σπάσουν τα δεσμά του κατεστημένου – πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού και θρησκευτικού – και να εργαστούν για το καλό όλων των λαών; Θα κατορθώσουν μέσα από την ακλόνητη πεποίθηση στη σταθερότητα και τη δυναμικότητα του ανθρώπινου πνεύματος να κατατροπώσουν τις δυνάμεις που τους αντιστρατεύονται; Θα διατηρήσουν την πίστη τους στην ενυπάρχουσα αξία της

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

ανθρωπότητας; Θα καταφέρουν να αντιληφθούν πως ολόκληρο το κύμα της εξελικτικής πορείας τους σπρώχνει στη νίκη; H στερεή εγκαθίδρυση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων αποτελεί ήδη αναπόσπαστο μέρος του θείου σκοπού, την τελική εκπλήρωση του οποίου τίποτα δεν μπορεί ν’ αναχαιτίσει. Οπωσδήποτε όμως η ορθή και ανιδιοτελής δράση μπορεί να την επισπεύσει.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

το πρόβλημα είναι αναμφίβολα το πλέον επείγον απ’ όσα αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Το μέλλον της φυλής βρίσκεται στα χέρια των νέων ανθρώπων παντού. Απ’ αυτούς θα ξεπηδήσουν οι ερχόμενες γενιές και οι τρόποι πραγμάτωσης του νέου πολιτισμού. Ό,τι κάνουμε μ’ αυτούς και γι’ αυτούς έχει τεράστιες επιπτώσεις· η ευθύνη μας είναι μεγάλη και η ευκαιρία μας μοναδική. Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται σε παιδιά κι εφήβους κάτω των δεκαέξι ετών. Συνιστούν το πιο ελπιδοφόρο στοιχείο ενός κόσμου που τον είδαμε να κατακερματίζεται. Αποτελούν την εγγύηση πως ο κόσμος μας μπορεί ν’ ανοικοδομηθεί και μάλιστα – εφόσον μάθαμε κάτι απ’ την πρόσφατη ιστορία και τα φρικτά της επακόλουθα – ν’ ανοικοδομηθεί σε διαφορετικές γραμμές, με διαφορετικές προοπτικές και κίνητρα, με σαφώς καθορισμένους στόχους και με προσεκτικά σταθμισμένα ιδανικά. Ας έχουμε υπόψη ωστόσο ότι οι οραματισμοί, οι μυστικιστικές προσδοκίες και τα όνειρα, οι ευσεβείς πόθοι και η θεωρητική διατύπωση πολύπλοκων σχεδίων ωφελούν μόνο στο μέτρο που υποδεικνύουν ενδιαφέρον, αίσθημα ευθύνης και πιθανούς στόχους, όμως ελάχιστα συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε προσπάθειας αλλαγής, εκτός κι αν γίνεται αντιληπτό το άμεσο πρόβλημα και οι υπάρχουσες δυνατότητες και εκδηλώνεται μια προθυμία για την εφαρμογή εκείνων των συμβιβαστικών λύσεων που θα εξασφαλίσουν την επιτυχία της μεταγενέστερης εργασίας. Η εργασία αυτή είναι κυρίως εκπαιδευτική. Μέχρι τώρα καταβλήθηκε ελάχιστη προσπάθεια για τη γεφύρωση των τωρινών τύπων εκπαίδευσης με τις ανάγκες του μέλλοντος. Οι τύποι αυτοί απέτυχαν προφανώς να προσφέρουν στην ανθρωπότητα μια επιτυχή και συνεργατική ζωή καθώς και τις σύγχρονες όψεις νοητικής εκγύμνασης· δε δοκιμάστηκε κανένας επιστημονικός τρόπος γεφύρωσης και δεν έγιναν σοβαρές απόπειρες συσχέτισης των καλύτερων τωρινών μεθόδων (γιατί δεν είναι όλες κακές) με μελλοντικούς τρόπους ανάπτυξης της νεολαίας προκειμένου ν’ αντεπεξέλθει στο νέο πολιτισμό που αναπόφευκτα προβάλλει. Ο οραματιστής ιδεολόγος αρνήθηκε ως τώρα να συγκατατεθεί με τον πάγιο τρόπο διδασκαλίας· η από μέρους του έλλειψη πρακτικότητας και η άρνησή του να συμβιβαστεί επιβράδυναν έτσι τη διαδικασία και η ανθρωπότητα ήταν εκείνη που πλήρωσε το τίμημα. Ήρθε πια ο καιρός να αντικατασταθούν οι ιδεαλιστές αυτοί από πρακτικούς μυστικιστές κι από ανθρώπους με υψηλή νοητική στάθμη και πνευματικό οραματισμό, οι οποίοι θα εισηγηθούν εκείνη την εκπαιδευτική διαδικασία που θα επιτρέψει στους νέους κάθε έθνους να ΥΤΟ

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ολοκληρωθούν επιτυχώς στην παγκόσμια εικόνα. Έχουμε ήδη συνειδητοποιήσει ότι τα εκπαιδευτικά μας συστήματα είναι ανεπαρκή· απέτυχαν να διδάξουν στα παιδιά ένα σωστό τρόπο ζωής· δεν ενστάλαξαν εκείνες τις μεθόδους σκέψης και δράσης που οδηγούν σε ορθές ανθρώπινες σχέσεις – στις σχέσεις που είναι ουσιώδεις για την ευτυχία, την επιτυχία και την ολική εμπειρία σε οποιαδήποτε σφαίρα της ανθρώπινης προσπάθειας. Οι καλύτερες διάνοιες και οι πιο αμερόληπτοι στοχαστές στον τομέα της παιδείας ασπάζονται σθεναρά αυτές τις ιδέες· τα προοδευτικά εκπαιδευτικά κινήματα συνετέλεσαν κάπως στην εξάλειψη των λαθών του παρελθόντος και στην εδραίωση νέων τεχνικών, είναι όμως τόσο μικρής κλίμακας ώστε παραμένουν σχετικά ανίσχυρα. Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ο παγκόσμιος πόλεμος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν η διδασκαλία που δόθηκε στους νέους κατά τους τελευταίους αιώνες είχε διαφορετική φύση. Πολλά και διάφορα θεωρήθηκαν πως ήταν τα αίτια του ολέθριου αυτού ολοκληρωτικού πολέμου. Όμως το βασικό αίτιο ίσως να ήταν η αποτυχία των εκπαιδευτικών μας συστημάτων και η ανεπάρκεια των εκκλησιών. Ωστόσο ο πόλεμος έγινε. Ο γηραιός μας πολιτισμός σαρώθηκε. Υπάρχουν μερικοί που θα επιθυμούσαν να δουν την παλινόρθωση αυτού του πολιτισμού και την αναστήλωση των ξεπερασμένων δομών· νοσταλγούν την ειρηνική επάνοδο στην προπολεμική κατάσταση. Δεν πρέπει να τους επιτραπεί να οικοδομήσουν πάνω στις παλιές αρχές ή να χρησιμοποιήσουν τα παλιά πρότυπα, ακόμη κι αν χρειαστεί να στηριχθούμε στα υπάρχοντα θεμέλια. Γι’ αυτό πρέπει να μεριμνήσουν οι εκπαιδευτικοί. Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η τάση μερικών χωρών να επιμένουν στη διατήρηση των παλιών εκπαιδευτικών συστημάτων δεν είναι επικίνδυνη μόνο για τις ίδιες επειδή διαιωνίζουν τις σφαλερές παρωχημένες μεθόδους, αλλά συνιστούν μια απειλή και για τις χώρες εκείνες που βρίσκονται στην πλεονεκτική θέση να μπορούν να μεταβάλουν τους εκπαιδευτικούς τους θεσμούς και να εγκαινιάσουν έτσι μια καλύτερη μέθοδο προετοιμασίας για ολοκληρωμένη ζωή της νεολαίας τους. Η παιδεία είναι ένα βαθύτατα πνευματικό εγχείρημα. Αφορά ολόκληρο τον άνθρωπο συμπεριλαμβανομένου και του θείου του πνεύματος. Η εκπαίδευση στα χέρια των εκκλησιών θα μπορούσε να επιφέρει τον όλεθρο. Θα έτρεφε τη μισαλλοδοξία και θα καλλιεργούσε τις συντηρητικές, αντιδραστικές στάσεις που υιοθετούνται φανατικά τόσο απ’ την Καθολική Εκκλησία όσο και απ’ τους Προτεστάντες φονταμενταλιστές. Θα υπέθαλπε τη θρησκοληψία, θα όρθωνε φραγμούς ανάμεσα στους ανθρώπους και θα απομάκρυνε τελικά απ’ τη θρησκεία, με τρόπο δυναμικό κι αναπόφευκτο, όσους θα μάθαιναν πια να σκέπτονται προσεγγίζοντας την ωριμότητα. Δεν ευθύνεται η θρησκεία για τα παραπάνω. Ευθύνονται οι ξεπερασμένες μέθοδοι των εκκλησιών και οι παρωχημένες θεολογίες που απέτυχαν να παρουσιάσουν τον Χριστό όπως ουσιαστικά είναι, που επεδίωξαν πλούτη, αίγλη και πολιτική εξουσία και που αγωνίστηκαν χωρίς ενδοιασμούς για ν’ αυξήσουν το ποίμνιό τους και να φυλακίσουν το ελεύθερο πνεύμα του ανθρώπου. Βέβαια υπάρχουν σήμερα συνετοί και

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

αγαθοί κληρικοί που τα γνωρίζουν όλα αυτά κι εργάζονται σταθερά για μια ανανεωμένη προσέγγιση στο Θεό, όμως είναι σχετικά λίγοι. Παρόλα αυτά έχουν υποκινήσει μια εκστρατεία ενάντια στη θεολογική αποκρυστάλλωση και στα ακαδημαϊκά μανιφέστα. Η επιτυχία τους είναι εξασφαλισμένη και μαζί μ’ αυτή η σωτηρία του θρησκευτικού πνεύματος. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να διακρίνουμε το στόχο του νέου εκπαιδευτικού κινήματος καθώς και τα στάδια που οδηγούν στην επίτευξή του. Ας προσπαθήσουμε να καταστρώσουμε ένα μακρόπνοο σχέδιο το οποίο δε θα παρεμποδίζεται από τις υπάρχουσες μεθόδους και θα συνδέει το παρελθόν με το μέλλον, διατηρώντας καθετί το αληθινό, όμορφο και αγαθό (που κληρονομήσαμε) αλλά προβάλλοντας ταυτόχρονα ορισμένους βασικούς αντικειμενικούς σκοπούς που μέχρι τώρα αγνοήθηκαν ολοσχερώς. Οι νεότερες αυτές τεχνικές και μέθοδοι πρέπει ν’ αναπτυχθούν σταδιακά, οπότε και θα επιταχύνουν τη διαδικασία ολοκλήρωσης του ανθρώπου. Η μοναδική ελπίδα για το μελλοντικό κόσμο έγκειται σε μια ανθρωπότητα που αποδέχεται το γεγονός της θειότητας ανεξάρτητα αν αποκηρύσσει τη θεολογία, που αναγνωρίζει την παρουσία του ζώντος Χριστού ανεξάρτητα αν απορρίπτει τις ανθρώπινες ερμηνείες για Αυτόν και το μήνυμά Του και που τονίζει την αυθεντία της ανθρώπινης ψυχής. Το άμεσο μέλλον μας υπόσχεται πολλά. Ας στηρίξουμε την αισιοδοξία μας στην ίδια την ανθρωπότητα. Ας αναγνωρίσουμε το αυταπόδεικτο γεγονός ότι σε κάθε άνθρωπο υπάρχει μια ιδιάζουσα ποιότητα, ένα έμφυτο, ενδόμυχο χαρακτηριστικό που μπορούμε να το ονομάσουμε “μυστικιστική αντίληψη”. Το χαρακτηριστικό αυτό υποδηλώνει μια αθάνατη, αν και συχνά μη αντιληπτή, αίσθηση θειότητας· περιλαμβάνει την αστείρευτη ικανότητα για τον οραματισμό και την προσέγγιση της ψυχής καθώς και για τη σύλληψη (με αυξανόμενη ευχέρεια) της φύσης του σύμπαντος. Επιτρέπει στους φιλοσόφους να εκτιμήσουν τον κόσμο της έννοιας και – μέσα απ’ αυτή την αντίληψη – ν’ αγγίξουν την Πραγματικότητα. Πάνω απ’ όλα είναι η δύναμη αγάπης και εξόδου προς εκείνο που είναι διαφορετικό απ’ τον εαυτό. Παρέχει την ικανότητα σύλληψης των ιδεών. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι ουσιαστικά η ιστορία της ανάπτυξης των ιδεών που συνειδητοποιούνται προοδευτικά, καθώς και της απόφασης του ανθρώπου να ζήσει μ’ αυτές· με την παραπάνω δύναμη συμβαδίζει η ικανότητα να νιώθουμε το άγνωστο, να πιστεύουμε στο αναπόδεικτο, να επιδιώκουμε, ν’ αναζητούμε και ν’ απαιτούμε την αποκάλυψη εκείνου που είναι κρυφό και άγνωστο και το οποίο – με την πάροδο των αιώνων χάρη σ’ αυτό το απαιτητικό ερευνητικό πνεύμα – αποκαλύπτεται. Είναι η δύναμη αναγνώρισης του ωραίου, του αληθινού και του αγαθού, των οποίων η ύπαρξη επιβεβαιώνεται μέσω των δημιουργικών τεχνών. Είναι εκείνη η εγγενής, πνευματική ικανότητα που δημιούργησε όλους τους μεγάλους Υιούς του Θεού, τους γνήσια πνευματικούς ανθρώπους, τους καλλιτέχνες, τους επιστήμονες, τους ουμανιστές και τους φιλοσόφους, καθώς και όλους όσους αγαπούν με θυσία τους συνανθρώπους τους. Από εδώ πρέπει να αντλεί κάθε αληθινός εκπαιδευτικός την αισιοδοξία και το

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

θάρρος του κι αυτό πρέπει να αποτελεί το αυθεντικό κίνητρο όλων των προσπαθειών του. Το Τωρινό Πρόβλημα των Νέων. Ο κόσμος, όπως τον γνώρισαν οι γηραιότεροι, έχει πια κατακερματιστεί κι εξαφανίζεται γοργά. Οι παλιές αξίες παρέρχονται κι αυτό που ονομάζουμε “πολιτισμό” (και θεωρούσαμε τόσο θαυμάσιο) εκλείπει. Μερικοί χαίρονται γι’ αυτό. Άλλοι το θεωρούν ολέθριο. Όλοι όμως θλιβόμαστε γιατί η διαδικασία του αφανισμού προξένησε τόση αγωνία και οδύνη σ’ όλη την ανθρωπότητα. Ο πολιτισμός μπορεί να οριστεί σαν η αντίδραση της ανθρωπότητας στο σκοπό, τις δραστηριότητες και τον τρόπο σκέψης κάποιας ιδιαίτερης παγκόσμιας περιόδου. Σε κάθε εποχή κάποια ιδέα λειτουργεί κι εκφράζεται τόσο με τους φυλετικούς όσο και τους εθνικούς ιδεαλισμούς. Η βασική της τάση ανά τους αιώνες δημιούργησε το σύγχρονο κόσμο μας κι αυτός υπήρξε υλιστικός. Στόχος του ήταν η φυσική άνεση· η επιστήμη και οι τέχνες εκπορνεύθηκαν στο έργο να δώσουν στον άνθρωπο ένα άνετο κι αν ήταν εφικτό ένα όμορφο περιβάλλον· όλα τα προϊόντα της φύσης υποβιβάσθηκαν απ’ την ανθρωπότητα σε πράγματα. Ο στόχος της παιδείας, μιλώντας γενικά, ήταν να εξοπλίσει το παιδί να “πετύχει στη ζωή” ανταγωνιζόμενο τους συμπολίτες του, συσσωρεύοντας αγαθά κι εξασφαλίζοντας τη μεγαλύτερη δυνατή άνεση κι επιτυχία. Η παιδεία αυτή υπήρξε κυρίως ανταγωνιστική, σωβινιστική και συνεπώς χωριστική. Γύμνασε το παιδί να θεωρεί τις υλικές αξίες σαν πιο σημαντικές, να πιστεύει ότι το δικό του έθνος είναι επίσης το πιο σημαντικό κι ότι κάθε άλλο έθνος είναι δευτερεύουσας σημασίας· έθρεψε την έπαρση και καλλιέργησε την πίστη ότι αυτό, η ομάδα και το έθνος του είναι απείρως ανώτερα από άλλους λαούς κι ανθρώπους. Διδάχθηκε κατά συνέπεια να είναι ένα μονόπλευρο άτομο με εσφαλμένη διευθέτηση των παγκόσμιων αξιών του και με θέσεις απέναντι στη ζωή που διακρίνονται από πόλωση και προκατάληψη. Του δίδαξαν τις αρχές των τεχνών για να το καταστήσουν ικανό να λειτουργεί με την απαιτούμενη απόδοση σ’ έναν ανταγωνιστικό χώρο και στο ιδιαίτερο επαγγελματικό του περιβάλλον. Το διάβασμα, το γράψιμο και η στοιχειώδης αριθμητική θεωρούνται σαν ελάχιστες απαιτήσεις μαζί με κάποιες ιστορικές και γεωγραφικές γνώσεις. Λίγη απ’ τη διεθνή λογοτεχνία φέρεται επίσης στην προσοχή του. Το γενικό επίπεδο της πολιτισμένης πληροφόρησης είναι σχετικά ψηλό, αλλά είναι μεροληπτικό κι επηρεάζεται από θρησκευτικές και εθνικές προκαταλήψεις που ενσταλάζονται στο παιδί απ’ τη νηπιακή ηλικία, δίχως όμως να είναι έμφυτες. Η ιδιότητα του πολίτη τον κόσμου δεν τονίζεται· η ευθύνη του για τους συνανθρώπους του αγνοείται συστηματικά· η μνήμη του αναπτύσσεται με τη μετάδοση ασύνδετων γεγονότων – τα περισσότερα των οποίων δε σχετίζονται με την καθημερινή ζωή. Ο τωρινός μας πολιτισμός θα μείνει στην ιστορία σαν κατάφωρα υλιστικός. Υπήρξαν κι άλλες υλιστικές εποχές στο παρελθόν, αλλά καμιά δεν είχε τέτοια εξάπλωση ούτε κι αφορούσε τόσες μυριάδες ανθρώπων όπως η τωρινή. Μας λένε συνεχώς ότι τα αίτια του τελευταίου πολέμου ήταν οικονομικά· αυτό αναμφίβολα αληθεύει, αλλά ο λόγος ήταν πως απαιτούσαμε υπερβολική άνεση και αφθονία

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

“αγαθών” για να ζούμε “αρκετά καλά”. Απαιτούμε πολλά περισσότερα απ’ όσα χρειάζονταν οι πρόγονοί μας· προτιμούμε μια μαλθακή και σχετικά εύκολη ζωή· το πνεύμα της πρωτοπορίας (που θεμελίωσε όλα τα έθνη) καταπνίγεται συχνά μέσα σ’ ένα μαλθακό πολιτισμό. Το τελευταίο ισχύει ιδιαίτερα για το Δυτικό ημισφαίριο. Η στάθμη της πολιτισμένης ζωής μας είναι πολύ υψηλή απ’ την άποψη των αποκτημάτων και υπερβολικά χαμηλή απ’ τη σκοπιά των πνευματικών αξιών ή υπό το πρίσμα μιας νοήμονος αίσθησης αναλογιών. Οι αξίες δεν αποτελούν τη λυδία λίθο του σύγχρονου πολιτισμού μας. Ένα έθνος θεωρείται σήμερα πολιτισμένο όταν αποτιμά τη νοητική ανάπτυξη, όταν επιβραβεύει την ανάλυση και την κριτική κι όταν στρέφει όλα του τα αποθέματα στην ικανοποίηση της φυσικής επιθυμίας, στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και στην εκπλήρωση υλικών στόχων καθώς και στο διεθνή ανταγωνισμό, στην επισώρευση πλούτου, στον επεκτατισμό, στην επίτευξη ενός υψηλού υλικού βιοτικού επιπέδου και στη μονοπώληση των καρπών της γης προς όφελος κυρίως μιας άπληστης και προνομιακής τάξης ανθρώπων. Τα παραπάνω αποτελούν μια αδρή γενίκευση που τα βασικά της επακόλουθα επιβεβαιώνονται μολονότι μπορεί να μην ισχύουν αναφορικά με τα άτομα. Γι’ αυτή την οικτρή και αξιοθρήνητη κατάσταση (που είναι αποκλειστικά δημιούργημα της ανθρωπότητας) πληρώσαμε το τίμημα του πολέμου. Ούτε οι εκκλησίες ούτε τα εκπαιδευτικά συστήματα κατόρθωσαν να παρουσιάσουν μια εύλογη εικόνα της αλήθειας έτσι ώστε να αντισταθμιστεί η παρούσα υλιστική τάση. Το δυστύχημα είναι ότι τα παιδιά πλήρωσαν και πληρώνουν τις συνέπειες των λαθών μας. Ο πόλεμος είχε τις ρίζες του στην απληστία· η πλεονεξία ήταν εκείνη που υποκίνησε όλα τα έθνη ανεξαιρέτως· όλα μας τα σχέδια απέβλεπαν σε μια τέτοια οργάνωση της εθνικής ζωής ώστε να πρωτοστατεί η φιλοκτημοσύνη, ο ανταγωνισμός και η ατομική και εθνική ιδιοτέλεια. Όλα τα έθνη κατά κάποιο τρόπο συνήργησαν σ’ αυτό· κανένα δεν έμεινε αμέτοχο, απ’ όπου κι ο πόλεμος. Η ανθρωπότητα είναι εθισμένη στην ιδιοτέλεια κι έχει μια έμφυτη αγάπη για τα υλικά αποκτήματα. Αυτή δημιούργησε το σύγχρονο πολιτισμό μας και γι’ αυτό το λόγο πρέπει ν’ αλλάξει. Η κουλτούρα κάθε πολιτισμού συνίσταται στη διατήρηση και την εξέταση της παράδοσης καθώς και στην εκτίμηση και τη μελέτη των τεχνών, της λογοτεχνίας, της μουσικής και της δημιουργικής ζωής όλων των εθνών κάθε ιστορικής περιόδου. Σχετίζεται με την πολιτιστική επίδραση αυτών των παραγόντων πάνω σ’ ένα έθνος και πάνω σ’ εκείνα τα άτομα που έχουν την ευχέρεια (κυρίως οικονομική) να τους εκτιμούν και να επωφελούνται απ’ αυτούς. Η γνώση και η κατανόηση που αποκτώνται μ’ αυτό τον τρόπο, επιτρέπουν στον καλλιεργημένο άνθρωπο να συνδέει τον κόσμο των εννοιών (τον κληροδοτημένο απ’ το παρελθόν) με τον κόσμο των εμφανίσεων στον οποίο ζει και να τους θεωρεί σαν έναν ενιαίο κόσμο, υφιστάμενο όμως κυρίως για τις προσωπικές του απολαβές. Όταν ωστόσο στην εκτίμηση της πλανητικής και της φυλετικής μας κληρονομιάς, με όλες τις δημιουργικές και ιστορικές της πτυχές, προσθέσει την κατανόηση των πνευματικών και ηθικών αξιών, τότε θα προσεγγιστεί κάπως η προοπτική του αληθινά πνευματικού ανθρώπου. Σε σχέση με το συνολικό

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

πληθυσμό του πλανήτη τέτοιοι άνθρωποι είναι λιγοστοί και διασκορπισμένοι, αλλά παρέχουν στην υπόλοιπη ανθρωπότητα μια εγγύηση για τις αναμφισβήτητες δυνατότητές της. Θα συνειδητοποιήσουν άραγε οι καλλιεργημένοι άνθρωποι αυτή την ευκαιρία; Θα επωφεληθούν άραγε από τις περιστάσεις οι πολιτισμένοι λαοί για να οικοδομήσουν εκ νέου – όχι έναν υλιστικό πολιτισμό αυτή τη φορά, αλλά έναν κόσμο κάλλους και ορθών ανθρώπινων σχέσεων, έναν κόσμο όπου τα παιδιά θα μπορούν ν’ αναπτύσσονται πραγματικά “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Ενός Πατρός” κι όπου ο άνθρωπος θα μπορεί να επιστρέψει στην απλότητα των πνευματικών αξιών του αγαθού, του ωραίου και του αληθινού; Όμως παρά την ανάγκη για παγκόσμια ανασυγκρότηση και το επίπονο έργο της σωτηρίας των παιδιών και των νέων, υπάρχουν πολλοί σήμερα που ασχολούνται αποκλειστικά με εράνους για ν’ ανοικοδομήσουν τις μαρμάρινες εκκλησίες και ν’ αναστηλώσουν τα αρχαία μνημεία, δεσμεύοντας έτσι χρήματα που χρειάζονται απελπιστικά για την αποκατάσταση καταπονημένων σωμάτων, τη θεραπεία ψυχολογικών τραυμάτων και τη δημιουργία μιας θαλπωρής αγάπης και κατανόησης για όσους πιστεύουν πως τέτοιες ποιότητες δεν υπάρχουν πια! Η Άμεση Ανάγκη των Παιδιών. Το μέγεθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε μας αφήνει ίσως άναυδους και ανήμπορους να δώσουμε απαντήσεις στις πολλές ερωτήσεις που ανακύπτουν. Με ποιο τρόπο μπορούμε άραγε να βάλουμε σ’ εφαρμογή ένα μακρόπνοο πρόγραμμα ανοικοδόμησης, εκπαίδευσης κι ανάπτυξης που θα προάγει τη νεολαία κι έτσι θα εγγυάται ένα νέο και καλύτερο κόσμο; Ποια είναι τα βασικά σχέδια που πρέπει να καταστρωθούν προκειμένου να καλύψουν τόσο διαφορετικές φυλές κι εθνότητες; Ποια είναι η κατάλληλη αφετηρία για ν’ αντιμετωπιστούν οι ευνόητες μισαλλοδοξίες και οι βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις; Οι ηθικές και χρηστές αξίες των παιδιών και ιδιαίτερα των εφήβων, αγοριών και κοριτσιών, έχουν εκφυλιστεί και οι πνευματικές αξίες χρειάζονται αναθέρμανση. Υπάρχουν ωστόσο σαφείς ενδείξεις ότι η πνευματική αυτή αναζωπύρωση απλώνεται ήδη σ’ ολόκληρη την Ευρώπη κι ότι απ’ αυτή την ήπειρο θα έρθει ίσως η νέα πνευματική πλημμυρίδα που θα στρέψει όλο τον κόσμο σε καλύτερα πράγματα και θα αποτρέψει για πάντα την επιστροφή του υλιστικού πολιτισμού μας. Η πνευματική αναγέννηση είναι αναπόφευκτη και είναι επιτακτικότερη για εκείνες τις χώρες που δε γνώρισαν τις χειρότερες πλευρές του πολέμου. Πρέπει να προσβλέπουμε και να προετοιμάζουμε αυτή την αναγέννηση. Το επόμενο οξύ πρόβλημα είναι ασφαλώς η ψυχολογική αποκατάσταση των νέων. Είναι αμφίβολο αν θα κατορθώσουν ποτέ τα παιδιά της Ευρώπης, της Κίνας, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιαπωνίας ν’ αναρρώσουν τελείως απ’ τις επιπτώσεις του πολέμου. Τα πρώτα χρόνια διάπλασης της ζωής τους αναλώθηκαν σε συνθήκες πολέμου και – τρωτά καθώς είναι τα παιδιά – είναι μοιραίο να τους έμειναν ορισμένα σημάδια απ’ όσα είδαν, άκουσαν και υπέστησαν. Θα υπάρξουν βέβαια εξαιρέσεις,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία και σε πολλές περιοχές της Γαλλίας. Μόνο ο χρόνος θα δείξει το μέγεθος της ζημιάς που έγινε. Πολλά ωστόσο μπορούν ν’ αντισταθμιστούν ή και να εξαλειφθούν με τη συνετή δράση των γονιών, των γιατρών, των παιδαγωγών και των δασκάλων. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι ψυχολόγοι και οι νευρολόγοι βρέθηκαν απροετοίμαστοι αναφορικά με το παραπάνω· όμως η εξειδικευμένη εργασία τους χρειάζεται απελπιστικά κι είναι τόσο επιτακτική όσο και η ανάγκη για τροφή και ένδυση. Είναι χρήσιμο ακόμη να λαμβάνουμε υπόψη σε κάθε σχεδιασμό μας και παρά τις αγαθές προθέσεις μας πως τα διάφορα έθνη που ενεπλάκησαν στον παγκόσμιο πόλεμο και γνώρισαν τη βαναυσότητα της κατοχής, καταστρώνουν τα δικά τους σχέδια. Γνωρίζουν τι ακριβώς χρειάζονται· είναι αποφασισμένα όσο είναι δυνατό να μεριμνήσουν για το λαό τους, να σώσουν τα παιδιά τους και να αποκαταστήσουν την παραδοσιακή κουλτούρα τους και την επικράτειά τους. Το χρέος των Μεγάλων Δυνάμεων (με τα ανεξάντλητα αποθέματά τους), των φιλάνθρωπων και των ουμανιστών ολόκληρου του κόσμου είναι να συνεργαστούν μ’ αυτούς τους λαούς. Πρέπει ν’ αποφύγουν να τους επιβάλουν εκείνο που απ’ την πλεονεκτική τους θέση θεωρούν ωφέλιμο γι’ αυτά. Τα έθνη αυτά έχουν ανάγκη από μια συνεργασία γεμάτη κατανόηση· χρειάζονται αγροτικά μηχανήματα, άμεση υποστήριξη σε τρόφιμα και ρουχισμό καθώς και τα απαραίτητα μέσα για να ξαναλειτουργήσουν τα εκπαιδευτικά τους ιδρύματα, να οργανώσουν τα σχολεία τους και να τα εξοπλίσουν με όλα τα αναγκαία. Το μόνο που σίγουρα δε χρειάζονται είναι οι ορδές καλοπροαίρετων ανθρώπων που θα καταλάβουν τα εκπαιδευτικά ή τα νοσηλευτικά τους ιδρύματα και θα τους επιβάλουν κάποια δημοκρατική, κομμουνιστική ή άλλη ιδεολογία. Βέβαια πρέπει να εκλείψουν οι αρχές του Ναζισμού και του Φασισμού, αλλά τα έθνη πρέπει ν’ αφεθούν ελεύθερα ν’ απεργαστούν το πεπρωμένο τους. Καθένα τους έχει μια δική του παράδοση, κουλτούρα και υποδομή. Εξαναγκάζονται να δομήσουν εκ νέου, όμως εκείνο που θα δομήσουν πρέπει να είναι δικό τους· πρέπει να τα χαρακτηρίζει και να εκφράζει την εσωτερική τους ζωή. Είναι οπωσδήποτε χρέος των πλουσιότερων κι ελεύθερων κρατών να τα βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση ώστε να προβάλει ένας νέος κόσμος. Κάθε έθνος πρέπει να χειριστεί με το δικό του τρόπο το πρόβλημα της αποκατάστασής του. Αυτό δε σημαίνει έλλειψη ενότητας· υπονοεί έναν πλουσιότερο και πιο πολύχρωμο κόσμο. Δε σημαίνει χωρισμό, δημιουργία στεγανών ή απομόνωση πίσω από τοίχους προκατάληψης και φυλετικής πόλωσης. Υπάρχουν δύο κύριες συνδετικές σχέσεις που πρέπει να καλλιεργηθούν και που θα φέρουν μια αμεσότερη κατανόηση στην ανθρώπινη κοινωνία. Αναφέρομαι στη θρησκεία και την παιδεία. Στο κεφάλαιο αυτό πραγματευόμαστε τον παράγοντα της παιδείας που απέτυχε οικτρά στο παρελθόν να προάγει την παγκόσμια ενότητα (όπως απέδειξε ο πόλεμος) αλλά που μπορεί στο μέλλον να ασκήσει ένα συνετό έλεγχο. Παρατηρούμε σήμερα τον αργό αλλά σταθερό σχηματισμό διεθνιστικών ομίλων που συμπράττουν στη διατήρηση της παγκόσμιας ασφάλειας, την προστασία της εργασίας,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

το χειρισμό της παγκόσμιας οικονομίας και την εξασφάλιση της ακεραιότητας και της κυριαρχίας κάθε έθνους, προτρέποντας τους πάντες σε μια ενεργή συμμετοχή για τη διασφάλιση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Ανεξάρτητα απ’ τη θέση μας ως προς τις επιμέρους προτεινόμενες μεθοδεύσεις, η δημιουργία διεθνών συμβουλευτικών επιτροπών και πάνω απ’ όλα των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί ελπιδοφόρο ένδειξη της προώθησης της ανθρωπότητας σ’ έναν κόσμο όπου οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις θα θεωρούνται ουσιώδεις για την ειρήνη, όπου η καλή θέληση θα εκτιμάται κι όπου θα λαμβάνεται πρόνοια για την εδραίωση εκείνων των συνθηκών που θα αποτρέπουν τον πόλεμο και τη βία. Στο χώρο της παιδείας μια τέτοια ενωμένη δράση είναι ουσιώδης. Μια βασική ενότητα αντικειμενικών σκοπών θα έπρεπε βέβαια να διέπει τα εκπαιδευτικά συστήματα των κρατών, ακόμη κι αν μια ομοιομορφία στις μεθόδους και τις τεχνικές δε θα ήταν εφικτή. Διαφορές στη γλώσσα, στην υποδομή και στην κουλτούρα θα υπάρχουν και πρέπει πάντοτε να υπάρχουν· συνιστούν το όμορφο μωσαϊκό της ανθρώπινης ύπαρξης στη διάρκεια των αιώνων. Αλλά πολλά πράγματα που ως τώρα αντιτάχθηκαν στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις, πρέπει και είναι ανάγκη να εξαλειφθούν. Στο μάθημα της ιστορίας, για παράδειγμα, θα έπρεπε άραγε να επανέλθουμε στους παλιούς τρόπους σύμφωνα με τους οποίους κάθε έθνος δοξαζόταν συχνά σε βάρος άλλων εθνών, όπου τα γεγονότα διαστρεβλώνονταν συστηματικά κι όπου τα αξιοσημείωτα περιστατικά ήταν οι διάφοροι πόλεμοι ανά τους αιώνες – σε μια ιστορία επομένως επιθετικότητας κι ακμής ενός υλικού κι εγωιστικού πολιτισμού, που έθρεψε το εθνικιστικό και συνεπώς το χωριστικό πνεύμα, που καλλιέργησε το φυλετικό μίσος και διέγειρε τη εθνική αλαζονεία; Το πρώτο ιστορικό γεγονός που θυμάται συνήθως το μέσο παιδί στην Αγγλία είναι “Γουλιέλμος ο Κατακτητής, 1066”. Το παιδί στην Αμερική θυμάται την απόβαση των Προσκυνητών Πατέρων και τη βαθμιαία αρπαγή της χώρας απ’ τους δικαιούχους κατοίκους της και ίσως την Εξέγερση της Βοστόνης. Οι ήρωες της ιστορίας είναι όλοι πολεμιστές – ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Αττίλας ο Ούννος, o Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, ο Ναπολέων, ο Γεώργιος Ουάσιγκτον και πολλοί άλλοι. Η γεωγραφία είναι γενικά ιστορία σε μια άλλη μορφή, αλλά παρουσιασμένη με τον ίδιο τρόπο – μια εξιστόρηση ανακαλύψεων, ερευνών και αρπαγών, συνοδευόμενων συχνά από κακοήθη και σκληρή μεταχείριση των ιθαγενών. Η πλεονεξία, η φιλοδοξία, η σκληρότητα και η αλαζονεία είναι οι βασικοί τόνοι της διδασκαλίας στην ιστορία και τη γεωγραφία. Οι πόλεμοι, οι επιδρομές και οι λεηλασίες που έχουν σημαδέψει όλα τα μεγάλα έθνη δίχως εξαίρεση, είναι γεγονότα που δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε. Σίγουρα όμως τα μαθήματα απ’ τα δεινά που υπέστησαν (και κορυφώθηκαν με τον πόλεμο 1914-1945) μπορούν να σημειωθούν και οι πανάρχαιες αιτίες των σημερινών προκαταλήψεων και απεχθειών μπορούν να παρουσιαστούν και να τονιστεί η ματαιότητά τους. Είναι άραγε αδύνατο να δομήσουμε τη θεωρία της ιστορίας μας πάνω στις μεγάλες κι αγαθές ιδέες που χαρακτήριζαν τα έθνη και τα έκαναν αυτά που είναι; Να τονίσουμε τη δημιουργικότητα που τα διακρίνει όλα; Δεν μπορούμε άραγε να παρουσιάσουμε

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

αποτελεσματικότερα τις μεγάλες εποχές κουλτούρας που – με την αιφνίδια εμφάνισή τους σε κάποιο έθνος – πλούτισαν ολόκληρο τον κόσμο κι έδωσαν στην ανθρωπότητα τη λογοτεχνία της, την τέχνη και τον οραματισμό της; Ο παγκόσμιος πόλεμος δημιούργησε μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα. Οι στρατιές προήλασαν και πολέμησαν σε κάθε μέρος του κόσμου· κυνηγημένοι άνθρωποι δραπέτευσαν απ’ τη μια περιοχή στην άλλη· κοινωνικοί λειτουργοί πήγαν από χώρα σε χώρα, υπηρετώντας τους στρατιώτες, περιθάλποντας τους αρρώστους, τρέφοντας τους πεινασμένους και μελετώντας τις συνθήκες. Ο κόσμος σήμερα είναι πολύ μικρός κι οι άνθρωποι ανακαλύπτουν (συχνά για πρώτη φορά στη ζωή τους) ότι η ανθρωπότητα είναι μία κι ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα απ’ το χρώμα της επιδερμίδας τους ή τη χώρα διαμονής τους, μοιάζουν μεταξύ τους. Σήμερα όλοι έχουμε αναμειχθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούνται από ανθρώπους κάθε γνωστής χώρας· πάνω από πενήντα διαφορετικές φυλές ή εθνότητες συνθέτουν την Ε.Σ.Σ.Δ. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια κοινοπολιτεία ανεξάρτητων εθνών δεμένων σε μια ομάδα. Η Ινδία αποτελείται από μια πολλαπλότητα λαών, θρησκειών και διαλέκτων, απ’ όπου και το πρόβλημά της. Ο κόσμος o ίδιος είναι ένα μεγάλο χωνευτήρι απ’ όπου αναδύεται η Μία Ανθρωπότητα. Αυτό υπαγορεύει μια δραστική αλλαγή στις μεθόδους μας παρουσίασης της ιστορίας και της γεωγραφίας. Η επιστήμη υπήρξε πάντοτε οικουμενική. Οι καλές τέχνες και η λογοτεχνία ανήκαν πάντοτε σ’ όλο τον κόσμο. Πάνω σ’ αυτά τα δεδομένα πρέπει να δομηθεί η παιδεία που πρέπει να δίνεται στα παιδιά του κόσμου – πάνω στις ομοιότητές μας, τις δημιουργικές επιτεύξεις μας, τον πνευματικό ιδεαλισμό μας και τα σημεία επαφής μας. Αν δε γίνει αυτό, οι πληγές των κρατών δε θα επουλωθούν ποτέ και οι φραγμοί που για αιώνες διατηρήθηκαν, δε θα αρθούν ποτέ. Οι εκπαιδευτές που αντιμετωπίζουν την τωρινή παγκόσμια ευκαιρία, πρέπει να φροντίσουν να θέσουν γερά θεμέλια για τον ερχόμενο πολιτισμό· πρέπει να αναλάβουν εκείνο που είναι γενικό και οικουμενικό στη σκοπιά του, αληθινό στην παρουσίασή του κι εποικοδομητικό στην προσέγγισή του. Όσα αρχικά βήματα κάνουν οι εκπαιδευτικοί στις διάφορες χώρες, θα καθορίσουν αποφασιστικά τη φύση του επερχόμενου πολιτισμού. Πρέπει να προετοιμάσουν μια αναγέννηση όλων των τεχνών και μια νέα και ελεύθερη ροή του δημιουργικού πνεύματος του ανθρώπου. Πρέπει να επιμείνουν ιδιαίτερα πάνω σ’ εκείνες τις μεγάλες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας όπου η θειότητα του ανθρώπου έλαμψε και χάραξε νέους δρόμους σκέψης, νέους τρόπους σχεδιασμού κι έτσι άλλαξε για πάντα την πορεία των ανθρώπινων υποθέσεων. Αυτές οι στιγμές δημιούργησαν τη Μάγκνα Κάρτα· έδωσαν έμφαση μέσω της Γαλλικής Επανάστασης στις ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας· διατύπωσαν την Αμερικανική Διακήρυξη Δικαιωμάτων και στα διεθνή ύδατα, στον καιρό μας, έδωσαν τον Ατλαντικό Χάρτη και τις Τέσσερις Ελευθερίες. Αυτές είναι οι μεγάλες ιδέες που πρέπει να κυβερνούν τη νέα εποχή με το νεογέννητο πολιτισμό της και τη μελλοντική κουλτούρα της. Αν τα σημερινά παιδιά διδαχθούν τη σημασία των πέντε μεγάλων αυτών διακηρύξεων και ταυτόχρονα διδαχθούν τη ματαιότητα του μίσους και του πολέμου, υπάρχει ελπίδα για έναν καλύτερο, ευτυχέστερο καθώς και ασφαλέστερο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

κόσμο. Δύο κύριες ιδέες πρέπει να διδάσκονται τα παιδιά κάθε χώρας. Αυτές είναι: η αξία του ατόμου και το γεγονός της μίας ανθρωπότητας. Τα αγόρια και τα κορίτσια του πολέμου έμαθαν απ’ τα φαινόμενα ότι η ανθρώπινη ζωή έχει μικρή αξία· οι φασιστικές χώρες δίδαξαν ότι το άτομο δεν έχει αξία παρά μόνο καθόσον εκτελεί τα σχέδια κάποιου δικτάτορα. Σε άλλες χώρες μερικοί άνθρωποι και μερικές ομάδες – για λόγους κληρονομικής θέσης ή οικονομικής κατάστασης – θεωρούνται σημαντικοί και το υπόλοιπο έθνος ασήμαντο. Σε άλλες ακόμη χώρες το άτομο θεωρείται τόσο σπουδαίο και το δικαίωμά του να ικανοποιεί τις ορέξεις του τέτοιας σημασίας, ώστε η σχέση του με το σύνολο έχει εντελώς χαθεί. Κι όμως η αξία του ατόμου και η ύπαρξη εκείνης της ολότητας που ονομάζουμε Ανθρωπότητα έχουν πολύ στενή σχέση. Αυτό χρειάζεται έμφαση. Οι δύο αυτές αρχές, όταν διδαχθούν και γίνουν κατανοητές, θα οδηγήσουν στην εντατική καλλιέργεια του ατόμου κι ακολούθως στην αναγνώριση της ευθύνης του σαν ακέραιο μέρος του όλου σώματος της ανθρωπότητας. Θίξαμε κάπως τη φυσική και την ψυχολογική αποκατάσταση των παιδιών και της νεολαίας. Προτείναμε να ξαναγραφούν τα σχολικά βιβλία με όρους ορθών ανθρώπινων σχέσεων κι όχι απ’ την τωρινή εθνικιστική και χωριστική σκοπιά. Υποδείξαμε επίσης ορισμένες βασικές ιδέες που πρέπει αμέσως να ενστερνιστούμε: τη μοναδική αξία του ατόμου, την ομορφιά της ανθρωπότητας, τη σχέση του ατόμου με το σύνολο και την ευθύνη του να προσαρμοστεί στη γενική εικόνα μ’ έναν εποικοδομητικό τρόπο και οικειοθελώς· επιδιώξαμε να τονίσουμε την ανεδαφικότητα του πολέμου, της απληστίας και της επιθετικότητας αλλά και το γεγονός ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας μεγάλης αφύπνισης της δημιουργικής ικανότητας του ανθρώπου μόλις εδραιωθεί η ασφάλεια· επισημάναμε την αμεσότητα της επερχόμενης πνευματικής αναγέννησης. Ένας απ’ τους άμεσους εκπαιδευτικούς μας στόχους πρέπει να είναι η εξάλειψη του ανταγωνιστικού πνεύματος και η αντικατάστασή του με τη συνεργατική συνείδηση. Εδώ προβάλλει αμέσως το ερώτημα: Πώς μπορεί κανείς να επιτύχει κάτι τέτοιο και ταυτόχρονα να φτάσει σ’ ένα υψηλό επίπεδο ατομικής επίτευξης; Μήπως δεν είναι o ανταγωνισμός το κύριο κέντρισμα κάθε προσπάθειας; Αυτό ως τώρα ήταν έτσι, αλλά δε χρειάζεται να είναι πια. Η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που θα καλλιεργήσει το αίσθημα ευθύνης του παιδιού και θα το αποδεσμεύσει από τις αναστολές που προκαλεί ο φόβος, θα του επιτρέψει να επιτύχει ανώτερα αποτελέσματα. Για τον εκπαιδευτικό το τελευταίο συνεπάγεται τη δημιουργία γύρω απ’ το παιδί μιας κατάλληλης ατμόσφαιρας μέσα στην οποία θ’ ανθίσουν ορισμένες ποιότητες και θα προβάλλουν κάποια γνωρίσματα ευθύνης και καλής θέλησης. Ποια πρέπει να είναι η φύση αυτής της ατμόσφαιρας; 1. Μια ατμόσφαιρα αγάπης, όπου ο φόβος θα έχει αποβληθεί και το παιδί θα αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει λόγους να είναι άτολμο. Είναι μια ατμόσφαιρα μέσα στην οποία θα δέχεται ευγενική μεταχείριση και θα αναμένεται πως θα την ανταποδώσει. Η ατμόσφαιρα αυτή είναι πραγματικά σπάνια στις σχολικές τάξεις ή στα σπίτια. Δεν αποτελεί μια συγκινησιακή, συναισθηματική μορφή αγάπης, αλλά βασίζεται σε μια

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

αναγνώριση των δυνατοτήτων του παιδιού σαν άτομο, στην ελευθερία από προκαταλήψεις και φυλετικούς ανταγωνισμούς καθώς και σε μια ευσπλαχνική τρυφερότητα. Η τελευταία θεμελιώνεται πάνω στην αναγνώριση των δυσκολιών της ζωής, πάνω στην ευαισθησία απέναντι στη συνήθως τρυφερή ανταπόκριση του παιδιού και πάνω σε μια γνώση πως η αγάπη πάντοτε ανασύρει ό,τι καλύτερο υπάρχει στον καθένα μας. 2. Μια ατμόσφαιρα υπομονής. Είναι μια ατμόσφαιρα όπου το παιδί θα μπορεί να μάθει τα πρώτα στοιχεία της ευθύνης. Τα παιδιά που γεννιούνται αυτό τον καιρό σ’ όλες τις περιοχές του κόσμου έχουν υψηλό βαθμό ευφυίας· δίχως να το ξέρουν, διαθέτουν πνευματική ζωντάνια της οποίας η πρώτη ένδειξη είναι μια αίσθηση ευθύνης. Γνωρίζουν ότι είναι φύλακες των αδελφών τους. Η υπομονετική καλλιέργεια αυτής της ποιότητας, η προσπάθεια να μάθουν να επωμίζονται μικρά καθήκοντα και να συμμερίζονται τις ευθύνες, θα απαιτήσει μεγάλη καρτερικότητα απ’ τους εκπαιδευτικούς, όμως είναι θεμελιώδης στον καθορισμό του χαρακτήρα του παιδιού και της μελλοντικής του χρησιμότητας στον κόσμο. 3. Μια ατμόσφαιρα κατανόησης. Ελάχιστοι δάσκαλοι ή γονείς εξηγούν στο παιδί τους λόγους για όσα απαιτούν να κάνει. Όμως η εξήγηση αυτή θα εφελκύσει αναπόφευκτα κάποια ανταπόκριση, γιατί το παιδί σκέφτεται περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε και με την αντιμετώπιση αυτή θα μάθει να λαμβάνει υπόψη του τα κίνητρα. Πολλά απ’ τα πράγματα που κάνει το μέσο παιδί δεν είναι καθαυτά λανθασμένα· υποκινούνται από ένα επαναστατικό, ερευνητικό πνεύμα, απ’ την παρόρμηση να ανταποδώσει τα ίσα για κάποια αδικία (βασισμένη στην έλλειψη κατανόησης του κινήτρου του απ’ τον ενήλικα), από μια ανικανότητα να χρησιμοποιήσει σωστά και αποδοτικά το χρόνο και από μια επιθυμία να προσελκύσει την προσοχή. Είναι οι πρώτες εκδηλώσεις της αναδυόμενης ατομικότητας. Η παλιότερη γενιά έχει την τάση να καλλιεργεί στο παιδί ένα πρώιμο κι εντελώς άχρηστο αίσθημα σφάλματος· αποδίδεται έμφαση σε ευτελή πράγματα που πρέπει να παραβλέπονται μολονότι είναι ενοχλητικά. Δεν αναπτύσσεται μια ορθή αίσθηση της εσφαλμένης δράσης που έγκειται στην αποτυχία της διατήρησης ορθών ομαδικών σχέσεων, αν όμως το παιδί αντιμετωπιστεί με κατανόηση, τότε οι πραγματικά λαθεμένες ενέργειες, η παραβίαση των δικαιωμάτων των άλλων και η εκμετάλλευση της ομαδικής ανάγκης για την επίτευξη προσωπικού κέρδους, θα προβάλουν με τη σωστή προοπτική τους και στο σωστό χρόνο. Οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να ξεχνούν πως χιλιάδες παιδιά είχαν σαν αποκλειστικό γνώμονα τις παρανομίες των μεγάλων· αυτό παραποίησε την προοπτική τους, τους έδωσε λανθασμένα πρότυπα και υπέσκαψε την αξιοπιστία των πρεσβυτέρων. Το παιδί τείνει να γίνει αντικοινωνικό όταν δεν αντιμετωπίζεται με κατανόηση ή όταν οι συνθήκες απαιτούν πολλά απ’ αυτό. Η σωστή ατμόσφαιρα, η εμπέδωση ορθών αρχών και η άφθονη στοργική κατανόηση συνιστούν πρωταρχικές απαιτήσεις σ’ αυτή τη δυσχερέστατη μεταβατική περίοδο που διατρέχουμε. Ένας οργανωμένος τρόπος ζωής θα βοηθούσε, αλλά τα παιδιά στα οποία αναφερόμαστε αγνοούν την πειθαρχία. Ο αγώνας αποκλειστικά για την επιβίωση

