ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
301
ιάεδια ηδξ αοημπεζεανπίαξ ηζ έπεζ ηαηαθδθεεί απυ ηδ βμδηεία ημο θυαμο ηδξ αοεεκηίαξ. Γήηδζε ηδκ άδεζα κα εβηαηαθείρεζ ημκ υιζθυ ιμο ηαζ κα ενβαζεεί ηάπμζμξ άθθμξ ζηδ εέζδ ηδξ. Σδξ πνμηείκς κα εεςνήζεζ ημκ εαοηυ ηδξ απαθθαβιέκμ απυ ηδκ μιαδζηή ηδξ πνμζπάεεζα ηζ απυ ημ θεβυιεκμ έθεβπυ ιμο ηαζ κ‟ αθζενχζεζ έκα πνυκμ ζε πνμζεηηζηή ζηέρδ πνμημφ πάνεζ ιζα ηεθζηή απυθαζδ. Γζα κα ζμο απμδείλς υηζ δ απμηοπία ζμο είκαζ ααζζηά επζπυθαζδ, ζμο γδηχ κα ηάκεζξ βζα ιέκα ιζα ζοβηεηνζιέκδ οπδνεζία. Αε εα ζμο ηδ γδημφζα ακ είπεξ απμηφπεζ. Γζα δζάζηδια εκυξ πνυκμο εα ζμο γδημφζα κ‟ ακαθάαεζξ ζημκ υιζθυ ιμο ημ ένβμ ηαζ ηδ εέζδ ηδξ D.Ώ.Ο. ηαζ κα αμδεήζεζξ έηζζ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ αηεναζυηδηαξ ηδξ μιαδζηήξ ζπέζδξ. Αεκ είκαζ δ πνχηδ θμνά πμο ημ ηάκεζξ αοηυ ηαζ βζαοηυ ζε ζηέθεδηα αιέζςξ. Ώθθά ακ ηζ εκζηζηηςδχξ μ κμοξ ιμο απμθάζζζε κα γδηήζεζ αοηή ηδκ οπδνεζία απυ ζέκα, έπς έκα δζπθυ θυβμ. Έπεζξ ιζα αεααζυηδηα επαθήξ ηαζ ιζα εθεοεενία απυ ηδ βμδηεία ηζ αοηά πνεζάγμκηαζ απυθοηα ζημοξ άιεζμοξ ζοκενβάηεξ ηδξ D.Ώ.Ο. ζημκ υιζθυ ιμο. Τπμηφπηεζξ ηάπςξ ζηδ βμδηεία ηδξ απμηοπίαξ, αθθά ζπάκζα αοηαπαηάζαζ υζμκ αθμνά ηζξ ανπέξ ηδξ μιαδζηήξ ενβαζίαξ. Μπμνχ κα ζ‟ ειπζζηεοεχ υηζ εα δχζεζξ αοηυ πμο πνεζάγεηαζ. Αεφηενμ, έπεζξ ιζα ηαεανυηδηα υναζδξ πμο είκαζ αθδεζκή ηαζ επμζημδμιδηζηή – ζηζξ πενζπηχζεζξ εηείκεξ υπμο δεκ ειπθέηεηαζ δ πνμζςπζηή ζμο αβάπδ. ηακ υιςξ ειπθέηεηαζ, ηείκεζξ κα οπενεηηζιάξ εηείκμοξ πμο αβαπάξ ηαζ θνμκηίγεζξ οπεναμθζηά βζ‟ αοημφξ. Αεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; ‟ αοηή ηδκ πενίπηςζδ πάκηςξ δ υναζή ζμο εα είκαζ ηαεανή ηζ αθδεζκή. Πάνε θμζπυκ ηδ εέζδ ηδξ D.Ώ.Ο. ηαζ δχζε υ,ηζ ηαθφηενμ ζηδκ ηαηάζηαζδ. Ώθθά ιδκ αθήζεζξ ηδ εέζδ ζμο ζημκ υιζθυ ιμο. Δ ακηίθδρδ ηδξ εθεοεενίαξ ηδξ D.Ώ.Ο. – υπςξ ζοιααίκεζ ιε υθεξ ηζξ πανυιμζεξ έκκμζεξ – ιπμνεί κα δνάζεζ ζακ θοθαηή. Δ ζδέα ηδξ εθεοεενίαξ ιπμνεί κα είκαζ ιζα αθοζίδα πμο ηδ ζοβηναηεί. Ώοηυ είκαζ ημ ιάεδια πμο πνέπεζ κα ιάεεζ. Δ οπδνεζία ηδξ ζημκ υιζθυ ιμο ένπεηαζ ιεηά ηδκ αβάπδ ηδξ βζα ηδκ πνυμδυ ηδξ ηζ αοηυ εα πνεζαζεεί κα ηδξ ημ ημκίζς. Οζ ιαεδηέξ πμο ενβάγμκηαζ ζ‟ έκα Άζναι, δεκ είκαζ εκηεθχξ εθεφεενα άημια. Ο ηαεέκαξ ζοκδέεηαζ ιε ροπζηυ δεζιυ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ημο. Δ εοεφκδ πμο ακαθαιαάκεηαζ ηαζ μζ ηανιζηέξ ζπέζεζξ πμο ακαβκςνίγμκηαζ δεκ ιπμνμφκ κα παναιενζζεμφκ εθαθνά ηαζ πνέπεζ ηεθζηά κα εηπθδνςεμφκ. Δ πεζεανπία ηδξ μιαδζηήξ γςήξ είκαζ ιζα γςκηακή πεζεανπία ακχηενδ απυ ηάεε αοημεπζααθθυιεκδ ζδέα γςήξ ηαζ αθήεεζαξ. ηακ μ ιαεδηήξ αθέπεζ ηαζ ζοκδέεζ ημ αημιζηυ ημο κηάνια ηαζ ηδκ μιαδζηή ημο εοεφκδ – ηυηε ιπμνεί κ‟ ακαθάαεζ μνεή δνάζδ. Θα ιε αμδεήζεζξ άναβε ζ‟ αοηυ ημ πνυαθδια; Ξένς πςξ εα ημ ηάκεζξ, αδεθθέ ιμο. Καζ εα ημ εεςνήζεζξ άναβε ζακ απυδεζλδ ηδξ πίζηδξ ηαζ ηδξ ειπζζημζφκδξ ιμο ζε ζέκα ηζ επίζδξ ζακ απυδεζλδ ηδξ ακχθεθδξ αζηνζηήξ ακδζοπίαξ ηάης απυ ηδκ μπμία ηυζμ ζοκεπχξ ημπζάγεζξ; μο γδηχ επίζδξ έκα ιζηνυ πνμζςπζηυ ένβμ. ε παναηαθχ λακαδζάααζε υθεξ ηζξ μδδβίεξ πμο έπεζξ πάνεζ απυ ιέκα ηαζ ηαηάβναρε ηζξ εζδζηέξ πθδνμθμνίεξ πμο ζμο έδςζα ζπεηζηά ιε ηζξ πνάλεζξ ζμο πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. Έπεζηα ζδιείςζε ηζ πέηοπεξ κα ηάκεζξ ηαζ ηζ ιέκεζ αηυιδ κα βίκεζ. Ώοηυ εα ζε αμδεήζεζ κα ακακεχζεζξ ηζξ πνμζπάεεζέξ ζμο κα ηονζανπήζεζξ ημ θοζζηυ ζχια πμο είκαζ μ θμνέαξ μ μπμίμξ ζμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
302
δίκεζ ημ ιεβαθφηενμ πνυαθδια ηζ μ μπμίμξ ιπμνεί κα οπμηαπεεί εοημθυηενα απ‟ ημ αζηνζηυ ή ημ κμδηζηυ ζχια. Κζ υιςξ αοηυ ημ ζχια ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ ζμο πανμοζζάγεζ ηδ ιεβαθφηενδ δοζημθία. Ώκ ημ ηονζανπήζεζξ, δ ενβαζία ζμο εα πνμςεδεεί. Ηαλνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ, Πνμζπαεχ κ‟ ανπίζς ιε ιζα επαζκεηζηή θέλδ βζα ζέκα. Έπεζξ πνμμδεφζεζ ημκ πεναζιέκμ πνυκμ ηζ έπεζξ πενάζεζ απυ ιζα ζπεηζηά ζηαηζηή ηαηάζηαζδ ζε ιζα ηαηάζηαζδ αολδιέκδξ εοαζζεδζίαξ ηζ ακάπηολδξ. μο έπς οπμδείλεζ ζημ πανεθευκ ηζξ απμηοπίεξ ζμο ηαζ ζοπκά ακαβηάζεδηα κα ζμο ακαθφζς ημκ εαοηυ ζμο ιε υνμοξ επίπθδλδξ, βζαοηυ ιε βειίγεζ πανά κα δζαπζζηχκς ηδκ ακάπηολή ζμο ηαζ ιζα αολακυιεκδ ζηακυηδηα κα πνμπςνήζεζξ. Μπμνχ κα ζμο πς ηχνα υηζ πνζκ ηνία πνυκζα παναημθμοεμφζα ηδκ ηαηάζηαζή ζμο αιθζαάθθμκηαξ ακ είπεξ θηάζεζ ή υπζ ζημ ακχηαημ ζδιείμ επίηεολδξ βζα ηδκ πανμφζα γςή ηζ ακ (βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο ζηδ βδ) εα δζαηδνμφζεξ απθά υζα έπμοκ απμηηδεεί. Αεκ ήηακ εφημθμ επίηεοβια, αδεθθέ ιμο, δεδμιέκμο υηζ μ ελμπθζζιυξ ιε ημκ μπμίμ λεηίκδζεξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ πνζκ απυ ηνεζξ γςέξ, δεκ θακένςκε ηδκ ακχηαηδ δοκαηυηδηά ζμο δ μπμία πνέπεζ κα ααζζζεεί ζημ ένβμ πμο έηακεξ ζηδκ ηεθεοηαία ζμο γςή πάκς ζηδ βδ. Πνμπχνδζε ηχνα βζα ιεβαθφηενα φρδ επίηεολδξ ιε αοημθδζιμκζά ηαζ ιε αβάπδ ηαζ βίκε υθμ ηαζ πενζζζυηενμ έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ ηαζ ιζα πδβή δζαθςηζζηζηήξ ζμθίαξ βζα ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Έπς δφμ ιδκφιαηα βζα ζέκα. Σμ πνχημ ααζίγεηαζ ζηζξ μδδβίεξ πμο ζμο έπς δχζεζ ζημ πανεθευκ ηαζ ηζξ μπμίεξ ζοκμρίγς θέβμκηαξ: Τπυααθε ηδ γςή ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ ζε αοημεπζααθθυιεκδ πεζεανπία· ζοιιμνθχζμο ζ‟ αοηή ηδκ πεζεανπία ιε ηάεε εοζία. Μπμνείξ κα πενζβνάρεζξ επανηχξ ιυκμξ ζμο αοηή ηδκ πεζεανπία. Αε πνεζάγεηαζ κα ημ ηάκς εβχ. Σμ δεφηενμ ιήκοια πμο έπς ααζίγεηαζ ζ‟ έκα ζπυθζμ πμο ιμο έηακεξ εζφ μ ίδζμξ υηζ έπεζξ επζηνέρεζ κα ηοαενκάηαζ δ γςή ζμο απυ ζημπζιυηδηα ηαζ ζοκήεεζα ηζ υπζ απυ ζπέδζμ. Θα ζμο γδηήζς κα ζημπαζεείξ ααεζά αοηή ηδ θνάζδ ηαζ κα ηδκ εθανιυζεζξ ιεηαθένμκηαξ ηδκ έκκμζα ζηδκ ακχηενδ γςή ηδξ οπδνεζίαξ ηζ υπζ απθά ζε ιζα πεζεανπδιέκδ γςή, δζεοεεηδιέκδ ηαζ δζεπυιεκδ απ‟ ημ δζηυ ζμο επζαθδεέκ ζπέδζμ, αθθά ζ‟ εηείκδ ηδκ οπδνεζία ζηδκ μπμία είκαζ δεζιεοιέκμξ αοηυξ μ υιζθμξ ιαεδηχκ. Ώοηυ ακορχκεζ ημ υθμ εέια έλς απ‟ ημ ααζίθεζμ ηδξ πνμζςπζηήξ γςήξ ηαζ εα βειίζεζ ηδ γςή ηδξ ζηέρδξ ζμο ιε ηδκ απενακημζφκδ ημο ζπεδίμο καο. θμζ ζαξ λένεηε πάνα πμθθά. Δ εεςνία ζαξ είκαζ ηαθή ηαζ οβζήξ. Ώθθά δ πναηηζηή ζαξ πνέπεζ κα ανπίζεζ κ‟ ακηζζημζπεί ιε ηδ εεςνία ζαξ ακ αοηυξ μ υιζθμξ πνυηεζηαζ κα πνμπςνήζεζ υπςξ είκαζ επζεοιδηυ ζ‟ έκα πναβιαηζηυ παβηυζιζμ ένβμ. Δ δζεοεέηδζδ πνέπεζ κα βίκεζ βνήβμνα ηαεχξ ηαζ ιζα κέα αθζένςζδ ηαζ επακεοεοβνάιιζζδ ιεηαλφ υθςκ ζαξ, χζηε πένζ ιε πένζ, χιμ ιε χιμ ηαζ ιε ιάηζα πνμζδθςιέκα ζημ ίδζμ υναια κα ιπμνέζεηε κα ακηζιεηςπίζεηε καδί ηδ γςή ηαζ ηζξ εηπθήλεζξ ηδξ ηζ έηζζ κα θςηίζεηε μ έκαξ ημ δνυιμ ημο άθθμο. Ώοηυ δε ζοιααίκεζ πάκημηε.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
303
Βπμιέκςξ, αδεθθέ ιμο, ημ ίδζμ ημ ζρέδην αξ δζαιμνθχζεζ ηδ γςή ζμο ηαζ ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ηδξ ηζ δ πεζεανπία αξ δδιζμονβήζεζ ημ υνβακμ πμο πνεζάγεηαζ βζα ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ. Οζ μιάδεξ ηςκ ιαεδηχκ ζήιενα εηπαζδεφμκηαζ ζε ηδθεπαεδηζηή ενβαζία ηαζ πνμζθένμοκ ηδθεπαεδηζηή οπδνεζία ζημκ ηυζιμ – έκα ιζηνυ ακηίβναθμ ημο ένβμο πμο ηάκεζ πάκημηε δ Εενανπία ιε ηζξ δζάκμζεξ ηςκ ακενχπςκ. Έηζζ, υηακ ανπίζεζξ κα ημ ηάκεζξ, ιπμνείξ κα ενβαζεείξ βζα κ‟ αθθάλεζξ ηζξ ζοκεήηεξ ηαζ κα επδνεάζεζξ μνζζιέκεξ γςέξ. Δ ενβαζία αοηή δε εα είκαζ αθδεζκά εθζηηή υπμο οπάνπεζ ηνζηζηή, αοημμζηηζνιυξ ή εζθαθιέκδ μιζθία, βζαηί έκα πνυζςπμ ιπμνεί κα ειπμδίζεζ ηδκ εηνμή ηδξ μιαδζηήξ ζηέρδξ. Γδηχ ζοκεπχξ απυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο αοηυ ημ πνυκμ κα εημζιαζεεί βζα δζεονοιέκδ οπδνεζία ηαζ κα ζοθθμβζζεεί ααεζά ημ ένβμ ηδξ δζααίααζδξ ζηέρδξ ζηδκ παβηυζιζα οπδνεζία. Οζ απμηνοθζζηζηέξ θνάζεζξ πμο ζμο δίκς κα ελεηάζεζξ έπμοκ ςξ ελήξ: “Δ ηοακμηοπία ανίζηεηαζ ιπνμζηά ζημκ Ώνπζιάζημνα ηαζ ημ ζπέδζμ, ι‟ υθεξ ηζξ θεπημιένεζέξ ημο, ανίζηεηαζ απθςιέκμ πάκς ζημκ Σεηνάβςκμ Πίκαηα. Μέζα ζηδ Μεζαία Ώίεμοζα πενίιεκακ εηείκμζ πμο έπνεπε κα ηηίζμοκ ημ Ναυ ζφιθςκα ιε ημ ηαηαζηνςιέκμ ζπέδζμ. “Ώθθά ημ ζπέδζμ δεκ ήηακ πθήνεξ. Κάπμζα βκχζδ ημο ζπεδίμο ημο βδπέδμο πάκς ζημ μπμίμ πνέπεζ κα ακεβενεεί μ Ναυξ έθεζπε ηζ εηείκμξ πμο ηδ γδημφζε ηζ εηείκμξ πμο ηδκ είπε δεκ ήηακ εηεί. Ο Ώνπζιάζημναξ πενίιεκε. “Βηείκμξ πμο γδημφζε ηδκ ακαβηαία βκχζδ, πμο μδδβμφζε εηείκμοξ πμο έζηνςκακ ημ έδαθμξ βζα ημ ιεθθμκηζηυ μζημδυιδια, ημζιυηακ ηζ έηνςβε ηζ έπαζγε ζηδκ ελςηενζηή πεδζάδα. Κζ υιςξ ζε ηάεε χνα δ ζηέρδ ημο ήηακ εζηζαζιέκδ ζηδ Μεζαία Ώίεμοζα ηςκ ηεπκζηχκ πμο πενίιεκακ ηζ δ ακάικδζδ ήθεε. Δ ροπή ημο θηενμφβζγε ηαηά ηαζνμφξ πάκς απυ ηζξ ηοακμηοπίεξ ζηδκ Βζςηενζηή Ώίεμοζα ηαζ ημίηαγε ημκ Ώνπζιάζημνα ηαηαπνυζςπμ. Κζ αηυιδ μ Αζδάζηαθμξ πενίιεκε. Συηε ήθεε δ ακάικδζδ ηαζ δ δναζηήνζα ενβαζία.”
Ηνχιηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπεζξ, υπςξ ζμο έπς πεζ ζοπκά, έκα ιυκμ ηφνζμ πνυαθδια ηζ αοηυ ζοκδέεηαζ ιε ημ θοζζηυ ζμο ζχια. Θα ζμο οπμδείλς ηζξ αηηζκζηέξ ζμο δοκάιεζξ ηζ έπεζηα, πζζηεφς, πςξ εα δζαθςηζζεεί πθδνέζηενα ημ πνυαθδιά ζμο. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα είκαζ πνχηδξ αηηίκαξ ηζ αοηυ είκαζ πμο ζε ηάκεζ έκακ πναβιαηζηυ ζπμοδαζηή ημο απμηνοθζζιμφ. Δ επαθή ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ ηυζμ ζαθήξ ηαζ πναβιαηζηή χζηε ημ κμδηζηυ ζμο ζχια δε δδιζμονβεί ειπυδζα ακάιεζα ζηδκ ροπή ηαζ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ή ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Νμδηζηά, ηαηαθαααίκεζξ πάκηα ηαζ είζαζ πενζεηηζηυξ. Αεκ εκκμχ εεςνδηζηά, αθθά πναβιαηζηά. Ώθθά ημ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ επίζδξ ζηδκ πνχηδ αηηίκα, πνάβια πμο είκαζ ιμκαδζηυ πενζζηαηζηυ ηαζ ζπάκζα ζοκακηάηαζ. Βδχ οπεζζένπεηαζ δ αίζεδζδ ηδξ πςνζζηζηυηδηαξ, βζαηί αοηή δ πνχηδ αηηζκζηή ηάζδ ζμο πνμλεκεί δφμ πνάβιαηα: α. Σνέθεζ ηδκ αίζεδζδ ηδξ πςνζζηζηυηδηάξ ζμο ηζ έηζζ ηείκεζ κα ζε απμιμκχζεζ. α. Τπμεάθπεζ ημ θυαμ ζμο βζα πνμζηυθθδζδ. Έηζζ ζοπκά είζαζ ζοκαζζεδιαηζηά ηαζ αζηνζηά απμζπαζιέκμξ ηζ απμιμκςιέκμξ απ‟ υζμοξ ζε αβαπμφκ ηζ απυ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο. Γζαοηυ οπάνπεζ ιζα ζοκεπήξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
304
δζαιάπδ ακάιεζα ζηδκ ροπή ζμο πμο αβαπά ηαζ ζημκ απμιμκςιέκμ, ιμκαπζηυ, αζηνζηυ ζμο θμνέα. Δ θφζδ ημο πνμαθήιαημξ εα ζμο βίκεζ αιέζςξ λεηάεανδ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ έαδμιδ αηηίκα. ημπάζμο θμζπυκ ηζξ εκδυηενεξ ζπέζεζξ ηαζ ημ ελςηενζηυ απμηέθεζια ηςκ αηηζκζηχκ ζμο δοκάιεςκ υπςξ ζοκμρίγμκηαζ παναηάης: 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ.
Θα ζδιεζχζεζξ πυζδ ζπέζδ έπεζ δ ροπή ζμο ιε ηζξ βναιιέξ εκένβεζαξ μζ μπμίεξ ζοκδέμκηαζ ζαθχξ ιε ηδκ πνχηδ αηηίκα: 1-3-7. Θα εκεαννοκεείξ ζοκεπχξ ζδιεζχκμκηαξ πυζμ δ γςή ηδξ αβάπδξ ζμο ειέγρεη ημ ένβμ ηαζ ηδκ οπδνεζία ζμο. Ώοηυ ημ βκςνίγς. ‟ επαζκχ ή ζε δζεβείνς, αδεθθέ ιμο; Ίζςξ ηαζ ηα δφμ. Να ζηεθεείξ πμθφ πάκς ζ‟ αοηά ηα βεβμκυηα ημοξ ιήκεξ πμο αημθμοεμφκ. Ηαλνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Σζ ιπμνχ κα ζμο πς; Ώκ δε ζμο εοιίζς υηζ έπεζξ ακάβηδ κα οπμαάθεζξ ηδκ ηαηχηενδ θφζδ ζμο ζε πεζεανπία, δε εα έπεζξ ηαιζά εηηίιδζδ βζα ιέκα βζαηί δε εα ήιμοκ αθδεζκυξ θίθμξ ηαζ δάζηαθμξ. Ώκ ζμο εοιίζς αοηή ηδκ ακάβηδ, ηυηε απθά αολάκς ηδκ εοεφκδ ζμο, πνάβια πμο δεκ είκαζ πνάλδ εκυξ αθδεζκμφ θίθμο ηαζ δαζηάθμο. Οζ ιαεδηέξ ένπμκηαζ ηεθζηά ιέζα ζηδκ αφνα ηδξ Εενανπίαξ. Βίζαζ έκαξ ιαεδηήξ. Οζ ιαεδηέξ εθεθηφμοκ απυ ιαξ πμο είιαζηε μζ δάζηαθμζ ζηδκ εζχηενδ πθεονά ηδξ γςήξ, πμθθέξ ηαζ πμζηίθεξ ακηζδνάζεζξ. Κμζηάγμοιε ιενζημφξ απυ ζαξ ηαζ κζχεμοιε υηζ πνέπεζ κα πενάζεζ πμθφξ ηαζνυξ πνμημφ ιπμνέζμοιε κα ζαξ πανάζπμοιε πθήνςξ ηδκ ειπζζημζφκδ ιαξ· πνέπεζ κ‟ ακαπηοπεεί πνχηα δ μθμηθήνςζδ, δ ζμθία ηαζ δ ροπζηή επαθή. Άθθμζ ακαδφμκηαζ ζημ ζενανπζηυ Φςξ ηαζ λένμοιε – ηαεχξ ημοξ ιεθεηάιε – υηζ ακ ηαζ οπάνπεζ επαθή ηαζ βκχζδ, οπάνπεζ επίζδξ θζθμδμλία, αία ηαζ ζδζμηέθεζα ηζ υηζ αοηέξ μζ πμζυηδηεξ πνέπεζ κα ελμοδεηενςεμφκ ηαζ κα οπμηαπεμφκ πνμημφ ιπμνέζεζ κα οπάνλεζ εθεοεενία δνάζδξ, ηυζμ απυ ιαξ υζμ ηζ απ‟ αοημφξ. Άθθμζ πάθζ είκαζ αλζαβάπδημζ ιε έκακ ορδθυ ηαζ βθοηυ ηναδαζιυ, αθθά είκαζ αδφκαιμζ ηαζ βειάημζ θυαμ, εθζιιέκμζ ή επζαανοιέκμζ απυ ιένζικεξ· πνέπεζ κα δζδαπεμφκ ημ δνυιμ ηδξ δφκαιδξ ηαζ ηδξ εείαξ αιενζικδζίαξ πνμημφ ιπμνέζεζ δ οπδνεζία ημοξ κα έθεεζ ζημ φρμξ ηδξ ακάβηδξ. Άθθμζ πάθζ ένπμκηαζ ζηδ ζθαίνα επζννμήξ ιαξ ηαζ είκαζ μθμηθδνςιέκμζ, ζμθμί, αλζυπζζημζ ηαζ ιε ιεβάθδ ζηακυηδηα κα οπδνεημφκ ηαζ κα απμδεζηκφμκηαζ πνήζζιμζ. Δ δφκαιή ημοξ κα γμοκ, κα επδνεάγμοκ ηαζ κα οπδνεημφκ είκαζ πμθφ ιεβάθδ. ιςξ ζε ηάπμζμ ιένμξ ηδξ θφζδξ ημοξ οπάνπεζ αδοκαιία ηαζ δ έηθναζή ημοξ είκαζ πενζμνζζιέκδ. Ώοηή δ αδοκαιία εα ιπμνμφζε κα ελμοδεηενςεεί πμθφ εφημθα, ακ οπήνπε ανηεηή θςηζζιέκδ επζεοιία ηαζ πκεοιαηζηή εέθδζδ (πμζυηδηεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
305
πμο οπάνπμοκ αθθά δε πνδζζιμπμζμφκηαζ). Έκαξ ηέημζμξ ιαεδηήξ είζαζ ηζ εζφ, αδεθθέ ηαζ παθζέ ιμο ζφκηνμθε. Σμ ηφνζμ ειπυδζμ ζμο ανίζηεηαζ ζημ θοζζηυ ζμο ζχια πμο δε δέπεηαζ πεζεανπία ηαζ ιέπνζ ηχνα έπεζ ιαηαζχζεζ υθεξ ηζξ πνμζπάεεζέξ ζμο. Ώοηυ ημ λένεζξ ηαζ ζ‟ αοηυ ακαθένεζαζ ιε ιζα αίζεδζδ πθήνμοξ απμηοπίαξ. Πςξ ιπμνχ θμζπυκ κα ζε αμδεήζς υηακ μέξεηο ηζξ αζηίεξ ημο ειπμδίμο, ηα ηςθφιαηα βζα εονφηενδ επζννμή ηαζ ηδ θφζδ ημο πνμαθήιαημξ πμο πνέπεζ κα θφζεζξ; Αεκ οπάνπεζ ηίπμηε πμο ιπμνχ κα ηάκς εηηυξ ιυκμ κα ζμο πς πςξ ιυθζξ θένεζξ ηδ θοζζηή ζμο θφζδ ζε εοεοβνάιιζζδ ιε ηδκ απαίηδζδ ηδξ ροπήξ ζμο, ηυηε εα έπεζξ πμθφ πενζζζυηενα κα δχζεζξ απυ ημ ιέζμ ιαεδηή. Έπεζξ ζφκεζδ ηαζ ιεβάθδ πείνα, αημιζηή ηαζ θοθεηζηή. Έπεζξ ιζα ααεζά αβάπδ ηδκ μπμία θμαάζαζ ηαζ ζοκεπχξ απμηοβπάκεζξ κα εηθνάζεζξ υπςξ πνέπεζ ηαζ ηδκ μπμία δ ενβαζία πμο εηηεθείξ έπεζ πενζμνίζεζ ηαζ ειπμδίζεζ. Έπεζξ εζδζηή απμηνοθζζηζηή ηαηακυδζδ πμο ιπμνεί κα πνμζθένεζ πμθθά ζημοξ άθθμοξ. Έπεζξ ιζα ιαβκδηζηή αηηζκμαμθία. Ώθθά οπάνπεζ πάκημηε έκα ζδιείμ πένα απ‟ ημ μπμίμ θαίκεηαζ υηζ είζαζ ακίηακμξ κα πνμπςνήζεζξ – έκα ζδιείμ υπμο ημ θοζζηυ ζχια πανειααίκεζ ηαζ ανκείηαζ κα βίκεζ έκαξ ηαεανυξ αβςβυξ βζα ηδκ έηθναζδ ηδξ εζχηενδξ μιμνθζάξ ηαζ αηηζκμαμθίαξ. Ώθμφ ζμο ηυκζζα αοηά ηαζ ζε ζηέηεοζα κα θένεζξ αοηή ηδκ υρδ ημο εαοημφ ζμο ζε εοεοβνάιιζζδ ιε ηδκ πκεοιαηζηή απαίηδζδ ηαζ αθμφ ζμο οπέδεζλα ημ εονφηενμ πεδίμ οπδνεζίαξ πμο εα ιπμνμφζε κα δζακμζβεί ιπνμζηά ζμο, πνέπεζ κα ζε αθήζς κα επζηφπεζξ ζημ ένβμ ή κα ανκδεείξ κα ημ ακαθάαεζξ, υπςξ ζμο θαίκεηαζ ηαθφηενμ. Ίζςξ ανβυηενα κα δς ιζα έηδδθδ αθθαβή – πθήνδ εοεοβνάιιζζδ ηζ ελορςιέκδ αηηζκμαμθία. Θα ζμο γδημφζα κα δζαεέηεζξ ανηεηή χνα ηάεε Κονζαηή (ημοθάπζζημκ ιζα χνα) ζηδκ πνμζπάεεζα κα αββίλεζξ ηδκ αφνα ιμο ηαζ ιέζς αοηήξ ηδκ αφνα ηδξ Εενανπίαξ. Σα απμηεθέζιαηα αοηήξ ηδξ πνμζπάεεζαξ πνέπεζ κα είκαζ γςηζηά βζα ζέκα ηαζ ζδιακηζηά ζημ πεζνζζιυ ημο πνμαθήιαηυξ ζμο. ε αθήκς ιε ηζξ ηεθεοηαίεξ θέλεζξ ηςκ απμηνοθζζηζηχκ θνάζεςκ πμο ζμο έδςζα πνζκ έκα πνυκμ: “Σφηε ήιζε ε αλάκλεζε θαη ε δξαζηήξηα εξγαζία.” Πζζηεφς πςξ βνήβμνα αοηή εα είκαζ δ δήθςζδ πμο εα ιπμνχ κα ηάκς βζα ζέκα ηζ υπζ δ ζοκδεζζιέκδ πνμδβμφιεκδ “ηζ αηυιδ μ Ώνπζιάζημναξ πενίιεκε”. Ηαλνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Σζ ιπμνχ άναβε κα πς πμο δεκ έπς ήδδ πεζ; Μπμνχ κα ζμο εοιίζς ημ εκδζαθένμκ βεβμκυξ υηζ ηαεειζά απυ ηζξ δοκάιεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ανίζηεηαζ πάκς ζηδκ πνχηδ ιεβάθδ βναιιή δφκαιδξ, απμιυκςζδξ ηαζ πςνζζηζηυηδηαξ. Δ ιυκδ δεφηενδ αηηζκζηή επίδναζδ δζαιέζμο ηδξ μπμίαξ ιπμνεί κα έθεεζ δ αβάπδ είκαζ δ ροπή ζμο ηαζ ηζξ ζοκέπεζεξ αοημφ ημο βεβμκυημξ έπεζξ ηδκ ηάζδ κα ηζξ πανελδβήζεζξ. οκεπχξ δ γςή ζμο ηδξ αβάπδξ ελανηάηαζ απυ ηδκ έηηαζδ ηδξ ροπζηήξ ζμο επαθήξ ηαζ δ επαθή αοηή πνέπεζ κα δζαηδνδεεί γςκηακή ηαζ γςηζηή βζαηί αθθζχξ δ πνμζςπζηή ζμο ζδέα, δ επζεοιία ζμο κα ηναηάξ ημοξ ακενχπμοξ καθξηά ζμο, δ αίζεδζή ζμο ηδξ απμιυκςζδξ ηαζ ηδξ οπενδθάκεζαξ εα ηονζανπήζμοκ. Δ δοζημθία βζα ζέκα επαολάκεηαζ ελαζηίαξ ημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
306
βεβμκυημξ υηζ δ αηηίκα πμο ηοαενκά ηδ θοθή ζμο είκαζ δ ηνίηδ αηηίκα ηζ αοηή επίζδξ ηοαενκά ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο πμθφ ζζπονυηενα απ‟ υζμ ακηζθαιαάκεζαζ. Βπμιέκςξ δ πακάνπαζδ πςνζζηζηυηδηα ημο θοθεηζημφ ζμο πανεθευκημξ ε‟ αολήζεζ ηδκ αίζεδζή ζμο ηδξ απυζονζδξ απυ υθεξ ηζξ πνμζςπζηέξ επαθέξ. Θα εέζεζ ιπνμζηά ζηα ιάηζα ζμο ηδ βμδηεία υηζ μζ ιυκεξ δοκαηέξ βζα ζέκα επαθέξ είκαζ εηείκεξ πμο βίκμκηαζ δζαιέζμο ηδξ ροπήξ. Ώκ αοηυ ήηακ αθδεζκά έηζζ, αδεθθέ ιμο, βζαηί άναβε κα είζαζ ζε έκα θοζζηυ ζχια, βζαηί κα είζαζ ζε έκακ υιζθμ ιαεδηχκ, βζαηί κα ζε αβαπμφκ ηυζμ πμθφ αοημί πμο είκαζ βφνς ζμο; Οζ ζοιιαεδηέξ ζμο ζε αβαπμφκ ηαζ ζμο δίκμοκ υζμ ιπμνμφκ ηδκ αβάπδ ηςκ ροπχκ ημοξ. Ώοημί πμο είκαζ ημκηά ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ, ζμο δίκμοκ επίζδξ πνμζςπζηή αβάπδ ηαζ αθμζίςζδ. Σδκ πνχηδ ηδκ απμδέπεζαζ ιε οπενδθάκεζα ηαζ ηαηακυδζδ· ηδ δεφηενδ ηδκ απςεείξ ιε οπενδθάκεζα ηαζ πςνίξ ηαηακυδζδ. Πνζκ ιπμνέζεζξ κ‟ απαζηήζεζξ ηα πθήνδ πνμκυιζα εκυξ απμδεβιέκμο ιαεδηή (πμο είζαζ) πνέπεζ κα εζζδφζεζξ πίζς απυ ηδκ μευκδ ή ημ παναεονυθοθθμ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ κα απμηηήζεζξ επίβκςζδ ηδξ αζαζυηδηαξ ημο αθδεζκμφ ζμο αζζεήιαημξ ζημ γήηδια ηςκ θοθεηζηχκ δζαθμνχκ, ηδξ ημζκςκζηήξ εέζδξ, ηδξ δζάηνζζδξ ηςκ ηάλεςκ ηαζ ηδξ ζημνβήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Τπάνπεζ ιέζα ζμο ηάηζ πμο θηάκεζ ζπεδυκ ζημ ζοβηναηδιέκμ ιίζμξ. Βίκαζ ηαηά έκα ιένμξ θοθεηζηυ, ηαηά έκα ιένμξ Βονςπασηυ ηαζ ηέθμξ ηαηά έκα ιένμξ ιζα εκηεθχξ άζημπδ αίζεδζδ ημζκςκζηήξ ηαζ πνμζςπζηήξ ηαηςηενυηδηαξ. ΐεααζχκεζξ ημκ εαοηυ ζμο υηζ δελ οπάνπεζ. Ώνκείζαζ κα ημ ακαβκςνίζεζξ ιε ιεβάθδ ειιμκή. Λεξ ζημκ εαοηυ ζμο: Βίιαζ υθμξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ βζαηί είιαζ ιζα ροπή. Καζ πμθφ ζοπκά είζαζ ιζα ροπή ηαζ δ επίδναζδ ζμο είκαζ ροπζηή επίδναζδ. Ώθθά πίζς απ‟ υθα αοηά ανίζηεηαζ έκα ζημηεζκυ ζδιείμ. Βίκαζ έκαξ ηφπμξ βμδηείαξ “κα αοείγεζξ ημ ηεθάθζ ζμο ιέζα ζηδκ άιιμ” ηαζ ιζα άνκδζδ κα ηαηαβνάρεζξ ημοξ πενζμνζζιμφξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή. Βζφ, ιε ηδ ζμθία ηαζ ηδκ επαθή ηδξ ροπήξ ζμο, εα ιπμνμφζεξ πμθφ εφημθα κα ημ πεζνζζεείξ, ακ ημ επζεοιμφζεξ. μο ιζθάς έηζζ εζθζηνζκά, αδεθθέ ιμο, βζαηί ζμο έπς ειπζζημζφκδ ηαζ λένς υηζ ηζ εζφ ιμο έπεζξ ειπζζημζφκδ. Έπς αηυιδ ειπζζημζφκδ ζηδκ αβάπδ ηςκ αδεθθχκ ζμο ημο μιίθμο βζα ζέκα. Σμ πνυαθδιά ζμο πνέπεζ κα πνμζεββζζεεί δζαθμνεηζηά απυ εηείκμ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο. Βίκαζ πμθφ δοζημθυηενμ, ελαζηίαξ ημο αζοκήεζζημο βεβμκυημξ υηζ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια ανίζηεηαζ πάκς ζηδκ πνχηδ αηηίκα. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, δ ηνίηδ αηηίκα, εζηζάγεηαζ ζημ αζηνζηυ ζμο ζχια, εκζζπφμκηαξ ηδ δφκαιή ημο, ηδ βμδηεία ημο ηαζ ημ άδναβιά ημο πάκς ζμο. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ κα επζηαθεζεείξ ηδκ εκένβεζα ηδξ ροπήξ ιε ηυζδ δφκαιδ χζηε κα δζχλεζ ηδκ πνχηδ αηηζκζηή δφκαιδ ηαζ κα ζε αθήζεζ ζημ ηθείζζιμ αοηήξ ηδξ εκζάνηςζδξ ι‟ έκα δεφηενμ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζχια. Ο δζαθμβζζιυξ πμο εα ζμο δχζς ααζίγεηαζ ζηζξ θέλεζξ “υπςξ μ άκενςπμξ ζηέθηεηαζ ζηδκ ηανδζά ημο, έηζζ ηαζ είκαζ”. Θα ήεεθα θμζπυκ κα ζημπαζεείξ ιε πνμζμπή ηζξ δζαθμνέξ πμο εα πανμοζζάγμκηακ ζηδκ έηθναζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ακ είπεξ έκα αζηνζηυ ζχια δεφηενδξ αηηίκαξ. Θα ζμο ζοζηήζς επίζδξ κα βνάρεζξ γηα κέλα, αδεθθέ ιμο, ιζα θεπημιενή έηεεζδ ζηδκ μπμία εα ημκίγεζξ ηα παναηηδνζζηζηά εκυξ αζηνζημφ ζχιαημξ δεφηενδξ αηηίκαξ. Έπεζηα εα πνμζπαεείξ ηάεε ιένα κα δμιείξ ηζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
307
δεοηεναηηζκζηέξ αοηέξ πμζυηδηεξ. Αμιμφκηαζ ιέζς ηςκ δεοηεναηηζκζηχκ ιεευδςκ ηδξ αβάπδξ, ηδξ επαθήξ, ηδξ έθλδξ, ηδξ ηαηακυδζδξ, ηδξ ζοιπάεεζαξ ηαζ ηδξ ζοιπυκζαξ. Οζ δφμ ηεθεοηαίεξ πμζυηδηεξ θείπμοκ ζπεδυκ ηεθείςξ απυ ημκ ελμπθζζιυ ζμο ηαζ δ ζηαδζμδνμιία ζμο ζακ εηηεθεζηζημφ δζεοεοκηή έπεζ ακαβηαζηζηά επαολήζεζ αοηυ ημ ιεζμκέηηδια. Θα ήεεθα κα ζμο εοιίζς υηζ δεκ είπα πςξ ζμο θείπεζ δ αβάπδ. ημ πανεθευκ ζοκήεζγεξ κα ακαπθδνχκεζξ αοηυ ημ εθάηηςια ιε ιζα εκμναηζηή εηηίιδζδ ηςκ ακενχπςκ, αθθά ηεθεοηαία έπεζξ ζηθδνοκεεί πνμξ ιζα ηαηεφεοκζδ – εηείκδ ηδξ ζοιπάεεζαξ – ηζ έπεζξ απμηνοζηαθθςεεί ζ‟ έκα θοθεηζηυ πνυηοπμ πμο δελ είκαζ δζηυ ζμο· ααζίγεηαζ ζηδκ ακάπηολδ ημο ηανδζαημφ ηέκηνμο πμο πνμξ ημ πανυκ έπεζ ακμίλεζ ιυκμ πνμξ ηδκ ηαηεφεοκζδ ηςκ ακενχπςκ ημο δζημφ ζμο θαμφ ηαζ πνμξ ημκ Σεηημκζζιυ. Θα ήεεθα κα αθζενχζεζξ δέηα θεπηά ηάεε πνςί ζηδκ άζηδζδ πμο ζμο πενζβνάθς εδχ… Έπεζηα κα επζδζχλεζξ ηδκ εοεοβνάιιζζδ ημο εβηεθάθμο-κμο ιε ηδκ ροπή ηαζ κα αθέπεζξ ηδκ αβάπδ ηδξ ροπήξ ζμο κα δζαπφκεηαζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο, κα ιεημοζζχκεζ ηδ δφκαιή ηδξ ηαζ κα εηδδθχκεηαζ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Θα εηθνάγεηαζ ζακ αβάπδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ δ μπμία εα εκενβμπμζείηαζ ηαζ εα ηαηεοεφκεηαζ απ‟ ηδκ αβάπδ ηδξ ροπήξ. Μπμνείξ άναβε κα δεζξ ηδκ εζηυκα, αδεθθέ ιμο, υπςξ ηδ αθέπς εβχ; Δ ηέθεζα αβάπδ δζχπκεζ ημ θυαμ. Δ πνμζςπζηυηδηά ζμο δε ανίζηεηαζ ζηδ βναιιή ηδξ αβάπδξ αθθά ηδξ δφκαιδξ. Φμαάηαζ ηδκ αβάπδ ηαζ ηδκ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ. Μ‟ αοηή ηδ δήθςζδ ζμο έπς δχζεζ ιζα ζδέα ημο πνμαθήιαημξ ηδξ ροπήξ ζμο. Οζ ζοιιαεδηέξ ζμο ζε αβαπμφκ ηαζ εα ζε αβαπμφκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ. Πνμξ ημ πανυκ δεκ ημοξ αθήκεζξ κα ζε αβαπμφκ ηαζ ημοξ πανελδβείξ ηαζ ημοξ πανενιδκεφεζξ. ηακ οπάνπεζ θίβδ πναβιαηζηή αβάπδ, οπάνπεζ θίβδ αθδεζκή ηαηακυδζδ. ηακ θεζημονβείξ ζακ ροπή, αβαπάξ πμθφ ηαζ εκηεθχξ απνυζςπα. Αεκ είζαζ υιςξ αηυιδ έκαξ Αζδάζηαθμξ βζα κα είζαζ ζηακυξ κα πνμζθένεζξ απνυζςπδ αβάπδ πςνίξ κα πθδβχκεζξ. οκεπχξ έπεζξ ακάβηδ κα αβαπάξ επίζδξ ηαζ πνμζςπζηά. Θα ζε αμδεήζς υπμο ιπμνχ ηαζ ζμο δίκς ηδκ πνμζςπζηή ιμο αβάπδ – ηδκ απνυζςπδ αβάπδ ιμο ηδκ είπεξ πάκηα. ΔΜΒΕΧΔ: Σίπνηε δε ζηακάηεζε απηφ ην καζεηή απφ ηελ ελεξγφ ζπλεξγαζία κε ην Θηβεηαλφ θαη ηνλ φκηιν ησλ καζεηψλ Σνπ.