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

υπήρξε το κύριο μέλημα μεγάλων και μικρών. Θα τους ήταν λοιπόν δύσκολο ν’ αντιδράσουν σωστά στην επιβολή ενός ρυθμού στη ζωή τους. Η πειθαρχία είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να είναι μια πειθαρχία αγάπης όπου το παιδί μέσα από εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση θα κατανοεί τη σκοπιμότητα αυτής της μυστηριώδους νέας τάξης πραγμάτων. Η εξάντληση, η αδράνεια και η αδιαφορία που προήλθαν από τον πόλεμο και το λιμό συνιστούν μια συγκεκριμένη τροχοπέδη. Οι παιδαγωγοί και οι δάσκαλοι θα χρειαστεί να υποβληθούν σε μια αυτοπειθαρχία υπομονής, κατανόησης και αγάπης, πράγμα καθόλου εύκολο, γιατί θα συμβαδίζει με μια σαφή αίσθηση των δυσχερειών που πρέπει να υπερνικηθούν και των προβλημάτων που πρέπει να επιλυθούν. Πρέπει να εντοπιστούν και να κινητοποιηθούν σε κάθε χώρα άνδρες και γυναίκες με οραματισμό· πρέπει να τύχουν της αναγκαίας υποστήριξης και της συμπαράστασης των έντιμων ανθρώπων. Δε θα χρειαστούν πολλά στην αρχή, γιατί η άμεση ανάγκη δε συνίσταται στην κοινοποίηση γνώσεων, αλλά στη διάλυση του φόβου, στην πιστοποίηση της ύπαρξης αγάπης και στην εδραίωση ενός αισθήματος ασφάλειας. Μόνο τότε θα γίνουν προσιτές οι πιο συγκεκριμένες διαδικασίες που θα καταστήσουν εφικτό το μακρόπνοο σχέδιο το οποίο κάποιοι από μας οραματίστηκαν. Το Μακρόπνοο Σχέδιο. Ας διατυπώσουμε τώρα ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για τη μελλοντική εκπαίδευση των παιδιών του κόσμου. Σημειώσαμε ότι παρά τις διεθνείς εκπαιδευτικές διαδικασίες και τα πολλά κέντρα μάθησης σε κάθε χώρα, δεν επιτύχαμε ακόμη να δώσουμε στους νέους ανθρώπους μας το είδος της εκπαίδευσης που θα τους επιτρέψει να ζουν ολοκληρωμένα κι εποικοδομητικά. Η ανάπτυξη της παγκόσμιας εκπαίδευσης έγινε προοδευτικά κατά μήκος τριών κύριων γραμμών που άρχισαν στην Ανατολή και κορυφώθηκαν σήμερα στη Δύση. Φυσικά αναφέρομαι στις δύο ή τρεις τελευταίες χιλιετίες. Επί αιώνες είχαμε στην Ασία την εντατική εκγύμναση ορισμένων προσεκτικά επιλεγμένων ατόμων και την ολοκληρωτική παραμέληση των μαζών. Μόνο στην Ασία εμφανίστηκαν εκείνες οι εξέχουσες φυσιογνωμίες που, ακόμη και σήμερα, αναγνωρίζονται παγκοσμίως – ο Λάο Τσε, ο Κομφούκιος, ο Βούδδας, ο Σρι Κρίσνα και ο Χριστός. Έβαλαν και βάζουν τη σφραγίδα Τους σ’ εκατομμύρια ανθρώπων. Κατόπιν στην Ευρώπη η εκπαιδευτική προσοχή ήταν στραμμένη σε μερικές προνομιούχες ομάδες στις οποίες δινόταν μια προσεκτικά σχεδιασμένη μόρφωση ενώ στις μάζες διδάσκονταν μόνο τα αναγκαία στοιχεία μάθησης. Αυτό δημιούργησε περιοδικά τέτοιες σημαντικές εποχές κουλτούρας σαν την Ελισσαβετιανή περίοδο, την Αναγέννηση, τους ποιητές και τους συγγραφείς της Βικτωριανής εποχής, τους βάρδους και τους μουσουργούς της Γερμανίας καθώς και την πλειάδα των καλλιτεχνών που δημιούργησαν την Ιταλική, την Ολλανδική και την Ισπανική Σχολή. Τελικά στις νεότερες χώρες του κόσμου, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία και ο Καναδάς, θεσπίστηκε η μαζική εκπαίδευση η οποία διαδόθηκε σ’ ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Το γενικό επίπεδο κουλτούρας κατέβηκε πολύ· το επίπεδο πληροφόρησης και αποδοτικότητας των μαζών ανέβηκε σημαντικά. Το

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ερώτημα που τώρα προβάλλει είναι: Ποια θα είναι η επόμενη εξελικτική ανάπτυξη στον εκπαιδευτικό κόσμο; Τι θα προκύψει έπειτα απ’ την τελευταία ολοκληρωτική κατάρρευση του κόσμου και με δεδομένη την αποτυχία των εκπαιδευτικών συστημάτων να την αποτρέψουν; Ας θυμόμαστε ένα σημαντικό πράγμα. Εκείνο που μπορεί να επιτύχει η εκπαίδευση πάνω σε ανεπιθύμητες γραμμές επιδείχτηκε σαφώς στη Γερμανία με τη χρεοκοπία του ιδεαλισμού, την εγχάραξη ανάρμοστων ανθρώπινων σχέσεων και στάσεων και την εξύμνηση ό,τι πιο εγωιστικού, κτηνώδους κι επιθετικού. Η Γερμανία απέδειξε ότι οι εκπαιδευτικές διαδικασίες, όταν οργανωθούν κι επιτηρηθούν κατάλληλα, σχεδιαστούν συστηματικά και καλυφθούν από μια ιδεολογία, έχουν δυναμικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα αν παραλάβουμε το παιδί αρκετά μικρό κι αν του αποκρύψουμε όλες τις αντίθετες διδασκαλίες για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Το ίδιο σύστημα εφαρμόστηκε και στη Ρωσσία. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η δυναμικότητα αυτή μπορεί να λειτουργήσει αμφίδρομα κι ότι εκείνο που ήταν αποτελεσματικό πάνω σε λανθασμένες γραμμές, μπορεί να αποβεί εξίσου επιτυχές πάνω στις ορθές γραμμές μέσα σε μια ατμόσφαιρα πλήρους ελευθερίας. Χρειάζεται ακόμα να προβούμε στα εξής: Πρέπει να θέσουμε την εκπαιδευτική έμφαση πάνω σ’ εκείνους που είναι κάτω των δεκαέξι ετών – κι όσο νεότεροι τόσο καλύτερα – και δεύτερο, πρέπει ν’ αρχίσουμε με ό,τι διαθέτουμε, ακόμη κι αν αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς των τωρινών συστημάτων. Πρέπει να ενισχύσουμε εκείνες τις όψεις που είναι καλές κι επιθυμητές· πρέπει ν’ απαλείψουμε εκείνες που αποδείχτηκαν ανεπαρκείς στην εναρμόνιση των ανθρώπων με το περιβάλλον τους· πρέπει ν’ αναπτύξουμε τις νέες στάσεις και τεχνικές που θα προετοιμάσουν το παιδί για μια ολοκληρωμένη ζωή κι έτσι θα το κάνουν αληθινό άνθρωπο – ένα δημιουργικό, χρήσιμο μέλος της ανθρώπινης οικογένειας. Τα καλύτερα στοιχεία του παρελθόντος πρέπει να διατηρηθούν, αλλά θα πρέπει να θεωρηθούν μόνο σαν τα θεμέλια για ένα καλύτερο σύστημα και για μια πιο σοφή προσέγγιση στο στόχο να γίνει πολίτης τον κόσμου. Θα άξιζε ίσως να ορίσουμε στο σημείο αυτό τι μπορεί να είναι η εκπαίδευση, αν κινείται από υψηλό οραματισμό κι αν ανταποκρίνεται στις παγκόσμιες ανάγκες και τις απαιτήσεις των καιρών. Εκπαίδευση είναι η νοήμων εκγύμναση που θα επιτρέψει στη νεολαία του κόσμου να αντιμετωπίζει το περιβάλλον της με ευφυία κι εχεφροσύνη και να προσαρμόζεται στις υφιστάμενες συνθήκες. Αυτό έχει πρωταρχική σημασία κι αποτελεί έναν από τους οδοδείκτες του σημερινού κόσμου. Η εκπαίδευση είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας το παιδί αποκτά τις πληροφορίες που θα το καταστήσουν ικανό να δρα σαν ένας καλός πολίτης και να εκτελεί τα καθήκοντα ενός συνετού γονιού. Θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις έμφυτες τάσεις του, τις φυλετικές και εθνικές ιδιότητες και κατόπιν να προσθέτει σ’ αυτές εκείνη τη γνώση η οποία θα το οδηγήσει να εργάζεται εποικοδομητικά στο ιδιαίτερο περιβάλλον του στον κόσμο και ν’ αποδεικνύει ότι είναι ένας χρήσιμος

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

πολίτης. Η γενική τάση της εκπαίδευσής του θα είναι περισσότερο ψυχολογική απ’ ό,τι στο παρελθόν και οι πληροφορίες που θα αποκτά μ’ αυτό τον τρόπο θα διασυνδέονται με την ιδιάζουσα κατάστασή του. Όλα τα παιδιά έχουν ένα ορισμένο ενεργητικό και θα πρέπει να διδαχθούν πώς να το χρησιμοποιούν· το συμμερίζονται με ολόκληρη την ανθρωπότητα, ανεξάρτητα απ’ τη φυλή ή την εθνικότητα. Οι εκπαιδευτές λοιπόν θα τονίζουν στο μέλλον τα ακόλουθα: 1. Έναν αναπτυσσόμενο νοητικό έλεγχο της συναισθηματικής φύσης. 2. Τον οραματισμό ή την ικανότητα να βλέπει κανείς πέρα απ’ αυτό που είναι, αυτό που θα μπορούσε να είναι. 3. Την κληρονομημένη, πραγματική γνώση πάνω στην οποία θα είναι δυνατό να υπερτεθεί η σοφία του μέλλοντος. 4. Την ικανότητα συνετού χειρισμού των σχέσεων και της αναγνώρισης και ανάληψης των ευθυνών. 5. Τη δύναμη να χρησιμοποιείται ο νους κατά δύο τρόπους: α. Σαν “κοινή λογική” (με τη γνωστή έννοια του όρου), που αναλύει και συνθέτει τις πληροφορίες οι οποίες διαβιβάζονται από τις πέντε αισθήσεις. β. Σαν προβολέας που διεισδύει στον κόσμο των ιδεών και της αφηρημένης αλήθειας. Η γνώση προκύπτει από δύο κατευθύνσεις. Είναι το αποτέλεσμα της νοήμονος χρήσης των πέντε αισθήσεων και αναπτύσσεται επίσης με την προσπάθεια σύλληψης και κατανόησης των ιδεών. Και στις δύο συντελεί η περιέργεια και η έρευνα. Η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι τριών ειδών που όλα τους είναι απαραίτητα για να φέρουν την ανθρωπότητα στο απαιτούμενο σημείο ανάπτυξης. Είναι κατ’ αρχή μια διαδικασία πρόσκτησης δεδομένων – του παρελθόντος και του παρόντος – και της μετέπειτα εκμάθησης να συμπεραίνουμε και να συλλέγουμε απ’ αυτή τη μάζα των πληροφοριών που συσσωρεύτηκαν σταδιακά, εκείνο που μπορεί να έχει πρακτική χρήση σε κάθε δεδομένη κατάσταση. Η διαδικασία αυτή αποτελεί τα θεμέλια των τωρινών εκπαιδευτικών συστημάτων. Είναι κατά δεύτερο λόγο μια διαδικασία κατά την οποία εκμανθάνεται η σοφία σαν αποκύημα της γνώσης και γίνεται εφικτή η σύλληψη της έννοιας των διαφόρων γεγονότων. Είναι η δύναμη εφαρμογής των γνώσεων με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχουμε σαν φυσιολογικά επακόλουθα μια συνετή ζωή και μια εχέφρονα άποψη μαζί με μια νοήμονα συμπεριφορά. Περιλαμβάνει ακόμη μια εκγύμναση για ειδικευμένες δραστηριότητες που βασίζονται σε έμφυτες κλίσεις, ταλέντα ή ιδιοφυίες. Είναι τελικά μια διαδικασία κατά την οποία καλλιεργείται η ενότητα ή μια αίσθηση σύνθεσης. Στο μέλλον οι νέοι άνθρωποι θα διδάσκονται να θεωρούν τον εαυτό τους σε σχέση με την ομάδα, την οικογενειακή μονάδα και το έθνος όπου τους τοποθέτησε το πεπρωμένο τους. Θα διδάσκονται επίσης να σκέπτονται με όρους παγκόσμιας σχέσης και του έθνους τους σε σχέση με άλλα έθνη. Αυτό καλύπτει μια εκγύμναση για να είναι κανείς πολίτης, γονιός και να κατανοεί τον κόσμο· είναι βασικά ψυχολογική και πρέπει να μεταδίδει κάποια κατανόηση της ανθρωπότητας. Όταν δοθεί αυτό το είδος

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

εκγύμνασης, θ’ αναπτυχθούν άνδρες και γυναίκες που θα είναι πολιτισμένοι και καλλιεργημένοι και θα έχουν την ικανότητα να κινούνται (καθώς εκτυλίσσεται η ζωή) σ’ εκείνο τον κόσμο της έννοιας, που υπόκειται του κόσμου των εξωτερικών φαινομένων και θ’ αρχίσουν να θεωρούν τα ανθρώπινα συμβάντα με όρους των βαθύτερων πνευματικών και οικουμενικών αξιών. Η εκπαίδευση πρέπει να είναι η διαδικασία κατά την οποία οι νέοι θα διδάσκονται να οδηγούνται από το αίτιο στο αποτέλεσμα, να γνωρίζουν το λόγο για τον οποίο ορισμένες ενέργειες τείνουν αναπόφευκτα να έχουν ορισμένα επακόλουθα και γιατί – δοθέντος ενός συγκεκριμένου συναισθηματικού και νοητικού εξοπλισμού κι ενός εξακριβωμένου ψυχολογικού πορτραίτου – ορισμένες τάσεις της ζωής μπορούν να προσδιοριστούν και κάποια επιτηδεύματα και επαγγέλματα να προσφέρουν το ορθό περιβάλλον ανάπτυξης κι ένα χρήσιμο και αποδοτικό πεδίο εμπειρίας. Μερικές απόπειρες προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει από ορισμένα κολλέγια και σχολεία σε μια προσπάθεια να εξακριβωθούν οι ψυχολογικές κλίσεις ενός αγοριού ή ενός κοριτσιού για κάποια συγκεκριμένα επαγγέλματα, αλλά η όλη προσπάθεια εξακολουθεί να είναι ερασιτεχνικής φύσης. Όταν γίνεται πιο επιστημονικά, ανοίγει την πόρτα για την εκπαίδευση στις επιστήμες· προσδίδει σημασία και έννοια στην ιστορία, τη βιογραφία και τη μάθηση κι έτσι αποφεύγει τη γυμνή μετάδοση γεγονότων και τη στείρα διαδικασία της μνημονικής εκγύμνασης που υπήρξε χαρακτηριστική των μεθόδων του παρελθόντος. Η νέα εκπαίδευση θα εξετάζει το παιδί με την κατάλληλη αναφορά στην κληρονομικότητά του, την κοινωνική του θέση, τους εθνικούς του περιορισμούς, το περιβάλλον του καθώς και τον ατομικό του νοητικό και συναισθηματικό εξοπλισμό και θα επιδιώκει να του ανοίξει διάπλατα ολόκληρο τον κόσμο του μόχθου, υποδεικνύοντας ότι τα προφανή εμπόδια στην πρόοδο δεν είναι παρά μόνο κεντρίσματα για ανανεωμένη προσπάθεια. Έτσι θα επιδιώκει να το “αποδεσμεύσει” (η αληθινή σημασία της λέξης “εκπαίδευση”) από κάθε περιοριστική συνθήκη και να το γυμνάσει να σκέπτεται με βάση την εποικοδομητική ιδιότητα να είναι πολίτης του κόσμου. Εκείνο που θα τονίζεται θα είναι η συνεχής ανάπτυξη. Ο εκπαιδευτικός του μέλλοντος θα προσεγγίζει το πρόβλημα της νεότητας απ’ τη σκοπιά της ενστικτώδους αντίδρασης των παιδιών, της διανοητικής τους ικανότητας και της ενορατικής τους δυναμικότητας. Στη νηπιακή ηλικία και στις πρώτες σχολικές τάξεις θα παρακολουθείται και θα καλλιεργείται η ανάπτυξη των ορθών ενστικτωδών αντιδράσεων· στις μετέπειτα τάξεις, τις γυμνασιακές, θα τονίζεται η διανοητική ανέλιξη κι ο έλεγχος των νοητικών διαδικασιών· ενώ στα κολλέγια και τα πανεπιστήμια θα γαλουχείται η ανέλιξη της ενόρασης, η σημασία των ιδεών και των ιδεωδών καθώς και η ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης και της αντίληψης· η τελευταία αυτή φάση θα στηρίζεται γερά πάνω στην προηγούμενη στέρεη διανοητική θεμελίωση. Αυτοί οι τρεις παράγοντες – ένστικτο, διανόηση κι ενόραση – παρέχουν τους βασικούς τόνους για τις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες απ’ τις οποίες θα περνά κάθε νεαρό άτομο και απ’ τις οποίες περνούν σήμερα πολλές χιλιάδες.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Στα σημερινά σχολεία (δημοτικά, γυμνάσια, πανεπιστήμια ή κολλέγια) μπορούμε να δούμε μια ατελή αλλά συμβολική εικόνα του τριπλού στόχου της νέας εκπαίδευσης: Πολιτισμός, Κουλτούρα και παγκόσμια Πολιτεία ή ενότητα. Τα δημοτικά σχολεία μπορούν να θεωρηθούν σαν θεματοφύλακες του πολιτισμού· πρέπει να εκγυμνάζουν το παιδί στη φύση του κόσμου στον οποίο παίζει κάποιο ρόλο, να του διδάσκουν τη θέση του στην ομάδα και να το προετοιμάζουν για μια νοήμονα ζωή και για ορθές κοινωνικές σχέσεις. Θα του διδάσκουν ακόμη ανάγνωση, γραφή και αριθμητική, στοιχειώδη ιστορία (με έμφαση στην παγκόσμια ιστορία), γεωγραφία και ποίηση και θα του γνωστοποιούν ορισμένα βασικά και σημαντικά δεδομένα της ζωής και θα του εμπνέουν την ανάγκη για αυτοέλεγχο. Τα γυμνάσια θα θεωρούνται σαν θεματοφύλακες της κουλτούρας· θα πρέπει να εξαίρουν τις μεγαλύτερες αξίες της ιστορίας και της λογοτεχνίας και να οδηγούν σε κάποια κατανόηση της τέχνης. Πρέπει να εκπαιδεύουν το αγόρι ή το κορίτσι για εκείνο το μελλοντικό επάγγελμα ή τρόπο ζωής που προφανώς θα γίνει ο ρυθμιστικός του παράγοντας. Τα καθήκοντα του πολίτη θα διδάσκονται με ευρύτερους όρους κι ο κόσμος των αληθινών αξιών θα υποδεικνύεται, ενώ ο ιδεαλισμός θα καλλιεργείται συνειδητά και συγκεκριμένα. Θα τονίζεται ακόμη η πρακτική εφαρμογή των ιδεωδών. Τα κολλέγια και τα πανεπιστήμια μας θα πρέπει ν’ αποτελούν μια ανώτερη επέκταση όσων μεταδόθηκαν ήδη στις προηγούμενες βαθμίδες. Όλα πρέπει να ομορφαίνουν και να συμπληρώνουν το ήδη κατασκευασμένο οικοδόμημα και πρέπει ν’ ασχολούνται αμεσότερα με τον κόσμο της έννοιας. Πρέπει να εξετάζονται τα διεθνή προβλήματα – οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και θρησκευτικά – κι ο άνδρας ή η γυναίκα να σχετίζονται πιο συγκεκριμένα με τον κόσμο σαν ολότητα. Το παραπάνω δεν υπονοεί με κανένα τρόπο αμέλεια στα ατομικά ή εθνικά προβλήματα ή καθήκοντα, αλλά ζητά να τα ενσωματώσει στο σύνολο σαν ακέραια και δρώντα συστατικά κι έτσι να αποφευχθούν οι χωριστικές τάσεις που έφεραν την κατάρρευση του σημερινού μας κόσμου. Θα καταδειχτεί αργότερα (όταν αποκατασταθεί η αληθινή θρησκεία) πως αυτή η εκγύμναση θα είναι κυριολεκτικά πνευματική, προσδίδοντας σ’ αυτή τη λέξη την έννοια της κατανόησης, της αρωγής, της αδελφοσύνης, των ορθών ανθρώπινων σχέσεων και της πίστης σε μια πραγματικότητα πίσω απ’ το προσκήνιο των φαινομένων. Η προετοιμασία του ανθρώπου για να γίνει πολίτης του βασιλείου του Θεού δεν αποτελεί θρησκευτική δραστηριότητα για να μονοπωλείται απ’ τις εκκλησίες και τις θεολογικές διδασκαλίες, μολονότι οι τελευταίες μπορούν να κάνουν πολλά για να βοηθήσουν. Ανήκει σαφώς στη δικαιοδοσία της ανώτερης εκπαίδευσης, προσδίδοντας σκοπό και σημασία σε καθετί που πρέπει να γίνει. Προτείνεται η επόμενη ακολουθία καθώς εξετάζουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που πρέπει να διαμορφωθεί για τη νεολαία των αμέσως επόμενων γενιών: Στοιχειώδης εκπαίδευση............Πολιτισμός............................ηλικίες: 4-12 Μέση εκπαίδευση......................Κουλτούρα............................ηλικίες: 12-18 Ανώτατη εκπαίδευση.................Παγκόσμια πολιτεία..............ηλικίες: 18-25

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Στο μέλλον η εκπαίδευση θα κάνει πολύ ευρύτερη χρήση της ψυχολογίας απ’ ό,τι μέχρι τώρα. Μια τάση προς αυτή την κατεύθυνση γίνεται ήδη φανερή. Η φύση – σωματική, ζωτική, συναισθηματική και νοητική – του αγοριού ή του κοριτσιού θα ερευνάται προσεκτικά και οι ασύνδετοι στόχοι της ζωής του θα εναρμονίζονται· θα διδάσκεται ν’ αναγνωρίζει τον εαυτό του σαν εκείνον που ενεργεί, αισθάνεται και σκέπτεται. Έτσι θα τονίζεται η υπευθυνότητα του κεντρικού “Εγώ” ή του κατόχου του σώματος. Αυτό θα μεταβάλει ολόκληρη την τωρινή στάση της νεολαίας του κόσμου προς το περιβάλλον της και θα καλλιεργήσει απ’ τη νηπιακή ηλικία την αναγνώριση ενός ρόλου που πρέπει να παιχτεί και μιας ευθύνης που πρέπει ν’ αναληφθεί. Η εκπαίδευση θα θεωρείται σαν μέθοδος προπαρασκευής για ένα γόνιμο και συναρπαστικό μέλλον. Γίνεται λοιπόν ολοένα και πιο φανερό ότι η ερχόμενη εκπαίδευση θα μπορούσε να οριστεί με μια νέα και πλατύτερη αντίληψη σαν η Επιστήμη των Ορθών Ανθρώπινων Σχέσεων και της Κοινωνικής Οργάνωσης. Αυτό δίνει ένα σχετικά νέο σκοπό σε κάθε σχολικό πρόγραμμα, υποδεικνύοντας πως δε χρειάζεται να παραλειφθεί τίποτε, αρκεί να γίνεται προφανές ένα καλύτερο κίνητρο και ν’ αποφεύγεται μια σωβινιστική παρουσίαση. Αν η ιστορία, για παράδειγμα, παρουσιασθεί με βάση τις διέπουσες ιδέες που προώθησαν την ανθρωπότητα κι όχι με βάση τους επιθετικούς πολέμους και τις λεηλασίες σε διεθνή ή τοπική κλίμακα, τότε η εκπαίδευση θ’ ασχοληθεί με τη σωστή αντίληψη και χρήση των ιδεών, με το μετασχηματισμό τους σε λειτουργικά ιδεώδη και με την εφαρμογή τους σαν θέληση-για-το-καλό, θέληση-για-την-αλήθεια και θέλησηγια-το-κάλλος. Έτσι θα προκύψει μια απόλυτα αναγκαία αλλαγή στους στόχους της ανθρωπότητας, απ’ τους τωρινούς ανταγωνιστικούς και υλιστικούς αντικειμενικούς μας σκοπούς σ’ εκείνους που θα εκφράζουν πληρέστερα το Χρυσό Κανόνα και θα εδραιώνουν ορθές σχέσεις μεταξύ ατόμων, ομίλων, κομμάτων, κρατών και μέσα σ’ ολόκληρο το διεθνή χώρο. Η εκπαίδευση πρέπει ν’ ασχολείται σε αύξουσα κλίμακα με τις ολότητες της ζωής καθώς και με τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής του ατόμου. Το παιδί σαν άτομο θα αναπτύσσεται και θα εξοπλίζεται, θα εκγυμνάζεται και θα δραστηριοποιείται και κατόπιν θα διδάσκεται τις ευθύνες του προς το σύνολο και την αξία της συνεισφοράς που μπορεί και πρέπει να κάνει στην ομάδα. Είναι ίσως κοινοτυπία να πούμε ότι η εκπαίδευση θα πρέπει να ασχολείται απαραίτητα με την ανάπτυξη των δυνάμεων της λογικής του παιδιού κι όχι κυρίως – όπως κάνει συνήθως σήμερα – με την εκγύμναση της μνήμης και με την παπαγαλίστικη καταγραφή γεγονότων και ημερομηνιών και ασυσχέτιστων κι αναφομοίωτων πληροφοριών. Η ιστορία της ανάπτυξης των ανθρώπινων αντιληπτικών ικανοτήτων κάτω από διαφορετικές εθνικές και φυλετικές συνθήκες έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Οι εξέχουσες φυσιογνωμίες της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της τέχνης και της θρησκείας θα μελετηθούν ασφαλώς απ’ τη σκοπιά του αποτελέσματός τους και της καλής ή κακής επιρροής τους πάνω στην εποχή τους· θα εξεταστεί ακόμη η ποιότητα και o σκοπός της ηγεσίας τους. Έτσι το παιδί θ’ απορροφά έναν τεράστιο όγκο ιστορικών πληροφοριών,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

δημιουργικής δραστηριότητας, ιδεαλισμού και φιλοσοφίας, όχι μόνο με τη μέγιστη ευκολία αλλά με μια μόνιμη επίδραση στο χαρακτήρα του. Η αδιάλειπτη προσπάθεια, τα αποτελέσματα της αρχαίας παράδοσης πάνω στον πολιτισμό, τα θετικά και τα αρνητικά συμβάντα καθώς και η αλληλεπίδραση των ποικίλων μορφωτικών όψεων του πολιτισμού θα έρχονται στην προσοχή του ενώ η στεγνή πληροφόρηση, οι ημερομηνίες και τα ονόματα θ’ αγνοούνται. Όλοι οι κλάδοι της ανθρώπινης γνώσης θα μπορούσαν μ’ αυτό τον τρόπο ν’ αναβιώσουν και να φτάσουν σ’ ένα νέο επίπεδο εποικοδομητικής χρησιμότητας. Υπάρχει ήδη μια συγκεκριμένη τάση προς αυτή την κατεύθυνση και είναι σωστή και υγιής. Το παρελθόν της Ανθρωπότητας σαν θεμέλιο των τωρινών γεγονότων και το παρόν σαν ο αποφασιστικός παράγοντας για το μέλλον θα αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο κι έτσι θα προκύψουν εκτεταμένες και απαραίτητες αλλαγές στην ανθρώπινη ψυχολογία σαν σύνολο. Στη νέα εποχή θα πρέπει επίσης να δίνεται πληρέστερη προσοχή στη δημιουργική ροπή του ανθρώπινου όντος· το παιδί θα παροτρύνεται σε μια ατομική προσπάθεια που θα αρμόζει στην ιδιοσυγκρασία και την ικανότητά του. Έτσι θα παρακινείται να συνεισφέρει ό,τι μπορεί από ομορφιά στον κόσμο κι ό,τι μπορεί από ορθή σκέψη στο σύνολο του ανθρώπινου λογισμού· θα ενθαρρύνεται να ερευνά κι ο κόσμος της επιστήμης θα διανοιγεί εμπρός του. Πίσω απ’ όλα αυτά τα εφαρμόσιμα ελατήρια θα βρεθούν τα κίνητρα της καλής θέλησης και των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Τελικά η εκπαίδευση θα πρέπει αναμφίβολα να παρουσιάσει την υπόθεση της ανθρώπινης ψυχής σαν τον εσώτερο συντελεστή που παράγει το αγαθό, το ωραίο και το αληθινό. Η δημιουργική έκφραση και η ανθρωπιστική προσπάθεια θα αποκτήσουν συνεπώς μια λογική βάση. Αυτό δε θα γίνει μέσα από μια θεολογική ή δογματική παρουσίαση όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά με τη διατύπωση ενός προβλήματος προς έρευνα και με την προσπάθεια απάντησης του ερωτήματος: Τι είναι ο άνθρωπος; Ποιος είναι ο εγγενής σκοπός του στο σχήμα των πραγμάτων; Η ζωντάνια της επίδρασης κι ο διακηρυγμένος σκοπός πίσω απ’ την αδιάκοπη εμφάνιση ανά τους αιώνες των παγκόσμιων ηγετών στον τομέα του πνεύματος, της κουλτούρας και της τέχνης θα μελετηθούν και η ζωή τους θ’ αποτελέσει αντικείμενο έρευνας τόσο ιστορικής όσο και ψυχολογικής. Αυτό θα φανερώσει στη νεολαία του κόσμου ολόκληρο το πρόβλημα της ηγεσίας και του κινήτρου. Η εκπαίδευση λοιπόν θα δίνεται με τη μορφή εκείνου που ενδιαφέρει τον άνθρωπο, εκείνου που πέτυχε ο άνθρωπος κι εκείνου που αποτελεί τη δυνατότητά του. Θα γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε το περιεχόμενο της διάνοιας του σπουδαστή όχι μόνο θα εμπλουτίζεται με ιστορικά και λόγια δεδομένα, αλλά η φαντασία του θα πυρπολείται, ενώ η φιλοδοξία κι η έφεσή του θα εφελκύονται προς τις αληθινές και σωστές γραμμές· ο κόσμος του ανθρώπινου μόχθου στο παρελθόν θα του παρουσιάζεται με μια ρεαλιστικότερη προοπτική και θα του διανοίγεται επίσης το μέλλον σαν μια έκκληση για την ατομική του προσπάθεια και την προσωπική του συνεισφορά. Τα παραπάνω κατά κανένα τρόπο δε συνεπάγονται κάποια μομφή για τις μεθόδους

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

του παρελθόντος, παρά μόνο καθόσον ο κόσμος σήμερα προσάπτει ο ίδιος μια μομφή· ούτε συνιστούν ένα ανεφάρμοστο όραμα ή μια μυστικιστική ελπίδα βασισμένη σε ευσεβείς πόθους. Αφορούν μια στάση απέναντι στη ζωή και στο μέλλον, που πολλές χιλιάδες ανθρώπων τηρούν σήμερα και μεταξύ αυτών πολλοί εκπαιδευτικοί σε κάθε χώρα. Τα λάθη και τα σφάλματα των μεθόδων του παρελθόντος είναι φανερά, αλλά δε χρειάζεται να σπαταλούμε χρόνο τονίζοντάς τα ή αραδιάζοντας παραδείγματα. Αυτό που απαιτείται είναι μια αντίληψη της άμεσης ευκαιρίας, μαζί με την αναγνώριση ότι η αναγκαία μετατόπιση των στόχων και η αλλαγή των μεθόδων θα χρειαστούν πολύ χρόνο. Θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε διαφορετικά τους δασκάλους μας και θα χαθεί πολύς χρόνος καθώς θα ψηλαφούμε για τους νέους και καλύτερους τρόπους, για να συντάξουμε τα νέα εγχειρίδια και για να βρούμε τους άνδρες και τις γυναίκες που θα είναι δεκτικοί στο νέο όραμα και θα εργαστούν για το νέο πολιτισμό. Ζήτησα μόνο να τονίσω αρχές κι αυτό το κάνω αναγνωρίζοντας ότι πολλές απ’ αυτές δεν είναι καθόλου καινούργιες, αλλά ότι απαιτούν μια νέα έμφαση. Ήρθε πια η μέρα της ευκαιρίας. Θα πρέπει συνεπώς να εκπονηθεί ένα βελτιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα που θα παρουσιάσει τις δυνατότητες της ανθρώπινης ζωής με τέτοιο τρόπο ώστε τα εμπόδια θα καταρρεύσουν, οι προκαταλήψεις θ’ αναιρεθούν και θα δίνεται στο αναπτυσσόμενο παιδί μια εκγύμναση που θα του επιτρέπει, όταν μεγαλώσει, να ζει με τους άλλους ανθρώπους σε αρμονία και καλή θέληση. Αυτό μπορεί να γίνει αν επικρατήσουν η υπομονή κι η κατανόηση κι αν οι εκπαιδευτικοί συνειδητοποιήσουν ότι “όπου δεν υπάρχει όραμα, οι λαοί αφανίζονται”. Ένα διεθνές σύστημα παιδείας, που θ’ αναπτυχθεί μέσα από μια κοινή συνδιάσκεψη δασκάλων με πλατιές αντιλήψεις κι απ’ το σύνολο των εκπαιδευτικών αρχών κάθε χώρας, αποτελεί σήμερα κραυγαλέα ανάγκη και θα μπορούσε να προσφέρει ένα κύριο πλεονέκτημα στη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης. Έχουν ήδη γίνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση και ομάδες εκπαιδευτικών συναντώνται και συζητούν τη διαμόρφωση ενός καλύτερου συστήματος το οποίο θα εγγυάται ότι τα παιδιά των διαφόρων εθνών (αρχίζοντας με τα εκατομμύρια παιδιών που τώρα απαιτούν παιδεία) θα διδάσκονται την αλήθεια χωρίς πόλωση ή προκατάληψη. Η παγκόσμια δημοκρατία θα υλοποιηθεί όταν παντού οι άνθρωποι θα θεωρούνται πραγματικά ίσοι· όταν τα αγόρια και τα κορίτσια διδαχθούν ότι δεν έχει σημασία αν είναι κανείς Ασιάτης, Αμερικανός, Ευρωπαίος, Βρετανός, Ιουδαίος ή Εθνικός, αλλά ότι καθένας έχει απλώς κάποιο ιστορικό υπόβαθρο που του επιτρέπει να συνεισφέρει κάτι για το καλό του συνόλου κι ότι το κύριο αίτημα είναι μια στάση καλής θέλησης και μια συνεχής προσπάθεια καλλιέργειας των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Η παγκόσμια Ενότητα θα είναι γεγονός όταν τα παιδιά του κόσμου διδαχθούν ότι οι θρησκευτικές διαφορές αποτελούν κυρίως ζήτημα καταγωγής· ότι αν κάποιος γεννηθεί στην Ιταλία, η πιθανότητα είναι ότι θα γίνει Ρωμαιοκαθολικός· αν γεννηθεί Ιουδαίος, θ’ ακολουθήσει την Ιουδαϊκή διδασκαλία· αν γεννηθεί στην Ασία, μπορεί να είναι Μωαμεθανός, Βουδδιστής, ή ν’ ανήκει σε κάποιο Ινδουιστικό δόγμα· αν γεννηθεί σε άλλες χώρες,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

μπορεί να είναι Διαμαρτυρόμενος κ.ά. Θα μάθει ότι οι θρησκευτικές διαφορές είναι κυρίως αποτέλεσμα ανθρώπινων έριδων για τις ανθρώπινες ερμηνείες της αλήθειας. Έτσι σταδιακά οι έριδες και οι διαφορές μας θα εκλείψουν και η ιδέα της Μίας Ανθρωπότητας θα πάρει τη θέση τους. Πολύ μεγαλύτερη φροντίδα θα πρέπει να δοθεί στην επιλογή και την εκγύμναση των δασκάλων του μέλλοντος και ιδιαίτερα εκείνων που θα επιχειρήσουν να προάγουν την παιδεία των λαών που δεινοπάθησαν στον πόλεμο. Τα νοητικά τους προσόντα και η τεχνική τους κατάρτιση θα έχουν σημασία, αλλά ακόμη μεγαλύτερη σημασία θα έχει η ανάγκη να είναι ελεύθεροι από προκαταλήψεις και ν’ αντιμετωπίζουν όλους τους ανθρώπους σαν μέλη μιας μεγάλης οικογένειας. Ο παιδαγωγός του μέλλοντος θα πρέπει να είναι περισσότερο καταρτισμένος στην ψυχολογία απ’ ό,τι είναι σήμερα. Πέρα απ’ τη μετάδοση ακαδημαϊκών γνώσεων θα πρέπει ν’ αντιληφθεί ότι το κύριο καθήκον του θα είναι να εφελκύσει μια αληθινή αίσθηση υπευθυνότητας από την τάξη των μαθητών του· ανεξάρτητα με το τι πρέπει να διδάξει – ιστορία, γεωγραφία, μαθηματικά, γλώσσες, θετικές επιστήμες ή φιλοσοφία – θα τα συσχετίζει όλα αυτά με την Επιστήμη των Ορθών Ανθρώπινων Σχέσεων και θα προσπαθεί να παρουσιάζει μια αυθεντικότερη προοπτική για την κοινωνική οργάνωση απ’ ό,τι στο παρελθόν. Όταν οι νέοι άνθρωποι του μέλλοντος – σύμφωνα με την προτεινόμενη εφαρμογή των προαναφερθέντων αρχών – είναι πολιτισμένοι, καλλιεργημένοι και δεκτικοί στην ιδέα της παγκόσμιας πολιτείας, θα έχουμε μια οικουμένη από εναργείς ανθρώπους, δημιουργικούς και κατόχους μιας αληθινής αίσθησης αξιών και μιας υγιούς κι εποικοδομητικής άποψης για τις παγκόσμιες υποθέσεις. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να γίνει κάτι τέτοιο, όμως αυτό δεν είναι ανέφικτο όπως μας έδειξε η ιστορία. Κάποια μέρα θα γίνει μια ανάλυση της συμμετοχής των τριών μεγάλων ηπείρων – Ευρώπης, Ασίας και Αμερικής – στη γενική ανέλιξη της ανθρωπότητας. Η προοδευτική αποκάλυψη της δόξας του ανθρώπινου πνεύματος χρειάζεται μια πληρέστερη καταγραφή – η συνθετική του δόξα κι όχι μόνο οι αυστηρά εθνικές του όψεις. Συνίσταται απ’ το γεγονός ότι κάθε φυλή κι όλα τα έθνη παρήγαγαν πάντοτε εκείνους που εξέφρασαν το ανώτερο δυνατό σημείο επίτευξης για την εποχή και τη γενιά τους – ανθρώπους που έσμιξαν μέσα τους τη βασική τριπλότητα του ενστίκτου, της διανόησης και της ενόρασης. Ο αριθμός τους ήταν σχετικά μικρός στα αρχικά στάδια της ανέλιξης του ανθρώπου, σήμερα όμως μεγαλώνει ταχύτατα. Εννοείται βέβαια πως μια τέτοια ολοκλήρωση δε θα είναι εφικτή για όλους τους σπουδαστές που θα περνούν από τα χέρια των δασκάλων μας. Σύμφωνα με όσα ήδη θίξαμε, οι σπουδαστές θα πρέπει να χειραγωγούνται από τρεις σκοπιές που συνιστούν τη βάση αυτού του κεφαλαίου: 1. Εκείνους που θα είναι ικανοί να εκπολιτιστούν. Αναφέρεται στη μάζα των ανθρώπων. 2. Εκείνους που θα είναι ικανοί να προωθηθούν στον κόσμο της κουλτούρας. Περιλαμβάνει έναν πολύ μεγάλο αριθμό. 3. Εκείνους που θα μπορούν να προσθέσουν στο ενεργητικό του πολιτισμού και της

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

κουλτούρας την ικανότητά τους να λειτουργούν σαν ψυχές, με πλήρη τριπλή ολοκλήρωση τόσο στους δύο κόσμους της ενστικτώδους και διανοητικής ζωής όσο και στον κόσμο των πνευματικών αξιών. Όλοι όμως ανεξάρτητα απ’ τη βασική τους ικανότητα μπορούν να εκπαιδευτούν στην Επιστήμη των Ορθών Ανθρώπινων Σχέσεων και ν’ ανταποκριθούν έτσι στον κύριο αντικειμενικό σκοπό των επερχόμενων εκπαιδευτικών συστημάτων. Ενδείξεις γι’ αυτό μπορεί κανείς να δει σε κάθε κατεύθυνση, αλλά ακόμη δεν έχει τεθεί έμφαση στην εκπαίδευση των δασκάλων ή στην καθοδήγηση των γονιών. Πάρα πολλά έχουν γίνει σ’ όλα τα μέρη από φωτισμένους ομίλους που μελέτησαν τα αιτήματα για πολιτικά δικαιώματα και διερεύνησαν τις κοινωνικές σχέσεις, καθώς και από πολλές οργανώσεις που προσπαθούν να διεγείρουν στη μάζα των ανθρώπινων όντων το αίσθημα της ευθύνης για την ανθρώπινη ευτυχία και την ανθρώπινη ευημερία. Το έργο αυτό πρέπει να αρχίζει στη νηπιακή ηλικία, ώστε η συνείδηση του παιδιού (που τόσο εύκολα κατευθύνεται) να του επιτρέψει από πολύ νωρίς ν’ αναλάβει μια ανιδιοτελή στάση απέναντι στους συντρόφους του. Είναι το γεφυρωτικό έργο που πρέπει να γίνει τώρα – γεφυρωτικό ανάμεσα σ’ εκείνο που υφίσταται σήμερα και σ’ εκείνο που μπορεί να υπάρξει στο μέλλον. Αν κατορθώσουμε στα χρόνια που έρχονται, να αναπτύξουμε αυτή την τεχνική της γεφύρωσης των πολλών χασμάτων που απαντώνται στην ανθρώπινη οικογένεια και να εξαλείψουμε το φυλετικό μίσος και τις χωριστικές τάσεις των κρατών και των λαών, θα έχουμε επιτύχει να εδραιώσουμε έναν κόσμο όπου ο πόλεμος θα είναι αδιανόητος κι όπου η ανθρωπότητα θα συνειδητοποιεί πλήρως πως είναι μια ανθρώπινη οικογένεια κι όχι ένα αντιμαχόμενο συνονθύλευμα πολλών εθνών και λαών που επιδίδονται ανταγωνιστικά στην αλληλοεκμετάλλευση και υποθάλπουν έντεχνα τις προκαταλήψεις και τα μίση. Αυτή υπήρξε, όπως είδαμε, η ιστορία του παρελθόντος. O άνθρωπος ξεκίνησε από ένα μοναχικό ζώο που παρακινούνταν μόνο απ’ τα ένστικτα της αυτοσυντήρησης, της ανεύρεσης τροφής και του ζευγαρώματος, πέρασε απ’ τα στάδια της οικογενειακής, της νομαδικής και της εθνικής ζωής κι έφτασε στο σημείο να συλλάβει σήμερα ένα πλατύτερο ιδανικό – τη διεθνή ενότητα ή την εναρμονισμένη λειτουργία της Μίας Ανθρωπότητας. Αυτός ο αναπτυσσόμενος ιδεαλισμός κερδίζει έδαφος μαχόμενος στην πρώτη γραμμή της ανθρώπινης συνείδησης παρόλες τις χωριστικές έριδες. Είναι ο κύριος υπεύθυνος για το τωρινό χάος αλλά και για τη συγκρότηση των Ηνωμένων Εθνών. Έθρεψε αντιφατικές ιδεολογίες που επιζητούν παγκόσμια έκφραση· προκάλεσε σε παγκόσμια κλίμακα τη δραματική εμφάνιση εθνοσωτήρων (όπως αποκαλούνται), προφητών και σκαπανέων, ιδεολόγων, καιροσκόπων, δικτατόρων, ερευνητών κι ανθρωπιστών. Οι αντικρουόμενοι αυτοί ιδεαλισμοί είναι ένας καλός οιωνός, είτε συμφωνούμε μαζί τους είτε όχι. Αποτελούν συγκεκριμένες αντιδράσεις στο επείγον και ορθό αίτημα των ανθρώπων για καλύτερες συνθήκες, για περισσότερο φως και κατανόηση, για στενότερη συνεργασία, για ασφάλεια και ειρήνη και αφθονία στη θέση του τρόμου, του φόβου και της ανέχειας.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Συμπέρασμα. Είναι δύσκολο για το σύγχρονο άνθρωπο να συλλάβει μια εποχή όπου δε θα υφίσταται φυλετική, εθνική ή χωριστική θρησκευτική αντίληψη στην ανθρώπινη σκέψη. Ήταν εξίσου δύσκολο για τον προϊστορικό άνθρωπο να συλλάβει μια εποχή όπου θα κυριαρχούσε η έννοια της πατρίδας. Είναι καλό να το έχουμε υπόψη μας. Η εποχή όπου η ανθρωπότητα θα μπορεί να σκέφτεται με οικουμενικούς όρους εξακολουθεί να βρίσκεται μακριά, αλλά το γεγονός ότι μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτή, να την ποθούμε και να καταστρώνουμε σχέδια γι’ αυτή, αποτελεί σίγουρα την εγγύηση ότι δεν είναι ανέφικτη. Η ανθρωπότητα πάντοτε προόδευσε μέσα από διαδοχικά στάδια φώτισης και αίγλης. Πορευόμαστε σήμερα προς έναν πολύ καλύτερο πολιτισμό απ’ ό,τι γνώρισε ποτέ ο κόσμος και σε συνθήκες που θα κατοχυρώσουν την ευτυχία της ανθρωπότητας, θα τερματίσουν τις εθνικές διαφορές και τις ταξικές διακρίσεις (ανεξάρτητα αν αυτές βασίζονται σε κληρονομικά ή οικονομικά αίτια) και θα εξασφαλίσουν μια πληρέστερη και πλουσιότερη ζωή για τον καθένα. Είναι φανερό ότι πολλές δεκαετίες πρέπει να περάσουν προτού υλοποιηθεί μια τέτοια κατάσταση πραγμάτων – αλλά θα είναι δεκαετίες κι όχι αιώνες, εφόσον η ανθρωπότητα καταφέρει να αφομοιώσει τα μαθήματα του παγκόσμιου πολέμου κι εφόσον η αντιδραστική κι η συντηρητική μερίδα κάθε λαού εμποδιστεί να επαναφέρει τον πολιτισμό στις παρωχημένες, φαύλες κατευθύνσεις. Αλλά κάποια αρχή μπορεί να γίνει αμέσως. Η απλότητα θα πρέπει να γίνει το σύνθημά μας, γιατί μόνο αυτή μπορεί να εξοντώσει τον παλιό, υλιστικό τρόπο ζωής μας. Η συνεργατική καλή θέληση είναι ασφαλώς η πρώτη ιδέα που πρέπει να παρουσιασθεί στις μάζες και να διδαχθεί στα σχολεία μας, εγγυώμενη έτσι το νέο και καλύτερο πολιτισμό. Η αγαπητική κατανόηση που ασκείται με νοημοσύνη, θα πρέπει να είναι το διακριτικό γνώρισμα των καλλιεργημένων και συνετών ομίλων μαζί με την προσπάθειά τους να σχετίσουν τον κόσμο της έννοιας με τον κόσμο της εξωτερικής δραστηριότητας – προς όφελος των μαζών. Η παγκόσμια Πολιτεία σαν έκφραση της καλής θέλησης και της κατανόησης θα πρέπει να είναι ο στόχος των απανταχού φωτισμένων και το χαρακτηριστικό γνώρισμα του πνευματικού ανθρώπου. Μ’ αυτά τα τρία εδραιώνονται οι ορθές σχέσεις μεταξύ παιδείας, θρησκείας και πολιτικής. Ο βασικός τόνος της νέας εκπαίδευσης έγκειται ουσιαστικά στην ορθή ερμηνεία της ζωής, του παρελθόντος και του παρόντος, καθώς και στη σχέση της με το μέλλον του ανθρώπινου γένους· ο βασικός τόνος της νέας θρησκείας έγκειται σε μια ορθή προσέγγιση στο Θεό, τον υπερβατικό στη φύση και έμφυτο στον άνθρωπο, ενώ ο βασικός τόνος της νέας επιστήμης της πολιτικής και της διακυβέρνησης έγκειται στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις και μόνο η παιδεία είναι αρμόδια να προετοιμάσει το παιδί για όλα αυτά.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

μοναδικό τρόπο στέκουμε σήμερα στην αυγή μιας τελείως νέας οικονομικής εποχής. Είναι κάτι που γίνεται όλο και περισσότερο φανερό στους σκεπτόμενους ανθρώπους. Λόγω του θριάμβου της επιστήμης – της απελευθέρωσης της ατομικής ενέργειας – το μέλλον της ανθρωπότητας και ο τύπος του επερχόμενου πολιτισμού είναι πέρα από κάθε πρόβλεψη. Οι επικείμενες αλλαγές θα είναι τόσο μακροπρόθεσμες ώστε οι παρωχημένες οικονομικές αξίες και τα οικεία πρότυπα της ζωής θα αφανιστούν οριστικά· κανείς δεν ξέρει τι θα επακολουθήσει. Οι συνθήκες θα μεταβληθούν ριζικά· στο μέλλον είναι πιθανό να πάψουμε να χρησιμοποιούμε τα αποθέματα του πλανήτη σε κάρβουνο και πετρέλαιο για φωτισμό, θέρμανση και μεταφορές. Τέτοιες θα είναι οι θεμελιακές αλλαγές που θα επέλθουν στον πολιτισμένο τρόπο ζωής μας με τη χρήση της ατομικής ενέργειας. Δύο είναι τα βασικά προβλήματα που θα προκύψουν απ’ αυτή την ανακάλυψη – ένα άμεσο κι ένα που θα εμφανιστεί αργότερα. Το πρώτο είναι ότι όσοι έχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα από προϊόντα που αναπόφευκτα θ’ αντικατασταθούν απ’ τη χρήση του νέου τύπου ενέργειας, θα αγωνιστούν μέχρις εσχάτων προκειμένου οι νέες αυτές πηγές πλούτου να μην ωφελήσουν άλλους. Το δεύτερο θα είναι το σταθερά αυξανόμενο πρόβλημα της αποδέσμευσης του ανθρώπινου δυναμικού απ’ την εξαντλητική και πολύωρη εργασία που απαιτείται σήμερα για την εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς ζωής. Το ένα είναι πρόβλημα του κεφαλαίου, ενώ το άλλο της εργατικής τάξης· το πρώτο αφορά τον εδραιωμένο έλεγχο των ιδιοτελών συμφερόντων που καταδυνάστευσαν για πολύ τη ζωή της ανθρωπότητας, ενώ το δεύτερο αφορά τον ελεύθερο χρόνο και την εποικοδομητική του χρήση. Το ένα πρόβλημα σχετίζεται με τον πολιτισμό και την ορθή λειτουργία του στη νέα εποχή, ενώ το άλλο αναφέρεται στην κουλτούρα και τη δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Δεν ωφελεί να προδικάσουμε εδώ τις πιθανές χρήσεις που μπορεί να έχει για τον άνθρωπο η αποδέσμευση της ισχυρότερης μέχρι τώρα ενέργειας. Η πρώτη εποικοδομητική της χρήση υπήρξε ο τερματισμός του πολέμου. Η μελλοντική ευεργετική χρήση της βρίσκεται στα χέρια της επιστήμης και στον έλεγχο που θα ασκούν οι απανταχού άνθρωποι καλής θέλησης. Η ενέργεια αυτή δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης· πρέπει να διοχετευθεί αποκλειστικά σε ειρηνικές εφαρμογές και να χρησιμοποιηθεί για την εμπέδωση ενός νέου και πιο ευτυχισμένου κόσμου. Ένα τελείως νέο πεδίο έρευνας διανοίγεται σήμερα για την Ε

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

επιστήμη, ένα πεδίο στο οποίο επιθυμούσε πάντα να διεισδύσει. Η ενέργεια αυτή είναι πολύ ασφαλέστερη όταν βρίσκεται στα χέρια της επιστήμης παρά στα χέρια του κεφαλαίου ή εκείνων που θα την εκμεταλλεύονταν για ν’ αυξήσουν τα κέρδη τους. Θα είναι το ίδιο ασφαλής εφόσον ελέγχεται απ’ τις μεγάλες δημοκρατίες και τις Αγγλοσαξωνικές ή Σκανδιναβικές φυλές. Δεν μπορεί όμως να παραμείνει επ’ άπειρο υπό τον έλεγχό τους. Κι άλλα έθνη και φυλές θα ανακαλύψουν το “μυστικό της αποδέσμευσης” και η μελλοντική ασφάλεια της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί συνεπώς από δύο παράγοντες: 1. Απ’ τη σταθερή και σχεδιασμένη εκπαίδευση κάθε λαού στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις κι απ’ την καλλιέργεια του πνεύματος της καλής θέλησης. Αυτή θα οδηγήσει σε ολοσχερή επανάσταση τα υπάρχοντα πολιτικά καθεστώτα με τον εθνικιστικό σχεδιασμό τους και τους ιδιοτελείς σκοπούς τους. Η αληθινή δημοκρατία που προς το παρόν είναι μόνο ένα όνειρο, θα εδραιωθεί με την εκπαίδευση στην καλή θέληση. 2. Από την εκπαίδευση των παιδιών του μέλλοντος στο γεγονός της ανθρώπινης ενότητας κι απ’ τη διάθεση των παγκόσμιων πόρων για το κοινό καλό. Ορισμένα έθνη εξαιτίας του διεθνιστικού χαρακτήρα τους και της πολλαπλότητας των φυλών που τα απαρτίζουν, έχουν περισσότερο περιεκτικές απόψεις και σχέδια απ’ ό,τι άλλα. Έχουν μια καταφανή τάση να θεωρούν την ανθρωπότητα σαν σύνολο. Τέτοια έθνη είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανική Κοινοπολιτεία και η Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Πολλές εθνότητες και φυλές συνθέτουν τις τρεις αυτές Μεγάλες Δυνάμεις – το κεντρικό τρίγωνο στην καρδιά του επερχόμενου νέου κόσμου. Απ’ όπου και η ευκαιρία τους να καθοδηγήσουν την ανθρωπότητα αυτή την περίοδο καθώς και η φυσική τους ευθύνη να δράσουν σαν ηγέτες του κόσμου. Οι άλλες φυλές δε διαθέτουν μια παρόμοια έμφυτη ικανότητα. Η αποικιοκρατική τους πολιτική, για παράδειγμα, δεν υπήρξε εύστοχη και διαπνεόταν από εθνικισμό και διάθεση εκμετάλλευσης των “υποτελών εθνοτήτων”. Η αναπόδραστη καθοριστική παρόρμηση των τριών Μεγάλων Δυνάμεων ήταν η συγχώνευση των πολλών χωριστών εθνοτήτων σε ένα ομογενές σύνολο. Η βασική πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η ευημερία όλων των υπηκόων τους και η φράση “κυνήγι της ευτυχίας” αποτελεί μια συνηθισμένη διατύπωση αυτής της πρόθεσης· η θεμελιώδης αρχή που διέπει τη Βρετανική πολιτική είναι η δικαιοσύνη για όλους· η βασική επιδίωξη της Ε.Σ.Σ.Δ. είναι οι ορθές συνθήκες διαβίωσης, οι ίσες ευκαιρίες για όλους και η γενική εξίσωση των διαφόρων τάξεων για τη συγκρότηση μιας ευημερούσας ομάδας ανθρώπινων όντων. Όλοι οι παραπάνω στόχοι είναι αγαθοί και η υλοποίησή τους στη ζωή της ανθρωπότητας θα κατοχυρώσει την ευτυχία και την ειρήνη στον κόσμο. Σε κάθε χώρα δίχως εξαίρεση υπάρχουν τόσο τα ευσυνείδητα όσο και τα κακοήθη στοιχεία· υπάρχουν προοδευτικές αλλά και αντιδραστικές ομάδες. Στη Ρωσσία υπάρχουν ανελέητα και φιλόδοξα άτομα που δε θα δίσταζαν να εκμεταλλευθούν τον κόσμο προς όφελος της χώρας τους και να επιβάλουν τη θέληση του προλεταριάτου σ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα και τις τάξεις του πολιτισμένου κόσμου· σ’ αυτούς όμως