ημκ W.D.S. Ννέκβξηνο 1937 Σζ κα ζμο πς, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο, χζηε κα ηάκεζ βζα ζέκα δφμ πνάβιαηα: Πνχηα απ‟ υθα, κα έπεζξ ειπζζημζφκδ ζηδκ μνευηδηα ηδξ επζθμβήξ ζμο εκυξ πεδίμο οπδνεζίαξ ηαζ δεφηενμ, κα εκζζπφζεζξ ηδ ζέιεζή ζμο βζα κα ιπμνέζεζξ κα ζηαεείξ ζακ έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ ζημοξ άθθμοξ; Μήπςξ αοηά δεκ είκαζ ηα δφμ πνάβιαηα πμο επζεοιείξ ηαζ πμο απμηεθμφκ ημ ζηυπμ ζμο ηαζ δε πνεζάγεζαζ αεααίςζδ βζ‟ αοηά ηα ζδιεία, ή ιάθθμκ επζαεααίςζδ; Πνμπχνδζε, αδεθθέ ιμο, πςνίξ κα ημζηάγεζξ πίζς, αθθά ιε ηα ιάηζα ζμο ζηαεενά πνμζδθςιέκα ζημ Ανυιμ εκυξ παβηυζιζμο Τπδνέηδ. Βίκαζ έκαξ δφζημθμξ δνυιμξ, ιε πμθθέξ ακδθμνζέξ ηαζ ηαηδθμνζέξ ηαζ πμθθμφξ απυηνδικμοξ θυθμοξ ηαζ ζηζενέξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
308
ημζθάδεξ, αθθά οπάνπεζ ακάπαοζδ ηαζ ίζηζμξ ζηδκ ημζθάδα ηαζ ήθζμξ ζημοξ θυθμοξ. Σζξ δοζημθίεξ αοηέξ ηζξ βκςνίγεζ μ Αζδάζηαθυξ ζμο βζαηί ηζ Βηείκμξ επίζδξ έανζζηε ημ δνυιμ δφζημθμ υηακ μδμζπμνμφζε ζ‟ αοηυκ. Μζθχκηαξ έηζζ, δεκ ακαθένμιαζ ζ‟ ειέκα· εβχ είιαζ ιυκμ μ δάζηαθμξ ηαζ θίθμξ ζμο. Σμ ιάεδια ηδξ γςήξ ζμο είκαζ δ απυζπαζδ ηαζ – βζα κα αζηήζεζξ ηδκ απυζπαζδ υπςξ πνέπεζ κα ηάκεζ έκαξ ιαεδηήξ – πνεζάγεηαζ κα δοκαιχζεζξ ηδ εέθδζή ζμο κα είζαη. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ λένεζξ. Βίζαζ ιζα δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζ‟ έκα πενίαθδια ή θμνέα πνχηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ. Δ πνμζπάεεζά ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή οπήνλε πάκηα κα αβαπάξ, κα οπδνεηείξ ηαζ κα ηαηακμείξ· αοηή ήηακ δ ελέπμοζα πεζνμκμιία ηδξ ροπήξ ζμο ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. Σψξα πνέπεζ κα έθεεζ δ πνμζπάεεζα ηδξ εέθδζδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ζ‟ έκακ ηαηεοεοκυιεκμ πνμζακαημθζζιυ. Δ εεία υρδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή ηαζ μ ηφνζμξ μθμηθδνχκςκ πανάβμκηαξ είκαζ δ εέθδζή ζμο. Έπεζξ ανκδεεί ηδκ αοημαμοθία δζα ηδξ αβάπδξ. Σμ έπεζξ επζηφπεζ ηζ είκαζ ηαθυ κα ημ ακαβκςνίζεζξ. Ώθθά δ μθμηθδνχκμοζα εέθδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, πμο οπμηάζζεηαζ ζηδ εέθδζδ ηδξ ροπήξ, πνέπεζ κα ακαπηοπεεί ηαζ κα ρξεζηκνπνηεζεί ιε ηδκ πνέπμοζα απυζπαζδ. ‟ αοηέξ ηζξ θίβεξ θέλεζξ εηεέης ημ άιεζμ πνυαθδιά ζμο. οθθμβίζμο ηεξ, βζαηί ιε ηδκ ηαηακυδζή ημοξ εα επέθεεζ δ αολδιέκδ ζηακυηδηα κα οπδνεηείξ. Ώοηή ηδκ ζηακυηδηα λένς υηζ ηδκ ακαγδηάξ ηζ δ εφνα ηδξ οπδνεζίαξ ζηέηεζ μνεάκμζπηδ ηαζ είζαζ πνήζζιμξ εηεί υπμο ζηέηεζξ. Δ δφκαιδ κα ζηέηεζξ· δ δφκαιδ κα αβαπάξ· δ δφκαιδ κα είζαζ απμζπαζιέκμξ – αοημί είκαζ ηαζ πνέπεζ κα είκαζ μζ ακηζηεζιεκζημί ζμο ζημπμί. Γζα ζέκα, ζπεηζηά ι‟ αοηυ, μ άιεζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζμο ζημπυξ πνέπεζ κα είκαζ δ εθέθηοζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ εέθδζδξ (υπςξ εθανιυγεηαζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηα πνμαθήιαηά ηδξ ηαζ ηαεχξ δνα ζακ μ δζεοεφκςκ πνάηημναξ ζημκ εβηέθαθμ). Γζαοηυ ημ ζημπυ πνμηείκς κα πνμθμβίγεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ πμο γδηχ κα ηάκεηε υθμζ ζαξ ιε ηδκ ελήξ ζφκημιδ άζηδζδ: 1. Πάνε έλζ ααεζέξ ακαπκμέξ, ανβά ηαζ πςνίξ πνμζπάεεζα, ή δζάηαζδ ημο οπμβαζηνίμο. Μεηά ηδκ ηεθεοηαία ακαπκμή πεξ ιε άβνοπκδ ζηέρδ ηαζ ζοκείδδζδ: Βίιαζ ιζα έηθναζδ ηδξ Θέθδζδξ ημο Θεμφ. Ώοηή δ Θέθδζδ ηαηεοεφκεζ ηζξ ζηέρεζξ ιμο ηαζ ιε μδδβεί ζημοξ ζημπμφξ ηδξ ροπήξ ιμο. ηδνίγμιαζ ζ‟ αοηή ηδ Θέθδζδ. Αζάθεζιια Βηπκμήξ. 2. Πάνε έλζ αηυιδ ααεζέξ ακαπκμέξ ιε πανυιμζμ ηνυπμ ηζ έπεζηα πεξ: Ώξ ηοαενκά αοηή δ εεία κμήιςκ Θέθδζδ ηδκ ηανδζά ιμο ηζ αξ ιε μδδβεί ζημ Ανυιμ ηδξ Ώβάπδξ. ‟ αοηυ ημ Ανυιμ εέθς κα πμνεοεχ. Αζάθεζιια Βηπκμήξ. 3. Πάνε πάθζ έλζ ααεζέξ ακαπκμέξ ηζ έπεζηα πεξ: Ώξ δζεοεφκεζ αοηή δ εεία κμήιςκ αβαπδηζηή Θέθδζδ ημκ εβηέθαθυ ιμο ηαζ ηδκ οπδνεζία ιμο ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ηδξ Γςήξ. Με ηδ Θέθδζή ιμο εέθς κα οπδνεηχ. Αζάθεζιια Βηπκμήξ. Θα πάνεζξ άναβε αηυιδ έλζ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ απ‟ μπμζμδήπμηε αζαθίμ δζαθέλεζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
309
ηαζ εα βνάρεζξ ηζξ έλζ αοηέξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ – ιζα βζα ηάεε ιήκα; Πάνε θμζπυκ ηάεε ιήκα ιζα απ‟ αοηέξ βζα πνμζεηηζηυ ζημπαζιυ ζηδ δζάνηεζα ηδξ ιέναξ ηαεχξ πνμπςνείξ ζηδκ οπδνεζία ηδξ γςήξ ζμο. ημ ηέθμξ ηάεε ιήκα ζηείθε ηδ ζηέρδ πμο ζοθθμβζγυζμοκ, ιε ηα ηφνζα ζδιεία ημο ζημπαζιμφ ζμο, βζα ηδ αμήεεζα ηςκ αδεθθχκ ζμο ζημκ υιζθμ. Θα ζδιεζχζεζξ απυ ηα παναπάκς υηζ επζπεζνχ κα ζε πνμεημζιάζς, υπςξ ηζ υθα ηα άθθα κεμεπζθεβιέκα ιέθδ ημο μιίθμο, βζα βνήβμνδ ζοιιεημπή ζημ μιαδζηυ ένβμ. Απξίιηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Μπαίκεζξ – ακ ημ επζεοιείξ – ζε ιζα εηηεηαιέκδ πενίμδμ οπδνεζίαξ. Οζ ενςηήζεζξ ιπνμζηά ζμο είκαζ: Θα οπδνεηήζεζξ υηακ ηζ υπςξ πνεζάγεηαζ οπδνεζία; Ή εα οπδνεηήζεζξ υπςξ κμιίγεζξ πςξ ιπμνείξ ηαζ πνέπεζ; Οζ ενςηήζεζξ αοηέξ είκαζ ααζζηέξ ηαζ ιπμνμφκ κ‟ απακηδεμφκ μνεά ιυκμ ιε ηδκ πνμζπάεεζά ζμο κα ζοθθάαεζξ εη κέμο ημ υναια ζαλ ζχλνιν. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ιυκμ ζημ υναια ηςκ πμθθχκ μιάδςκ πμο οπδνεημφκ ζήιενα ζημκ ηυζιμ ηζ εηπθδνχκμοκ ηδκ μνεή θεζημονβία ημοξ. Ώοηυ ιπμνμφκ ηαζ εα ημ ηάκμοκ. Ώθθά ακαθένμιαζ ζημ υναια ημο πεδίμο υπςξ οθίζηαηαζ ζηδ ζοκείδδζδ ημο Νέμο Οιίθμο Yπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Βίκαζ εκδζαθένμκ βζα ζέκα κα ηαηακμήζεζξ υηζ ημ πέδζμ οπάνπεζ ζε ηέζζενζξ ηαηαζηάζεζξ ζοκείδδζδξ: 1. πςξ ημ μναιαηίγμκηαζ ηαζ ημ βκςνίγμοκ ηα Μέθδ ηδξ Εενανπίαξ, υπςξ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ημο ηυζιμο. 2. πςξ οπάνπεζ ζηδ ζοκείδδζδ ηςκ ιεθχκ ημο Νέμο Οιίθμο Yπδνεηχκ ημο Κυζιμο, οπμαζααζιέκμ ζηζξ δζάκμζεξ ηαζ ηζξ επζεοιίεξ ημοξ. 3. πςξ οπάνπεζ ζηδ ζοκείδδζδ ηςκ ακενχπςκ ηαθήξ εέθδζδξ. 4. πςξ ηα αιοδνά ημο πενζβνάιιαηα απακηχκηαζ ζηζξ δζάκμζεξ ηςκ ιέζςκ κμήιμκςκ ακενχπςκ ζημκ ηυζιμ αοηή ηδκ επμπή, πμο απμδέπμκηαζ ημ Θευ. Θα ήεεθα κα ζμο ημκίζς ηδκ ακάβηδ κα ζοθθάαεζξ ζαθχξ ημ πέδζμ υπςξ ημ ζοθθαιαάκεζ μ Νέμξ ιζθμξ Yπδνεηχκ ημο Κυζιμο, ζημπαγυιεκμξ ζ‟ αοηυ ηαζ ηαοηζγυιεκμξ ιαγί ημο. Πνμξ ημ πανυκ ζοθθαιαάκεζξ ημ πέδζμ υπςξ ημ ζοθθαιαάκμοκ μζ άκενςπμζ ηαθήξ εέθδζδξ· δ ζφθθδρή ζμο δελ είκαζ εηείκδ ημο Νέμο Οιίθμο Yπδνεηχκ ημο Κυζιμο, πμο αθέπεζ ηνλ φκηιν ζακ ζδιείμ εηπυνεοζδξ· μ άκενςπμξ ηαθήξ εέθδζδξ αθέπεζ ηνλ εαπηφ ηνπ ζακ ζδιείμ εηπυνεοζδξ. Ώκάιεζα ζηζξ δφμ αοηέξ εέζεζξ οπάνπεζ ιζα ηενάζηζα δζαθμνά – δ δζαθμνά ακάιεζα ζε ιζα επζηεκηνςιέκδ ζοκείδδζδ ηαζ ζε ιζα απμηεκηνςιέκδ ζοκείδδζδ. Δ ςθεθζιυηδηα ηαζ δ απμηεθεζιαηζηυηδηα ηδξ υθδξ ιεθθμκηζηήξ ζμο οπδνεζίαξ ελανηάηαζ απυ ηδκ ηαηακυδζή ζμο αοηήξ ηδξ δζάηνζζδξ, βζαηί είκαζ γςηζηή ηαζ πναβιαηζηή. Μεβάθμ ιένμξ ηδξ ηςνζκήξ ζμο δοζημθίαξ ααζίγεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ, υπςξ λένεζξ, δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Ώοηή ζμο δίκεζ ιζα αίζεδζδ επζηέκηνςζδξ, ιμκαδζηυηδηαξ ηαζ ιμκαπζηυηδηαξ. Καεζζηά ημκ άκενςπμ πμο νοειίγεηαζ απ‟ αοηή “απμιμκςιέκμ”. Καεζζηά ηδ ζηάζδ ημο πνμξ ημ ένβμ ημο, ζηάζδ αζοκείδδηδξ πςνζζηζηυηδηαξ. Δ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ βζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
310
ζέκα είκαζ κα είζαζ πςνζζιέκμξ απυ ημοξ ζοκενβάηεξ ζμο ή – υηακ ελςεείζαζ ζε ηαφηζζδ απυ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο – δ ακηαπυηνζζδ είκαζ εηείκδ ηδξ πνμζέββζζδξ ζ‟ αοημφξ ιε δζαηδνδιέκδ πάκηα ηαεανά ηδκ εζχηενδ δζάηνζζδ. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ζε ηάπμζα οπενδθάκεζα, αδεθθέ ιμο, αθθά ζηα απμννμθδηζηά, αθμιμζςηζηά, απμιμκςηζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ θφζδξ. Ο ιεβάθμξ Κφνζμξ ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ (βζα κα πνδζζιμπμζήζς ιζα δζαθςηζζηζηή πανμιμίςζδ) ζηδ ζοκηέθεζα ημο αζχκα απμννμθά υθα ηα πνάβιαηα ιέζα Σμο ηζ έηζζ επζθένεζ ηδκ ηεθζηή ηζ ακαβηαία ηαηαζηνμθή ηδξ ιμνθζηήξ θφζδξ. Ώοηή είκαζ ιζα μνεή ηαζ ηαθή πνήζδ ηςκ πνςηαηηζκζηχκ πμζμηήηςκ Σμο. Ώθθά μζ πνμζςπζηυηδηεξ πνχηδξ αηηίκαξ ιπμνμφκ επίζδξ κα ηάκμοκ αοηυ ημκ ηφπμ ενβαζίαξ, ηδξ απμννυθδζδξ, αθθά αοηή ηδ θμνά ιε ηαηαζηνεπηζηά απμηεθέζιαηα· ζηδκ πενίπηςζή ημοξ ημ ένβμ είκαζ άπνδζημ ηαζ θακεαζιέκμ. ε πνμζηαθχ ζε ιζα πνμζεηηζηή επζηήνδζδ ηδξ πνςηαηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζε ιζα ιεβαθφηενδ εηδήθςζδ ηδξ δεοηεναηηζκζηήξ, πενζεηηζηήξ, αβαπδηζηήξ ροπήξ ζμο. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ, βζαηί ιζα επζηοπήξ ηαηακυδζδ ηαζ ιζα επαηυθμοεδ εθανιμβή ηςκ θυβςκ ιμο εα δζεοημθφκεζ πμθφ ηδ πνδζζιυηδηά ζμο ηαζ ηδ δφκαιή ζμο κα πνμηαθείξ ιζα ακηαπυηνζζδ αβάπδξ ηαζ ζοκενβαζίαξ απυ ημοξ ζοκενβάηεξ ζμο, δ μπμία πνμξ ημ πανυκ εα ιπμνμφζε κα είκαζ απμθαζζζηζηά ηαθφηενδ απ‟ υ,ηζ είκαζ. Αεκ πζζηεφς κα ζ‟ εκμπθεί δ εζθζηνζκήξ μιζθία ιμο, δεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Έηζζ θένμιαζ ζ‟ υθμοξ ημοξ έιπζζημοξ ιαεδηέξ ιμο, απ‟ ημοξ μπμίμοξ είζαζ έκαξ. Θα είκαζ πνήζζιμ αηυιδ βζα ζέκα ακ ζμο οπμδείλς ηζξ αηηίκεξ ηςκ θμνέςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο· ηυηε εα έπεζξ ιζα πθήνδ εζηυκα ηςκ δοκάιεςκ ιε ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα ενβαζεείξ· ή εα έθεβα ιε ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα ενβαζεχ εβχ ηαεχξ πνμζπαεχ ιέζα απυ ζέκα κα πναβιαημπμζήζς μνζζιέκεξ υρεζξ ημο πεδίμο; Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα δεκ είκαζ ζε ιζα απυ ηζξ ζοκδεζζιέκεξ αηηίκεξ, αθθά έπεζ ζζπονή δεφηενδ αηηζκζηή θφζδ ηαζ ζοκεπχξ ακηαπμηνίκεηαζ ζηδ δεφηενδ αηηζκζηή δφκαιδ ηδξ ροπήξ ζμο. Ώοηυ είκαζ έκα πνμζυκ αθθά ηζ έκα ιεζμκέηηδια, βζαηί δ φμπλζε ημο κμο πμο είκαζ απμηέθεζια ηδξ επίδναζδξ ηςκ ζοκήεςκ δοκάιεςκ ηδξ ηέηανηδξ ή πέιπηδξ αηηίκαξ (ηςκ ζοκήεςκ επζδνάζεςκ) δεκ οπάνπεζ. Τπάνπεζ ιζα έθθεζρδ αηνίαεζαξ, λεηάεανδξ απυθαζδξ ιέζα ζμο. Θεςνδηζηά, αδεθθέ ιμο, αοηή δ ηαηάζηαζδ ζε μδδβεί – πάθζ εεςνδηζηά – κα είζαζ οπεναμθζηά ηαθυξ, οπεναμθζηά εοβεκζηυξ, οπεναμθζηά έκηζιμξ, αθθά υπζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα. Βοηοπχξ (ακ ηαζ ηαηά ηαζνμφξ δοζηοπχξ) αοηή ελμοδεηενχκεηαζ απυ ηδκ πνςηαηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο πμο απμηυπηεζ ηζξ δεοηεναηηζκζηέξ κμδηζηέξ ακηζδνάζεζξ ζμο πάκς ζημ άκεζζιά ημοξ ηζ επζαεααζχκεζ ηδκ απμιυκςζδ ακηί ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ ηαζ ηδξ ηαηακυδζδξ. ιςξ εθυζμκ ζοθθάαεζξ ηζξ ζοκέπεζεξ αοηήξ ηδξ πνςηαηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηζξ δοζημθίεξ πμο βεκκχκηαζ απ‟ αοηή ζηζξ μιαδζηέξ ζμο ζπέζεζξ, ιπμνείξ εοημθυηαηα κα ηαηημπμζήζεζξ ημ γήηδια, βζαηί δ δεοηεναηηζκζηή ροπή ζμο ιπμνεί κα επέιαεζ ζε πθήνδ δνάζδ ιέζς ημο δεοηεναηηζκζημφ κμδηζημφ ζμο ζχιαημξ. Σμ ένβμ ζμο δεκ είκαζ ζοκεπχξ δφζημθμ ηαζ δεκ έπεζξ ηαιζά αζηία βζα απμεάννοκζδ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα ηαζ πάθζ (υπςξ ηάκμοκ πμθθμί γδθςηέξ πμο πθδζζάγμοκ ημ ηέθμξ ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Αμηζιαζίαξ ή ανίζημκηαζ ζηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
311
ανπή ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Μαεδηείαξ) δεκ αημθμοεείξ ηδκ ηακμκζηή δζαδζηαζία αθθά πενζπθέηεζξ ημ πνυαθδιά ζμο, έπμκηαξ έκα ζζπονυ αζηνζηυ ζχια ζηδκ ίδζα αηηίκα ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηα. Βπεζδή πάκηςξ ανίζηεζαζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ, δ ροπή ζμο ζπεδίαζε ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ηδ δζαδζηαζία αοηή χζηε κα θένεζ ζηδκ επζθάκεζα υζμ ημ δοκαηυ πενζζζυηενεξ απ‟ ηζξ πανειπμδζζηζηέξ πμζυηδηεξ – εκκμχ πανειπμδζζηζηέξ ζηδκ μιαδζηή απμηεθεζιαηζηυηδηα ηαζ μιαδζηή ζοκμπή. Ώκ ιε νςημφζακ αοηή ηδ ζηζβιή ηζ απμηεθεί ημ ηφνζμ μιαδζηυ ζμο πνυαθδια, εα έθεβα ηα ελήξ: Μάεε κα ενβάγεζαζ ιε ημοξ ίζμοξ ζμο υζμ πζμ ανιμκζηά ηζ ακζδζμηεθχξ ιπμνείξ. ημ δζηυ ζμο ημιέα ενβάγεζαζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ιε υζμοξ είκαζ οπμηαβιέκμζ ή ηαηχηενμί ζμο ςξ πνμξ ηδκ ακάπηολδ. Βζφ, αδεθθέ ιμο, θμαάζαζ ημοξ ίζμοξ ιε ζέκα. Θέθεζξ κα είζαζ μ ιυκμξ, υπςξ ζε πανμηνφκεζ κα ηάκεζξ δ ζζπονή πνςηαηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο (εζηζαζιέκδ θοζζηά ζημ πνςηαηηζκζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια). Αε ζμο είκαζ εφημθμ κα είζαζ έκαξ ακάιεζα ζημοξ πμθθμφξ – υθμοξ ίζμοξ, υθμοξ ενβαγυιεκμοξ ζακ έκαξ, υθμοξ απμννμθδιέκμοξ ζημ έκα ένβμ. Ώοηυ πνέπεζ κα ιάεεζξ κα ηάκεζξ, αθθζχξ ειπμδίγεζξ ημκ υιζθμ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Ώοηυξ ήηακ μ πανάβμκηαξ πμο ζ‟ έθενε ανπζηά ζημκ ημιέα ηςκ επζπεζνήζεςκ ηαζ ζ‟ έζηνερε ζηδκ ημιεαηή ενβαζία ηαζ ηδκ μνβακςηζηή ενβαζία. Ώπ‟ υθα ηα παναπάκς εα ζδιεζχζεζξ ηδκ έθθεζρδ ζζμννμπίαξ ζηζξ αηηίκεξ ζμο: 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ.
Θα ζε ςθεθμφζε πμθφ ακ ιεθεημφζεξ πνμζεηηζηά ηζξ αηηίκεξ πμο θείπμοκ ηχνα απυ ημκ ελμπθζζιυ ζμο. Οζ δοκάιεζξ ηδξ 4δξ, 5δξ, 6δξ ηαζ 7δξ αηηίκαξ δεκ οπάνπμοκ. θεξ μζ αηηίκεξ ζμο είκαζ ηφνζεξ αηηίκεξ υρδξ. Οζ αηηίκεξ ζδζυηδηαξ θείπμοκ, απ‟ υπμο ηαζ ημ πνυαθδια ηζ δ ηενάζηζα εοηαζνία ζμο. Ώοηυ πμο ζχγεζ ηδκ ηαηάζηαζδ βζα ζέκα είκαζ υηζ ζε ιζα πνμδβμφιεκδ γςή ενβαγυζμοκ ιέζς ιζαξ πνμζςπζηυηδηαξ ηέηανηδξ αηηίκαξ. Δ Ώνιμκία ιέζς Αζαιάπδξ είκαζ βζα ζέκα ιζα ααεζά νζγςιέκδ επζεοιία ηαζ ιζα ααζζηή απυθαζδ. Σδκ έπεζξ ηθδνμκμιήζεζ ηαζ ζ‟ αοηή είκαζ νζγςιέκδ δ ηςνζκή ζμο γςή. Έκαξ απυ ημοξ ηαθφηενμοξ ηνυπμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ ιπμνείξ κα ιάεεζξ κα θφκεζξ ημ πνυαθδιά ζμο είκαζ κα εηπαζδεοεείξ βζα κα είζαζ – υπςξ υθμζ μζ αθδεζκμί ζενανπζημί ενβάηεξ – εηείκμξ πμο είκαζ ζημ παναζηήκζμ ηζ υπζ εηείκμξ πμο είκαζ ζημ ηέκηνμ. Θα είζαζ αηυιδ μ έκαξ, βζαηί είζαζ αηυιδ ιζα πνμζςπζηυηδηα, αθθά ιπμνείξ κα ιάεεζξ κα ενβάγεζαζ ζζςπδθά ηαζ δζα ηδξ αβάπδξ ηαζ κα ηα πνμςεείξ υθα απ‟ ημ παναζηήκζμ. Συηε πνμμδεοηζηά εα βίκεζξ ιζα ηνοιιέκδ δφκαιδ πμο εα βαθαακίγεζ ημοξ άθθμοξ ζε δναζηδνζυηδηα ηαζ εα ημοξ ςεεί ιπνμζηά ζημ ένβμ ημοξ, πνμζθένμκηάξ ημοξ ηδκ ακαβηαία εοηαζνία ηζ εηβφικαζδ, αθθά ιε πθήνδ αοημπαναβκχνζζδ. Γζα κα ζε αμδεήζς ηαζ κα εθεθηφζς ηδ δεφηενδ αηηζκζηή πμζυηδηα ηδξ ροπήξ ηαζ ημο κμο ζμο, εα πνυηεζκα ημκ αηυθμοεμ δζαθμβζζιυ. Πνέπεζ κα βίκεηαζ βνήβμνα ηαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
312
δοκαιζηά, πνζκ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ… Ν‟ ακαθαιαάκεζξ πάκηα ηδ εέζδ εηείκμο “πμο ζηέηεζ πίζς απυ ηδ ζηδκή” ηαζ κα θεξ δοκαιζηά ηαζ ιε ηδκ ακάθμβδ πνυεεζδ: “Βίιαζ εηείκμξ πμο δε ζηέηεζ πμηέ ιυκμξ. Βηείκεξ μζ ιένεξ ηδξ απμιυκςζδξ ανίζημκηαζ πίζς. ηέης ιυκμξ υηακ έθεεζ δ δμηζιαζία, βζαηί είιαζ δοκαηυξ ηαζ δε πνεζάγεηαζ κα απμζηναββίζς ηδ δφκαιδ ηςκ άθθςκ. ηέης ιυκμξ υηακ απαββέθθεηαζ δ ιμιθή, βζαηί είιαζ εζθζηνζκήξ ηαζ βκςνίγς ηζ πνέπεζ κα ηάκς. Πνμζηαηεφς έηζζ ημοξ αδφκαημοξ ηαζ ημοξ εθεοεενχκς. Ώθθά ζ‟ αοηυ ημ ένβμ δεκ έπς εαοηυ αθθά είιαζ μ Βαοηυξ – μ Βαοηυξ πμο λένεζ πςξ είκαζ μ Βαοηυξ υθςκ. Κζ έηζζ ηάκς ημ ένβμ ιμο – ιυκμξ ηζ υιςξ υπζ ιυκμξ ηζ έηζζ ζηέης πακημηζκά.”
Έπεζηα πνμπχνδζε ζημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ. Μδκ λεπκάξ επίζδξ υηζ ζμο έδςζα ηδκ απφζπαζε ζακ έκακ απ‟ ημοξ ααζζημφξ ζμο ηυκμοξ. ημπάζμο ααεφηενα ηδκ έκκμζά ηδξ. Σμ ιέθθμκ ηναηά πμθθέξ εοηαζνίεξ ηαζ οπδνεζία βζα ζέκα, βζα ημκ υιζθμ ηαζ βζα ημοξ επζθεβιέκμοξ ζοκενβάηεξ ζμο. Αεκ οπάνπεζ πχνμξ οπδνεζίαξ βζα ηακέκα απμιμκςιέκμ πνυζςπμ. Μαδί πνέπεζ κα βίκεζ ημ ένβμ. Γεθέκβξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, μο έδςζα ιζα εηηεηαιέκδ μδδβία ηδκ ηεθεοηαία θμνά πμο επζημζκχκδζα ιαγί ζμο. Ώοηή ζοκεπχξ εα είκαζ πζμ ζφκημιδ. Αε εα αθθάλς αοηή ηδκ επμπή ημκ εζδζηυ δζαθμβζζιυ ζμο ηαζ εα ζμο γδηήζς κα ημκ ζοκεπίζεζξ. Έηακε πμθθά βζα ζέκα ηαζ δζα ηδξ εκδυιοπδξ ενβαζίαξ πμο έπεζξ εηπθδνχζεζ ιέζα ζμο ηαζ δζα ηδξ δζαδζηαζίαξ ημο ζαθμφξ ελακαβηαζιμφ ζμο κα οπδνεηείξ υπμο πνεζάγεηαζ (ηζ υπζ ηυζμ πμθφ απυ ηδ ζημπζά πμο εζφ μ ίδζμξ εα ήεεθεξ κα οπδνεηήζεζξ) έπεζξ αμδεήζεζ πμθθμφξ ηζ έπεζξ απμηηήζεζ πμθθή δφκαιδ. Δ ιεβάθδ ακάβηδ βζα υθμοξ ζαξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηχνα είκαζ κα ζοκδεεείηε ζοκεζδδηά ιεηαλφ ζαξ ζε ιζα υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ζηεκή έκςζδ. Δ δυιδζδ ηδξ μιαδζηήξ ακηαπηάνακα ζακ έκα ιένμξ ημο ιεβάθμο κήιαημξ ηδξ γςήξ ιπμνεί ιυκμ έηζζ κα πνμςεδεεί απμηεθεζιαηζηά. Φνυκηζζε επμιέκςξ κα ζοκεπζζεεί δ μιαδζηή αοηή ηαφηζζδ ιε υθδ ηδ ζοκενβαζία πμο ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ. Νμιίγς επίζδξ υηζ έπεζξ ζοθθάαεζ ηαεανυηενα απυ πμηέ πνζκ ημοξ θυβμοξ πμο είπα ζημ κμο ιμο υηακ ζμο έδςζα ηζξ ηνεζξ θέλεζξ-ηθεζδζά – εέθδζδ, απυζπαζδ ηαζ δφκαιδ. Έπνεπε κα έπεζξ ιπνμζηά ζμο ημοξ ηνεζξ αοημφξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ, έηζζ δεκ είκαζ; ήιενα δ απυζπαζή ζμο είκαζ πμθφ ιεβαθφηενδ απυ πμηέ ηζ αοηυ αζθαθχξ ηείκεζ κα ζ‟ εκδοκαιχζεζ. Δ αμοθδηζηή θφζδ ζμο ςζηυζμ πνέπεζ κ‟ ακαπηοπεεί πζμ πναβιαηζηά, αθθά απ‟ ηδ ζημπζά ηςκ εκδυιοπςκ εηείκςκ απμθάζεςκ πμο πνμςεμφκ ημκ άκενςπμ ηαηά ιήημξ ηδξ αηναπμφ πνμξ ηδκ πφθδ ηδξ ιφδζδξ. Αεκ είκαζ εέθδζδ απυ ηδ ζημπζά ηδξ αοημ-επζαεααίςζδξ. Κακείξ άκενςπμξ δε θαιαάκεζ ιφδζδ πνμημφ ακαπηοπεεί δ εκδυιοπδ εέθδζή ημο ηαζ πνμημφ αθζενςεεί ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο, πμο είκαζ δ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδξ Εενανπίαξ. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ λένεζξ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ενβαζεείξ πάκς ζηδ βναιιή ηδξ εέθδζδξ, δοκαιζηά ηαζ μνζζηζηά βζα έκα δζάζηδια, βζαηί αοηυ εα ζοκηείκεζ κα μθμηθδνχζεζ ηαζ κα δοκαιχζεζ ημ παναηηήνα ζμο. Αεκ έπς βζα ζέκα ηίπμηε αοηή ηδ ζηζβιή εηηυξ απυ εκεάννοκζδ ηαζ ιζα επαζκεηζηή θέλδ βζα ιζα γςή πμο ακηζιεηςπίγεηαζ ηαζ δζάβεηαζ ιε ηαπεζκυηδηα ηαζ αβάπδ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
313
Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μζα εοβεκζηή ηανδζά έπεζ δοκαιζηή πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία ιαξ, ιε ημκ υνμ υηζ εα δζαηδνείηαζ ζηδ εέζδ ηδξ απυ ιζα ζοκεηή δζάκμζα ηαζ δε εα παίνκεζ ηδ ιμνθή βμδηείαξ. Γζαηί ηυηε βίκεηαζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ηαζ πανειπμδζζηζηή αδοκαιία. Υνεζαγυιαζηε ζήιενα ιαεδηέξ πμο είκαζ ζηακμί κα αθέπμοκ ημοξ ακενχπμοξ αθδεζκά· ζηακμί κα ημοξ αθέπμοκ υπςξ είκαζ ηζ υιςξ κα ημοξ αβαπμφκ ηαζ κα ημοξ οπδνεημφκ αηνζαχξ ημ ίδζμ· γδηάιε ιαεδηέξ ηςκ μπμίςκ μζ ηανδζέξ είκαζ αθοπκζζιέκεξ ζηδκ μιαδζηή πνδζζιυηδηα ηαζ ζηδ εέζδ πμο έκαξ αημιζηυξ κμοξ ιπμνεί κα παίλεζ ζηδκ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηςκ μπμίςκ δ αθηηλνβνιία είκαζ αβάπδ, αθθά δ δζάκμζά ημοξ ακηαπμηνίκεηαζ ελίζμο ζημ άημιμ υπςξ είκαζ ζημ ζδζαίηενμ ζδιείμ ημο ζηδκ ελεθζηηζηή δζαδζηαζία. ηακ δ αηηζκμαμθία είκαζ δ αηηζκμαμθία ηδξ αβάπδξ, μζ πνμηφπημοζεξ θέλεζξ ηαζ πνάλεζξ ιπμνεί κα είκαζ αοζηδνέξ πςνίξ κα πθδβχκμοκ. Βίκαζ έκα ηαηελμπήκ ιάεδια πμο πνεζάγεηαζ απαναίηδηα κα ιάεεζξ. Έπεζξ επίζδξ ακάβηδ κα αθοπκζζεείξ ζημ βεβμκυξ υηζ είκαζ ιάεδια οπδνεζίαξ· αοημί πμο ιαξ ακηζπνμζςπεφμοκ είκαζ γςκηακμί ηαζ δναζηήνζμζ ζηδκ ενβαζία πμο πνέπεζ κα βίκεζ αθθά δεκ εκδζαθένμκηαζ βζα ημοξ ηνυπμοξ ακηίδναζδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Μζα αβαπδηζηή αηηζκμαμθία ηαζ ιζα κμήιςκ απμηίιδζδ (ή ιήπςξ εκκμχ εηηίιδζδ, αδεθθέ ιμο;) εηείκςκ πμο επζδζχηεζξ κα αμδεήζεζξ εα ζε ηαηαζηήζεζ πζμ απμηεθεζιαηζηυ ζηδκ οπδνεζία πνμξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο απυ μηζδήπμηε άθθμ. Θα ήεεθα πάκηςξ κα ζ‟ επαζκέζς εδχ βζα ηδ ζηαεενυηδηα πμο πνμζπαεείξ κα δζαηδνήζεζξ. Ώπμδεζηκφεζξ έκα ζημπυ πμο ηα δφμ πεναζιέκα πνυκζα ζμο επέηνερακ κα ηάκεζξ ακηζηεζιεκζηυ. ΔΜΒΕΧΔ: Ο W.D.S. εθηειεί ηελ εξγαζία ηνπ ζ’ απηφ ηνλ φκηιν κε κεγάιε ζνβαξφηεηα θαη αδηαθνξψληαο γηα ηα παληφο είδνπο εκπφδηα πνπ παξνπζηάδνληαη, εμαθνινπζεί λα εξγάδεηαη ζηνλ φκηιν ηνλ Θηβεηαλνχ.
ημκ D.P.R. Ηαλνπάξηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Γζα πμθθά πνυκζα έπεζξ ενβαζεεί ιε ζηαεενυηδηα ηαζ ιε έκακ μνζζιέκμ ααειυ αιπχηζδαξ ηαζ πθδιιονίδαξ. ηακ έκαξ γδθςηήξ βζα ηδ ιαεδηεία έπεζ ενβαζεεί ιε επζιμκή βζα πνυκζα, δ ηθίζδ ηδξ γςήξ ημο ανπίγεζ κα πνμζακαημθίγεηαζ ζημ θςξ ηζ αοηυ βίκεηαζ ιζα ζηαεενή ηαζ παβζςιέκδ ζοκήεεζα. Σμ βεβμκυξ αοηυ πνέπεζ κα είκαζ ιζα ακαημφθζζδ ζηζξ ζηζβιέξ απμεάννοκζδξ πμο δμηζιάγμοκ ηαηά ηαζνμφξ υθμζ μζ γδθςηέξ. Λυβς αοηήξ ηδξ ζηαεενυηδηαξ είκαζ ηχνα δοκαηυ κα εηπαζδεφζεζξ ηδκ εκυναζή ζμο, χζηε υηακ ααδίζεζξ λακά ηδκ αηναπυ ζμο ζε ιζα ιεθθμκηζηή εκζάνηςζδ, δ βήζκδ γςή ζμο κ‟ ανπίζεζ ιε ηδκ εοεοβναιιζζιέκδ εηείκδ ζηάζδ πμο εα επζηνέρεζ πνχζιδ θχηζζδ. Βίζαζ έιπεζνμξ ζημ Ανυιμ ηζ ακ ημ θοζζηυ ζμο ζχια δεκ είκαζ πζα κέμ, ημ οπυθμζπμ ηδξ γςζηήξ ζμο έηθναζδξ επζθοθάζζεζ πμθθά βζα ζέκα, ακ πενάζεζξ ηα επυιεκα πνυκζα πανμφιεκα ηαζ ιε ακχηενδ πνμζδμηία.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
314
Πνμζπάεδζεξ κα αημθμοεήζεζξ ιε επζιέθεζα ηζξ μδδβίεξ ιμο ηαζ κμιίγς υηζ ακηζθήθεδηεξ πςξ πμθθά έπμοκ επζηεοπεεί. Έπεζξ ιζα ιεβαθφηενδ δζαφβεζα δζυναζδξ (πνάβια πμο ζμο πνεζαγυηακ) ηαζ ιζα πζμ εθεφεενδ ηαζ ηαπφηενδ απυζπαζδ. Πμθθά υιςξ απμιέκμοκ κα βίκμοκ (ηζ αοηυ πάθζ ημ λένεζξ). Ώημθμφεδζε ηζξ μδδβίεξ πμο ζμο δυεδηακ κςνίηενα, αθθά υηακ απμζφνεζαζ ζημ δςιάηζμ ζμο ηαηά ηα ηαεμνζζιέκα δζαθείιιαηα βζα κα ζοκεπίζεζξ ηα δέηα θεπηά παθάνςζδξ ηαζ ζηέρδξ πάκς ζηδ γςή ηαζ ηδκ αβάπδ, άνπζζε ιε ηδκ αηυθμοεδ άζηδζδ… Ηνχιηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μδκ λεπκάξ κ‟ αβαπάξ ιε απυζπαζδ. Ώοηυ είκαζ, αδεθθέ ιμο, ημ ηφνζμ ιάεδιά ζμο ηζ έπεζξ ζοθθάαεζ ηδκ αθδεζκή ημο ζδιαζία ιυκμ αθμφ δζάκοζεξ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ γςήξ. Οζ δεζιμί απ‟ ηδκ πνμζηυθθδζδ βζα πμθθά πνυκζα παναιέκμοκ ζηαεενμί ηαζ ζημ θοζζηυ πεδίμ δεκ πνέπεζ, δεκ ιπμνμφκ κα απμημπμφκ, αθθά πάκηα ιέζα ζμο πνέπεζ κα είκαζ ηεθείςξ ημιιέκμζ. Ώοηυ ιπμνεί κα βίκεζ πνμημφ θήλεζ ημ πανυκ επεζζυδζμ ηδξ γςήξ ζμο, αθήκμκηάξ ζε έηζζ ζημκ επυιεκμ ηφηθμ ηδξ γςήξ ζμο εθεφεενμ βζα οπδνεζία, ιζα οπδνεζία πμο πνέπεζ κα πνμζθενεεί ιε αιένζζηδ πνμζμπή. Ώοηυ ημ ηυρζιμ ιπμνεί κα βίκεζ ζπεδυκ ζηζβιζαία ακ ένεεζ ζε δνάζδ δ πνχηδ αηηζκζηή ροπζηή ζμο δφκαιδ, ή ιπμνεί κα επζηεοπεεί ανβυηενα, ακ ενβαζεείξ ιε ημ ιέζμκ ηδξ πέιπηδξ αηηζκζηήξ δφκαιδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. ακ άζηδζδ ηδξ ακαβηαίαξ πεζεανπίαξ εα πνυηεζκα κα ηάεεζαζ ήνειμξ βζα δέηα θεπηά, ηνεζξ θμνέξ ηδκ διένα – πνςί, ιεζδιένζ ηαζ ανάδο. Υαθάνςζε θοζζηά· ιδκ επζηνέπεζξ ηαιζά ζοκαζζεδιαηζηή δζαηάναλδ· απαβυνεοζε ηδκ είζμδμ ζηέρδξ ή αζζεήιαημξ. οθθμβίζμο έπεζηα ηδκ ζδέα ηδξ Εσήο ηαζ ηδξ Αγάπεο υπςξ οπάνπμοκ πςνζζηά απ‟ ηδ ιμνθή. Κνάηα ηδ ζοκείδδζδ επζηεκηνςιέκδ υζμ ημ δοκαηυ ρδθυηενα ζημ ηεθάθζ. Πνυζεπε ηδ ζδιαζία υθςκ ηςκ βεβμκυηςκ ηαζ δεξ ηα ζακ ζοιαμθζηέξ εκδείλεζξ πκεοιαηζηχκ, κμδηζηχκ ή ζοκαζζεδιαηζηχκ αζηίςκ. Δ γςή ζμο είκαζ ηυζμ βειάηδ απυ θεπημιένεζεξ ηαζ ηαεήημκηα, χζηε δ ροπή ζοπκά εκμπθείηαζ απ‟ αοηά. Αχζε ηδξ ηαζνυ κα θακεί. Αεκ είκαζ ημ πνμκζηυ δζάζηδια πμο αθζενχκεηαζ βζα ηδκ μνεή εηηέθεζδ αοηχκ ηςκ ηαεδηυκηςκ εηείκμ πμο οπμθμβίγεηαζ, αθθά δ εοζηάεεζα πμο θένκεζξ ζ‟ αοηά, δ εκένβεζα πμο εθεθηφεζξ ζηδκ εηπθήνςζή ημοξ ηαζ δ έκηαζδ ηδξ κμδηζηήξ ζμο πνμζήθςζδξ. Ώξ πνμπςνήζμοιε πάκς ζημ Ανυιμ, αδεθθέ ιμο. Ώξ οπδνεηήζμοιε ιαγί. Ηαλνπάξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, ιμζα ιε άθθμοξ ιαεδηέξ ηζ επίζδξ ιε υθμοξ ημοξ αθδεζκμφξ γδθςηέξ έβζκακ πμθθά βζα κα ζε πεζεανπήζμοκ ηεθεοηαία ηαζ ζμο πνμζθένεδηακ πμθθέξ εοηαζνίεξ βζα κα ιπμνέζεζξ κα επζδείλεζξ ακημπή. Δ ζδζαίηενδ μιαδζηή δμηζιαζία δε ζε άββζλε. Αεκ απμηέθεζε ηαζ δε εα ιπμνμφζε κ‟ απμηεθέζεζ βζα ζέκα δμηζιαζία, αθθά δ δμηζιαζία ζμο ήηακ δ δζαηήνδζδ ηδξ ζηάζδξ ηδξ ζηαεενήξ πνμζπάεεζαξ ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
315
ζοκεδηχκ ηζ δ επίδεζλδ υπζ ιυκμ ακημπήξ αθθά αβαπδηζηήξ απυζπαζδξ ηαζ πανάξ. Ώοηυ πμο ζοιααίκεζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα έπεζ ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ ιζηνή ζδιαζία. Ώοηυ πμο έπεζ ζδιαζία είκαζ δ ζηάζδ πμο έπμοιε ζ‟ υθα ηα ζοιαάκηα ηζ μζ ιέεμδμζ πμο πνδζζιμπμζμφιε ζημ πεζνζζιυ ημοξ. Δ επζδελζυηδηα ζηδ δνάζδ απαζηείηαζ, αδεθθέ ιμο, πάκηα ηαζ βζα ζέκα ζ‟ αοηή ηδ γςή πνμέπεζ πάκημηε δ εηδήθςζδ ηδξ επζδελζυηδηαξ ζηδ ζοκαζζεδιαηζηή ακηίδναζδ ηζ υπζ ηυζμ πμθφ δ έηθναζδ απμηεθεζιαηζηήξ δζεηπεναίςζδξ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Δ επίηεολδ θοζζηήξ απμηεθεζιαηζηυηδηαξ δεκ απμηεθεί βζα ζέκα πνυαθδια. Δ επίηεολδ ζοκαζζεδιαηζηήξ απυζπαζδξ ηζ δ επαηυθμοεδ μνεή πνήζδ ηδξ οπμηεζιεκζηήξ δφκαιδξ είκαζ αηυιδ πνμαθδιαηζηή βζα ζέκα. Αεκ οπάνπεζ ακάβηδ αζαζφκδξ ή ζπμοδήξ, αδεθθέ ιμο. Δ πνυμδμξ επζηεθείηαζ ηαζ εα βκςνίζεζξ ηδ πανά ηδξ ηεθζηήξ απεθεοεένςζδξ απ‟ αοηυ ημκ πενζμνζζιυ. Μζα ιένα ηάεε θμνά πμο εα ηδ γεζξ ηέθεζα, ιε ηδκ ηάεε χνα υιμνθα μθμηθδνςιέκδ, απμηεθεί ηδ ιυκδ ζμο εοεφκδ. Μδκ αηεκίγεζξ ηυζμ πμθφ ημ ιέθθμκ ιε εζηαζίεξ ή πνμαζζεήιαηα ή ιε εθπίδα, βζαηί υθα αοηά είκαζ ιζα ιμνθή αζζζυδμλδξ εεχνδζδξ. Γήζε ζήιενα υπςξ οπαβμνεφεζ δ ροπή ζμο ηαζ ημ ιέθθμκ εα μθμηθδνςεεί ιυκμ ημο ζε ηανπμθυνα οπδνεζία. Βίζαζ δοκαηυηενμξ απ‟ υζμ κμιίγεζξ ηζ έπεζξ απμεέιαηα απυ ηα μπμία ιπμνείξ κα ακηθείξ. Σα απμεέιαηα αοηά δε εα ζε εβηαηαθείρμοκ υηακ ηα ηαθέζεζξ, μφηε εβχ, μ αδεθθυξ ηαζ θίθμξ ζμο, μφηε μζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ. Μδκ ημ λεπκάξ αοηυ, αθθά παθάνςζε ηαζ ζηδνίλμο ζηδ δφκαιδ πμο είκαζ ιέζα ζμο ηαζ ζε πενζαάθθεζ. Αε γδηχ κ‟ αθθάλς ημ δζαθμβζζιυ ζμο, πανά ιυκμ κα ακηζηαηαζηήζς ηδκ άζηδζδ ημο μναιαηζζιμφ ζμο ι‟ αοηή πμο αημθμοεεί: α. Οναιαηίζμο υηζ ζηέηεζαζ ζε ιζα πθεονά εκυξ απένακημο αβνμφ ηθεζζηχκ ιπμοιπμοηζχκ θςημφ πμο αημοιπμφκ πάκς ζηα πθαηζά πνάζζκα θφθθα ημοξ. Πάκς ζμο είκαζ ημ βαθακυ ημο μονακμφ ηαζ ιπνμζηά ζμο – πένα απυ ημκ αβνυ ιε ηα ιπμοιπμφηζα ηαζ ηα θφθθα ηαζ ζημ ιαηνζκυ μνίγμκηα – είκαζ ιζα πνοζή πφθδ ιε ηθεζζηά ηα δφμ εονυθοθθά ηδξ. α. Έπεζηα θακηάζμο υηζ παναημθμοεείξ ημ αναδφ άκμζβια ηςκ ιπμοιπμοηζχκ, ςζυημο θίβμ-θίβμ μ αβνυξ αθθάλεζ απυ πνάζζκμξ ζε πνοζυ ηαζ ημ ιυκμ πμο ιπμνείξ κα δεζξ είκαζ ιζα ιάγα πνοζχκ θμοθμοδζχκ, μνεάκμζπηςκ ζημκ ήθζμ. β. Έπεζηα, αδεθθέ ιμο, θακηάζμο υηζ παηάξ πάκς ζημκ αβνυ ηαζ ανίζηεζξ ακηί βζα ηδ θάζπδ ηαζ ημ κενυ πμο πενίιεκεξ, ιζα ζηαεενή Αηξαπφ πμο θακενχκεηαζ ιπνμζηά ζμο ηαεχξ πνμπςνείξ, πςνίγμκηαξ ημκ αβνυ ζε δφμ ήιζζο ηαζ μδδβχκηαξ ηαηεοεείακ ζηζξ πνοζέξ πφθεξ. δ. Καεχξ πνμπςνείξ ηαηά ιήημξ αοηήξ ηδξ αηναπμφ, θακηάζμο υηζ ηα δφμ εονυθοθθα ηδξ πφθδξ ακμίβμοκ ανβά, εκχ εζφ πνμπςνείξ ιε ειπζζημζφκδ, ημζηάγμκηαξ ηδκ πφθδ ηζ υπζ ηα πυδζα ζμο. Βηείκμ πμο αθέπεζξ ιέζα απ‟ αοηή ηδκ πφθδ ηαζ ηδκ ενιδκεία πμο δίκεζξ ζηδ ζοιαμθζηή αοηή ενβαζία πνέπεζ κα ημ ακαηαθφρεζξ εζφ. Μπμνεί κα νςηήζεζξ: Σζ πνδζζιυηδηα έπεζ βζα ιέκα μ ζδζαίηενμξ αοηυξ ηφπμξ δζαθμβζζιμφ; Έπεζ δφμ ηφνζεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
316
πνήζεζξ, αδεθθέ ιμο. Πνχημ, ζε εηβοικάγεζ ζηδ πνήζδ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ (πμο είκαζ ιζα υρδ ηδξ εκυναζδξ) ηαζ δεφηενμ, ζε ακορχκεζ πάκς απ‟ ηδ νμοηίκα ηδξ αανζάξ εβηυζιζαξ ενβαζίαξ ιε ηδκ μπμία ακαβηαζηζηά αζπμθείζαζ ηυζμ πμθφ ηαζ ζμο θένκεζ ακακέςζδ ηαζ ακηίθδρδ ημο οπμηεζιεκζημφ ηυζιμο. Άθδζε ηδ θνμκηίδα ηαζ ηδ ζηεκμπχνζα πίζς ζμο ηαεχξ ααδίγεζξ ιέζα ζημκ αβνυ ζμο ιε ημοξ θςημφξ ηαζ βζα θίβα θεπηά ηάεε πνςί επζηέκηνςκε ηδ ζοκείδδζή ζμο έλς απ‟ ηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Σμ απμηέθεζια ζηδκ ηαεδιενζκή γςή ηαζ οπδνεζία ζμο, ακ ιπμνείξ πναβιαηζηά κα εηηεθείξ αοηή ηδκ άζηδζδ, εα είκαζ πμθφ πενζζζυηενμ δοκαιζηυ απ‟ υ,ηζ ίζςξ πενζιέκεζξ. Ηνχληνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σμοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ δμηζιάζεδηεξ απ‟ ημ ηηφπδια ηδξ γςήξ ηζ έηζζ ακαπηφπεδηεξ ζε ηαηακυδζδ. Γζα ζέκα δ πνυεεζδ αοηήξ ηδξ δζαδζηαζίαξ ημο ηηοπήιαημξ δεκ ήηακ κα ζε βθοηάκεζ ή κα ζε ηάκεζ ζηακυηενμ κ‟ ακηέπεζξ. Ώοηά δεκ είκαζ πανά δεοηενεφμκηα απμηεθέζιαηα βζα ζέκα. Ο ζημπυξ ημο ιαεήιαηυξ ζμο είκαζ δ Απφζπαζε ηαζ ηαεχξ εθεοεενχκεζαζ απ‟ ηζξ δεζιεοηζηέξ αθοζίδεξ ηδξ πνμζηυθθδζδξ ζε ηυπμοξ ή πνυζςπα, δ εκμναηζηή ζμο ακηίθδρδ ε‟ απμδεζιεοεεί ηαζ εα αθέπεζξ ιε υνμοξ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ ηζ υπζ ηδξ ιμνθήξ – άζπεηα ακ είκαζ ακχηενδ ή ελαβκζζιέκδ. Θα ιπμνμφζεξ ίζςξ κα νςηήζεζξ ζπεηζηά: Πμζα είκαζ δ ηφνζα πνδζζιυηδηά ιμο ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ιαεδηχκ, ακ απμηημφζα ηδκ απμδεζιεοιέκδ αοηή πνμμπηζηή; ηέθηεζαζ πάκηα, αδεθθέ ιμο, ιε υνμοξ οπδνεζίαξ ηζ αοηυξ ήηακ έκαξ απ‟ ημοξ θυβμοξ (εηηυξ απ‟ ηδκ ηανιζηή ζμο ηαηαθθδθυηδηα) βζα ημοξ μπμίμοξ ζε δζάθελα κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ. Δ απάκηδζή ιμο ιπμνεί κα ζε λαθκζάζεζ, βζαηί ηδ δίκς ιε υνμοξ πμο είκαζ ηάπςξ αζοκήεζζημζ. Δ ηφνζα πνδζζιυηδηά ζμο ζοκίζηαηαζ ζηδ δοκαιζηυηδηα ηδξ αφναξ ζμο – αοημφ ημο πεδίμο ηδξ ιαβκδηζηήξ γςήξ πμο πενζαάθθεζ ημκ ηαεέκα απ‟ υθεξ ηζξ πθεονέξ ηαζ πμο ζηδκ πενίπηςζή ζμο έπεζ αζοκήεζζηδ έηηαζδ. Λίβα είκαζ βκςζηά πνμξ ημ πανυκ ζπεηζηά ιε ηδκ αφνα. Θα ηδκ υνζγα απθά ζακ ημ ζφκμθμ ηςκ εθηηζηχκ δοκάιεςκ ζημ πεδίμ ηδξ αημιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Μέζς ηδξ αφναξ βίκεηαζ αζζεδηυ ημ αημιζηυ απνηέιεζκα ζημ πενζαάθθμκ εκυξ ακενχπμο. Σμ ιήκοιά ιμο ζοκεπχξ βζα ζέκα είκαζ κα πνδζζιμπμζείξ ιε πενζζζυηενδ κμδιμζφκδ ηδκ αονζηή ζμο επίδναζδ, κα βίκεζξ πζμ πλεπκαηηθά απνηειεζκαηηθφο ηαζ θζβυηενμ πξνζσπηθά ειθπζηηθφο. Μζθχ ιε ζφιαμθα ηαζ γδηχ ηαηακυδζδ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ, αδεθθέ ιμο, βζαηί ημ πεδίμ ηδξ πνδζζιυηδηάξ ζμο εα ιεβαθχζεζ ηαεχξ εα απμζπάζαζ απυ ηζξ ιμνθέξ, υζμ πνμζθζθήξ ή ανπαίμξ ηζ ακ είκαζ μ νοειυξ ιε ημκ μπμίμ ζε ηναημφκ. ηνέρμο πνμξ ηα έλς ζηδκ πνμζπάεεζα κα αμδεήζεζξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο. ΐμήεδζε ημοξ ακενχπμοξ πνδζζιμπμζχκηαξ αοηυ πμο είζαζ ηαζ πμο πνέπεζ κα εηθναζεεί ιε ημ ιέζμκ ηδξ αφναξ. Αζαηήνδζε ημκ ίδζμ ηφπμ δζαθμβζζιμφ, αθθά άθθαλε ημ πνχια ημο αβνμφ ιε ημοξ θςημφξ απυ ηίηνζκμ ζ‟ έκα ααεφ ηαζ αηηζκμαυθμ νυδζκμ. Ώοηυ εα πνδζζιεφζεζ ζηδ δζέβενζδ ηδξ αζηνζηήξ αφναξ. Ώοηή είκαζ ηαζ δ ηνίηδ πνήζδ ή ζημπυξ αοημφ ημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
317
δζαθμβζζιμφ. Σζξ άθθεξ δφμ πνήζεζξ ηζξ οπέδεζλα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία. Αχγνπζηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μπμνχ άναβε κα ζμο οπμδείλς ηχνα δφμ πνάβιαηα, αδεθθέ ιμο, λένμκηαξ πςξ ζακ παθζυξ ηζ έιπεζνμξ γδθςηήξ πνμζπαεείξ πάκηα κα δεζξ ηδ γςή αθδεζκά υπςξ είκαζ; Πνχημ, ζε ηάεε γςή θεάκμοιε ζε υ,ηζ εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς ζοβηεηνζιέκδ ζηάειδ επίηεολδξ ηαζ δ δθζηία ζηδκ μπμία θεάκμοιε ζ‟ αοηή πμζηίθθεζ ζπεδυκ απενζυνζζηα. ηακ θεάζμοιε, οπάνπεζ ηυηε ιζα εδναζςιέκδ ηάζδ βζα απμηνοζηάθθςζδ, βζα ιζα ακαβκχνζζδ ηδξ ζηεπημιμνθήξ ηδξ γςήξ (πμο είκαζ ημ άενμζζια υθςκ ηςκ δζαηοπςιέκςκ ζδεχκ πμο ηοαένκδζακ ηδκ πνυμδμ) ηζ έκα ααειζαίμ βθίζηνδια οπυ ηδκ ηονζανπία αοηήξ ηδξ ζηεπημιμνθήξ. Ώοηυ ειπμδίγεζ ηδκ πεναζηένς πνυμδμ. ηακ θεάζμοιε ζ‟ αοηή ηδ ζηάειδ ιεηά ηδκ δθζηία ηςκ 55-70 εηχκ, δ δοζημθία αολάκεηαζ πμθφ απυ ιζα εκηεθχξ ηακμκζηή θοζζηή αδνάκεζα. Μεβάθμ ιένμξ ηδξ γςήξ ζηδκ δθζηία αοηή αθζενχκεηαζ ζηζξ δζαδζηαζίεξ δζαηήνδζδξ ιζαξ ηέημζαξ θοζζηήξ ηαηάζηαζδξ χζηε κα ιπμνμφκ κα εηπθδνςεμφκ ηα ακαβηαία ηαεήημκηα ιζαξ πθήνμοξ γςήξ. Έπεζξ θηάζεζ ζ‟ αοηή ηδ ζηάειδ ιε ηδ ζοκήεδ έκκμζα ηαζ οπυ ημ κυιμ ηδξ θοζζμθμβζηήξ ακάπηολδξ. Μπμνεί κ‟ απμηεθέζεζ βζα ζέκα αηνζαχξ αοηυ πμο είκαζ ηαζ δε πνεζάγεηαζ κα κηνέπεζαζ βζα ηα επζηεφβιαηά ζμο, βζαηί ήηακ ηαθά. Ο ζημπυξ ηδξ γςήξ ζμο πνμζακαημθίζεδηε μνεά ηαζ ζηδκ επυιεκδ γςή εα δνέρεζξ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ιαηνμπνυκζαξ πεζεανπίαξ ζμο. Ώθθά βζα ζέκα, ζακ ροπή ηαζ ζακ εηπαζδεουιεκμξ ιαεδηήξ, δε πνεζάγεηαζ κα δζαημπεί δ δζαδζηαζία ακάπηολδξ. Δ ζηάειδ ημο ηφηθμο ηδξ γςήξ ζμο (ιε ηδκ εονφηενδ ηαζ βεκζηυηενδ έκκμζα) δε εα πνμζεββζζεεί αηυιδ βζα πμθθέξ γςέξ ηαζ ζοκεπχξ δε πνεζάγεηαζ κα οπάνλεζ βζα ζέκα δζάθεζιια αδνάκεζαξ μφηε ηζ εηδήθςζδ ιζαξ ζηαηζηήξ ηαηάζηαζδξ. Μπμνείξ κα πνμπςνήζεζξ απυ ζδιείμ ζε ζδιείμ πάκς ζημ Ανυιμ, ηχνα υπςξ ηζ ανβυηενα. Δ απυθαζδ ηζ δ πνμζπάεεζα, αδεθθέ ιμο, πνέπεζ κα έθεμοκ απυ ζέκα ηαζ ανίζημκηαζ εκηεθχξ ζηα πένζα ζμο. Πνμπχνδζε ζημ Ανυιμ ιε ημ πθήνεξ ζθνίβμξ ηδξ ροπζηήξ ζμο γςήξ, πμο είκαζ εηείκδ εκυξ χνζιμο ηζ έιπεζνμο γδθςηή. Δ δφκαιδ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ ροπήξ ζμο ιπμνεί κα βαθαακίζεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ζε ζοκεπή δνάζδ ηζ έθεζδ, ζε ζοκεπή κμδηζηυ έθεβπμ· βζα ζέκα ζοκεπχξ δε πνεζάγεηαζ κα οπάνλεζ παφζδ ηδξ δναζηδνζυηδηαξ μφηε οπμπχνδζδ ζηδκ αδνάκεζα, χζπμο δ ηεθζηή δναζηδνζυηδηα ηδξ ιεηάααζδξ απμννμθήζεζ ηδ δζπθή πνμζμπή ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζοιαεί δ ηεθζηή απυζπαζδ. Ώθθά βζα κα οπεναείξ ηδκ ηακμκζηή ζηάειδ, εα πνεζαζηεί δ επζαμθή ηδξ εζχηενδξ εηείκδξ πίεζδξ πμο δε εα επζηνέρεζ ζημ ημοναζιέκμ ζχια ηαζ ημ κμο κα επακαπαοεμφκ ζημ πανεθευκ. Υνεζάγεηαζ ημ ηέκηνζζια ιζαξ εζηζαζιέκδξ εέθδζδξ πμο αζηεί ηδ δοκαιζηή ηδξ εκένβεζα δζα ημο ηαηχηενμο ηνζπθμφ ακενχπμο· απαζηείηαζ εηείκμξ μ ελαβκζζιέκμξ, δζαηνζηζηυξ κμοξ πμο (βζα ημ ζοιθένμκ ηδξ ροπήξ) εα πςνίζεζ ημ μοζζχδεξ απ‟ ημ επμοζζχδεξ ηζ έηζζ εα ζμο επζηνέρεζ κα ειπθμοηίζεζξ ηδκ οπδνεζία ζμο δζα ηδξ ζοκεηήξ ελάθεζρδξ ηςκ παναβυκηςκ πμο πνμηαθμφκ ιζα ακχθεθδ ζπαηάθδ ηδξ εκένβεζάξ ζμο ηαζ ηδ πνήζδ ημο πνυκμο ζμο ζ‟ υ,ηζ είκαζ αζήιακημ ζε
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
318
απμηεθέζιαηα. Ξένς υηζ ε‟ ακηζθδθεείξ ημοξ θυβμοξ ηςκ παναηδνήζεχκ ιμο ηζ υηζ ε‟ ακηζιεηςπίζεζξ ημ γήηδια ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ βζα ημ ηαθυ εηείκςκ πμο πνμζδμημφκ απυ ζέκα έιπκεοζδ. πςξ ζμο είπα κςνίηενα ζηδκ εηπαίδεοζή ζμο, δ πκεοιαηζηή απμηεθεζιαηζηυηδηα είκαζ μ ζηυπμξ ζμο ηαζ πνμξ αοηυκ πνέπεζ κα ζοβηθίκμοκ υθεξ μζ πνμζπάεεζέξ ζμο. Ώοηυ δε ζδιαίκεζ ηδκ άνκδζδ ηδξ πνήζδξ ηδξ εβηυζιζαξ ζμθίαξ ηαζ ηδκ μνεή εηπθήνςζδ ηςκ πμθθχκ οπμπνεχζεχκ ζμο, αθθά εα ζε αμδεήζεζ ζηδ δηαδηθαζία επηινγήο πμο είκαζ ημ ηφνζμ ηζ αοημ-επζθεβιέκμ πεδίμ εηπαίδεοζήξ ζμο. Βπζδζχης ζήιενα κα αθθάλς εκηεθχξ ηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία. Δ εζηίαζδ πμο δυεδηε ζηδκ ενβαζία ημο μναιαηζζιμφ ηαζ ζηδκ άζηδζδ ιε πνχια ηαζ ιμνθή έηακε πμθθά ζημ ένβμ ηδξ εζχηενδξ πνμζανιμβήξ. Βπζδζχης ηχνα κα επζηαπφκς ημ νοειυ ηδξ γςήξ ζμο, χζηε κα λεποεεί δοκαιζηά ιέζα απυ ζέκα ιζα πθδνέζηενδ πθδιιφνα εέθδζδξ ηαζ ζημπμφ. Μπμνεί κα εηπθαβείξ βζ‟ αοηυ πμο ζμο οπαβμνεφς κα ηάκεζξ ηαζ βζα ηδ θακενή πανάθεζρή ιμο κα ζμο δχζς ιζα ζαθή ιμνθή βζα κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηή. Ώοηυ εα ημ ηάκς ιυκμ αθμφ πνμδβμοιέκςξ ενβαζεείξ βζα θίβμ πάκς ζημ πνυαθδια. Πμθθά έπμοκ θεπεεί ηαζ βναθεί επί αζχκεξ ζπεηζηά ιε ηδκ πναηηζηή ηδξ Πανμοζίαξ ημο Θεμφ ηαζ ζήιενα έκα απ‟ ηα εκδζαθένμκηα βεβμκυηα ημο ηαζνμφ είκαζ δ ειθάκζζδ πμζηίθςκ “ηεπκζηχκ” βζα ηδκ επίηεολδ ηδξ ακηίθδρδξ αοηήξ ηδξ Πανμοζίαξ, ηδξ έιπκεοζδξ, ημο θςηζζιμφ ηαζ ηδξ επαθήξ. Θα ζμο εέζς ηνεζξ ενςηήζεζξ ηαζ ζηδκ απάκηδζή ημοξ εα ανμφιε εκδείλεζξ ημο δζαθμβζζιμφ πμο πνέπεζ κα ζμο δμεεί ανβυηενα: 1. Σζ ηαηακμείξ απυ ηδ ζηέρδ ηδξ Πανμοζίαξ; Σίκμξ ηαζ ηζ είκαζ αοηή δ Πανμοζία; 2. Σζ είκαζ εηείκμ πμο ειπμδίγεζ ηδκ επαθή ι‟ αοηή ηδκ Πανμοζία ηαζ ζε ειπμδίγεζ κα ζηαεείξ ζημ θςξ ηδξ; 3. Μπμνείξ άναβε κα ζπεδζάζεζξ ιζα ηεπκζηή δζαθμβζζιμφ πμο εα είκαζ βζα ζέκα μ δνυιμξ πνμξ ηδκ Πανμοζία; Ώπάκηδζε ζηζξ ηνεζξ αοηέξ ενςηήζεζξ ηαζ ζοκεζδδημπμίδζε υηζ βζα ζέκα δ επαθή ι‟ αοηή ηδκ Πανμοζία – ζοκεζδδηά ηαζ ιε ηαηακυδζδ ηδξ δζαδζηαζίαξ – είκαζ μ ζηυπμξ ηδξ οπυθμζπδξ ειπεζνίαξ ηδξ γςήξ ζμο ζημ ζδζαίηενμ αοηυ ζχια. Αε γδηχ ιοζηζηζζηζηή ηαηακυδζδ. Ώοηυξ μ ηφπμξ ηδξ εεςνδηζηήξ ηαηακυδζδξ είκαζ δ ηθδνμκμιζά ηςκ πενζζζυηενςκ γδθςηχκ. Έπμοκ ημ υναια αοηήξ ηδξ επαθήξ. Γδηχ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ηαηακυδζδ ηαζ ζμο δίκς ημ ηθεζδί ηδξ ενβαζίαξ ζηζξ επυιεκεξ πνμηάζεζξ πμο (ακ οπμαθδεμφκ ζε ηαηάθθδθδ ζηέρδ) ιπμνεί κα πνμηαθέζμοκ ηδκ απμηάθορδ: “Δ δοαδζηυηδηα μνάηαζ απ‟ ημκ μνχκηα. ΐθέπεζ ηδκ Πανμοζία. ΐθέπεζ ηαζ αθέπμκηαξ λένεζ υηζ μ ίδζμξ οπάνπεζ, υπςξ ηζ αοηυ πμο μνάηαζ. “Ο βκχζηδξ ζιίβεζ ηα δφμ ζε έκα. ΐθέπεζ ηδκ Πανμοζία ζακ ημκ εαοηυ ημο. ιίβεζ ιε ημ θςξ ηδξ. Πίζς απυ ηδκ Πανμοζία θάιπεζ δ ηνμιενή εηείκδ αηηζκμαμθία πμο ζηεπάγεζ ημκ Έκακ ηαζ Μμκαδζηυ. Μπνμζηά ζηδκ Πανμοζία ζηέηεζ μ γδθςηήξ. Μέζα ζηδκ Πανμοζία, δζα ηδξ δζαδζηαζίαξ ηδξ ζοβπχκεοζδξ, οπάνπεζ εζνήκδ, οπάνπεζ έκςζδ, ημ ηέθμξ ημο θυαμο, ημ ηέθμξ ηδξ δζαθμνάξ, πανά,
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
319
αβάπδ ηαζ θςξ.”