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

αντιπαρατάσσονται εκείνοι οι Ρώσσοι που διαθέτουν κρίση και οραματισμό. Στη Βρετανική Αυτοκρατορία υπάρχουν αντιδραστικά άτομα με αίσθηση ταξικής ανωτερότητας, που φοβούνται την αυξανόμενη ισχύ των μαζών κι επικαλούνται απεγνωσμένα τα κληρονομικά τους δικαιώματα και θέση· θα μπορούσαν ν’ αναχαιτίσουν την πρόοδο του Βρετανικού λαού και θα επιθυμούσαν την παλινόρθωση του παλιού ταξικού, πατερναλιστικού και φεουδαρχικού συστήματος· όμως αυτό δεν εκπροσωπεί διόλου τις λαϊκές μάζες οι οποίες εκφράζονται δια της εργατικής τάξης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες επικρατεί ο απομονωτισμός, ο διωγμός διαφόρων μειονοτήτων όπως οι Νέγροι, καθώς κι ένας αδυσώπητος και αδιάλλακτος εθνικισμός που εκφράζεται από μερικούς Γερουσιαστές κι Αντιπροσώπους οι οποίοι διακατέχονται από φυλετικά μίση, χωριστικές τάσεις και απαράδεκτες πολιτικές μεθόδους. Οπωσδήποτε όμως οι τρεις αυτές Μεγάλες Δυνάμεις συνιστούν την ελπίδα του κόσμου και σχηματίζουν το βασικό πνευματικό τρίγωνο πίσω από τα σχέδια και τα γεγονότα που θα εγκαινιάσουν το νέο κόσμο. Τα υπόλοιπα ισχυρά έθνη, όσο λίγο κι αν το αντιλαμβάνονται, δεν έχουν τόσο ισχυρή θέση· δε διαθέτουν τον ίδιο ιδεαλισμό ούτε κι ανάλογους απέραντους εθνικούς πόρους· o σωβινισμός τους περιορίζει το όραμά τους για τον κόσμο· χαρακτηρίζονται από κοντόθωρες ιδεολογίες, από συνεχείς αγώνες για επιβίωση ή για εδαφικά και υλικά οφέλη, καθώς και από την αποτυχία να συνεργαστούν στενά με το σύνολο της ανθρωπότητας. Τα μικρότερα έθνη ασπάζονται ελάχιστα αυτή τη στάση· διαθέτουν ένα λιγότερο διεφθαρμένο πολίτευμα και σχηματίζουν ουσιαστικά τους πυρήνες εκείνων των συνασπισμών που διαμορφώνονται αναπόφευκτα γύρω απ’ τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Οι συνασπισμοί αυτοί θα στηρίζονται σε μορφωτικά ιδεώδη και η συγκρότησή τους θα εγγυάται τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις· δε θα πρέπει να δημιουργηθούν για ν’ ασκήσουν μια πολιτική ισχύος· ούτε πρέπει να αντιπαρατάσσονται μεταξύ τους χάρη ιδιοτελών σκοπών. Οι συνοριακές γραμμές, οι περιοχές ελέγχου και οι διακρατικές αντιζηλίες δε θα πρέπει να συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες. Για την επίτευξη των ευνοϊκών αυτών συνθηκών πρέπει να λάβει χώρα μια σημαντική αναδιάρθρωση και μια θεμελιώδης μεταβολή. Διαφορετικά θα χαθεί κάθε ελπίδα για ειρήνη πάνω στη γη. Πρέπει να διευθετηθούν οι σχέσεις ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες και τους εργάτες κι ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες και το κοινωνικό σύνολο. Με το πρόβλημα αυτό είμαστε όλοι εξοικειωμένοι· είναι ένα πρόβλημα που υποδαυλίζει την άκρατη μεροληψία και το φατριασμό, αλλά στον κυκεώνα των απόψεων και στη βιαιότητα της πάλης θα ήταν ίσως χρήσιμο αν προσεγγίζαμε το ζήτημα από μια οικουμενικότερη σκοπιά δίχως να παραβλέπουμε τις διαφαινόμενες πνευματικές αξίες. Πρέπει κατ’ αρχή ν’ αναγνωρισθεί ότι η ευθύνη για την αναταραχή σε παγκόσμια κλίμακα, για τους πολέμους που ρήμαξαν την ανθρωπότητα και για την απερίγραπτη αθλιότητα σ’ όλο τον πλανήτη βαρύνει κυρίως μια τάξη με υλιστικές επιδιώξεις η οποία εκμεταλλεύτηκε για αιώνες τις μάζες και χρησιμοποίησε τον ανθρώπινο μόχθο για τους ιδιοτελείς σκοπούς της. Το καπιταλιστικό σύστημα που ερείπωσε τον κόσμο ξεκίνησε

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

με τους φεουδάρχες της Ευρώπης και της Μεγάλης Βρετανίας στο μεσαίωνα, αναπτύχθηκε με τους ισχυρούς εμπορικούς ομίλους της Βικτωριανής εποχής και κορυφώθηκε με μια μειοψηφία καπιταλιστών – κρατική και πολυεθνική – που ελέγχει σήμερα τους παγκόσμιους πόρους. Αυτός ο όμιλος των καπιταλιστών μονοπώλησε κι εκμεταλλεύθηκε τις παραγωγικές πηγές και τα καταναλωτικά αγαθά· εξουσιάζει και διατηρεί τον παγκόσμιο πλούτο μέσα από ένα πλέγμα εγκάθετων σ’ όλες τις χώρες. Ευθύνεται για τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στους πολύ πλούσιους και τους πολύ φτωχούς· λατρεύει το χρήμα και τη δύναμη που παρέχει· στέκει πίσω απ’ τις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς· παρασύρει το εκλογικό σώμα· έχει τη δυνατότητα να υλοποιεί τους ιδιοτελείς στόχους μιας σωβινιστικής πολιτικής· χρηματοδοτεί τις μεγάλες επιχειρήσεις κι ελέγχει το πετρέλαιο, το κάρβουνο, τον ηλεκτρισμό και τα μεταφορικά μέσα· ρυθμίζει φανερά ή κρυφά τις τραπεζικές επενδύσεις. Η ευθύνη για τη μεγάλη φτώχια που συναντάται σήμερα σε κάθε χώρα του κόσμου βαρύνει κυρίως συγκεκριμένες μεγάλες ομάδες επιχειρηματιών με κοινά συμφέροντα, τραπεζίτες, εκτελεστικά όργανα πολυεθνικών καρτέλ, διάφορα μονοπώλια, τραστ και οργανισμούς καθώς και διευθυντές κολοσσιαίων επιχειρήσεων που εργάζονται για το εταιρικό ή το ιδιωτικό κέρδος. Η δημόσια ευημερία τους αφήνει αδιάφορους εκτός από εκείνες τις περιπτώσεις όπου το κοινό αίτημα για καλύτερες συνθήκες ζωής τους δίνει τη δυνατότητα – σύμφωνα με το Νόμο της Προσφοράς και της Ζήτησης – να διαθέτουν στον κόσμο καταναλωτικά αγαθά, μεταφορικά μέσα και ηλεκτρική ενέργεια, τα οποία θα τους αποφέρουν μακροπρόθεσμα μεγαλύτερα οικονομικά κέρδη. Οι μέθοδοί τους διακρίνονται απ’ την εκμετάλλευση του ανθρώπινου δυναμικού, την καπηλεία των κυριότερων πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη και απ’ την υποκίνηση πολέμων χάρη του ιδιωτικού ή του εταιρικού συμφέροντος. Τέτοιοι άνθρωποι και οργανισμοί – που στηρίζουν το καπιταλιστικό σύστημα – υπάρχουν σε κάθε χώρα. Οι διάφορες επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και η από μέρους τους οικονομική καταδυνάστευση της ανθρωπότητας επικρατούσαν προπολεμικά σ’ όλα τα έθνη και μολονότι ο πόλεμος τους εξανάγκασε σε υπόγεια δράση, εξακολουθούν να υπάρχουν. Απαρτίζουν μια διεθνή ομάδα, συνδέονται στενά, εργάζονται με πλήρη ενότητα ιδεών και προθέσεων και γνωρίζονται και κατανοούνται μεταξύ τους. Οι άνθρωποι αυτοί συνεργάστηκαν τόσο με τους Συμμάχους όσο και με τον Άξονα· η συνεργασία τους ξεκίνησε πριν απ’ τον πόλεμο και συνεχίστηκε σ’ όλη του τη διάρκεια μέσα από ένα δίκτυο εγκάθετων, παραπλανητικών επωνυμιών και εικονικών οργανώσεων, βοηθούμενοι από διαφόρων αντιλήψεων ουδέτερα έθνη. Σήμερα, παρά τη συμφορά που προξένησαν στον κόσμο, οργανώνονται εκ νέου και ανανεώνουν τις μεθόδους τους· οι στόχοι τους παραμένουν αμετάβλητοι· οι διεθνείς τους διασυνδέσεις διατηρούνται άρρηκτες· συνιστούν σήμερα τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα· επηρεάζουν την πολιτική· εξαγοράζουν τις εξέχουσες προσωπικότητες κάθε έθνους· εξασφαλίζουν τη σιωπή με πιέσεις, δωροδοκίες και εκβιασμούς· συσσωρεύουν πλούτη και αποκτούν μια κίβδηλη δημοτικότητα μέσα από φιλανθρωπικές δραστηριότητες· οι οικογένειές τους ζουν μαλθακά και άνετα και

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

σπάνια αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα της θείας εντολής για εργασία· περιβάλλονται από όμορφα και πολυτελή πράγματα και αδιαφορούν για τη φτώχεια, την ανείπωτη δυστυχία, την έλλειψη στέγης και στοιχειώδους ρουχισμού, καθώς και για την πείνα και την αθλιότητα της ζωής των εκατομμυρίων ανθρώπων που τους περιστοιχίζουν· συνεισφέρουν σε εράνους και σε εκκλησιαστικά ιδρύματα για να καθησυχάσουν τη συνείδησή τους ή ν’ αποφύγουν τη φορολογία· προσφέρουν απασχόληση σε μυριάδες ανθρώπων αλλά με τόσο μικρές αμοιβές ώστε να είναι κυριολεκτικά ανέφικτη κάθε άνεση, ψυχαγωγία, μόρφωση και μετακίνηση. Όλα αυτά αποτελούν μια φοβερή μομφή. Όμως τεκμηριώνεται αδιάσειστα· προκαλεί την επανάσταση και αυξάνει την αναταραχή. Οι λαϊκές μάζες σε κάθε χώρα αφυπνίζονται και εξεγείρονται, χαράζοντας μια νέα μέρα. Ένας πόλεμος έχει ξεσπάσει ανάμεσα στα καπιταλιστικά συμφέροντα και στη μάζα της ανθρωπότητας που διεκδικεί τίμια μεταχείριση και δίκαιη διανομή του παγκόσμιου πλούτου. Ωστόσο μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα υπάρχουν κι εκείνοι οι οποίοι αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που διατρέχουν τα κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα και οι οποίοι έχουν τη φυσική τάση να σκέπτονται σε ευρύτερες και πιο ανθρωπιστικές γραμμές. Οι άνθρωποι αυτοί ανήκουν σε δύο βασικές κατηγορίες: Η πρώτη περιλαμβάνει τους γνήσιους ουμανιστές που επιδιώκουν το καλό των συνανθρώπων τους και αρνούνται να εκμεταλλευθούν τις μάζες ή να επωφεληθούν από τη δυστυχία των άλλων. Αναρριχήθηκαν αποκλειστικά με τις ικανότητές τους σε θέσεις και αξιώματα ή κληρονόμησαν τη διεύθυνση επιχειρήσεων και δεν μπορούν να αποφύγουν την ευθύνη της διαχείρισης των εκατομμυρίων που περιήλθαν στην κατοχή τους. Στερούνται συχνά της συμπαράστασης των συναδέλφων τους και η δράση τους περιορίζεται σημαντικά απ’ τους υφιστάμενους κανόνες του παιχνιδιού, απ’ την ευθύνη που έχουν απέναντι στους μετόχους καθώς και απ’ την αναγνώριση πως ό,τι κι αν κάνουν – είτε παραιτηθούν είτε συνεχίσουν ν’ αγωνίζονται – η κατάσταση θα παραμείνει αναλλοίωτη. Ξεπερνά τις δυνατότητες ενός ατόμου. Παραμένουν συνεπώς σχετικά ανίσχυροι. Είναι δίκαιοι και τίμιοι, γενναιόδωροι και καλόκαρδοι, με λιτές συνήθειες και με αληθινή αίσθηση αξιών, αλλά δεν μπορούν να επιφέρουν δυναμικές αλλαγές. Η δεύτερη περιλαμβάνει εκείνους που είναι αρκετά ευφυείς ώστε ν’ αναγνωρίζουν τα σημεία των καιρών· αντιλαμβάνονται ότι το καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί να διαιωνίζεται ανενόχλητα μπροστά στις έντονες απαιτήσεις της ανθρωπότητας και τη σταθερή προβολή των πνευματικών αξιών. Αρχίζουν λοιπόν να αναθεωρούν τις μεθόδους τους, να διεθνοποιούν τις επιχειρήσεις τους και να προχωρούν σε κοινοπραξίες με τους υπαλλήλους τους. Η αλλαγή υπαγορεύεται απ’ την έμφυτη ιδιοτέλειά τους και η στάση τους προσδιορίζεται απ’ το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Πέρα απ’ τις δύο αυτές κατηγορίες υπάρχουν κι εκείνοι που δεν εντάσσονται πουθενά· αποτελούν γόνιμο έδαφος για την προπαγάνδα τόσο του ιδιοτελούς καπιταλιστή όσο και του αφιλοκερδούς ουμανιστή. Θα πρέπει να προσθέσουμε εδώ ότι η ιδιοτελής νοοτροπία και οι χωριστικές τάσεις

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

που διακρίνουν το καπιταλιστικό σύστημα απαντώνται επίσης και στο μικροεπιχειρηματία – στον μπακάλη της γειτονιάς, στον υδραυλικό και στον ψιλικατζή που εκμεταλλεύεται τους υπαλλήλους του και εξαπατά τους πελάτες του. Εκείνο που πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε είναι το παγκόσμιο πνεύμα της ιδιοτέλειας και τον πόθο για εξουσία. Ο πόλεμος ωστόσο υπήρξε κάτι σαν καθαρτήριο. Επέτρεψε στους ανθρώπους ν’ αντιληφθούν την υποβόσκουσα αιτία του πολέμου – την οικονομική αθλιότητα που προκύπτει απ’ την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη από έναν πολυεθνικό όμιλο κερδοσκόπων και αρχομανών. Ήρθε πια η ευκαιρία για την αλλαγή. Ας στραφούμε τώρα στην άλλη παράταξη – την εργατική τάξη. Σήμερα αντιπαρατάσσονται απ’ τη μια μεριά ένας ισχυρός όμιλος που εκπροσωπεί το καπιταλιστικό σύστημα κι απ’ την άλλη ένας εξίσου ισχυρός όμιλος εργατικών συνδικάτων. Οι προοπτικές και των δύο ομίλων διαμορφώνονται τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Απομένει να δούμε ποιος απ’ τους δύο θα κυριαρχήσει τελικά στον πλανήτη ή κατά πόσο ένας τρίτος όμιλος που θα απαρτίζεται από πρακτικούς ιδεαλιστές, θα προβάλλει και θα επικρατήσει. Οι πνευματικοί άνθρωποι στον κόσμο δε συντάσσονται ούτε με τους κεφαλαιοκράτες ούτε με τους εργάτες όπως δρουν σήμερα· στέκουν στο πλευρό της ανθρωπότητας. Για χιλιάδες χρόνια, αν ανατρέξουμε στην ιστορία, επικρατούσαν οι πλούσιοι γαιοκτήμονες, οι κληρονομικοί άρχοντες, οι φεουδάρχες, οι δουλοκτήτες, οι έμποροι και οι επιχειρηματίες· εκμεταλλεύονταν τους φτωχούς· επιζητούσαν το μέγιστο κέρδος με το ελάχιστο κόστος. Είναι μια παλιά ιστορία. Στο Μεσαίωνα οι καταπιεσμένοι εργάτες, οι επιδέξιοι τεχνίτες και οι εξειδικευμένοι οικοδόμοι των ναών άρχισαν να δημιουργούν συντεχνίες και στοές για προστασία, συναναστροφή και προαγωγή της τέχνης τους. Οι ομάδες αυτές ισχυροποιήθηκαν με την πάροδο των αιώνων, αλλά η κατάσταση των εργατών παρέμεινε αξιοθρήνητη. Με τις εφευρέσεις του l8ου και l9ου αιώνα και με την είσοδο της εποχής των μηχανών η θέση των εργαζομένων έγινε οικτρή· οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες, ανθυγιεινές κι επικίνδυνες εξαιτίας της δημιουργίας οικισμών δίπλα σε εργοστάσια. Αυτές εξακολουθούν να ισχύουν όπως μαρτυρά το στεγαστικό πρόβλημα όσων εργάζονται σε εργοστάσια πυρομαχικών καθώς και η κατάσταση που επικρατεί κοντά στα ανθρακωρυχεία της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας. Η εκμετάλλευση των παιδιών εντάθηκε. Η καπηλεία του εργατικού μόχθου εξαπλώθηκε· εμφανίσθηκε ο σύγχρονος καπιταλισμός και η οξύτατη διάκριση σε πολύ φτωχούς και πολύ πλούσιους έγινε το εξέχον γνώρισμα της Βικτωριανής εποχής. Απ’ την άποψη της σχεδιασμένης εξελικτικής και πνευματικής ανάπτυξης της ανθρώπινης οικογένειας, που οδηγεί σε πολιτισμένη και καλλιεργημένη ζωή, σε δίκαιο καταμερισμό και σε ίσες ευκαιρίες για όλους, η κατάσταση δε θα μπορούσε να είναι χειρότερη. Η εμπορική κερδοσκοπία κι η βίαιη δυσαρέσκεια διογκώθηκαν. Οι πλούσιοι επιδείκνυαν αδιάντροπα την υπεροχή τους στους φτωχούς, ασκώντας παράλληλα έναν κηδεμονευτικό πατερναλισμό. Το πνεύμα της επανάστασης ξύπνησε στις καταπονημένες μάζες των οποίων ο μόχθος

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

συντελούσε στην ευμάρεια των εύπορων τάξεων. Άρχισε να διαδίδεται πλατιά η πνευματική αρχή της Ελευθερίας και να απαιτείται η έκφρασή της. Οι παγκόσμιες συνθήκες άρχισαν να διαμορφώνονται στην ίδια κατεύθυνση. Εμφανίσθηκαν κινήματα κάθε είδους που εκπροσωπούσαν αυτή την ανάπτυξη και το αίτημα για ελευθερία. Την εποχή της μηχανής διαδέχθηκε η εποχή των μεταφορών, του ηλεκτρισμού, του αυτοκινήτου και του αεροπλάνου. Παράλληλα αναπτύχθηκαν οι επικοινωνίες με τη χρήση του τηλεγράφου, του τηλεφώνου, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης και του ραντάρ. Όλα αυτά οδήγησαν στην τωρινή εποχή της επιστήμης που μας πρόσφερε την αποδέσμευση της ατομικής ενέργειας με όλες τις δυνατότητες που απορρέουν απ’ αυτή. Παρά το γεγονός ότι μια μηχανή μπορεί ν’ αντικαταστήσει πολλούς εργάτες, πράγμα που αύξησε κατά πολύ τα κέρδη των κεφαλαιοκρατών, οι νεοσύστατες βιομηχανίες και η επέκταση των δικτύων διανομής δημιούργησαν νέους τομείς απασχόλησης, ενώ ταυτόχρονα οι οικονομικές συνθήκες της πιο υλιστικής περιόδου που γνώρισε ποτέ ο κόσμος δεν έδωσαν μόνο μια μεγάλη ώθηση στο κεφάλαιο αλλά και εργασία σε εκατομμύρια ανθρώπους. Παράλληλα αυξήθηκαν οι δυνατότητες για εκπαίδευση, γεγονός που επέτρεψε στην εργατική τάξη να απαιτήσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, υψηλότερες αμοιβές και περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Η εργοδοσία όμως δεν έπαψε να αντιστρατεύεται τα παραπάνω· οργανώθηκε ενάντια στα αιτήματα της αφυπνιζόμενης μάζας του λαού και δημιούργησε μια κατάσταση που ανάγκασε την εργατική τάξη ν’ αναλάβει δράση. Προοδευτικοί άνθρωποι στην Ευρώπη, τη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να κινητοποιούνται, να γράφουν βιβλία με πλατιά απήχηση, να δίνουν διαλέξεις και να παροτρύνουν την πλουτοκρατική τάξη να συνειδητοποιήσει την κατάσταση και τις φρικτές συνθήκες διαβίωσης των εργατών και των αγροτών. Διάφορες ομάδες πολιτικοποιημένων ατόμων άρχισαν να μάχονται τη δουλεία – εγχρώμων ή λευκών, παιδιών ή ενηλίκων. Η γοργή ανάπτυξη ενός ανεξάρτητου τύπου συνετέλεσε στην πληροφόρηση των “κατώτερων τάξεων”· διάφορα κόμματα ιδρύθηκαν για να θέσουν τέρμα στην κατάφωρη εκμετάλλευση· η Γαλλική Επανάσταση, κείμενα όπως του Μαρξ κι ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος εξανάγκασαν τον κοινό πολίτη να πάρει θέση. Οι άνθρωποι σε κάθε χώρα αποφάσισαν ν’ αγωνιστούν για την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Σταδιακά οι υπάλληλοι και οι εργάτες συνενώθηκαν για την αμοιβαία τους προστασία και τα δικαιώματά τους. Τελικά εμφανίσθηκε ο εργατικός συνδικαλισμός με τα δύο ακαταμάχητα όπλα του: το κήρυγμα για ελευθερία και την απεργία. Πολλοί διαπίστωσαν ότι η ισχύς βρίσκεται στην ενότητα και ότι ενωμένοι μπορούν ν’ αντιμετωπίσουν την εργοδοσία και να διεκδικήσουν απ’ τους κεφαλαιοκράτες ικανοποιητικές αμοιβές, καλύτερες συνθήκες ζωής και τον ελεύθερο χρόνο που δικαιούται κάθε άνθρωπος. Η σταθερή αύξηση της εργατικής δύναμης και η διεθνής της ισχύς είναι ένα πασίγνωστο και επίκαιρο γεγονός. Στο προσκήνιο του εργατικού κινήματος εμφανίσθηκαν δυναμικοί ηγέτες. Μερικοί εργοδότες που ενδιαφέρονταν ειλικρινά για το προσωπικό τους, τους

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

συμπαραστάθηκαν και τους υποστήριξαν. Αποτελούσαν βέβαια μια μειοψηφία, κατάφεραν όμως να κλονίσουν τη σιγουριά και την εξουσία της πλειονότητας. O αγώνας των εργατών συνεχίζεται· οι κατακτήσεις τους πολλαπλασιάζονται· απαιτούν αδιάκοπα μείωση των ωρών εργασίας και καλύτερα ημερομίσθια, καταφεύγοντας στην απεργία σε περίπτωση άρνησης. Το δικαίωμα της απεργίας, που υπήρξε τόσο χρήσιμο κι αποτελεσματικό στις αρχικές φάσεις του εργατικού κινήματος, τείνει να γίνει μέσον καταδυνάστευσης στα χέρια των αδίστακτων και των άπληστων. Οι ηγέτες των συνδικάτων διαθέτουν σήμερα τόση εξουσία ώστε πολλοί απ’ αυτούς μετατρέπονται σε δικτάτορες και εκμεταλλεύονται την τάξη των εργαζομένων που όφειλαν να υπηρετούν. Τα εργατικά συνδικάτα διαθέτουν επίσης τεράστιες περιουσίες και οι διάφορες συνομοσπονδίες σε κάθε χώρα έχουν συσσωρεύσει ανείπωτα εκατομμύρια. Το εργατικό κίνημα έχει πια γίνει καπιταλιστικό. Οι επιτεύξεις της εργατικής τάξης και των εργατικών συνδικάτων υπήρξαν αξιοθαύμαστες. Η εργατική τάξη απέκτησε την πρέπουσα θέση της στο κοινωνικό πλαίσιο και τονίσθηκε η ουσιαστική αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Η ανθρωπότητα συγχωνεύεται ταχύτατα σ’ ένα μεγάλο συλλογικό σώμα υπό την επιρροή του Νόμου της Προσφοράς και της Ζήτησης, κάτι που πρέπει να θυμόμαστε. Το πεπρωμένο της φυλής και το δικαίωμα για τη λήψη αποφάσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αποφάσεων που επηρεάζουν το σύνολο των ανθρώπων, περιέρχεται στη δικαιοδοσία των μαζών, των εργαζομένων και των απλών πολιτών. Η εμφάνιση των εργατικών συνδικάτων αποτελούσε στην πραγματικότητα μια μεγάλη πνευματική κίνηση που αποσκοπούσε σε μια νέα έξαρση του θείου πνεύματος στον άνθρωπο καθώς και σε μια έκφραση των ενδόμυχων πνευματικών ποιοτήτων της φυλής. Υπάρχουν ωστόσο αρκετά τρωτά στο εργατικό κίνημα. Αναμφισβήτητα χρειάζεται μια δραστική αναδιάρθρωση. Με την άνοδο στην εξουσία των εργατικών κομμάτων, με την εξάπλωση της δημοκρατίας και του αιτήματος για ελευθερία, με την επιβολή του προλεταριάτου στη Ρωσσία και με τη βελτίωση των εκπαιδευτικών προτύπων της φυλής, είναι φανερό πως πρέπει να υιοθετηθούν νεότερες, καλύτερες και διαφορετικές μέθοδοι για την υλοποίηση των Τεσσάρων Ελευθεριών και την εξασφάλιση ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Για να υπάρχουν ορθές ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ των εθνών είναι φανερό ότι πρέπει να υπάρχουν ανάλογες σχέσεις ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη (αφού και οι δύο ομάδες αποτελούνται από ανθρώπινα πλάσματα) κι ανάμεσα στις αντιμαχόμενες εργατικές οργανώσεις. Τα εργατικά συνδικάτα μοιάζουν σήμερα με δικτατορικά καθεστώτα εφόσον χρησιμοποιούν την πίεση, τον εκφοβισμό και τη βία για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Πολλοί απ’ τους ηγέτες τους είναι αδίστακτοι και φιλόδοξοι, παραδόπιστοι και φίλαρχοι. Οι άθλιες συνθήκες στέγασης και οι πενιχρές αμοιβές εξακολουθούν σήμερα να υφίστανται δίχως να είναι πάντα υπαίτια η εργοδοσία. Στο μέλλον η εξουσία θα βρίσκεται στα χέρια των μαζών. Χάρη στη συντριπτική τους πλειοψηφία, την οργανωμένη τους σκέψη και τη γοργά αποκαθιστάμενη διασύνδεση των εργατικών κινημάτων σ’ όλα τα μέρη του κόσμου, τίποτε δεν μπορεί

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

να σταματήσει την πρόοδό τους. Το κύριο πλεονέκτημα της εργατικής τάξης απέναντι στους κεφαλαιοκράτες είναι ότι αυτή εκπροσωπεί τα συμφέροντα εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ ο καπιταλισμός περιφρουρεί τα συμφέροντα μιας μειονότητας. Ο γνώμονας για την ανθρωπότητα βρίσκεται στην καρδιά του εργατικού κινήματος. Είναι ανάγκη να συλλάβουμε κάπως την εικόνα αυτής της παγκόσμιας δυστυχίας που οφείλεται τόσο στον καπιταλισμό όσο και στο εργατικό κίνημα και να τη δούμε ρεαλιστικά και τίμια. H αναμέτρηση ανάμεσα στους καπιταλιστές και τους εργάτες, ανάμεσα στους εργοδότες και τους εργαζόμενους κι ανάμεσα στα κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα και τις εκμεταλλευόμενες μάζες ήταν πάντα παρούσα με τη μια ή την άλλη μορφή. Το σπέρμα του κακού μεγάλωσε κι εξαπλώθηκε στην εποχή του ατμού, της επιστήμης, του ηλεκτρισμού και των διηπειρωτικών επικοινωνιών. Το κεφάλαιο έγινε ισχυρότερο· η εργατική τάξη συνέχισε να δυσφορεί και να απαιτεί. Η σύγκρουση κορυφώθηκε με τον παγκόσμιο πόλεμο, έναν τριακονταετή πόλεμο που υποκινήθηκε απ’ τους καπιταλιστές και κερδήθηκε απ’ τους εργάτες. Προκύπτουν λοιπόν ορισμένα ερωτήματα. Από την απάντησή τους θα εξαρτηθεί κατά πόσο η ανθρωπότητα θα επιλύσει τα προβλήματά της ή η φυλή θα οδηγηθεί σ’ ένα τέρμα: 1. Θα διατηρηθεί στην εξουσία το καπιταλιστικό σύστημα; Είναι άραγε τελείως κακό; Άνθρωποι δεν είναι και οι καπιταλιστές; 2. Μήπως αποβεί τυραννική η εργατική τάξη μέσα απ’ τα συνδικάτα και την αυξανόμενη ισχύ των ηγετών τους; 3. Είναι άραγε δυνατό να οδηγηθούν οι εργάτες και οι κεφαλαιοκράτες σε μια ρεαλιστική συνδιαλλαγή ή συνεργασία; Μήπως καταλήξουμε σ’ ένα άλλο είδος αναμέτρησης μεταξύ των δύο αυτών ομάδων; 4. Με ποιο τρόπο πρέπει να λειτουργήσει ο Νόμος της Προσφοράς και της Ζήτησης ώστε να προκύψει δικαιοσύνη και αφθονία για όλους; 5. Μήπως πρέπει να υιοθετηθεί από ορισμένες κυβερνήσεις κάποια μορφή ολοκληρωτικού ελέγχου προκειμένου ν’ αντιμετωπισθεί η προσφορά και η ζήτηση; Χρειάζεται άραγε να νομοθετούμε για υλικές επιδιώξεις και καλοπέραση; 6. Ποιο θα είναι το αναγκαίο πρότυπο ζωής για τον άνθρωπο της Νέας Εποχής; Θα επικρατήσει άραγε ένας καθαρά υλιστικός πολιτισμός ή θα έχουμε μια πνευματική παγκόσμια τάση; 7. Τι πρέπει να γίνει προκειμένου ν’ αποτραπεί η ανασύνταξη των κεφαλαιοκρατικών συμφερόντων που αποσκοπούν πάντα στην εκμετάλλευση του κόσμου; 8. Τι ακριβώς βρίσκεται στον πυρήνα των σύγχρονων υλιστικών δυσχερειών; Η απάντηση στο τελευταίο ερώτημα είναι πασίγνωστη: “Η αγάπη του χρήματος είναι η ρίζα κάθε κακού”. Αυτό μας επαναφέρει στη θεμελιακή αδυναμία της ανθρωπότητας – την ποιότητα της επιθυμίας. Έκφραση και σύμβολό της είναι το χρήμα. Απ’ την απλοϊκή διαδικασία της ανταλλαγής αγαθών (στις πρωτόγονες κοινωνίες) ως την πολύπλοκη και εκπληκτική οικονομική δομή του σύγχρονου κόσμου η επιθυμία

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

υπήρξε το βασικό κίνητρο. Εμφανίζεται σαν ανάγκη ικανοποίησης των ορέξεων, σαν πόθος για αγαθά και αποκτήματα, σαν επιδίωξη για υλική άνεση και λαχτάρα για αγορά και συσσώρευση πραγμάτων, καθώς και σαν πάθος για τη δύναμη και την εξουσία που μόνο το χρήμα μπορεί να εξασφαλίσει. Η επιθυμία αυτή κυριαρχεί και δεσπόζει στην ανθρώπινη σκέψη· αποτελεί το βασικό τόνο του σύγχρονου πολιτισμού μας· μοιάζει με χταπόδι που απομυζά σιγά-σιγά τη ζωή, την αξιοπρέπεια και το μόχθο του ανθρώπου· είναι η μυλόπετρα στο λαιμό του ανθρώπινου γένους. Η οικειοποίηση, η κατοχή κι ο ανταγωνισμός για την εξουσία υπήρξε ο βασικός τόνος του μέσου ανθρώπου – διχάζει ανθρώπους, οικογένειες, επιχειρήσεις, οργανώσεις, κόμματα και έθνη, τους εργάτες και τους κεφαλαιοκράτες – έτσι ώστε το τωρινό πρόβλημα της ειρήνης και της ευημερίας να θεωρείται πως σχετίζεται κυρίως με τα παγκόσμια αποθέματα και την κατοχή τους. Οι εκφράσεις που δεσπόζουν στον τύπο, στο ραδιόφωνο και σ’ όλες μας τις συζητήσεις σχετίζονται με την οικονομική συγκρότηση της ανθρώπινης κοινωνίας: τραπεζικοί τόκοι, μισθοί, κρατικά χρέη, αποζημιώσεις, καρτέλ και τραστ, δημοσιονομία και φορολογία – τέτοιες είναι οι εκφράσεις που διέπουν τον προγραμματισμό μας, προκαλούν το φθόνο μας, υποδαυλίζουν τα μίση ή τις αντιπάθειές μας γι’ άλλα κράτη και μας οδηγούν στη διχόνοια. Η αγάπη του χρήματος είναι η ρίζα κάθε κακού. Υπάρχουν ωστόσο πολλοί άνθρωποι των οποίων η ζωή δε χαρακτηρίζεται από φιλοχρηματία και η σκέψη τους διέπεται απ’ τις ανώτερες αξίες. Αποτελούν την ελπίδα του μέλλοντος, αλλά σαν άτομα είναι εγκλωβισμένα σ’ αυτό το σύστημα το οποίο πρέπει πνευματικά να τερματισθεί. Χρειάζονται και πρέπει να διαθέτουν χρήματα, μολονότι δεν τα αγαπούν· τα πλοκάμια του επιχειρηματικού κόσμου τους τυλίγουν· είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται και να κερδίζουν τα μέσα για να ζήσουν· τα σχέδια τους για να βοηθήσουν την ανθρωπότητα δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς την ανάλογη χρηματοδότηση· η δράση των εκκλησιών είναι υλιστική και – επειδή έχουν απορροφηθεί στην οργανωτική όψη της εργασίας τους – δεν απομένουν παρά λίγα για το έργο του Χριστού, για την απλή πνευματική ζωή. Το έργο των ανδρών και γυναικών καλής θέλησης σε κάθε χώρα φαίνεται να είναι σήμερα δυσβάστακτο και τα προς επίλυση προβλήματα μοιάζουν σχεδόν άλυτα. Οι άνθρωποι καλής θέλησης θέτουν τώρα το ερώτημα: Μπορεί άραγε να τερματισθεί η διαμάχη μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας και ν’ ανατείλει έτσι ένας νέος κόσμος; Μπορούν άραγε να μεταβληθούν τόσο ριζικά οι συνθήκες διαβίωσης ώστε οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις να εδραιωθούν αμετάκλητα; Οι σχέσεις αυτές μπορούν να εδραιωθούν για τους παρακάτω λόγους: 1. Η ανθρωπότητα υπέστη τόσα δεινά στα τελευταία διακόσια χρόνια ώστε είναι σε θέση να επιφέρει τις αναγκαίες αλλαγές, με την προϋπόθεση ότι θα γίνουν τα ορθά βήματα προτού λησμονηθεί η φρίκη και η οδύνη και σβήσουν οι επιπτώσεις τους απ’ την ανθρώπινη συνείδηση. Τα βήματα αυτά πρέπει να γίνουν αμέσως πριν επουλωθούν οι πληγές του παρελθόντος κι εξαφανισθούν οι συνέπειες του παγκόσμιου πολέμου.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

2. Η αποδέσμευση της ατομικής ενέργειας εγκαινίασε σαφώς τη Νέα Εποχή· θα αλλάξει τόσο ριζικά τον τρόπο ζωής μας, ώστε πολλά απ’ τα πράγματα που προγραμματίζουμε σήμερα θ’ αποδειχθεί πως έχουν προσωρινή φύση· θα βοηθήσει ουσιαστικά την ανθρωπότητα στο μεγάλο της άλμα απ’ το τωρινό υλιστικό σύστημα σ’ εκείνο που θα διακρίνεται από ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Αυτός o νέος και καλύτερος τρόπος ζωής θ’ αναπτυχθεί για τα εξής δύο κύρια αίτια: α. Τα καθαρά πνευματικά αίτια της ανθρώπινης αδελφοσύνης, της ειρηνικής συνεργατικής προσπάθειας και της σταθερά ανελισσόμενης αρχής της Χριστικής συνείδησης στις καρδιές των ανθρώπων. Μπορεί να φαίνεται ότι αποτελούν ένα μυστικιστικό και ιδεαλιστικό αίτιο· ωστόσο τα αποτελέσματά τους είναι περισσότερο καθοριστικά απ’ όσο νομίζουμε. β. Το σαφώς ιδιοτελές κίνητρο της αυτοσυντήρησης. Στα ανθρώπινα χέρια η ατομική ενέργεια δεν αποτελεί μόνο μια πανίσχυρη δύναμη που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σ’ ένα νέο και καλύτερο τρόπο ζωής, αλλά κι ένα φοβερό όπλο, ικανό να εξαφανίσει την ανθρώπινη οικογένεια απ’ το πρόσωπο της γης. 3. Το σταθερό κι ανιδιοτελές έργο των ανδρών και γυναικών καλής θέλησης σε κάθε χώρα. Το έργο αυτό δεν είναι θεαματικό, αλλά θεμελιώνεται σε ορθές αρχές και συνιστά έναν απ’ τους κύριους συντελεστές της ειρήνης. Εξαιτίας της ανακάλυψης της ατομικής ενέργειας τόσο οι καπιταλιστές όσο και η εργατική τάξη αντιμετωπίζουν προβλήματα τα οποία θα οδηγήσουν σε κρίση στα επόμενα λίγα χρόνια. Το χρήμα, η συσσώρευση περιουσιακών στοιχείων και η μονοπώληση των πλανητικών αποθεμάτων απ’ τα οργανωμένα συμφέροντα, σύντομα θ’ αποδειχτούν τελείως άχρηστα και μάταια εφόσον η ενεργειακή αυτή πηγή κι ο τρόπος αποδέσμευσής της περιέλθει στον έλεγχο των εκλεγμένων λαϊκών αντιπροσώπων και δεν παραμείνει μυστικό στην κατοχή μιας μερίδας ισχυρών ατόμων ή κρατών. Η ατομική ενέργεια ανήκει στο σύνολο της ανθρωπότητας. Την ευθύνη για τον έλεγχο της πρέπει να έχουν οι άνθρωποι καλής θέλησης. Αυτοί πρέπει να καθορίζουν τη χρήση της και να τη στρέφουν σε εποικοδομητικές γραμμές προς όφελος όλων των ανθρώπων. Η φόρμουλα ή το μυστικό για την αποδέσμευση αυτής της ενέργειας πρέπει ν’ ανήκει σ’ όλα τα έθνη. Αλλά μέχρι να κατανοήσει πληρέστερα το ανθρώπινο γένος τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις, το δυναμικό αυτό πρέπει να περιφρουρείται από ένα διεθνή όμιλο ανθρώπων καλής θέλησης που θ’ απολαμβάνει της εμπιστοσύνης και της προτίμησης όλων των λαών. Η διοχέτευση της ενέργειας αυτής σε εποικοδομητικά κανάλια και η περιφρούρησή της με τους σωστούς ανθρώπους θα σημάνει την οριστική καταδίκη του καπιταλισμού. Τότε το κύριο πρόβλημα της εργατικής τάξης θα είναι η ανεργία – μια λέξη που έχει τώρα φρικτή σημασία, αλλά θα στερείται τελείως νοήματος στην ερχόμενη χρυσή εποχή. Γιατί τότε οι μάζες θ’ αντιμετωπίζουν πλέον το πρόβλημα του ελεύθερου χρόνου. Όταν το τελευταίο αντιμετωπισθεί κι επιλυθεί, θα διοχετεύσει τη δημιουργική

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

ενέργεια του ανθρώπου σε κανάλια που σήμερα είναι αδιανόητα. Η αποδέσμευση της ατομικής ενέργειας είναι η πρώτη από μια σειρά εκπληκτικών αποδεσμεύσεων σ’ όλα τα βασίλεια της φύσης· η μεγάλη μελλοντική αποδέσμευση για την ανθρωπότητα θα οδηγήσει στην έκφραση μαζικών δημιουργικών δυνάμεων, πνευματικών ικανοτήτων και ψυχικών ιδιοτήτων που θα καταδείξουν τη θειότητα και την αθανασία του ανθρώπου. Όλα αυτά βέβαια θα χρειαστούν χρόνο. Ο παράγοντας του χρόνου πρέπει να διέπει περισσότερο από ποτέ τις δραστηριότητες των ανθρώπων καλής θέλησης και το έργο εκείνων που αποστολή τους δεν είναι μόνο να εκπαιδεύουν τους νέους αλλά και να διδάξουν στην ανθρωπότητα την εξαιρετική σημασία των ορθών ανθρώπινων σχέσεων καθώς και τις δυνατότητες που απλώνονται μπροστά της. Ο φθόγγος που πρέπει να κυριαρχήσει και η λέξη που πρέπει να τονιστεί είναι η ανθρωπότητα. Μόνο μια κυρίαρχη αντίληψη μπορεί σήμερα να γλιτώσει τον κόσμο από μια πεισματική οικονομική αλληλοεξόντωση, ν’ αποτρέψει την επάνοδο των παλιών υλιστικών συστημάτων, να εμποδίσει την αναβίωση παρωχημένων ιδεών και θεωριών και να τερματίσει τον αθέατο έλεγχο που ασκούν τα οργανωμένα συμφέροντα καθώς και τη βίαιη δυσαρέσκεια των μαζών. Πρέπει να υποστηρίξουμε την πίστη στην ανθρώπινη ενότητα. Η ενότητα αυτή πρέπει να θεωρηθεί σαν κάτι για το οποίο αξίζει ν’ αγωνιστούμε και να πεθάνουμε· πρέπει ν’ αποβεί το θεμέλιο για κάθε πολιτική, θρησκευτική και κοινωνική αναδιάρθρωση και ν’ αποτελέσει τη βάση των εκπαιδευτικών μας συστημάτων. Η ανθρώπινη ενότητα, η ανθρώπινη κατανόηση, οι ανθρώπινες σχέσεις, η τίμια ανθρώπινη συνδιαλλαγή και η ουσιαστική μοναδικότητα κάθε ανθρώπου – αυτές είναι οι βασικές έννοιες πάνω στις οποίες μπορεί να οικοδομηθεί ο νέος κόσμος και δια των οποίων θα εξαλειφθεί o ανταγωνισμός και θα τερματιστεί η εκμετάλλευση του ανθρώπου απ’ τον άνθρωπο καθώς κι η υφιστάμενη άνιση κατανομή του πλούτου της γης. Για όσο καιρό θα υπάρχουν ακραίες καταστάσεις πλούτου και φτώχειας, οι άνθρωποι θ’ αδυνατούν να εκπληρώσουν το ένδοξο πεπρωμένο τους. Το Βασίλειο του Θεού μπορεί να προβάλει στη γη και μάλιστα στο άμεσο μέλλον, τα μέλη του όμως δεν αναγνωρίζουν πλούσιους ή φτωχούς, ανώτερους ή κατώτερους, ούτε κι εργάτες ή κεφαλαιοκράτες, αλλά μόνο τέκνα του ενός Πατρός καθώς και το γεγονός – φυσικό κι όμως πνευματικό – ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια. Εδώ βρίσκεται η λύση του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε. Για την πνευματική Ιεραρχία του πλανήτη μας δεν υπάρχουν ούτε καπιταλιστές ούτε προλετάριοι· υπάρχουν μόνο άνθρωποι και αδελφοί. Η λύση λοιπόν έγκειται στην αδιάκοπη εκπαίδευση και στην προσαρμογή των αναγνωρισμένων τάσεων των καιρών στο όραμα εκείνων που είναι πνευματικά προσανατολισμένοι κι αγαπούν τους συνανθρώπους τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

φυλετικό πρόβλημα έχει υποστεί μια πλήρη διαστρέβλωση κατά την ιστορική του έρευνα και παρουσίαση, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας υπήρξε αβάσιμο και μεροληπτικό· στην παραποίησή του συντέλεσαν ακόμη τα αρχαία μίση και οι εθνικές αντιζηλίες. Αυτά είναι έμφυτα στην ανθρώπινη φύση αλλά τροφοδοτούνται και υποδαυλίζονται απ’ τις προκαταλήψεις και από εκείνους που τα κίνητρά τους είναι υστερόβουλα και ιδιοτελή. Η δυσχέρεια εντείνεται επίσης από φιλοδοξίες που τώρα ξεπροβάλλουν· οι φιλοδοξίες αυτές είναι υγιείς και δικαιολογημένες, ιδιαίτερα στην περίπτωση των νέγρων. Όμως παραποιούνται και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολιτικές σκοπιμότητες και ταραχοποιά στοιχεία. Άλλοι παράγοντες, καθοριστικοί για το φυλετικό πρόβλημα, είναι η οικονομική αθλιότητα που επικρατεί, η ιμπεριαλιστική πολιτική ορισμένων κρατών, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο κι ένας πολιτισμός τόσο ξεπερασμένος που εμφανίζει ήδη σημεία εκφυλισμού. Η διαρκής επίδραση αυτών και πολλών άλλων παραγόντων ρυθμίζει την ανθρώπινη σκέψη, παραπλανά όσους υφίστανται το πρόβλημα κι εναντιώνεται στις προσπάθειες εκείνων που αγωνίζονται για μια ορθή δράση και μια ισορροπημένη και εποικοδομητική στάση απέναντι σ’ αυτές τις μειονότητες. Οι τελευταίες, όπως και η υπόλοιπη ανθρωπότητα, υπόκεινται στις απαρέγκλιτες δυνάμεις της εξέλιξης και μάχονται για μια ανώτερη και καλύτερη ζωή, για ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, για μεγαλύτερη ατομική και φυλετική ελευθερία καθώς και για προηγμένες ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Η ευαισθησία αυτών των μειονοτήτων, η εύφλεκτη κατάσταση που προκύπτει από τις άμεσες κι έκδηλες φιλοδοξίες τους καθώς και η βιαιότητα και η προκατάληψη ορισμένων εξτρεμιστικών ομάδων δεν επιτρέπει τη γενικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος με την απαιτούμενη διαύγεια, ψυχραιμία και ορθή στάση απέναντι σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Τα φυλετικά ελαττώματα τονίζονται περισσότερο απ’ ό,τι οι φυλετικές αρετές· οι φυλετικές ιδιότητες βρίσκονται συχνά αντιμέτωπες με τα εθνικά χαρακτηριστικά ή τις διεθνείς τάσεις και το γεγονός αυτό αυξάνει περαιτέρω τη δυσκολία. Οι προσπάθειες των καλοπροαίρετων πολιτών (και είναι πολλοί) και τα σχέδια των αφοσιωμένων ανθρωπιστών να ενισχύσουν αυτές τις μειονότητες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην καλοκαγαθία, στις Χριστιανικές αρχές και σ’ ένα αίσθημα δικαιοσύνης· ωστόσο οι υψηλόφρονες αυτές αρετές συνοδεύονται συχνά από μια παντελή άγνοια των πραγματικών δεδομένων, των ιστορικών αξιών και των ποικίλων αλληλεξαρτήσεων. Υποκινούνται επίσης από έναν αδιάλλακτο φανατισμό που μετατρέπεται σε μίσος για την πλειονότητα η οποία (κατά την άποψη της αγωνιστικής Ο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

πρωτοπορίας) είναι υπεύθυνη για τις κατάφωρες αδικίες που υφίσταται κάθε φυλετική μειονότητα. Αδυνατούν ν’ αναγνωρίσουν πως και οι μειονότητες διαπράττουν σφάλματα που ευθύνονται σε κάποιο βαθμό για την όλη κατάσταση. Τα φυλετικά ελαττώματα και μειονεκτήματα συνήθως αποσιωπώνται τόσο από τις μειονότητες όσο κι απ’ τους υποστηρικτές τους. Οι φυλετικές ατέλειες μπορεί να εξαρτώνται αποκλειστικά απ’ το σημείο εξέλιξης, τις επικρατούσες άνισες συνθήκες κι από κάποιο ειδικό τύπο ιδιοσυγκρασίας, όπως στην περίπτωση της μειονότητας των μαύρων της Αμερικής, οπότε και δεν ευθύνονται βασικά για το όλο πρόβλημα· μπορεί ακόμη η ευθύνη μιας μαχόμενης μειονότητας να είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι η ίδια παραδέχεται, όπως στην περίπτωση των Εβραίων που είναι ένας αρχαίος και πολιτισμένος λαός με μεγάλη κουλτούρα αλλά και με ορισμένα έμφυτα χαρακτηριστικά που συντελούν στο μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων του. Μπορεί επιπλέον το πρόβλημα να έχει ιστορικές καταβολές και να βασίζεται κυρίως σε κάποια ασυμβίβαστα χαρακτηριστικά σαν εκείνα ανάμεσα στον κατακτητή και τον κατακτημένο ή ανάμεσα στους μιλιταριστές και τους ειρηνιστές. Κάτι ανάλογο υφίσταται σήμερα στην Ινδία μεταξύ των Μουσουλμάνων και των Ινδουιστών – ένα αρχαίο πρόβλημα που κληρονόμησαν οι Βρετανοί. Σ’ όλους τους παραπάνω συντελεστές πρέπει να προστεθούν οι χωριστικές τάσεις που καλλιεργήθηκαν και συνεχίζουν να καλλιεργούνται σήμερα από τα διάφορα θρησκευτικά συστήματα. Η αδιαλλαξία των θρησκευτικών δογμάτων συντελεί σημαντικά στο πρόβλημα των μειονοτήτων. Αρχίζοντας την ανάλυσή μας θα ήταν σκόπιμο να θυμηθούμε πως η όλη προβληματική κατάσταση ανάγεται σε μια βασική ανθρώπινη αδυναμία, στη μεγάλη αμαρτία ή αίρεση της χωριστικότητας. Δεν υπάρχει ασφαλώς μεγαλύτερο αμάρτημα απ’ αυτό· ευθύνεται για ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης φαυλότητας. Στρέφει τον άνθρωπο ενάντια στον αδελφό του· διογκώνει τη σπουδαιότητα των ιδιοτελών, προσωπικών του συμφερόντων· οδηγεί αναπόφευκτα στο έγκλημα και τη σκληρότητα· συνιστά το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ευτυχία του κόσμου, γιατί διχάζει άτομα, ομάδες, τάξεις κι έθνη. Υποθάλπει μια καταστρεπτική αίσθηση ανωτερότητας και εισάγει το ολέθριο δόγμα περί ανώτερων και κατώτερων κρατών και φυλών· ευνοεί την κερδοσκοπία και οδηγεί στην οικονομική εκμετάλλευση των ανθρώπων, σε εμπορικούς αποκλεισμούς, σε συνθήκες στέρησης, σε εδαφικές προσαρτήσεις και σε ακραίες καταστάσεις φτώχειας και πλούτου· εξαίρει τα υλικά αποκτήματα, τα εδαφικά όρια και τονίζει το επικίνδυνο δόγμα της εθνικής κυριαρχίας με τις ποικίλες επιπλοκές του· καλλιεργεί τη δυσπιστία μεταξύ των λαών, εξαπλώνει το μίσος και ήταν πάντα το έναυσμα σκληρών και καταστροφικών πολέμων. Οδήγησε ολόκληρο τον πληθυσμό του πλανήτη στην τωρινή φρικτή κι αξιοθρήνητη κατάσταση με αποτέλεσμα να συνειδητοποιούν πλέον οι άνθρωποι πως αν δε συμβεί κάποια θεμελιώδης αλλαγή, το ανθρώπινο γένος είναι καταδικασμένο. Ποιοι θα μεθοδεύσουν όμως την αναγκαία αλλαγή και πού βρίσκεται η ηγεσία που θα τη θεσπίσει; Είναι μια κατάσταση πραγμάτων που πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί σφαιρικά απ’ την ανθρωπότητα· με την