Ο δζαθμβζζιυξ ζμο θμζπυκ εα είκαζ πάκς ζ‟ αοηέξ ηζξ βναιιέξ. Σδ ιμνθή ιπμνείξ κα ηδ ζπεδζάζεζξ ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ. Σμ εέια εα πνμαάθθεζ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ακ ηζκδεείξ ανβά, ζημπαζεείξ ααεζά ηαζ δε κζχεεζξ ηαιζά αίζεδζδ πίεζδξ. Δ απμηάθορδ εα έθεεζ δζα ηδξ ήνειδξ ζηέρδξ ηαζ ημο ηαεδιενζκμφ ζημπαζιμφ. Μπμνχ κα ηθείζς αοηυ ημ ιήκοια βζα ζέκα ιε ηα απθά θυβζα: ε παναηαθχ κα είζαζ εοηοπζζιέκμξ, αδεθθέ ιμο. Φεβξνπάξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηέθεδηεξ πμθφ ημοξ πεναζιέκμοξ αοημφξ ιήκεξ βζα ηδκ πναηηζηή ηδξ Πανμοζίαξ. Ώοηυ είκαζ ηαθυ, βζαηί είκαζ ημ ακηζηείιεκμ πμο είπα ζημ κμο ιμο βζα ζέκα. Λέκε υηζ “μζ ζηέρεζξ είκαζ πνάβιαηα” ηαζ δδιζμονβμφκ απηά απμηεθέζιαηα. Λέκε επίζδξ υηζ “υπςξ μ άκενςπμξ ζηέθηεηαζ ζηδκ ηανδζά ημο, έηζζ ηαζ είκαζ” ηζ υηζ ζοκεπχξ μζ απηέξ αοηέξ εηδδθχζεζξ ζηέρδξ δδιζμονβμφκ ζαθή απμηεθέζιαηα ιέζα ημο. ηζξ ανπαίεξ αοηέξ ημζκμημπίεξ ανίζηεηαζ βζα ζέκα πμθθή δζδαζηαθία, πμθφ θςξ ηαζ ηαηακυδζδ ηαζ ημ ηθεζδί βζα ημ άιεζμ πνυαθδιά ζμο. Πμζα είκαζ δ ηαηάζηαζδ, αδεθθέ ιμο; Βζφ, ιζα ροπή ζ‟ εκζάνηςζδ, έπεζξ ζοκεζδδηή επίβκςζδ ημο βεβμκυημξ – οπμηεζιεκζηά ηαζ ζοπκά αιοδνά αζζεδημφ – ημο πναβιαηζημφ ζμο Βαοημφ, ημο δθζαημφ Ώββέθμο, πμο είκαζ μ Άββεθμξ ηδξ Πανμοζίαξ. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ κα ειααεφκεζξ αοηή ηδκ ακηίθδρδ ηαζ κα γλσξίζεηο υηζ εζφ μ ίδζμξ είζαζ μ Άββεθμξ πμο ζηέηεζ ακάιεζα ζε ζέκα, ημκ άκενςπμ ημο θοζζημφ πεδίμο ηαζ ζηδκ Πανμοζία. Θα λεηαεάνζγακ ηα πνάβιαηα ακ ελεηάγαιε βζα ιζα ζηζβιή πμζα πναβιαηζηυηδηα ακηζπνμζςπεφεηαζ απ‟ αοηή ηδ θέλδ Πανμοζία. Ο ιοζηζηζζηήξ έπεζ πάκηα επίβκςζδ ηδξ δοαδζηυηδηαξ· ημο ηαηχηενμο ακενχπμο ηαζ ηδξ εκμζημφζαξ ροπήξ· ημο ημοναζιέκμο ιαεδηή ηαζ ημο Ώββέθμο· ημο ιζηνμφ εαοημφ ηαζ ημο πναβιαηζημφ Βαοημφ· ηδξ ακενχπζκδξ γςζηήξ έηθναζδξ ηαζ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςζηήξ έηθναζδξ. Πμθθέξ άθθεξ πμζυηδηεξ ακηζπνμζςπεφμοκ ηδκ ίδζα έηθναζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Ώθθά πίζς απ‟ υθεξ απκμθέββεζ – έιθοημ, εηπθδηηζηυ ηζ έκδμλμ – εηείκμ βζα ημ μπμίμ υθεξ αοηέξ μζ δοαδζηυηδηεξ δεκ είκαζ πανά υρεζξ: δ Πανμοζία, εκφπανηηδ αθθά ηαζ οπενααηζηή, ηδξ Θευηδηαξ. ηδ θφζδ αοημφ ημο Δλφο υθεξ μζ δοαδζηυηδηεξ απμννμθμφκηαζ ηζ υθεξ μζ δζαηνίζεζξ ηαζ μζ δζαθμνέξ πάκμοκ ημ κυδιά ημοξ. ηακ ζμο θές κα ακαπηφλεζξ ηδ ζοκείδδζδ ηδξ Πανμοζίαξ, αοηυ δείπκεζ πνχηα απ‟ υθα υηζ έπεζξ ηάπςξ ηδκ επίβκςζδ ημο Ώββέθμο ηαζ ιπμνείξ πζα κ‟ ανπίζεζξ κα ακηαπμηνίκεζαζ, αυνζζηα ηαζ αιοδνά, ζημ ιεβάθμ εηείκμ θμ πμο ανίζηεηαζ πίζς απ‟ ημκ οπμηεζιεκζηυ ηυζιμ ηδξ φπανλδξ, υπςξ αοηυξ μ ηυζιμξ ανίζηεηαζ πίζς απ‟ ημ θοζζηυ, απηυ ηυζιμ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ. Έκα ζφιαμθυ ημο ιπμνεί κα ζδςεεί ζηδ βκχζδ υηζ μθυηθδνμξ μ πθακήηδξ ανίζηεηαζ έλς απ‟ ημ δςιάηζμ ιέζα ζημ μπμίμ ζοθθμβίγεζαζ ηα θυβζα ιμο ηαζ πςνίγεηαζ απυ ζέκα ιυκμ απ‟ ημ πανάεονμ ηαζ ηδκ έηηαζδ ηδξ ζοκεζδδηήξ ζμο επίβκςζδξ. Σμ ελςηενζηυ ζφιπακ ημο πθακήηδ, ημ δθζαηυ ζφζηδια ηζ μ έκαζηνμξ μονακυξ, ζμο θακενχκμκηαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
320
ιέζς εηείκμο ημο οαθμπίκαηα πμο απμηαθφπηεζ, ακ είκαζ ηαεανυξ ηζ αηάθοπημξ, αθθά πμο δνα ζακ θναβιυξ ζηδκ υναζδ, ακ είκαζ αηάεανημξ ή ηνφαεηαζ απυ έκα παναεονυθοθθμ. Ώοηυ ηζ δ ζηακυηδηά ζμο κα πνμαάθθεζαζ ζηδκ απενακημζφκδ ημο ζφιπακημξ δζέπεζ ηδκ έηηαζδ ηδξ βκχζδξ ζμο ζε ηάεε δεδμιέκδ ζηζβιή. ηέρμο ημ, αδεθθέ ιμο, αοηυ ηαζ ημίηαλε απ‟ ημ πανάεονμ ημο κμο ζ‟ εηείκμ ημ Φςξ πμο απμηαθφπηεζ ημκ Άββεθμ μ μπμίμξ ιε ηδ ζεζνά ημο ηαθφπηεζ ηαζ ηνφαεζ ηδκ απένακηδ άβκςζηδ ηζ υιςξ γςκηακή ηαζ παθθυιεκδ Θευηδηα. Με ηδκ πναηηζηή αοηήξ ηδξ Πανμοζίαξ ιπμνμφιε κα αζπμθδεμφιε ιε πμθθμφξ ηαζ δζαθμνεηζημφξ ηνυπμοξ ηαζ οπάνπμοκ πμθθέξ ηεπκζηέξ επαθήξ. Γζα ζέκα δ πναηηζηή πνέπεζ κα οπμδδθχκεζ απθυηδηα, εζνήκδ ηαζ πανά. Καθθζένβδζε ηδκ απθυηδηα ηδξ ζηέρδξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ δ ζφβποζδ ηζ δ οπεναμθζηή ιένζικα υζμκ αθμνά ηζξ ηαηαζηάζεζξ ηαζ ημοξ ακενχπμοξ ηαζ ιζα δζζηαηηζηή ζηάζδ πνμξ ηδ γςή θακενχκεζ κμδηζηή δναζηδνζυηδηα αθθά υπζ ροπζηή ηαηακυδζδ. Πνμξ αοηή ηδκ ροπζηή δναζηδνζυηδηα πνέπεζ κα ιμπεήζεζξ. Βίζαζ έκαξ ζακκοάζζκ ηαζ ζακ ηέημζμξ πνέπεζ κα ενβαζεείξ πνμξ ιζα αολακυιεκδ απμδέζιεοζδ απυ ηάεε είδμοξ δεζιά ακ ηζ υπζ (ηζ εδχ ανίζηεηαζ ιζα θεπηή δζάηνζζδ) απυ απμδέζιεοζδ απυ ηζξ πενζαάθθμοζεξ ζοκεήηεξ ηζ εοεφκεξ. ,ηζ απαζηείηαζ είκαζ ιζα εζχηενδ ζηάζδ πθήνμοξ εβηαηάθεζρδξ ζηδ εέθδζδ ηδξ ροπήξ ζμο πμο είκαζ δ Θέθδζδ ημο Θεμφ υζμκ αθμνά μπμζμδήπμηε άημιμ. Δ απμδέζιεοζδ αοηή εα ζμο δχζεζ πμθθά απ‟ υζα πενζιέκς κα δς κα εηθνάγμκηαζ ζηδ γςή ζμο. Γζα κα ζε αμδεήζς ζηδ ζοκέπζζδ ημο εέιαημξ ιε ημ μπμίμ έπεζξ ειπθαηεί ημοξ πεναζιέκμοξ ιήκεξ, εα ζμο γδηήζς κα ζοθθμβζζεείξ ηαζ κα απακηήζεζξ ζηζξ αηυθμοεεξ ενςηήζεζξ. Έπεζξ ιζα γςζηή ηάζδ κα οπενημκίγεζξ ηδ θεπημιένεζα ηαζ ηα ζδιεία ηδξ δζαδζηαζίαξ ιε θεπημθυβμ πνμζμπή ηζ έηζζ κα πάκεζξ ιενζηέξ θμνέξ ηδ εέα ηδξ ζφκεεζδξ ημο φινπ. Οζ ενςηήζεζξ είκαζ: 1. Γζα κα ακαβκςνίζς ηδκ Πανμοζία πνέπεζ κα ζηέης εθεφεενμξ ηζ αδέζιεοημξ. ε ηζ ηαζ ζε πμζμκ είιαζ ηχνα πνμζημθθδιέκμξ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα ειπμδίγμιαζ απ‟ ηδκ ηαεανή υναζδ ηαζ ηδ ζηεκυηενδ πνμζέββζζδ; 2. Γζα κα ακαβκςνίζς ηδκ Πανμοζία πνέπεζ κα θεζημονβχ ζακ δθζαηυξ Άββεθμξ. Μπμνχ ηχνα κα ηάκς ηδ δζάηνζζδ ιεηαλφ ημο εαοημφ ιμο ηαζ ημο δθζαημφ Ώββέθμο; 3. Δ ακαβκχνζζδ ηδξ Πανμοζίαξ ζδιαίκεζ υηζ εημζιάγμιαζ κα δζααχ ζακ δθζαηυξ Άββεθμξ απυ ηδκ πφθδ πνμξ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μφδζδξ. Μπμνχ άναβε εκ υρεζ αοημφ κα δδθχζς ηαεανά ζημκ εαοηυ ιμο πμζα είκαζ ηα ηφνζα πνμζυκηα ιμο ηαζ μζ ηφνζεξ αδοκαιίεξ ιμο; 4. Μπμνχ άναβε κα μνίζς ηαεανά ιέζα ιμο ηζ ηαηαθαααίκς απυ ηζξ θνάζεζξ: α. Ο εαοηυξ ιμο, μ ιαεδηήξ. α. Ο εαοηυξ ιμο, μ Άββεθμξ. β. Δ Πανμοζία. ηζξ ηνεζξ πνχηεξ ενςηήζεζξ ιπμνείξ κα απακηήζεζξ ή υπζ βναπηά, υπςξ πνμηζιάξ· ιπμνεί κα ανεζξ υηζ είκαζ πμθφ πνμζςπζηέξ ηζ ειπζζηεοηζηέξ βζα κα ηζξ δζαηοπχζεζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
321
βναπηά. ‟ αοηή ηδκ πενίπηςζδ ηδκ πνχηδ ιένα ζηδκ μπμία μ Ήθζμξ ηζκείηαζ πνμξ αμννά, απάκηδζε ζ‟ αοηέξ ηζξ ενςηήζεζξ πανμοζία ιμο ηαζ ζε ιέκα, ημκ αδεθθυ ζμο ηαζ δάζηαθυ ζμο. Ώζπμθήζμο ιαγί ημοξ ηαεανά ηζ αθδεζκά, πνμθένμκηαξ ιεβαθυθςκα ηζξ απακηήζεζξ ζμο χζηε κα ιπμνείξ κα αημφξ ηδ θςκή ζμο ηαζ κα δίκεζξ έηζζ επανηή πνμζμπή ζηδ εέζδ ηαζ ηδ ζηάζδ ζμο. ηδκ ηέηανηδ ηαζ ηδκ πέιπηδ ενχηδζδ ζε παναηαθχ κα απακηήζεζξ βναπηά ηαζ κα ηζξ δζεοηνζκίζεζξ υζμ ζαθέζηενα ιπμνεί κα βίκεζ. 5. Αζεοηνίκζζε ηζξ αηυθμοεεξ θνάζεζξ πμο έπμοκ θδθεεί απυ ιζα πμθφ ανπαία βναθή. Πνμηείκς κα ηζξ ζημπαζεείξ πνμζεηηζηά: “Μπνμζηά ζημ ενυκμ ημο Θεμφ μ άββεθμξ ιε υθμοξ ημοξ άθθμοξ αββέθμοξ ζηάεδηε ηαζ θχκαλε: „Κφνζε ηδξ γςήξ ιμο, πάνζζέ ιμο ηδ δφκαιδ κα ααδίζς ηδκ αηναπυ ηδξ απμηάθορδξ· κα δζαζπίζς ηδ εάθαζζα ηδξ ζημηεζκήξ πθάκδξ ηαζ κ‟ ακηζηνίζς ημ θςηζζιέκμ δνυιμ ηδξ βδξ‟. Ο Θευξ είπε: „Πνμπχνδζε ιπνμζηά ηαζ ιαηνζά‟. “Μπνμζηά ζηδκ πφθδ πμο ακμίβεζ ζημ θςηζζιέκμ δνυιμ πνμξ ηδκ εζνήκδ, μ άββεθμξ ζηάεδηε ιυκμξ ηαζ είπε: „Κφνζε ηδξ γςήξ ιμο, μ δνυιμξ ηδξ απμηάθορδξ είκαζ μ δνυιμξ ηδξ εηδδθςιέκδξ γςήξ· δ αηναπυξ ηδξ ζημηεζκήξ πθάκδξ μδδβεί ζημ θςξ πμο δζαζημνπίγεζ ηάεε ζηζά. Γδηχ κα ααδίζς ημ θςηζζιέκμ δνυιμ πμο μδδβεί πίζς ζηδκ Πανμοζία ζμο. Μέπνζ ηχνα μ δνυιμξ αοηυξ είκαζ ζημηεζκυξ. Σζ εα ηάκς;‟ Ο Θευξ είπε: „Πθδζίαζε ηαζ ιπεξ ιέζα ζημ δζηυ ζμο θςξ ηαζ ζ‟ αοηυ ημ θςξ δεξ Φςξ‟. “Μπνμζηά ζηδκ πφθδ ηδξ ηάεε κεμβέκκδηδξ ιέναξ πμο ηναηά ζηζξ ζθναβζζιέκεξ χνεξ ηδξ ηαεμνζζιέκεξ εοεφκεξ, ζηέημιαζ ηάεε πνςί. Φςκάγς δοκαηά: „Κφνζε ηδξ γςήξ ιμο, πχξ ιπμνχ κα ηάκς ημ ηαεήημκ αοηήξ ηδξ ιέναξ ηζ υιςξ κα επζγδηχ ηδκ απυζπαζδ; Να ακηζιεηςπίγς ηάεε ακάβηδ ηζ υιςξ κα εθεοεενχκμιαζ απυ δεζιμφξ ηαζ δεζιά;‟ Ο Θευξ είπε: „Ο ήθζμξ πθδζζάγεζ ηαζ γςμβμκεί ηδ βδ. Σίπμηε δεκ ιπμνεί κα πάνεζ απυ ηδ βδ. Γήζε ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ. Αίκε ηαζ ιδ γδηάξ ηίπμηε!‟
Ώδεθθέ ιμο, ζοβηέκηνςζε εη κέμο βφνς ζμο εηείκμοξ πμο γδημφκ έηζζ ημ θςηζζιέκμ Ανυιμ ηαζ ιάεε κα ημοξ δίκεζξ απυ ηδ ζμθία ζμο ηαζ κα ιμζνάγεζαζ ιαγί ημοξ αοηυ πμο ηαηέπεζξ. Ώοηυ είκαζ βζα ζέκα έκα ηαεήημκ βζα ημοξ ενπυιεκμοξ ιήκεξ. Ώοηυ δε εα είκαζ εφημθμ βζα ζέκα, αθθά εα πνμαβάβεζ ηδ δζαδζηαζία ηδξ απυζπαζδξ. Άνπζζε ι‟ αοημφξ πμο είκαζ ημκηά ζμο ηαζ ι‟ εηείκμοξ πμο ζε λένμοκ ηαζ ζ‟ αβαπμφκ ηαζ ιαγί ιζζάκμζλε ηδκ πυνηα ηδκ μπμία μζ ενεοκδηέξ ιπμνμφκ κα ανμοκ ζημ δνυιμ ημοξ ηαζ δζα ηδξ πνμζθενυιεκδξ οπδνεζίαξ ζμο ιπμνμφκ ηαηά ηφπδ κα ανμοκ ημ δνυιμ ημοξ πνμξ ειάξ. Φεβξνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πέναζεξ έκα πνυκμ έκηαζδξ ηαζ ιεβάθδξ ακδζοπίαξ. Έπεζξ υιςξ ακαπηοπεεί πμθφ απ‟ αοηέξ ηζ έπεζξ απμηηήζεζ έκα ιεβαθφηενμ ααειυ εθεοεενίαξ πμο θαίκεηαζ ιέζα ζμο πζμ οπμηεζιεκζηά απυ πμηέ άθθμηε. Μαεαίκεζξ κ‟ απμζπάζαζ απ‟ ημοξ ακενχπμοξ ηζ απ‟ ηα εκμπθδηζηά πένζα ηςκ απαζηδηζηχκ εηείκςκ πανμοζζχκ πμο επζγδημφκ ιε ηναοβέξ ηδκ πνμζμπή ζμο ζηδ γςή ημοξ. Δ εθεοεενία αοηή πνέπεζ κα αολδεεί ηαεχξ πνμζπαεείξ κ‟ ακηζιεηςπίζεζξ ηέθεζα ηδκ ακάβηδ εηείκςκ πμο ανίζημκηαζ βφνς ζμο, ηαοηυπνμκα υιςξ πνέπεζ κα ζοκεπίζεζξ ιε αολακυιεκδ δφκαιδ κα απμζπάζαζ απυ ημ εζχηενμ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
322
άδναβιά ημοξ πάκς ζμο. Πνέπεζ κα ιδκ ηαηαθένκμοκ κα θεάκμοκ ζημ εζχηενμ θνμφνζμ ηδξ ροπήξ ζμο. Βηεί πνέπεζ κα ιάεεζξ κα ζηέηεζξ, απμζπαζιέκμξ ηζ άθμαμξ. Αεκ ιπμνχ κα ζε πανμηνφκς πενζζζυηενμ βζ‟ αοηή ηδκ απυζπαζδ ηαζ ζε παναηαθχ κα γήζεζξ απυ δς ηαζ πένα βεκκαζυηενα ηδ γςή ημο ζακκοάζζκ. Πνζκ δφμ πνυκζα δε εα ιπμνμφζα κα ζμο ιζθήζς έηζζ, βζαηί δε εα ηαηαθάααζκεξ· έπεζξ υιςξ πνμπςνήζεζ πμθφ, αδεθθέ ιμο, απυ εηείκεξ ηζξ ιένεξ ηζ ανπίγεζξ κα ιπαίκεζξ ζημ ααζίθεζμ ηδξ εθεοεενίαξ, πανυηζ δ εθεοεενία ζμο δεκ είκαζ αηυιδ πανά ζπεηζηή ηαζ αηεθήξ. Θα ζμο δχζς ηχνα έλζ εέιαηα δζαθμβζζιμφ βζα ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ, πανιέκα απυ παναβνάθμοξ πμο ζμο έδςζα βζα ιεθέηδ ηδκ ηεθεοηαία θμνά. Ώξ αημθμοεήζεζ θμζπυκ μ δζαθμβζζιυξ ζμο ηζξ αηυθμοεεξ βναιιέξ: 1μξ ιήκαξ – Γζαηί πνεζάγεηαζ δφκαιδ βζα: α. Να ααδίζεζξ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμηάθορδξ. α. Να δζαζπίζεζξ ηδ εάθαζζα ηδξ ζημηεζκήξ πθάκδξ. β. Ν‟ ακηζιεηςπίζεζξ ημ θςηζζιέκμ δνυιμ ηδξ βδξ; 2μξ ιήκαξ – Σζ πνέπεζ κα ηάκς; Γδηχ κα ααδίζς ημ θςηζζιέκμ Ανυιμ πμο μδδβεί πίζς ζηδκ Πανμοζία. Σζ ειπμδίγεζ ζηδ γςή ιμο αοηυ ημκ Ανυιμ; 3μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνχ κα ηάκς ημ ηαεήημκ αοηήξ ηδξ ιέναξ ηζ υιςξ κα επζδείλς απυζπαζδ; 4μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνχ κα ακηζιεηςπίζς ηάεε πνμηφπημοζα ακάβηδ ηζ υιςξ κα ζηέης πανάιενα ηζ άθμαμξ; 5μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνχ κα ιπς ζημ θςξ ηαζ κα ζηέης ζηαεενά, αθέπμκηαξ ηδκ αθήεεζα ζε ηάεε πθεονά; 6μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνχ κα μδδβήζς ημοξ αδεθθμφξ ιμο ζημ Ανυιμ ηαζ κα ανς ιαγί ημοξ ημ ιοζηζηυ ημο ζημηεζκμφ θςηυξ πμο απμηαθφπηεζ; Πχξ ιπμνχ κ‟ ακαηαθφρς ημκ πνάηημνα πμο δζαθφεζ ηδκ πθάκδ; Ώθζένςζε ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ηδ γςή ζμο ηζ υθα υζα έπεζξ ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο ηαζ ηάκε ημ ιε πθήνδ ζοκείδδζδ ηζ υπζ ζακ απαζημφιεκμ ηαεήημκ. ηάζμο ιαγί ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ιέζα ζημ θςξ ηδξ Πανμοζίαξ. Ώκακεχζηε ζακ υιζθμξ ηδκ αθζένςζή ζαξ. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ, Σμοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ οπέζηδξ πμθθέξ ελςηενζηέξ αθθαβέξ· πέναζεξ απυ δζαθυνςκ εζδχκ δοζημθίεξ ηζ απυ πμθθέξ πνμζανιμβέξ ηζ ακαπνμζανιμβέξ· βκχνζζεξ θοζζηά αάζακα ηαζ πυκμ, πμο ζοκμδεφμκηακ ζοπκά απυ αιδπακία. Έηζζ δεκ είκαζ; Ώθθά ηακέκα απ‟ αοηά ηα πνάβιαηα δε ζ‟ έπεζ ακαπαζηίζεζ ή ηαηαζηνέρεζ ηζ μφηε πέηοπε κα θενχζεζ ηδ θεοηή αζπίδα ηδξ θθμβενήξ ζμο πίζηδξ. Ώοηή ηδκ ηνάηδζεξ πάκηα ιπνμζηά ζμο. Σέημζεξ ηαηαζηάζεζξ δοζημθίαξ πνέπεζ κ‟ ακαιέκμκηαζ απ‟ υθμοξ ημοξ γδθςηέξ πμο έπμοκ θηάζεζ ζημ ζδιείμ ηδξ ελέθζλήξ ημοξ υπμο ιπμνμφκ κα ανμοκ ημ δνυιμ ημοξ ζ‟ αοημφξ ημοξ μιίθμοξ. θμζ μζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ έπμοκ αζχζεζ δφζημθεξ ζηζβιέξ ηαζ πςνίξ ελαίνεζδ έπμοκ ααζακζζεεί ηαζ δμηζιαζεεί ή ααζακίγμκηαζ ηαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
323
δμηζιάγμκηαζ. Παθεφμοκ ιε ηδ βμδηεία, θαηλνκεληθά ζαζηζζιέκμζ ηζ ακαπαζηίγμκηαζ απυ θοζζηά ιεζμκεηηήιαηα· δ πνδζζιυηδηά ημοξ θαηλνκεληθά πενζμνίγεηαζ απυ μζημκμιζηέξ ζηεκμπχνζεξ· μζ ακαπνμζανιμβέξ θυβς ηάπμζμο είδμοξ απχθεζαξ απνδζηεφμοκ θαηλνκεληθά ηζξ πνμζπάεεζεξ ηςκ άθθςκ, αηυιδ ηαζ ιέπνζ ημο ζδιείμο ηδξ πνυηθδζδξ ιζαξ πνυζηαζνδξ αδνάκεζαξ. Ώοηή είκαζ δ ζζημνία ημο μιίθμο ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή επμπή. Ώξ ημ εέζς υιςξ αηυιδ ηαεανυηενα χζηε δ μιαδζηή ακάβηδ ηαζ ημ πνυαθδια (πμο απμηεθείηαζ απ‟ ημ ζφκμθμ ηςκ ακαβηχκ ηαζ ηςκ πνμαθδιάηςκ υθςκ ηςκ ιεθχκ ημο) κ‟ απμηαθοθεεί ηζ έηζζ κα ζαξ ςεήζεζ υθμοξ ζε ιζα ζηεκυηενδ ζοκενβαζία ιεηαλφ ζαξ ηαζ ζε ιζα πζμ αβαπδηζηή ηαηακυδζδ. Ώξ ελεηάζμοιε ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ δζαθυνςκ ιεθχκ, υπςξ ηδ αθέπς εβχ. Πμθθά ιέθδ οπμπνεχεδηακ ζε ακαπνμζανιμβέξ πμθφ δναζηζηήξ θφζδξ ζηδκ ηαεδιενζκή ημοξ γςή. Ο υθμξ νοειυξ ηδξ ζοκδεζζιέκδξ φπανλδξ έπεζ αθθάλεζ. Ώοηυ ημ πνμείπα πνζκ απυ πμθθμφξ ιήκεξ ηζ μ ηαζνυξ έπεζ απμδείλεζ ηδκ αηνίαεζα ηδξ πνυννδζήξ ιμο. Οζ δοζημθίεξ οπήνλακ πναβιαηζηέξ, αθθά δ οπδνεζία πνμξ ημοξ άθθμοξ αολήεδηε. Μζα απ‟ ηζξ ζοιιαεήηνζέξ ζμο, υπςξ δείπκεζ δ αθθδθμβναθία ηδξ, έπεζ κα θφζεζ ααεφηενα εζχηενα πνμαθήιαηα πμο ααζίγμκηαζ ζηδκ άιεζδ άπμρή ηδξ ηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ ηζκείηαζ πζμ δοκαιζηά ζε κμδηζηά επίπεδα ζακ απμηέθεζια ηδξ ζοβηεκηνςιέκδξ ενβαζίαξ ηδξ ιαγί ιμο. Ώοηυ έπεζ επζθένεζ ιζα ακαπυθεοηηδ ακηίδναζδ ζημ νοειυ ηαζ ηδκ ηάζδ ημο κμδηζημφ πεδίμο κα πνμηαθεί ιζα αίζεδζδ απμιυκςζδξ (πμο ιπμνεί κα εκεαννοκεεί ζηα ανπζηά ζηάδζα). θα αοηά έπμοκ πενζπθαηεί απυ ηδκ μζημκμιζηή αβςκία ιε ηδ δφκαιή ηδξ κα εμθχκεζ ηδκ υναζδ. ΐνίζηεηαζ ζημ δνυιμ ηδξ ελυδμο, αθθά δ κμδηζηή ηδξ έκηαζδ επδνεάγεζ ζαθχξ ηδκ μιαδζηή γςή. Θα ειπθμοηίζεζ ηδκ μιαδζηή γςή ακ απμηηήζεζ ηδ πάνδ κα ζηέηεζ ζηαεενά, ςζυημο ανεζ ημ πνυκμ κα ηαεανίζεζ ηδκ υναζή ηδξ πνμξ ηάεε ηαηεφεοκζδ ηζ ςζυημο ακηζθδθεεί υηζ ηακείξ δεκ επζηοβπάκεζ μηζδήπμηε πναβιαηζηυ υηακ παναζηείηαζ απυ ηάεε ακαθαιαακυιεκδ εοεφκδ. Μζα άθθδ ανίζηεηαζ ζε έκηαζδ δζανημφξ ηαζ ζοπκά ζμαανά ηαηήξ οβείαξ ιε ηζξ επαηυθμοεεξ ακηζδνάζεζξ ηδξ ζηδ γςή ηδξ ζηέρδξ ηαζ ζηδ ζοκαζζεδιαηζηή γςή. Δ πάθδ ιε ηδκ αννχζηζα ηαζ ηδκ ημφναζδ ζοκ ιζα ελίζμο ζοκεπήξ πανυνιδζδ βζα οπδνεζία ηαζ αμήεεζα, δεκ απμηεθμφκ απθυ πνυαθδια. Ώοηυ ημ πνυαθδια ημ πενζπθέηεζ ιε ιζα οπεναμθζηή ακάθοζδ πενζζηαηζηχκ ηζ ακενχπςκ. Έκαξ απυ ημοξ ιαεδηέξ ιμο, θίθμξ ιε υθμοξ ζαξ, πέναζε απυ ιζα ιαηνά πενίμδμ (πμο ζοκεπίζεδηε βζα πμθθά πνυκζα) έκηαζδξ, πμο μθεζθυηακ ζε ζοκεήηεξ ημο πενζαάθθμκημξ, ζε ιεβάθδ ιμκμημκία ηδξ ζοκδεζζιέκδξ γςήξ ηαζ ζε μνζζιέκεξ ααεζέξ απμβμδηεφζεζξ. Σζξ ακηζιεηχπζζε υιςξ υπςξ εα πενίιεκε ηακείξ. Βζφ, αδεθθέ ιμο, λένεζξ ζε ηζ έπνεπε κα επζηφπεζξ ηαεχξ πενκμφζακ μζ ιήκεξ. Σμ ακηζιεηχπζζεξ ιε ζφκεζδ, ηαθή πνυεεζδ ηαζ αοημεοζία. Μπμνχ κα πς (ηαζ ημ θές ιε θάιρδ ζημ ιάηζ ιμο ηαζ ιε αβάπδ) υηζ δεκ έπεζξ ιάεεζ αηυιδ κα ημ απμθαιαάκεζξ. Ο D.Δ.ΐ. έπεζ πενάζεζ ιέζα απυ ηδ θςηζά. Οζ δμηζιαζίεξ ηζ μζ δοζημθίεξ ημο ήηακ ιεβαθφηενεξ, ηνμιενυηενεξ ηαζ ααεφηενεξ απ‟ υζεξ έπμοκ οπμζηεί ηα άθθα ιέθδ ημο μιίθμο. Πίεζδ μθεζθυιεκδ ζημ μζημβεκεζαηυ ημο ηάνια, απμεάννοκζδ απ‟ ημ πενζαάθθμκ ημο, μζ δζαθυνςκ εζδχκ πανελδβήζεζξ, δ ααζζηή ηαηή οβεία δζανηχξ ζοκ ημ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
324
ζμαανυ δοζηφπδια ημο πνυζθαημο πανεθευκημξ, δ ιμκαλζά, μ πυκμξ ηαζ ηα ζφκκεθα ηδξ ακαβκςνζζιέκδξ βμδηείαξ αάθεδηακ κα ημκ ηαηαπκίλμοκ. Αεκ ιπυνεζακ υιςξ κα ημ ηάκμοκ. Ώοηυ ημ λένεζ ηαζ ακηεπελένπεηαζ. Έκα ιέθμξ ηδξ μιάδαξ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο πέναζε απυ ααεζά εθίρδ, υπςξ λένεηε υθμζ ζαξ. Οζ δζαδζηαζίεξ ακαπνμζανιμβήξ ημο νοειμφ ηδξ γςήξ ηδξ, ηδξ ζαθμφξ ελμζηείςζδξ ιε ηζξ αθθαβιέκεξ ζοκεήηεξ, ηδ ιμκαλζά ηαζ ηδκ απχθεζα, ααναίκμοκ πμθφ πάκς ηδξ. Πνέπεζ κα ακηζθδθεεί υηζ ανίζηεηαζ ζημ δνυιμ ηδξ βζα ιζα πμθφ ειπθμοηζζιέκδ γςή οπδνεζίαξ ηζ υηζ δ ιυκδ ηςνζκή ηδξ ακάβηδ είκαζ κα ζηαεεί αηθυκδηδ ηαζ κα δχζεζ ηαζνυ ζημκ εαοηυ ηδξ κα ζηαεενμπμζδεεί ζημ κέμ ηδξ νοειυ. Ώηυιδ έκαξ άθθμξ αδεθθυξ ιάπεηαζ ιε ηδ ααεζά απμεάννοκζδ ηαζ δ βμδηεία ηδξ ιαηαζυηδηαξ (έπεζηα απυ ηυζα πνυκζα ιαεδηείαξ) πνμζπαεεί κα ημκ ζπνχλεζ έλς απ‟ ηδκ Ώηναπυ. Δ παναηηδνζζηζηή υιςξ ηάζδ ηδξ γςήξ ημο κα πνμπςνεί αζοβηίκδημξ ηαη‟ εοεείακ ειπνυξ εα ημκ ζχζεζ, βζαηί εα εζζδφζεζ ζηδ βμδηεία έβηαζνα ηαζ εα αβεζ ζημ θςξ ημο “Φςηζζιέκμο Ανυιμο”, αθθά ζοπκά ηα ζφκκεθα ηζ αηυιδ ηχνα ημο θαίκμκηαζ πμθφ ποηκά. Ο L.Σ.S-Κ. δμηζιάγεζ ιζα κέα εοηαζνία κα “εθεοεενςεεί”, αθθά δ δμηζιή, δ δμηζιαζία ηζ δ ζφβποζδ είκαζ ζμαανέξ. Νζχεεζ ιυκμξ. Πζζηεφεζ υηζ ημκ έπμοκ πανελδβήζεζ ηαζ οπμηζιήζεζ. Μπμνεί κα οπάνπμοκ πμθθμί ημκηά ζε ηάπμζμκ ηαζ κα ημκ παναημθμοεμφκ ιέζα ζηδκ μιίπθδ ηζ υιςξ ιπμνεί κα παναιέκμοκ απαναηήνδημζ. Σμ ζδιείμ πμο πνμζπαεχ κα ημκίζς ηαεχξ ζμο δίκς υθδ αοηή ηδ ζφκημιδ πενίθδρδ ηςκ άιεζςκ ηαζ ααζζηχκ πνμαθδιάηςκ πμο ακηζιεηςπίγεζ μ ηαεέκαξ ζαξ, είκαζ υηζ αοηέξ μζ ηαηαζηάζεζξ έπμοκ έκα δοκαιζηυ απμηέθεζια πάκς ζηδκ μιαδζηή γςή ηαζ ηδκ μιαδζηή μθμηθήνςζδ ηαζ υζμ βνδβμνυηενα πεζναβςβδεμφκ ηαζ ηενιαηζζεμφκ ηυζμ ημ ηαθφηενμ βζα ημκ υιζθμ. Πνέπεζ κα πεζναβςβδεμφκ ιε ηδκ ακάθδρδ ιζαξ μνεήξ εζχηενδξ ζηάζδξ ηζ υπζ ιε ηδκ αθθαβή ηςκ ελςηενζηχκ ζοκεδηχκ. ηακ έκα άημιμ αζπμθείηαζ ηαζ απμννμθάηαζ απυ έκα ζδζαίηενμ ηαζ ζδζάγμκ πνυαθδια, είκαζ ακαβηαζηζηά εζςζηνεθέξ. Δ γςή ημο μιίθμο ηυηε ακαβηαζηζηά οπμθένεζ ηαζ βίκεηαζ αηνμθζηή, πενζμνζζιέκδ ηαζ ημθμαςιέκδ. ηακ ηα ιέθδ ημο μιίθμο ακηζθδθεμφκ ηαεανυηενα αοηυ ημ βεβμκυξ, ηυηε εα πνμζπαεήζμοκ κα πενάζμοκ απυ ηζξ ειπεζνίεξ ημοξ καδί (πνάβια πμο ειπμδίγεζ ηδκ ακάπηολδ ιζαξ αθααενήξ ηαζ εβςζζηζηήξ εκδμζηνέθεζαξ) ηαζ ηα πνμαθήιαηα ημο εκυξ εα βίκμοκ πνμαθήιαηα υθςκ. Αε ζοβηεκηνςεήηαηε άζημπα υθμζ εζείξ ζ‟ αοηή ηδ ζηεκή αιμζααία ζπέζδ. Αχζηε ζοκεπχξ μ έκαξ ζημκ άθθμ πζμ εθεφεενα, αθθά πςνίξ ηνζηζηή ηζ ελέηαζδ· αβαπάηε ηαζ εβηανδζχκεηε μ έκαξ ημκ άθθμ ηαεχξ πνμπςνείηε ιέζς ηδξ ακαβηαίαξ ζοβπχκεοζδξ ηαζ δμηζιαζίαξ. Ώοηυ πνέπεζ κα ημ οπμζηείηε ηαζ κα ημ πεζνζζεείηε μνεά πνμημφ ιπμνέζς κα ζαξ δχζς μπμζαδήπμηε ζοβηεηνζιέκδ παβηυζιζα ενβαζία βζα κα εηηεθέζεηε πάκς ζηδ βναιιή ηδξ ζοκηνζαήξ ηδξ παβηυζιζαξ πθάκδξ. Πχξ ιπμνείηε κα ηαηαζηνέρεηε (ζε ιεβάθδ ηθίιαηα) αοηυ πμο δεκ ηαηαθαααίκεηε, δε πεζναβςβείηε ηαζ δε δζαζημνπίγεηε (ζε ιζηνή ηθίιαηα) ζηζξ δζηέξ ζαξ γςέξ; Δ ιεθθμκηζηή αοηή ενβαζία εα βίκεζ ηάπμζα ιένα εθζηηή. Αε γδηχ κα αθθάλς ημ δζαθμβζζιυ ζμο, πανά ιυκμ κα ιεηααάθς ημ ιδκζαίμ εέια ημο. Σα ιδκζαία αοηά εέιαηα πνέπεζ ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ κα είκαζ ηα ελήξ:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
325
1μξ ιήκαξ – Γζαηί πνεζάγεηαζ δ εοηοπία βζα: α. Να ααδίζς ηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμηάθορδξ. α. Να ακηζιεηςπίζς ηζξ ακάβηεξ ηςκ άθθςκ. β. Να λεηαεανίζς ηα ειπυδζα πμο ζοκακηχ; 2μξ ιήκαξ – Πμζα είκαζ δ ζπέζδ ηδξ εοηοπίαξ ιε ηδ πανά; α. Σζ βκςνίγς βζα ηδκ ηαεειζά; α. Πμζα απμηεθεί παναηηδνζζηζηυ ηδξ ροπήξ; 3μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνμφκ μζ θέλεζξ ηαζ δ ηαηακυδζδ ηδξ θνάζδξ “δ πανά ημο Κονίμο είκαζ δ ζζπφξ ζμο” κα επδνεάζμοκ ηδκ ηαεδιενζκή ιμο γςή; α. Με πμζμοξ ηνυπμοξ ιπμνχ κα εηθνάζς πανά; α. Πχξ ιπμνχ κα εηδδθχζς εοηοπία; β. Πμζεξ είκαζ μζ δζαθμνέξ αοηχκ ηςκ δφμ; 4μξ ιήκαξ – Με πμζμ ηνυπμ ιπμνμφκ πανά ηαζ εοηοπία κα λενζγχζμοκ ημ θυαμ ηαζ κα ιε εθεοεενχζμοκ απυ ημοξ θυαμοξ; 5μξ ιήκαξ – Πχξ ιπμνχ κα εζζέθες ζηδ πανά πμο βκςνίγμοκ μζ Αζδάζηαθμζ; α. Πάκς ζε ηζ ααζίγεηαζ αοηή δ πανά; α. Σζ απμηέθεζια ιπμνεί κα έπεζ δ πανά πάκς ζημκ ηυζιμ ηδξ πθάκδξ; 6μξ ιήκαξ – Γζαηί πνέπεζ κα θένς πανά ζημοξ αδεθθμφξ ιμο ζημκ υιζθμ; α. Πχξ ιπμνχ κα ημ ηάκς ζε ηάεε εζδζηή πενίπηςζδ, αθμφ ηάεε πενίπηςζδ δζαθένεζ; α. Πμζα είκαζ ηα ηφνζα ειπυδζα ζηδκ ίδζα ιμο ηδκ αβαθθίαζδ; Έηζζ, αδεθθέ ιμο, ιπμνείξ κα εηπαζδεοεείξ ζηδ δυιδζδ αοηήξ ηδξ πμζυηδηαξ ηδξ πανάξ πμο είκαζ ημ παναηηδνζζηζηυ ιζαξ πνμζςπζηυηδηαξ ζοκεζδδηά αβηονμαμθδιέκδξ ζημ ααζίθεζμ ηδξ ροπήξ. Φεβξνπάξηνο 1937 Έπς ιυκμ πμθφ θίβα θυβζα βζα ζέκα, αδεθθέ ιμο απυ παθζά ηζ έιπζζηε θίθε. Ώοηυ άθθςζηε πμο έπεζ ζδιαζία δεκ είκαζ δ έηηαζδ ημο ιδκφιαημξ, αθθά δ πμζυηδηά ημο, έηζζ δεκ είκαζ; Πνμζπαεχ κα ζμο πς υηζ ζηδ δζάνηεζα ηςκ πεναζιέκςκ επηά ιδκχκ έηακεξ πενζζζυηενδ ζαθή εζχηενδ πνυμδμ πανά ζηα πνμδβμφιεκα ηνία πνυκζα ηζ υηζ δ ηανδζά ιμο, ηαεχξ παναημθμοεχ ηα αήιαηά ζμο πάκς ζημκ Ανυιμ, θηάκεζ ζ‟ εζέκα ιε ηαηακυδζδ ηαζ ιε πανά. Αε βνάθς ζοπκά ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ. ‟ έπς παναημθμοεήζεζ κα ζηέηεζξ ακάιεζα ζηα ζοκηνίιιζα πμθθχκ πναβιάηςκ πμο δυιδζεξ ηαζ ζ‟ έπς δεζ κ‟ απανκζέζαζ ηδκ επζεοιία ι‟ έκα θςξ ζηα ιάηζα ζμο – ημ θςξ ηδξ ακηίθδρδξ ηςκ ακχηενςκ αλζχκ. Ο μιαδζηυξ δζαθμβζζιυξ εα ζμο δχζεζ πμθθά ζηδ δζάνηεζα ηςκ πνμζεπχκ έλζ ιδκχκ ηαζ δ Ώκαζηυπδζδ πάκς ζηδ Υανά εα ζηαεενμπμζήζεζ ημ ένβμ πμο έπεζξ πνμζπαεήζεζ κα ηάκεζξ ιεηά ηζξ ηεθεοηαίεξ ιμο μδδβίεξ ζ‟ εζέκα. Ώοηά είκαζ υθα υζα έπς κα πς, αδεθθέ ιμο. Δ εοθμβία ιμο παναιέκεζ επάκς ζμο. ΠΑΝΧ ΣΗ ΥΑΡΑ
1. Σζ ζοκζζηά ιζα ακαζηυπδζδ;
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
2. 3.
4.
5. 6. 7.
8.
9. 10.
11. 12. 13. 14. 15. 16.
17.
18.
326
α. Μήπςξ ζοβπές ηδκ ακαζηυπδζδ ιε ηδκ επακάθδρδ ιζαξ πνάλδξ ή ιζαξ ειπεζνίαξ; α. Μμο γδημφκ κα λακαδμηζιάζς, ή ιμο γδημφκ απθά κα παναηδνήζς ζακ απμζπαζιέκμξ εεαηήξ; Βίιαζ ζηακυξ κα απμζπαζεχ ζοκαζζεδιαηζηά απυ μπμζαδήπμηε ηαηαβναθή πανάξ; Μπμνχ κα δς ημκ εαοηυ ιμο κμδηζηά, απνμηαηάθδπηα απυ μπμζαδήπμηε ακηίδναζδ ημο ζοκαζζεδιαηζημφ, πνμζςπζημφ εαοημφ; Βίιαζ πνμζςπζηά ζηακυξ βζ‟ αοηυ; Ώκ πνδζζιμπμζήζς αοηή ηδκ ακαζηυπδζδ πάκς ζηδ ραξά υπςξ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζδεεί, πμζμ εα είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδ γςή ιμο ηαζ πμζμ εα είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδ γςή ημο μιίθμο πμο επζγδηχ κα οπδνεηήζς; Μπμνχ κα πς εζθζηνζκά υηζ οπδνεηχ πανμφιεκα; Σζ επζεοιχ πενζζζυηενμ, κα οπδνεηχ πανμφιεκα ή κα οπδνεηχ ιε κμδιμζφκδ; Ξένς ημοξ θυβμοξ ιμο; Ώκ αοηή δ ενβαζία ακαζηυπδζδξ είκαζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ επζζηδιμκζηή ιέεμδμξ ακάπηολδξ, έπς δμηζιάζεζ πμηέ μνεά ηδ ιέεμδμ ηδξ πανάξ; Ή έπς δμηζιάζεζ πμηέ μνεά ηδκ ενβαζία ηδξ ακαζηυπδζδξ; Πμζα αάζδ ιπμνχ κα ανς ζηδ ιεθέηδ ιμο υηζ αοηή δ ιέεμδμξ ηδξ ακαζηυπδζδξ είκαζ μ δνυιμξ βζα ιέκα ηζ υηζ εα εκηείκεζ ηδκ ζηακυηδηά ιμο βζ‟ αολδιέκδ πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία ηαζ εα επζηαπφκεζ έηζζ ηδκ πνυμδυ ιμο πάκς ζηδκ Ώηναπυ; Έπεζ ηαιζά ζδιαζία δ πνυμδυξ ιμο ζηδκ Ώηναπυ; Γζαηί; Ώκ είκαζ αθήεεζα υηζ μζ ηοθθμί πνέπεζ κα πνμπςνμφκ αγγίδνληαο ηαζ πζάκμκηαξ, αθθά εηείκμζ πμο έπμοκ υναζδ ηζκμφκηαζ βιέπνληαο ηαζ ιέκμκηαξ εθεφεενμζ ηζ ακελάνηδημζ, βζαηί ηυηε (έπμκηαξ υναζδ) ηθείκς ηα ιάηζα ιμο ηαζ πζάκμιαζ ηαζ κζχες ημ δνυιμ ιμο ακηί κα ημκ αθέπς; Ώοημί πμο ιπμνμφκ κα δμοκ είκαζ βειάημζ πανά ηαζ ιπμνμφκ κα είκαζ αββεθζαθυνμζ ηζ ανςβμί. Ώοημί πμο ρδθαθίγμοκ πνέπεζ απθά κα μδδβδεμφκ. ε πμζα απυ ηζξ δφμ αοηέξ μιάδεξ ακήης; Βίκαζ άναβε μ κμοξ ιμο ημ υνβακμ ηδξ υναζδξ βζα ημκ πκεοιαηζηυ άκενςπμ; Πνμζθένς ημ υνβακμ αοηυ ζημκ ακχηενμ εαοηυ βζα κα ημ πνδζζιμπμζήζεζ; Μπμνχ κα ηναηήζς ζηαεενά ημ κμο ζημ θςξ ηδξ ροπήξ; Καεχξ ακαζημπχ ηδ ιένα ιμο, ηζ νυθμ έπεζ παίλεζ δ πανά; Πχξ μνίγς ηδ θέλδ ραξά; Κοαενκήεδηα απ‟ ηδ πανά ηζ αοηή ηονζάνπδζε ηδ ιένα ιμο; Δ πανά είκαζ πμζυηδηα πμο ακαπηφζζεηαζ απ‟ ηδκ αοημ-ακηίθδρδ. Βίιαζ άναβε ζηακυξ κα λεπάζς ημκ ηιδιαηζηυ πνμζςπζηυ εαοηυ; Μπμνχ άναβε κ‟ ακαβκςνίγς ημκ Έκακ Βαοηυ ζ‟ υθμοξ ημοξ εαοημφξ; Μαξ θέκε υηζ οπάνπεζ έκα ανπέηοπμ, έκα πνυηοπμ, έκαξ δνυιμξ, έκαξ ζηυπμξ ηζ έκα θςξ πμο θάιπεζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ. ηακ υιςξ ημ ακηζθδθεχ, λένς ηίπμηε βζα ηδ ραξά πμο πνέπεζ κα αηηζκμαμθεί ζημ δνυιμ ιμο; Πχξ ακηακαηθάηαζ ζηδ γςή ιμο ημ ανπεηοπζηυ πνυηοπμ ηδξ πανάξ (πμο είκαζ δ επδαηκνλία);
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
327
19. Ώκαβκςνίγς άναβε ημοξ ζοκμδμζπυνμοξ ιμο πάκς ζημ Ανυιμ ηδξ Υανάξ; 20. Βίκαζ άναβε μ ζημπυξ ηδξ ραξάο πάκηα ιπνμζηά ιμο; 21. Μπμνχ άναβε κα ακηθχ ηδ Υανά ηαζ ηδκ Βοδαζιμκία ηδξ Ώηναπμφ υηακ ηδ πνεζάγμκηαζ μζ άθθμζ; 22. Βίιαζ μ θοηνςηήξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ. Με πμζμ ηνυπμ θοηνχκεζ δ ραξά; 23. Ρέεζ άναβε ιέζα απυ ιέκα θοηνςηζηή πανμφιεκδ δφκαιδ; 24. Δ θφζδ ιμο είκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα πανά ή εοδαζιμκία. Με πμζμ ηνυπμ εηδδθχκεηαζ αοηή δ ραξά; Βηδδθχκεηαζ ηαευθμο; 25. ε πμζμ ζχια εηθνάγς εοημθυηενα ηδ ραξά ιμο; 26. Ώκ εηδήθςζα πανά, ήηακ αοηυ ηαεήημκ, ή ημ ανήηα εφημθμ; 27. Πμζεξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ πμζυηδηεξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ιμο πνέπεζ κα ελαθεζθεμφκ ακ πνμζπαεήζς κα οπδνεηήζς πζμ πανμφιεκα; 28. Σζ ι‟ ειπμδίγεζ αθδεζκά κα είιαζ βειάημξ ραξά; 29. Πχξ επδνεάγεζ ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο έκα πανμφιεκμ πκεφια; 30. Με πμζμ ηνυπμ ιπμνχ κα οπδνεηήζς πζμ πανμφιεκα ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο; επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Οζ δοζημθίεξ ηαζ μζ δμηζιαζίεξ πμο δμηζιάγεζ μ ιαεδηήξ πάκς ζημ Ανυιμ είκαζ, υπςξ έπεζξ ακαηαθφρεζ, ιυκμ ζπεηζηέξ· ζοπκά ελμοδεηενχκμκηαζ ιε ηδκ εζζνμή ιζαξ αίζεδζδξ εζχηενδξ απμδέζιεοζδξ. Οζ ακηαιμζαέξ πάκς ζημ Ανυιμ δεκ ελεηάγμκηαζ ηυζμ ζοπκά υζμ μζ δοζημθίεξ. ημ ακενχπζκμ μκ οπάνπεζ πάκηα ιζα ηάζδ πνμξ ηδ εθίρδ ηαζ ημκ πυκμ, πμο πνέπεζ ηεθζηά κα ελμοδεηενςεεί· δ ηάζδ αοηή είκαζ έκα απυ ηα πνμαθήιαηα πμο πνέπεζ κα ακηζιεηςπίζεζ δ Εενανπία, ηαεχξ επζδζχηεζ επίιμκα ζήιενα κα ακορχζεζ ημ ακενχπζκμ βέκμξ απ‟ ημ αάθημ ζημκ μπμίμ ανίζηεηαζ. Ώοηή δ “ηάζδ πνμξ ηδκ αεθζυηδηα”, ηαεχξ είκαζ εειεθζςιέκδ ζε ιζα ζηάζδ ημο κμο, είκαζ ιζα ηυζμ ανπαία ζοκήεεζα χζηε θαίκεηαζ αδζακυδημ ζημκ άκενςπμ υηζ εα ιπμνμφζε πμηέ κα είκαζ δοκαηή ιζα δζαθμνεηζηή άπμρδ ηαζ ιζα ηεθείςξ δζαθμνεηζηή ακηίδναζδ ζηζξ οπμεέζεζξ ηδξ γςήξ. Ώκαθένμιαζ ζ‟ αοηυ βζαηί (ιέζα ζηα πνμαθήιαηα ηαζ ηζξ δμηζιαζίεξ) ακαηαθφπηεζξ ημ Ανυιμ ηδξ Ώκηαιμζαήξ. Νμιίγεζξ, αδεθθέ ιμο, υηζ εα ιπμνμφζεξ κα βνάρεζξ έκα ηείιεκμ πάκς ζημ εέια “Ώκηαιμζαέξ ζημ Ανυιμ”, βζα ηδ αμήεεζα ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο ηαζ βζα ηδ ζηαεενμπμίδζδ ηδξ δζηήξ ζμο εζχηενδξ ζηάζδξ; μο έπς δχζεζ πμθθά βζα κα ζηεθεείξ ζηζξ μδδβίεξ ιμο· δεκ ιπμνεί άναβε ζφκημια ιε ηδκ απμδέζιεοζή ζμο απ‟ ημ αάνμξ ηςκ θνμκηίδςκ ηδξ επζπείνδζδξ, κα ζμο δμεεί μ πνυκμξ βζα ιζα εονφηενδ οπδνεζία; Ώοηυ εα ιπμνμφζε κα βίκεζ ιε ηδ πνήζδ ηδξ πέκαξ ζμο, βζαηί λένεζξ ηζ πνέπεζ κα θεπεεί ηζ μζ θέλεζξ νέμοκ ιε εοημθία απ‟ ηδκ πέκα ζμο, αηυιδ ηζ ακ δεκ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. μο ζοκζζηχ κα ημ ελεηάζεζξ. Ώπαζπμθήεδηεξ πμθφ βζα πμθθά πνυκζα ιε ηζξ θνμκηίδεξ ιζαξ ιεβάθδξ επζπεζνδιαηζηήξ μνβάκςζδξ ηζ μζ επζαεαθδιέκεξ (ηαζ μνεά επζαεαθδιέκεξ) αζπμθίεξ ζμο αθμνμφζακ ηζξ πζμ οθζηέξ υρεζξ ηδξ γςήξ. Σέημζμ ήηακ ημ κηάνια ζμο. Μέζα ζ‟ αοηή ηδ ζθαίνα δνάζδξ δζαηήνδζεξ έκακ εζχηενμ πνμζακαημθζζιυ ζηζξ πκεοιαηζηέξ αλίεξ ηαζ ιζα ζηαεενή απυθαζδ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
328
ααδίζεζξ ημ Ανυιμ, πμο ηίπμηε δε ζηάεδηε ζηακυ κα ηδκ αθθάλεζ. Δ ιεβάθδ απαζπυθδζδ πάκηςξ ιε ιζηνά πνάβιαηα ηζ μζ απαζηήζεζξ απυ ηζξ πμθθέξ εμνοαχδεζξ πνμζςπζηυηδηεξ πμο ζε πενζαάθθμοκ, έπμοκ επζαναδφκεζ ημ αδιαηζζιυ. Θα ιπμνμφζεξ ίζςξ κα είπεξ ηαλζδέρεζ βνδβμνυηενα απ‟ υζμ ιπυνεζεξ ηαζ πζμ απμηεθεζιαηζηά κα λεπςνίζεζξ ημ μοζζχδεξ απ‟ ημ επμοζζχδεξ. Ώοηυ κμιίγς ημ λένεζξ. ηακ ημ ακηζθδθεείξ, έκα ιέθθμκ επμζημδμιδηζηήξ μιμνθζάξ ανίζηεηαζ ιπνμζηά ζμο, ακ ημ εεθήζεζξ, ή δ πζμ ζοκδεζζιέκδ γςή εκυξ ακενχπμο ημο μπμίμο μ θμνέαξ δεκ είκαζ κέμξ ηαζ μ μπμίμξ οπμηάζζεηαζ ζηδκ επζηαηηζηή θςκή ηδξ θοζζηήξ ηυπςζδξ ηαζ ζηα ιεζμκεηηήιαηα εκυξ θοζζημφ ζχιαημξ πμο έπεζ πνδζζιμπμζδεεί βζα πμθθά πνυκζα. μο θές θμζπυκ: Ώκηζιεηχπζζε ημ ιέθθμκ ιε πανά ηαζ βκχνζγε πςξ επζθοθάζζεζ βζα ζέκα ιζα ακακεςιέκδ εοηαζνία ηζ ανβυηενα ιζα ακαπνμζανιμβή ημο πνυκμο ηαζ ηςκ εκδζαθενυκηςκ ζμο πμο εα ζμο επζηνέρεζ ηδ ζπυθδ βζα ιζα ααεφηενδ ηαηακυδζδ ηαζ ιζα αολδιέκδ πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία. Τπάνπμοκ πμθθά πμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ ηαζ πμθθά ζηα μπμία ιπμνείξ κα ιε αμδεήζεζξ. Ο πνυκμξ εα ζμο δείλεζ ημοξ ηνυπμοξ ηαζ ηα ιέζα. Έπε οπμιμκή. Πζζηεφς υηζ εα ζε αμδεήζεζ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ παναίηδζδξ ηζ επίζδξ ζηδκ ακαπνμζανιμβή ηδξ γςήξ ζμο ζημ πνυκμ ηαζ ηζξ πενζζηάζεζξ, ακ ζημπαζεείξ ζηζξ πέκηε εκένβεζεξ πμο είκαζ ηονίανπεξ ζηδκ έηθναζδ ηδξ γςήξ ζμο ζηδ δζάνηεζα αοηήξ ηδξ εκζάνηςζδξ. πςξ λένεζξ, μζ αηηίκεξ ζμο – ροπήξ ηαζ πνμζςπζηυηδηαξ – είκαζ δ πνχηδ ηζ δ πέιπηδ· αοηυ απυ ιυκμ ημο πανμοζζάγεζ έκα πνυαθδια, βζαηί πνμηαθεί ιζα επζηνάηδζδ δφκαιδξ πάκς ζηδ βναιιή ηδξ πνχηδξ ηφνζαξ αηηίκαξ. Βοηοπχξ βζα ζέκα ιέζς αοηχκ ηςκ εκενβεζχκ εηθνάζεδηε δ υρδ ηδξ μνβάκςζδξ ηαζ δ ηάζδ πνμξ ηδκ απμηνοθζζηζηή γςή ηζ υπζ δ ηαηαζηνμθζηή υρδ ή μ οπεν-ηνζηζηυξ κμοξ, υπςξ εα ιπμνμφζε κα είπε ζοιαεί. Αεκ είζαζ ηαηαζηνμθζηυξ· μζ ελέπμοζεξ πμζυηδηέξ ζμο, ακ ιπμνχ κα εηθναζεχ έηζζ, ήηακ δ δφκαιδ κα μνβακχκεζξ ηαζ κα ηοαενκάξ ηζ επίζδξ δ αβάπδ βζα ηζξ ηνοιιέκεξ πναβιαηζηυηδηεξ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα οπήνλε ηαηελμπήκ έκα κμδηζηυ ζχια ηέηανηδξ αηηίκαξ, δίκμκηάξ ζμο ιζα αβάπδ ηδξ ανιμκίαξ πμο ζε αμήεδζε ζηδκ μνβακςηζηή ελμοζία, ιζα αβάπδ ηδξ μιμνθζάξ πμο ζμο επέηνερε κα δεζξ ημ πναβιαηζηυ ηαζ ιζα δζάηνζζδ πμο ζμο επέηνερε κα ζοβηεκηνχζεζξ βφνς ζμο αοηυ πμο ζμο απμηάθορε ηδκ μιμνθζά – αζαθία ηαζ υιμνθα πνάβιαηα. μο έδςζε υιςξ επίζδξ, υπςξ δίκεζ πάκημηε, έκα πκεφια δζαιάπδξ, ςεχκηαξ ζε πνμξ κέεξ κίηεξ ζηδκ οπυεεζδ ηδξ ανιμκίαξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ηοαενκάηαζ απυ ηδ δεφηενδ αηηίκα ηαζ απυ μνζζιέκεξ απυρεζξ αοηή ήηακ δ ζζπονυηενδ επζννμή ζημκ πνμζςπζηυ ζμο ελμπθζζιυ· οπήνλε μ ελζζμννμπδηζηυξ πανάβμκηαξ ζηδκ πνχηδ αηηζκζηή βναιιή εκένβεζαξ πμο εηθνάγεηαζ απυ ηζξ αηηίκεξ ηδξ ροπήξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. ‟ έπεζ ζοκδέζεζ ζζπονά (ηζ αοηυ πνέπεζ κα ζε εκδζαθένεζ ηαζ κα ζε πανμπμζεί) ιε ημοξ Αζδαζηάθμοξ Μ. ηαζ Κ.Υ. μζ Οπμίμζ ιαγί απμηεθμφκ ιζα ζοβηεηνζιέκδ “ιμκάδα οπδνεζίαξ” ζημ ένβμ ηδξ Εενανπίαξ αοηή ηδκ επμπή. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Ώοηή ζμο έδςζε ηδκ ζηακυηδηα κα ενβάγεζαζ ζημ θοζζηυ πεδίμ, κα δζαπεζνίγεζαζ πνήιαηα (ακ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
329
ηζ υπζ βζα ημ δζηυ ζμο ζοιθένμκ) ηαζ ζε έδεζε ζηεκά ιε ηδκ οθζηή γςή ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο, ι‟ έκακ πανάλεκμ ζοιαμθζηυ ηνυπμ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Βίζαζ ζηακυξ κα επεηηαεείξ ιυκμξ ζμο πάκς ζ‟ αοηέξ ηζξ ζδέεξ απυ ηδ βκχζδ ζμο ηςκ αηηζκζηχκ ηάζεςκ ηαζ πμζμηήηςκ ηαζ εα ημ ανεζξ πναβιαηζηά εκδζαθένμκ κα ιεθεηήζεζξ ημ πνυαθδια. μο πνμηείκς κα ιεθεηήζεζξ ημ απμηέθεζια ημο αηηζκζημφ αοημφ ελμπθζζιμφ πάκς ζημ άκεζν πενζαάθθμκ ζμο. Ώνβυηενα εα πνμπςνήζμοιε ζ‟ αοηυ ημ γήηδια ιε ιεβαθφηενδ θεπημιένεζα. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Φεβξνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, μο δυεδηε ηεθεοηαία ιζα ενβαζία πμο εα απμηεθέζεζ βζα ζέκα έκα ζδιείμ μθμηθήνςζδξ. Πμθθά ιπμνείξ κα ηάκεζξ ιε ηδκ ήνειδ ζηέρδ, ηδ δζάποζδ αβάπδξ ηαζ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ δφκαιδξ πμο είζαζ ηυζμ ζηακυξ κα δχζεζξ ιέζς ηδξ αηηίκαξ ηδξ ροπήξ ζμο. Θα ήεεθα κα ζοθθμβζζεείξ ααεζά ηαζ κα ζηεθεείξ αοηή ηδκ εοηαζνία βζα οπδνεζία. Ο δνυιμξ ηδξ οπδνεζίαξ ακμίβεηαζ ζε ζέκα, υπςξ ζμο οπέδεζλα ζηζξ ηεθεοηαίεξ μδδβίεξ ιμο ηαζ δ ζοκενβαζία ζμο είκαζ εοπνυζδεηηδ ηαζ πνήζζιδ. Οζ πνμζανιμβέξ ζοκεπίγμκηαζ ιε ηαπφηδηα ζηδ γςή ζμο ηζ μζ δζαδζηαζίεξ ηδξ γςήξ ε‟ απθμοζηεοεμφκ ζηαεενά βζα ζέκα, ακ ημ εεθήζεζξ ηζ ακ δζαιμνθχζεζξ ημ ιέθθμκ ιε ηδκ εκηφπςζδ ηδξ ροπήξ ζμο. Βίπε εκδζαθένμκ κα ζδιεζχζς ζηδκ πενίπηςζή ζμο πχξ ημ ηέηανημ αηηζκζηυ κμδηζηυ ζχια (πμο απμηεθεί ιένμξ ημο ελμπθζζιμφ ζμο) πνδζζιμπμίδζε ηδ δφκαιή ημο πμθφ ζοπκυηενα ιε ανιμκία πανά ιε δζαιάπδ, υπςξ είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ γςχκ ηςκ αδεθθχκ ζμο. Ώοηυ μθείθεηαζ ζηδκ πνχηδ αηηζκζηή δναζηδνζυηδηα ηδξ ροπήξ ζμο πμο έπεζ ιεηαηνέρεζ ηδ δζαιάπδ ζε ανιμκία. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ δζαιάπδξ ζηδ γςή ζμο ήηακ απμηέθεζια ηδξ δναζηδνζυηδηαξ ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ (πμο δνα ηάης απ‟ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή επζννμή) ιε ιζα ακηίδναζδ πάκς ζημ ηνίημ αηηζκζηυ θοζζηυ ζμο ζχια. Μζα ζηεκή ζπέζδ ακάιεζα ζηδ δεφηενδ ηαζ ηδκ ηνίηδ αηηίκα ηαηαθήβεζ ζοπκά ζε δοζημθία, βζαηί εηθνάγμοκ δφμ δζαθμνεηζημφξ ηνυπμοξ δυιδζδξ. ‟ αοηυ εα επακέθες ανβυηενα ιε πενζζζυηενεξ θεπημιένεζεξ. Θα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ζημ βεβμκυξ υηζ πμθθμί απυ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο θεζημονβμφκ ιε κμδηζηά ζχιαηα ηέηανηδξ αηηίκαξ. Ώοηυ πανέπεζ έκακ ελαζνεηζηά εκδζαθένμκηα θυβμ βζαηί υθμζ επζθεβήηαηε κα ενβαζεείηε ζηδ δζάθοζδ ηδξ βμδηείαξ. Σμ αζηνζηυ πεδίμ είκαζ ημ πεδίμ ηδξ δοαδζηυηδηαξ, ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ ηαζ δ αθθδθεπίδναζδ αοηχκ ηςκ ακηζεέηςκ ιαγί ιε ηζξ εκένβεζεξ πμο απμδεζιεφμκηαζ απ‟ ημ άημιμ, έπεζ δμιήζεζ ζηδ δζάνηεζα ηςκ αζχκςκ ηδκ παβηυζιζα βμδηεία. Δ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