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

αναγνώριση και την αντιμετώπιση αυτής της βασικής έκφρασης της οικουμενικής φαυλότητας, η ανθρωπότητα μπορεί να επιφέρει τις αναγκαίες αλλαγές καθόσον της προσφέρεται μια ακόμη ευκαιρία για ορθή δράση η οποία θα οδηγήσει σε ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Από τη σκοπιά του θέματός μας, του προβλήματος των μειονοτήτων, αυτή η αίσθηση της χωριστικότητας (με τις εκτεταμένες της επιπτώσεις) διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες· όμως είναι τόσο στενή η συνάφειά τους ώστε αδυνατούμε σχεδόν να τις εξετάσουμε ξεχωριστά. Κατ’ αρχή υπάρχει το πνεύμα του εθνικισμού με την αντίληψη περί κυριαρχίας και τους σωβινιστικούς πόθους και φιλοδοξίες. Αυτό στη χειρότερη όψη του διχάζει τα έθνη, υποθάλπει το αίσθημα της εθνικής ανωτερότητας και οδηγεί τους πολίτες ενός έθνους να θεωρούν τον εαυτό τους και τους θεσμούς τους υπέρτερους κάθε άλλου· καλλιεργεί την έπαρση για τη φυλή, την ιστορία, τις κτήσεις και την πολιτιστική πρόοδο κι αναπτύσσει την υπεροψία, την κομπορρημοσύνη και την περιφρόνηση για κάθε άλλο πολιτισμό και κουλτούρα, κάτι που είναι ολέθριο και φθοροποιό· επιτρέπει επίσης στους διάφορους λαούς να καταπατούν τα συμφέροντα των γειτόνων τους και να ξεχνούν πως ο Θεός έπλασε τους ανθρώπους ίσους. Ο σωβινισμός απλώνεται παντού κι όλα τα έθνη μαστίζονται απ’ αυτόν· φανερώνει τυφλότητα, σκληρότητα κι έλλειψη αναλογίας για τις οποίες το ανθρώπινο γένος πληρώνει ήδη ένα φοβερό τίμημα και οι οποίες μπορεί τελικά να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε αφανισμό. Είναι περιττό να πούμε πως υπάρχει κι ένας ιδεαλιστικός εθνικισμός τελείως αντίθετος με τον προηγούμενο· υφίσταται προς το παρόν μόνο στο νου μιας φωτισμένης μειονότητας, αλλά σε κανένα έθνος δεν έχει φτάσει ακόμη σ’ ένα αποτελεσματικό κι εποικοδομητικό επίπεδο· είναι ακόμη όνειρο, ελπίδα και ίσως μια βασική πρόθεση. Αυτό το είδος εθνικισμού καλλιεργεί σωστά τον πολιτισμό, αλλά μόνο με τη μορφή της εθνικής συμβολής στο γενικό καλό της διεθνούς κοινότητας κι όχι σαν μέσον αυτοπροβολής· προστατεύει τους θεσμούς, τη χώρα και το λαό της μέσα απ’ την ακεραιότητα της ζωντανής έκφρασής του, το κάλλος της ζωής του και την ανιδιοτέλεια της στάσης του· δεν παραβιάζει για κανένα λόγο τα δικαιώματα άλλων λαών ή κρατών. Αποβλέπει στη βελτίωση και τελειοποίηση της ίδιας του της ζωής προς όφελος όλου του κόσμου. Αποτελεί ένα ζωντανό, ζωτικό, πνευματικό οργανισμό κι όχι μια ιδιοτελή, υλιστική οργάνωση. Δεύτερο, υπάρχει το πρόβλημα των φυλετικών μειονοτήτων. Συνιστούν πρόβλημα εξαιτίας της σχέσης τους με τα έθνη μέσα στα οποία αναπτύσσονται. Είναι κυρίως το πρόβλημα της σχέσης του αδύνατου και του ισχυρού, των λίγων και των πολλών, του υπανάπτυκτου και του αναπτυγμένου, ή ενός θρησκευτικού δόγματος και μιας άλλης επικρατέστερης πίστης· συνδέεται στενά με το πρόβλημα του εθνικισμού, του χρώματος, της ιστορικής πορείας και των μελλοντικών στόχων. Αποτελεί ένα βασικό και κρισιμότατο πρόβλημα για όλο τον κόσμο. Καθώς εξετάζουμε το οξύ αυτό πρόβλημα (απ’ το οποίο θα κριθεί η μελλοντική ειρήνη στον κόσμο), πρέπει να παραμερίζουμε την προσωπική και την εθνική μας

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

νοοτροπία και να το αντιμετωπίζουμε υπό το πρίσμα της Βιβλικής δήλωσης ότι “είς ο Θεός και ο πάντων Πατήρ και δια πάντων εν πάσιν υμίν”. Τη δήλωση αυτή πρέπει να τη θεωρήσουμε σαν επιστημονική κι όχι σαν κάποια ευλαβική, θρησκευτική προσδοκία. Ο ίδιος Θεός μας έπλασε όλους κι ο Θεός αυτός ομολογείται παγκόσμια – με κάποιο όνομα ή όψη, είτε θεωρείται υπερβατικός ή έμφυτος, είτε ενέργεια ή νοημοσύνη, είτε αποκαλείται Θεός, Βράχμα, το Αφηρημένο ή το Απόλυτο. Εξάλλου, σύμφωνα με το μεγάλο Νόμο της Εξέλιξης και τη διαδικασία της δημιουργίας, οι άνθρωποι αντιδρούν όμοια στο περιβάλλον τους, συμμερίζονται τις οδύνες, τις χαρές, τις αγωνίες, έχουν κοινές ορέξεις και παρορμήσεις για βελτίωση, χαρακτηρίζονται απ’ την ίδια μυστικιστική έφεση, τις ίδιες αμαρτωλές ροπές κι επιθυμίες, την ίδια ιδιοτέλεια και την ίδια εκπληκτική τάση για ηρωική θεία έκφραση, μοιράζονται από κοινού την αγάπη και την ομορφιά, την έμφυτη αξιοπρέπεια, την αίσθηση της θειότητας και τους θεμελιώδεις αγώνες. Σύμφωνα όμως με την ίδια εξελικτική διαδικασία οι άνθρωποι και οι φυλές διαφέρουν στη νοητική ανάπτυξη, τη φυσική αντοχή, τις δημιουργικές δυνατότητες, την κατανόηση, την αντιληπτική ικανότητα και τη θέση τους στην κλίμακα του πολιτισμού· ωστόσο οι διαφορές αυτές είναι πρόσκαιρες, γιατί όλοι μας ανεξαιρέτως έχουμε τις ίδιες δυνατότητες που κάποτε θα τις εκδηλώσουμε. Αυτές οι διακρίσεις που είχαν κατακερματίσει στο παρελθόν τους λαούς και τις φυλές, εξαλείφονται γοργά με την εξάπλωση της παιδείας, με τις γεφυρωτικές ανακαλύψεις της επιστήμης που ευνοούν την αμοιβαία μας προσέγγιση και με την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να διαβάζουμε και να σχεδιάζουμε. Η φύση της εξέλιξης είναι κυκλική· όπως κάθε ανθρώπινο ον τα έθνη και οι φυλές έχουν τις ανάλογες περιόδους της παιδικής ηλικίας, της εφηβείας, της ενηλικίωσης, της ωριμότητας, της παρακμής και της εξαφάνισης. Αλλά μέσα απ’ αυτούς τους κύκλους το ανθρώπινο πνεύμα θριαμβεύει καθώς κατακτά όλο και ψηλότερες κορυφές, σημειώνει όλο και ανώτερες επιτεύξεις και πορεύεται στον υπέρτατο στόχο που κανείς άνθρωπος ακόμη δεν οραματίστηκε, αλλά συνοψίζεται στη δυνατότητά μας να εξομοιωθούμε με τον Χριστό· αυτή είναι η επαγγελία της Καινής Διαθήκης, όλων των Υιών του Θεού ανά τους αιώνες και κάθε θρησκείας. Αρχίζοντας την εξέταση του θέματός μας χρειάζεται να διευκρινίσουμε δύο πράγματα: κατ’ αρχή πότε ένας λαός, μια φυλή ή μια εθνότητα θεωρείται μειονότητα και κατόπιν πού θ’ αναζητήσουμε την πιθανή λύση. Ο σημερινός κόσμος έχει γεμίσει από θορυβώδεις μειονότητες που προβάλλουν – ορθά ή όχι – απαιτήσεις. Μερικές φορές η πλειονότητα επιθυμεί ειλικρινά τη δίκαιη αντιμετώπιση των αιτημάτων της αγωνιζόμενης μειονότητας· άλλες φορές πάλι τα χρησιμοποιεί σαν “επιχείρημα” για την προώθηση των δικών της στόχων, ή υπεραμύνεται των αιτημάτων μικρών και αδύναμων κρατών όχι από ανθρωπισμό, αλλά για να ασκήσει πολιτική ισχύος. Οι Μειονότητες. Υπάρχουν μειονότητες τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στη διεθνή σκηνή υπάρχουν ισχυρές πλειοψηφίες – οι τρεις, τέσσερις ή πέντε Μεγάλοι – και μια πληθώρα μικρότερων κρατών που απαιτούν ίδια δικαιώματα, ισότιμη ψήφο και ίση

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

μεταχείριση. Τα μικρά αυτά έθνη φοβούνται τα μεγάλα, καθώς και την ικανότητά τους να επιβάλουν τη θέλησή τους. Φοβούνται μήπως γίνουν θύματα εκμετάλλευσης από κάποιο ισχυρό έθνος ή συνασπισμό κρατών, δυσπιστούν στις εύνοιες ή την υποστήριξη εξαιτίας πιθανών μελλοντικών απαιτήσεων και αδυνατούν να επιβάλουν τη θέλησή τους ή να εκφράσουν τις επιθυμίες τους εξαιτίας της περιορισμένης στρατιωτικής ή πολιτικής τους ισχύος. Έχουμε λοιπόν στο σημερινό κόσμο έθνη με δύναμη κι επιρροή όπως η Ε.Σ.Σ.Δ., η Βρετανική Κοινοπολιτεία και οι Η.Π.Α.· υπάρχουν ακόμη δυνάμεις που κάποτε ήταν μεγάλες και τώρα έχουν χάσει το κύρος τους· έχουμε δυνάμεις, όπως η Γαλλία και η Ισπανία, που έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα και το φέρουν βαρέως· τέλος υπάρχουν πολλά μικρά έθνη, το καθένα με τη δική του ζωή, τον πολιτισμό και την κουλτούρα του. Όλα ανεξαιρέτως χαρακτηρίζονται από ένα εθνικιστικό πνεύμα, από μια αποφασιστικότητα να διατηρήσουν με κάθε θυσία ό,τι τους ανήκει κι όλα διαθέτουν παρελθόν και παράδοση που διαμορφώνουν τη σκέψη τους· χαρακτηρίζονται ακόμη από κάποια αναπτυγμένη ή αναπτυσσόμενη κουλτούρα και συνδέονται μεταξύ τους με ό,τι ονομάζουμε σύγχρονο πολιτισμό. Ο τελευταίος βασίστηκε στον υλισμό και απέτυχε παταγωδώς να ενσταλάξει στους ανθρώπους μια αληθινή αίσθηση αξιών – των αξιών που μπορούν να συνενώσουν την ανθρωπότητα και να τερματίσουν τη μεγάλη αίρεση της χωριστικότητας. Όλα τα έθνη, μεγάλα και μικρά, υπέφεραν τα πάνδεινα στη διάρκεια του πολέμου (1914-1945), δίχως η κατάσταση να βελτιωθεί αισθητά στη μεταπολεμική περίοδο. Μερικά υπέφεραν περισσότερο κι έτσι έχουν την ευκαιρία, εφόσον θέλουν, να εκδηλώσουν την επακόλουθη κάθαρση. Άλλα πάλι διάλεξαν τον εύκολο δρόμο στη διάρκεια του πολέμου και απέφυγαν να υποστηρίξουν οποιαδήποτε πλευρά, χάνοντας έτσι μια μεγάλη πνευματική ευκαιρία που βασίζεται στην αρχή του μερισμού· θα χρειαστεί να μάθουν το μάθημα του πόνου με άλλο τρόπο και με βραδύτερο ρυθμό· τα έθνη του δυτικού ημισφαιρίου δεν υπέστησαν πολλά γιατί δε γνώρισαν την ξένη κατοχή κι o πληθυσμός τους έζησε με άνεση, ασφάλεια και αφθονία· κι αυτά έχασαν κάτι και θα χρειασθεί να διδαχθούν με άλλο τρόπο το μεγάλο μάθημα της ανθρωπότητας ως προς την ταύτιση και τη μη-χωριστικότητα. Μεγάλα και μικρά έθνη αντικρίζουν σήμερα ένα νέο κόσμο· έπαψαν να πιστεύουν στους παλιούς τρόπους κι ελάχιστα είναι εκείνα που θα ήθελαν να δουν την επάνοδο του παλιού τρόπου ζωής· όλα τα έθνη, μεγάλα και μικρά, αγωνίζονται με κάθε διπλωματικό, πολιτικό και οικονομικό τρόπο να ικανοποιήσουν τις ιδιοτελείς τους βλέψεις· η δυσπιστία και η επίκριση είναι ευρύτατα διαδομένες· δεν υπάρχει καμιά αληθινή αίσθηση ασφάλειας, ιδιαίτερα ανάμεσα στις μειονότητες. Μερικά απ’ τα μεγάλα έθνη, αναγνωρίζοντας πως δεν πρόκειται να υπάρξει ειρήνη στον κόσμο αν δεν εδραιωθεί ένα καθεστώς δικαιοσύνης για όλους, προσπαθούν να ιδρύσουν έναν οργανισμό όπου θα υπάρχει θέση κι ευκαιρία για όλα τα έθνη, αλλά οι προσπάθειές τους βασίζονται κυρίως σε μια λογική συμφέροντος· στηρίζονται ακόμη πάνω στη γνώση ότι η υλική εξασφάλιση και η επάρκεια αγαθών θα προκύψουν απ’ το συμβιβασμό μεταξύ εκείνου που υπήρξε και του ανέφικτου – προς το παρόν –

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

ιδεαλιστικού οράματος. Οι στόχοι τους ωστόσο εξακολουθούν να είναι υλιστικοί, φυσικοί και απτοί και μολονότι έχουν ιδεαλιστικό προσωπείο, κρύβουν ιδιοτελή κίνητρα. Ωστόσο έχει γίνει ένα μεγάλο βήμα. Το ιδεώδες αναγνωρίζεται παγκόσμια ακόμη κι όταν παραμένει ένα όνειρο. Πρέπει να δούμε την εικόνα του σημερινού κόσμου με τα αληθινά της χρώματα και να αντιληφθούμε ότι αν γίνουν τα καλύτερα βήματα – πνευματικά και υλικά – για τις μικρότερες και πιο ασήμαντες μειονότητες, θα δημιουργηθεί μια κατάσταση που θ’ ανατρέψει τελείως την παγκόσμια πολιτική και θα εγκαινιάσει μια εντελώς νέα και πιο φωτισμένη εποχή κουλτούρας και πολιτισμού. Κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται να συμβαίνει· το πλέγμα των οργανωμένων συμφερόντων είναι τόσο πυκνό ώστε η εφαρμογή ενός συστήματος δικαιοσύνης και ισότητας θα προκαλούσε την αντίδραση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, θα παραβίαζε τα λεγόμενα δικαιώματα των μεγάλων δυνάμεων, θα ανέτρεπε το κατεστημένο και θα εξόργιζε τις πανίσχυρες ομάδες σ’ όλη τη γη. Σήμερα – σε διεθνή κλίμακα – η μάχη των μειονοτήτων συνεχίζεται· η Ρωσσία αυξάνει την επιρροή της σ’ όλες τις κατευθύνσεις· οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επιδιώκουν να καθυποτάξουν οικονομικά και πολιτικά τη Νότια Αμερική και την Άπω Ανατολή και ήδη σ’ αυτές τις χώρες θεωρούνται (σωστά ή λάθος) ιμπεριαλιστική δύναμη· η Μεγάλη Βρετανία προσπαθεί να προασπίσει τα συμφέροντά της στην Ανατολή, δολοπλοκώντας στη Μέση Ανατολή· η Γαλλία επιχειρεί ν’ ανακτήσει τη χαμένη της ισχύ παρακωλύοντας το έργο των Η.Ε. και πατρονάροντας τις διεκδικήσεις των μικρότερων Ευρωπαϊκών κρατών. Όμως πίσω απ’ τις πολιτικές ίντριγκες των Μεγάλων Δυνάμεων για ισχύ και εξουσία, βρίσκονται οι μάζες των λαών – μεγάλων ή μικρών – γεμάτες φόβο κι ανασφάλεια· είναι καταπονημένες απ’ τον πόλεμο, απαυδισμένες απ’ την αβεβαιότητα, υποσιτισμένες και τρομοκρατημένες απ’ το δυσοίωνο μέλλον, είναι εξουθενωμένες ολοκληρωτικά απ’ τις αναμετρήσεις και τις έριδες, εξαντλημένες από τις αδιάκοπες απεργίες και το μόνο που θέλουν είναι να ζήσουν δίχως φόβο, να κατοχυρώσουν τα μέσα για την επιβίωσή τους, να εξασφαλίσουν μόρφωση για τα παιδιά τους και να ζήσουν σε μια χώρα με υγιή οικονομία, ζωντανή θρησκεία κι επαρκές εκπαιδευτικό σύστημα. Σε κάθε χώρα το μεγάλο αμάρτημα της χωριστικότητας δείχνει πάλι τη φρικτή όψη του· οι μειονότητες αυξάνουν κι όλες γίνονται θύματα εκμετάλλευσης· οι διαιρέσεις πολλαπλασιάζονται· τα κόμματα προσπαθούν να κερδίσουν την προσοχή και την υπακοή μας· οι θρησκευτικές ομάδες δημιουργούν συνεχώς διχόνοιες κι επιδιώκουν ν’ αυξήσουν τους οπαδούς τους σε βάρος άλλων ομάδων· οι πλούσιοι οργανώνονται για να διατηρήσουν τον οικονομικό έλεγχο του κόσμου· οι φτωχοί αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους και για καλύτερες συνθήκες ζωής· η τυραννία της ιδιοτελούς πολιτικής διαπερνά τους καπιταλιστές και τους εργάτες. Είναι μια τραγική αλλά αληθινή εικόνα. Ευτυχώς όμως δεν είναι η μόνη. Υπάρχει κι άλλη· η μελέτη της μας οδηγεί να αισιοδοξούμε και να μην πάψουμε να πιστεύουμε στο θείο σχέδιο και στο κάλλος της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε κάθε έθνος υπάρχουν

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

εκείνοι που οραματίζονται έναν καλύτερο κόσμο, που σκέφτονται, μιλούν και σχεδιάζουν με πανανθρώπινους όρους και που αντιλαμβάνονται πως όσοι απαρτίζουν τις διάφορες ομάδες – πολιτικές, θρησκευτικές, εκπαιδευτικές και εργατικές – δεν παύουν να είναι άνθρωποι και ουσιαστικά, ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβάνονται, είναι αδέλφια. Βλέπουν τον κόσμο σαν σύνολο και μοχθούν για μια αναπόφευκτη ενοποίηση· αναγνωρίζουν τα προβλήματα των κρατών, μεγάλων και μικρών, καθώς και τη δύσκολη θέση στην οποία έχουν περιέλθει σήμερα οι μειονότητες· γνωρίζουν πως τα αποτελέσματα από τη χρήση βίας δεν είναι θετικά (γιατί το τίμημα είναι πάντα υπέρογκο) ούτε μόνιμα. Ομολογούν πως η μόνη αληθινή ελπίδα είναι μια φωτισμένη κοινή γνώμη που θα προκύψει από υγιείς εκπαιδευτικές μεθόδους και αμερόληπτη πληροφόρηση. Είναι προφανές πως δεν μπορώ ν’ ασχοληθώ λεπτομερειακά με όλες τις μειονότητες και ν’ αναφερθώ στους αγώνες όλων των μικρών κρατών για την αναγνώριση και την προάσπιση εκείνου που θεωρούν (σωστά ή λάθος) δικαίωμά τους. Η ιστορία των μικρών κρατών χρειάζεται χρόνια για να γραφτεί κι άλλα τόσα για να διαβαστεί. Ουσιαστικά είναι η ιστορία της ανθρωπότητας. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι ν’ αναγνωρίσουμε πως το καθένα τους εκπροσωπεί μια ειδική περίπτωση κι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα, αλλά η δικαιοσύνη κι η ισότητα, η πλήρης ευκαιρία κι η ισοκατανομή του παγκόσμιου πλούτου θα υλοποιηθούν μόνο όταν ορισμένες πλατιές και γενικές αρχές επιβληθούν υπό την πίεση της κοινής γνώμης. Τα προβλήματα δύο μειονοτήτων έχουν σήμερα μια ιδιάζουσα βαρύτητα. Η επίλυσή τους θα ισοδυναμεί μ’ ένα τεράστιο βήμα προς τη διεθνή κατανόηση. Αυτά είναι: 1. Το Πρόβλημα των Εβραίων. Οι Εβραίοι συνιστούν μια διεθνή μειονότητα η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλη επιθετικότητα και υπερβολικές αξιώσεις, αποτελώντας ταυτόχρονα και μειονότητα σε κάθε σχεδόν χώρα του κόσμου. Κατά συνέπεια το πρόβλημά τους είναι μοναδικό. 2. Το Πρόβλημα των Νέγρων. Η μοναδικότητα αυτού του προβλήματος έγκειται στο γεγονός ότι οι Νέγροι αποτελούν την πλειοψηφία της αχανούς (και προς το παρόν υπανάπτυκτης) Αφρικανικής ηπείρου, ενώ παράλληλα στις Ηνωμένες Πολιτείες συνιστούν μια μειονότητα που προσελκύει μεγάλη προσοχή. Το ιδιάζον αυτό πρόβλημα πρέπει ουσιαστικά να λυθεί απ’ τους λευκούς γιατί δημιουργήθηκε και διαιωνίστηκε απ’ αυτούς. Θα προκύψει μεγάλη ωφέλεια αν αναγνωρίσουμε κάπως τη σημασία αυτών των προβλημάτων καθώς και το βαθμό της ευθύνης μας γι’ αυτά. Αναφορικά με τους Εβραίους το αμάρτημα της χωριστικότητας είναι βαθιά ριζωμένο στην ίδια τη φυλή αλλά και στους λαούς μεταξύ των οποίων ζουν, ωστόσο οι Εβραίοι ευθύνονται κυρίως για τη διαιώνιση αυτής της στάσης· στην περίπτωση των Νέγρων η χωριστικότητα απορρέει απ’ τους λευκούς· οι Νέγροι αγωνίζονται να την τερματίσουν και γιαυτό οι πνευματικές δυνάμεις του κόσμου βρίσκονται στο πλευρό τους.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

1. Το Πρόβλημα των Εβραίων. Το πρόβλημα αυτό είναι τόσο παλιό και τόσο γνωστό ώστε είναι σχεδόν αδύνατο να πούμε κάτι που να μην είναι κοινότυπο ή να μην έχει κάποια χροιά προκατάληψης (απ’ τη σκοπιά του αναγνώστη) και πάνω απ’ όλα να μην προκαλέσει την ανεπιθύμητη αντίδραση των Εβραίων. Είναι ακόμη ανώφελο να πούμε κάτι που θα είναι γενικά αποδεκτό ή με το οποίο θα συμφωνούν όλοι, ή τέλος κάτι που θα συνοψίζει όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα. Υπάρχουν όμως κι άλλες απόψεις που δεν είναι τόσο γνωστές και που σπάνια υποστηρίχθηκαν, αλλά και τότε ακόμη επικράτησε ένα πνεύμα επίκρισης και αντισημιτισμού κι όχι αγάπης όπως στην προκειμένη περίπτωση. Ας ανατρέξουμε για λίγο στην κατάσταση των Εβραίων πριν τη σκληρή και ασυγχώρητη επίθεση που υπέστησαν απ’ τον Χίτλερ και πριν απ’ τον πόλεμο 19391945. Ήταν διασκορπισμένοι παντού και διεκδικούσαν την υπηκοότητα της χώρας όπου κατοικούσαν· όμως μέσα στα πλαίσια της χώρας αυτής διατηρούσαν ανέπαφη τη φυλετική τους ταυτότητα, το δικό τους ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής, την παραδοσιακή τους θρησκεία (που αποτελεί βέβαια δικαίωμα καθενός), ενώ συναναστρέφονταν σχεδόν αποκλειστικά ανθρώπους της φυλής τους. Κι άλλες ομάδες είχαν μια αντίστοιχη συμπεριφορά, αλλά πολύ ηπιότερη, ώστε τελικά απορροφήθηκαν και αφομοιώθηκαν από τη χώρα όπου ζούσαν. Οι Εβραίοι αποτελούσαν πάντα `κράτος εν κράτει’, ανεξάρτητα αν αυτό δεν προσέλαβε υπερβολικές διαστάσεις στη Μεγάλη Βρετανία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία και την Ιταλία και γιαυτό στις παραπάνω χώρες δεν παρατηρείται έντονος αντισημιτισμός. Παντού όπου βρέθηκαν οι Εβραίοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τα οικονομικά· είναι σχεδόν αποκλειστικά έμποροι και αστοί και το ενδιαφέρον τους για τις αγροτικές καλλιέργειες είναι μηδαμινό εκτός απ’ την περίπτωση του σιωνιστικού κινήματος στην Παλαιστίνη. Παράλληλα με τις ακραίες υλιστικές τους τάσεις έχουν αναπτύξει μια εξαίρετη αίσθηση του κάλλους και μια καλλιτεχνική αντίληψη που πρόσφερε πολλά στον κόσμο της τέχνης· υποστήριξαν πάντα καθετί το ωραίο και πολλοί απ’ αυτούς συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγάλων φιλάνθρωπων παρά τις αθέμιτες και ανήθικες επιχειρηματικές μεθόδους που υιοθέτησαν και που ευθύνονται για την απέχθεια και την καχυποψία με τις οποίες τους αντιμετωπίζει ο επιχειρηματικός κόσμος. Δεν έπαψαν να είναι ανατολίτες – κάτι που οι δυτικοί συνήθως παραβλέπουν· αν δε συνέβαινε αυτό, θα συνειδητοποιούσαν ότι η προσέγγιση της Ανατολής στην αλήθεια και την εντιμότητα καθώς και στη χρήση και την κατοχή του χρήματος είναι τελείως διαφορετική απ’ την αντίστοιχη της Δύσης και σ’ αυτό ακριβώς οφείλεται ένα μέρος του προβλήματος. Δεν είναι τόσο θέμα ορθού ή λάθους όσο διαφορετικών προτύπων κι έμφυτων φυλετικών στάσεων, κοινών σ’ όλους τους λαούς της Ανατολής. Ο σημερινός Εβραίος έχει πίσω του αιώνες διώξεων και κατατρεγμών· περιπλανήθηκε από χώρα σε χώρα και από πόλη σε πόλη, πράγμα που είχε σαν αναπόφευκτο αποτέλεσμα την ανάπτυξη ορισμένων συνηθειών ζωής και σκέψης, τις οποίες ο Δυτικός αδυνατεί ν’ αναγνωρίσει και να δικαιολογήσει· οι Εβραίοι, λόγου χάρη, έζησαν για αιώνες σε σκηνές με αποτέλεσμα ν’ αδυνατούν να προσαρμοσθούν

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

στους ρυθμούς μιας κοινωνίας, γεγονός που ξενίζει τους περισσότερο οργανωμένους Δυτικούς λαούς (που έμαθαν να συμβιώνουν σε σπηλιές). Για πολλούς αιώνες διατήρησαν την τάση να ζουν χώρια απ’ τους λαούς που τους περιστοιχίζουν, να επωφελούνται απ’ την κάθε ευκαιρία για ν’ αποκτούν αυτό που θέλουν, να φροντίζουν ώστε να μη λείπει απ’ τα παιδιά τους το παραμικρό αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους πάνω στους άλλους, να παραμένουν δεμένοι σαν λαός στο μέσο των διαφόρων εθνοτήτων όπου τους έριξε η μοίρα και να διατηρούν κατά το δυνατό άθικτα τόσο το εθνικό τους θρήσκευμα όσο και τα εθνικά τους ταμπού καθώς και τις αρχαίες τους παραδόσεις. Όλα αυτά ήταν αναγκαία για να μπορέσουν να επιβιώσουν παρά τους διωγμούς· ήταν αναγκασμένοι να διατηρήσουν τα παραπάνω στοιχεία στην παραδοσιακή τους μορφή για να χρησιμεύουν σαν σημεία αναγνώρισης με τους Εβραίους της διασποράς που συναντούσαν στις περιπλανήσεις τους. Αυτό τους καθιστά την πιο αντιδραστική και συντηρητική φυλή του κόσμου. Με την πάροδο του χρόνου τα φυλετικά χαρακτηριστικά έγιναν εμφανέστερα εξαιτίας τόσο της ενδογαμίας όσο και της πατροπαράδοτης επιμονής τους να διατηρήσουν τη φυλετική καθαρότητα. Αυτό δεν ισχύει για τους σύγχρονους Εβραίους οι οποίοι υιοθετούν συχνά την επιγαμία, όμως αυτή η αλλαγή νοοτροπίας είναι πρόσφατη και συναντά την αντίδραση των γηραιότερων. Εξάλλου και οι αλλόδοξοι αντιδρούν σε πολλές περιπτώσεις. Ο Εβραίος είναι καλός πολίτης, νομιμόφρων, με ευγενικούς και αξιοπρεπείς τρόπους, πρόθυμος να συμμετάσχει στη ζωή της κοινότητας και να την ενισχύσει χρηματικά, αλλά πάντα κρατά μια απόσταση. Η νοοτροπία του γκέτο, όπως θα τη λέγαμε, είναι έντονα φανερή ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις διαφόρων χωρών. Απ’ τα παλιά χρόνια οι Εβραίοι, για λόγους προστασίας και αρμονικής μεταξύ τους συμβίωσης, είχαν την τάση να σχηματίζουν κλειστές ομάδες, μια τάση που ενισχύθηκε απ’ όσους τους περιστοίχιζαν· έτσι δημιουργήθηκαν ανάμεσά τους άρρηκτοι δεσμοί. Επιπλέον, εξαιτίας της χωριστικής στάσης του υπόλοιπου κόσμου, άρχισαν να εμφανίζονται σε πολλές χώρες απαγορευμένες περιοχές και πόλεις όπου δεν επιτρεπόταν στους Εβραίους ούτε η ιδιοκτησία ούτε η διαμονή. Η νοοτροπία των Εβραίων να ζουν χώρια απ’ τους άλλους ανθρώπους και ταυτόχρονα να επωφελούνται απ’ τα έθιμα, την κουλτούρα και τον πολιτισμό της χώρας διαμονής τους, διατηρώντας όμως μια χωριστή ταυτότητα κι αρνούμενοι να ενσωματωθούν στην εθνική ζωή, είχε σαν επακόλουθο συνεχείς διωγμούς· σαν φυλή οι Εβραίοι είναι γενικά αντιπαθείς και o υπόλοιπος κόσμος τους αντιμετωπίζει με μεγάλη επιφυλακτικότητα. Τα παραπάνω βέβαια δεν ισχύουν πάντα στην περίπτωση των Εβραίων σαν ξεχωριστά άτομα. Σε κάθε χώρα υπάρχουν Εβραίοι που είναι πολύ αγαπητοί και σεβαστοί απ’ τους γύρω τους, είτε οι τελευταίοι είναι Ιουδαίοι είτε Εθνικοί και που η φιλία τους είναι περιζήτητη και πολύτιμη. Ανήκουν στη μεγάλη πνευματική αριστοκρατία της ανθρωπότητας και μολονότι κατέχουν σώματα και ονόματα Εβραίων, συμπαρατάσσονται μ’ εκείνους τους άνδρες και τις γυναίκες που ανέπτυξαν πανανθρώπινα χαρακτηριστικά έχοντας ξεπεράσει τους εθνικούς και φυλετικούς

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

περιορισμούς. Οι τελευταίοι αποτελούν σαν ομάδα την ελπίδα της ανθρωπότητας και την εγγύηση για το νέο και καλύτερο κόσμο που όλοι προσδοκούμε· οι τάξεις τους πυκνώνουν καθημερινά. Με κάθε γενικευμένη αναφορά σε κάποια φυλή ή εθνότητα, τα άτομα αδικούνται αναγκαστικά, αλλά οι παρατηρήσεις αυτές για το σύνολο της φυλής ή του έθνους είναι ορθές, αληθινές και έγκυρες. Ο μεγαλύτερος ίσως παράγοντας που συνετέλεσε στη χωριστικότητα των Εβραίων και στην καλλιέργεια του συμπλέγματος ανωτερότητας που τους διακρίνει (υπό το πρόσχημα της κατωτερότητας), είναι η θρησκευτική τους πίστη. Η πίστη αυτή είναι απ’ τις αρχαιότερες στον κόσμο· προηγείται του Βουδδισμού κατά αιώνες· είναι προγενέστερη απ’ τα περισσότερα Ινδουιστικά δόγματα και πολύ παλιότερη του Χριστιανισμού· περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία που διαμόρφωσαν τον Εβραίο όπως τον ξέρουμε. Είναι μια θρησκεία γεμάτη ταμπού που επιλέχθηκαν προσεκτικά για να προστατέψουν τον περιπλανώμενο από χώρα σε χώρα Ιουδαίο· είναι μια θρησκεία με σαφή υλιστική βάση, όπου τονίζεται “η γη στην οποία ρέει μέλι και γάλα”· η φράση αυτή δεν είχε τίποτα το συμβολικό, αλλά αποτελούσε το στόχο των περιπλανήσεών του. Η όλη χροιά της θρησκείας είναι χωριστική· Θεός είναι o Θεός των Εβραίων· οι Εβραίοι είναι ο περιούσιος λαός· η φυσική τους αγνότητα έχει πρωταρχική σημασία και η ευημερία τους είναι το κύριο μέλημα του Ιεχωβά· έχουν μια μεσσιανική αποστολή κι ο Ιεχωβάς εμφανίζεται ζηλότυπος κάθε φορά που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για άλλους λαούς ή Θεούς. Η υπακοή τους σ’ αυτές τις θείες απαιτήσεις είναι απόλυτη κι έτσι προέκυψε η δυσχερής θέση τους στο σύγχρονο κόσμο. Η λέξη “αγάπη” στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων λείπει απ’ τη θρησκευτική τους παρουσίαση, μολονότι διδάσκεται εκφοβιστικά η αγάπη προς τον Ιεχωβά· η έννοια της μέλλουσας ζωής σε συνάρτηση με τη διαγωγή και τη συμπεριφορά προς τους άλλους και με την ορθή δράση στον κόσμο των ανθρώπων απουσιάζει σχεδόν τελείως απ’ την Παλαιά Διαθήκη, ενώ πουθενά δεν προβάλλεται η διδασκαλία περί αθανασίας· η σωτηρία φαίνεται να εξαρτάται απ’ την τήρηση πολυάριθμων εντολών και κανόνων που σχετίζονται με τη φυσική καθαριότητα· φτάνουν να τηρούν αυτούς τους κανόνες ακόμη και στα μικρομάγαζά τους – σ’ ένα σύγχρονο κόσμο όπου ήδη εφαρμόζονται επιστημονικές μέθοδοι στην υγιεινή των τροφίμων. Όλα τα παραπάνω μαζί με άλλα λιγότερο σημαντικά πράγματα απομόνωσαν τους Εβραίους κι όμως αυτοί επιμένουν να τα εφαρμόζουν, μολονότι μπορεί να είναι ανώφελα ή να ενοχλούν τους άλλους. Οι παράγοντες αυτοί παρουσιάζουν την πολυπλοκότητα του προβλήματος απ’ την Ιουδαϊκή σκοπιά κι ευθύνονται για τις έριδες και τις προστριβές στις σχέσεις των Εβραίων με τους άλλους λαούς. Την ευθύνη αυτών των παραγόντων την αγνοούν σχεδόν ολοκληρωτικά οι Εβραίοι. Ο Χριστιανικός κόσμος έχει πια λησμονήσει ή αδιαφορεί τελείως για το γεγονός ότι οι Εβραίοι ενέχονται στη θανάτωση του Χριστού (σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη)· θυμάται συχνότερα ότι ο Χριστός ήταν Εβραίος κι αναρωτιέται γιατί δεν Τον αναγνώρισαν και δεν Τον λάτρεψαν πρώτοι οι Εβραίοι. Θυμάται όμως πάντοτε τις Εβραίικες συναλλαγές, το γεγονός ότι οι φανατικοί Εβραίοι θεωρούν την τροφή του ακάθαρτη καθώς κι ότι θέτουν την υπηκοότητά τους σε

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

δεύτερη μοίρα ως προς τις φυλετικές τους υποχρεώσεις. Πιστεύει πως οι Εβραίοι είναι οπαδοί μιας ξεπερασμένης θρησκείας· αντιπαθεί βαθιά το σκληρό και ζηλότυπο Ιεχωβά τους και αντιμετωπίζει την Παλαιά Διαθήκη σαν την ιστορία ενός σκληρού και επιθετικού λαού – με εξαίρεση τους Ψαλμούς του Δαβίδ που συγκινούν όλους τους ανθρώπους. Οι Εβραίοι φαίνεται ν’ αδιαφορούν για τα παραπάνω σημεία κι όμως στο σύνολό τους είναι αυτά ακριβώς που τους αποξενώνουν απ’ τον υπόλοιπο κόσμο στον οποίο επιθυμούν να ζήσουν και να ευτυχήσουν, αλλά στον οποίο είναι θύματα μιας κληρονομιάς που θα έπρεπε πια να εκσυγχρονισθεί. Πουθενά στον κόσμο δεν είναι επιτακτικότερη η ανάγκη για μια νέα παγκόσμια θρησκεία απ’ ό,τι στην περίπτωση των Εβραίων. Ωστόσο ο Θεός έπλασε όλους τους ανθρώπους ίσους· έτσι κι o Ιουδαίος είναι άνθρωπος κι αδελφός κι έχει ουσιαστικά κι αναμφισβήτητα τα ίδια δικαιώματα με τους Εθνικούς. Όμως οι τελευταίοι το έχουν λησμονήσει και είναι μεγάλη η ευθύνη τους για την εσφαλμένη και σκληρή γραμμή που υιοθέτησαν. Επί αιώνες τους καταφρονούσαν· τους καταδίωκαν από τόπο σε τόπο· τους εξανάγκαζαν σε συνεχείς μετακινήσεις – απ’ την Αίγυπτο μέσα απ’ την έρημο στους Άγιους Τόπους, αργότερα στη Μεσοποταμία κι έπειτα σε μια ατέλειωτη σειρά μεταναστεύσεων, όπου πλήθη περιπλανώμενων Ιουδαίων κινούνταν ακατάπαυστα προς όλα τα σημεία του ορίζοντα· στο μεσαίωνα τους εκδίωκαν απ’ όπου κι αν πήγαιναν κι έπειτα από μια περίοδο σχετικής ηρεμίας άρχισαν πάλι οι εκτοπισμοί τους σ’ όλη την Ευρώπη, οπότε κατάντησαν να περιπλανώνται (μαζί με άλλες εθνότητες βέβαια) άστεγοι στο έλεος μιας αδυσώπητης μοίρας, ή οργανωμένοι από κάποιες πολιτικές ομάδες που καιροσκοπούσαν σε διεθνή κλίμακα. Στις χώρες όπου για δεκαετίες ο αντισημιτισμός ήταν ανύπαρκτος, εμφανίστηκε ο ανταγωνισμός· η κατάσταση αυτή άρχισε ήδη να παρατηρείται στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει πάρει απειλητικές διαστάσεις. Είναι καθήκον των Εθνικών να τερματίσουν μια για πάντα τον κύκλο των διωγμών· είναι χρέος των Ιουδαίων να πάρουν τα ανάλογα μέτρα για να πάψουν να προκαλούν την αντιπάθεια των λαών ανάμεσα στους οποίους ζουν. Για τους Εβραίους αποτελεί ανάγκη την παρούσα περίοδο να βρουν μια λύση για το αρχαίο αυτό πρόβλημα που έχει διαταράξει την ειρήνη στον κόσμο. Η ευθύνη των μηΙουδαίων, υπό το φως του ανθρωπισμού, είναι ζωτική· οι διωγμοί των Εβραίων συνθέτουν μια τραγική και θλιβερή ιστορία η οποία παραλληλίζεται μόνο με τη μεταχείριση που επεφύλασσαν οι ίδιοι oι Εβραίοι στους εχθρούς τους, όπως παρουσιάζεται στην Παλαιά Διαθήκη. Η μοίρα των Εβραίων στον παγκόσμιο πόλεμο αποτελεί μια τρομερή ιστορία βιαιοτήτων, βασανισμών κι εκτελέσεων και η μεταχείριση των Εβραίων στη διάρκεια των αιώνων είναι ένα από τα σκοτεινότερα κεφάλαια της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν μπορούμε ούτε να τη δικαιολογήσουμε ούτε να την παραβλέψουμε, πράγμα που όλοι οι εχέφρονες άνθρωποι ομολογούν απαιτώντας επίμονα τον τερματισμό κάθε διωγμού. Οι πνευματικές δυνάμεις του κόσμου και οι πνευματικοί ηγέτες της ανθρωπότητας (τόσο εκείνοι που εργάζονται στο εξωτερικό

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

πεδίο όσο κι εκείνοι που καθοδηγούν από την εσώτερη πλευρά του πέπλου) αναζητούν κάποια λύση. Η λύση ωστόσο θα βρεθεί μόνο όταν οι ίδιοι οι Εβραίοι προσπαθήσουν να βγουν απ’ το αδιέξοδο και πάψουν ν’ απαιτούν απ’ τον υπόλοιπο κόσμο να κάνει αυτός όλες τις παραχωρήσεις, να βρει μόνος του τη λύση και δίχως τη δική τους συνδρομή να τερματίσει τη νοσηρή κατάσταση. Οι Εβραίοι απαιτούν επίμονα υποστήριξη και βοήθεια· μέμφονται για την κατάντια τους τα μη-Εβραϊκά έθνη· δεν εννοούν να καταλάβουν ότι είναι οι ίδιοι υπαίτιοι για τη γενική δυσπιστία που τους περιβάλλει· δε συμβιβάζονται με τον πολιτισμό και την κουλτούρα της χώρας στην οποία βρίσκονται κι εμμένουν στην απομονωτική τους στάση· κατηγορούν τον υπόλοιπο κόσμο για την απομόνωσή τους παρά το γεγονός ότι σαν πολίτες τους δόθηκαν ίσες ευκαιρίες σ’ όλες τις προοδευτικές χώρες. Η συνεισφορά τους για την επίλυση του αρχαίου αυτού προβλήματος είναι καθαρά υλιστική και δεν εμφανίζει καμιά ψυχολογική διορατικότητα ή οποιαδήποτε αναγνώριση των αναγκαίων πνευματικών αξιών· κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί σήμερα σε αυστηρά υλιστικά πλαίσια. Αυτό είναι κάτι που η ανθρωπότητα σαν σύνολο το έχει αντιληφθεί βαθιά. Το πρόβλημα των Εβραίων ανάγεται τελικά στο θέμα των ορθών ανθρώπινων σχέσεων· μόνο από μια τέτοια περιεκτική βάση μπορεί να προκύψει η λύση του. Αφορά τη συνδιαλλαγή μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών φυλών, οι οποίοι όμως αναγνωρίζουν την αδελφοσύνη στην ανθρώπινη οικογένεια· φέρνει στην επιφάνεια το όλο πρόβλημα της ιδιοτέλειας και της ανιδιοτέλειας, του αμοιβαίου σεβασμού και της δικαιοσύνης κι αυτοί είναι οι παράγοντες που πρέπει να διέπουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ο Ιουδαίος οφείλει ν’ αναγνωρίσει την ευθύνη του στη δημιουργία της καχυποψίας που τον καταδιώκει παντού· o Εθνικός πρέπει να επωμισθεί την ευθύνη του για τους διωγμούς των Εβραίων και οφείλει να επανορθώσει. Ο Ιουδαίος δεν παύει να προκαλεί την αντιπάθεια κι αυτό που κάνει είναι τελείως περιττό. Ανακεφαλαιώνοντας, οι Εβραίοι διατηρούν έναν αρχαίο τρόπο ζωής μέσα στα διάφορα έθνη· παρά τα δικαιώματά τους σαν πολίτες έχουν ορθώσει γύρω τους έναν τοίχο από ταμπού, έθιμα και θρησκευτικές προκαταλήψεις που τους διαχωρίζει απ’ το περιβάλλον τους και τους εμποδίζει ν’ αφομοιωθούν σ’ αυτό. Όλα αυτά πρέπει να εκλείψουν και οι Εβραίοι δεν πρέπει να είναι μόνο κατ’ όνομα πολίτες. Δεν υπάρχει στο σημερινό κόσμο παρόμοιο πρόβλημα – μια ολόκληρη φυλή με τη θρησκεία, τους στόχους, τα γνωρίσματα, την κουλτούρα της και μ’ έναν πανάρχαιο και άκρως αντιδραστικό πολιτισμό, που εμφανίζεται σαν μειονότητα σ’ όλα τα έθνη, δημιουργεί διεθνή προβλήματα, κατέχει μεγάλο πλούτο κι επιρροή, διεκδικεί την υπηκοότητα διαφόρων κρατών επιμένοντας να διατηρεί τη φυλετική της ταυτότητα, προκαλεί διχόνοιες ανάμεσα στα έθνη και αρνείται κατηγορηματικά ν’ αναζητήσει για το ακανθώδες πρόβλημά της μια ευρείας κλίμακας λύση με την αρμόζουσα ψυχολογική κατανόηση ή υπόληψη για τους λαούς που την περιστοιχίζουν, στους οποίους διαρκώς απευθύνεται, προτείνοντάς τους υλιστικές μόνο λύσεις και απαιτώντας με προσβλητικό πολλές φορές τρόπο να παραδεχθούν την ενοχή τους και να βρουν μια διέξοδο για το

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

πρόβλημα. Παράλληλα θα πρέπει ν’ αναφέρουμε τη μακροχρόνια και θλιβερή ιστορία του κατατρεγμού των Ιουδαίων απ’ τους Εθνικούς – σε μεγάλη κλίμακα στη διάρκεια του μεσαίωνα (για να μην αναφερθούμε ακόμη παλιότερα), σποραδικά στα χρόνια που ακολούθησαν και με αποκορύφωμα τη βάρβαρη μεταχείρισή τους στον παγκόσμιο πόλεμο. H μεταχείριση όμως αυτή επιφυλάχθηκε επίσης στους Πολωνούς, στους Έλληνες και σε μια πληθώρα άλλων αδύναμων εθνών. Αυτό είναι κάτι που οι Εβραίοι θέλουν να παραβλέπουν. Δεν ήταν οι μόνοι που διώχθηκαν. Οι Εβραίοι αποτελούσαν μόνο το ένα πέμπτο του εξανδραποδισμένου πληθυσμού της μεταπολεμικής Ευρώπης. Στη θλιβερή αυτή ιστορία συγκαταλέγεται ακόμη ο διογκούμενος αντισημιτισμός που απλώθηκε και σε χώρες όπου ήταν σχετικά άγνωστος· εφαρμόζονται διακρίσεις σε βάρος των Εβραίων στις περισσότερες επιχειρήσεις· οι απαγορευμένες περιοχές για τους Εβραίους αυξάνονται· η έκταση των διακρίσεων, των διαπομπεύσεων και των προσβολών σε βάρος των μικρών Εβραίων στα σχολεία των Η.Π.Α., λόγου χάρη, έχει πάρει εκπληκτικές διαστάσεις. Πέρα απ’ αυτά καμιά χώρα δε δέχεται ν’ ανοίξει τα σύνορά της και να παραχωρήσει άσυλο στους ξεκληρισμένους Εβραίους. Κανένα έθνος δε συγκατατίθεται στη μαζική τους εγκατάσταση. Οι εχέφρονες άνθρωποι παντού δεν παύουν ν’ αναζητούν κάποια λύση την οποία και θα βρουν τελικά. Αυτό το προβληματικό παιδί της παγκόσμιας οικογένειας είναι τέκνο του ενός Πατρός κι έχει την ίδια πνευματική ταυτότητα μ’ όλους τους άλλους ανθρώπους. Οι λαοί γνωρίζουν πως “ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην”, όπως είπε ο Απ. Παύλος (αντιμετωπίζοντας το ίδιο λυπηρό πρόβλημα πριν δύο χιλιάδες χρόνια) και άνδρες και γυναίκες αμφότερων των ομάδων αποδεικνύουν συνεχώς την αλήθεια αυτής της δήλωσης. Η ευθύτητα με την οποία αντιμετωπίσαμε το πρόβλημα της Εβραϊκής μειονότητας, ίσως επισύρει έντονη κριτική, αλλά επειδή κίνητρό μας ήταν μόνο η αγάπη ελπίζουμε βάσιμα πως οι Εβραίοι θα επωμισθούν τις ευθύνες τους, θα πάψουν ν’ απαιτούν φορτικά απ’ τον υπόλοιπο κόσμο να τους λύσει το πρόβλημα μόνος και θ’ αποφασίσουν με γνήσια πνευματική κατανόηση να συνεργασθούν ειλικρινά με εκείνους που ποθούν να τους βοηθήσουν πραγματικά. Ποτέ άλλοτε δεν επιδιώχθηκε σε παγκόσμια κλίμακα η δίκαιη αντιμετώπιση των Εβραίων, η άμεση επίλυση του προβλήματός τους, ή η πλήρης αποκατάστασή τους. Απαιτείται μια ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας κι απ’ τις δυο πλευρές, αλλά κυρίως απ’ την πλευρά των Εβραίων· υπάρχουν ενδείξεις πως τέτοιες αλλαγές κυοφορούνται ήδη, ανεξάρτητα αν καθυστερήσει η σωστή λύση. Πολλοί Εβραίοι σήμερα ασπάζονται αυτές τις απόψεις. 2. Το Πρόβλημα των Νέγρων. Το πρόβλημα αυτό διαφέρει τελείως από εκείνο των Εβραίων. Στην περίπτωση των Εβραίων είχαμε έναν πανάρχαιο λαό που για χιλιετίες έλαβε ενεργό μέρος στο στίβο της παγκόσμιας ιστορίας και ανέπτυξε μια κουλτούρα κι έναν πολιτισμό ο οποίος του επέτρεψε να παρακάθεται ισότιμα με τους υπόλοιπους “πολιτισμένους” λαούς. Στην περίπτωση των Νέγρων αναφερόμαστε σ’ ένα λαό o οποίος (τα τελευταία διακόσια χρόνια) άρχισε να σκαρφαλώνει στην κλίμακα της ανθρώπινης επίτευξης και στο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