330
Ώνιμκία ιέζς Αζαιάπδξ είκαζ ημ παναηηδνζζηζηυ ηαζ ημ απμηέθεζια ηδξ ηέηανηδξ αηηζκζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Βηθνάγεηαζ πθήνςξ ζημ ηέηανημ πεδίμ, υπμο δ ηφνζα δοαδζηυηδηα ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ ηαζ ηδξ ηνζπθήξ πνμζςπζηυηδηαξ ζοκακηχκηαζ, ζιίβμοκ ηαζ δζαθφμκηαζ ζε ιζα εκυηδηα. Θα ήεεθα κα ζμο ζοζηήζς αοηή ηδ ζηέρδ βζα ζημπαζιυ ηαζ ζοθθμβζζιυ· έπεζ ζοβηεηνζιέκδ αανφηδηα ζηδκ μιαδζηή δνάζδ ζπεηζηά ιε ηδκ μιαδζηή δζάθοζδ ηδξ παβηυζιζαξ βμδηείαξ. Σα ηέηανηδξ αηηίκαξ κμδηζηά ζχιαηα ηςκ ιεθχκ εα δζεοημθφκμοκ αοηυ ημ ένβμ. Έπμκηαξ ηζξ αηηίκεξ έκα, ηέζζενα ηαζ πέκηε εκενβέξ ζημκ ελμπθζζιυ ζμο, ιπμνείξ κα ακηζθδθεείξ πμφ πνμζανιυγεηαζ ημ ένβμ ζμο ιέζα ζηδκ εζηυκα. Αεκ έπς πμθθά κα ζμο δχζς αοηή ηδ θμνά ζακ πνμζςπζηή μδδβία. Δ πναβιάηςζδ ιζαξ δδιζμονβζηήξ πνμζανιμβήξ ηςκ επζηείιεκςκ αθθαβχκ ζηδ γςή ζμο ηζ δ εδναίςζδ ημο εαοημφ ζμο ζακ ακακεςιέκμο ηέκηνμο δφκαιδξ ζε μπμζμδήπμηε πενζαάθθμκ απαζηεί ηδκ πνμζμπή ηδξ ροπήξ ζμο, εα είκαζ ανηεηυ βζα ηδκ πθήνδ πκεοιαηζηή ζμο απαζπυθδζδ, δεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Θα ήεεθα πάκηςξ κα ζημπαζεείξ ηα αηυθμοεα βεβμκυηα: 1. Δ ροπζηή εκένβεζα είκαζ βζα ζέκα εζηζαζιέκδ ζημ αζηνζηυ ζχια. 2. Δ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ είκαζ εζηζαζιέκδ ζημ κμδηζηυ ζχια. Θα αθήζμοιε ημ ένβμ ημο δζαθμβζζιμφ υπςξ είκαζ ηχνα ιαγί ιε ηδ ζοκέπζζδ ηδξ ακαζηυπδζδξ πάκς ζηδ Υανά. Βίεε αθδεζκά δ Υανά κα είκαζ πάκς ζμο ηαζ κα ζμο επζηνέπεζ κα πμνεφεζαζ ζε εζνήκδ. Φεβξνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΤΝΒΡΓΏΣΔ, Αεκ ακαθφς ηζξ δοκάιεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζδζαίηενα ηδκ αζηνζηή ζμο δφκαιδ υπςξ είπα ηδκ πνυεεζδ κα ηάκς, βζαηί ζμο έδςζα ιζα ανηεηά πθήνδ ακάθοζδ ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία. ,ηζ οπέδεζλα εηεί είκαζ υ,ηζ πνεζάγεζαζ ηχνα. Ώνβυηενα ίζςξ επεηηαεχ, αθθά πνμξ ημ πανυκ έπεζξ υθα υζα πνεζάγεζαζ κα λένεζξ βζα κα πνμπςνήζεζξ ζηακμπμζδηζηά. ηδκ ηαπεζκυηδηα ηαζ ηδ δφκαιδ ηδξ αβάπδξ, αδεθθέ ιμο, ανίζηεηαζ δ απμδέζιεοζή ζμο ηζ αοηυ λένς πςξ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. Ώοηυξ μ πνυκμξ οπήνλε πνυκμξ οπένηαηδξ δοζημθίαξ ηαζ ημ ηέθμξ δεκ είκαζ άιεζμ. Έκα απυ ηα ηφνζα ιαεήιαηα πμο πνέπεζ κα ηονζανπήζμοκ υθμζ μζ ιαεδηέξ πνζκ βίκεζ εθζηηή δ ιφδζδ είκαζ ημ ιάεδια ηδξ ζηαεενήξ ειιμκήξ έκακηζ πακηυξ πμο πνμζπαεεί κα πνμλεκήζεζ δοζημθία. Σμ πνμζςπζηυ ζμο πνυαθδια εκζζπφεηαζ ηαζ βίκεηαζ οπεναμθζηά πενίπθμημ ελαζηίαξ ηςκ ακηζδνάζεςκ ηςκ άιεζςκ ζοκενβαηχκ ζμο ηαζ ηδξ επίιμπεδξ πνμζπάεεζάξ ζμο κα ζδηχζεζξ απ‟ ημοξ χιμοξ ημοξ υζα ιπμνείξ. Γίκεηαζ θμζπυκ έκα ιάεδια μιαδζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ηαζ ζοκεπχξ ελαζνεηζηά πμθφηζιμ. Μδ ζδηχκεζξ πάνα πμθθά, αδεθθέ ιμο. Βίκαζ δζηαίςια ηςκ ροπχκ ημοξ κα ιάεμοκ ηα ίδζα ιαεήιαηα πμο πνεζάζηδηε κα ιάεεζξ ηαζ ιζα οπενεοζπθαπκζηή ηανδζά δεκ είκαζ πάκηα ημ πζμ πνήζζιμ απυηηδια. Μζα ηανδζά βειάηδ αβάπδ είκαζ πάκηα ςθέθζιδ. Έιαεεξ πμθθά ζηδκ πνμδβμφιεκδ εκζάνηςζή ζμο πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή ηαζ ιάθζζηα ζηακμπμζδηζηά. Μδκ αθαζνείξ απυ ημοξ άθθμοξ ημ δζηαίςια κα ζηέημοκ ιυκμζ ιε ιζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
331
ελαζνεηζηά ιεβάθδ επίδεζλδ ηδξ πνμζηαηεοηζηήξ εηείκδξ αβάπδξ ηδκ μπμία ημ ζζπονυ ζμο αζηνζηυ ζχια ιπμνεί ηυζμ εφημθα ηαζ ηυζμ αθηνμοζζηζηά κα εηθνάζεζ. Άθδζέ ημοξ κα ακηζιεηςπίζμοκ ηα γδηήιαηα ηδξ ροπήξ πμο πνμηαθμφκ ηδκ πνμζμπή ημοξ ιε ημ ιέζμκ ημο οθζημφ ιαεήιαημξ ηζ επίηνερέ ημοξ έηζζ κα εζζέθεμοκ ζηδκ επυιεκδ γςή ημοξ ηαθφηενα ελμπθζζιέκμζ βζα κα αβαπμφκ, κα ενβάγμκηαζ ηαζ κα γμοκ αθηνμοζζηζηά. Δ ιυκδ δζέλμδυξ ζμο είκαζ κα εζηζάγεζαζ ζοκεπχξ ζηδκ ροπή ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ηαεχξ επζηοβπάκεζξ αοηή ηδκ εοεοβνάιιζζδ ηζ επαθή, δ ροπή έπεζ ημ ηφνζμ ζδιείμ επαθήξ ηδξ ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ιέζς ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ. Ώοηυ είκαζ ιζα εοθμβία βζα ζέκα, αηυιδ ηζ ακ ζοκζζηά πνυαθδια. Ίζςξ ζοθθάαεζξ υζα επζγδηχ κα ζμο ιεηαδχζς, ακ πς πςξ αοηή δ ζπέζδ εδναζχεδηε απ‟ ηδ κμήιμκα εέθδζδ ηδξ ροπήξ ζμο βζα κα ζθιεξαίλεη ηζξ αζηνζηέξ ζμο ακηζδνάζεζξ ιε ηδκ πνχηδ αηηζκζηή εκένβεζα ηαζ κα ηζξ πνςιαηίζεζ ιε ηδκ απμζπαζιέκδ ηαζ απμιμκςιέκδ εηείκδ δφκαιδ πμο είκαζ ημ ηφνζμ παναηηδνζζηζηυ ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ. Δ πνυεεζδ ήηακ κα ζε ηαηαζηήζεζ ζζπονυ ζημ πζμ αδφκαημ ζδιείμ ζμο. Δ απυζπαζδ πμο βίκεηαζ ζζπονά αζζεδηή ιε αβάπδ (βζαηί ιδκ λεπκάξ πςξ δ πνχηδ αηηίκα είκαζ ιυκμ δ πνχηδ οπμ-αηηίκα ηδξ ιεβάθδξ ημζιζηήξ αηηίκαξ ηδξ Ώβάπδξ) είκαζ μ πανάβμκηαξ πμο εα θένεζ απμδέζιεοζδ ηαζ ηαηακυδζδ, υπζ ιυκμ ζε ζέκα αθθά ηαζ ζε υθμοξ βφνς ζμο. Δ υρδ ηδξ αθμζίςζδξ πμο ηυζμ εφημθα εηθνάγεζ ημ αζηνζηυ ζχια πνέπεζ κα ιεημοζζςεεί ζε απμζπαζιέκδ αθθά ακζδζμηεθή αβάπδ. Να εοιάζαζ υηζ δ αθδεζκή αβάπδ πνέπεζ ιενζηέξ θμνέξ κα ζηαεεί πανάιενα ηαζ κα παναηδνεί εζνδκζηά, εκχ μζ άθθμζ ιαεαίκμοκ ηα ιαεήιαηά ημοξ – έκα πνάβια πμο ζμο είκαζ αθδεζκά δφζημθμ κα ηάκεζξ, αδεθθέ ιμο. ,ηζ εα ζμο γδηήζς κα ηάκεζξ πάκς ζηδ βναιιή ημο δζαθμβζζιμφ είκαζ ιζα απθή εηθναζιέκδ πνάλδ αθμζίςζδξ ζηδκ οπδνεζία ηδξ ροπήξ, πμο ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ είκαζ δ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδξ Εενανπίαξ. Ώοηή είκαζ δ ζεζνά. Κάκε ηδκ πνμημφ ζοιιεηάζπεζξ ζημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ. Άθδζε ηδκ πνμζςπζηυηδηα κα ηαοηζζεεί ιε ηδκ ροπή ηαζ κα απμζπαζεεί ζηυπζια απυ υθεξ ηζξ άθθεξ επαθέξ ιε ιζα πνάλδ εέθδζδξ ηαζ (απ‟ αοηυ ημ ζδιείμ) άθδζε ηδκ ροπή κ‟ ακηαπμηνζεεί εηθένμκηαξ ηνεζξ θμνέξ ημ Ο.Μ. ηαεχξ “απμηηά ηαημπή” ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ βζα οπδνεζία. ηέθηεζαζ ιε δζαφβεζα, αδεθθέ ιμο, υηακ ηα ζοκαζζεήιαηα ηςκ άθθςκ δε ζε ηαηαηθφγμοκ ηαζ δεκ παναζφνμοκ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια ιαγί ιε ηα δζηά ημοξ. Ώνκήζμο ηυηε κα ηαηαηθφγεζαζ ηαζ ιδ εεςνείξ υηζ απμηοβπάκεζξ απυ ηάπμζα άπμρδ υηακ μζ άθθμζ απμηοβπάκμοκ κα ακηζιεηςπίζμοκ ηα γδηήιαηα υπςξ εα έπνεπε. Οζ ακηζδνάζεζξ ηςκ άθθςκ δεκ απμηεθμφκ δζηή ζμο εοεφκδ. Βοεφκδ ζμο είκαζ κα ημοξ δχζεζξ δφκαιδ ηζ απυζπαζδ. Μδκ επςιίγεζαζ ζοκεπχξ εοεφκεξ πμο δεκ είκαζ δζηέξ ζμο. Ώοηυ είκαζ έκα απυ ηα δοζημθυηενα ιαεήιαηα πμο πνέπεζ κα ιάεεζ έκαξ ιοδιέκμξ πνμημφ ιπμνέζεζ κα βίκεζ δεηηυξ ζακ εκενβυξ ενβάηδξ ιέζα ζηδκ Εενανπία ηδξ Ώβάπδξ. Δ γςή ζμο επζθοθάζζεζ κέεξ αθθαβέξ. Μδ θμαάζαζ, βζαηί αοηέξ μζ αθθαβέξ δείπκμοκ ιζα ακμζπηή εφνα ηζ έκα εονφηενμ πεδίμ βζα αβαπδηζηή οπδνεζία. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο ζηέθεη ζηαζεξά ζην Άζξακ ηνπ Θηβεηαλνχ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
332
ηδκ G.S.S. Μάξηηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκαθαιαάκς ιζα ζοβηεηνζιέκδ ενβαζία ιαγί ζμο ιε πκεφια πνμζδμηίαξ ελαζηίαξ ηδξ πναβιαηζηήξ ζμο εοαζζεδζίαξ. Σδκ ακαθαιαάκς επίζδξ ακαβκςνίγμκηαξ υηζ ηαεχξ ενβαγυιαζηε ιαγί πνέπεζ κα πνμπςνμφιε ιε ηδκ μθεζθυιεκδ πνμζμπή ηαζ αθδεζκή πνμθφθαλδ. Πνέπεζ κα ενβαζεμφιε ζοβηεηνζιέκα ηαζ εζηειιέκα ιε ιζα ηεπκζηή πμο εα ηαηαθήλεζ ζε ζηένεα εειέθζα. ΐνίζηεζαζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ βζα δφμ θυβμοξ: Πνχημ, δ εκεμοζζχδδξ πνμζπάεεζά ζμο ηαζ μζ πνμζανιμβέξ πμο δ ροπή ζμο ζ‟ έπεζ ακαβηάζεζ κα ηάκεζξ ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή, πνμηάθεζακ ηδκ πνμζμπή ιμο ηαζ ηένδζζακ βζα ζέκα ημ δζηαίςια βζα ιζα πζμ ελεζδζηεοιέκδ ηαζ αημιζηή εηπαίδεοζδ. Αεφηενμ, ηαηέπεζξ έκα ζοβηεηνζιέκμ πάνζζια κα εεναπεφεζξ ηζ αοηυ πνέπεζ κα ηαθθζενβδεεί, επεζδή είκαζ ηαεαβζαζιέκμ ηζ επεζδή ηναηά βζα ζέκα ημ ιοζηζηυ ημο πναβιαηζημφ πεδίμο ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Έκα απυ ηα πνχηα πνάβιαηα πμο εα ιε νςημφζεξ ακ ζηεηυιαζηε πνυζςπμ ιε πνυζςπμ, εα ήηακ: Πμζμ είκαζ ημ πνάβια πμο πνεζάγμιαζ πενζζζυηενμ; Σζ πνέπεζ κα ηάκς βζα κα απμδεζιεοεχ ζε ιεβαθφηενδ οπδνεζία ηαζ ααεφηενδ ηαηακυδζδ; Θα ζμο έθεβα ιε ηάεε πνμεοιία, αδεθθέ ιμο, πςξ εα απμηηήζεζξ ιζα αολδιέκδ δζεφνοκζδ ζοκείδδζδξ ηαεχξ ιαεαίκεζξ κα δζαηδνείξ εκένβεζα ηαζ κα πνδζζιμπμζείξ μνεά ημ πνυκμ. Βίζαζ έκαξ ηαθυξ αβςβυξ δφκαιδξ ηαζ ηςκ πνακζηχκ ζημζπείςκ ηαζ ιέζα απυ ζέκα ιπμνεί κα νέεζ ακειπυδζζηα (ιζθχκηαξ ζπεηζηά) ροπζηή δφκαιδ. Ώθθά ιέπνζ ηχνα πνδζζιεφεζ ιυκμ βζα κα ζζπονμπμζεί ηα άημια ημο ζχιαημξ ηαζ ηδξ ηεθαθήξ ζμο ηαζ βζα κα ηνμφεζ αίαζα πάκς ζε υθμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ ζοκδέεζαζ. Βηδδθχκεηαζ ζε ιζα ιμνθή ηαθμηάβαεδξ ηονζανπίαξ ηαζ ιάθθμκ ζε ςεεί πανά ηδ πνδζζιμπμζείξ. Πνέπεζ ζοκεπχξ κα ιάεεζξ κα πνδζζιμπμζείξ ηδκ εζζνέμοζα δφκαιδ ηαζ κα ηδ ζηνέθεζξ ζε επμζημδμιδηζημφξ αβςβμφξ. Υνεζάγεηαζ κα αζπμθδεείξ πενζζζυηενμ ι‟ εηείκμοξ πμο ιπμνείξ κα αμδεήζεζξ πανά ιε ηζξ δζηέξ ζμο ακηζδνάζεζξ – ηαθέξ ηαζ ηαηέξ. Γφνς ζμο, ζημ πενζαάθθμκ ζμο ηζ ακάιεζα ζ‟ υζμοξ ζμο είκαζ μζηείμζ, οπάνπμοκ πμθθμί πμο εα ιπμνμφζεξ κα αμδεήζεζξ ηαζ κα απμδεζιεφζεζξ. Χζηυζμ ζε θμαμφκηαζ ηαζ θμαμφκηαζ αοηυ πμο έπεζξ θυβς ηδξ αζαζυηδηαξ ηδξ πνμζέββζζήξ ζμο ζ‟ αοημφξ· ηνφαμοκ ηδκ αθδεζκή ημοξ ακάβηδ απυ θυαμ ιήπςξ ημοξ αββίλεζξ ιε οπεναμθζηά ζζπονυ πένζ. Βίζαζ επίζδξ οπεναμθζηά απαζπμθδιέκμξ ιε ηζξ κμδηζηέξ δζαηοπχζεζξ υζςκ βκςνίγεζξ υηζ είκαζ αθδεζκά ηαζ ιε ιζα αηνζαή δζαηφπςζδ υζςκ ζμο είκαζ πμθφηζια· ηαζ δεκ έπεζξ δχζεζ ζοκεπχξ ημκ απαζημφιεκμ πνυκμ ηαζ ηδκ ηανδζά ηδξ αβάπδξ ζηδ ααεζά ακάβηδ υζςκ ζοκακηάξ – υθςκ υζςκ ζοκακηάξ, αδεθθέ ιμο. θμζ πνεζάγμκηαζ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ ηζ αοηυ ημ πνεζάγμκηαζ πενζζζυηενμ απυ ηαεανά εηθναγυιεκεξ απμηνοθζζηζηέξ αθήεεζεξ, υζμ αθδεζκέξ ή εαοιαζηέξ ηζ ακ είκαζ. Αχζε ημοξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. Δ ιεηάδμζδ ηδξ Πνμαζχκζαξ μθίαξ εα ένεεζ ανβυηενα ηαζ θοζζηά υηακ εα ημοξ έπεζξ απμδείλεζ υηζ “ζηέηεζξ ζε πκεοιαηζηή φπανλδ”. Γζα ζέκα πνέπεζ κα οπάνλεζ ηχνα ιζα πενίμδμξ ζηαεενήξ παβίςζδξ υζςκ έπμοκ απμηηδεεί ηαζ ιζα εοβεκζηή έλμδμξ πνμξ ημκ ηυζιμ ηςκ θίθςκ ζμο. Άθδζέ ηνπο κα ζμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
333
απμηαθοθεμφκ. Θα ημ ηάκμοκ υηακ ζοκακημφκ ζοκεπχξ οπμιμκεηζηή ηαζ αβαπδηζηή εοβέκεζα. Δ πενζεηηζηυηδηα πνέπεζ κα πάνεζ ηδ εέζδ ηδξ έηηδξ αηηζκζηήξ ζμο απμηθεζζηζηυηδηαξ, βζαηί αοηή δ απμηθεζζηζηυηδηα πενζέπεζ ηδκ πμζυηδηα ηδξ δηαπεξαζηηθφηεηαο ηζ αοηή ηδκ εζηζαζιέκδ ενβαζία ηδκ έπεζξ πνμςεήζεζ ανηεηά. Δ έηηδ αηηίκα ζμο έπεζ επίζδξ δχζεζ ιζα εοαίζεδηδ ζοκαζζεδιαηζηή θφζδ, πμο ζδιαίκεζ έκα δθζαηυ πθέβια οπεναμθζηά εκενβυ ζηδ θεζημονβία ημο. Ώοηυ ημ βκςνίγεζξ ηαθά. Πάκς ζ‟ αοηυ πνέπεζ κα πανέιαεζ δ ηανδζαηή πμζυηδηα. Πενζζζυηενα εα ζμο δχζς ανβυηενα, αθθά μζ παναπάκς οπαζκζβιμί εα ζμο δχζμοκ υζα πνεζάγεζαζ, ακ ζοθθμβζζεείξ ηαηάθθδθα ηα θυβζα ιμο ηαζ δε δοζθμνείξ βζα υζα θές. Σμ πνυαθδιά ιμο είκαζ κα εηπαζδεφζς ημκ ηαεέκα ζαξ χζηε κα ππεξεηείηε ηνλ φκηιν πςνίξ πνμζςπζηά ειπυδζα ηαζ πςνζζηζηυηδηα… Δ ενβαζία ημο ζδζαίηενμο αοημφ μιίθμο δεκ ιπμνεί κ‟ ανπίζεζ πναβιαηζηά πνμημφ μζ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ ιεθχκ οπμηαπεμφκ ζημκ μιαδζηυ ζημπυ ηζ εηπαζδεοεμφκ κα είκαζ ηαεανμί αβςβμί. Βίκαζ, αδεθθέ ιμο, έκαξ ιεβάθμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζημπυξ ηαζ ζοκεπχξ ιδκ απμεαννφκεζαζ, αθθά ενβάζμο, γήζε ηαζ πάκς απ‟ υθα αγάπα. Γεθέκβξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ΐνίζηεζαζ ηυζμ θίβμ ηαζνυ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ χζηε δεκ είκαζ ηχνα ζημπυξ ιμο (ηζ μφηε εα ήηακ θνυκζιμ) κα αθθάλς ηδκ ενβαζία πμο ζμο πενζέβναρα κςνίηενα. Αεκ έπεζξ άθθςζηε εδναζχζεζ αηυιδ ηδκ ακαβηαία ηαηηζηή ηαζ νοειυ. Αεκ έπς πμηέ ηδκ πνυεεζδ κα είιαζ αοηανπζηυξ ηαζ δε γδηχ πμηέ οπαημή. Πνμααίκς απθά ζε οπμδείλεζξ ηαζ αθήκς ημ ιαεδηή κα ηζξ εθανιυζεζ ή υπζ, υπςξ ιπμνεί κα πνμηζιά ηζ υπςξ οπαβμνεφεζ μ γήθμξ ημο. Παναημθμοεχ υιςξ ηδκ ενβαζία ημο ηαζ ηα απμηεθέζιαηά ηδξ. Μπμνχ θμζπυκ κα πς έκα πνάβια; Θα ήεεθα κα δς ζε ζέκα ιζα ζηαεενυηενδ εθανιμβή ημο δζαθμβζζηζημφ ένβμο. Πνμζπάεδζε κα είζαζ υζμ ημ δοκαηυ ηαηηζηυξ ζηδκ ηαεδιενζκή ημο απμηεθεζιαηζηυηδηα. Μδκ αθήκεζξ ηίπμηε εηηυξ απ‟ υ,ηζ είκαζ ακαπυθεοηημ κα πανέιαεζ ζημκ ήνειμ πνυκμ ζμο ζηδκ Πανμοζία. Βδχ είκαζ ίζςξ έκα ζδιείμ υπμο εα ιπμνμφζεξ κα πεζεανπδεείξ ηάπςξ απμηεθεζιαηζηυηενα. Καηακυδζεξ ηαπφηαηα ηαζ ηαθά ηδκ οπυδεζλή ιμο ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζπεηζηά ιε ηδκ πνμζέββζζδ ηςκ ακενχπςκ. Δ οπδνεζία ζμο πνέπεζ κα είκαζ ιζα ζζπονή αβαπδηζηή επαθή. Δ ιέεμδυξ ζμο πνέπεζ κα είκαζ εκυξ ιεβάθμο εκδζαθένμκημξ βζ‟ αοημφξ, ιεβαθφηενμο απυ ημ εκδζαθένμκ βζα υ,ηζ ιπμνεί κα έπεζξ κα ημοξ δχζεζξ ιε απμηνοθζζηζηή ηαζ δζακμδηζηή θφζδ. Δ ακάβηδ ημοξ είκαζ εηείκμ πμο έπεζ ζδιαζία. Δ πνμζπάεεζα κα ηαηαθάαεζξ αοημφξ ημοξ ακενχπμοξ (ιε ηδκ επειφεεζα ηαζ ηδ ζζςπή ημοξ, ηζξ αδοκαιίεξ ηαζ ηζξ δοκάιεζξ ημοξ, ηζξ εθέζεζξ ηαζ ηζξ απμηοπίεξ ημοξ, ηζξ αθμζζχζεζξ ηαζ ηζξ ζοκήεεζέξ ημοξ) ηαζ κα ιπεζξ ζηζξ ζοκεζδήζεζξ ημοξ εα ζμο δχζεζ ηδκ εηβφικαζδ πμο πνεζάγεζαζ ηαζ εα ζμο επζηνέρεζ ανβυηενα κα είζαζ έκαξ οπδνέηδξ ημκ μπμίμ ειείξ, μζ δάζηαθμζ ζηδκ εζχηενδ πθεονά, ιπμνμφιε κα πνδζζιμπμζήζμοιε πθδνέζηενα. ΐνίζηεζαζ, αδεθθέ ιμο, ζημ “θςηζζιέκμ Ανυιμ” ηζ δ ροπή ζμο εα ζε μδδβήζεζ ζε ιζα πζμ αέααζδ ηαηακυδζδ ηαζ ιζα πζμ εδναζςιέκδ εζνήκδ. Ώοηυ ημ έπεζξ ακηζθδθεεί
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
334
ζοπκά υηζ ημ πνεζάγεζαζ. Ώζπμθήζμο ημοξ ενπυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ιε ιζα πνμζεηηζηή ιεθέηδ υθςκ ηςκ μιαδζηχκ μδδβζχκ. Πνμζπάεδζε κα ηονζανπήζεζξ ημ πενζεπυιεκυ ημοξ ηαζ κα ελμζηεζςεείξ ιε ηζξ μιαδζηέξ πνμεέζεζξ, ημοξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ ηαζ ηδκ πνμηαηανηηζηή αοηή δζδαζηαθία. Πνμζπάεδζε κα ηαηακμήζεζξ ιε πενζζζυηενδ κμδιμζφκδ ηζ είκαζ ημ μιαδζηυ αοηυ πείναια ζημ μπμίμ αμδεάξ. Βίκαζ δ νκαδηθή ενβαζία ζηδκ μπμία έπεζξ ειπθαηεί ηζ υπζ απθά δ ακάθδρδ εκυξ ηνυπμο πνμζςπζηήξ εηβφικαζδξ… Δ αημιζηή πθεονά αοηήξ ηδξ ενβαζίαξ δεκ έπεζ ζδιαζία, εηηυξ ζημ ααειυ πμο ιπμνεί κα επδνεάζεζ ημκ υιζθμ ζακ ζφκμθμ. Ώοηυ είκαζ ημ ζδιείμ πμο πνέπεζ κα ζοθθδθεεί απυ ζέκα ηζ απυ ανηεηά ιέθδ ημο μιίθμο. Καζ ιπμνχ άναβε, αδεθθέ ιμο, κα πνμζεέζς ιζα απμπαζνεηζζηήνζα θέλδ; ηυπεοε ζηδκ εηδήθςζδ εοηοπίαξ. Να είζαζ πανμφιεκμξ ζηδκ ενβαζία ηαζ ηδκ οπδνεζία ζμο. Να ιδκ είζαζ ηυζμ ηεκηςιέκμξ, αθθά κα πνμπςνείξ εοηοπζζιέκα πάκς ζημ θςηζζιέκμ Ανυιμ. Ώοηή είκαζ δ πνμζεοπή ιμο βζα ζέκα. Μάξηηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σμ ένβμ ηδξ ζοβπχκεοζδξ ιε μπμζαδήπμηε μιάδα είκαζ πάκημηε δφζημθμ ηαζ ήηακ ζδζαίηενα ηέημζμ ζηδκ πενίπηςζή ζμο. Σμ είπα πνμαθέρεζ, αθθά είδα επίζδξ υηζ εα έηακεξ ιζα πναβιαηζηή πνμζπάεεζα κα ημ επζηφπεζξ ηαζ δεκ έπς απμβμδηεοεεί. Υνεζάγεζαζ πάκηςξ ιζα αηυιδ ιεβαθφηενδ πενίμδμ πνμζανιμβήξ πνζκ απμημθιήζς κα ζμο δχζς είηε ημ δζαθμβζζιυ είηε ηδκ πνμζςπζηή δζδαζηαθία πμο εθπίγς ηάπμηε κα ζμο δχζς. Ώοηυ δεκ μθείθεηαζ ζε ηάηζ πμο εα ιπμνμφζεξ κα εεςνήζεζξ ζθάθια, αθθά μθείθεηαζ ηονίςξ ζηδκ οπεναμθζηή ζμο εοαζζεδζία ζηδκ ροπζηή δζέβενζδ. ε πενζπηχζεζξ ζακ ηδ δζηή ζμο οπάνπεζ ακάβηδ κα πνμπςνμφιε ιε ελαζνεηζηή πνμζμπή. Τπάνπεζ ιέζα ζμο ιζα ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ θοζζηή ζζμννμπία ηζ έκαξ νοειυξ πμο ακαηνέπεηαζ πμθφ εφημθα. Ώοηυ μθείθεηαζ ζηδκ εηπθδηηζηή δφκαιδ ημο αζεενζημφ ζμο ζχιαημξ. Σμ γςηζηυ αοηυ ζχια ζμο έπεζ ηέημζα δφκαιδ ηαζ ιεηαθένεζ ηυζδ πμθθή εκένβεζα ζηα ακχηενα επίπεδα ημο αζηνζημφ πεδίμο ηζ επίζδξ απυ ηα ηαηχηενα κμδηζηά, χζηε ακαηνέπεζ μνζζιέκμοξ ελζζμννμπδηζημφξ πανάβμκηεξ ζημ θοζζηυ ζχια. Έηζζ ημ ένβμ μπμζμοδήπμηε δαζηάθμο πμο ενβάγεηαζ ιαγί ζμο πενζπθέηεηαζ ηνμιαηηζηά. Ώζζεάκεζαζ πμθφ έκημκα ηαζ ηζκείζαζ ηαζ ιζθάξ ιε οπεναμθζηά ιεβάθδ επαηυθμοεδ ηαπφηδηα. Βίκαζ έκα πναβιαηζηυ πνυαθδια βζα ιέκα (ιήπςξ ζε εηπθήζζεζ αοηυ, αδεθθέ ιμο;) πχξ κα ζμο λεηαεανίζς ηδκ ακάβηδ ζμο βζα επζανάδοκζδ. Πχξ ιπμνχ εβχ, ιε ηδκ ηαεανυηενδ υναζή ιμο απυ ζέκα ηαζ ηδ βκχζδ ιμο ηςκ θεπημθοχκ ζςιάηςκ ζμο ηαζ ηδξ ηαηάζηαζήξ ημοξ, κα ζε ηάκς ζηακυ κα ηδ ζοθθάαεζξ ηζ εζφ επίζδξ; Αεκ ιπμνχ κα ηάκς ηίπμηε πενζζζυηενμ απ‟ ημ κα είιαζ πμθφ επζθοθαηηζηυξ ζ‟ υ,ηζ ζμο δίκς ζε δζέβενζδ ηαζ πνμζμπή, βζαηί μζ ακηζδνάζεζξ ζμο είκαζ ηυζμ βμνβέξ ηαζ ηυζμ αίαζεξ. Πνέπεζ κα ζηαειίγς ιε πνμζμπή ηζ ζμο γδηχ κα ηάκεζξ, βζαηί ηα απμηεθέζιαηα είκαζ ηυζμ άιεζα ηζ δ επαθή ιε ηδκ εκένβεζά ιμο δδιζμονβεί ηυζμ ζοπκά ιέζα ζμο οπενδζέβενζδ ηζ ενεεζζιυ, ιε απμηέθεζια ηδκ ηυπςζδ. Ίζςξ ιπμνχ κα ζε αμδεήζς ανηεηά θέβμκηαξ υηζ, ελαζηίαξ ημο αηηζκζημφ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