διάστημα αυτό προόδευσε εκπληκτικά παρά τις αντιξοότητες και τις σφοδρές αντιδράσεις. Πριν από δύο αιώνες υπήρχαν Νέγροι μόνο στην Αφρική όπου και σήμερα απαντώνται κατά εκατομμύρια· τότε ακόμη θεωρούνταν από τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς σαν “πρωτόγονοι”, ήταν χωρισμένοι σε αμέτρητες φυλές, ζούσαν σε μια κατάσταση άγρια και πολεμοχαρή, με τέλεια έλλειψη εκπαίδευσης με τη σύγχρονη έννοια, κάτω από την εξουσία φυλάρχων και τοτεμικών θεοτήτων, περιορισμένοι από φυλετικά ταμπού, με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους – οι Πυγμαίοι και οι πολεμιστές της Μποτσουάνα, για παράδειγμα, δε φαίνεται να έχουν καμιά άλλη ομοιότητα πέρα απ’ το χρώμα – με συνεχείς συγκρούσεις κι επιθετικούς πολέμους. Για αιώνες υπήρξαν αντικείμενο εκμετάλλευσης και οδηγήθηκαν στη δουλεία, πρώτα απ’ τους Άραβες κι αργότερα απ’ τους δουλέμπορους που τους πωλούσαν στα σκλαβοπάζαρα των Ηνωμένων Πολιτειών ή των Δυτικών Ινδιών. Τους εκμεταλλεύθηκαν όμως και τα Ευρωπαϊκά έθνη τα οποία κατέλαβαν αχανείς περιοχές της Αφρικής και καπηλεύθηκαν τον πλούτο τους και το μόχθο των ιθαγενών – οι Γάλλοι κατέκτησαν το Σουδάν, οι Βέλγοι το Κογκό, οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι τη Νότια Αφρική και τη Δυτική Ακτή, οι Γερμανοί την Ανατολική Αφρική και οι Ιταλοί την Αιθιοπία. Τα παραπάνω συνθέτουν μια θλιβερή ιστορία βαρβαρότητας, αρπαγής κι εκμετάλλευσης από μέρους της λευκής φυλής, μολονότι προέκυψε κάποιο όφελος και για τους μαύρους. Η ιστορία αυτή δεν έληξε ακόμη κι αν δε τη χειριστούμε στο μέλλον με σύνεση και δικαιοσύνη, μπορεί να καταλήξει σε τραγωδία. Ωστόσο η εσωτερική κατάσταση σ’ αυτές τις περιοχές έχει βελτιωθεί σημαντικά και μπορούμε βάσιμα να αισιοδοξούμε. Το πρόβλημα που εξετάζουμε έχει δύο σκέλη: το πρώτο αφορά το μέλλον των Αφρικανών νέγρων και το δεύτερο το μέλλον των μαύρων του δυτικού ημισφαιρίου. Η Αφρική διαθέτει μεγάλο δυναμικό και το πεπρωμένο των πολυάριθμων κατοίκων της έχει μόλις αρχίσει να διαμορφώνεται· η σχέση των ιθαγενών με τις ξένες φυλές που επιδιώκουν να τους κυριαρχήσουν παραμένει ακόμη στο επίπεδο της πολιτικής ίντριγκας και της εμπορικής απληστίας. Πρέπει όμως ν’ αναγνωρίσουμε ότι παρά τις συμφορές που σπέρνει στο διάβα του ο λευκός κατακτητής, η επίδραση της λευκής φυλής στη “μαύρη ήπειρο” είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλη εξελικτική ανάπτυξη και πολλά οφέλη – παιδεία, ιατρική περίθαλψη, κατάπαυση των εχθροπραξιών ανάμεσα στις φυλές, υγιεινές συνθήκες διαβίωσης κι ένα πιο φωτισμένο θρησκευτικό σύστημα σε αντικατάσταση μιας βάρβαρης πίστης και μιας σκληρής θρησκευτικής πρακτικής. Πολλή δυστυχία άφηναν πίσω τους οι εξερευνητές, οι ιεραπόστολοι και οι έμποροι, αλλά και μεγάλη ωφέλεια ακολουθούσε τα βήματά τους, ιδιαίτερα στην περίπτωση των ιεραπόστολων. Οι Νέγροι έχουν φύση θρησκευτική και μυστικιστική, οπότε τα βασικά δόγματα της Χριστιανικής πίστης είχαν μια σαφή απήχηση πάνω τους· οι συναισθηματικές πτυχές της Χριστιανικής παρουσίασης (με τον τονισμό της αγάπης, της καλοσύνης και της μέλλουσας ζωής) αφομοιώθηκαν απ’ τους ευσυγκίνητους Νέγρους. Πίσω απ’ τις πολυάριθμες θρησκευτικές δοξασίες της μαύρης ηπείρου κρύβεται ένας ουσιαστικός και αγνός μυστικισμός που εκτείνεται απ’ τη λατρεία της

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

φύσης και τον πρωτόγονο ανιμισμό μέχρι τη βαθιά αποκρυφιστική γνώση και την εσωτερική κατανόηση που θα καταστήσουν κάποια μέρα την Αφρική έδρα της αγνότερης μορφής αποκρυφιστικής διδασκαλίας και ζωής. Αυτή όμως είναι μια μακρινή προοπτική. Κατά την εξέταση του προβλήματος των Αφρικανών Νέγρων πρέπει να λάβουμε υπόψη το μακρόπνοο οραματισμό και τη σταθερή άνοδο στην εξουσία εκατομμυρίων ανθρώπων που λίγα μόνο βήματα έχουν κάνει ως τώρα προς το σύγχρονο πολιτισμό και την κουλτούρα, αλλά συμπαρασύρουν τους υπόλοιπους με μια σχεδόν τρομακτική ταχύτητα. Υπάρχουν και οι ανεπιθύμητες πλευρές του πολιτισμού, αλλά τα οφέλη που προκύπτουν τις αντισταθμίζουν εύκολα και οι Νέγροι παρά τη φυσική και ευνόητη ανταγωνιστική τους διάθεση, πρέπει να ομολογήσουν πως τα οφέλη αυτά τα χρωστούν στα επιθετικά και κατακτητικά έθνη των λευκών. Η επαφή μ’ αυτά διέγειρε τη διανοητική αντίληψη των Νέγρων· ο τρόπος ζωής των λευκών ανύψωσε τους Αφρικανούς απ’ την πρωτόγονή τους κατάσταση σε μια πιο σύγχρονη· η παιδεία μαζί με τις νέες αντιλήψεις και προοπτικές προετοιμάζουν γοργά τους Νέγρους για ν’ αναλάβουν τη θέση τους στο σύγχρονο κόσμο· η επιστήμη, τα μέσα συγκοινωνίας και η γνώση – που έφεραν μαζί τους οι λευκοί – τους εντάσσουν άμεσα στο διευρυνόμενο πλαίσιο της μοντέρνας ιστορίας· ο νέος κόσμος με τις βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης ανήκει τόσο στους νέγρους όσο και στους λευκούς. Αλλά πέρα απ’ την αναγκαία αυτή αναγνώριση του χρέους και την προσπάθεια των μαύρων να επωφεληθούν απ’ τις συγκυρίες και ν’ αγνοήσουν ό,τι είναι βλαβερό κι ανεπιθύμητο, το πρόβλημά τους τόσο στην Αφρική όσο και στη Δύση είναι κυρίως (αν όχι τελείως) πρόβλημα της λευκής φυλής η οποία κι έχει την ευθύνη για την επίλυσή του. Στην Αφρική οι μαύροι υπερτερούν αριθμητικά των λευκών· οι τελευταίοι συνιστούν μια τόσο μικρή μειονότητα ώστε αντιμετωπίζουν μία δυσχερέστατη κατάσταση καθόσον ζουν ανάμεσα σε μια συντριπτική πλειοψηφία μαύρων. Στην Αμερική και στη Δύση η κατάσταση είναι αντίστροφη και οι νέγροι συνιστούν μειονότητα που υπολείπεται αριθμητικά απ’ το λευκό πληθυσμό. Στην Αφρική ο Νέγρος εμφανίζεται σφριγηλός και μαχητικός· στην Αμερική και τις Δυτικές Ινδίες είναι κάπως μαλθακός και ψυχολογικά καταβεβλημένος εξαιτίας της πολύχρονης καταναγκαστικής εργασίας και δουλείας. Η δουλεία παρουσιάστηκε επίσης στην Αφρική, όμως είχε διαφορετική όψη και δεν προκάλεσε τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα όπως στη Δύση. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα στην Αφρική οι λευκοί είναι να εκπαιδεύσουν τους νέγρους προκειμένου να γίνουν ικανοί για αυτοδιοίκηση. Πρέπει να τους βοηθήσουν ν’ απεργάζονται οι ίδιοι το πεπρωμένο τους· πρέπει να τους εμπνεύσουν ένα αίσθημα συνεπούς υπευθυνότητας· πρέπει να τους διδάξουν ότι η Αφρική ανήκει στους μαύρους κι ότι ταυτόχρονα μπορεί να συμμετέχει ενεργητικά στην παγκόσμια πρόοδο. Κάτι τέτοιο θα συμβεί μόνο όταν πάψει ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους λευκούς και τους μαύρους κι επικρατήσει η καλή θέληση. Οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις πρέπει να εδραιωθούν σταθερά μεταξύ της ανερχόμενης μαύρης

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

δύναμης και του υπόλοιπου κόσμου· τα νέα ιδανικά και οι νέες οικουμενικές τάσεις πρέπει να ενσταλαχθούν στη δεκτική συνείδηση του Νέγρου και μ’ αυτό τον τρόπο η “μαύρη Αφρική” θ’ αποβεί ένα ακτινοβόλο κέντρο φωτός, έτοιμη για αυτοδιάθεση κι έκφραση αληθινής ελευθερίας. Με την πάροδο του χρόνου η μαύρη φυλή θα αποβάλει τη συναισθηματική της αντίδραση στις περιστάσεις και τα γεγονότα και θα συλλαμβάνει το καθετί νοητικά κι ενορατικά, πράγμα που θα τη θέσει σε ίση, αν όχι καλύτερη, μοίρα από εκείνους που τώρα ρυθμίζουν την τύχη της. Οι δυνατότητες έχουν ως εξής: Θα φτάσουν άραγε οι Αφρικανοί να εξουσιάζουν την ήπειρό τους εκδιώκοντας τους λευκούς που τους κυβερνούν και εμπλεκόμενοι σε ατέλειωτες μεταξύ τους διενέξεις; Ή το όλο θέμα θα διευθετηθεί με μια συνετή διορατική πολιτική εκ μέρους των λευκών, σε συνδυασμό με διάφορα σχέδια μελλοντικής συνεργασίας; Θα υπάρξει άραγε η ικανότητα από μέρους των νέγρων να προχωρήσουν φρόνιμα και προσεκτικά, χωρίς σφαγές κι έριδες, ν’ αντιληφθούν έγκαιρα τις δολοπλοκίες της πολιτικής ηγεσίας (που ζητά να τους εκμεταλλευθεί) και να αποδείξουν πως μπορούν άνετα να χειρίζονται τις υποθέσεις τους και ν’ αναδεικνύουν τους ηγέτες τους, οπότε θα φτάσουν φυσιολογικά και αβίαστα, δίχως διενέξεις ή διχόνοιες, ν’ αναλάβουν τα ηνία της εξουσίας στον τόπο τους, αποδεσμευμένοι σταδιακά απ’ τον έλεγχο των λευκών; Θα μπορέσουν άραγε οι τελευταίοι που εκμεταλλεύονται σήμερα εμπορικά την Αφρική, αγκιστρωμένοι στις κτήσεις τους, να αποποιηθούν τα λεγόμενα δικαιώματά τους (κι ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας προασπίζει την ιδιοκτησία) και να υιοθετήσουν τις μεθόδους της Νέας Εποχής για τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις και τη νοήμονα συνεργασία, να δεχτούν μια δίκαιη κατανομή των άφθονων πλουτοπαραγωγικών πηγών αυτής της υπέροχης ηπείρου και να συνδυάσουν την τεχνολογική τους κατάρτιση, το επιχειρηματικό τους δαιμόνιο και την επιστημονική τους γνώση με τα όσα έχει να προσφέρει η Αφρική στον κόσμο από άποψη ωφελιμότητας και πρώτων υλών; Τα Ευρωπαϊκά έθνη και η Βρετανική Κοινοπολιτεία υιοθετούν πλέον μια πολιτική σταδιακής αυτοδιάθεσης των Αφρικανικών λαών. Παράλληλα μια ανάλογη σύνεση πρέπει να στρέψει τους Αφρικανούς στην παιδεία, τη γεωργία και την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι θ’ αποσαφηνιστεί το πεπρωμένο της μεγάλης αυτής ηπείρου και η Αφρική θ’ αποβεί ένα φωτεινό κέντρο κουλτούρας, που θα λάμπει σε μια πολιτισμένη γη. Η ανάπτυξη της κουλτούρας στον πλανήτη μας θα καθυστερήσει σημαντικά αν η μαύρη και η λευκή φυλή δεν αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των σχέσεών τους με σωφροσύνη, με πλατύ οραματισμό, με υπομονή και δίχως φόβο ή μίσος. Η λευκή φυλή πρέπει να σταθμίσει προσεκτικά την ως τώρα αναξιοποίητη και ανοργάνωτη δύναμη των εκατομμυρίων Αφρικανών. Πρέπει να προσφέρει στους Νέγρους μια άμεση ισοτιμία, να θεσπίσει τα συνταγματικά και ανθρώπινα δικαιώματά τους και να τους βοηθήσει να περάσουν απ’ την τωρινή τους εφηβική κατάσταση σ’ εκείνη τη μεστή και γόνιμη ωριμότητα με την οποία θα χειρισθούν τα προβλήματά τους. Η διαδικασία αυτή έχει ήδη ξεκινήσει κι έτσι η Αφρική θα πάρει τη θέση της (μέσω των πολλών εθνικών

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

της ομάδων) στη μεγάλη οικογένεια των κρατών και θα εισαγάγει στον παγκόσμιο στίβο μια φυλή που η συνεισφορά της σε πνευματικές αρετές, μορφωτικές αξίες και δημιουργικές δυνατότητες θα είναι εκπληκτική. Οι έμφυτες αρετές του Νέγρου είναι πολλές. Είναι εφευρετικός, έχει καλλιτεχνική ευαισθησία και μπορεί να φτάσει σε ψηλές νοητικές επιτεύξεις με την κατάλληλη παιδεία, όπως και ο λευκός· το γεγονός αυτό έχει επανειλημμένα επιβεβαιωθεί από καλλιτέχνες και επιστήμονες της μαύρης φυλής καθώς και από τις εφέσεις και φιλοδοξίες τους. Πρέπει πια οι λευκοί να πάψουν να θεωρούν το Νέγρο σαν εργάτη, χειρώνακτα και υποζύγιο, ή κατάλληλο μόνο σαν υπηρέτη κι ανειδίκευτο εργάτη, αποδίδοντάς του τον πρέποντα σεβασμό και παρέχοντάς του τις αντίστοιχες ευκαιρίες. Η αφύπνιση των Αφρικανών είναι ραγδαία και το πρόβλημά τους θα γίνεται οξύτερο καθώς θα μορφώνονται και θα ταξιδεύουν. Δε θ’ αποκτήσει όμως επικίνδυνες διαστάσεις εφόσον η λευκή φυλή επιδείξει σύνεση, κατανόηση, ανιδιοτέλεια και τους παραχωρήσει απόλυτη ελευθερία. Η παγκόσμια ειρήνη στο μέλλον θα εξαρτηθεί απ’ τη χάραξη μιας φωτισμένης και διορατικής πολιτικής καθώς κι απ’ την αναγνώριση του γεγονότος ότι ο Θεός έπλασε όλους τους ανθρώπους ελεύθερους. Στο δυτικό ημισφαίριο το πρόβλημα των μαύρων αποτελεί μια τραγική υπόθεση, ένα ανεξίτηλο στίγμα για το οποίο ευθύνεται αποκλειστικά ο λευκός. Από τότε που σύρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα των Ηνωμένων Πολιτειών και των Δυτικών Ινδιών, εδώ και διακόσια χρόνια, οι νέγροι ποτέ δεν είχαν σωστή μεταχείριση ή κάποια ευοίωνη προοπτική. Σύμφωνα με το σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών όλοι οι άνθρωποι θεωρούνται ελεύθεροι και ίσοι· όμως οι νέγροι δεν ήταν ούτε ελεύθεροι ούτε ίσοι, ιδιαίτερα στις νότιες πολιτείες. Η κατάσταση στις Δυτικές Ινδίες ελάχιστα διέφερε από εκείνη των βόρειων πολιτειών, όπου οι συνθήκες ήταν κάπως καλύτερες αλλά η ανισότητα και οι φυλετικές διακρίσεις παρέμεναν. Η μεταχείριση των μαύρων στις νότιες πολιτείες ντρόπιασε όλη τη χώρα· εκεί οι λευκοί προσπάθησαν να τους κρατήσουν υποδουλωμένους, τους αρνήθηκαν την ισότητα στην παιδεία και την ευκαιρία, δεν τους επέτρεψαν να βελτιώσουν το άθλιο βιοτικό τους επίπεδο, δεν τους αναγνώρισαν ποτέ σαν πολίτες και σε μια δημοκρατική χώρα όπου όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα ψήφου, δεν τους παραχώρησαν το συνταγματικό αυτό προνόμιο. Στις βόρειες πολιτείες η κατάσταση δεν είναι τόσο αφόρητη, οι μαύροι όμως εξακολουθούν να ζουν σ’ ένα κλίμα φυλετικών διακρίσεων, όπου η ισότητα είναι αμφίβολη και τα δικαιώματα κατακτώνται με αγώνες. Λίγοι διεφθαρμένοι και ανίδεοι γερουσιαστές δεν παύουν να προδίδουν την αγαθή πρόθεση του Αμερικανικού λαού διαιωνίζοντας την απαράδεκτη αυτή κατάσταση κι εμποδίζοντας με κάθε μέσο οποιαδήποτε αλλαγή· εκμεταλλεύονται τους φόβους των ψηφοφόρων τους κι εξουδετερώνουν κάθε απόπειρα βελτίωσης και εξυγίανσης που θα ήταν άλλωστε και συνταγματικά νόμιμη. Οι μυωπικοί αυτοί πολιτικάντηδες επιχειρούν να εκτρέψουν και να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη κοπτόμενοι για την ανεξαρτησία μικρών κρατών στη μακρινή Ευρώπη· την ίδια στιγμή παραβιάζουν ασύστολα το σύνταγμά τους στερώντας απ’ τους μαύρους την ελευθερία και τα πολιτικά δικαιώματα. Η συμπεριφορά τους αυτή είναι σήμερα τελείως

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

αδικαιολόγητη. Πολλά προηγμένα έθνη διερωτώνται πώς ένας προοδευτικός λαός σαν αυτός των Ηνωμένων Πολιτειών – τόσο μαχητικός όταν διακυβεύονται οι ατομικές του ελευθερίες και παραβιάζονται οι συνταγματικοί του θεσμοί – ανέχεται μια τέτοια κατάσταση και διατηρεί στην εξουσία ανθρώπους που καταπατούν συνεχώς τα συνταγματικά δικαιώματα των Αμερικανών πολιτών. Ο ισχυρισμός των νοτίων ότι οι νέγροι δεν έχουν το αναγκαίο μορφωτικό επίπεδο για να ψηφίζουν, αντικρούεται απ’ το γεγονός ότι μπορούν να ψηφίζουν στις βόρειες πολιτείες, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα με ωριμότητα αντίστοιχη των λευκών κι αν η ψήφος τους εξαγοράζεται συχνά, το ίδιο ισχύει και για την ψήφο των λευκών· ο ισχυρισμός ότι οι λευκές πρέπει να προστατεύονται απ’ τα ζωώδη ένστικτα των μαύρων δεν ευσταθεί, γιατί χρειάζονται ανάλογη προστασία και από τα ζωώδη ένστικτα του λευκού, όπως τουλάχιστον φανερώνουν οι στατιστικές· επιπλέον η άποψη ότι οι νέγροι έχουν ανάγκη κηδεμονίας κι ότι μόνο ένας νότιος ξέρει πώς να μεταχειρίζεται το νέγρο, αναιρείται από την τοποθέτηση των νέγρων· η τοποθέτηση αυτή φανερώνει μια υγιή αίσθηση αξιών καθώς και μια κατανόηση της διαφοράς ανάμεσα στον πατερναλισμό (που παρατείνει τη στασιμότητα, την αμάθεια και την εξάρτηση των μαύρων απ’ τους λευκούς) και στην ανεξαρτησία που θέλει να μοιράζεται με όλους τους ανθρώπους. Οι μαύροι είναι ευπρόσιτοι, διαλλακτικοί, καλόβολοι και φιλικοί μ’ όλους τους ανθρώπους· αν σήμερα πολλοί νέγροι συμβαίνει να είναι ακατάδεχτοι, αδιάλλακτοι, εμπαθείς και αδίστακτοι, γι’ αυτό είναι υπαίτιοι οι λευκοί. Αποτελεί χρέος των τελευταίων ν’ αλλάξουν ριζικά την κατάσταση. Τότε θα διαπιστώσουν ότι η στάση των μαύρων απέναντι στην καλή και τίμια μεταχείριση, στην ισότητα ευκαιριών και στις ορθές συνθήκες διαβίωσης θα είναι τόσο ευνοϊκή, όσο βίαιη είναι συχνά η σημερινή τους αντίδραση απέναντι στις υφιστάμενες απαράδεκτες μορφωτικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες. Τα παραπάνω αφορούν όλα τα προβλήματα των νέγρων του δυτικού ημισφαιρίου. Ο Νέγρος δεν μπορεί ν’ ανέχεται τις διακρίσεις σε βάρος του· δεν είναι δυνατό να του ζητούν να πολεμήσει για την πατρίδα του κι έπειτα να του αρνούνται τα νόμιμα πολιτικά του δικαιώματα. Η κοινή γνώμη είναι στο πλευρό των μαύρων και οι λευκοί πολίτες του δυτικού ημισφαιρίου πιστεύουν ότι πρέπει να τους παραχωρηθούν συνταγματικά δικαιώματα, ίσες ευκαιρίες στις εμπορικές κι επιχειρηματικές δραστηριότητες, ίσες εκπαιδευτικές δυνατότητες κι εξίσου καλές συνθήκες ζωής. Εναπόκειται στον Αμερικανικό λαό να επιβάλει τη γνώμη του απαιτώντας την ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων των Νέγρων. Κάθε λευκός στην Αμερική πρέπει να επωμισθεί τις ευθύνες του απέναντι σ’ αυτή τη μειονότητα και να μελετήσει το πρόβλημα των μαύρων· πρέπει ν’ αντιμετωπίσει το νέγρο σαν φίλο και αδελφό· πρέπει τέλος να συμμετάσχει στην προσπάθεια αλλαγής της τωρινής κατάστασης. Στο θέμα της επιγαμίας οι πιο προοδευτικοί διανοούμενοι της λευκής και της μαύρης φυλής αποδοκιμάζουν προς το παρόν τέτοιους γάμους. Η συμβίωση στην προκειμένη περίπτωση είναι προβληματική. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι εξίσου προβληματική

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

είναι και η συμβίωση στους γάμους ανάμεσα σε λευκούς και κίτρινους (Κινέζους ή Γιαπωνέζους) και – παρά τις ελάχιστες εξαιρέσεις – οι γάμοι αυτοί δεν έχουν ενίοτε ευτυχή κατάληξη για τα παιδιά τέτοιων οικογενειών. Ο παγκόσμιος πόλεμος (19141945) είχε σαν αποτέλεσμα μια εκτεταμένη ανάμειξη των φυλών. Η παρουσία ξένων στρατευμάτων σε μια χώρα συνεπάγεται αναπόφευκτα τη σύναψη ευκαιριακών σχέσεων και την αλλοίωση του πληθυσμού· στο σημερινό κόσμο κάνουν αισθητή την παρουσία τους οι καρποί των παράνομων σχέσεων (όπως αποκαλούνται) ανάμεσα στα στρατεύματα κατοχής και τους ντόπιους κατοίκους. Τα παιδιά που προέρχονται από τέτοιες επιγαμίες, όπως οι μιγάδες και οι Ευρασιάτες, δίνουν απάντηση σ’ ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος. Ένα σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού στο άμεσο μέλλον θ’ αποτελείται απ’ τις χιλιάδες των παιδιών μεικτής καταγωγής, γεγονός που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη. Η Λύση. Είναι φανερό ότι η μεθόδευση της λύσης του προβλήματος των μειονοτήτων ισοδυναμεί ουσιαστικά με την εξάλειψη της μεγάλης αίρεσης της χωριστικότητας. Το τελευταίο είναι εξαιρετικά δύσκολο όχι μόνο εξαιτίας των γενικών προδιαθέσεων της ανθρωπότητας αλλά και γιατί η ίδια η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει εύκολα ή απότομα. Εξάλλου η αλλαγή αυτή και η εξάλειψη των χωριστικών τάσεων πρέπει να συντελεσθούν σε μια κοινωνία γεμάτη σήμερα από καχυποψία, φόβο κι άγνοια της πραγματικής ανάγκης – όπου ένα μόνο σύνθημα ακούγεται: Θέλουμε ειρήνη τώρα! Μια άμεση νομοθετική κατοχύρωση των δικαιωμάτων της έγχρωμης μειονότητας θα αποτελούσε επιφανειακή μόνο λύση, αν ταυτόχρονα δεν άλλαζε η νοοτροπία των ανθρώπων· μολονότι οι Εβραίοι απέκτησαν αυτό που ήθελαν και τους παραχωρήθηκε η Παλαιστίνη, ο αντισημιτισμός διατηρείται πρακτικά αμείωτος σε κάθε χώρα και το αιματοκύλισμα συνεχίζεται στη Μέση Ανατολή. Το πρόβλημα έχει βαθύτερες ρίζες απ’ ό,τι φαίνεται· είναι συνυφασμένο με την ανθρώπινη φύση, διογκώθηκε έντεχνα ανά τους αιώνες και είναι προϊόν μιας ύποπτης εκπαιδευτικής διαδικασίας των μαζών. Έθνη, οργανώσεις, κόμματα και άτομα αντιπαρατάσσονται στον πολιτικό στίβο. Μπορεί να συναντήσουμε παντού ανθρώπους διορατικούς και ευφυείς, μετριοπαθείς και ιδεαλιστές, που εμπνέονται απ’ την καλή θέληση και αγωνίζονται να βρουν κάποια λύση και με τη δικαιοσύνη, την τάξη και την ειρήνη να οικοδομήσουν μια νέα παγκόσμια δομή που θα κατοχυρώνει τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις· όμως μέσα στα πλήθη που κατακλύζουν τον πλανήτη αποτελούν μια ολιγάριθμη μειονότητα· το έργο τους είναι επίπονο και μέσα στα πλαίσια που πρέπει να διεξαχθεί φαίνεται σχεδόν ακατόρθωτο. Κάποια ερωτήματα όμως απασχολούν αδιάκοπα όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης: Θα μπορέσουν άραγε οι Μεγάλες Δυνάμεις να υπερασπιστούν χωρίς υστεροβουλία τα συμφέροντα των μικρότερων κρατών και του συνόλου της ανθρωπότητας; Είναι άραγε δυνατό να λησμονηθεί και να εξαλειφθεί η πολιτική ισχύος όπως και κάθε μορφή σωβινιστικού ιμπεριαλισμού;

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

Θα μπορέσει ποτέ να διαμορφωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο μια πολιτική που θα εξασφαλίζει δικαιοσύνη για όλους; Θα μπορέσουν άραγε οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις να κατακτήσουν ολοκληρωτικά το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ώστε να εξουδετερωθεί η υστερόβουλη επιθετικότητα και να δοθεί μια ευκαιρία σ’ όσους μέχρι τώρα είχαν λίγα; Μήπως η ελπίδα εδραίωσης μιας εποχής ορθών ανθρώπινων και διακρατικών σχέσεων δεν είναι παρά μια χίμαιρα, μια μάταιη προσδοκία και η έκφραση κάποιου ευσεβούς πόθου; Είναι άραγε η εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων καθώς και η κατοχύρωση ίσων δικαιωμάτων κι ευκαιριών για όλους τους ανθρώπους ένας αληθινά εφικτός στόχος για τον οποίο μπορούν ν’ αγωνιστούν με κάποια πιθανότητα επιτυχίας όλοι οι καλοπροαίρετοι άνθρωποι; Ποια είναι τα πρώτα βήματα που πρέπει να γίνουν για την προώθηση του δίκαιου αυτού αγώνα και για την ασφαλή θεμελίωση της παγκόσμιας καλής θέλησης; Πώς μπορεί να ενδυναμωθεί η κοινή γνώμη ώστε ν’ απαιτήσει απ’ τους νομοθέτες και τους πολιτικούς την κατοχύρωση των πολλών σταδίων βελτίωσης των ορθών ανθρώπινων σχέσεων; Ποια θα πρέπει να είναι η δράση των διαφόρων μειονοτήτων προκειμένου να εξασφαλίσουν τα δίκαια αιτήματά τους δίχως να οξύνουν τις διαφορές και ν’ αναζωπυρώνουν τα μίση; Πώς μπορούμε να καταργήσουμε τα στεγανά ανάμεσα σε φυλές, έθνη και κόμματα και να γεφυρώσουμε τα χάσματα που υφίστανται παντού, αγωνιζόμενοι για την προβολή της “μίας ανθρωπότητας” στο στίβο των παγκόσμιων υποθέσεων; Πώς θα συνειδητοποιήσουμε ότι εκείνο που είναι καλό για το μέρος είναι επίσης καλό για το όλο κι ότι το μέγιστο καλό για μια μονάδα ενός συνόλου εγγυάται και το καλό του συνόλου; Πολλά τέτοια ερωτήματα γεννιούνται κι απαιτούν κάποια απάντηση. Η απάντηση έχει πάντα τη μορφή μιας γενικά αποδεκτής κοινοτυπίας που δυστυχώς φαίνεται να είναι εξαιρετικά απλοϊκή: Η ανάπτυξη ενός πνεύματος καλής θέλησης θα εδραιώσει τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Τότε μόνο θα έχουμε ειρήνη στον κόσμο και θα προχωρήσουμε σε μια νέα και καλύτερη εποχή. Μολονότι μια κοινοτυπία εκφράζει συνήθως κάποια αποδεκτή αλήθεια, είναι δύσκολο στην προκειμένη περίπτωση οι άνθρωποι να παραδεχτούν τις πιθανότητες επιτυχίας της. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για μια αλήθεια, είναι αναπόφευκτο να ριζώσει όχι μόνο στις διάνοιες κάποιας μειοψηφίας αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Οι άνθρωποι προσδοκούν αφελώς το ανέλπιστο και το ασυνήθιστο, κάποιο επικείμενο θαύμα ή τη δράση του Θεού (ό,τι κι αν εννοούν μ’ αυτό τον όρο), πράγμα που θα τους απαλλάξει απ’ οποιαδήποτε ευθύνη κι απ’ όλο το μόχθο. Με τέτοιες μεθόδους οι άνθρωποι δεν προχωρούν· με τη μετάθεση των ευθυνών τους δε μαθαίνουν ούτε προοδεύουν. Θαύματα συμβαίνουν και όμορφα κι απροσδόκητα πράγματα εμφανίζονται αλλά μόνο όταν οι άνθρωποι έχουν ήδη

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

δημιουργήσει την κατάλληλη υποδομή, οπότε με τη θαυμαστή δική τους επίτευξη επιτρέπουν την εκδήλωση μιας πιο θαυμαστής έκφρασης δικαίου. Η έκφραση του θεϊκού στοιχείου είναι ανάλογη του μέτρου της θειότητας που εκδηλώνουν οι άνθρωποι στις πράξεις τους· η “επιστροφή του Χριστού” ή η διάχυση της Χριστικής συνείδησης θα είναι δυνατή μόνο όταν οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη επίγνωση του Χριστού μέσα τους· ο Πρίγκιπας ή το Πνεύμα της Ειρήνης θα κάνει αισθητή την παρουσία Του στη γη μόνο όταν η ειρηνική πρόθεση όλων των ανθρώπων θα μεταβάλει την όψη των παγκόσμιων υποθέσεων. Η ενότητα θα γίνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνίας μας μόνο όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι θα έχουν γκρεμίσει τα χωριστικά τείχη και θα έχουν παραμερίσει τα εμπόδια ανάμεσα στις φυλές, τα έθνη, τις θρησκείες και τα άτομα. Η θαυμαστή προοπτική της τωρινής κατάστασης και η μοναδική της ευκαιρία έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά και σε πλανητική κλίμακα οι άνθρωποι έχουν επίγνωση του κακού που πρέπει να εξαλειφθεί· παντού γίνονται συζητήσεις και σχέδια· γίνονται συναντήσεις και συνδιασκέψεις, συνέδρια και συσκέψεις που εκτείνονται απ’ τις γενικές συνελεύσεις των Ηνωμένων Εθνών ως τις ολιγάριθμες συγκεντρώσεις στα μακρινά χωριά. Η όλη ομορφιά της παρούσας κατάστασης έγκειται στο γεγονός ότι ακόμη και στη μικρότερη κοινότητα προσφέρεται η δυνατότητα για την πρακτική έκφραση όλων όσων απαιτούνται σε παγκόσμια κλίμακα· οι διενέξεις ανάμεσα σε οικογένειες, εκκλησίες, δήμους, πόλεις, έθνη, φυλές, σ’ όλη την υφήλιο χρειάζονται το ίδιο όραμα και την ίδια μεθόδευση: την εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων. H τεχνική επίτευξης του τελευταίου παραμένει η ίδια παντού: η χρήση τον πνεύματος της καλής θέλησης. Η καλή θέληση είναι η απλούστερη έκφραση της αληθινής αγάπης και η πιο κατανοητή. Η χρήση της καλής θέλησης αναφορικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα κατευθύνει εποικοδομητικά τη νοημοσύνη· όπου εμφανίζεται η καλή θέληση τα τείχη του χωρισμού και της δυσπιστίας καταρρέουν. Η αγάπη και η κατανόηση θα συνοδεύσουν τελικά την πρακτική έκφραση της καλής θέλησης σαν ενός συντελεστή σε κάθε είδος ανθρώπινης σχέσης και σαν μεθόδου επαφής μεταξύ κομμάτων, μειονοτήτων, κρατών καθώς και στους τομείς της διεθνούς πολιτικής και της θρησκεία. Η έκφραση της αληθινής αγάπης σαν παράγοντα της πλανητικής μας ζωής βρίσκεται ίσως μακριά στο μέλλον, αλλά η καλή θέληση συνιστά μια άμεση δυνατότητα και η οργάνωση της καλής θέλησης αποτελεί μια εξέχουσα ανάγκη. Πολλά λέγονται σήμερα για την καλή θέληση και η λέξη αυτή χρησιμοποιείται αδιάκοπα· υπάρχει η αληθινή πρόθεση να χρησιμοποιηθεί σε κάθε τομέα της ανθρώπινης σκέψης και σε σχέση με κάθε ανθρώπινη ανάγκη· έχουμε ενδείξεις ότι σήμερα γίνεται μια ουσιαστική προσπάθεια για την αποτελεσματική εφαρμογή της καλής θέλησης στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για ειρήνη και κατανόηση καθώς και στην προαγωγή των ανθρώπινων σχέσεων. Βασική ανάγκη σήμερα είναι μια τολμηρή εκστρατεία από μέρους όλων των

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

ανθρώπων καλής θέλησης για να διευκρινίσουν την έννοια της καλής θέλησης, να τονίσουν την πρακτική φύση της έκφρασής της και να συγκεντρώσουν σ’ έναν αποτελεσματικό και δραστήριο παγκόσμιο όμιλο όλους τους ομοϊδεάτες τους, όχι για να ιδρύσουν μια υπεροργάνωση, αλλά για να πείσουν τους δυστυχισμένους, τους καταπιεσμένους και τους κατατρεγμένους για το μέγεθος της νοήμονος αρωγής στην οποία μπορούν να ελπίζουν. Πρέπει ακόμη να καταδείξουν την ικανότητά τους να ενισχύουν όλους τους εργάτες στον αγώνα τους για την καθιέρωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων και να τους βεβαιώσουν για την ισχύ μιας εκπαιδευμένης και άγρυπνης κοινής γνώμης (εκπαιδευμένης απ’ τους ανθρώπους καλής θέλησης) στην οποία μπορούν να στηρίζονται. Έτσι θα εμφανισθούν σε κάθε χώρα, πόλη και χωριό άνθρωποι καλής θέλησης – με εξασκημένη κατανόηση, ρεαλιστικές αντιλήψεις, βαθιά γνώση των παγκόσμιων προβλημάτων και με όρεξη να διαδώσουν την καλή θέληση και να εντοπίσουν τους ομοϊδεάτες τους στο άμεσο περιβάλλον τους. Το έργο των ανθρώπων καλής θέλησης είναι εκπαιδευτικό. Δεν ισχυρίζονται ότι κατέχουν κάποια θαυματουργή λύση για τα διεθνή προβλήματα αλλά γνωρίζουν πως ένα πνεύμα καλής θέλησης, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται και συμπληρώνεται από γνώση, μπορεί να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα και μια στάση που θα κάνουν εφικτή την επίλυση των προβλημάτων. Σε οποιαδήποτε συνάντηση ανθρώπων καλής θέλησης, ανεξάρτητα απ’ την πολιτική, εθνική ή θρησκευτική τους τοποθέτηση, δεν υπάρχει πρόβλημα που να μην μπορεί τελικά να επιλυθεί και μάλιστα ικανοποιητικά για όλες τις πλευρές. Το κύριο έργο των ανθρώπων καλής θέλησης είναι η δημιουργία αυτής της ατμόσφαιρας και η καλλιέργεια αυτής της στάσης κι όχι η παρουσίαση κάποιας στερεότυπης λύσης. Αυτό το πνεύμα της καλής θέλησης μπορεί να είναι παρόν ακόμη κι όταν υπάρχουν ριζικές διαφωνίες ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη. Αυτό όμως συμβαίνει σπάνια σήμερα. Ένα γνήσιο πνεύμα καλής θέλησης κυριαρχεί πλέον κάποιες συζητήσεις στον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών πάνω σε δυσεπίλυτα και ακανθώδη θέματα κι αυτό γίνεται όλο και πιο φανερό. Για κανένα λόγο δεν πρέπει να πιστέψουμε ότι η ανάπτυξη της καλής θέλησης στον κόσμο είναι απαραίτητα αργή και σταδιακή. Το αντίθετο μπορεί να συμβεί εφόσον όσοι διαπνέονται πραγματικά από καλή θέληση και είναι απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις, αναζητήσουν τους συντρόφους τους κι εργαστούν μαζί για τη διάδοση της καλής θέλησης. Είναι υπερβολικά δύσκολο για τους στενόμυαλους, τους θρησκόληπτους ή τους αδιάλλακτους εθνικιστές να κατανοήσουν την καλή θέληση. Ίσως το επιτύχουν αν ενδιαφερθούν για το συνάνθρωπό τους δίχως να τον περιορίζουν, αλλά πρέπει να καταλύσουν τους χωριστικούς φραγμούς που ορθώνονται στις σκοτεινές περιοχές του νου τους. Πρέπει ν’ αναπτύξουν (εσκεμμένα) τη γνήσια καλή θέληση (όχι την ανοχή) απέναντι στις προκαταλήψεις τους, στους αλλόθρησκους και στις χώρες ή τις φυλές που ανταγωνίζονται ή καταφρονούν. H προκατάληψη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ενός χωριστικού τοίχου. Η καλή θέληση είναι πολύ περισσότερο διαδεδομένη στον κόσμο απ’ ό,τι νομίζουμε· χρειάζεται απλά να την εντοπίσουμε, να την καλλιεργήσουμε και να την

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

εφαρμόσουμε. Δεν πρέπει βέβαια να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από ομάδες που εργάζονται για τους δικούς τους σκοπούς, ανεξάρτητα απ’ την εντιμότητα, την ορθότητα ή την ειλικρίνειά τους. Διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος παρέκκλισης και φατριασμού. Οι άνθρωποι καλής θέλησης στέκουν ανάμεσα στις αντιτιθέμενες παρατάξεις προκειμένου να δημιουργήσουν συνθήκες που θα επιτρέψουν τη συζήτηση και τη συνδιαλλαγή. Διανύουν σταθερά την “ευγενή μεσαία ατραπό” του Βούδδα, η οποία διατρέχει τα ζεύγη των αντιθέτων και οδηγεί κατευθείαν στην καρδιά του Θεού· βαδίζουν τη “στενωπό” της αγάπης στην οποία αναφέρθηκε ο Χριστός και το κατορθώνουν εκφράζοντας τη μόνη όψη της αγάπης που μπορεί προς το παρόν να κατανοήσει η ανθρωπότητα: την Καλή Θέληση. Όταν η καλή θέληση εκφρασθεί κι οργανωθεί, αναγνωρισθεί και χρησιμοποιηθεί, τα παγκόσμια προβλήματα, όποια κι αν είναι, θα βρουν γρήγορα λύση· όταν η καλή θέληση γίνει ένας γνήσιος κι ενεργός συντελεστής των ανθρώπινων υποθέσεων, θα οδηγηθούμε σε μια πλήρη κι ολοκληρωμένη κατανόηση της φύσης της αγάπης και σε μια έκφραση κάποιας υπέρτερης όψης της θείας αυτής αγάπης· όταν η καλή θέληση κυριαρχήσει στους ανθρώπους, θα εδραιωθούν οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις και θα προβάλει ένα νέο πνεύμα εμπιστοσύνης, καλοπιστίας και κατανόησης. Αναρίθμητες χιλιάδες ανδρών και γυναικών καλής θέλησης βρίσκονται σε κάθε μέρος του κόσμου. Πρέπει να εξευρεθούν, να προσεγγισθούν και να έρθουν σ’ επαφή μεταξύ τους· να εργαστούν για τη δημιουργία μιας ορθής ατμόσφαιρας στις διεθνείς υποθέσεις και στις κοινότητές τους· να αντιληφθούν ότι ενωμένοι είναι πανίσχυροι κι ότι μπορούν να εκπαιδεύσουν και να διαφωτίσουν την κοινή γνώμη έτσι ώστε η διεθνής προσέγγιση στα παγκόσμια προβλήματα να είναι δίκαιη, ορθή και σύμφωνη με το θείο σχέδιο· ν’ αντιληφθούν ότι η λύση των κρίσιμων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στο κατώφλι της Νέας Εποχής, δεν πρόκειται να επιτευχθεί με την επιλογή κάποιας τακτικής και την επιβολή της με την προπαγάνδα. Θα επιτευχθεί με την προαγωγή και την ανάπτυξη του πνεύματος της καλής θέλησης (που έχει σαν επακόλουθα μια ορθή ατμόσφαιρα και μια υγιή στάση) καθώς και με μια στοργική καρδιά. Η εποχή του Χριστιανισμού εγκαινιάστηκε από μια δράκα ανθρώπων, τους δώδεκα Αποστόλους, τους εβδομήντα μαθητές και τους πεντακόσιους που αναγνώρισαν το μήνυμα του Χριστού. Η νέα εποχή στην οποία ο Χριστός “θα δει το μόχθο της ψυχής Του και θ’ αγαλλιάσει”, εγκαινιάζεται τώρα από χιλιάδες ανθρώπους καλής θέλησης που μπορούν να δραστηριοποιηθούν ακόμη περισσότερο αν εντοπισθούν, προσεγγισθούν και οργανωθούν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

φανερώνει κι ο τίτλος, το πρόβλημα που θα εξετάσουμε σ’ αυτό το κεφάλαιο δεν αναφέρεται στη θρησκεία αλλά σ’ εκείνους τους ανθρώπους και τις οργανώσεις που επιχειρούν να διδάξουν τη θρησκεία, που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν την πνευματική ζωή, ότι καθοδηγούν την πνευματική προσέγγιση της ανθρώπινης ψυχής στο Θεό κι ότι βάζουν τους κανόνες της πνευματικής ζωής. Γράφοντας γι’ αυτό το θέμα βαδίζουμε ένα επικίνδυνο μονοπάτι. Δεν υπάρχει αντίρρηση για το θρησκευτικό πνεύμα· η ύπαρξή του είναι ουσιώδης για μια πλήρη και αληθινή ζωή στη γη. Μελετώντας τη μακραίωνη ιστορία μας μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε τη διαχρονικότητα της πίστης και τη μαρτυρία του Πνεύματος για το γεγονός του Θεού. Ο Χριστός ζει κι οδηγεί τους λαούς του κόσμου, όχι βέβαια “καθήμενος εκ δεξιών του Θεού” (όπως εκφράζεται συμβολικά), δηλαδή από κάποιο αόριστο ή μακρινό κέντρο, αλλά εκ του πλησίον αφού η αγάπη Του για την ανθρωπότητα είναι αιώνια. Κυριολεκτούσε όταν έλεγε: “Ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος”. Δε θ’ ανακοπεί ποτέ η επάνοδος του ανθρώπινου Πνεύματος στην Πηγή του, σ’ εκείνο το πνευματικό Κέντρο όπου δεσπόζει η θειότητα και σ’ εκείνους που επιβλέπουν και κατευθύνουν αυτή την πρόσβαση· η οδός είναι αιώνια ελεύθερη για τους προσκυνητές κι όλες οι ψυχές βρίσκουν τελικά το δρόμο τους στον Οίκο του Πατρός. Μπορούμε να στηριχθούμε στο γεγονός του Θεού και του Χριστού, στο γεγονός της πνευματικής προσέγγισης των ανθρώπων στη θειότητα, της αθανασίας του Πνεύματος και της πνευματικής ευκαιρίας καθώς και στο γεγονός της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό και τους συνανθρώπους του. Πρέπει ακόμη να τονίσουμε την εξελικτική παρουσίαση της αλήθειας και τη συνεχή προσαρμογή της στις ανάγκες της ανθρωπότητας σε κάθε ιστορική περίοδο. Ο Χριστιανισμός αποτελεί μια έκφραση – στην ουσία αν κι όχι ακόμη στην πράξη – της αγάπης τον Θεού που ενυπάρχει στην πλάση. Το εκκλησιαστικό σύστημα όμως έγινε αιτία διενέξεων, πράγμα που ξέρουν όλοι οι σκεπτόμενοι άνθρωποι· όμως αυτοί αποτελούν δυστυχώς μια μικρή μειονότητα. Προκειμένου να εντοπίσουμε και να διευκρινίσουμε τα δεδομένα και τις πιθανές τους συνέπειες, θα διαιρέσουμε το όλο θέμα στα παρακάτω τμήματα, ξεκινώντας απ’ το πιο δυσάρεστο κι επίμαχο και τελειώνοντας με μια νότα ελπίδας, στόχου και οράματος. ΠΩΣ

Ι. Η Αποτυχία των Εκκλησιών. Θα μπορούσε άραγε κανείς, ειλικρινά και υπό το

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

φως των παγκόσμιων γεγονότων, να ισχυριστεί πως οι εκκλησίες πέτυχαν στην αποστολή τους; ΙΙ. Η Ευκαιρία των Εκκλησιών. Τη διακρίνουν άραγε; ΙΙΙ. Οι Θεμελιώδεις Αλήθειες τις οποίες χρειάζεται και αποδέχεται ενορατικά η Ανθρωπότητα. Ποιες είναι άραγε; IV.Η Αναγέννηση των Εκκλησιών. Είναι άραγε εφικτή; V. Η Νέα Παγκόσμια Θρησκεία. Σήμερα διαφαίνεται καθαρά η άμεση ανάγκη της ανθρωπότητας καθώς και τα μέσα με τα οποία η εκκλησία προτίθεται να την αντιμετωπίσει. Είναι λοιπόν βασικό ν’ αντικρίσουμε την κατάσταση όπως πραγματικά διαγράφεται και να ξεχωρίσουμε όσες αλήθειες είναι ουσιώδεις για την πρόοδο και τη φώτιση του ανθρώπου, παραβλέποντας τα αμφιλεγόμενα και δευτερεύοντα σημεία· είναι απαραίτητο ακόμη να χαράξουμε την απολυτρωτική πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η εκκλησία· αν το παράδειγμα του Χριστού διέπει τη στάση των εκκλησιών και τη σκέψη των κληρικών, τότε η σωτηρία της ανθρωπότητας είναι εξασφαλισμένη. Το ουσιώδες όμως είναι να παρουσιάσουμε ένα όραμα που θα εκφράζει τις προσδοκίες όλων των ανθρώπων κι όχι τους ευσεβείς πόθους μιας μισαλλόδοξης ομάδας ή μιας αυτάρεσκης και φανατικής οργάνωσης. Είναι ανάγκη να στραφούμε στον Χριστό και στο μήνυμά Του και ν’ ακολουθήσουμε τον τρόπο ζωής που υπέδειξε. Οι κληρικοί δεν πρέπει να λησμονούν ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι ανώτερο απ’ τα εκκλησιαστικά συστήματα και δόγματα. Τελικά το ανθρώπινο πνεύμα θα τους νικήσει και θα εισέλθει θριαμβευτικά στο βασίλειο του Θεού, εκτός κι αν δεχτούν να εισέλθουν σαν ταπεινό τμήμα της μάζας των ανθρώπων. Μεγαλόσχημοι ιεράρχες και κληρικοί δεν έχουν θέση σ’ αυτό το βασίλειο. Ο Χριστός δε χρειάζεται επισκόπους και καρδινάλιους. Χρειάζεται ταπεινούς δασκάλους της αλήθειας, ικανούς να εκφράσουν στην πράξη την πνευματική ζωή. Τίποτε στην υφήλιο δεν μπορεί ν’ αναχαιτίσει την πρόοδο της ανθρώπινης ψυχής στη μακρά πορεία της απ’ το σκοτάδι στο φως, απ’ το απατηλό στο πραγματικό, απ’ το θάνατο στην αθανασία κι από την άγνοια στη σοφία. Αν οι οργανωμένες μεγάλες θρησκευτικές ομάδες των εκκλησιών κάθε χώρας και κάθε δόγματος δεν μπορέσουν να προσφέρουν πνευματική καθοδήγηση και βοήθεια, η ανθρωπότητα θ’ ανακαλύψει άλλους δρόμους. Τίποτε δεν μπορεί να κρατήσει το πνεύμα του ανθρώπου μακριά απ’ το Θεό. Ι. Η Αποτυχία των Εκκλησιών. Ας μη λησμονούμε ότι ο Χριστός δεν απέτυχε. Εκείνο που απέτυχε ήταν το ανθρώπινο στοιχείο, ανατρέποντας τις προθέσεις Του και διαστρέφοντας την αλήθεια που παρουσίασε. Η θεολογία, τα δόγματα και οι αιρέσεις, ο υλισμός, η πολιτική και το χρήμα δημιούργησαν ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο ανάμεσα στις εκκλησίες και στο Θεό· απέκρυψαν το αληθινό όραμα της αγάπης του Θεού και σ’ αυτό το όραμα της στοργικής πραγματικότητας καθώς και στη ζωτική αντίληψη των συνεπειών του πρέπει να επιστρέψουμε. Υπάρχει άραγε καμιά πιθανότητα να αποκατασταθεί η πίστη όπως τη δίδαξε ο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Χριστός; Υπάρχουν άραγε αρκετοί κληρικοί με οραματισμό ικανό να σώσει την κατάσταση – έναν οραματισμό που θα θεραπεύει την ανθρώπινη ανάγκη και δε θ’ ασχολείται καθόλου με την αύξηση ή την επέκταση των εκκλησιών; Τέτοιοι άνθρωποι συναντώνται σε κάθε θρησκεία, όμως είναι απελπιστικά λίγοι. Αλλά κι αν ενωθούν (κάτι που ακόμη είναι δυστυχώς αδύνατο λόγω των δογματικών διαφορών) θα αποτελέσουν μια σχετικά ανίσχυρη ομάδα σε σχέση με την οργανωμένη εξουσία, την υλιστική αίγλη, τα προσωπικά συμφέροντα και το φανατισμό των αντιδραστικών κληρικών κάθε δόγματος. Συνήθως είναι η αγωνιζόμενη μειονότητα (στην προκειμένη περίπτωση οι πνευματικά προσανατολισμένοι ιερείς) εκείνη που περιφρουρεί το αληθινό όραμα και τελικά το υλοποιεί· αποτελείται από εκείνους που έρχονται σε άμεση επαφή με την ανθρώπινη δυστυχία και οδύνη κι έτσι αντιλαμβάνονται την επιτακτική ανάγκη για μια αναγέννηση των εκκλησιών. Τόσο απ’ τον εκκλησιαστικό άμβωνα όσο και απ’ το θρησκευτικό τύπο γίνονται αλλεπάλληλες εκκλήσεις για να επιστρέψουν οι άνθρωποι στο Θεό και να βρουν στη θρησκεία μια διέξοδο απ’ τις τωρινές χαοτικές συνθήκες. Όμως η ανθρωπότητα ποτέ άλλοτε δεν είχε τόσο έντονη πνευματική κλίση κι ούτε ήταν τόσο συνειδητά κι οριστικά προσανατολισμένη στις πνευματικές αξίες και στην ανάγκη για πνευματική ανανέωση. Οι εκκλήσεις αυτές θα έπρεπε ν’ απευθύνονται στην εκκλησιαστική ηγεσία και στους κληρικούς όλων των δογμάτων· είναι αυτοί που πρέπει να επιστρέψουν στην απλότητα της πίστης όπως τη δίδαξε ο Χριστός. Είναι αυτοί που χρειάζονται αναγέννηση. Σ’ ολόκληρο τον κόσμο οι άνθρωποι ζητούν φως. Ποιος όμως μπορεί να τους το δώσει; Δύο είναι οι κύριοι παράγοντες που ευθύνονται για την αποτυχία των εκκλησιών: 1. Οι στενές θεολογικές ερμηνείες των Γραφών. 2. Οι υλικές και πολιτικές φιλοδοξίες. Δεν υπήρξε εποχή που να μην προσπάθησαν ορισμένοι να επιβάλλουν τις προσωπικές τους απόψεις για την αλήθεια, τις Γραφές και το Θεό πάνω στην ανθρωπότητα. Επιχειρώντας να ερμηνεύσουν τα ιερά κείμενα υποβίβασαν αναπόφευκτα τις έννοιες εξαιτίας της προσωπικής τους περιορισμένης αντίληψης. Επιπλέον οι οπαδοί τους δε δίστασαν να επιβάλουν τις υποκειμενικές αυτές απόψεις στους αδαείς και στους αστόχαστους. Σ’ όλες τις θρησκείες – Βουδδισμό, Ινδουισμό, Μωαμεθανισμό και Χριστιανισμό – εμφανίσθηκαν κάποιες εξέχουσες διάνοιες που προσπάθησαν (συνήθως με απόλυτη ειλικρίνεια) να κατανοήσουν τι υποτίθεται πως είπε ο Θεός, που διατύπωσαν δόγματα και δοξασίες για ό,τι νόμιζαν πως εννοούσε ο Θεός και που οι θεωρίες τους απέκτησαν ισχύ απαράβατου νόμου κι αδιαφιλονίκητης αλήθειας για εκατομμύρια ανθρώπων. Σε τελευταία ανάλυση δεν έχουμε παρά μερικές υποκειμενικές ερμηνείες – σε πλήρη συνάρτηση με τη χρονική περίοδο, την παράδοση και την κουλτούρα – σχετικά με το τι αναφέρεται πως είπε ο Θεός σε κάποια Γραφή η οποία εξάλλου μπορεί να περιείχε ήδη λάθη από αλλεπάλληλες διασκευές που συχνά βασίζονταν σε προφορική διδασκαλία. Το δόγμα της θεόπνευστης υπαγόρευσης των διαφόρων ιερών κειμένων (κάτι που