335
ζοκδοαζιμφ ζμο ηαζ ημο πανεθευκημξ ζμο ζε άθθεξ γςέξ, ημ εκδζαθένμκ ζμο είκαζ πενζζζυηενμ κμδηζηυ πανά εοθααζηυ. Ο μλφξ ηαζ δναζηήνζμξ κμοξ ζμο (πμο είκαζ υιςξ ζοπκά έκαξ ακαηνζαήξ κμοξ) παναζφνεηαζ ζε έκημκμ εκδζαθένμκ ιε ιεβάθδ εοπένεζα· βμκζιμπμζείηαζ εοημθυηαηα ηαζ πανέπεζ ηδκ οπυζπεζδ υηζ εα είκαζ ζζπονυξ ηζ επμζημδμιδηζηυξ ανβυηενα. Ώθθά ηχνα δεκ ιπμνείξ κα πεζνζζεείξ ηδ δφκαιδ πμο πενζένπεηαζ ζημ θοζζηυ ζμο ζχια ηαζ δ μπμία ηαηεοεφκεηαζ απυ ημ κμο ζμο. Βπεζδή ένπεηαζ απυ ημ κμο, θακενχκεζ ηδ δφκαιδ ιζαξ βμνβά μθμηθδνςκυιεκδξ πνμζςπζηυηδηαξ, αθθά αοηή δ δφκαιδ, ηαεχξ δε γεζξ αηυιδ ιζα πθήνδ γςή οπδνεζίαξ, είκαζ πάνα πμθθή βζα ζέκα. ηακ οπδνεηήζεζξ πζμ αθδεζκά ηαζ πζμ μνζζηζηά, ημ πνυαθδιά ζμο εα θοεεί. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ επίζδξ ζε ιεβάθμ ααειυ ημ πνυαθδια ηδξ μνεήξ πνήζδξ ημο πνυκμο· δ γςή ζμο εα νοειζζεεί ζδιακηζηά ηαζ εα ελαθακζζεεί έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ θοζζηήξ ζμο οπενδζέβενζδξ υηακ ζα ρξεζηκνπνηείο νξζά ην ρξφλν. Ώδεθθέ ιμο απυ παθζά, δζαεέηεζξ πμθφ πνυκμ ζε υ,ηζ είκαζ άζημπμ απυ ηδ ζημπζά ηδξ παβηυζιζαξ ακάβηδξ ηαζ ηςκ αθδεζκχκ ηαζ ααζζηχκ μοζζςδχκ. ηακ θές αοηά, εα επζεοιμφζα πάκηςξ κα εοιάζαζ υηζ δε ζμο ζοκζζηχ κ‟ αθθάλεζξ ηδκ ηεπκζηή ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο γςήξ, μφηε υηζ πνέπεζ κα πεζνίγεζαζ ηα μζημβεκεζαηά ζμο ή ηζξ εοεφκεξ ζμο ιε θζβυηενδ πνμζμπή ηαζ ηαθά απμηεθέζιαηα. Ώκαθένμιαζ ζοβηεηνζιέκα ζε ιζα εζχηενδ ζηάζδ πνμξ ημ πνυκμ, πμο πνμξ ημ πανυκ δεκ ηδνείξ. Πάκς ζε ηζ ημπμεεηείξ ηδκ έιθαζή ζμο ζηδ γςή ηαζ πχξ ιπμνχ κα ζμο δζεοηνζκίζς ηδκ άπμρή ιμο; Αδθχκεζξ υηζ δεκ ηαηαθένκεζξ κα ανεζξ πνυκμ κα ηάκεζξ ζςζηά ηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία. Γζαηί ζοιααίκεζ αοηυ, αδεθθέ ιμο; Ίζςξ κα ιδκ είζαζ ζηακυξ κα ηδκ ηάκεζξ ηάεε πνςί ζακ πνχημ πνάβια πνζκ απ‟ ημ πνυβεοια, αθθά πμθθμί άκενςπμζ δεκ ιπμνμφκ. Κζ υιςξ ζίβμονα ακ ηα μοζζχδδ ζμο είκαζ μνεά, εα ιπμνμφζεξ κα δζαεέζεζξ ηνζάκηα θεπηά ηάπμζα χνα κςνίξ ηδκ διένα βζα ηδκ ροπζηή ζμο επαθή. Δ δμιή ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο γςήξ δε ε‟ αθθάλεζ ακ, θυβμο πάνδ, δεκ απακηήζεζξ ζημ ηδθέθςκμ αοηή ηδκ πενίμδμ ηαζ αθζενχζεζξ ζημκ εαοηυ ζμο αοηυ ημ πνυκμ δνειίαξ, αθήκμκηαξ ζε άθθμοξ κα αζπμθδεμφκ ιε ημ ηδθέθςκμ. Πνέπεζ κ‟ ακαπνμζανιυζεζξ ηζξ αλίεξ ζμο. ζμκ αθμνά ημ δζαθμβζζιυ ζμο, εα ζμο δχζς έκακ πμο είκαζ πμθφ ζφκημιμξ. Θα ζμο γδηήζς επίζδξ κα πάρεζξ κα δζαθμβίγεζαζ ζημ ηεθάθζ ηαζ κα δζαθμβίγεζαζ βζα έκα δζάζηδια ζηδκ ηανδζά, εκεοιμφιεκμξ υηζ ημ ηανδζαηυ ηέκηνμ ανίζηεηαζ ακάιεζα ζηζξ ςιμπθάηεξ ηζ υπζ ζηδ θοζζηή ηανδζά. Μδκ επζηνέπεζξ υιςξ ζημκ εαοηυ ζμο κ‟ αζπμθείηαζ ιε ημ βεβμκυξ ηςκ ηέκηνςκ ή ηδξ εέζδξ ημοξ. Ώπθά απυααθθε ηδ κμδηζηή ζμο έκηαζδ ηζ επζηέκηνςζε ηδ ζοκείδδζή ζμο παιδθυηενα ζημ ακχηενμ ιένμξ ημο ζχιαημξ. Μδκ ακαθφεζξ πμθφ ηδκ ηαηάζηαζδ ή ηδ εέζδ ή ημ ζημπυ ή ημ βζαηί ηαζ ημ πνμξ ηζ. Κάκε απθά υ,ηζ ζμο θές, αδεθθέ ιμο, βκςνίγμκηαξ υηζ ιπμνεί ίζςξ κα λένς θίβμ πενζζζυηενμ απυ ζέκα. 1. Φακηάζμο υηζ είζαζ δ ροπή πμο πνδζζιμπμζεί ημκ ηαηχηενμ άκενςπμ ζακ υνβακμ. 2. Φακηάζμο υηζ δ ροπή ενβάγεηαζ δζα ημο ηέκηνμο ηδξ αβάπδξ ζηδκ φπανλή ζμο ηαζ ημ εκενβμπμζεί. Υαθάνςζε έπεζηα ηαζ αοείζμο ζηδκ ροπζηή ζοκείδδζδ πμο είκαζ αβάπδ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
336
Άθδζε ηδκ αβάπδ κα είκαζ μ ααζζηυξ ηυκμξ ημο δζαθμβζζιμφ ζμο. 3. Έπεζηα δζάποζε αβάπδ: α. ημκ άιεζμ μζημβεκεζαηυ ηφηθμ ζμο. α. ‟ εηείκμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ ζοκδέεζαζ ζηδκ ημζκςκζηή γςή ζμο. β. ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. δ. ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. ε. ημκ ηυζιμ. Θα ζδιεζχζεζξ πχξ αοηυ ζοκεπάβεηαζ ιζα ζηαεενά θακηαζζαηή εδναίςζδ ηδξ ζοκείδδζδξ ζηδκ αβάπδ. Κάκε ημ δζαδμπζηά, ήνεια ηαζ μνζζηζηά, πςνίξ αζαζφκδ. 4. οθθμβίζμο έπεζηα βζα ημοξ πνμζεπείξ έλζ ιήκεξ ηζξ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ: Πνχημξ ιήκαξ ......... Ώβάπδ – “ΐαδίγς ημ Ανυιμ ηδξ Ώβάπδξ. Δ Ώβάπδ αοηή αηηζκμαμθεί ηδ γςή ιμο.” Αεφηενμξ ιήκαξ ....... Καηακυδζδ – “Ο δνυιμξ ηδξ Ώβάπδξ είκαζ μ θςηζζιέκμξ Ανυιμξ.” Σνίημξ ιήκαξ ........... Οθμηθήνςζδ – “Ο δνυιμξ ηδξ Ώβάπδξ μδδβεί ζηδκ Πανμοζία ημο Βαοημφ. Ώοηυξ μ Βαοηυξ είιαζ εβχ.” Σέηανημξ ιήκαξ ....... Βπαθή – “ΐθέπς αοηή ηδκ Πανμοζία ζακ ημκ εαοηυ ιμο. οβπςκεφς ημκ εαοηυ ιμο ζημ Φςξ.” Πέιπημξ ιήκαξ ........ Τπδνεζία – “Οζ οζμί ηςκ ακενχπςκ πνέπεζ κα μδδβδεμφκ υθμζ κα ααδίζμοκ ημ Ανυιμ ηδξ Ώβάπδξ.” Έηημξ ιήκαξ ............ Σμ πέδζμ – “Σμ πέδζμ βζα ημκ άκενςπμ έπεζ ηνεζξ ιεβάθμοξ ζηυπμοξ. Σδκ απμηάθορδ ηδξ αβάπδξ· ηδ θχηζζδ ημο κμο· ηδκ εθέθηοζδ ηδξ εέθδζδξ.” Πάκηςξ ημ ηφνζμ ένβμ πμο ζμο ακαεέης εα είκαζ πμθφ δφζημθμ κα ημ εηηεθέζεζξ, αθθά ζμο γδηχ ζοβηεηνζιέκα κα ημ εηηεθέζεζξ πνμξ υθεθμξ ηδξ δζηήξ ζμο ακάπηολδξ ηαζ πάκς απ‟ υθα βζα ηδκ ακάπηολδ ηαζ ηδκ οπδνεζία ζμο ηυζμ πνμξ ημκ ηυζιμ υζμ ηαζ πνμξ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Να ιζθάξ θίβμ ηαζ κα πνμζπαεείξ κα ενβάγεζαζ ηάεε ιένα ιε έκα ζοκεζδδηυ, ζοβηεηνζιέκμ πνυβναιια, ιαεαίκμκηαξ έηζζ κα μνβακχκεζξ ημ πνυκμ ζμο ιε ημ ηαθφηενμ υθεθμξ ηαζ δζαεέημκηαξ πενζζζυηενμ πνυκμ βζα οπδνεζία ηαζ ήνειδ ζηέρδ. Να είζαζ ανβυξ ζηδκ μιζθία, ανβυξ ζηδκ ηίκδζδ, ανβυξ ζηδκ απυθαζδ, ανβυξ ζημ ζπδιαηζζιυ βκχιδξ. Τπάνπμοκ πμθθά πμο πνέπεζ κα βίκμοκ απ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ οπδνεηχκ, αθθά δεκ ιπμνχ κα ανπίζς κα πνδζζιμπμζχ ημκ υιζθμ πνμημφ βίκμοκ μνζζιέκεξ πνμζςπζηέξ πνμζανιμβέξ. Πνμυδεοε βνήβμνα, αδεθθέ ιμο, αθθά ιε ανβά αήιαηα. Οθηψβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μμο θάκδηε (ηαεχξ ζε ιεθεημφζα) υηζ εα ιπμνμφζεξ κα ανπίζεζξ πάθζ κα δζαθμβίγεζαζ απθά. Ώθθά δεκ πνέπεζ κα οπάνπεζ έκηαζδ ηαζ πνέπεζ κα πάνεζξ ιυκμ ηδ ζηάζδ ημο ήνειμο ζημπαζιμφ πμο είλαη δζαθμβζζιυξ. Αεκ πνέπεζ κα ηάκεζξ ηαιζά
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
337
ακαπκεοζηζηή άζηδζδ, αθθά ιυκμ κα αημθμοεείξ ιζα απθή ιμνθή ροπζηήξ ακαβκχνζζδξ πμο θαπηανά ηδκ πανμοζία ημο Θεμφ ηαζ ιζα έθεζδ πνμξ ηδκ πκεοιαηζηή αβάπδ. 1. ηέρμο υηζ είζαζ έκα παζδί ημο Θεμφ, αβαπδιέκμ απυ ημκ Παηένα ηζ έκα ιένμξ ηδξ γςήξ Σμο. 2. Ώθμζζχζμο ζακ πνμζςπζηυηδηα ζηδκ οπδνεζία ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο πμο είκαζ δ οπδνεζία ηδξ αβάπδξ ηαζ ημο Θεμφ. 3. Έπεζηα ζημπάζμο ήνεια ηαζ εζνδκζηά ηαζ εοηοπζζιέκα ηζξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ, παίνκμκηαξ ιζα ηάεε ιήκα, υπςξ ζμο ηζξ έδςζα ζηδκ πνμδβμφιεκδ επζημζκςκία. Ώοηή ηδ θμνά υιςξ πνδζζιμπμίδζε ηδ θέλδ “θζθία” ηαηά ημκ ηνίημ ιήκα ακηί ηδξ θέλδξ “μθμηθήνςζδ”. Θα ζμο πς ηζξ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ημκ ελμπθζζιυ ηδξ γςήξ ζμο, αθθά ζε παναηαθχ κα ιδ ζημηίζεζξ ι‟ αοηέξ ημ κμο ζμο, βζαηί δεκ επζεοιχ κα εζηζάζεζξ ηδκ πνμζμπή πάκς ζημοξ θμνείξ δζα ηςκ μπμίςκ γδηά έηθναζδ δ ροπή ζμο. Σζξ ακαθένς απθά βζα πθδνμθυνδζή ζμο, υπςξ ηαζ ηςκ αδεθθχκ ζμο ζημκ υιζθμ. Αζάεεζε θμζπυκ δέθα ιεπηά θάζε κέξα θη φρη πεξηζζφηεξα ζε ήνειδ ζηέρδ ιέζα ζηα υνζα ημο ηαεμνζζιέκμο δζαθμβζζιμφ. ημ ηέθμξ ηςκ πνμζεπχκ έλζ ιδκχκ εα δμφιε ηυηε ηζ έπεζ επζηεθεζεεί ηαζ ηζ είκαζ εθζηηυ. Σα αηυθμοεα είκαζ ιζα δήθςζδ ςξ πνμξ ηζξ αηηίκεξ ζμο: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σάλδξ ή Μαβείαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Αφκαιδξ ή Θέθδζδξ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ εοημθία ιε ηδκ μπμία ιπμνείξ κα εζζάβεζξ εκένβεζα. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Μάξηηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηδ δζάνηεζα ηςκ επυιεκςκ έλζ ιδκχκ πνέπεζ κ‟ απμθαζίζμοιε ακ εα ιπμνέζεζξ κ‟ αζπμθδεείξ ιε ηδ ζπεδζαζιέκδ αοηή ενβαζία ή υπζ. Ώκ ζημ ηέθμξ ηδξ πνμζεπμφξ αοηήξ πενζυδμο ιεθέηδξ βίκεζ θακενυ υηζ δεκ πνέπεζ κα ηάκεζξ ηακέκα ηιήια ημο ένβμο ηυηε – βζα πάνδ ηδξ μιαδζηήξ αηεναζυηδηαξ ηαζ ηδξ απμζημπμφιεκδξ ακάθδρδξ εεναπείαξ – εα πνεζαζηεί κ‟ απμπςνήζεζξ. Κανιζηά έπεζξ ιζα ζπέζδ ιε ιέκα ηαζ ι‟ αοηυ ημκ υιζθμ γδθςηχκ· αζζεακηζηά είζαζ επανηήξ βζα ημ ένβμ· εθεζζαηά επζεοιείξ κα ημ ηάκεζξ. Πμφ ανίζηεηαζ θμζπυκ δ δοζημθία; Σζ πνμλεκεί ηδκ οπενέκηαζδ ημο αδεκζημφ ζοζηήιαημξ; Δ απάκηδζδ ανίζηεηαζ ζε ηνεζξ πανάβμκηεξ πμο εα εέζς εζθζηνζκά εκχπζυκ ζμο, αθήκμκηάξ ζε κα δεπεείξ ή κα απμννίρεζξ ηζξ οπμδείλεζξ ιμο, υπςξ εα ζμο θακεί ηαθφηενμ. Πξψην (ηαζ πάκς απυ ηαεεηί άθθμ), ιζα έληνλε ζηάζδ πνμξ ηδ γςή. Γεζξ πάκημηε ζ‟ έκα ζδιείμ έκηαζδξ. Σέημζα ζδιεία έκηαζδξ ένπμκηαζ ηαζ πνέπεζ κα ένπμκηαζ ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ, βζαηί ζε ηέημζεξ ηνίζζιεξ ζηζβιέξ ειθακίγεηαζ δ πναβιαηζηή ακάπηολδ ηαζ θαιαάκμκηαζ αθδεζκέξ απμθάζεζξ, αθθά ανίζηεζαζ πάκηα ζ‟ έκα ηέημζμ ζδιείμ ηαζ δεκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
338
λένεζξ πυηε πνέπεζ κα παθανχζεζξ. Ώηυιδ ηζ υηακ δζαζηεδάγεζξ, είζαζ ηεκηςιέκμξ· υηακ ακαπαφεζαζ είζαζ αηυιδ πζμ ηεκηςιέκμξ. Θα ιπμνμφζεξ κα ιάεεζξ ηδ παθάνςζδ ακ ημ επζεοιμφζεξ, αθθά δεκ πνμζπαεείξ πναβιαηζηά κα ημ ηάκεζξ ηαζ ημ γήηδια είκαζ ακ ε‟ αζημφζεξ ηδ παθάνςζδ αηυιδ ηζ ακ ήλενεξ πχξ κα ημ ηάκεζξ. Γεχηεξν, έπεζξ ιζα ακζηακυηδηα κα ελαθείθεζξ ηα επμοζζχδδ απ‟ ηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή. Κάκεζξ ηυζα πμθθά πνάβιαηα πμο δε πνεζάγεηαζ κα ηάκεζξ ηαζ δεκ ιπμνείξ κα ακηζθδθεείξ υηζ ίζςξ δεκ έπεζ αθδεζκή ζδιαζία ακ βίκμκηαζ ή υπζ. Μζα απυ ηζξ ηφνζεξ απαζηήζεζξ ακ πνυηεζηαζ πμηέ κα θεζημονβήζεζξ ζακ ιαεδηήξ, είκαζ δ αίζεδζδ ηςκ πκεοιαηζηχκ αλζχκ. Ώκ ιπμνέζεζξ κα ιάεεζξ αοηυ ημ ιάεδια, ηυηε εα αζπμθδεείξ ιε ηα πνάβιαηα πμο έπμοκ δζανηή ζπμοδαζυηδηα ηζ υπζ ιε ηζξ εθήιενεξ δναζηδνζυηδηεξ πμο δε ζμο απμδίδμοκ αθδεζκά απμηεθέζιαηα. Σξίην, παίνκεζξ πμθθά πνάβιαηα ζηδ γςή πμθφ ζμαανά, υπςξ ημ ένβμ αοημφ ημο μιίθμο. ηέθηεζαζ πμθφ έκημκα αοηά ηα πνάβιαηα ηαζ πεζνίγεζαζ ηδκ μιαδζηή ενβαζία, ηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή, ηα μζημβεκεζαηά ζμο πνμαθήιαηα ηζ υθα ηα εκδζαθένμκηα ηδξ γςήξ ζμο πμθφ αανζά. Τπάνπμοκ δφμ πνάβιαηα πμο ηάεε ιαεδηήξ πνέπεζ ηάπμζα ιένα κα ιάεεζ, αδεθθέ ιμο. Σμ έκα είκαζ κα ηαθθζενβεί ηδκ ζηακυηδηα “κα ηάεεηαζ εθαθνά ζηδ ζέθθα” (βζα κα πνδζζιμπμζήζς ιζα παθζά πανμζιία) ηαζ ημ άθθμ είκαζ κ‟ ακαπηφζζεζ ιζα αίζεδζδ πζμφιμν, ιζα πναβιαηζηή (υπζ αεαζαζιέκδ) ζηακυηδηα κα βεθά κε ηνλ εαπηφ ηνπ ηαζ κε ημκ ηυζιμ. Βίκαζ ιζα απ‟ ηζξ ακηαιμζαέξ πμο ένπμκηαζ ζ‟ υζμοξ ιπμνμφκ κα επζηφπμοκ ζηδκ ενβαζία ιε ημ θςξ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. ηακ ιπμνέζεζξ κα ημ ηάκεζξ, δ ζοκεπήξ έκηαζδ απυ ηδκ μπμία ααζακίγεζαζ εα δζεοεεηδεεί. Πχξ δδιζμονβείηαζ, αδεθθέ ιμο, αοηή δ έκηαζδ ζηδκ πενίπηςζή ζμο; ΐαζίγεηαζ ζε ιζα εζχηενδ εκδυιοπδ ζηακυηδηα κ‟ αββίγεζξ ροπζηά επίπεδα ηζ έηζζ κα είζαζ ακμζπηυξ ζηδκ εζζνμή ροπζηήξ δφκαιδξ. Ώοηή ηνμθμδμηεί ηα δζάθμνα ηέκηνα ιε γςή ηζ εκένβεζα ηζ αοηά – ιε ηδ ζεζνά ημοξ – βαθαακίγμοκ ημ αδεκζηυ ζφζηδια ζε δναζηδνζυηδηα. ηακ υιςξ δεκ οπάνπεζ επανηήξ πνήζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ εκένβεζαξ, αοηή “ζοζζςνεφεηαζ” ζηα ηέκηνα (ακ ιπμνχ κα πνδζζιμπμζήζς ιζα ηέημζα ακεπανηή έηθναζδ) ηζ αοηυ πνμηαθεί ηαηά απμηεθέζιαηα. Σμ ηέκηνμ ημο θαζιμφ ηαζ ημ δθζαηυ πθέβια δέπμκηαζ ημκ υβημ αοηήξ ηδξ εκένβεζαξ, απ‟ υπμο ηαζ δ οπεναμθζηή ζμο δναζηδνζυηδηα ζημ θοζζηυ πεδίμ ηαζ δ κεονζηή εκένβεζα, απ‟ υπμο ηαζ δ ηάζδ ζμο, ιέζς ημο ηέκηνμο ημο θαζιμφ, βζα πμθθά θυβζα ηζ αηαηάζπεηδ θθοανία. Σμ ηανδζαηυ ηέκηνμ ηαζ ημ ηέκηνμ ακάιεζα ζηα θνφδζα πνέπεζ κα δέπμκηαζ πενζζζυηενδ απ‟ αοηή ηδκ εκένβεζα ηζ αοηυ εα μδδβμφζε ζε ιζα ελζζμννυπδζδ ημο εκδμηνζκμφξ ζοζηήιαημξ ηαζ ζε ιεβαθφηενδ εθεοεενία ζε απζφξκεηε οπδνεζία. Πμζεξ υρεζξ ηδξ γςήξ ζμο ιπμνμφκ θμζπυκ κα είκαζ μζ δέηηεξ ηδξ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ; Πμφ ιπμνείξ κα οπδνεηείξ πκεοιαηζηά ηζ έηζζ κα απμδεζιεφεζξ ηδ ζοζζςνεοιέκδ αοηή πκεοιαηζηή εκένβεζα; Ώζπμθμφιαζηε ζαθχξ ιε εκένβεζα ηαεχξ γμφιε ηαζ οπδνεημφιε ηζ αοηή δ πκεοιαηζηή εκένβεζα πξέπεη κα πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ μιαδζηή αεθηίςζδ ηαζ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ μιαδζηχκ ζοκεδηχκ. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ, αθθά ζ‟ υθμοξ ηαζ ζε ηάεε είδμξ μνεήξ μιαδζηήξ δνάζδξ πμο ιπμνεί κα ζοκακηήζεζξ. Πχξ ιπμνείξ κα πνδζζιμπμζήζεζξ ζηδκ οπδνεζία αοηή ηδ δφκαιδ χζηε κα ιδ ζοζζςνεφεηαζ, αθθά κα δζεοεφκεηαζ βζα κα ελοπδνεηεί έκακ πκεοιαηζηυ ζημπυ; Ώοηυ είκαζ ημ πνυαθδιά ζμο ηζ έκα ηφνζμ γήηδια
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
339
βζα πμθθμφξ ιαεδηέξ. Έπεζξ ζοπκά δζαπζζηχζεζ υηζ βκςνίγεζξ πμθφ θίβα, υηζ έπεζξ πνμπςνήζεζ οπεναμθζηά βνήβμνα ηζ υηζ δεκ έπεζξ ημ οπυααενμ ηδξ απμηηδεείζαξ βκχζδξ. Ήζμοκ υιςξ βζα πμθθά πνυκζα ζ‟ επαθή ιε ημ ένβμ ιμο ηαζ – πανυθα υζα ιπμνεί κα ζηέθηεζαζ βζα ημ ακηίεεημ – έπεζξ ηδ κμδηζηή ζηακυηδηα ηαζ ηδκ άκεζδ (ακ δζμνβάκςκεξ ζςζηά ηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή) κα δζααάγεζξ ηαζ κα ιεθεηάξ. Ώθθά αοηυ ζμο είκαζ δφζημθμ κα ημ ηάκεζξ, έηζζ δεκ είκαζ; Ώθθά, αδεθθέ απυ παθζά, μ δνυιμξ ημο ιαεδηή δεκ είκαζ πμηέ εφημθμξ. Δ έκηαζδ απυ ηδκ μπμία οπμθένεζξ εα ιπμνμφζε κα έπεζ ελμοδεηενςεεί ζε ιεβάθμ ααειυ απυ ιζα δνειυηενδ γςή ακάβκςζδξ, εοβεκζηήξ ζηέρδξ, μνβακςιέκςκ δναζηδνζμηήηςκ, ζζςπήξ ηαζ ηδξ άνκδζδξ κα αζπμθείζαζ ιε επμοζζχδδ (ιε εηείκα ηα πνάβιαηα ηα μπμία άθθμζ άκενςπμζ ιπμνμφκ κα ηάκμοκ υζμ ηαθά ιπμνείξ ηζ εζφ) ή ηδκ ζηακυηδηα κα αθέπεζξ πνάβιαηα κα κε βίκμκηαζ. Έβναρα έηζζ ιε εζθζηνίκεζα, βζαηί επζγδηχ κα ζε εθεοεενχζς απ‟ ηδκ ηςνζκή ζμο ηαηάζηαζδ βζα πθδνέζηενδ οπδνεζία, ηαθφηενδ οβεία ηζ αθδεζκυηενδ εοηοπία. Δπηδεηψ λα ζε δσ έλα ήξεκν θέληξν πλεπκαηηθήο δχλακεο. Θα ήεεθα κα ζε δς κα ακαδζμνβακχκεζξ ηδ γςή ζμο ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα ιπμνείξ κα επζδεζηκφεζξ ηδκ άκεηδ εηείκδ βαθήκδ δζα ηδξ μπμίαξ ιπμνεί κα νέεζ δ δφκαιδ απυ ζέκα πνμξ εηείκμοξ πμο αβαπάξ ηαζ ιε ημοξ μπμίμοξ ένπεζαζ ζε επαθή. Μπμνείξ άναβε κα έπεζξ ανηεηή ζπυθδ χζηε κα ζοθθάαεζξ ημοθάπζζημκ ημ ζημπυ αοηχκ ηςκ ζοιαμοθχκ; Μπμνείξ άναβε κα πνμζπαεήζεζξ κα ςθεθδεείξ απ‟ αοηέξ; Μζα άθθδ πδβή δοζπένεζαξ ανίζηεηαζ ζημ έηημ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια (ηδξ αηηίκαξ ηδξ ζδεαθζζηζηήξ, θακαηζηήξ αθμζίςζδξ) βζαηί δδιζμονβεί ιζα πναβιαηζηή έθθεζρδ ζζμννμπίαξ, ιζα αδζηαζμθυβδηδ πνμζμπή ζηζξ θεπημιένεζεξ ηδξ δζαδζηαζίαξ ηαζ ιζα αθμζίςζδ ζ‟ αοηέξ ηζξ θεπημιένεζεξ βζα ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ζηακμπμίδζδ πμο ένπεηαζ απ‟ αοηή ηδκ πνμζμπή· αοηυ πνμηαθεί ιζα απμηοπία ζηδκ ηαηακυδζδ ηςκ ιεβαθφηενςκ γδηδιάηςκ ηαζ ιζα ακζηακυηδηα κα ηζκδεείξ ήνεια ζημ Ανυιμ. Ώοηυ ιπμνεί κα ημ ελμοδεηενχζεζ δ πνχηδ αηηζκζηή κμδηζηή ζμο θφζδ ακ ηδξ δχζεζξ ιζα εοηαζνία ηζ ακ γεζξ πενζζζυηενμ ζημ κμο ζμο ηαζ θζβυηενμ ζηα αζζεήιαηα ηαζ ηζξ ζοκαζζεδιαηζηέξ ζμο ακηζδνάζεζξ. Σμ ηνίηδξ αηηίκαξ θοζζηυ ζμο ζχια ζε ηάκεζ κα ηείκεζξ ζε ιεβάθδ θοζζηή δναζηδνζυηδηα (υπςξ δ βνήβμνδ ηίκδζδ ηαζ δ βνήβμνδ μιζθία)· ζε ηάκεζ κα ενβάγεζαζ ζε ηάηζ ζοκεπχξ ηαζ ζοπκά ζε ηάηζ πμο είκαζ εκηεθχξ ακηζπαναβςβζηυ ζε ηαθά απμηεθέζιαηα ηζ υπζ ακάθμβμ ιε ηδ δαπακδεείζα ενβαζία. Πάκηςξ, αδεθθέ ιμο, αξ πνμζπαεήζμοιε πάθζ κα ηάκμοιε ηάπμζα ενβαζία ιαγί ηαζ κα δζαηδνήζμοιε ηαοηυπνμκα ζοκαζζεδιαηζηή ζζμννμπία πμο εα έπεζ ζακ απμηέθεζια έκα ιεβαθφηενμ ααειυ αδεκζηήξ ζζμννμπίαξ. Θα βίκεζ εοημθυηενα ακ γεζξ ιζα ηακμκζηή μνβακςιέκδ γςή, ακ ηζκείζαζ ιε ιεβαθφηενδ αανυηδηα, ακ ιζθάξ θζβυηενμ ηζ ακ πνμζπαεείξ κα πμθςεείξ ζηδ κμδηζηή ζμο θφζδ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ηάκεζξ ηαηηζηά ηάεε ιένα ηάπμζμ δζαθμβζζιυ ιε ιζα ζπεδζαζιέκδ έθθεζρδ έκηαζδξ πμο εα θηάκεζ ζπεδυκ ζημ ζδιείμ ηδξ έθθεζρδξ εκδζαθένμκημξ. Ώημθμφεδζε ιυκμ ηδ ιμνθή ηαζ ιδ γδηάξ απμηεθέζιαηα. Θα αημθμοεήζμοκ αοηυιαηα αηυιδ ηζ ακ δεκ ηα ακηζθαιαάκεζαζ. Μεθέηδζε υζα ζμο θές ηαζ ζηακμπμίδζε ηζξ μιαδζηέξ απαζηήζεζξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
340
ΔΜΒΕΧΔ: Ζ G.S.S. έρεη παξαηηεζεί κε ηελ πιήξε έγθξηζε ηνπ Θηβεηαλνχ. Ζ έληαζε ηεο νκαδηθήο δξαζηεξηφηεηαο απνδείρζεθε ππεξβνιηθή γη’ απηήλ. ε κηα κεηαγελέζηεξε δσή ζ’ αλαιάβεη ηε ζέζε ηεο.