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

αφορά ιδιαίτερα τη Χριστιανική Βίβλο) και το αλάνθαστο της ερμηνείας τους αμφισβητούνται πλέον βάσιμα· γίνεται φανερό ότι τα υπάρχοντα κείμενα βασίζονται σε ατελείς μεταφράσεις κι ότι κανένα τμήμα τους – έπειτα από απανωτές μεταφράσεις – δεν αντιστοιχεί πια στο πρωτότυπο, αν βέβαια υπήρξε ποτέ κάποιο αρχικό χειρόγραφο και δεν αποτελούσε στην πραγματικότητα μια σύνοψη απ’ όσα κάποιος θυμόταν πως είχαν ειπωθεί. Ταυτόχρονα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η βασική τάση της διδασκαλίας καθώς και η σημασία των συμβόλων είναι συνήθως ορθές, μολονότι o συμβολισμός πρέπει να αποκτήσει μια σύγχρονη ερμηνεία και ν’ απαλλαγεί απ’ τις παρερμηνείες των αδαών. Το ζήτημα είναι ότι οι θεωρίες, οι δοξασίες, οι θεολογίες και τα δόγματα δεν παρουσιάζουν κατ’ ανάγκη την αλήθεια όπως υφίσταται στο νου του Θεού, στον οποίο οι δογματικοί ερμηνευτές ισχυρίζονται πως έχουν πρόσβαση. Η θεολογία δεν παύει να είναι εκείνο που οι άνθρωποι νομίζουν πως περιέχεται στο νου του Θεού. Όσο αρχαιότερη η Γραφή τόσο μεγαλύτερη κι η πιθανή παραποίηση. Η δοξασία για την ύπαρξη ενός εκδικητικού Θεού και για την τιμωρία σε κάποια μυθική κόλαση, ο ισχυρισμός ότι ο Θεός αγαπά μόνο όσους Τον ερμηνεύουν σύμφωνα με μια συγκεκριμένη θεολογική άποψη, ο συμβολισμός της αιματοχυσίας, η οικειοποίηση του Σταυρού σαν Χριστιανικού συμβόλου, το δόγμα της Παρθενογένεσης και η εικόνα μιας οργισμένης Θεότητας που κατευνάζεται μόνο με το θάνατο, όλα αυτά δεν είναι παρά τα αξιοθρήνητα παράγωγα της σκέψης του ανθρώπου, της κατώτερης φύσης του, της τάσης του για απομονωτισμό (που υποθάλπεται απ’ την Εβραϊκή Παλαιά Διαθήκη, δίχως ν’ απαντάται στις άλλες θρησκείες της Ανατολής) και του φόβου που είναι έμφυτος στη ζωώδη πλευρά της φύσης του – καλλιεργήθηκαν και διαδόθηκαν απ’ τη θεολογία κι όχι απ’ τον Χριστό, τον Βούδδα ή τον Κρίσνα. Η περιορισμένη αντίληψη του ανθρώπου σ’ όλα τα στάδια της εξέλιξής του μέχρι σήμερα δεν του επέτρεψε ποτέ να συλλάβει τη διάνοια και τους σκοπούς του Ενός στον Οποίο ζούμε, κινούμαστε και υπάρχουμε· ερμήνευσε το Θεό με προσωπικούς όρους· συνεπώς η αβασάνιστη αποδοχή ενός δόγματος δεν είναι παρά η αποδοχή της άποψης κάποιου σφάλλοντος ανθρώπινου όντος και δεν είναι καθόλου η αποδοχή μιας θείας αλήθειας. Αυτή η αλήθεια πρέπει ν’ αρχίσει να διδάσκεται στα θεολογικά σεμινάρια και οι σπουδαστές πρέπει ν’ αποκτήσουν κριτική σκέψη και να μη λησμονούν ότι το κλειδί βρίσκεται στην ενοποιητική δύναμη της Συγκριτικής Θρησκειολογίας. Η σωτηρία της ανθρωπότητας χρειάζεται ουσιαστικά μόνο εκείνες τις αρχές και τις αλήθειες που έχουν παγκόσμιο κύρος και περιλαμβάνονται σ’ όλες τις θρησκείες. Τα επίμαχα σημεία των δογμάτων έχουν συνήθως δευτερεύουσα σημασία και χρησιμεύουν μόνο για να στηρίξουν τη βασική και ουσιώδη αλήθεια. Απ’ τη διαστρεβλωμένη παρουσίαση της αλήθειας η ανθρωπότητα οδηγήθηκε στη διατύπωση μιας πληθώρας δοξασιών οι οποίες με κανένα τρόπο δεν απορρέουν απ’ τη διδασκαλία του Χριστού. Η μόνη φροντίδα του Χριστού ήταν ν’ αναγνωρίσουν οι άνθρωποι ότι ο Θεός είναι αγάπη κι ότι οι ίδιοι είναι αδέλφια σαν τέκνα του ενός Πατρός· ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι αιώνιο κι ότι δεν υπάρχει θάνατος· ότι ο ένδον Χριστός (η έμφυτη Χριστική συνείδηση που ενώνει τους ανθρώπους μεταξύ τους και

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

με τον Χριστό) πρέπει να προβάλει σ’ όλη του τη δόξα· ότι η υπηρεσία αποτελεί το βασικό τόνο της πνευματικής ζωής κι ότι η θέληση του Θεού είναι δυνατό ν’ αποκαλυφθεί. Η πλειοψηφία των σχολιαστών δεν αναφέρθηκε σ’ αυτά τα σημεία. Ασχολήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά με το κατά πόσο ο Χριστός ήταν θείος ή ανθρώπινος, με τη φύση της Παρθενογένεσης, με τη δράση του Απ. Παύλου σαν δασκάλου της Χριστιανικής αλήθειας, με την ύπαρξη της κόλασης, την δια του αίματος σωτηρία και την εγκυρότητα και γνησιότητα της Βίβλου. Στο νου των ανθρώπων ανατέλλει σήμερα η ελευθερία· γίνεται αντιληπτό πως ο καθένας έχει το δικαίωμα να λατρεύει το Θεό με το δικό του τρόπο. Αυτό δε σημαίνει ότι (στην επερχόμενη νέα εποχή) κάθε άνθρωπος πρέπει να διαλέξει και να ενστερνισθεί κάποια θεολογική σχολή. Αλλά με το φωτισμένο απ’ το Θεό νου του θα αναζητά την αλήθεια και θα την ερμηνεύει για λογαριασμό του. Ο καιρός της θεολογίας έχει πια περάσει και στη θέση του προβάλλει η εποχή της ζωντανής αλήθειας. Αυτό αρνείται να το αναγνωρίσει το εκκλησιαστικό κατεστημένο. Η αλήθεια δεν είναι δυνατό να αμφισβητηθεί· αμφιβολίες ανακύπτουν μόνο σε δευτερεύοντα ζητήματα που αφορούν κυρίως τις ιδέες των ανθρώπων για την αλήθεια. Η ανθρωπότητα έχει ήδη απορρίψει μεγάλο μέρος των δογμάτων και των δοξασιών κι αυτό είναι σωστό, χρήσιμο κι ενθαρρυντικό. Μαρτυρά πρόοδο, αλλά οι εκκλησίες αδυνατούν να το δουν σαν έργο της θειότητας. Η ελευθερία της σκέψης, η αμφισβήτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας, η απόρριψη της θεολογικής παρουσίασης της αλήθειας και η αποτίναξη της εκκλησιαστικής εξουσίας συνιστούν τα χαρακτηριστικά της δημιουργικής πνευματικής διανόησης του καιρού μας· όλα αυτά για το εκκλησιαστικό κατεστημένο αποτελούν ένδειξη επικίνδυνων τάσεων, απομάκρυνσης απ’ το Θεό και συνεπώς οριστικής απώλειας της πίστης. Όμως φανερώνουν ακριβώς το αντίθετο. Ιδιαίτερα σοβαρές, εξαιτίας των επιπτώσεών τους στο ανυποψίαστο κοινό, είναι οι υλιστικές και πολιτικές επιδιώξεις των εκκλησιών. Στη Δύση αυτό οδηγεί γοργά στον εκφυλισμό των εκκλησιών, ενώ στις θρησκείες της Ανατολής κάτι τέτοιο δε συμβαίνει. Στις τελευταίες επικράτησε μια καταστρεπτική αρνητικότητα· οι αλήθειες που διακηρύχθηκαν δεν κατάφεραν να βελτιώσουν τη ζωή των πιστών ή να αγκυροβολήσουν δημιουργικά τις αλήθειες στο φυσικό πεδίο. Τα δόγματά τους είναι κυρίως υποκειμενικά και αρνητικά για τις καθημερινές υποθέσεις. Η αρνητικότητα της θεολογικής ερμηνείας των Βουδδιστικών και Ινδουιστικών Γραφών καταδίκασε τους λαούς σε μια αδράνεια απ’ την οποία τώρα μόνο αρχίζουν να συνέρχονται. Ο Μωαμεθανισμός, όπως κι ο Χριστιανισμός, προσφέρει μια θετική αν και άκρως υλιστική παρουσίαση της αλήθειας· οι δραστηριότητες των δύο αυτών θρησκειών υπήρξαν μιλιταριστικές και πολιτικές. Η μεγάλη θρησκεία της Δύσης, ο Χριστιανισμός, παρουσίασε την αλήθεια κατά τρόπο σαφώς αντικειμενικό, κάτι που ήταν απαραίτητο. Τη διέκρινε όμως ο μιλιταρισμός, ο φανατισμός, ο άκρατος υλισμός και η φιλοδοξία. Συνδύαζε τους πολιτικούς στόχους με πομπώδεις τελετουργίες, με επιβλητικούς ναούς και με μια

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

δεσποτική εξουσία. Η Χριστιανική Εκκλησία (που αρχικά ήταν σχετικά αγνή στην παρουσίαση της αλήθειας και στις ζωντανές της διαδικασίες) διασπάστηκε τελικά σε τρία τμήματα – τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που επιδιώκει να επιβληθεί με τον ισχυρισμό ότι υπήρξε η αρχαιότερη εκκλησία, τη Βυζαντινή ή Ορθόδοξη Εκκλησία και την Προτεσταντική Εκκλησία. Η διάσπαση προκλήθηκε από δογματικές διαφορές κι όλες οι εκκλησίες ήταν αρχικά ειλικρινείς και υγιείς και σχετικά αγνές και αγαθές. Καμιά όμως δεν μπόρεσε ν’ αποφύγει τη βαθμιαία φθορά η οποία οδήγησε σήμερα στην ακόλουθη θλιβερή και σοβαρή κατάσταση: 1. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βαρύνεται με τρεις τάσεις που αντιβαίνουν στο πνεύμα του Χριστού: α. Μια έντονα υλιστική στάση. Η Εκκλησία της Ρώμης αρέσκεται σε επιβλητικές κατασκευές – καθεδρικούς, ιδρύματα και μοναστήρια. Για την οικοδόμησή τους υιοθέτησε ανά τους αιώνες μια πολιτική οικονομικής απομύζησης τόσο των πλουσίων όσο και των φτωχών. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι σαφώς καπιταλιστική. Με τον πλούτο που συσσωρεύει συντηρεί μια ισχυρή εκκλησιαστική ιεραρχία και χρηματοδοτεί μια πληθώρα ιδρυμάτων και σχολείων. β. Ένα μεγαλεπήβολο και μακροπρόθεσμο πολιτικό πρόγραμμα που στόχος του είναι η απόκτηση κοσμικής εξουσίας κι όχι η ευημερία του λαού. Το πρόγραμμα της Καθολικής Εκκλησίας ενέχει συγκεκριμένες πολιτικές επιπτώσεις· η στάση της απέναντι στον κομμουνισμό περιέχει τα σπέρματα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου. Οι πολιτικές της δραστηριότητες δεν αποβλέπουν στην εδραίωση της ειρήνης, ανεξάρτητα απ’ το προσωπείο με το οποίο εμφανίζονται. γ. Μια μεθοδευμένη τακτική που κρατά τις λαϊκές μάζες στην αμάθεια και με την αμάθεια οι μάζες αυτές αποτελούν τις πιο αντιδραστικές και συντηρητικές δυνάμεις που ανθίστανται στον πολιτισμό και την κουλτούρα της νέας εποχής. Η απόλυτη υπακοή και η τυφλή πίστη στον κλήρο και στο Βατικανό εκλαμβάνονται σαν πνευματικά καθήκοντα. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εκδηλώνει μια μονολιθική αντιδραστικότητα απέναντι σε κάθε νέα και ριζοσπαστική παρουσίαση της αλήθειας στο λαό· είναι δέσμια του παρελθόντος, αρνούμενη να στραφεί στο φως· οι τεράστιοι οικονομικοί της πόροι την καθιστούν μια απειλή για τη μελλοντική φώτιση της ανθρωπότητας υπό το ένδυμα του πατερναλισμού και μια φανταχτερή εξωτερική εμφάνιση που συγκαλύπτει την αποκρυστάλλωση και τη διανοητική ανικανότητα αλλά δε θα αποτρέψει την οριστική της κατάρρευση εκτός κι αν ενισχυθεί και αναπτυχθεί η νέα ζωή που άρχισε να σκιρτά με την άνοδο του Ιωάννη ΧΧΙΙΙ. 2. Η Ορθόδοξη Εκκλησία γνώρισε τόση φαυλότητα, φιλαργυρία, πλεονεξία και σεξουαλική διαφθορά ώστε καταλύθηκε προσωρινά με τη Ρωσσική επανάσταση. Ήταν μια λογική, αναγκαία και σωστή κίνηση. Μολονότι κι αυτή η εκκλησία ήταν παραδομένη στον υλισμό, ποτέ δεν κατόρθωσε (ούτε και θα καταφέρει) ν’ ασκήσει μια επιρροή ανάλογη της Ρωμαιοκαθολικής. Η άρνηση του επαναστατικού κόμματος της

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Ρωσσίας ν’ αναγνωρίσει τη διεφθαρμένη αυτή εκκλησία ήταν εύλογη και σωτήρια· δεν υπήρξε επιζήμια γιατί τίποτε δεν μπορεί να στερήσει την ανθρώπινη καρδιά από την αίσθηση του Θεού. Αν όλες οι εκκλησιαστικές οργανώσεις εξαφανίζονταν απ’ το πρόσωπο της γης, η αίσθηση της θειότητας και η αναγνώριση του Χριστού θα ενισχύονταν και θ’ αποκτούσαν νέες διαστάσεις. Η εκκλησία της Ρωσσίας αναγνωρίστηκε επίσημα και πάλι, αντιμετωπίζοντας έτσι μια νέα ευκαιρία. Δεν επηρεάζει ακόμη ενεργά τις παγκόσμιες υποθέσεις, αλλά ελπίζεται πως τελικά θ’ αποβεί μια ανανεωτική και πνευματική δύναμη. Ο χώρος στον οποίο κινείται αντιπροσωπεύει μια ζωντανή πρόκληση που δεν της επιτρέπει να γίνει τόσο αντιδραστική όσο οι υπόλοιπες εκκλησίες. 3. Οι Προτεσταντικές Εκκλησίες. Ο προτεσταντισμός σαν γενικός όρος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εκκλησιών· αυτές είναι μεγάλες ή μικρές, με πλατιές ή στενές αντιλήψεις, με πνεύμα φιλελεύθερο ή ριζοσπαστικό, δίχως όμως ποτέ να παύουν να διαμαρτύρονται. Διακρίνονται επίσης από υλιστικούς στόχους. Είναι σχετικά απαλλαγμένες από την πολιτική πόλωση που χαρακτηρίζει τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αλλά οι πιστοί τους είναι εξίσου εριστικοί, φανατικοί και μισαλλόδοξοι. Τις διακρίνει ένα αχαλίνωτο πνεύμα διαφοροποίησης· δεν υπάρχει τίποτε που να τις ενώνει ή να τις συνδέει, ενώ αντίθετα εκείνο που κυριαρχεί είναι μια μόνιμα αρνητική στάση, ένας κακοήθης φατριασμός και μια συνεχής διάσπαση σε εκατοντάδες αιρέσεις καθώς και η διαρκής προβολή μιας στείρας θεολογίας που δε διδάσκει τίποτε καινούργιο αλλά προκαλεί αδιάκοπα νέες διαμάχες για κάποια συγκεκριμένα δόγματα ή για ορισμένες εκκλησιαστικές διαδικασίες. Στις Προτεσταντικές Εκκλησίες παρατηρήθηκαν οξύτατες διενέξεις από τις οποίες σι αρχαιότερες εκκλησίες είναι σχετικά απαλλαγμένες χάρη στην ιεραρχική τους δομή και την προσωποπαγή τους διακυβέρνηση. Ωστόσο οι πρώτες απόπειρες για την επίτευξη κάποιας ενότητας και συνεργασίας έχουν αρχίσει ν’ αναφαίνονται και είναι πιθανό να συνεχισθούν. Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο ο Χριστός θα ένιωθε άνετα μέσα στις εκκλησίες αν βάδιζε ξανά μεταξύ των ανθρώπων. Τα τυπικά και οι τελετουργίες, η χλιδή και τα άμφια, οι λαμπάδες, το χρυσάφι και το ασήμι, η ατέλειωτη σειρά παπών, καρδιναλίων, αρχιεπισκόπων, δεσποτάδων και απλών ιερέων δε φαίνεται πως θα είχαν κανένα απολύτως ενδιαφέρον για τον απλό Υιό του Θεού ο Οποίος – όταν βρισκόταν στη γη – δεν είχε “πού την κεφαλήν κλίναι”. Υπάρχουν εξαιρετικά πνευματικοί άνθρωποι που η τύχη τους έριξε στον ασφυκτικό κλοιό του εκκλησιαστικού κατεστημένου· στο σύνολό τους είναι πολλοί, αλλά είναι διασκορπισμένοι σ’ όλες τις εκκλησίες και τις πίστεις. Η μοίρα τους είναι δύσκολη· έχουν επίγνωση της κατάστασης κι αγωνίζονται απεγνωσμένα να διαδώσουν τα υγιή Χριστιανικά ιδεώδη σ’ έναν κόσμο που καρτερεί και υποφέρει. Είναι αληθινοί υιοί του Θεού· το έργο τους είναι δυσβάστακτο· έχουν επισημάνει το σαράκι που υποσκάπτει το εκκλησιαστικό οικοδόμημα καθώς και τη μισαλλοδοξία, την ιδιοτέλεια, την πλεονεξία και τη στενοκεφαλιά που τους περιβάλλει. Έχουν συνειδητοποιήσει πως κανένας δε σώζεται απ’ τη θεολογία αλλά μόνο απ’ το

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

ζώντα Χριστό και με την αφύπνιση της Χριστικής συνείδησης στην καρδιά του· αποκηρύσσουν ενδόμυχα τον υλισμό του περιβάλλοντός τους κι αντιλαμβάνονται πως η ανθρωπότητα δεν μπορεί να στηρίξει τις ελπίδες της στην εκκλησία· ομολογούν ότι η πνευματική πραγματικότητα έχει λησμονηθεί με την υλιστική ανάπτυξη των εκκλησιών· αγαπούν τους συνανθρώπους τους και θα ήθελαν να διαθέσουν τα χρήματα που τώρα σπαταλούνται για την ανέγερση και συντήρηση ναών, στην οικοδόμηση του Ναού του Θεού, “την οικίαν αχειροποίητον, την αιώνιον εν τοις ουρανοίς”. Υπηρετούν την πνευματική Ιεραρχία η οποία στέκει – αόρατη και σιωπηλή – πίσω απ’ το ανθρώπινο δράμα, δίχως να έχει κανένα δεσμό με οποιαδήποτε εκκλησιαστική ιεραρχία. Δίνουν μεγαλύτερη σημασία στη συνειδητή σύνδεση των ανθρώπων με τον Χριστό και την πνευματική αυτή Ιεραρχία απ’ ό,τι στην αύξηση του εκκλησιάσματος ή στους αυθαίρετους ισχυρισμούς ασήμαντων ατόμων. Πιστεύουν στο Βασίλειο του Θεού όπου πρωτοστατεί ο Χριστός, αλλά αμφισβητούν πλήρως την υποτιθέμενη θεόσταλτη εξουσία του Πάπα ή των Αρχιεπισκόπων. Τέτοιοι άνθρωποι απαντώνται στις οργανωτικές δομές κάθε μεγάλης θρησκείας στην Ανατολή και στη Δύση, καθώς και σε κάθε όμιλο που αποβλέπει, έστω κι επιφανειακά, σε κάποιο πνευματικό στόχο. Πρόκειται για απλούς, ενάρετους ανθρώπους που δεν έχουν προσωπικές βλέψεις, εκφράζουν πιστά το ζωντανό πνεύμα του Θεού και δεν κατέχουν περίοπτες θέσεις στις εκκλησίες στις οποίες ανήκουν· η διαφοροποιημένη στάση τους δυσαρεστεί το εκκλησιαστικό κατεστημένο, γεγονός που δεν τους επιτρέπει ν’ αναλάβουν σημαντικά αξιώματα· η κοσμική τους εξουσία είναι μηδαμινή αλλά το πνευματικό τους παράδειγμα φέρνει φώτιση και δύναμη στους ανθρώπους. Αποτελούν την ελπίδα της ανθρωπότητας γιατί βρίσκονται σ’ επαφή με τον Χριστό και είναι ένα ακέραιο τμήμα του Βασιλείου του Θεού· εκπροσωπούν τη Θεότητα μ’ έναν τρόπο που είναι αδιανόητος για όσους κατέχουν ύψιστα εκκλησιαστικά αξιώματα και για τους δήθεν Πρίγκιπες της Εκκλησίας. ΙΙ. Η Ευκαιρία των Εκκλησιών. Κάτι εξαιρετικά σημαντικό έχει συμβεί στον κόσμο. Το πνεύμα της καταστροφής σάρωσε όλη τη γη, ερημώνοντας τον κόσμο του παρελθόντος και το σύγχρονο πολιτισμό. Πολιτείες και κατοικίες ερειπώθηκαν· βασίλεια και ηγεμόνες εξαφανίσθηκαν με τη λήξη του πολέμου· ιδεολογίες και προσφιλείς θεωρίες απέτυχαν να ανταποκριθούν στην ανάγκη των λαών και κατέρρευσαν κάτω απ’ την πίεση των περιστάσεων· η πείνα και η ανασφάλεια επικρατούν παντού· οικογένειες και κοινωνικές ομάδες διαλύθηκαν· κάθε έθνος γνώρισε τη φρίκη του θανάτου κι εκατομμύρια πέθαναν σαν αποτέλεσμα των απάνθρωπων πολεμικών μεθόδων. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει κανείς που να μη γνώρισε τον τρόμο, το φόβο και την απελπισία για ό,τι επιφυλάσσει το μέλλον· ότι δεν υπάρχει κανείς που να μην προβληματίζεται για τα μελλούμενα κι ότι η αβεβαιότητα είναι διάχυτη. Η κραυγή της ανθρωπότητας απαιτεί φως, ειρήνη και ασφάλεια. Μερικοί τα αναζητούν στις νέες ιδεολογίες· άλλοι τα προσδοκούν στην πολιτική κι ελπίζουν ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν με κάποια μορφή κυβερνητικής δράσης ή με

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

τις εξαγγελίες κάποιου κόμματος. Άλλοι πάλι επαφίενται στην εμφάνιση κάποιου αρχηγού, παρότι αυτή την εποχή υπάρχουν ελάχιστοι αληθινοί ηγέτες. Η σημερινή ηγεσία προέρχεται από ομάδες καλοπροαίρετων ανθρώπων και πολιτικών που βρίσκονται στην ίδια σύγχυση με εκείνους που επιδιώκουν να βοηθήσουν· ο όγκος της εργασίας που τους περιμένει τους κάνει να νιώθουν τελείως ανίσχυροι, γιατί αφορά την ανοικοδόμηση, την ανασυγκρότηση και την αναμόρφωση ολόκληρου του κόσμου. Κάποιοι περισσότερο υπομονετικοί καταστρώνουν νέες εκπαιδευτικές μεθόδους και συστήματα με τα οποία θα προσπαθήσουν να προετοιμάσουν τη σημερινή γενιά για μια καλύτερη ζωή στον αυριανό κόσμο, έναν κόσμο που μόνο αμυδρά μπορούμε να διακρίνουμε. Μερικοί εγκαταλείπονται στην απόγνωση, καταφεύγοντας στον απομονωτισμό και περιμένοντας την ανακούφιση που φέρνει o θάνατος, δίχως να ζητούν τίποτα περισσότερο από λίγη τροφή, κάποια στοργή, λίγα βιβλία και μερικά ρούχα. Πολλοί εξάλλου αρνούνται ακόμη και να σκεφθούν και προσπαθούν να γεμίσουν τη ζωή τους μέσα απ’ την επαγγελματική τους απασχόληση. Όμως όλοι παρασύρονται απ’ τη μεταπολεμική αντίδραση κι αγνοούν τις ειρηνευτικές διαδικασίες γιατί δε γνώρισαν ποτέ την αληθινή ειρήνη που παραμένει προφανώς πολύ μακριά. Αλλά πάνω απ’ όλα οι άνθρωποι σ’ ολόκληρο τον κόσμο αισθάνονται μια βαθιά πνευματική ανάγκη και συνειδητοποιούν τα πνευματικά σκιρτήματα, αναγνωρίζοντας την πραγματική τους φύση. Εκφράζουν αυτή την ανάγκη με πολλούς τρόπους και χρησιμοποιούν ποικίλες ορολογίες· μολονότι μπορεί να στρέφονται σε διάφορες κατευθύνσεις για να την ικανοποιήσουν, υπάρχει το αίτημα για επιδιώξεις αυθεντικότερες από εκείνες που κυριάρχησαν στο παρελθόν καθώς και για την εκδήλωση εκείνων των αρετών και των πνευματικών παρορμήσεων που φαίνεται πως οι άνθρωποι απώλεσαν και που αποτελούν το σύνολο των δυνάμεων οι οποίες κατευθύνουν την ανθρωπότητα στην πνευματική ζωή. Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι για το φως· προσδοκούν μια νέα αποκάλυψη και μια νέα διδασκαλία. Η ανθρωπότητα έχει τόσο πολύ εξελιχθεί ώστε αυτά τα αιτήματα και οι προσδοκίες δε διατυπώνονται μόνο με όρους υλικής βελτίωσης αλλά και με όρους πνευματικού οράματος, αληθινών αξιών και ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Ζητούν παιδεία και πνευματική βοήθεια πέρα απ’ την αναγκαία τροφή, ένδυση και δυνατότητα να εργάζονται και να ζουν ελεύθερα· εκτός απ’ την πείνα που μαστίζει μεγάλες περιοχές του πλανήτη έχουν ν’ αντιμετωπίσουν και την πείνα της ψυχής. Το δυστύχημα όμως είναι πως δε γνωρίζουν προς τα πού να στραφούν και ποια φωνή ν’ ακούσουν. Η ελπίδα που κρύβεται μέσα τους είναι πνευματική κι αθάνατη. Οι προσδοκίες και τα αιτήματά τους εισακούσθηκαν απ’ τον Χριστό και τους μαθητές Του στον τόπο όπου ζουν, εργάζονται κι επιτηρούν την ανθρωπότητα. Ποιος θα είναι άραγε ο φορέας μέσα απ’ τον οποίο θα εργασθούν αυτές οι δυνάμεις του πνεύματος για την ανασυγκρότηση του κόσμου; Ποια θα είναι τα μέσα με τα οποία οι πνευματικοί Οδηγοί της φυλής θα κατευθύνουν τους ανθρώπους στο άπλετο φως και την ευκαιρία της νέας εποχής; Η ανθρωπότητα αντικρίζει το Δρόμο της Ανάστασης. Ποιος όμως θα την οδηγήσει σ’ αυτόν;

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Θα μπορέσουν άραγε οι οργανωμένες θρησκείες κι οι εκκλησίες ν’ αναγνωρίσουν την ευκαιρία και ν’ ανταποκριθούν στην έκκληση του Χριστού και στο πνευματικό αίτημα εκατομμυρίων ανθρώπων; Ή θα συνεχίσουν να εργάζονται αποκλειστικά για το δικό τους συμφέρον; Μήπως η θεσμική όψη των θρησκειών εξακολουθήσει να έχει μεγαλύτερη σημασία στη συνείδηση των κληρικών απ’ την ανάγκη του λαού για μια απλή παρουσίαση της ζωοδότρας αλήθειας; Θα πάψει ποτέ το ενδιαφέρον και η ισχύς των εκκλησιών να στρέφεται στην ανέγερση ναών, στην εξασφάλιση οικονομικής ευμάρειας, στη διατήρηση του κύρους παρωχημένων θεολογιών και στην επιδίωξη κοσμικής εξουσίας κι επιρροής; Θα βρουν άραγε το όραμα και το θάρρος να εγκαταλείψουν τους παλιούς κακούς τρόπους και να μεταδώσουν στους ανθρώπους το μήνυμα πως ο Θεός είναι Αγάπη, αποδεικνύοντας την ύπαρξη αυτής της αγάπης μέσα από μια ζωή απλής και στοργικής υπηρεσίας; Θα διδάξουν άραγε στους ανθρώπους την αιώνια ζωή του Χριστού και θα τους προτρέψουν ν’ απαρνηθούν τις αρχαίες δοξασίες του θανάτου, του αίματος και της εξιλέωσης και να προσηλωθούν στην Πηγή όλης της ζωής και στο ζώντα Χριστό ο Οποίος είναι έτοιμος να τους προσφέρει την “περισσή ζωή” που καρτερούν, όπως άλλωστε το υποσχέθηκε; Θα κηρύξουν άραγε ότι η καταστροφή των παλιών μορφών ήταν αναγκαία κι ότι η εξαφάνισή τους εγγυάται πως είναι εφικτή μια νέα, πληρέστερη κι απεριόριστη πνευματική ζωή; Θα υπενθυμίσουν άραγε στους ανθρώπους τα λόγια του Χριστού πως “δεν βάλλουσιν οίνον νέον εις ασκούς παλαιούς”; Θα μπορέσουν άραγε οι υπερόπτες ηγέτες του εκκλησιαστικού κατεστημένου ν’ αποκηρύξουν δημόσια τις λαθεμένες και υλιστικές βλέψεις τους, τις περιουσίες και τα παλάτια τους και παραχωρώντας τα υπάρχοντά τους να ακολουθήσουν τον Χριστό στο δρόμο της υπηρεσίας; Ή μήπως – σαν τον πλούσιο νεανία του Ευαγγελίου – θα “απέλθουν λυπούμενοι”; Θα διαθέσουν άραγε τα χρήματά τους για την ανακούφιση του πόνου και την εκπαίδευση της νεολαίας στις αξίες της βασιλείας του Θεού, προσφέροντας ένα παράδειγμα απλής πίστης, άδολης χαράς και σίγουρης γνώσης του Θεού, όπως έπραξε κι o Χριστός; Θα καταφέρουν οι απανταχού κληρικοί ν’ αποκτήσουν το εσώτερο εκείνο πνευματικό φως που θα τους επιτρέψει να γίνουν κομιστές του και να εφελκύσουν το μεγαλύτερο φως που αναπόφευκτα θα φέρει η προσδοκώμενη αποκάλυψη; Είναι άραγε δυνατό να ξεπεραστεί ο υλισμός των εκκλησιών και η αποτυχία των κληρικών να καθοδηγήσουν σωστά τους ανθρώπους; Όλα αυτά ευθύνονται για τον παγκόσμιο πόλεμο (1914-1945). Ο τελευταίος δε θα συνέβαινε αν η απληστία, το μίσος και η χωριστικότητα δεν κυριαρχούσαν στις καρδιές όλων των ανθρώπων· οι ολέθριες αυτές ιδιότητες επικράτησαν επειδή οι πνευματικές αξίες ήταν ανύπαρκτες στη ζωή των λαών εξαιτίας της μειωμένης τους σημασίας στη ζωή των εκκλησιών ανά τους αιώνες. Η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά τις εκκλησίες. Τα ερωτήματα που τέθηκαν απευθύνονται σ’ όλες τις οργανωμένες εκκλησίες. Μέσα σ’ αυτές υπάρχουν σήμερα άνθρωποι που ανταποκρίνονται στο νέο πνευματικό ιδεαλισμό, στον επείγοντα χαρακτήρα της ευκαιρίας και στην ανάγκη για αλλαγή. Δεσμεύονται όμως από τις αντιδραστικές διάνοιες. Το ανανεωτικό κίνημα των εκκλησιών, που γίνεται αισθητό σ’ όλα τα μέρη του κόσμου, παραμένει υπό τον έλεγχο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

100

των εκκλησιαστικών συνόδων. Τα σχέδια που καταστρώνονται σήμερα διεθνώς δείχνουν πως η εξουσία εξακολουθεί να βρίσκεται σε λάθος χέρια. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι γίνεται κάποια εκ βάθρων αλλαγή στη δογματική διδασκαλία και στον τρόπο διακυβέρνησης των εκκλησιών. Ούτε βλέπουμε τις μεγάλες θρησκείες της Ανατολής να παίρνουν κάποια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός νέου και καλύτερου κόσμου. Κι έτσι η ανθρωπότητα εξακολουθεί να περιμένει. Αυτό που χρειάζεται πάνω απ’ όλα είναι η διαβεβαίωση για την ύπαρξη του Θεού και κάποιου θείου Σχεδίου – ενός Σχεδίου που ερμηνεύει όλα τα γεγονότα και μπορεί να προσφέρει ελπίδα και δύναμη. Οι άνθρωποι χρειάζονται την πίστη ότι ο Χριστός ζει· ότι ο Ερχόμενος – τον Οποίο όλοι περιμένουν – θα έλθει και δε θα είναι Χριστιανός, Ινδουιστής ή Βουδδιστής, αλλά θ’ ανήκει σ’ όλους τους ανθρώπους παντού. Πρέπει ν’ αποκτήσουν τη βεβαιότητα για μια επικείμενη μεγάλη πνευματική αποκάλυψη που δεν μπορεί ν’ αναχαιτισθεί και για ένα πνευματικό μέλλον καθώς και υλικό. Όλα αυτά συνιστούν το αίτημα και την ευκαιρία που αντιμετωπίζουν οι εκκλησίες. Ποια μπορεί να είναι η λύση σ’ αυτό το περίπλοκο πλέγμα σχέσεων στον κόσμο; Χρειάζεται μια νέα παρουσίαση της αλήθειας, γιατί ο Θεός δεν είναι φονταμενταλιστής· μια νέα προσέγγιση στη θειότητα, γιατί ο Θεός είναι πάντα προσιτός και δεν έχει ανάγκη μεσολαβητών· ένα νέο τρόπο ερμηνείας της πανάρχαιης πνευματικής διδασκαλίας, γιατί το ανθρώπινο γένος έχει πια εξελιχθεί και δεν του ταιριάζουν αυτά που κάποτε απευθύνονταν σε νήπια. Αυτές είναι ουσιαστικά οι επιτακτικές αλλαγές. Τίποτε δεν μπορεί ν’ αποτρέψει την εμφάνιση της νέας παγκόσμιας θρησκείας. Έτσι γίνεται και θα γίνεται πάντα. Η παρουσίαση της αλήθειας δεν έχει τέλος· προβάλλει κι αναπτύσσεται για να καλύψει την αυξανόμενη ανάγκη του ανθρώπου για φως. Θα διακηρυχθεί και θα υλοποιηθεί απ’ τα πνευματικά στελέχη όλων των εκκλησιών, των οποίων οι διάνοιες είναι ανοιχτές στις εμπνεύσεις από το Νου του Θεού, οι οποίοι είναι φιλελεύθεροι και αγαθοί και των οποίων η ζωή είναι αγνή κι εφεσιακή. Θα συναντήσει την αντίδραση των δογματικών και στενόμυαλων θεολόγων κάθε θρησκείας, εκείνων που αρνούνται να εγκαταλείψουν τις ξεπερασμένες ερμηνείες και μεθοδεύσεις, που είναι προσκολλημένοι στις παλιές δοξασίες και στις ανθρώπινες απόψεις γι’ αυτές καθώς κι εκείνων που τονίζουν τις μορφές, τα τυπικά και τις τελετουργίες, τους εξωτερικούς τύπους λατρείας και την αναγκαιότητα ύπαρξης μεγαλοπρεπών ναών παρά την ολοφάνερη ανέχεια, την πείνα και την ένδεια των ανθρώπων. Τα παραπάνω αποτελούν τη μεγαλύτερη ευκαιρία αλλά και προκαλούν τη μεγαλύτερη κρίση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο Καθολικισμός έχει μια μακραίωνη παράδοση, είναι ανυποχώρητος στο θέμα της εκκλησιαστικής αυθεντίας, ευνοεί τους εξωτερικούς τύπους λατρείας και – παρά την έντονη φιλανθρωπία που αναπτύσσει – είναι τελείως δεσμευτικός για το ποίμνιό του. Αν μπορέσει ν’ αλλάξει τις τεχνικές του, ν’ αποκηρύξει την εξουσία του πάνω στις ανθρώπινες ψυχές (που ποτέ δεν την είχε αληθινά) και ν’ ακολουθήσει ανεπιφύλαχτα τα βήματα του Λυτρωτή, του ταπεινού Ξυλουργού της Ναζαρέτ, θα επιτελέσει μια παγκόσμια υπηρεσία και θα

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

101

προσφέρει ένα αξιομίμητο παράδειγμα για τους οπαδούς κάθε πίστης και κάθε Χριστιανικού δόγματος. Η ελευθερία της ανθρώπινης ψυχής και η προσωπική της σχέση με το Θεό, τόσο τον ενυπάρχοντα όσο και τον υπερβατικό, συνιστούν το πνευματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα όλες οι θρησκείες του κόσμου. Πρέπει να πάψουν πλέον οι εκκλησίες να παρεμβαίνουν με τον αυταρχισμό τους και τις ερμηνείες τους στη σχέση Θεού και ανθρώπου. Μια τέτοια στάση ανήκει στο παρελθόν. Το πρόβλημα αυτό εμφανίσθηκε πριν πολλούς αιώνες, αναπτύχθηκε παράλληλα με την εξέλιξη της ανθρώπινης διανόησης και αυτοσυνείδησης και απαιτεί επιτακτικά μια άμεση λύση. ΙΙΙ. Θεμελιώδεις Αλήθειες. Υπάρχουν κάποιες βασικές γραμμές – που προσδιορίζουν το μέλλον της θρησκείας – πάνω στις οποίες πρέπει να κατευθυνθεί η σκέψη όλων των φωτισμένων κληρικών κάθε πίστης. Ταιριάζουν τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Είναι η Παγκόσμια Θρησκεία, η Αποκάλυψη και η Αναγνώριση. Μόνο ένας στενόμυαλος οπαδός οποιασδήποτε πίστης δεν πρόκειται να τις αποδεχθεί. Έφτασε ο καιρός όπου όλες οι θρησκείες θα θεωρηθούν ότι απορρέουν από μια μεγάλη πνευματική πηγή· ότι στο σύνολό τους αποτελούν τη ρίζα από την οποία θα προκύψει ασφαλώς η νέα παγκόσμια θρησκεία. Έτσι δε θα υπάρχουν πλέον Χριστιανοί ή ειδωλολάτρες, ούτε Ιουδαίοι ή Εθνικοί, αλλά ένα μεγάλο σώμα πιστών που θα προέρχονται από όλες τις υπάρχουσες θρησκείες. Θα παραδέχονται τις ίδιες αλήθειες, όχι σαν θεολογικά δόγματα αλλά σαν ουσιαστικά στοιχεία της πνευματικής ζωής· θα συναλλάσσονται μέσα σ’ ένα κοινό πλαίσιο αδελφοσύνης και ανθρώπινων σχέσεων· θα συνομολογούν τη θεία καταγωγή τους και θα συνεργάζονται με το θείο Σχέδιο που θα τους αποκαλύπτεται από τους πνευματικούς ηγέτες της φυλής και θα τους υποδεικνύει τα διαδοχικά βήματα πάνω στην Ατραπό της Θείας Προσέγγισης. Αυτή η παγκόσμια θρησκεία δεν είναι μια ουτοπία, αλλά κάτι που ήδη διαμορφώνεται σήμερα. Ο δεύτερος μίτος για την πνευματική ζωή είναι η προσδοκία της αποκάλυψης. Ποτέ ως τώρα η ανθρώπινη ανάγκη δεν υπήρξε τόσο μεγάλη και η πεποίθηση για μια αποκάλυψη τόσο απόλυτη· ούτε το ανθρώπινο πνεύμα δεν επικαλέστηκε ποτέ ως τώρα τόσο έντονα τη θεία αρωγή, γεγονός που κάνει άμεσα εφικτή μια μεγάλη αποκάλυψη. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα είναι αυτή η αποκάλυψη. Η φύση του Θεού αποκαλύφθηκε βαθμιαία και μάλιστα παράλληλα με την εξελικτική ανάπτυξη της ανθρώπινης συνείδησης. Δε μας επιτρέπεται να την προσδιορίσουμε ή να την οριοθετήσουμε με την περιορισμένη μας λογική, αλλά απλώς να προετοιμαζόμαστε γι’ αυτή, ν’ αναπτύσσουμε την ενορατική μας αντίληψη και να ζούμε περιμένοντας το αποκαλυπτικό φως. Η παγκόσμια θρησκεία, η αναμενόμενη αποκάλυψη και η επακόλουθη καλλιέργεια της πνευματικής αναγνώρισης! Είναι χρέος των εκκλησιών να διδάξουν στους ανθρώπους την ανάπτυξη αυτής της λανθάνουσας ικανότητας γι’ αναγνώριση – την αναγνώριση του θείου κάλλους σ’ όλες τις μορφές, την αναγνώριση εκείνου που προβάλλει και που κάποιος Ινδός σοφός το παρομοίασε μ’ ένα “νέφος επιστητών

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

102

πραγμάτων” που αιωρείται πάνω απ’ την ανθρωπότητα και είναι έτοιμο να κατακλύσει με θαύματα όσους έχουν συλλάβει το νόημα της αγάπης. Πάνω στις τρεις αυτές γραμμές πρέπει να διοχετευθεί μελλοντικά η δραστηριότητα των εκκλησιών· η εκπλήρωση αυτής της αποστολής θ’ αποκαταστήσει το κύρος τους και θ’ απαλείψει τα λάθη του παρελθόντος. Οι τρεις αυτές γραμμές βασίζονται στις ακόλουθες βασικές αλήθειες που απαντώνται σε κάθε θρησκεία και που σ’ αυτές πρέπει να επικεντρωθεί η διδασκαλία όλων των εκκλησιών: 1. Το Γεγονός του Θεού, Έμφυτου και Υπερβατικού. Οι Ανατολικές θρησκείες τόνισαν πάντα την ύπαρξη ενός έμφυτου Θεού που εδρεύει βαθιά στην ανθρώπινη καρδιά, “πιο κοντά απ’ τα χέρια και τα πόδια”, του Εαυτού, του Ενός, του Άτμα, μικρότερου απ’ το μικρό, αλλά παμπεριεκτικού. Οι Δυτικές θρησκείες παρουσίασαν έναν υπερβατικό Θεό, ένα Θεατή που στέκει έξω απ’ το σύμπαν Του. Η πρώτη αντίληψη του ανθρώπου για τη Θεότητα περιορίστηκε αναγκαστικά στην έννοια του υπερβατικού Θεού, γιατί η δράση του ήταν φανερή στις διεργασίες της φύσης· αργότερα, στον Εβραϊκό νόμο, παίρνει τη μορφή του φυλετικού Ιεχωβά κι εμφανίζεται σαν η ψυχή (η μάλλον δυσάρεστη) ενός ολόκληρου έθνους. Μετέπειτα η Θεότητα παρουσιάζεται με τη μορφή του τέλειου ανθρώπου και ο Θεάνθρωπος βαδίζει στη γη ως Χριστός. Σήμερα τονίζεται ιδιαίτερα η ύπαρξη ενός έμφυτου Θεού σε κάθε άνθρωπο καθώς και σε κάθε άλλο πλάσμα. Θα έπρεπε λοιπόν να παρουσιάζεται απ’ τις εκκλησίες μια σύνθεση των δύο αυτών αντιλήψεων που έχουν συνοψισθεί στην Μπαγκαβάτ Γκίτα με την ακόλουθη δήλωση του Σρι Κρίσνα: “Έχοντας διαπεράσει ολόκληρο το σύμπαν μ’ ένα μέρος του Εαυτού μου, παραμένω”. Έχουμε συνεπώς ένα Θεό μεγαλύτερο απ’ το σύμπαν που δημιούργησε κι όμως παρόντα σε κάθε τμήμα του· ο υπερβατικός Θεός εγγυάται την ύπαρξη ενός οικουμενικού σχεδίου και συνιστά το Σκοπό ο οποίος διέπει κάθε μορφή ζωής, απ’ το μικροσκοπικό άτομο κι όλα τα βασίλεια της φύσης μέχρι τον άνθρωπο. 2. Το Γεγονός της Αθανασίας και της Αιώνιας Ύπαρξης. Το πνεύμα του ανθρώπου είναι αθάνατο· δε φθείρεται ποτέ και προοδεύει σταδιακά πάνω στην Ατραπό της Εξέλιξης, ανελίσσοντας σταθερά και διαδοχικά τις θείες ιδιότητες και όψεις. Η αλήθεια αυτή προϋποθέτει αναγκαστικά την αναγνώριση δύο μεγάλων φυσικών νόμων: το Νόμο της Επαναγέννησης και το Νόμο του Αιτίου και Αποτελέσματος. Οι εκκλησίες της Δύσης αρνήθηκαν να παραδεχθούν επίσημα το Νόμο της Επαναγέννησης, πράγμα που τις οδήγησε σε ένα πλήρες θεολογικό αδιέξοδο. Στην Ανατολή οι εκκλησίες έδωσαν υπερβολική έμφαση σ’ αυτούς τους νόμους, με αποτέλεσμα οι λαοί να διακρίνονται από μια αρνητική και παθητική στάση για τη ζωή, επειδή πιστεύουν σε μια διαρκή ανανέωση της ευκαιρίας. Ο Χριστιανισμός διακήρυξε την αθανασία αλλά υποστήριξε πως η αιώνια ευτυχία εξαρτάται απ’ την αποδοχή της ακόλουθης δοξασίας: Ή θα είναι κανείς πιστός Χριστιανός και θα ζήσει αιώνια σε ένα μάλλον πληκτικό παράδεισο ή θα αρνηθεί το Χριστιανισμό και θα εξοβελιστεί σε μια αδιανόητη κόλαση – μια κόλαση που προκύπτει απ’ τις θέσεις της Παλαιάς Διαθήκης

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

103

για ένα Θεό εμπαθή και ζηλότυπο. Και οι δύο έννοιες έχουν απορριφθεί σήμερα απ’ όλους τους εχέφρονες και σοβαρούς ανθρώπους. Κάθε λογικός άνθρωπος που πιστεύει αληθινά σ’ ένα Θεό αγάπης, αρνείται να παραδεχθεί ή να πάει σ’ έναν παράδεισο σαν αυτόν που περιγράφουν οι θεολόγοι. Ούτε και μπορεί να δεχθεί “την λίμνη του πυρός την καιομένην εν θείω” ή τα ατέλειωτα βασανιστήρια στα οποία ένας Θεός αγάπης υποτίθεται πως καταδικάζει όσους δεν πιστεύουν στις θεολογικές ερμηνείες του Μεσαίωνα, των σύγχρονων φονταμενταλιστών και των κληρικών που – με τις προλήψεις, το φόβο και την απειλή – προσπαθούν να κρατούν τους ανθρώπους υποταγμένους σε μια ξεπερασμένη δοξασία. Η πραγματική αλήθεια βρίσκεται αλλού. Εκείνο που πρέπει να τονιστεί πάλι είναι ότι “ό γαρ εάν σπείρη άνθρωπος, τούτο και θερίσει”. Με τα λόγια αυτά ο Απ. Παύλος διατυπώνει την αρχαία κι αυθεντική εκδοχή για το Νόμο του Αιτίου και Αποτελέσματος, που στην Ανατολή ονομάζεται Νόμος του Κάρμα. Σε ένα άλλο σημείο προσθέτει ότι “την εαυτών σωτηρία κατεργάζεσθε” κι έτσι – καθώς το τελευταίο αντιβαίνει στις θεολογικές απόψεις και δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί σε μια μόνο ζωή – υποστηρίζει ανεπιφύλακτα το Νόμο της Επαναγέννησης και θεωρεί τη ζωή σαν ένα σχολείο όπου επαναλαμβάνονται περιοδικά οι εμπειρίες ωσότου ο άνθρωπος εκπληρώσει την εντολή του Χριστού (που απευθύνεται σ’ όλους μας) “Έσεσθε υμείς τέλειοι, ώσπερ ο Πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειoς εστίν”. Με την αναγνώριση των καλών ή κακών συνεπειών της δράσης του και τις πολλαπλές του ενσαρκώσεις πάνω στη γη ο άνθρωπος οδηγείται τελικά “εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού”. Η ύπαρξη της έμφυτης αυτής θειότητας δικαιολογεί την εσώτερη παρόρμηση κάθε ανθρώπου για βελτίωση, εμπειρία και πρόοδο, για μεγαλύτερη αντίληψη καθώς και για μια συνεχή αναρρίχηση στις μακρινές κορυφές που οραματίσθηκε. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να εξηγήσει την ικανότητα του ανθρώπινου πνεύματος να αναδύεται απ’ το σκοτάδι, την κακία και το θάνατο στη ζωή και την καλοσύνη. Η ανάδυση αυτή διέκρινε πάντα την ιστορική πορεία του ανθρώπου. Κάτι συμβαίνει κάθε φορά στην ψυχή του και τον ωθεί πλησιέστερα στην Πηγή του αγαθού, δίχως τίποτε πάνω στη γη να μπορεί ν’ ανακόψει την πρόοδό του προς το Θεό. 3. Ο Χριστός και η Ιεραρχία. Η τρίτη μεγάλη πνευματική και ουσιώδης αλήθεια είναι το γεγονός της ύπαρξης του Χριστού, του ζώντος Χριστού, με τη διαρκή Του παρουσία ανάμεσα στους ανθρώπους, σύμφωνα με την υπόσχεσή Του “Ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος”, μια παρουσία που γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή καθώς οι άνθρωποι έρχονται πλησιέστερα σ’ Αυτόν και στον όμιλο των μαθητών κι εργατών Του. Η εκκλησία έδωσε πάντα ιδιαίτερη έμφαση στο θανόντα Χριστό. Η ανθρωπότητα ξεχνά πως ζει, μολονότι μια τέτοια ελπίδα και πίστη αναβιώνει πρόσκαιρα τις ημέρες του Πάσχα, κυρίως επειδή η ανάστασή Του εγγυάται τη δική μας “έγερσιν” αλλά κι επειδή δήλωσε “ότι Εγώ ζω και υμείς ζήσεσθε”. Αναφορά στη ζωντανή παρουσία Του πάνω στη γη γίνεται μόνο μέσα από αόριστες εικασίες. Οι άνθρωποι λησμόνησαν τον

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

104

Χριστό που ζει μαζί μας πάνω στη γη, περιτριγυρισμένος απ’ τους μαθητές Του, τους Διδασκάλους της Σοφίας, έτοιμος να δεχθεί όσους Τον προσεγγίζουν σωστά και σώζοντας με τη δύναμη του παραδείγματός Του και με την έκφραση της ζωής που απαντάται τόσο σ’ Αυτόν όσο και σε κάθε άνθρωπο, μολονότι παραμένει ανεκδήλωτη και άγνωστη για την πλειονότητα. Στην επερχόμενη παγκόσμια θρησκεία η έμφαση θα τεθεί σ’ αυτές τις αλήθειες. Θα διακηρύσσεται η ζωή κι όχι ο θάνατος· θα διδάσκεται η κατάκτηση μιας πνευματικής θέσης μέσα από μια πνευματική ζωή και στόχος θα είναι η ύπαρξη εκείνων που έφτασαν σ’ αυτό το επίπεδο κι εργάζονται με τον Χριστό για τη βοήθεια και τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Το γεγονός της πνευματικής Ιεραρχίας του πλανήτη μας, η δυνατότητα των ανθρώπων να προσεγγίζουν τα Μέλη της και να συνεργάζονται μαζί Τους καθώς και η παρουσία Εκείνων που γνωρίζουν το θείο θέλημα και το εκπληρώνουν με νοημοσύνη – αυτές είναι οι αλήθειες πάνω στις οποίες θα βασιστεί η μελλοντική πνευματική διδασκαλία. Η ύπαρξη αυτής της Ιεραρχίας και του υπέρτατου Αρχηγού της, του Χριστού, ομολογείται σήμερα συνειδητά από εκατομμύρια ανθρώπων, μολονότι δεν παύει να συναντά την άρνηση των δογματικών. Τόσοι πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν αυτή την αλήθεια, αλλά και τόσοι άξιοι και ακέραιοι άνθρωποι συνεργάζονται συνειδητά με τα Μέλη της Ιεραρχίας, ώστε οι αντιδράσεις των εκκλησιών και τα περιφρονητικά σχόλια των ορθολογιστών πέφτουν στο κενό. Οι άνθρωποι αποτινάσσουν τη δογματική εξουσία κι αποκτούν άμεση και προσωπική πνευματική εμπειρία· αποκτούν την άμεση εποπτεία που συνεπάγεται η επαφή με τον Χριστό και τους μαθητές Του, τους Διδασκάλους. Ο εν ημίν Χριστός σαν η εγγύηση της τελικής πνευματικής μας επίτευξης· ο Χριστός σαν το ζωντανό παράδειγμα αυτής της επίτευξης, o Οποίος εισέδυσε για χάρη μας στο πέπλο, προσφέροντάς μας το πρότυπο που πρέπει να μιμηθούμε· ο Χριστός που ζει παντοτινά και παρέμεινε μαζί μας για δύο χιλιάδες χρόνια, περιφρουρώντας το λαό Του κι εμπνέοντας τους εργαζόμενους μαθητές Του, τους Διδασκάλους της Σοφίας, των “πνεύματι δικαίων τετελειωμένων” (όπως αποκαλούνται στη Βίβλο)· ο Χριστός που μας παρουσιάζει τη δυνατότητα αυτής της ανελισσόμενης, ζωντανής, πνευματικής συνείδησης (που ονομάσθηκε κάπως αδόκιμα “Χριστική συνείδηση”) η οποία οδηγεί τελικά κάθε άνθρωπο – υπό το Νόμο της Επαναγέννησης και το Νόμο του Αιτίου και Αποτελέσματος – σε μια υπέρτατη τελείωση· αυτές είναι οι αλήθειες τις οποίες η εκκλησία θα ασπαστεί τελικά, θα διδάξει και θα εκφράσει έμπρακτα. Αυτή η αλλαγή της δογματικής παρουσίασης θα έχει σαν αποτέλεσμα μια ανθρωπότητα πολύ διαφορετική απ’ τη σημερινή· θα δημιουργήσει μια ανθρωπότητα που θ’ αναγνωρίζει τα ποικίλα στάδια έκφρασης του θείου σε κάθε μέλος της, μια ανθρωπότητα που δε θα καρτερεί απλώς την επιστροφή του Χριστού αλλά θα είναι βέβαιη για τον ερχομό και την επανεμφάνισή Του – όχι από κάποιο απόμακρο Παράδεισο αλλά από εκείνο το γήινο τόπο όπου πάντα διέμενε κι όπου μπορούσαν να Τον γνωρίσουν και να Τον ανταμώσουν χιλιάδες ανθρώπων, μακριά απ’ τις θεολογίες και τις εκφοβιστικές

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

105

μεθόδους των εκκλησιών. Η επιστροφή Του δε θα είναι κάποια οριστική επισφράγιση του θριάμβου των εκκλησιών (ενός θριάμβου που θα οφείλεται στην υποτιθέμενη σημαντική εργασία τους), αλλά μια τεκμηρίωση τής ύπαρξής Του για όσους ήταν μέχρι τότε τυφλοί στην παρουσία Του και την ακατάπαυστη δράση Του πάνω στη γη. Δε θα γυρίσει για να βασιλέψει, γιατί ποτέ δεν έπαψε να κυβερνά, να εργάζεται και ν’ αγαπά· απλώς οι άνθρωποι θ’ αναγνωρίσουν τα σημάδια της παρουσίας Του και της λειτουργίας Του και θ’ αντιληφθούν πως η κατάρρευση του εκκλησιαστικού συστήματος οφείλεται στην πανίσχυρη επιρροή Του στις καρδιές και τις ζωές τους. Θα καταλάβουν ακόμη ότι η λέξη “πνευματικός”, αντίθετα με ό,τι νόμιζαν ως τότε, έχει ελάχιστη σχέση με τη θρησκεία κι ότι υποδηλώνει τη θεία δραστηριότητα σε κάθε πτυχή της ζωής και της σκέψης τους· θ’ ανακαλύψουν προς μεγάλη τους έκπληξη ότι μια υγιής οικονομία, ένας αγνός ανθρωπισμός, μια αποτελεσματική παιδεία (που προετοιμάζει τους ανθρώπους για να γίνουν πολίτες του κόσμου) και η αφιερωμένη στην υπηρεσία του ανθρώπου επιστήμη, ενέχουν όλα τους μια βαθιά πνευματικότητα και η συνισταμένη της χρησιμότητάς τους αποτελεί τη θρησκευτική αλήθεια· θα διαπιστώσουν πως η οργανωμένη θρησκεία δεν είναι παρά μια μόνο φάση αυτής της συνολικής εμπειρίας του θείου. Η επιστροφή λοιπόν του Χριστού θα γίνει ασφαλώς με τρεις τρόπους. Θα γίνει μόλις οι άνθρωποι αναγνωρίσουν πως δεν έφυγε ποτέ από κοντά τους παρά τη φαινομενική Του αποχώρηση· θα γίνει με την από μέρους Του επισκίαση, έμπνευση και προσωπική καθοδήγηση των προχωρημένων μαθητών Του που αγωνίζονται στον παγκόσμιο στίβο για να εδραιώσουν ορθές ανθρώπινες σχέσεις και που αναγνωρίζονται βαθμιαία σαν οι άμεσοι Πράκτορες της θείας βούλησης· θα γίνει ακόμη με την εκδήλωσή Του στις καρδιές των ανθρώπων σαν o ενοικών Χριστός που μάχεται για τη φώτιση και υποκινεί την ανθρωπότητα για μια συνειδητή αναγνώριση της θειότητας. Οι άνθρωποι τότε θα υποστούν μαζικά την εμπειρία της Βηθλεέμ, καθώς ο Χριστός θα γεννηθεί μέσα τους και οι ίδιοι θ’ αποβούν “καινοί”. Η εκκλησία του μέλλοντος θα κηρύσσει αυτές τις υπαρκτές αλήθειες, φέρνοντας μια μεγάλη αναγέννηση στο σώμα της ανθρωπότητας, μια ανάσταση και την αποκατάσταση στη γη της θείας ζωής μέσα από μια ανθρωπότητα με Χριστική συνείδηση. Όταν αυτό προσλάβει μεγάλες διαστάσεις και η αναγνώριση αυτών των αληθειών γίνει σε παγκόσμια κλίμακα, τότε θα αποκατασταθούν τα Μυστήρια και θα αντιληφθούμε ότι το βασίλειο του Θεού είναι πάνω στη γη κι ότι ο άνθρωπος πλάστηκε κυριολεκτικά κατ’ εικόνα του Θεού και πρέπει αναπόφευκτα να εκδηλώσει – με το πέρασμα του χρόνου και την πειθαρχημένη ζωή – την ουσιαστική του θειότητα, όπως έκανε κι ο Χριστός. 4. Η Αδελφοσύνη των Ανθρώπων. Πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για την αδελφοσύνη. Όμως ασκήθηκε έμπρακτα σε τόσο μικρό βαθμό ώστε σαν όρος απώλεσε την πραγματική του βαρύτητα. Ωστόσο

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

106

υποδηλώνει σαφώς την προέλευση και το στόχο της ανθρωπότητας κι αποτελεί το βασικό τόνο του τέταρτου βασιλείου της φύσης, του ανθρώπινου. Η αδελφοσύνη είναι ένα φυσικό και βαρυσήμαντο γεγονός· όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια· παρά τις διαφοροποιήσεις στο χρώμα, την πίστη, την κουλτούρα και τον πολιτισμό υπάρχει μία μόνο ανθρωπότητα δίχως ουσιαστικές διακρίσεις ή διαφορές στην καταγωγή, στους πνευματικούς και νοητικούς στόχους, στις δυνατότητες, στο ποιόν και στους τρόπους ανάπτυξης κι εξελικτικής πορείας. Με βάση τις θείες αυτές ιδιότητες (γιατί τέτοιες είναι) όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι· πρόσκαιρες διαφοροποιήσεις εμφανίζονται μόνο αναφορικά με το χρόνο και την έκταση της προόδου στη διαδικασία της πλήρους αποκάλυψης της έμφυτης θειότητας. Σ’ αυτές τις πρόσκαιρες διαφοροποιήσεις καθώς και στις αμαρτίες που οφείλονται μόνο στην άγνοια και την απειρία, εστίασαν αποκλειστικά την προσοχή τους οι εκκλησίες σε βάρος της διορατικής αναγνώρισης του θείου σε κάθε άνθρωπο. Οι εκκλησίες πρέπει ν’ αρχίσουν να διακηρύσσουν το γεγονός της αδελφοσύνης – όχι υπό το πρίσμα ενός υπερβατικού Θεού, κάποιου απρόσιτου κι άγνωστου Πατρός – αλλά απ’ τη σκοπιά της θείας ζωής που είναι πάντα παρούσα σε κάθε ανθρώπινη καρδιά και αγωνίζεται αδιάλειπτα να εκφρασθεί μέσα από άτομα, έθνη και φυλές. Η συνειδητοποίηση της αδελφοσύνης θα έχει σαν επακόλουθο την αληθινή της έκφραση μέσα από την εδραίωση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων και την καλλιέργεια της καλής θέλησης. Οι εκκλησίες λησμόνησαν ότι οι άγγελοι έψελναν: “Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία”. Απέτυχαν ν’ αντιληφθούν κι επομένως να διδάξουν πως μόνο όταν η καλή θέληση εκδηλωθεί στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, θα εδραιωθούν ορθές ανθρώπινες σχέσεις και θα επικρατήσει ειρήνη πάνω στη γη· δεν κατάλαβαν ότι δεν πρόκειται να δοξαστεί o Θεός αν δεν υπάρξει ειρήνη στη γη μέσω της καλής θέλησης των ανθρώπων. Λησμόνησαν ακόμη ότι όλοι οι άνθρωποι είναι τέκνα του ιδίου Πατρός και συνεπώς αδέλφια· ότι όλοι είναι θείοι κι ότι μερικοί έχουν ήδη αποκτήσει τη θεϊκή συνείδηση κι εκφράζουν τη θειότητα· παρέβλεψαν το γεγονός ότι μερικοί άνθρωποι εξαιτίας της εξελικτικής τους βαθμίδας, γνωρίζουν τον Χριστό γιατί δρα ήδη μέσα τους, ενώ άλλοι αγωνίζονται ακόμη να ενεργοποιήσουν τη Χριστική ζωή· υπάρχουν κι εκείνοι που αγνοούν τελείως την παρουσία του θείου Όντος μέσα στην καρδιά τους. Διαφορές εμφανίζονται μόνο στο βαθμό συνειδητότητας και πουθενά αλλού. 5. Οι Θείες Προσεγγίσεις. Σ’ όλες τις παραπάνω αλήθειες που είναι ουσιώδεις για την ανθρώπινη ανέλιξη, πρέπει να προστεθεί ακόμη μία. Η τελευταία γίνεται προς το παρόν αμυδρά αισθητή επειδή υπήρξε η μεγαλύτερη απ’ όσες κοινοποιήθηκαν μέχρι τώρα στην ανθρώπινη συνείδηση. Το μεγαλείο της έγκειται στο γεγονός ότι αφορά το Όλο κι όχι το άτομο και την προσωπική του λύτρωση. Είναι επέκταση της ατομικής προσέγγισης στην αλήθεια. Μπορούμε να πούμε ότι αφορά τις μεγάλες Κυκλικές Προσεγγίσεις του θείου στον άνθρωπο· τα σύμβολα και η εγγύησή της είναι όλοι οι παγκόσμιοι Σωτήρες και Δάσκαλοι. Υπήρξαν μεγάλες στιγμές στην ιστορία όπου ο Θεός προσέγγισε το λαό Του

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

107

ενώ ταυτόχρονα η ανθρωπότητα κατέβαλε μεγάλες, αν και συχνά ασυνείδητες, προσπάθειες να Τον πλησιάσει. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι από μια άποψη ο υπερβατικός Θεός αναγνωρίζει τον έμφυτο Θεό κι ότι ο Θεός στον άνθρωπο προσεγγίζει το Θεό που βρίσκεται στο Όλο κι είναι μεγαλύτερος απ’ αυτό. Απ’ την πλευρά του Θεού που λειτουργεί μέσω της Κεφαλής της πνευματικής Ιεραρχίας και των Μελών της, η προσπάθεια αυτή είναι σκόπιμη, συνειδητή και θεληματική· απ’ την πλευρά του ανθρώπου η προσπάθεια στο παρελθόν υπήρξε κυρίως ασυνείδητη κι επιβλήθηκε από την τραγικότητα των συνθηκών, την απέλπιδα ανάγκη και την ελαύνουσα παρόρμηση της έμφυτης Χριστικής συνείδησης. Τις μεγάλες αυτές Προσεγγίσεις μπορούμε να τις εντοπίσουμε σ’ όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας μας· καθεμιά τους είχε σαν αποτέλεσμα μια σαφέστερη κατανόηση του θείου σκοπού, μια ανανεωμένη αποκάλυψη της θείας ποιότητας, την εγκαινίαση μιας νέας θρησκευτικής πίστης και τη διακήρυξη των αρχών ενός νέου πολιτισμού και μιας νέας κουλτούρας ή την αναγνώριση μιας άλλης πτυχής της σχέσης ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο ή στον άνθρωπο και τον αδελφό του. Χαμένη στα βάθη της ιστορίας βρίσκεται η πρώτη μεγάλη Προσέγγιση (την οποία υπαινίσσονται συμβολικά οι παγκόσμιες Γραφές) όπου o Θεός έστρεψε το βλέμμα Του στον άνθρωπο και τότε συνέβη κάτι – σαν αποτέλεσμα της δράσης και της βούλησης του Δημιουργού, του υπερβατικού Θεού – κι ο πρωτόγονος “εγένετο εις ψυχήν ζώσαν”. Μόλις η λαχτάρα για κάποιο απροσδιόριστο κι αφηρημένο καλό έγινε αντικείμενο της ασυνείδητης επιδίωξης του ανθρώπου (που σ’ εκείνο το στάδιο η νόησή του ήταν κυριολεκτικά μηδαμινή), εφελκύστηκε μια ανταπόκριση απ’ τη Θεότητα· ο Θεός πλησίασε τον άνθρωπο κι ο τελευταίος κατακλύστηκε από εκείνη τη ζωή και την ενέργεια που θα του επέτρεπε αργότερα να αναγνωρίσει τον εαυτό του σαν υιό του Θεού και τελικά να εκφράσει τέλεια αυτή την υικότητα. Το χαρακτηριστικό αυτής της Προσέγγισης ήταν η εμφάνιση της διανοητικής ικανότητας στον άνθρωπο. Απέκτησε την εμβρυώδη δύναμη της σκέψης, της λογικής και της γνώσης. Ο παγκόσμιος Νους του Θεού αντικατοπτρίστηκε στη μικροσκοπική ανθρώπινη διάνοια. Μας λένε πως όταν οι νοητικές δυνατότητες της ανθρωπότητας το επέτρεψαν, έγινε εφικτή μια άλλη Προσέγγιση ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο, ανάμεσα στην πνευματική Ιεραρχία και την ανθρωπότητα, οπότε άνοιξε η θύρα προς το Βασίλειο του Θεού. Ο άνθρωπος έμαθε πως μόνο δια της αγάπης μπορεί να εισχωρήσει στον Ιερό Τόπο. Έτσι – με τη δύναμη πάλι της επίκλησης και της αντίστοιχης ανταπόκρισης – προστέθηκε μια ακόμη θεία ιδιότητα ή αρχή, η αρχή της αγάπης. Οι δύο Προσεγγίσεις επέτρεψαν στην ανθρώπινη ψυχή να εκφράσει ή να εκδηλώσει δύο όψεις της θειότητας: τη Νοημοσύνη και την Αγάπη. Η πρώτη ακμάζει σήμερα με τη γνώση και την επιστήμη· ωστόσο δεν εξωτερίκευσε ακόμη σε μεγάλη κλίμακα το λανθάνον κάλλος της σοφίας· η αγάπη μόλις τώρα αρχίζει να τραβά την προσοχή των ανθρώπων· η κατώτατη όψη της, η Καλή Θέληση, γίνεται αμυδρά αισθητή σαν θεία ενέργεια αλλά παραμένει ακόμη στο επίπεδο της θεωρίας και της προσδοκίας. Ο Βούδδας ενσωμάτωσε τη θεία ποιότητα της σοφίας· υπήρξε η εκδήλωση του

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

108

Φωτός και ο Δάσκαλος στο δρόμο για τη φώτιση. Κατέδειξε τις διαδικασίες της φώτισης και υπήρξε “ο Φωτισμένος”. Το φως, η σοφία και η λογική εστιάσθηκαν στον Βούδδα τόσο σαν θεϊκές όσο και σαν ανθρώπινες ιδιότητες. Προσκάλεσε τους ανθρώπους να βαδίσουν την Ατραπό της Φώτισης της οποίας όψεις είναι η σοφία, η νοητική αντίληψη και η ενόραση. Στη συνέχεια εμφανίσθηκε ο επόμενος μεγάλος Δάσκαλος, ο Χριστός. Ενσωμάτωσε μια ακόμη μεγαλύτερη θεία αρχή – σπουδαιότερη απ’ το Νου, εκείνη της Αγάπης· ταυτόχρονα όμως περιέλαβε κι όλα όσα διέθετε ο Βούδδας σε φως. Ο Χριστός υπήρξε η έκφραση τόσο του φωτός όσο και της αγάπης. Επισήμανε ακόμη στους ανθρώπους τις εξής τρεις απόλυτα αναγκαίες έννοιες: 1. Την ανεκτίμητη αξία κάθε υιού του Θεού και την αναγκαιότητα της έντονης πνευματικής προσπάθειας. 2. Την ευκαιρία που παρουσιάζεται στην ανθρωπότητα ν’ αποτολμήσει ένα μεγάλο βήμα και να βιώσει μια νέα γέννηση. 3. Τη μέθοδο με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού και την οποία προσδιόρισε με την εντολή “αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν”. Η ατομική προσπάθεια, η ομαδική ευκαιρία και η ταύτιση με τον πλησίον – αυτό είναι το μήνυμα του Χριστού. Έτσι λοιπόν είχαμε ως τώρα τέσσερις Προσεγγίσεις της θεότητας στον άνθρωπο – δύο κύριες και δύο δευτερεύουσες. Οι δευτερεύουσες Προσεγγίσεις αποσαφήνισαν την αληθινή φύση των μεγαλύτερων και κατέδειξαν πως όσα κοινοποιήθηκαν στη μακραίωνη ιστορία της φυλής συνιστούν μια θεία κληρονομιά και το σπέρμα της απώτερης τελείωσης. Είναι πια εφικτή μια πέμπτη μεγάλη Προσέγγιση που θα λάβει χώρα μόλις η ανθρωπότητα διευθετήσει τις υποθέσεις της. Μια νέα αποκάλυψη αιωρείται πάνω απ’ τους ανθρώπους για την οποία μας προετοίμασαν όλες οι προηγούμενες Προσεγγίσεις. Ένας νέος ουρανός και μια νέα γη σχηματίζονται ήδη. Η φράση “καινός ουρανός” υποδηλώνει μια τελείως νέα σύλληψη του κόσμου της πνευματικής πραγματικότητας και πιθανόν της καθαυτής φύσης του ίδιου του Θεού. Είναι άραγε αδύνατο οι τωρινές μας ιδέες για το Θεό – σαν Παγκόσμιος Νους, σαν Αγάπη και σαν Θέληση – να εμπλουτιστούν κάποτε με μια νέα ιδέα και μια νέα ποιότητα τις οποίες δεν μπορούμε προς το παρόν ούτε να ορίσουμε ούτε καν να συλλάβουμε; Ας μη λησμονούμε εξάλλου ότι και οι τρεις όψεις της θειότητας – νους, αγάπη και θέληση – ήταν εξίσου άγνωστες όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν στην ανθρωπότητα. Δε γνωρίζουμε βέβαια κι ούτε μπορούμε να προδικάσουμε τι θα φέρει στην ανθρωπότητα η πέμπτη αυτή Προσέγγιση. Αναμφισβήτητα όμως τα αποτελέσματά της θα είναι εξίσου καθοριστικά για την ανθρώπινη συνείδηση όσο και των προηγούμενων. Για αρκετά χρόνια τώρα η πνευματική Ιεραρχία του πλανήτη μας πλησιάζει την ανθρωπότητα κι αυτή η προσέγγιση ευθύνεται για τη μεγάλη ιδέα της ελευθερίας που είναι τόσο προσφιλής στην καρδιά των ανθρώπων. Το όνειρο της αδελφότητας, της συντροφικότητας, της διεθνούς συνεργασίας και μιας ειρήνης βασισμένης σε ορθές

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

109

ανθρώπινες σχέσεις, αρχίζει ν’ αποσαφηνίζεται στο νου μας. Οραματιζόμαστε επίσης μια νέα και ζωντανή παγκόσμια θρησκεία, μια καθολική πίστη που θα έχει τις ρίζες της στο παρελθόν, αλλά θα μας προετοιμάζει για το αναδυόμενο κάλλος και την επερχόμενη ζωτική αποκάλυψη. Μπορούμε ωστόσο να είμαστε σίγουροι ότι η πέμπτη αυτή Προσέγγιση θα αποδείξει με ένα βαθιά πνευματικό αλλά και τελείως ρεαλιστικό τρόπο την αλήθεια του έμφυτου Θεού καθώς και τη στενή συνάφεια του τελευταίου με τον υπερβατικό Θεό, καθόσον αληθεύουν και οι δύο εκφράσεις της Θεότητας. IV. Η Αναγέννηση των Εκκλησιών. Μπορούν άραγε οι εκκλησίες στην Ανατολή και στη Δύση να αναγεννηθούν, να εξαγνιστούν και να ευθυγραμμιστούν με τη θεία αλήθεια; Θα μπορέσουν ποτέ να εκτελέσουν πραγματικά την αποστολή που διαλαλούν πως κατέχουν και ν’ αποβούν οι γνήσιοι κήρυκες της αλήθειας και οι γήινοι εκπρόσωποι της βασιλείας του Θεού; H απάντηση είναι καταφατική. Οι αλλαγές αυτές είναι δυνατό να γίνουν εφόσον αναγνωρισθούν ορισμένοι παράγοντες που συχνά παραβλέπονται. Μπορούμε να διατηρήσουμε μια βάσιμη αισιοδοξία ακόμη και στο μέσο των πιο απογοητευτικών καταστάσεων. Η καρδιά της ανθρωπότητας είναι υγιής· κάθε άνθρωπος διαθέτει θεϊκή υπόσταση και ισχύ οι οποίες, μολονότι παραμένουν άγνωστες για την πλειονότητα, είναι αιώνια παρούσες και οδηγούνται σε πλήρη έκφραση. Τίποτε δεν μπόρεσε ποτέ να ανακόψει τη σταθερή πρόοδο της ανθρωπότητας απ’ την άγνοια στη γνώση κι απ’ το σκοτάδι στο φως. Η πρώτη φράση της αρχαιότερης προσευχής στον κόσμο, “Οδήγησέ μας απ’ το σκοτάδι στο Φως”, φαίνεται πως ήδη πραγματώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Είμαστε πλέον έτοιμοι για την εκπλήρωση τής δεύτερης φράσης: “Οδήγησέ μας απ’ το απατηλό στο Πραγματικό”. Αυτό θα είναι ίσως το κύριο επακόλουθο της επερχόμενης πέμπτης Προσέγγισης. Ο Θεός δεν είναι όπως Τον παρουσιάζουν· η λύτρωση δεν επιτυγχάνεται με τον τρόπο που διδάσκουν οι εκκλησίες· ο άνθρωπος δεν είναι άθλιος αμαρτωλός όπως επιμένουν να τον θεωρούν οι κληρικοί. Όλα αυτά είναι απατηλά, το Πραγματικό όμως δεν παύει να υπάρχει· υπάρχει τόσο για τις εκκλησίες και για τους επαγγελματίες αντιπροσώπους του θρησκευτικού κατεστημένου όσο και για κάθε άλλο άνθρωπο ή όμιλο. Οι κληρικοί έχουν κατά βάση τον ίδιο βαθμό θειότητας, σύνεσης και φώτισης με κάθε άλλη ομάδα ανθρώπων πάνω στη γη. Η λύτρωση των εκκλησιών εξαρτάται από την ανθρώπινη και τη θεϊκή υπόσταση των εκπροσώπων τους όπως άλλωστε ισχύει και για όλη την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Αυτό βέβαια είναι πολύ οδυνηρό για τις εκκλησίες. Σε κάθε εκκλησία μπορούμε να συναντήσουμε ιερείς σπουδαίους και αγαθούς, άγιους και ταπεινούς, που προσπαθούν σιωπηλά κι αθόρυβα να ζήσουν όπως ακριβώς θα επιθυμούσε ο Χριστός, προσφέροντας ένα παράδειγμα της Χριστικής συνείδησης και μαρτυρώντας τη στενή και αναμφισβήτητη σχέση τους με το Θεό. Ας ορθώσουν αυτοί οι άνθρωποι το ανάστημά τους και με το πνευματικό τους κύρος ας εκτοπίσουν απ’ τις εκκλησίες τους υλιστές και τους δογματικούς που ευθύνονται για

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

110

τη σημερινή κατάντια του κλήρου· ας αναρριπίσουν τη φλόγα της καρδιάς τους κι ας πλησιάσουν – με τόλμη και κατανόηση – τον Χριστό που υπηρετούν· ας οδηγήσουν πλησιέστερα στην Ιεραρχία όσους θέλουν να συνδράμουν· ας απορρίψουν – δίχως βία, οργή ή επικρίσεις – τα δόγματα που δεσμεύουν νοητικά την ανθρωπότητα κι ας κηρύξουν εκείνες τις αλήθειες που βρίσκουν ανταπόκριση στις καρδιές όλων των ανθρώπων. Ας τους διακρίνει το θάρρος, η ευθυμία, η αισιοδοξία κι η χαρά, γιατί οι δυνάμεις του κακού έχουν ήδη εξασθενίσει πολύ ενώ οι μάζες των ανθρώπων αφυπνίζονται γοργά στις γνήσιες πνευματικές αξίες· ας αντιληφθούν ότι ο Χριστός και η αληθινή εσώτερη εκκλησία βρίσκονται στο πλευρό τους· συνεπώς η νίκη είναι δική τους. Οι εξελικτικές διαδικασίες μπορεί να είναι μακρόχρονες αλλά είναι τεκμηριωμένες και σίγουρες και τίποτε δεν μπορεί να αναχαιτίσει την πορεία προς το Βασίλειο του Θεού. Η ανθρωπότητα πρέπει να προοδεύσει· βήμα με βήμα και στάδιο με στάδιο η ανθρωπότητα προσεγγίζει τη θειότητα, ανακαλύπτει ένα λαμπρότερο φως και οδηγείται σε μια περιεκτικότερη γνώση του Θεού. Ο Θεός, υπό τη μορφή του Χριστού και των μαθητών Του, πλησιάζει επίσης τους ανθρώπους. Ό,τι συνέβη στο παρελθόν θα συμβεί προφανώς και στο μέλλον· οι αποκαλύψεις θα διαδέχονται η μία την άλλη ωσότου η μεγάλη Εμψυχώνουσα Ζωή του πλανήτη μας (που στη Βίβλο ονομάζεται o Αρχαίος των Ημερών) θα φανερωθεί τελικά σ’ όλη Του τη δόξα· ο Ίδιος τότε θα προσεγγίσει τον αναγεννημένο κι εξαγνισμένο λαό Του. Ένα άλλο σημείο που θα πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ο ελπιδοφόρος χαρακτήρας της νέας γενιάς – οι ελπίδες της βασίζονται στην αποκήρυξη του παρωχημένου και του ανεπιθύμητου, στην αδιάκοπη αναζήτηση του πνευματικού φωτός, στην προθυμία με την οποία παραδέχεται την αλήθεια όπου κι αν βρίσκεται (μέσα στις εκκλησίες ή έξω απ’ αυτές) και στο γεγονός ότι επειδή γεννήθηκε σ’ έναν ερειπωμένο και χαώδη κόσμο, είναι έτοιμη για την ανοικοδόμηση. Οι εκκλησίες τότε θα εξαγγείλουν ότι η ανθρωπότητα μπορεί να πλησιάσει το Θεό, όχι με την παρέμβαση, την άφεση ή τη μεσολάβηση των κληρικών αλλά με μόνο το δικαίωμα της έμφυτης θειότητας του ανθρώπου. Το καθήκον τότε κάθε ιερέα θα είναι να εφελκύσει αυτή τη θειότητα με το ζωντανό του παράδειγμα, με την ενέργεια της εφαρμοσμένης και έμπρακτης αγάπης (που δεν έχει βέβαια τη μορφή ενός αποχαυνωτικού πατερναλισμού) και με τη συντονισμένη προσπάθεια όλων των κληρικών κάθε πίστης. Οι εκκλησίες της Δύσης πρέπει ν’ αντιληφθούν ότι υπάρχει κατά βάση μία μόνο εκκλησία που δεν είναι όμως απαραίτητα εκείνη που θεωρούμε σαν Χριστιανική· ο Θεός εργάζεται με πολλούς τρόπους και μέσα από πολλά δόγματα ή θρησκείες· ο συνδυασμός όλων αυτών θ’ αποκαλύψει την πλήρη αλήθεια. Αυτός είναι ένας λόγος για την εξάλειψη κάθε επουσιώδους δοξασίας. V. Η Νέα Παγκόσμια Θρησκεία. Ποια μορφή άραγε θα πάρει αυτή η νέα θρησκευτική παρουσίαση με τα νέα της τυπικά και τις τελετουργίες; Όλοι όσοι πιστεύουν ότι το θρησκευτικό πνεύμα έχει

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

111

εξαιρετική σημασία επιθυμούν βαθιά και προσδοκούν διακαώς τη νέα αυτή παρουσίαση. Ποια όμως θα είναι τα σημεία που θα μαρτυρούν τον ερχομό της; Ποια πρέπει να είναι τα προκαταρκτικά βήματα; Υπάρχει άραγε καμιά ενδεικτική αναπτυσσόμενη τάση που να καθιστά βάσιμη αυτή την προσδοκία μας; Πολλά τέτοια ερωτήματα διατυπώνονται σήμερα. Οι περισσότερες απ’ τις απαντήσεις που δίνονται μπορεί να θεωρηθούν απ’ τους σκεπτικιστές και τους δογματικούς σαν καθαρές εικασίες. Η τωρινή στάση των εκκλησιών φαίνεται να αποκλείει κάθε δυνατότητα άμεσης ή μελλοντικής εμφάνισης μιας οικουμενικής θρησκείας· οι διαφορές στα δόγματα και στους τύπους λατρείας φαίνεται να εξουδετερώνουν κάθε προσπάθεια σύγκλισης των απόψεων. Αναγκαστικά λοιπόν η εξωτερική δομή της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας θα καθυστερήσει να εκδηλωθεί· έχει ελάχιστες πιθανότητες να εξωτερικευθεί πλήρως στη διάρκεια της τωρινής γενιάς. Τα σημάδια όμως της παρουσίας της έχουν προβάλει ήδη στον ορίζοντα και γίνονται ορατά στο φως μιας γνήσιας σκέψης· τα γενικά πλαίσια έχουν ήδη τεθεί. Η εσώτερη στάση της ανθρωπότητας και ορισμένα εξωτερικά γεγονότα μαρτυρούν μια αληθινή αναγνώριση της ανάγκης για αναθεώρηση της δογματικής θρησκείας και για την αναβίωση κάποιας πνευματικής επιρροής. Αυτά υπήρξαν πάντα τα προκαταρκτικά βήματα της δημιουργίας. Η υποκειμενική αντίληψη προηγείται πάντα της εκδήλωσης, πράγμα που συμβαίνει και σήμερα. Η ανθρωπότητα αναγνωρίζει την αναγκαιότητα μιας πιο ζωντανής και πιο σωστά παρουσιασμένης προσέγγισης στο Θεό· οι άνθρωποι έχουν πια απαυδήσει από τις θεολογικές και τις δογματικές έριδες· η Συγκριτική Θρησκειολογία απέδειξε ότι οι θεμελιώδεις αλήθειες είναι κοινές σε κάθε πίστη. Αυτή η καθολικότητά τους εφελκύει την αναγνώριση και την ανταπόκριση όλων των ανθρώπων. Ο μοναδικός παράγοντας που στην πραγματικότητα αντιστρατεύεται την πνευματική ενοποίηση της ανθρωπότητας είναι οι υπάρχουσες εκκλησιαστικές οργανώσεις και το θρησκευτικό τους μένος απέναντι στους αλλόθρησκους. Παρόλα αυτά η δομή της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας διαμορφώνεται από ομίλους αντιφρονούντων μέσα στο υπάρχον εκκλησιαστικό σύστημα και από πολλούς διεθνείς ομίλους που πρεσβεύουν την ιδέα του έμφυτου Θεού, ακόμη κι όταν τα κίνητρά τους είναι ιδιοτελή ή πιστεύουν αφελώς ότι οι δυνάμεις της ενοικούσας θειότητας θα τους εξασφαλίσουν τέλεια υγεία, οικονομική ευρωστία, επαγγελματική επιτυχία και πλατιά δημοτικότητα! Η Νέα Παγκόσμια Θρησκεία διαμορφώνεται επίσης μέσα από το έργο των εσωτερικών ομίλων σε διεθνές επίπεδο χάρη στην ιδιαίτερη έμφαση που αποδίδουν στο γεγονός της πνευματικής Ιεραρχίας, στη λειτουργία και τη δραστηριότητα του Χριστού καθώς και στις διαλογιστικές τεχνικές που εδραιώνουν την ψυχική επίγνωση (ή τη Χριστική συνείδηση). Η προσευχή έχει εξελιχθεί σε διαλογισμό· η επιθυμία σε νοητική έφεση. Αλλά κι αυτά υποσκελίζονται από μια αίσθηση ενότητας και απ’ την αναγνώριση του έμφυτου Θεού. Τελικά θα οδηγηθούμε στην ενοποίηση με τον υπερβατικό Θεό.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

112

Σ’ αυτό το σημείο η Επιστήμη της Επίκλησης και Εφέλκυσης υπερτερεί πολλές φορές των παλαιών τεχνικών. Η ανθρωπότητα σαν σύνολο εισέρχεται στη σφαίρα της νοητικής κατανόησης. Ο απαιτητικός χαρακτήρας της προσευχής στην οποία καταφεύγει ο μέσος άνθρωπος (και η οποία εκφράζει τις επιθυμίες του) προβλημάτισε τα ευφυή άτομα· η αοριστία του διαλογισμού όπως διδάσκεται και ασκείται τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση (με την έμφαση που αποδίδει στο άτομο, στην προσωπική απελευθέρωση και ικανοποίηση) προκαλεί μια ανάλογη αντίδραση. Συλλαμβάνουμε πλέον κάτι πολύ ανώτερο και περιεκτικότερο από την προσωπική επιθυμία και την ατομική απελευθέρωση. Όλα αυτά προβληματίζουν σήμερα πολλές ομάδες κι αυτό είναι εξαιρετικά παρήγορο. Οι ομάδες αυτές – μέσα κι έξω απ’ τις εκκλησίες – σχηματίζουν στο σύνολό τους τον πυρήνα της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας. Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν και οι δραστηριότητες του πνευματιστικού κινήματος, όχι εκείνες που αφορούν τα πνευματιστικά φαινόμενα (που στην πλειονότητά τους είναι, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, πλαστά ή φανταστικά), αλλά εκείνες που τείνουν να επιβεβαιώσουν και να τεκμηριώσουν την ανθρώπινη αθανασία. Οι πνευματιστές δεν κατάφεραν ακόμη ν’ αποδείξουν την αθανασία· πέτυχαν όμως ν’ αποδείξουν την επιβίωση κι έτσι συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας. Οι βραδέως αναπτυσσόμενες δυνάμεις της τηλεπαθητικής επικοινωνίας και η αναγνώριση της υπεραισθητής αντίληψης από την επιστήμη συμβάλλουν εξίσου στην παραδοχή ενός κόσμου άψαυστης ζωής και αξιών· όλοι αυτοί οι συντελεστές ενισχύουν και “υποστηρίζουν” το αίτημα για μια νέα παρουσίαση της θρησκείας η οποία θα είναι περιεκτική στη σκοπιά της κι όχι αποκλειστική σαν την τωρινή. Η μελλοντική θρησκεία θα δικαιολογεί την ανθρώπινη πρόοδο με βάση την ύπαρξη ενός θείου Σχεδίου που τεκμηριώνεται ιστορικά. Η πειθαρχία και η εκγύμναση των ανθρώπων κατά τρόπο επιστημονικό θα τους επιτρέψει να λειτουργούν υπό τον έλεγχο της εσώτερης θειότητας ή του εσώτερου πνευματικού ανθρώπου· θα τους αποκαλύψει επίσης την ύπαρξη του έμφυτου Θεού σ’ όλες τις μορφές και θα τους προσφέρει τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σ’ εκείνο το μεγάλο πλανητικό κίνημα – που τώρα ξεκινά – που αποσκοπεί στη στενότερη σχέση του έμφυτου με τον υπερβατικό Θεό μέσω της πνευματικής Ιεραρχίας της γης. Ο βασικός τόνος της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας είναι η Θεία Προσέγγιση. Η σαφής παραίνεση της Ιεραρχίας είναι “πλησίασέ Τον κι Αυτός θα έρθει κοντά σου”. Η κεντρική ιδέα της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας θα είναι η σύνδεση των μεγάλων θείων Προσεγγίσεων· η αποστολή των εκκλησιών είναι να προετοιμάσουν την ανθρωπότητα μέσα από οργανωμένα πνευματικά κινήματα για την πέμπτη επικείμενη Προσέγγιση· η μέθοδος που πρέπει να χρησιμοποιηθεί είναι η επιστημονική και νοήμων χρήση της Επίκλησης και της Εφέλκυσης καθώς και η αναγνώριση της εκπληκτικής τους δυναμικότητας· ο αντικειμενικός σκοπός της επερχόμενης Προσέγγισης, της προπαρασκευαστικής εργασίας και της επίκλησης, είναι η αποκάλυψη – μια αποκάλυψη που πάντα δινόταν περιοδικά και που ο σημερινός άνθρωπος είναι πια έτοιμος να τη

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

113

δεχθεί. Υπάρχουν τρία είδη επίκλησης. Είναι κατ’ αρχή το μαζικό, ασυνείδητο αίτημα καθώς και η δραματική έκκληση της ανθρώπινης καρδιάς σε κάθε περίοδο κρίσης όπως η τωρινή. Η επικλητική αυτή κραυγή υψώνεται απ’ όλους τους ανθρώπους όποτε βρίσκονται σε στιγμές απόγνωσης και απευθύνεται σ’ εκείνη την εξωτερική δύναμη που πιστεύουν ότι μπορεί να τους βγάλει απ’ το αδιέξοδο. H βουβή αυτή επίκληση είναι διάχυτη σήμερα παντού. Υπάρχει έπειτα το επικλητικό πνεύμα που εκφράζουν οι πιστοί καθώς συμμετέχουν στις θρησκευτικές λειτουργίες και μέσα απ’ την κοινή λατρεία και προσευχή απευθύνουν στο Θεό το αίτημά τους για βοήθεια. Η ομάδα αυτή, σε συνδυασμό με τη μάζα των ανθρώπων, δημιουργεί ένα τεράστιο πλήθος ικετών των οποίων η πρόθεση είναι ολοφάνερη και η επίκληση φτάνει μέχρι τον Ύψιστο. Υπάρχουν τέλος οι επιδέξιοι μαθητές και ζηλωτές που χρησιμοποιούν ειδικές λεκτικές φόρμουλες κι ορισμένες προσεκτικά διατυπωμένες επικλήσεις και που εστιάζουν την επικλητική κραυγή και το επικλητικό αίτημα των δύο άλλων ομίλων, προσδίδοντάς τους δύναμη και ορθή κατεύθυνση. Και οι τρεις αυτοί όμιλοι έχουν δραστηριοποιηθεί, συνειδητά ή ασυνείδητα, αυτή την εποχή και η συντονισμένη τους προσπάθεια εγγυάται την επακόλουθη εφέλκυση. Η νέα αυτή επικλητική εργασία θ’ αποτελέσει το βασικό τόνο της μελλοντικής παγκόσμιας θρησκείας και θα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο θα είναι το επικλητικό έργο των μαζών που θα εκπαιδεύονται απ’ τους πνευματικά προσανατολισμένους ανθρώπους (ακόμη και μέσα στις εκκλησίες υπό την αιγίδα ενός φωτισμένου κλήρου) για ν’ αποδεχθούν το γεγονός της προσέγγισης των πνευματικών ενεργειών οι οποίες εστιάζονται απ’ τον Χριστό και την πνευματική Του Ιεραρχία και για να υποβάλουν το αίτημά τους για φως, ελευθερία και κατανόηση. Το δεύτερο σκέλος θα είναι το επιδέξιο επικλητικό έργο που θα ασκούν όσοι θα έχουν εκγυμνάσει τη διάνοιά τους με το σωστό διαλογισμό, θα γνωρίζουν τη δυναμικότητα των μαντρικών τύπων και επικλήσεων και θα εργάζονται συνειδητά. Θα χρησιμοποιούν σε μεγάλη κλίμακα κάθε σημαντική λεκτική φόρμουλα που θα δίνεται στη φυλή, όπως ακριβώς δόθηκε απ’ τον Χριστό η Κυριακή Προσευχή και στα χρόνια μας η Νέα Επίκληση απ’ την Ιεραρχία. Η νέα αυτή θρησκευτική επιστήμη για την οποία προετοιμάζεται η ανθρωπότητα με την προσευχή, το διαλογισμό και την τελετουργία, θα εκγυμνάζει τους εκπροσώπους της στην παρουσίαση – σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές – του επίσημου αιτήματος των ανθρώπων για στενότερη σχέση με το Θεό και πνευματικότερη σχέση με τους συνανθρώπους τους. Όταν αυτό εκτελεστεί σωστά, θα εφελκύσει ανταπόκριση απ’ την αναμένουσα Ιεραρχία και την Κεφαλή της, τον Χριστό. Η ανταπόκριση αυτή θα μετατρέψει βαθμιαία την πίστη των μαζών στην πεποίθηση των ειδημόνων. Έτσι οι μάζες θα μεταμορφωθούν και θα εξυψωθούν πνευματικά, ενώ τα δύο μεγάλα θεία ενεργειακά κέντρα ή ομάδες – η Ιεραρχία και η Ανθρωπότητα – θα αρχίσουν να εργάζονται με πλήρη σύμπνοια και ενότητα. Τότε το Βασίλειο του Θεού θα λειτουργεί ουσιαστικά και αληθινά πάνω στη γη. Είναι φανερό ότι η τεχνική της επίκλησης και εφέλκυσης έχει τις ρίζες της σε

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

114

αρχαίους τρόπους προσέγγισης των ανθρώπων στη Θεότητα. Από πολύ παλιά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την προσευχή με σημαντικά και βαθιά πνευματικά αποτελέσματα παρά τη συχνή κακή χρήση της για ιδιοτελείς επιδιώξεις· άτομα πιο νοήμονα και νοητικά εστιασμένα χρησιμοποιούσαν το διαλογισμό σαν μέθοδο για να γνωρίσουν το Θεό, ν’ αφυπνίσουν την ενόραση και να κατανοήσουν τη φύση της αλήθειας. Οι δύο αυτές τεχνικές της προσευχής και του διαλογισμού οδήγησαν την ανθρωπότητα στις διάφορες πνευματικές αναγνωρίσεις που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη σκέψη· μέσα απ’ αυτές ξεπήδησαν οι Γραφές κι εδραιώθηκαν στο νου του ανθρώπου οι μεγάλες εκείνες πνευματικές έννοιες που διαμόρφωσαν τη ζωή του και τον οδήγησαν απ’ τη μια αποκάλυψη στην άλλη. Η λατρεία έπαιξε κι αυτή το ρόλο της καθώς οι πιστοί οργανώθηκαν σε ομάδες προσπαθώντας να πλησιάσουν το Θεό μ’ ένα συγκεκριμένο και συντονισμένο τρόπο· πάλι όμως η έμφαση δινόταν στον υπερβατικό κι όχι στον έμφυτο Θεό. Όταν ο τελευταίος αφυπνισθεί και λειτουργήσει (ακόμη και σε περιορισμένο βαθμό) σε κάθε ανθρώπινη καρδιά, τότε η αποτελεσματικότητα της λατρείας σαν πράξη επικλητικής προσέγγισης στο Θεό θ’ αποδειχθεί εκπληκτική και θαυμαστή. Θα προκληθεί απ’ τον Χριστό και τον όμιλο των εργατών Του μια ανταπόκριση πέρα κι απ’ τις μεγαλύτερες ανθρώπινες προσδοκίες. Στις δύο παραπάνω έννοιες – της Προσέγγισης στο Θεό και της Επίκλησης κι Εφέλκυσης – που θεμελιώνουν τη Νέα Παγκόσμια Θρησκεία, θα πρέπει να προστεθεί η τελείως σύγχρονη έννοια της ενέργειας σαν βάσης κάθε ζωής, κάθε μορφής και κάθε δράσης καθώς και σαν μέσου κάθε σχέσης. Η δύναμη του νου να επικοινωνεί τηλεπαθητικά έχει ήδη αναγνωρισθεί από την επιστήμη· οι νοητικές δυνάμεις θεωρούνται σήμερα σαν μια ενέργεια ικανή για επαφή, αναγνώριση κι ανταπόκριση. Το ίδιο ισχύει για την προσευχή, έστω κι αν αγνοούμε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί τα διάφορα φαινόμενα. Αλλά τόσο στην προσευχή όσο και στο διαλογισμό ή στη λατρεία λειτουργεί αναμφίβολα κάποιος ενεργειακός παράγοντας που προκαλεί τη μετάβαση απ’ τη μια κατάσταση στην άλλη και σε πολλές περιπτώσεις επιφέρει κάποια μορφή επιθυμητής ανταπόκρισης. Ο διαλογισμός είναι επίσης μια ενέργεια που κινητοποιεί δυνάμεις ικανές να εξαλείψουν ή να προσελκύσουν ορισμένες όψεις της σκέψης, όπως οράματα, ιδέες ή πνευματικές αναγνωρίσεις. Η λατρεία ήταν πάντα γνωστό πως με μια πετυχημένη πόλωση κι εστίαση μπορούσε να προκαλέσει ομαδική διέγερση μέχρι του σημείου της έκστασης ή της υστερίας, της επικάλυψης ή της αποκάλυψης. Σ’ αυτά τα τρία – την Προσευχή, το Διαλογισμό και τη Λατρεία – πρέπει τώρα να προστεθεί η συνειδητή Επίκληση, καθώς και η ασκημένη προσμονή μιας αντίστοιχης Εφέλκυσης. Υπάρχουν πολλές ακόμη μορφές ενέργειας και πολλές πνευματικές δυνάμεις που δεν έχουν προς το παρόν αναγνωρισθεί γενικά, μολονότι επισημαίνονται στις διάφορες θρησκευτικές γιορτές κατά τις οποίες αποδεσμεύονται. Δεν είναι δυνατό ν’ ασχοληθούμε λεπτομερώς με το θέμα αυτό στο παρόν βιβλίο. Μπορούμε όμως να υποδείξουμε τις βασικές σκέψεις που θα θεμελιώσουν και θα διαμορφώσουν τη Νέα Παγκόσμια Θρησκεία, θα την εμπλουτίσουν με όλους τους καρπούς του παρελθόντος,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

115

θα της προσδώσουν στο μέλλον μια πνευματική αποτελεσματικότητα και θα υπαγορεύσουν βαθμιαία την τωρινή προσέγγιση του ανθρώπου στο Θεό – μια προσέγγιση η οποία για πρώτη φορά στην ιστορία είναι δυνατό να επιχειρηθεί συνειδητά και συντονισμένα σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό προϋποθέτει ότι, εξαιτίας της απελπιστικής ανθρώπινης ανάγκης και της κρίσης που διέρχεται η κοινωνία μας, οι άνδρες και γυναίκες με οραματισμό και περιεκτική σκέψη σ’ όλες τις εκκλησίες του κόσμου θα τερματίσουν τις δογματικές τους έριδες, θα συνομολογήσουν τις βασικές θρησκευτικές αλήθειες και θα προχωρήσουν ενωμένοι και δίχως σοβαρές διαφορές στα τυπικά και τις τελετές να προσεγγίσουν από κοινού το κέντρο της πνευματικής δύναμης. Σας φαίνονται άραγε υπερβολικά όσα ζητούμε και περιμένουμε απ’ την ανθρωπότητα σ’ αυτή την ώρα της επιτακτικής ανάγκης; Δεν μπορούν άραγε οι φωτισμένοι εκπρόσωποι των μεγάλων θρησκειών της Ανατολής και της Δύσης να συνεννοηθούν και να σχεδιάσουν ένα τέτοιο επικλητικό εγχείρημα, εγκαινιάζοντας έτσι από κοινού τον τύπο της πνευματικής Προσέγγισης που θα συντονίσει τις προσπάθειές τους και θ’ αποτελέσει το σπέρμα τουλάχιστον της Νέας Παγκόσμιας Θρησκείας; Από τη στιγμή που θα επιτευχθεί κάποια σύγκλιση απόψεων ως προς τις βασικές πνευματικές αρχές, θ’ αποδειχθεί ότι δεν είναι πλέον τόσο δύσκολη η υιοθέτηση κάποιας κοινής διαδικασίας. Η τελευταία, εφόσον σχεδιασθεί προσεκτικά, θα συντελέσει στην αμοιβαία υποστήριξη της προσπάθειας των λαών και στην ισχυροποίηση τον ενεργειακού ρεύματος της σκέψης που θα μπορεί να κατευθυνθεί προς εκείνες τις πνευματικές Ζωές που συνεργάζονται με τον Χριστό και περιμένουν ανυπόμονα να συνδράμουν την ανθρωπότητα. Σήμερα οι Χριστιανοί, οι Βουδδιστές, οι Ινδουιστές και οι Μωαμεθανοί έχουν τις δικές τους θρησκευτικές γιορτές. Δεν είναι άραγε δυνατό στον κόσμο του μέλλοντος όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα απ’ την πίστη τους, να τηρούν τις ίδιες άγιες μέρες και να γιορτάζουν τα ίδια Φεστιβάλ; Έτσι θα έχουμε σαν συνέπεια μια συνεισφορά πνευματικού πλούτου, μια εναρμόνιση πνευματικής προσπάθειας κι ένα συντονισμό πνευματικής επίκλησης. Η αποτελεσματικότητα των παραπάνω είναι ολοφάνερη. Ας υποδείξουμε τις δυνατότητες μιας τέτοιας πνευματικής συγκυρίας κι ας προσπαθήσουμε να προδικάσουμε τη φύση ορισμένων μελλοντικών παγκόσμιων Φεστιβάλ. Ήδη κάθε χρόνο λαμβάνουν χώρα τρία Φεστιβάλ στα οποία όλοι οι άνθρωποι θα μπορούσαν εύκολα να συμμετέχουν, με μια σύμπνοια και μια ομοιομορφία στην προσέγγιση που θα τους συνέδεαν στενά. Τα τρία αυτά Φεστιβάλ εντάσσονται σε τρεις συνεχόμενους μήνες και συντελούν σε μια παρατεταμένη πνευματική προσπάθεια που μπορεί να επηρεάσει τον υπόλοιπο χρόνο. Θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για τη σύσφιγξη των πνευματικών δεσμών Ανατολής και Δύσης· διαδηλώνουν την εκδήλωση της θειότητας μέσα απ’ τον τόπο όπου η θέληση του Θεού είναι γνωστή, μέσα απ’ την πνευματική Ιεραρχία όπου η αγάπη του Θεού βρίσκει την πλήρη της έκφραση και μέσα απ’ την ανθρωπότητα που αποστολή της είναι η νοήμων πραγμάτωση του θείου σχεδίου μέσα στα πλαίσια της αγάπης και της καλής θέλησης σ’

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

116

όλους τους ανθρώπους. Ι. Το Φεστιβάλ του Πάσχα. Αυτό είναι το φεστιβάλ του αναστάντος, ζώντος Χριστού, του Αρχηγού της πνευματικής Ιεραρχίας, που εγκαινίασε το Βασίλειο του Θεού και είναι η Έκφραση της θείας αγάπης. Τη μέρα αυτή θ’ αναγνωρίζεται παγκόσμια η πνευματική Ιεραρχία που Αυτός καθοδηγεί και κατευθύνει, θα τονίζεται η σχέση της με την ανθρωπότητα και θα συνειδητοποιείται η φύση της αγάπης του Θεού. Οι άνθρωποι σ’ ολόκληρο τον κόσμο θα επικαλούνται αυτή την αγάπη που έχει τη δύναμη να χορηγεί ανάσταση και πνευματική ζωντάνια. Η τέλεση αυτού του Φεστιβάλ γίνεται πάντα τη μέρα της πρώτης Πανσελήνου της άνοιξης. Η ζωή κι όχι ο θάνατος θα είναι η εστία της προσοχής και των σκέψεων των ανθρώπων· η Μεγάλη Παρασκευή θα πάψει πια να έχει πρωτεύουσα σημασία για τις εκκλησίες. Το Πάσχα θα γίνει η μεγάλη γιορτή της Δύσης. ΙΙ. Το Φεστιβάλ τον Βεσάκ ή Βαϊσάκα. Αυτό είναι το φεστιβάλ του Βούδδα, του μεγάλου πνευματικού Μεσολαβητή ανάμεσα στο κέντρο όπου η θέληση του Θεού είναι γνωστή και την πνευματική Ιεραρχία. Ο Βούδδας είναι η έκφραση της θείας βούλησης, η ενσωμάτωση του Φωτός κι εκείνος που επισημαίνει το θείο σκοπό. Στη γιορτή αυτή θα εφελκύεται σοφία και κατανόηση και θα επιδιώκεται η εισροή φωτός στις διάνοιες όλων των ανθρώπων. Το Φεστιβάλ αυτό διεξάγεται τη μέρα της Πανσελήνου του Ταύρου. Είναι η μεγάλη γιορτή της Ανατολής που αρχίζει ήδη ν’ αναγνωρίζεται κι απ’ τη Δύση· χιλιάδες Χριστιανών σήμερα τηρούν το φεστιβάλ του Βούδδα. ΙΙΙ. Το Φεστιβάλ της Ανθρωπότητας. Αυτό θα είναι το φεστιβάλ του ανθρώπινου πνεύματος που επιθυμεί να προσεγγίσει το Θεό, επιδιώκει να συμμορφωθεί με τη θεία βούληση την οποία επισήμανε o Βούδδας και είναι αφιερωμένο στην έκφραση της καλής θέλησης που αποτελεί την κατώτατη όψη της αγάπης την οποία επισήμανε ο Χριστός και της οποίας υπήρξε η τέλεια εκδήλωση. Θα είναι η μέρα όπου κατεξοχήν θ’ αναγνωρίζεται η θεία φύση του ανθρώπου και θα εξαίρεται η ικανότητά του να εκφράζει καλή θέληση και να εδραιώνει ορθές ανθρώπινες σχέσεις (χάρη σ’ αυτή τη θειότητα). Αναφορικά με το φεστιβάλ αυτό μας λένε ότι σχεδόν για δύο χιλιάδες χρόνια ο Χριστός αντιπροσώπευσε την ανθρωπότητα και στάθηκε ενώπιον της Ιεραρχίας σαν ο Θεάνθρωπος, ο αρχηγός του λαού Του και “ο πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς”. Θα πρόκειται λοιπόν για μια γιορτή βαθιάς επίκλησης και δέησης· θα εκφράζει τη βασική έφεση για τη συντροφικότητα και για την ενότητα του ανθρώπινου και του πνευματικού στοιχείου· θα παρουσιάζει το αποτέλεσμα στην ανθρώπινη συνείδηση του έργου του Βούδδα και του Χριστού. Το Φεστιβάλ αυτό θα γιορτάζεται στην Πανσέληνο των Διδύμων. Αν τώρα που ξεκινά η αναστήλωση και εγκαινιάζεται ο νέος πολιτισμός κι ο νέος κόσμος, οι άνθρωποι κάθε πίστης και κάθε θρησκείας, μαζί με όλες τις λατρείες και τις εσωτερικές ομάδες, τηρήσουν από κοινού τα τρία αυτά μεγάλα Επικλητικά Φεστιβάλ, συνειδητοποιώντας τις απώτερες συνέπειες, θα επιτευχθεί μια μεγάλη πνευματική ενότητα· αν επικαλεσθούν ομόφωνα την πνευματική Ιεραρχία κι επιδιώξουν συνειδητά να προσεγγίσουν την Ηγεσία της, θα επακολουθήσει μια εκτεταμένη εισροή

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

117

πνευματικού φωτός κι αγάπης· αν αποφασίσουν να πλησιάσουν με σταθερότητα και κατανόηση το Θεό, τότε αναμφίβολα θα προκύψουν εκπληκτικά αποτελέσματα. Δε θα θεμελιωθεί μόνο η ενότητα μεταξύ των οπαδών όλων των δογμάτων, ούτε θ’ αναγνωρισθεί μόνο η αδελφοσύνη μας ή η ταυτότητα της προέλευσης, του στόχου και της ζωής μας, αλλά εκείνο που θα εφελκύσουμε θα μεταβάλει όλες τις όψεις της ανθρώπινης ζωής, θα ρυθμίσει τον πολιτισμό μας, θ’ αλλάξει τον τρόπο ζωής μας και θα καταστήσει τον πνευματικό κόσμο μια κυρίαρχη πραγματικότητα στην ανθρώπινη συνείδηση. Ο Θεός μέσα απ’ τον Χριστό και την Ιεραρχία Του θα πλησιάσει το λαό Του· με τη μεσολάβηση του Βούδδα θα αποκαλύψει το αιώνιο φως Του και θα εφελκύσει τη νοήμονα συνεργασία μας· μέσω της πνευματικής Ιεραρχίας κι εκείνου του κέντρου όπου η θέλησή Του είναι γνωστή, θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στην ανάσταση και σ’ εκείνη την πνευματική επίγνωση που θα εδραιώσει την καλή θέληση ανάμεσα στους ανθρώπους και την ειρήνη πάνω στη γη. Η θέληση του υπερβατικού Θεού θα εκπληρωθεί απ’ την έμφυτη στον άνθρωπο Θεότητα· θα εκφρασθεί με αγάπη σε ανταπόκριση στο έργο του Χριστού· θα παρουσιαστεί με νοημοσύνη πάνω στον πλανήτη επειδή οι διάνοιες των ανθρώπων θα έχουν φωτισθεί σαν αποτέλεσμα της ενωμένης τους επίκλησης, της ενωμένης τους προσπάθειας και της κοινής τους κατανόησης. Αυτό ακριβώς καρτερεί η ανθρωπότητα· γι’ αυτό πρέπει να εργασθούν οι εκκλησίες· αυτές είναι οι ποιότητες και τα χαρακτηριστικά που θα διέπουν τη Νέα Παγκόσμια Θρησκεία. Η Μεγάλη Επίκληση ή Προσευχή δόθηκε σ’ ολόκληρη την Ανθρωπότητα κι όχι σ’ ένα συγκεκριμένο άτομο ή όμιλο. Η ομορφιά κι η δύναμή της απορρέουν απ’ την απλότητά της καθώς κι απ’ το γεγονός ότι εκφράζει ορισμένες βασικές αλήθειες τις οποίες αποδέχονται οι άνθρωποι φυσιολογικά κι αυθόρμητα – την αλήθεια για την ύπαρξη μιας κεντρικής Διάνοιας την Οποία ονομάζουμε αόριστα Θεό· την αλήθεια ότι παρά τις εξωτερικές ενδείξεις, κινούσα δύναμη του σύμπαντος είναι η Αγάπη· την αλήθεια ότι μια μεγάλη Οντότητα την Οποία οι Χριστιανοί ονομάζουν Χριστό, ήρθε στη γη και ενσωμάτωσε αυτή την αγάπη ώστε να μπορέσουμε να την αντιληφθούμε· την αλήθεια ότι τόσο η αγάπη όσο κι η νοημοσύνη απορρέουν απ’ αυτό που αποκαλούμε Θέληση του Θεού· και τελικά την αυταπόδεικτη αλήθεια πως μόνο η ανθρωπότητα μπορεί να πραγματώσει το Θείο Σχέδιο. Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΚΛΗΣΗ Από την εστία του Φωτός μέσα από τη Διάνοια του Θεού Ας διαχυθεί φως μέσα στις διάνοιες των ανθρώπων. Το Φως ας κατέλθει στη Γη. Από την εστία της Αγάπης μέσα από την Καρδιά του Θεού Ας διαχυθεί αγάπη μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Είθε ο Χριστός να γυρίσει στη Γη. Από το κέντρο όπου η Θέληση του Θεού είναι γνωστή

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ Ο σκοπός ας καθοδηγεί τις μικρές Θελήσεις των ανθρώπων – Ο σκοπός που οι Διδάσκαλοι γνωρίζουν και υπηρετούν. Από το κέντρο που ονομάζουμε φυλή των ανθρώπων Το Σχέδιο της Αγάπης και του Φωτός ας πραγματοποιηθεί Και είθε να σφραγίσει την πύλη του κακού. Το Φως, η Αγάπη και η Δύναμη ας αποκαταστήσουν το Σχέδιο πάνω στη Γη.

118

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

κατανομή των παγκόσμιων αποθεμάτων και η εδραίωση της ενότητας των λαών συνδέονται άμεσα, γιατί πίσω απ’ όλους τους σύγχρονους πολέμους κρύβεται πάντα κάποιο βασικό οικονομικό πρόβλημα. Η επίλυση τέτοιων προβλημάτων θα συμβάλει κατά πολύ στον τερματισμό των πολέμων. Αναφορικά λοιπόν με το θέμα της ειρήνης, όπως επιδιώκουν να τη διασφαλίσουν σήμερα τα Ηνωμένα Έθνη, είναι ολοφάνερο ότι η ομόνοια, η ασφάλεια και η παγκόσμια σταθερότητα εξαρτώνται ουσιαστικά απ’ το γενικότερο οικονομικό πρόβλημα. Όταν απελευθερωθούμε από την ένδεια, θα εκλείψει ένα από τα κύρια αίτια των πολέμων. Όπου υπάρχει άνιση κατανομή του παγκόσμιου πλούτου κι όταν κάποια έθνη απολαμβάνουν το καθετί ενώ κάποια άλλα στερούνται ακόμη και τα απολύτως αναγκαία, δημιουργείται αναντίρρητα ένας συντελεστής ανωμαλίας για τον οποίο πρέπει κάτι να γίνει. Θα πρέπει λοιπόν να μελετήσουμε τη διεθνή ενότητα και ειρήνη κυρίως απ’ τη σκοπιά του οικονομικού προβλήματος. Με τη λήξη του Παγκόσμιου Πολέμου ΙΙ εμφανίσθηκε η ευκαιρία για την εγκαινίαση ενός νέου και καλύτερου τρόπου ζωής καθώς και για την εδραίωση της ασφάλειας και της ειρήνης που όλοι οι άνθρωποι επιθυμούσαν. Έτσι πρόβαλαν τρεις ομάδες: 1. Η ισχυρή, αντιδραστική και συντηρητική ομάδα που δεν επιθυμούσε καμιά αλλαγή και διέθετε μεγάλη δύναμη αλλά καθόλου οραματισμό. 2. Οι φανατικοί ιδεολόγοι κάθε χώρας – κομμουνιστικής, δημοκρατικής ή φασιστικής. 3. Οι αδρανείς και απληροφόρητες μάζες σε κάθε έθνος, που ζητούσαν τη γαλήνη μετά τη θύελλα και την εξασφάλιση από κάθε οικονομική καταστροφή· υπήρξαν θύματα των ηγετών τους και του κατεστημένου, ενώ ταυτόχρονα κανείς δεν τις ενημέρωσε σωστά για τις παγκόσμιες συνθήκες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες προκαλούν τις τωρινές ανωμαλίες κι επηρεάζουν τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Μολονότι δε διεξάγεται πουθενά κάποιος μεγάλος πόλεμος, δεν υπάρχει ειρήνη, ούτε ασφάλεια ούτε κι ελπίδα για κάτι τέτοιο στο μέλλον. Αποτελεί προϋπόθεση για τη μελλοντική ευημερία και πρόοδο της ανθρωπότητας η εγκατάλειψη κάθε παρωχημένης πολιτικής, θρησκευτικής και οικονομικής μεθόδου. Καθώς λοιπόν καταπιανόμαστε μ’ αυτά τα προβλήματα θα πρέπει να εντοπίσουμε τις εσφαλμένες εκείνες συνθήκες που οδήγησαν την ανθρωπότητα σ’ αυτή την

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

120

κατακλυσμική καταστροφή. Οι συνθήκες αυτές διαμορφώθηκαν από θρησκευτικά δόγματα που παρέμειναν στάσιμα για εκατοντάδες χρόνια· από οικονομικά συστήματα που ευνόησαν τη συσσώρευση πλούτου και υλικών αγαθών κι επέτρεψαν τη συγκέντρωση της εξουσίας και των μέσων παραγωγής στα χέρια μιας ολιγαρχίας, ενώ η υπόλοιπη ανθρωπότητα αγωνιζόταν αποκλειστικά για την επιβίωσή της· και από πολιτικά καθεστώτα με διεφθαρμένους, παραδόπιστους κι απολυταρχικούς ηγέτες που αγαπούσαν τα αξιώματα περισσότερο απ’ τους συνανθρώπους τους. Έχει μεγάλη σημασία να παρουσιαστούν αυτά τα ζητήματα με όρους πνευματικής ευημερίας της ανθρωπότητας και να διευκρινιστεί πλήρως το νόημα της λέξης “πνευματικός”. Έχει περάσει πια ο καιρός όπου μπορούσαμε να διαχωρίσουμε σαφώς το θρησκευτικό απ’ τον πολιτικό ή τον οικονομικό κόσμο. Η παρουσία στη διεθνή σκηνή τόσων πολλών ηγετών που υιοθετούν διεφθαρμένη πολιτική και καταστρώνουν άπληστα και φιλόδοξα σχέδια, οφείλεται στο γεγονός ότι οι πνευματικά προσανατολισμένοι άνθρωποι απέφυγαν ν’ αναλάβουν το ρόλο τους – όπως τους υπαγόρευε το πνευματικό καθήκον και χρέος τους – την ηγεσία των λαών. Άφησαν την εξουσία να περάσει σε λάθος χέρια κι επέτρεψαν στους ιδιοτελείς και τους φαύλους να κυβερνούν. Η λέξη “πνευματικός” δεν ανήκει στις εκκλησίες ή τις θρησκείες του κόσμου. “Θρησκεία καθαρά και αμίαντος” είναι μια στάση ευσπλαχνική και μια άδολη μίμηση του παραδείγματος του Χριστού. Οι εκκλησίες, ιδιαίτερα η Ρωμαιοκαθολική, είναι μεγάλοι καπιταλιστικοί οργανισμοί και μαρτυρούν ελάχιστα το πνεύμα του Χριστού. Μολονότι τους δόθηκε η ευκαιρία, δεν έκαναν παρά λιγοστά πράγματα για ν’ αλλάξουν τις καρδιές των ανθρώπων ή να βοηθήσουν το λαό. Τώρα, σύμφωνα με τον κυκλικό νόμο, οι πολιτικές ιδεολογίες και οι εθνικοί και διεθνείς σχεδιασμοί απορροφούν την προσοχή του κόσμου και καταβάλλονται παντού προσπάθειες για τη βελτίωση των ανθρώπινων σχέσεων. Για τους πνευματικά προσανατολισμένους και φωτισμένους εργάτες της ανθρωπότητας αυτό αποτελεί ένα σημείο προόδου και μια ένδειξη της έμφυτης θειότητας του ανθρώπου. Αληθινά πνευματικό είναι εκείνο που συνδέει ορθά τον άνθρωπο με τους συνανθρώπους του και με το Θεό και οδηγεί σ’ έναν καλύτερο κόσμο καθώς και στην έκφραση των Τεσσάρων Ελευθεριών σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Αυτή είναι η αποστολή του πνευματικού ανθρώπου. Η Βασιλεία τoυ Θεού θα εγκαθιδρύσει μια κοινωνία όπου θα είναι σαφές ότι – με όρους πολιτικής – το σύνολο της ανθρωπότητας έχει πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα από κάθε έθνος ξεχωριστά· θα πρόκειται για μια νέα παγκόσμια τάξη θεμελιωμένη σε αρχές τελείως διαφορετικές από εκείνες του παρελθόντος κι όπου οι πολίτες θα είναι οι φορείς του πνευματικού οράματος στην εθνική τους διακυβέρνηση, στον οικονομικό τους προγραμματισμό και σε κάθε μέτρο που θα κατοχυρώνει την ασφάλεια και τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Πνευματικότητα είναι ουσιαστικά η εδραίωση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων, η προαγωγή της καλής θέλησης και τελικά η παγίωση μιας αληθινής ειρήνης στη γη, σαν το αποτέλεσμα των δύο αυτών εκφράσεων της θειότητας. Ο σημερινός κόσμος βρίθει από αντικρουόμενα συνθήματα· υψώνεται παντού μια

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

121

κατακραυγή ενάντια στις παγκόσμιες συνθήκες· όλα βγαίνουν στο φως· τα σκάνδαλα διαλαλούνται απ’ τις στέγες των σπιτιών, όπως άλλωστε προφήτεψε κι ο Χριστός. Ο λόγος όλης αυτής της αναταραχής, της αγανάκτησης και της αποδοκιμασίας είναι ότι καθώς οι άνθρωποι αφυπνίζονται στην πραγματικότητα και αρχίζουν να σκέφτονται και να σχεδιάζουν, αποκτούν επίγνωση της προσωπικής τους ενοχής· τους βασανίζουν τύψεις· συνειδητοποιούν την ανισότητα των ευκαιριών, τις αναίσχυντες καταχρήσεις, τις αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ των ανθρώπων καθώς και τις φυλετικές και εθνικές διακρίσεις· αμφιβάλλουν για τους προσωπικούς τoυς στόχους και για τα κρατικά σχέδια. Οι μάζες σε κάθε χώρα αρχίζουν ν’ αντιλαμβάνονται πως ευθύνονται κυρίως οι ίδιες για όλα τα λάθη και πως η δική τους αδράνεια σε συνδυασμό με την απουσία ορθής δράσης και σκέψης τις οδήγησε στην τωρινή αξιοθρήνητη κατάσταση. Το τελευταίο αποτελεί μια πρόκληση και μια πρόκληση σπάνια είναι ευπρόσδεκτη. Η αφύπνιση των μαζών και η αποφασιστικότητα των αντιδραστικών δυνάμεων και των οικονομικών συμφερόντων να διατηρήσουν το κατεστημένο και να εμποδίσουν την αλλαγή, συντελούν ουσιαστικά στην τωρινή παγκόσμια κρίση. Η διένεξη ανάμεσα στις παλιές και παγιωμένες δυνάμεις και στον ανατέλλοντα, σύγχρονο ιδεαλισμό συνθέτει το σημερινό πρόβλημα· οι υπόλοιποι παράγοντες – παρά τη σημασία τους για το άτομο ή το έθνος – είναι μάλλον αμελητέοι υπό την αληθινή και πνευματική προοπτική. Η ενότητα, η ειρήνη και η ασφάλεια όλων των κρατών δεν πρόκειται να επιτευχθούν υπό την καθοδήγηση των άπληστων καπιταλιστών ή των διαφόρων αρχομανών κι όμως στις περισσότερες περιπτώσεις o λαός τους ανέχεται. Ούτε πρόκειται να κατοχυρωθούν με την τυφλή αφοσίωση σε κάποια ιδεολογία, ανεξάρτητα πόσο τέλεια μπορεί να φαίνεται στους οπαδούς της· κι όμως υπάρχουν πολλοί – κι όχι μόνο στη Ρωσσία – που επιδιώκουν να επιβάλουν την ιδεολογία τους στον κόσμο. Ούτε και θα εδραιωθούν με την αδιαφορία ή την ελπίδα πως ο Θεός ή η εξελικτική διαδικασία θα φέρουν την αλλαγή· κι όμως υπάρχουν πολλοί που δεν κάνουν καμιά κίνηση βοήθειας, μολονότι γνωρίζουν καλά τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν τα Ηνωμένα Έθνη. Η ενότητα, η ειρήνη κι η ασφάλεια θα προκύψουν μέσα απ’ τη νοήμονα κατανόηση κάθε κακού που οδήγησε στην τωρινή παγκόσμια κατάσταση, μέσα από τη λήψη συνετών, ευσπλαχνικών και στοργικών μέτρων που θα εδραιώσουν τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις και θα αντικαταστήσουν το παρόν ανταγωνιστικό σύστημα με τη συνεργασία, καθώς και μέσα απ’ την εκπαίδευση των μαζών στην αληθινή φύση της καλής θέλησης και το αχρησιμοποίητο ως τώρα δυναμικό της. Αυτό θα σημάνει τη διοχέτευση ανείπωτων χρηματικών ποσών στα κατάλληλα εκπαιδευτικά συστήματα κι όχι πλέον στις δυνάμεις του πολέμου και στους εξοπλισμούς. Αυτό ακριβώς είναι πνευματικό· αυτό ακριβώς είναι σημαντικό και γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να αγωνίζονται όλοι οι άνθρωποι. H πνευματική Ιεραρχία του πλανήτη ενδιαφέρεται κυρίως για την εξεύρεση των ανθρώπων που μπορούν να εργασθούν πάνω σ’ αυτές τις γραμμές. Το ενδιαφέρον της εντοπίζεται βασικά στην ανθρωπότητα, γιατί αντιλαμβάνεται πως τα μέτρα που θα λάβει ο κόσμος στο άμεσο μέλλον θα είναι

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

122

αποφασιστικής σημασίας για τη νέα εποχή και θα καθορίσουν το ανθρώπινο πεπρωμένο. Θα φτάσουμε άραγε στον εκμηδενισμό, σε κάποιο ολοκληρωτικό πόλεμο, στην πείνα και στο λοιμό, σε διεθνείς συρράξεις και στην ολική εξόντωση καθετί ωραίου; Όλα αυτά είναι πιθανό να συμβούν αν δε λάβουν χώρα θεμελιώδεις αλλαγές που θα διαπνέονται από καλή θέληση και στοργική κατανόηση. Είναι ωστόσο δυνατό να υπάρξει μια περίοδος (δύσκολη αλλά χρήσιμη επειδή θα είναι διδακτική) προσαρμογών, ανακατατάξεων και παραχωρήσεων· μια περίοδος πλήρους αναγνώρισης της κοινής ευκαιρίας, συνδυασμένης προσπάθειας αποκατάστασης των ορθών ανθρώπινων σχέσεων και μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας που θα διδάξει στους νέους κάθε έθνους να λειτουργούν σαν πολίτες του κόσμου κι όχι σαν σωβινιστικά φερέφωνα. Αυτό που πρέπει τελικά να γίνει – σαν επακόλουθο της πνευματικής ωριμότητας – είναι ο εξοβελισμός της Επικυριαρχίας και του Εθνικισμού που γέννησαν τόσες συμφορές στον κόσμο. Παγκόσμια Διάσταση. Τι είναι εκείνο που φαίνεται σήμερα να εναντιώνεται στην παγκόσμια ενότητα και να εμποδίζει τα Ηνωμένα Έθνη να υιοθετήσουν εκείνα τα μέτρα που προσδοκεί ο κοινός πολίτης; Η απάντηση είναι εύκολη κι αφορά όλα τα έθνη: ο εθνικισμός, ο καπιταλισμός, o ανταγωνισμός και η τυφλή και βλακώδης απληστία. Ένας σφοδρός συναισθηματικός εθνικισμός ήταν εκείνο που δυσκόλεψε το Πολωνικό έθνος να γίνει μέλος της διεθνούς οικογένειας· ο υλισμός κι ο φόβος σε συνδυασμό με την απουσία πνευματικών στόχων καθιστά τη Γαλλία τροχοπέδη σε κάθε απόπειρα κοινής παγκόσμιας δράσης· είναι η φανατική προσήλωση σε κάποια ιδεολογία και η εθνική ανωριμότητα εκείνο που υπαγορεύει τις περισσότερες ενέργειες της Ρωσσίας· ένας αδιάλλακτος καπιταλισμός καθιστά τις Ηνωμένες Πολιτείες το πιο επίφοβο έθνος, πέρα απ’ τις στρατιωτικές της επεμβάσεις· είναι ο εκφυλιζόμενος ιμπεριαλισμός εκείνος που παρεμποδίζει τη Μεγάλη Βρετανία καθώς και μια εμμονή στην υπεράσπιση συμφερόντων και περιοχών που ξέρει πως ανήκουν στη δικαιοδοσία των Ηνωμένων Εθνών· η ελπίδα της Μεγάλης Βρετανίας βρίσκεται στις σοσιαλιστικές της τάσεις που της επιτρέπουν να βαδίζει τη “μεσαία ατραπό” ανάμεσα στον κομμουνισμό της Ρωσσίας και στον καπιταλισμό των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι η αχαλίνωτη πλεονεξία των κρατών που απέφυγαν τον πόλεμο εκείνη που αναχαιτίζει την πρόοδο· οι μοχθηρές ενέργειες των Εβραίων και το μίσος που καλλιεργούν υποσκάπτουν κάθε ελπίδα για ειρήνευση· το χάος στην Ινδία και στην Κίνα περιπλέκει κάθε καλοπροαίρετη προσπάθεια· η αντιχριστιανική και αντιδημοκρατική μεταχείριση των Μαύρων στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αφρική υποδαυλίζει την αναταραχή· η τυφλή αδράνεια και απάθεια των μαζών είναι εκείνη που επιτρέπει στους φαύλους να αναρριχώνται στην εξουσία· η φοβία της Ρωσσικής ηγεσίας για τον υπόλοιπο κόσμο είναι εκείνη που την εξωθεί να διατηρεί το λαό της σε άγνοια αναφορικά με την πορεία των παγκόσμιων υποθέσεων· η απαράδεκτη χρήση του χρήματος επηρεάζει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη Μεγάλη Βρετανία κι ακόμη περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αποκρύπτοντας έτσι μέρος της αλήθειας απ’ το λαό· η εξέγερση της

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

123

εργατικής τάξης σ’ όλο τον κόσμο διογκώνει την αναταραχή και προξενεί αδικαιολόγητη ταλαιπωρία στο κοινό· είναι η έντονη δυσπιστία που επικρατεί στο πολιτικό και διεθνές προσκήνιο, καθώς και η παραπλανητική προπαγάνδα και η αδράνεια των εκκλησιών εκείνα που περιπλέκουν περισσότερο το πρόβλημα. Πάνω απ’ όλα όμως ευθύνεται η κοινωνία που αρνείται ν’ αντικρίσει τη ζωή όπως είναι και ν’ αναγνωρίσει την πραγματική φύση των γεγονότων. Ο κόσμος χρειάζεται να καταλάβει πως δικαίωμα στην ευημερία έχουν όλοι οι άνθρωποι κι όχι μόνο μερικές προνομιούχες ομάδες και ν’ αντιληφθεί παράλληλα πως “το μίσος δεν απαλείφεται με μίσος αλλά μόνο με αγάπη”. Η αγάπη αυτή δεν είναι συναισθηματική αλλά έμπρακτη καλή θέληση, εκφραζόμενη μέσα από άτομα, κοινότητες και έθνη. Μόνο οι ανόητοι και οι επιπόλαιοι θα αμφισβητήσουν αυτή τη θλιβερή κι αποτρόπαιη εικόνα του σημερινού κόσμου. Η ανθρωπότητα θα δράσει κατάλληλα εφόσον αντιληφθεί πλήρως την κατάσταση καθώς και τα αίτια που την προκάλεσαν. Από την άλλη μεριά υπάρχει κι εκείνο που μπορεί να ισοφαρίσει το κακό, μολονότι προς το παρόν δεν μπορεί να το αντισταθμίσει πλήρως. Πολλοί άνθρωποι σήμερα – ανεξάρτητα απ’ την κοινωνική τους θέση, την εθνικότητα και την πολιτική τους τοποθέτηση – πλάθουν το όραμα των ορθών ανθρώπινων σχέσεων που θα πρέπει ν’ αποτελέσει το μελλοντικό πρότυπο για όλο τον κόσμο. Επισημαίνουν σε κάθε τομέα το κακό που πρέπει να εξαλειφθεί και εκπαιδεύονται αδιάκοπα στις αρχές της νέα εποχής. Οι άνθρωποι αυτοί είναι σπουδαίοι. Υπάρχουν αξιόλογοι και σώφρονες πολιτικοί που προσπαθούν να καθοδηγήσουν με σύνεση το λαό τους παρά τις πολλές αντιξοότητες· ένα πρόσφατο λαμπρό παράδειγμα ήταν ο Φραγκλίνος Ντ. Ρούζβελτ που πρόσφερε τα πάντα στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Υπάρχουν φωτισμένοι εκπαιδευτικοί και συγγραφείς που αγωνίζονται να πείσουν τον κόσμο για την πρακτικότητα του ιδεώδους, για το εφικτό της καλής θέλησης και για την ευκολία της εφαρμογής αυτών των ιδανικών εφόσον δραστηριοποιηθούν αρκετοί άνθρωποι καλής θέλησης για να τα υποστηρίξουν. Αυτός είναι ο σημαντικός παράγοντας. Υπάρχουν επιστήμονες, όπως γιατροί και γεωπόνοι, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους για να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής· υπάρχουν κληρικοί σ’ όλα τα δόγματα, που (δίχως να ανήκουν στην εκκλησιαστική ηγεσία) ακολουθούν πιστά τα βήματα του Χριστού και αποκηρύσσουν τον υλισμό που διέφθειρε τις εκκλησίες· υπάρχουν αμέτρητα εκατομμύρια ανδρών και γυναικών που διακρίνουν την πραγματικότητα, σκέπτονται με διαύγεια και εργάζονται σκληρά για την εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων στο περιβάλλον τους. Όλοι επιθυμούν ασφάλεια, ευτυχία και ειρηνικές σχέσεις. Μέχρις όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις, σε συνεργασία με τα μικρά έθνη, λύσουν το οικονομικό πρόβλημα κι αναγνωρίσουν ότι οι παραγωγικές πηγές του πλανήτη ανήκουν σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα κι όχι σε κάποια έθνη, δε θα έχουμε ειρήνη στη γη. Το πετρέλαιο, τα μεταλλεύματα, η ζάχαρη και τα δημητριακά πρέπει να βρίσκονται στην κατοχή όλων των ανθρώπων. Συνιστούν βασικούς παράγοντες στην καθημερινή διαβίωση του σύγχρονου πολίτη.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

124

Το αληθινό πρόβλημα των Ηνωμένων Εθνών είναι διπλό: περιλαμβάνει τη δίκαιη κατανομή των παγκόσμιων αποθεμάτων, ώστε ν’ απαλλαγούμε από την ένδεια, καθώς και την εξασφάλιση ισότητας ευκαιριών και μόρφωσης για όλους τους ανθρώπους. Τα έθνη δεν πρέπει να θεωρούν πως έχουν την αποκλειστική νομή των παραγωγικών πηγών που βρίσκονται στην επικράτειά τους· είναι θεματοφύλακες του παγκόσμιου πλούτου και τον διαχειρίζονται για λογαριασμό των συνανθρώπων τους. Θα έρθει αναπόφευκτα ο καιρός όπου – χάρη της ειρήνης και της ασφάλειας – οι καπιταλιστές θ’ αναγκαστούν ν’ αντιληφθούν τα παραπάνω και ν’ αντικαταστήσουν τον πανάρχαιο κανόνα της αρπακτικής απληστίας (που τους κυβερνούσε πάντα) με την αρχή του μερισμού. Πριν από εκατό τουλάχιστον χρόνια δε θα ήταν εφικτή μια δίκαιη κατανομή των παγκόσμιων πόρων. Αυτό δεν ισχύει σήμερα. Επιβεβαιώνεται απ’ τις κοινοποιημένες στατιστικές, τις αναλύσεις κι έρευνες που έχουν γίνει αναφορικά με τις πλουτοπαραγωγικές πηγές. Οι ηγέτες όλων των κρατών γνωρίζουν άριστα τις ποσότητες σε τρόφιμα, μεταλλεύματα, πετρέλαιο και άλλα χρειώδη που μπορούν να διατεθούν στον κόσμο με βάση τη δικαιοσύνη και την ισοτιμία. Αλλά τα αγαθά αυτά χρησιμοποιούνται από τα διάφορα έθνη σαν αντικείμενα “παζαρέματος κι εκβιασμού”. Το πρόβλημα της κατανομής θα απλοποιηθεί μόλις το κύκλωμα των τροφίμων απαλλαγεί απ’ την πολιτική και τον καπιταλισμό· όταν μάλιστα είναι γνωστό ότι τα μεταφορικά μέσα είναι επαρκή για τη διανομή. Τίποτε όμως δε θα γίνει αν τα Ηνωμένα Έθνη δεν αρχίσουν να μιλούν με όρους του συνόλου της ανθρωπότητας κι όχι με όρους συνόρων, τεχνικών στόχων και φόβων ή της χρηματιστηριακής αξίας του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής και με τη γλώσσα της δυσπιστίας και καχυποψίας. Η Ρωσσία δεν εμπιστεύεται τον καπιταλισμό των Η.Π.Α. και – σε μικρότερο βαθμό – της Μεγάλης Βρετανίας· η Νότια Αμερική υποπτεύεται τις Η.Π.Α. λόγω του ιμπεριαλισμού τους· τόσο η Μεγάλη Βρετανία όσο και οι Η.Π.Α. δυσπιστούν προς τη Ρωσσία λόγω της συνθηματολογίας της, της χρήσης του βέτο και της άγνοιάς της για το Δυτικό ιδεαλισμό. Θα πρέπει ωστόσο να θυμόμαστε ότι στα προαναφερθέντα έθνη υπάρχουν πολιτικοί που μάχονται για τον κοινό πολίτη και προασπίζονται τα δικαιώματά του στα κοινοβούλια. Μέχρι τώρα όμως οι αντιδραστικές παρατάξεις και οι χρηματιστηριακοί κύκλοι έχουν εξουδετερώσει τις προσπάθειές τους. Στη Ρωσσία βέβαια είναι ανύπαρκτα τα μεγάλα συμφέροντα, όμως η χώρα αυτή έχει να συντηρήσει έναν τεράστιο στρατό, πράγμα που την εξομοιώνει με τις καπιταλιστικές χώρες. Έτσι ο ανταγωνισμός διαιωνίζεται και ο μέσος άνθρωπος περιμένει μάταια για κάποιες συμφωνίες που θα κατοχυρώνουν την ειρήνη – μια ειρήνη βασισμένη στην ασφάλεια και τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Το πρόβλημα περιπλέκεται περισσότερο αν αναλογισθούμε ότι η Ανατολή και η Δύση προσεγγίζουν τη ζωή κάτω από διαφορετικό πρίσμα. Η Ανατολική προσέγγιση είναι αρνητική και υποκειμενική· η Δυτική είναι θετική κι επιστημονική κι επομένως αντικειμενική. H περιπλοκή αυξάνει απ’ το γεγονός ότι η δυτική και η ανατολική

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

125

Ευρώπη αντικρίζουν τη ζωή και τα σύγχρονα προβλήματα με διαφορετική προοπτική· αυτό δυσχεραίνει τη συνεργασία και μεγαλώνει το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα Ηνωμένα Έθνη. Η εκκλησία και η πολιτεία δε συμπαθιούνται· το κεφάλαιο και η εργατική τάξη συνεχίζουν να αντιμάχονται· ο μέσος άνθρωπος πληρώνει το τίμημα και προσδοκεί δικαιοσύνη κι ελευθερία. Διεθνής Ενότητα. Δεν υπάρχει καμιά αλάνθαστη συμβουλή ή εύκολη λύση που να προσφέρει άμεση ανακούφιση στον κόσμο. Η πνευματική ηγεσία της φυλής διαβλέπει τις ακόλουθες κατάλληλες δραστηριότητες με εποικοδομητικό χαρακτήρα: 1. Τόσο η Γενική Συνέλευση όσο και οι διάφορες Επιτροπές των Ηνωμένων Εθνών χρειάζονται υποστήριξη· δεν υπάρχει προς το παρόν κανείς ανάλογος οργανισμός στον οποίο να προσβλέπουν οι άνθρωποι. Γιαυτό πρέπει να υποστηρίξουν τα Ηνωμένα Έθνη, ενημερώνοντας ταυτόχρονα την ηγεσία τους για την επιτακτική ανάγκη. 2. Το πλατύ κοινό κάθε έθνους πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Πάνω απ’ όλα η νεολαία πρέπει να μάθει ν’ αντιμετωπίζει με καλή θέληση όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα φυλής ή πίστης. 3. Πρέπει να δοθεί χρόνος για να γίνουν οι αναγκαίες διευθετήσεις και η ανθρωπότητα πρέπει να μάθει να υπομένει με νοημοσύνη· πρέπει ν’ αντιμετωπίζει με θάρρος κι αισιοδοξία την αργή διαδικασία της οικοδόμησης ενός νέου πολιτισμού. 4. Σε κάθε χώρα πρέπει να καλλιεργηθεί μια νοήμων και συνεργατική κοινή γνώμη, πράγμα που συνιστά ένα από τα βασικά πνευματικά καθήκοντα. Η διαδικασία αυτή είναι χρονοβόρα, αλλά αν οι άνθρωποι με καλή θέληση και πνευματικότητα ενεργοποιηθούν αληθινά, μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε εικοσιπέντε χρόνια. 5. Οποιοδήποτε σώμα αναλάβει τη διαχείριση των πόρων του πλανήτη πρέπει να μένει ανεπηρέαστο από τις πολιτικές σκευωρίες και τις καπιταλιστικές μηχανορραφίες· πρέπει να θέσει τους παγκόσμιους πόρους στη διάθεση της ανθρωπότητας. Είναι ένα μακροχρόνιο έργο που θα γίνει εφικτό όταν εκτιμηθούν καλύτερα οι ανάγκες του κόσμου. Μια φωτισμένη κοινή γνώμη θα συντελέσει θετικά στην εφαρμογή και την υλοποίηση των αποφάσεων του οικονομικού αυτού οργάνου. Αντί για την πλεονεξία και τον ανταγωνισμό πρέπει να τονιστεί ο μερισμός και η συνεργασία. 6. Πρέπει να μπορούμε να ταξιδεύουμε ελεύθερα προς κάθε κατεύθυνση και σε κάθε χώρα· η ελεύθερη συναναστροφή των μελών της ανθρώπινης οικογένειας θα φέρει την αμοιβαία αναγνώριση κι εκτίμηση· τα διαβατήρια και οι βίζες πρέπει να καταργηθούν επειδή αποτελούν σύμβολα της μεγάλης αίρεσης της χωριστικότητας. 7. Οι άνθρωποι της καλής θέλησης πρέπει να κινητοποιηθούν και να ενεργοποιηθούν· από τις προσπάθειές τους εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας· ο συνολικός αριθμός τους ανέρχεται σε εκατομμύρια και – όταν

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

126

οργανωθούν και δραστηριοποιηθούν – θα αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των σκεπτόμενων πολιτών. Μέσα απ’ τη σταθερή, επίμονη και συστηματική εργασία των ανθρώπων καλής θέλησης θα εμπεδωθεί η παγκόσμια ενότητα. Προς το παρόν οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στο στάδιο της οργάνωσης και πιστεύουν πως οι μεμονωμένες τους προσπάθειες είναι ανίκανες να συντρίψουν τα τείχη της πλεονεξίας και του μίσους που αντιμετωπίζουν, καθώς το έργο που πρέπει να γίνει τους φαίνεται τεράστιο και οι δυνάμεις που τους αντιπαρατάσσονται ακαταμάχητες. Αναγνωρίζουν πως δεν έχει διαδοθεί συστηματικά η αρχή της καλής θέλησης η οποία μπορεί να επιλύσει τα παγκόσμια προβλήματα· δεν έχουν όμως αντιληφθεί πόσο μεγάλο είναι το πλήθος των ανθρώπων που σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, έτσι και αυτοί προβληματίζονται σοβαρά με τα ακόλουθα ερωτήματα: Πώς μπορεί ν’ αποκατασταθεί η τάξη; Πώς μπορεί να γίνει μια δίκαιη κατανομή των παγκόσμιων πόρων; Πώς μπορούν να γίνουν πραγματικότητα οι Τέσσερις Ελευθερίες και να μην παραμείνουν μια όμορφη χίμαιρα; Με ποιο τρόπο μπορεί ν’ αναστηθεί η αληθινή θρησκεία και οι καρδιές των ανθρώπων να διέπονται απ’ τους κανόνες της γνήσιας πνευματικής ζωής; Με ποιο τρόπο μπορεί να εξασφαλισθεί η αληθινή ευημερία σαν αποτέλεσμα ενότητας, ειρήνης και αφθονίας; Υπάρχει μόνο ένας αληθινός τρόπος και οι ενδείξεις μαρτυρούν ότι σ’ αυτόν στρέφονται εκατομμύρια ανθρώπων. Η ενότητα και οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις ανάμεσα στα άτομα, τις ομάδες και τα έθνη μπορούν να εδραιωθούν με την ενωμένη δράση των ανδρών και γυναικών καλής θέλησης σε κάθε χώρα. Οι τελευταίοι πρέπει να εντοπιστούν και να οργανωθούν, αναγνωρίζοντας έτσι την αριθμητική τους υπεροχή. Πρέπει να δημιουργήσουν έναν παγκόσμιο όμιλο που θα προασπίζει τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις και θ’ αναλύει στο κοινό τη φύση και την ισχύ της καλής θέλησης. Θα διαμορφωθεί έτσι μια παγκόσμια κοινή γνώμη που θα μάχεται τόσο σθεναρά και πεισματικά για την ανθρώπινη ευημερία, ώστε η πολιτική, οικονομική κι εκκλησιαστική ηγεσία θ’ αναγκαστεί ν’ ακούσει και να συμμορφωθεί. Πρέπει αδιάκοπα και συστηματικά να καλλιεργούνται στο ευρύ κοινό τα ιδανικά του διεθνισμού και της παγκόσμιας ενότητας, που βασίζονται στην ειλικρινή καλή θέληση και τη συνεργατική αλληλεξάρτηση. Δεν πρόκειται για κάποιο μυστικιστικό ή ανέφικτο πρόγραμμα· δε χρησιμοποιεί τη σκανδαλοθηρία, τη ραδιουργία ή την επίκριση· υποστηρίζει μια νέα πολιτική, δηλαδή εκείνη που θεμελιώνεται στην προσπάθεια επίτευξης ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Ανάμεσα στους προνομιούχους και τους αδικημένους, στους πολεμοκάπηλους και τους ειρηνιστές, στο λαό και την εξουσία, θα σταθούν σαν οργανωμένος όμιλος τα εκατομμύρια των ανθρώπων καλής θέλησης, δίχως να υποστηρίζουν καμιά παράταξη, δίχως να κομματίζονται ή να υποδαυλίζουν πολιτικές και θρησκευτικές διενέξεις και δίχως να υποκινούν τα μίση. Θα υιοθετούν θετικές κι όχι αρνητικές στάσεις, ερμηνεύοντας το νόημα των ορθών ανθρώπινων σχέσεων και υποστηρίζοντας την ενότητα της ανθρωπότητας και την έμπρακτη κι όχι τη θεωρητική αδελφοσύνη. Η

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

127

διάδοση αυτών των ιδεών με όλα τα διαθέσιμα μέσα και η εξάπλωση της αρχής της καλής θέλησης θα δημιουργήσουν έναν οργανωμένο και πανίσχυρο διεθνή όμιλο. Η κοινή γνώμη θα αναγνωρίσει εκ των πραγμάτων τη δυναμικότητα του κινήματος· τελικά η αριθμητική ισχύς των ανθρώπων με καλή θέληση θα είναι τόσο καθοριστική ώστε θα επηρεάζει την παγκόσμια ιστορία. Η φωνή τους θα υψώνεται για την υπεράσπιση των ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Το κίνημα αυτό έχει ήδη αποκτήσει ορμή. Σε πολλές χώρες το σχέδιο της δημιουργίας ενός ομίλου ανθρώπων που θα έχουν εκπαιδευθεί στην καλή θέληση και θα διαθέτουν την αναγκαία διορατικότητα για τις αρχές που πρέπει να διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις στις παγκόσμιες υποθέσεις, έχει ξεπεράσει πια το στάδιο του οραματισμού. Ο πυρήνας αυτού του έργου είναι πλέον παρών. Οι δραστηριότητες του ομίλου μπορούν να συνοψισθούν ως εξής: 1. Η αποκατάσταση της παγκόσμιας εμπιστοσύνης με τη γνωστοποίηση του μεγέθους της καλής θέλησης – οργανωμένης ή ανοργάνωτης – που υπάρχει στη σημερινή κοινωνία. 2. Η εκπαίδευση των μαζών στις αρχές και την πρακτική της καλής θέλησης. Ο όρος “καλή θέληση” χρησιμοποιείται συχνά αυτή την εποχή απ’ όλα τα κόμματα και τις ομάδες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 3. Η σύνθεση κι ο συντονισμός σ’ ένα λειτουργικό σύνολο των ανδρών και γυναικών καλής θέλησης στον κόσμο, που θεωρούν τις αρχές αυτές σαν τα προσωπικά κατευθυντήρια ιδεώδη τους και θα προσπαθήσουν να τα εφαρμόσουν σ’ όλες τις περιστάσεις. 4. Η απογραφή σε κάθε χώρα των ανθρώπων καλής θέλησης που θα υπερασπίζονται την παγκόσμια ενότητα και τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις και θα προσπαθούν – στα δικά τους πλαίσια – να προσεγγίσουν τους ομοϊδεάτες τους μέσω του τύπου, του ραδιοφώνου και των διαλέξεων. Τελικά ο παγκόσμιος αυτός όμιλος θα πρέπει να εκδίδει τη δική του εφημερίδα ή ένα περιοδικό με το οποίο θα ενισχύεται η εκπαιδευτική διαδικασία και θα προβάλλεται η οικουμενικότητα των αρχών και των μεθόδων της καλής θέλησης. 5. Η ίδρυση σε κάθε χώρα ή ακόμη σε κάθε μεγάλη πόλη ενός κεντρικού γραφείου όπου θα παρέχονται πληροφορίες για τις δραστηριότητες των ανθρώπων καλής θέλησης σ’ ολόκληρο τον κόσμο· των οργανώσεων, των ομάδων και των παρατάξεων που εργάζονται σε γραμμές παραπλήσιες με τη διεθνή κατανόηση και τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι καθένας θα βρίσκει τους πιθανούς συνεργάτες του στο έργο της προαγωγής της παγκόσμιας ενότητας. 6. Η συνεργασία με κάθε ομάδα που αποσκοπεί να εξομαλύνει τις παγκόσμιες διαφορές και τις τοπικές αντιθέσεις και να εξαλείψει τις φυλετικές διακρίσεις. Σε κάθε τέτοια ομάδα που εργάζεται εποικοδομητικά και δε χρησιμοποιεί βίαιες ή τρομοκρατικές μεθόδους, ενώ παράλληλα υποκινείται από ένα πνεύμα καλής θέλησης κι όχι από προκλητικό σωβινισμό ή φατριασμό, οι άνθρωποι καλής θέλησης πρέπει να παρέχουν ελεύθερα και αβίαστα τη συνεργασία τους.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

128

Δε χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να διαπιστώσουμε ότι με την επιμονή στη διάδοση της καλής θέλησης και στην εκπαίδευση της κοινής γνώμης σ’ αυτή καθώς και με τον εντοπισμό και την οργάνωση των απανταχού ανθρώπων καλής θέλησης μπορεί να επιτευχθεί θεαματική πρόοδος (ακόμη και σε διάστημα πέντε μόνο χρόνων). Χιλιάδες είναι εκείνοι που μπορούν να ενισχύσουν τις γραμμές των ανθρώπων καλής θέλησης. Αυτό αποτελεί το πρωταρχικό μας καθήκον. Η ισχύς ενός τέτοιου ομίλου που θα υποστηρίζεται απ’ την κοινή γνώμη, θα είναι τρομακτική. Τα επιτεύγματά του θα είναι θεαματικά. Μέσα απ’ το επιτελούμενο έργο και την ανταπόκριση στην άμεση ανάγκη θα μάθουμε σταδιακά τον τρόπο να εκμεταλλευόμαστε το δυναμικό της καλής θέλησης και να χρησιμοποιούμε τη θέληση για την εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Η εκπαιδευμένη χρήση της δύναμης για την καλή θέληση και τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις θ’ αποδειχθεί ότι είναι εφικτή και η τωρινή αξιοθρήνητη όψη των παγκόσμιων υποθέσεων μπορεί ν’ αλλάξει. Αυτό δε θα γίνει με τις γνωστές τρομοκρατικές μεθόδους του παρελθόντος ή την καταπίεση από κάποια πολεμοχαρή ή πλουτοκρατική ομάδα, αλλά υπό την πίεση μιας χειραφετημένης κοινής γνώμης – μιας κοινής γνώμης που θα βασίζεται στην καλή θέληση, τη νοήμονα κατανόηση των αναγκών της ανθρωπότητας, την αποφασιστικότητα για εδραίωση ορθών ανθρώπινων σχέσεων και την πεποίθηση πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα μπορούν να επιλυθούν με την καλή θέληση.

Εκγύμναση για τη μαθητεία στη νέα επoχή παρέχεται από τη Σχoλή Αρκέην. Oι αρχές της Πρoαιώνιας Σoφίας παρoυσιάζoνται μέσα από εσωτερικό διαλoγισμό, μελέτη και υπηρεσία σαν ένας τρόπoς ζωής.

Για πληρoφoρίες γράψτε στoυς εκδότες.

ΑΝΕΤΕΙΛΕ Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

Σας ζητώ να σταματήσετε τους ανταγωνισμούς, να αποκηρύξετε τις διαφορές, τα μίση και τις φυλετικές διακρίσεις και να σκέφτεστε πάντα με όρους της μιας οικογένειας, της μιας ζωής και της μιας ανθρωπότητας. DJWHAL KHUL