ημκ D.H.B. Ηαλνπάξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώοηή είκαζ δ πνχηδ ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα. Αε ζμο ηδκ έδςζα κςνίηενα βζαηί έθεβπα ημ ηίκδηνυ ζμο ηαζ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα ενβαζεείξ πςνίξ πνμζμπή απυ ιένμοξ ιμο. Βίκαζ ημ ζδιάδζ ηδξ αθδεζκήξ ιαεδηείαξ υηακ έκαξ άκενςπμξ ενβάγεηαζ ιυκμξ ηαζ θαζκμιεκζηά ααμήεδημξ ηαζ δεκ επζδζχηεζ κα εζζαβάβεζ ηζξ ιζηνέξ οπμεέζεζξ ημο ζηδ ζοκείδδζδ ημο Αζδαζηάθμο ημο, ακηζθαιαακυιεκμξ ηδκ πίεζδ ηδξ ενβαζίαξ πάκς ζηα Μεβάθα κηα. ζμζ απυ ιαξ πνμεημζιάγμοκ ηζέθα βζα ζοκεζδδηή ιαεδηεία, ημοξ εθέβπμοκ ηαζ ημοξ δμηζιάγμοκ ζε ζπέζδ ι‟ αοηυ. Αεκ έπς λεπάζεζ υηζ ενβάζεδηεξ βζα έλζ ιήκεξ πςνίξ ηαιζά πνμζςπζηή θέλδ. ήιενα γδηχ κα ζμο ακαεέζς ηδκ ενβαζία ζμο ηαζ κα εδναζχζς ιζα ζηεκυηενδ επζημζκςκία ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ζε ιέκα. Βίζαζ ζε εέζδ, αδεθθέ ιμο, ηυζμ απ‟ ημ ηάνια υζμ ηαζ απ‟ ηζξ ηςνζκέξ παβηυζιζεξ ζοκεήηεξ κα δζαεέζεζξ αλζυθμβμ πνυκμ ζηδκ οπδνεζία ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο ηαζ ζηδ αμήεεζα ηςκ γδθςηχκ ζημ πενζαάθθμκ ζμο. Ώοηυ ζμο δίκεζ ηδκ εοηαζνία κα πνδζζιμπμζήζεζξ υ,ηζ δοκάιεζξ έπεζξ ζε κμο ηζ εοαζζεδζία, αθθά αοηυ ακαβηαζηζηά θένκεζ ηα δζηά ημο πνμαθήιαηα ηαζ δοζημθίεξ. Έκα απ‟ ηα πνχηα ιαεήιαηα πμο πνέπεζ κα ιάεεζ ηάεε ηζέθα είκαζ δ ακάπηολδ ηδξ εζχηενδξ εηείκδξ απυζπαζδξ πμο εα ημο επζηνέρεζ κα ζοβπςκεοεεί ιε ηδ ζοκείδδζδ ημο αδεθθμφ ημο ηζ έηζζ κα βκςνίζεζ ηαζ κα δζαηνζαχζεζ ημκ ηαθφηενμ ηνυπμ βζα κα ημκ αμδεήζεζ ηαζ κα ημκ δζεβείνεζ ζε ακακεςιέκδ απην-πξνζπάζεηα. Υνεζάγεηαζ επίζδξ κα ηαθθζενβήζεζ ηδκ αθδεζκή εηείκδ ηαπεζκυηδηα πμο εα ημκ ακαβηάζεζ κα δχζεζ υθα υζα έπεζ ζηδκ ακζδζμηεθή οπδνεζία ηζ έπεζηα κα λεπάζεζ υ,ηζ έπεζ δχζεζ απ‟ ημκ εαοηυ ημο. Πνέπεζ κα ιδ ζηέθηεηαζ ημκ εαοηυ ημο ζακ πανάβμκηα ζηδκ πενίπηςζδ. Μυκμ υηακ ζοκαπακημφκηαζ δ απυζπαζδ ηαζ δ ηαπεζκυηδηα ιπμνεί μ ιαεδηήξ κα οπδνεηήζεζ πναβιαηζηά. Καθθζένβδζε θμζπυκ αοηέξ ηζξ πμζυηδηεξ ηαζ ζοκέπζζε κα δίκεζαζ ζηδκ οπδνεζία. Eίκαζ δφμ απυ ημοξ ααζζημφξ ηυκμοξ πμο είκαζ εζδζηά δζημί ζμο ηαζ μζ πμζυηδηεξ αοηέξ πνέπεζ κα δμιδεμφκ ζημ ηαεαοηυ πθαίζζμ ηδξ γςήξ ζμο ιε ηδκ αοζηδνυηενδ πνμζμπή. Ο ηνίημξ ααζζηυξ ζμο ηυκμξ είκαζ δ χπαξμε. Μάεε κα ζηέηεζξ ζε πκεοιαηζηή φπανλδ, εκεοιμφιεκμξ πάκηα υηζ ημ κα είζαη είκαζ ιεβαθφηενδ πναβιάηςζδ απ‟ ημ κα βκςνίγεζξ ή κα δναξ. Δ ζοκεπήξ ζηαεενή πνμζπάεεζα κα εκμζηείξ ζημ Μοζηζηυ Συπμ ηδξ ροπήξ ζμο ηζ απυ εηεί κα πνμαάθθεζξ ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ, δζαπφκμκηαξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ, πνέπεζ κα είκαζ δ πνςηανπζηή ζμο πνμζπάεεζα. Βπίζδξ, αδεθθέ ιμο, ιδκ ενβάγεζαζ ηάης απυ πίεζδ ή ιε πνμζπάεεζα. Φένε εοπένεζα ηζ άκεηδ έηθναζδ ζηζξ ηαεδιενζκέξ ζμο ζπέζεζξ. Θα ηαηαθάαεζξ ζε ηζ ακαθένμιαζ. Σμ θοζζηυ ζχια δεκ είκαζ πμθφ δοκαηυ ηζ ακ οπάνπεζ ηάπμζα αίζεδζδ χεδζδξ ή πίεζδξ, δ ενβαζία ηαζ δ οπδνεζία ζμο εα ιεζςεμφκ. Δ δζαηήνδζδ ηδξ εκένβεζαξ ηαζ δ αολδιέκδ εζψηεξε ενβαζία εα επζθένμοκ ιεβαθφηενδ ιαβκδηζηή πναβιάηςζδ, αθθά θζβυηενδ δνάζδ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Ώοηυ είκαζ βζα ζέκα ημ ιέηνμ ηδξ θνυκδζδξ. Υεζνίζμο αοηυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
341
πμο έπεζξ κα ηάκεζξ πενζζζυηενμ δζα ημο δζαθμβζζιμφ· αθέπε ημοξ ακενχπμοξ ηαζ ιίθα ημοξ υπςξ ιέπνζ ηχνα, αθθά εθάηηςζε ηάπςξ ημ πνυκμ πμο δζαεέηεζξ ζημκ ηαεέκα. Δ έκημκδ πκεοιαηζηή αηηζκμαμθία ηαζ δ αβαπδηζηή ηαηακυδζδ εα ηάκμοκ πενζζζυηενμ αθδεζκυ ηαθυ πανά μζ ιαηνέξ χνεξ ζοκμιζθίαξ. ΐθέπε πμθθμφξ ακενχπμοξ, αθθά δίκε ημοξ θζβυηενμ πνυκμ, υπζ απυ αίζεδζδ αζαζφκδξ αθθά βζα κα ηάκεζξ ηαθφηενδ ηζ εκημκυηενδ ενβαζία. Δ θέλδ ιμο βζα ζέκα είκαζ: Βνβάζμο πενζζζυηενμ ζημ θςξ ηαζ αθέπε υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ ζακ κα είκαζ ιαγί ζμο ζ‟ αοηυ ημ θςξ. Σμ ιυκμ πμο πνέπεζ κα ηάκεζ ηάεε ιαεδηήξ ή γδθςηήξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο είκαζ κα δζεβείνεζ ημ θςξ πμο είκαζ ιέζα ημοξ, αθήκμκηάξ ημοξ εθεφεενμοξ κα ααδίζμοκ ζημ δζηυ ημοξ θςξ ηαζ δνυιμ πάκς ζηδκ Ώηναπυ. ζμκ αθμνά ημ δζαθμβζζιυ ζμο, εα ήεεθα κα πνμηείκς κα εθαηηχζεζξ ηδ πνμκζηή πενίμδμ ημο δζαθμβζζηζημφ ζμο ένβμο, αθθά κ‟ αολήζεζξ ηδκ έκηαζδ ηδξ εζηίαζήξ ζμο. Γζα έλζ ιήκεξ εα ήεεθα κα ζε δς κα ηάκεζξ έκα βνήβμνμ ηζ έκημκμ δζαθμβζζιυ ηαζ κα εηδδθχκεζξ ιζα απμηθεζζηζηή πανυνιδζδ βζα βνήβμνδ εοεοβνάιιζζδ ηαζ είζμδμ ζημ θςξ. Χξ πνμξ ηδκ οπυθμζπδ ενβαζία ζμο, ζοιιμνθχζμο ιε ηζξ μιαδζηέξ απαζηήζεζξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ δ βμνβή έκημκδ ενβαζία είκαζ βζα ζέκα δ εκδεδεζβιέκδ ιέεμδμξ ζηδκ πνμζεπή ελάιδκδ πενίμδμ. Αχγνπζηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σμ ιήκοιά ιμο βζα ζέκα ζήιενα είκαζ ζφκημιμ. Νμιίγς πςξ εα ακηζθδθεείξ υηζ μ θυβμξ ανίζηεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ δ έκηαζδ ηδξ δζέβενζδξ πμο δέπεδηεξ ηδκ πενίμδμ ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη, έπεζ αολήζεζ ηυζμ πμθφ ηδκ εοαζζεδζία ζμο χζηε δε ζμο πνεζάγεηαζ ηίπμηε πενζζζυηενμ αοηή ηδκ επμπή. Αε βνάθς ζηα ιέθδ αοημφ ημο μιίθμο απθχξ βζα κα βνάθς. Καεχξ πενκά μ ηαζνυξ ηαζ ηα ιέθδ ημο εοεοβναιιίγμκηαζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ιε ημκ μιαδζηυ ζημπυ ηαζ ανίζημκηαζ ζ‟ επαθή ιαγί ιμο ηαζ ζε ζηεκυηενδ έκςζδ ιεηαλφ ημοξ, εα βίκεζ εθζηηυ κα οπάνπμοκ θζβυηενεξ επζημζκςκίεξ ηαζ πενζζζυηενδ εζχηενδ ακηίθδρδ ηδξ ζπέζδξ. Ώπμημιίγεζξ ηα απαζημφιεκα απμηεθέζιαηα απ‟ ημ δζαθμβζζιυ ζμο, έηζζ δε πνεζάγεηαζ κα ημκ αθθάλεζξ ηχνα. Θοιήζμο ζηδκ ενβαζία ζμο υηζ πνέπεζ κα είζαζ πάκημηε έκα εζηζαηυ ζδιείμ βζα ηδκ πκεοιαηζηή δφκαιδ ηαζ πνέπεζ κα είζαζ ιζα πνμθοθαηή ηδξ αγάπεο ημο Αζδαζηάθμο. Τπδνέηδζε ηαζ ενβάζμο. Φνυκηζγε ζοκεπχξ ηδκ οβεία ζμο. Πνμζπάεδζε κα ζοκδεεείξ ιε ημκ D.L.R. Μπμνείηε κα οπδνεηήζεηε μ έκαξ ημκ άθθμκ, ακ ημ επζεοιείηε. Μάξηηνο 1935 Βίπεξ ιζα πενίμδμ δοζημθίαξ, αδεθθέ ιμο. Σέημζεξ πενίμδμζ είκαζ πενίμδμζ ακάπηολδξ ηαζ αμδεμφκ ζηδκ εηβφικαζδ ημο ιαεδηή. ζμ ααεφηενδ είκαζ δ ζηακυηδηα βζα πνδζζιυηδηα ηζ υζμ ααεφηενδ είκαζ δ εζχηενδ δζαθφθαλδ, ηυζμ αοζηδνυηενδ εα είκαζ ζοπκά δ πεζεάνπδζδ. Αέπεδηεξ ιζα ηενάζηζα δζέβενζδ ζηδ δζάνηεζα ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
342
οκδζάζηερδξ ηζ αοηή ηαηέθδλε ζε ιζα εζχηενδ ακαδζμνβάκςζδ ηςκ θεπημθοχκ ζςιάηςκ ζμο, εκημπίγμκηαξ επίζδξ βζα ζέκα εηείκα ηα ζδιεία απυ ηα μπμία εα ιπμνμφζε κα εζζέθεεζ δ βμδηεία. Ώοηυ είκαζ πμθφηζιμ. Βκυζς ζοκηεθείηαζ αοηυ ημ είδμξ δναζηδνζυηδηαξ, πνμηαθείηαζ ζοκήεςξ ιζα ηυζμ έκημκδ δναζηδνζυηδηα ηςκ εζχηενςκ ζςιαηζηχκ δοκάιεςκ (πμο είκαζ ημ πεδίμ ιάπδξ ηδξ θφζδξ ημο ακενχπμο), χζηε μ γδθςηήξ ηαηαηθφγεηαζ πνμζςνζκά απ‟ αοηέξ ηζξ δοκάιεζξ ηζ απυ ηδκ ακηίδναζδ πμο δδιζμονβείηαζ ζημ πενζαάθθμκ ημο. οπκά ιυθζξ ιπμνεί κα ηναηήζεζ ημ ηεθάθζ ημο πάκς απ‟ ημ κενυ (ιζα βκήζζα απμηνοθζζηζηή θνάζδ, αδεθθέ ιμο, πμο εθανιυγεηαζ πμθφ ζηδκ ειπεζνία ζμο ζηδ δζάνηεζα ηςκ πεναζιέκςκ έλζ ιδκχκ). Αφμ ζακίδεξ ηδξ ζπεδίαξ πάκς ζηδκ μπμία δζαθεφβεζ ηεθζηά μ ιαεδηήξ, ιπμνμφκ κα μκμιαζεμφκ οπδνεζία ηαζ οπμιμκή. Με ηδ ζηεκή πνμζμπή ζηζξ ακάβηεξ ηςκ ζοκακενχπςκ ημο ηαζ ιε ηδκ αδζαιανηφνδηδ εηείκδ ηανηενία πμο είκαζ ημ ζδιάδζ ημο ιαεδηή, θένκεζ ζε πέναξ ημ πνυκμ ηδξ δοζημθίαξ ηαζ πνμαάθθεζ απυ εηεί πζμ εθεφεενμξ, πθμοζζυηενμξ ηαζ πζμ πνήζζιμξ. Ένπμκηαζ επμπέξ ζηδ γςή ηάεε αθδεζκμφ γδθςηή υπμο ζοκεπίγεζ απθά κα επζιέκεζ, υζμ απνυεοιμξ ηζ ακ κζχεεζ ηζ υζμ μλεία ηζ ακ είκαζ δ εζχηενδ ακαηαναπή. ΐβαίκεζξ απυ ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ δοζημθίαξ ηαζ ακηζιεηςπίγεζξ – ζακ απμηέθεζια – ιζα γςή πθδνέζηενδξ οπδνεζίαξ ηαζ ααεφηενδξ ηαηακυδζδξ ηςκ άθθςκ. Δ απαθθαβή απυ ηδ δοζημθία δε εα είκαζ πμηέ μ ηθήνμξ ζμο. Θα ιπμνμφζε κα είκαζ αθθζχξ; Δ ιμκαλζά αολάκεηαζ ηαεχξ μ ιαεδηήξ απμζπάηαζ απ‟ ημκ ηυζιμ ηςκ ροπχκ. Ένπεηαζ πάκημηε έκα δζάθεζιια ζημ μπμίμ μ ιαεδηήξ κζχεεζ ιζα έκημκδ θαηλνκεληθή απμιυκςζδ, αθθά αοηυ είκαζ ιυκμ ιζα πθάκδ. Ξένεζξ πςξ δεκ είζαζ ιυκμξ. Ξένεζξ ηαθά πυζμ πθμφζζα είκαζ δ γςή ζμο ζήιενα ηαζ πυζμ ζζπονμπμζδιέκμζ είζηε ηαεέκαξ ηζ υθμζ ζαξ δζαιέζμο ηδξ επαθήξ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζαξ. Αεκ έπς πμθθά κα ζμο πς. Ένπεζαζ πζμ ημκηά ζημ Αζδάζηαθυ ζμο· δ ιεβαθφηενδ αμήεεζα πμο ιπμνχ κα ζμο δχζς ηχνα είκαζ κα ζμο πς αοηυ. Έπεζξ ηδκ επζιμκή ηαζ ηδ εέθδζδ (ζακ ααιιέκμ αηζάθζ) ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ ηαζ ιπμνείξ κα δζχλεζξ ηάεε θυαμ ςξ πνμξ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα λεπενκάξ ηζξ δοζημθίεξ ή κα επζηφπεζξ ημ ένβμ ζμο. Σίπμηε δεκ ιπμνεί κα ζε ζηαιαηήζεζ. Δ ενβαζία ζμο ζημκ υιζθμ ηζ δ δφκαιή ζμο ζπεηζηά ι‟ αοηή ζοκίζηαηαζ ζηδ ζοιπμκεηζηή ζμο ηαηακυδζδ. Πνέπεζ κα δναξ ζημκ υιζθμ βζ‟ αοηή ηδκ υρδ ηδξ ροπήξ πμο εηθνάγεηαζ ζηδκ ηαηακυδζδ· αοηή ηδκ πμζυηδηα ιπμνείξ κα ηδ ιεηαδχζεζξ. Να έπεζξ, αδεθθέ ιμο, εάννμξ ηαζ κα πάκεζξ ημκ εαοηυ ζμο ζηδκ οπδνεζία. Οθηψβξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έκα απυ ηα ηφνζα πνάβιαηα πμο έπς κα ηάκς αοηή ηδ ζηζβιή βζα ζέκα είκαζ κα ζμο δχζς ημ είδμξ ημο δζαθμβζζιμφ πμο πνεζάγεζαζ. Πνέπεζ κα είκαζ έκαξ δζαθμβζζιυξ πμο εα ζοκηνίρεζ ηάεε ηάζδ βζα απμηνοζηάθθςζδ πμο ιπμνεί κα ηάκεζ αζζεδηή ηδκ πανμοζία ηδξ ζημ κμδηζηυ ζμο ζχια ηαζ εα ζε ηναηήζεζ έηζζ εθεφεενμ ηαζ εοπνμζάνιμζηα έημζιμ βζα οπδνεζία. Έπεζξ οπμαθδεεί ηεθεοηαία ζε ηνία πνάβιαηα:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
343
1. Μζα ηνμιαηηζηή δζέβενζδ ζακ απμηέθεζια ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη. 2. Μζα ιεβάθδ δμηζιαζία ημο άιεζμο πενζαάθθμκημξ. 3. Έκα αολδιέκμ ηζ αολακυιεκμ πεδίμ οπδνεζίαξ. Σμ πνχημ έπεζ δζεονφκεζ ζε ιεβάθμ ααειυ ημ κμδηζηυ ζμο ζχια. Σμ δεφηενμ έπεζ παναζφνεζ ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ζμο θφζδ ζε ιζα ηάπςξ οπμηαβιέκδ εφεθθα. Σμ ηνίημ έπεζ έκα δζπθυ απμηέθεζια: πνδζίιεοζε βζα κα ζμο δείλεζ ηδ ιαηαζυηδηα ηδξ βμδηείαξ ηζ εηείκμο πμο απεθπζζιέκα κμιίγεζξ πςξ δεκ είκαζ βμδηεία. Ώκαννίπζζε επίζδξ ζε δναζηδνζυηδηα ιενζηά ηνοιιέκα ζπένιαηα αοημσηακμπμίδζδξ πμο παναιέκμοκ αηυιδ ζημκ οπμζοκείδδημ κμο ζμο. Μζθχ εζθζηνζκά βζαηί είζαζ έκαξ αλζυθμβμξ ηζέθα ηαζ ζηακυξ βζα πμθθή οπδνεζία ζημκ ηυζιμ ηαζ βζα ζέκα δ αημιζηή εοαζζεδζία ζηδ δζυνεςζδ ηαζ ηδκ οπυδεζλδ δε εα πνέπεζ κα έπεζ εέζδ. Ώκηζθαιαάκμιαζ υηζ αοηή είκαζ ηζ δ δζηή ζμο άπμρδ ηαζ βζαοηυ ιπμνχ κα ιζθχ ιε εζθζηνίκεζα. Καεχξ ζε ημζηάγς ηαζ ιεθεηχ ηδκ αφνα ζμο, αδεθθέ ιμο, ακανςηζέιαζ πμζα είκαζ ηα δφμ πνάβιαηα πμο πνεζάγεζαζ πενζζζυηενμ αοηή ηδ ζηζβιή; Μ‟ αοηυ εκκμχ: Πμζα δφμ πνάβιαηα ιε ηα μπμία εα αζπμθδεείξ ηχνα, εα ζμο έδζκακ ημ ιεβαθφηενμ ααειυ εθεοεενίαξ ηζ έηζζ εα εκίζποακ ηδ δφκαιή ζμο ζηδκ οπδνεζία; Τπάνπεζ πνχηα απ‟ υθα ιζα αολδιέκδ ερεκχζεηα ζηε ζθέςε ςξ πνμξ ηζξ πενζαάθθμοζεξ ζοκεήηεξ. Ώοηή ζοκεπάβεηαζ δφμ δεοηενεφμκηεξ πανάβμκηεξ: πνχημ, απμθοβή απυ ηδκ ηνζηζηή εηείκςκ ιε ημοξ μπμίμοξ ζοκδέεζαζ ηαεδιενζκά ηαζ ζζςπή ςξ πνμξ ημκ εαοηυ ζμο. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ, βζαηί ζηδκ άζηδζή ημο ανίζηεηαζ βζα ζέκα ιεβάθδ εθεοεένςζδ. Αεφηενμ, ε θαιιηέξγεηα ελφο πλεχκαηνο επηπρίαο, πανάξ – πμο ααζίγεηαζ ζε ιζα εζχηενδ αεααζυηδηα ςξ πνμξ ημ πέδζμ ηαζ ηδ ιεθθμκηζηή ζμο ενβαζία ι‟ αοηυ. ΐνίζηεζαζ ζ‟ έκα ηνίζζιμ ζδιείμ ζηδ ζηαδζμδνμιία ζμο ζακ ιαεδηήξ. Σμ πανυκ, ακ ημ πεζνζζεείξ μνεά, εα ζμο ακμίλεζ κέα πεδία οπδνεζίαξ. Ώοηυ υιςξ εα ζοιαεί ιυκμ ακ δζεοεεηήζεζξ ιέζα ζμο εηείκεξ ηζξ αδοκαιίεξ ημο παναηηήνα πμο γδημφκ ηδκ επειφεεζα ηαζ ηδ πανά ζακ ηα εεναπεοηζηά ημοξ ιέζα. Αεκ οπάνπεζ βζα ζέκα αοηή ηδ ζηζβιή άιεζδ δναζηζηή εκένβεζα ή αθθαβή. διεζχκεζξ πνυζηαζνα ημ πνυκμ, αθθά ιπμνείξ ζηαεενά κα αολήζεζξ ημ νοειυ ή ηδ ζοπκυηδηα ημο ηναδαζιμφ ηζ έηζζ κα είζαζ έημζιμξ κα πνμζθένεζξ πθδνέζηενδ οπδνεζία ηαζ κα βίκεζξ πενζζζυηενμ πνήζζιμξ· ή ιπμνείξ κα ελαημθμοεήζεζξ κα ζδιεζχκεζξ ημ πνυκμ – ιε επάνηεζα ηαζ πνήζζια – ηαζ κα ιδκ ηάκεζξ πεναζηένς ζοβηεηνζιέκδ πνυμδμ βζα έκα δζάζηδια. ιςξ δ επειφεεζα (πμο είκαζ ηεθζηά δζαηήνδζδ εκένβεζαξ) ηζ δ πανά (πμο πνμηαθεί μνευ ιαβκδηζζιυ) ακαπυθεοηηα εα “ζε επζηαπφκμοκ ζημ δνυιμ ζμο” βνήβμνα. Θα παναηδνήζεζξ υηζ ηεθεοηαία πνδζζιμπμζμφζα ηδ θνάζδ “μ θςηζζιέκμξ Ανυιμξ” ζε πμθθέξ επζημζκςκίεξ ιμο. Ώοηυ ζοιααίκεζ βζαηί επζδζχης κα εθεθηφζς ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ιμο ηδκ ακαβκχνζζδ υηζ ημ θςξ πμο ανίζηεηαζ ζημκ ηαεέκα ηαζ ζ‟ υθμοξ ζαξ ιπμνεί ηαζ ζοπκά θςηίγεζ ηδκ αηναπυ ηδξ γςήξ ζαξ. Ο δζαθμβζζιυξ πμο εα ήεεθα κα ζμο δχζς έπεζ ιέζα ημο ηζξ δφμ αοηέξ ζηέρεζξ ηδξ ζζβήξ ηαζ ηδξ πανάξ, βζαηί αοηέξ, υηακ βαθμοπδεμφκ μνεά, ζδιαίκμοκ δζαηήνδζδ δφκαιδξ ηαζ ιαβκδηζηή οπδνεζία. οκέπζζε ηδκ ακαπκεοζηζηή άζηδζδ υπςξ ιέπνζ ηχνα ηζ έπεζηα πνμπχνδζε ςξ ελήξ:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
344
1. Ώπυζονε ηδκ ελςζηνεθή ζμο ζοκείδδζδ απ‟ ηδκ πενζθένεζα ζημ ζδιείμ ηδξ ζζβήξ ζημ ηεθάθζ, ζημκ ηυπμ υπμο “ημ πνοζυ ηαζ ημ ηοακυ ζοκακηχκηαζ, ζιίβμοκ ηαζ ζοβπςκεφμκηαζ”. 2. Πνμζπάεδζε έπεζηα κα κζχζεζξ ηδκ οπένηαηδ αοηή ζζβή. ηακ εα έπεζξ εζζέθεεζ ιέζα ηδξ ηαζ εα έπεζξ ηδκ επίβκςζή ηδξ, ηυηε 3. Ώπ‟ αοηυ ημ ζδιείμ ελαπυζηεζθε εοθμβία: α. ημκ άιεζμ ηφηθμ ζμο ηδξ μζημβέκεζαξ ηαζ ηςκ θίθςκ ζμο. α. ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. β. ηδκ μιάδα ηςκ ζπμοδαζηχκ ζμο. δ. ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ. ε. ε ιέκα, ημ Θζαεηακυ Ώδεθθυ ζμο. γ. ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. δ. ηδκ Εενανπία. 4. Έπεζηα μναιαηζγυιεκμξ έκα γςδνυ πνοζμηίηνζκμ, ζημπάζμο ηδκ αθδεζκή ζδιαζία, αλία ηζ ακηαιμζαή ηδξ ζηγήο. 5. Όζηενα, μναιαηζγυιεκμξ έκα γςδνυ δθεηηνζηυ ηοακυ, ζημπάζμο ηδκ αθδεζκή ζδιαζία, αλία ηζ ακηαιμζαή ηδξ ραξάο. 6. Βηθχκδζε ημ Ο.Μ. ηνεζξ θμνέξ δπδνά, ιε ηδ ζηέρδ ζημ κμο ζμο ηαεχξ ημ εηθςκείξ: α. Σμο ηαεανζζιμφ ηδξ αφναξ. α. Σδξ ηαηαζίβαζδξ ηάεε παναθςκίαξ. β. Σδξ έηθναζδξ πανάξ. Θα ήεεθα επίζδξ κα πνμηείκς ιζα δζαζφκδεζδ (πμο πνέπεζ κα έπεζξ ηαηά κμο ηαζ πμο εα απμηεθέζεζ ιζα οπδνεζία πνμξ ειέκα ηαζ ημκ υιζθμ) ηεζζάνςκ ακενχπςκ ηςκ μπμίςκ εα ζμο απμζηαθμφκ ηα μκυιαηα. Φεβξνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ, Οζ πεναζιέκμζ έλζ ιήκεξ οπήνλακ βζα ζέκα ιήκεξ ιάπδξ – ιάπδξ ιε ηδ βμδηεία, ιε έκα ημοναζιέκμ ηαζ θεανιέκμ ζχια, ηαεχξ ηαζ ιε ημ πενζαάθθμκ ηαζ ηζξ μζημβεκεζαηέξ ζοκεήηεξ. Βίπεξ πνάβιαηζ ιζα ιάπδ ιε μθυηθδνδ ηδκ ηαηχηενδ μθμηθδνςιέκδ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Δ Ώηναπυξ ηδξ Βλάβκζζδξ, ζακ έκα αζδιέκζμ κήια, δζαηνέπεζ ηδ πνοζή αηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Δ ηάεανζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ δ επίηεολδ πενζζζυηενμο θςηυξ πάκς ζημ δνυιμ είκαζ πάκημηε δ πνμεημζιαζία βζα αολδιέκδ ηζ επανηέζηενδ οπδνεζία. ακ ιεβαθφηενμξ αδεθθυξ πάκς ζημ Ανυιμ, ιμο θαίκεηαζ υηζ μ κυιμξ ηδξ ιδ-ακηίζηαζδξ ηναηά βζα ζέκα ηδκ οπυζπεζδ ηδξ επζηοπίαξ. ηάζμο απθά ιε ζηαεενυηδηα ηζ άθδζε, αδεθθέ ιμο, ηδκ ηαναπή ηδξ γςήξ ηαζ ημ ευνοαμ ηςκ οπμεέζεςκ κα πενάζμοκ πάκς απυ ζέκα απαναηήνδηα. Βδναίςζε ιέζα ζμο έκα ζδιείμ δνειίαξ ηαζ ιάεε κ‟ απμζφνεζαζ εηεί ηαζ λεπκχκηαξ ηα ελςηενζηά βεβμκυηα, γήζε ηδ γςή ηδξ πκεοιαηζηήξ δζοπίαξ. Οζ θέλεζξ απυζπαζδ ηαζ οπδνεζία έπμοκ βζα ζέκα πμθθή πναβιαηζηή ηαζ ααεζά έκκμζα, ίζςξ υιςξ δ ίδζα δ ελμζηείςζδ ζακ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
345
εηθνάζεςκ ηςκ πκεοιαηζηχκ ζμο ακηζηεζιεκζηχκ ζημπχκ, κ‟ ακηζζηναηεφεηαζ ηάπςξ ηδ πνδζζιυηδηά ημοξ. Υανά ηαζ δνειία είκαζ μζ δφμ θέλεζξ πμο εα ήεεθα κα πνμζπαεήζς κα πνμζεέζς ζημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζηέρδξ ζμο. Δ πανά είκαζ ιζα θέλδ ζηδκ μπμία έπς ήδδ ζοζηήζεζ ηδκ πνμζμπή ζμο. Δ άθθδ, δ δνειία, είκαζ αοηή πμο πνμζπαεχ κα δς κα οπεζζένπεηαζ ηχνα ζηδ γςή ζμο. Τπάνπμοκ θίβα αηυιδ πμο πνέπεζ κα ζμο πς ηχνα. Ξένεζξ· δε πνεζάγεηαζ κα ζημ πς, αθθά υπςξ υθμζ μζ δεζιεοιέκμζ ιαεδηέξ, πνεζάγεζαζ δζαθείιιαηα ζηαεενμπμίδζδξ πνζκ πενάζεζξ ζε ιεβαθφηενδ βκχζδ. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Τπάνπμοκ πάθζ θίβα πμο πνεζάγεηαζ ηχνα κα ζμο πς. Πμθθά απ‟ υζα ανίζημκηαζ ζηζξ πνμζςπζηέξ μδδβίεξ ηςκ αδεθθχκ ζμο ζημκ υιζθμ πνέπεζ επίζδξ κα ιεθεηδεμφκ ααεζά απυ ζέκα ηαζ κα εθανιμζεμφκ· αθθά δ Σεπκζηή ημο Ανυιμο, δ ζδζαίηενδ ακάβηδ πμο ιπμνείξ κα έπεζξ βζα ιζα ζδζαίηενδ ακαδζμνβάκςζδ – ηδξ γςήξ ζμο ή ηςκ επζεοιζχκ ζμο – ηαζ ημ εζδζηυ επυιεκμ αήια είκαζ βζα ζέκα ανηεηά ηαεανυ, έηζζ δεκ είκαζ; Πέναζεξ ιζα ιεβάθδ πενίμδμ ιάεδζδξ ηαζ ακαβκςνίζεςκ πμο ηαηεοεφκμκηακ ζηδκ ροπή ηαζ ηδ γςή ηδξ ροπήξ ζημκ ηυζιμ ηδξ. Σχνα είκαζ ελίζμο ακαβηαίμ – βζα ζέκα – έκα δζάθεζιια αθμιμίςζδξ ηζ ακαβκχνζζδξ, ηαηεοεοκυιεκμ ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ. Μ‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ιπμνεί κα εδναζςεεί ιζα ζηεκυηενδ μθμηθήνςζδ ακάιεζα ζηζξ δφμ ηφνζεξ υρεζξ δζα ηςκ μπμίςκ πνέπεζ κ‟ εηθναζεείξ – ηδ γςή ηδξ ροπήξ, ηδκ έθεζδ ηαζ θφζδ (ηδξ μπμίαξ δ ηφνζα ζδζυηδηα είκαζ δ αβάπδ) ηαζ ηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, ηδκ έθεζδ ηαζ θφζδ (ηδξ μπμίαξ δ ηφνζα ζδζυηδηα είκαζ δ κμδιμζφκδ). Δ ακέθζλδ ηδξ ελσκέλεο γςήξ αοηχκ ηςκ δφμ πνέπεζ ηχνα κα πνμςεδεεί, ιε ηδκ ηαηελμπήκ εζηίαζή ζμο ζημ αζηνζηυ ζχια. μο θαίκεηαζ πανάλεκμ αοηυ; Βδχ ζημ αζηνζηυ ζχια (υπςξ λένεζξ ηαθά ηζ υπςξ λένμοκ υθμζ μζ αθδεζκμί ιαεδηέξ) ανίζηεηαζ ημ πεδίμ ιάπδξ βζα υζμοξ πνμεημζιάγμκηαζ βζα ιφδζδ. Σμ υπθμ ιε ημ μπμίμ εα ηενδδεεί δ ιάπδ είκαζ εηείκμ ηδξ κμήιμκμξ, αβαπδηζηήξ οπδνεζίαξ. Έπεζξ πμηέ ζμο εεςνήζεζ ηδκ οπδνεζία ζακ έκα υπθμ πνμξ πνήζδ; Δ δήθςζδ αοηή είκαζ, υπςξ αθέπεζξ, ιζα απθή ηαζ ζαθήξ έκδεζλδ ηδξ ηαηάζηαζδξ. Καθφπηεζ ηδκ ενβαζία πμο πνέπεζ κ‟ ακαθάαεζξ ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ ηαζ βζα ηδκ μπμία ζε έπμοκ πνμεημζιάζεζ μζ δοζημθίεξ ηζ μ πυκμξ ημο πεναζιέκμο πνυκμο. Μδ ζηέθηεζαζ, αδεθθέ ιμο, υηζ εεςνχ ηδκ οπδνεζία ζακ ηάηζ κέμ βζα ζέκα ή ηάηζ ζημ μπμίμ ζε ηαθχ. Κάηζ ηέημζμ δε ζοιααίκεζ, βζαηί δ γςή ζμο είκαζ πνμζακαημθζζιέκδ εηεί. Ώθθά δ επίπμκδ έθεζδ ηαζ δ εκενβυξ ιάπδ πμο έπεζξ δζελαβάβεζ εκακηίμκ ηδξ βμδηείαξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, πνέπεζ κα ζηαιαηήζμοκ βζα θίβμ χζηε κα δχζεζξ ζηα ημοναζιέκα ζμο κεφνα ηαζ ζημ πνυζηαζνα ηαναβιέκμ κεονζηυ ζμο ζφζηδια ημ πνυκμ βζα κα ακαννχζμοκ. ημκ ηεθεοηαίμ δζαθμβζζιυ πμο πνυηεζκα, ζμο έδςζα κα ηάκεζξ δφμ αζηήζεζξ ιε πνχια ηαζ δ ζδζαίηενδ αοηή ενβαζία ηαηαζηάθαλε ηδκ ηνίζδ ημο πεναζιέκμο πνυκμο. Ώοηή ήηακ δ πνυεεζή ιμο, υζμ ζηθδνή ηζ ακ θαίκεηαζ. Οζ δζαθμβζζιμί πμο δίκς ζημοξ ιαεδηέξ ιμο είκαζ βειάημζ ζημπυ ηαζ είκαζ ζπεδζαζιέκμζ κα πνμηαθέζμοκ μνζζιέκα απμηεθέζιαηα, ακ βίκμοκ πζζηά. Θα ήεεθα κα ημ ζηεθεείξ ηαζ κα ζοθθμβζζεείξ ημ απμηέθεζια ηδξ επζαμθήξ δνειίαξ ζημ αζηνζηυ ζχια. Αεκ είκαζ εκδεπυιεκμ ζηα ανπζηά
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
346
ζηάδζα ιζαξ ηέημζαξ επζαμθήξ κα εηδδθςεμφκ ζζπονέξ δζαηαναπέξ πμο ιπμνμφκ ζημκ ηαηάθθδθμ πνυκμ κα πνμηαθέζμοκ μνζζιέκα θοζζηά απμηεθέζιαηα; Δ δνειία είκαζ δ επζαμθή ιζαξ πμζυηδηαξ εκένβεζαξ πάκς ζε ιζα ηαναβιέκδ δφκαιδ, αθθά – υηακ μζ δφμ αοημί ηφπμζ δφκαιδξ ένπμκηαζ βζα πνχηδ θμνά ζε επαθή ιεηαλφ ημοξ – ειθακίγεηαζ ζοπκά έκα απμηέθεζια δζαθμνεηζηυ απυ εηείκμ πμο πενζιέκαιε. Δ επίηεολδ επίζδξ εκυξ ήνειμο ηέκηνμο ζημ πενζαάθθμκ ζμο ιπμνεί κ‟ ακαβκςνζζεεί απ‟ ημοξ ζοκηνυθμοξ ζμο. Ώοηυ ηαζ πάθζ ζηα πνχηα ζηάδζα ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ακαηαναπή. μο δίκς αοημφξ ημοξ οπαζκζβιμφξ, βζαηί υηακ απμννμθήζεζξ ηα επαηυθμοεα, εα μδδβδεείξ ζηδκ ακχηενδ ηαηακυδζδ. Συζμ θίβμ ακηζθαιαάκμκηαζ μζ ιαεδηέξ, αηυιδ ηζ μζ πζμ κμήιμκεξ, ημ απμηέθεζια ζηα πνχηα ζηάδζα ηςκ ακχηενςκ δοκάιεςκ πάκς ζηζξ ηαηχηενεξ! Ώκηζθαιαάκμκηαζ πμθφ ζαθέζηενα ημκ ηεθζηυ ζημπυ ηαζ ζδακζηυ, αθθά ηα εκδζάιεζα αήιαηα παναιέκμοκ ζθναβζζιέκα βζ‟ αοημφξ. οκέπζζε θμζπυκ ηδ γςή ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ηαζ δνάζε ζακ έκαξ ζοκεηυξ ανςβυξ πνμξ υθμοξ υζμοξ πνμζεββίγεζξ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο. Σμ ηφνζμ πνμζυκ ζμο ηχνα είκαζ ιζα αθμζζςιέκδ επίδναζδ ηαζ αηηζκμαμθία. Φνυκηζζε κα είκαζ ημ ιέζμκ έηθναζδξ ηδξ αγάπεο. ΐνίζηεζαζ ηαηελμπήκ ζηδκ πθεονά ηδξ ζμθίαξ ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ. Φνυκηζζε κ‟ ακαπηοπεεί ελίζμο δ πθεονά ηδξ αβάπδξ. Αε εα είκαζ δφζημθμ ένβμ βζα ζέκα. Πνμζπαεχ κ‟ αθθάλς εκηεθχξ νζγζηά ημ δζαθμβζζιυ ζμο. θμζ μζ ιαεδηέξ πμο είκαζ ζηαεενμί ζημκ πνμζακαημθζζιυ ημοξ εζζήθεακ ζηδκ Πακζέθδκμ ημο ΜαΎμο ημο 1936 ζ‟ έκα κέμ ηφηθμ. Ώοηυ έηακεξ ηζ εζφ. Μζα πμθφ ζοβηεηνζιέκδ δζαθμβή ηαζ δμηζιαζία έβζκε ηυηε ζηα θεπημθοή επίπεδα – ιζα δμηζιαζία πμο είπε ζακ ακηζηεζιεκζηυ ηδξ ζημπυ ηδκ ακαηάθορδ εηείκςκ πμο είπακ μοζζαζηζηά ηα παναηηδνζζηζηά ηδξ Νέαξ Βπμπήξ ηαζ ιπμνμφζακ ζοκεπχξ κα είκαζ έιπζζημζ υηζ εα ζοκημκζζεμφκ ζημοξ κευηενμοξ ηζ ακχηενμοξ νοειμφξ. Ώημθμφεδζε θμζπυκ ηδ δζαδζηαζία πμο ζμο έπεζ πενζβναθεί ιέπνζ κα ζμο πς κα ηάκεζξ ιζα αθθαβή. Οζ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ είκαζ ακαβηαίεξ βζα ζέκα ηαζ ζε αμδεμφκ πμθφ. Πνμζπάεδζε θμζπυκ ηα ελήξ… Μδκ ειπμδίγεζαζ ή απμεαννφκεζαζ απ‟ ημκ πυκμ ηαζ ηδ δοζημθία. Γελ είζαζ ιυκμξ. οκέπζζε ηδκ ενβαζία υπςξ ζμο οπέδεζλα ζηζξ μιαδζηέξ μδδβίεξ αθθά πνυζεεζε ζ‟ αοηή ηδκ επζπθέμκ ενβαζία πμο ζμο ακαεέης. Μάξηηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μεθέηδζα πνμζεηηζηά ηζξ απακηήζεζξ πμο ζηάθεδηακ απ‟ αοηυ ημκ υιζθμ γδθςηχκ. Μεθέηδζα ηζξ δζηέξ ζμο ιε ζδζαίηενδ πνμζμπή βζα έκα θυβμ πμο βκςνίγεζξ αθθά πμο δεκ ιπμνεί κα ακαθενεεί εδχ. Οζ απακηήζεζξ ζμο δείπκμοκ ιζα βμδηεία απυ ηδκ μπμία πνέπεζ κα απαθθαβείξ αιέζςξ – ηδ βμδηεία ηδξ ηαηάεθζρδξ πμο ααζίγεηαζ ζε ιζα αίζεδζδ πκεοιαηζηήξ ηαηςηενυηδηαξ δ μπμία δε δζηαζμθμβείηαζ, βζαηί δε ααζίγεηαζ ζε βεβμκυηα. ακ πανάδεζβια βζ‟ αοηυ – δζάααζε ημκ ηαηάθμβμ ηςκ απμηοπζχκ πμο παναεέηεζξ. Ώδεθθέ ιμο, αηυιδ ηζ ακ οπάνπεζ ηάπμζα αάζδ αθήεεζαξ ζηδκ απανίειδζή ζμο, μζ απακηήζεζξ ζμο παναιέκμοκ ακαθδεείξ, βζαηί παναθείπεζξ ηάεε ακάικδζδ ή ακαθμνά ζηδκ άθθδ πθεονά ηδξ εζηυκαξ. Βίζαζ επζηεκηνςιέκμξ ιε ημ κμο ζμο ζηζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
347
εκεθζηηζηέξ ακηζδνάζεζξ ηςκ θμνέςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Κζ υιςξ είζαζ, υπςξ λένεζξ ηαθά, πνμεημζιαζιέκμξ βζα μνζζιέκα αήιαηα πάκς ζηδκ Ώηναπυ. Μζα ηαεανή υναζδ ημο εαοημφ ζμο είκαζ απαναίηδηδ ηαζ ζε ηάεε ζηνμθή πάκς ζημ Ανυιμ πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγεζξ ηνεζξ πναβιαηζηυηδηεξ: 1. Σμ ιζηνυ ή ηαηχηενμ εαοηυ, 2. Σμκ Έκμζημ ζημ Καηχθθζ, ζε πενζπηχζεζξ ζακ ηδ δζηή ζμο, 3. Σμκ Άββεθμ ηδξ Πανμοζίαξ. Μδκ αζπμθείζαζ ηυζμ πμθφ ιε ημκ πνμζςπζηυ εαοηυ, γήηα πζμ ζοπκά ηδ ζοκηνμθζά ημο Ώββέθμο πμο ηνφαεζ ηαζ ηαθφπηεζ (ηζ υιςξ απμηαθφπηεζ) ηδκ ηνοιιέκδ δυλα ημο πκεφιαημξ. Σα ζθάθιαηά ζμο είκαζ εηεί, υπςξ ηαζ ηα ζθάθιαηα υθςκ πάκς ζημ Ανυιμ. Πμθθμί πενκμφκ πμθφ πνυκμ ηζ έηζζ επζαναδφκμοκ ηδκ εκενβυ πκεοιαηζηή ημοξ έηθναζδ ιε έκα οπεναμθζηυ εκδζαθένμκ ηαζ ιζα πμθφ έκημκδ εζηίαζδ ζηα ιεζμκεηηήιαηα ηαζ ημοξ πενζμνζζιμφξ. Ώκαβκχνζζέ ηα, αδεθθέ ιμο θη έπεηηα πξνρψξα. Αεκ είκαζ υθα υζα έπεζξ κα δείλεζξ· δεκ απμδίδμοκ μθυηθδνδ ηδκ εζηυκα. Πνζκ πέκηε πνυκζα εηδήθςκεξ πμθθή πκεοιαηζηή οπενδθάκεζα· είπεξ ιζα ζζπονή αίζεδζδ πςνζζηζηυηδηαξ ηζ έκακ πμθφ ακαπηοβιέκμ ηνζηζηυ κμο. ήιενα αοηά εηδδθχκμκηαζ πμθφ θζβυηενμ απυ πνζκ ηαζ είζαζ πζα πνυεοιμξ κα δεζξ μπμζεζδήπμηε ακαθαζκυιεκεξ εζθαθιέκεξ ηάζεζξ ηζ ελίζμο πνυεοιμξ κα ηζξ απμαάθθεζξ. Δ ηαπεζκή αβάπδ είκαζ βζα ζέκα μ ζηυπμξ αοηυ ημ πνυκμ, ιαγί ιε ηδκ έηθναζδ ιζαξ ηανδζάξ βειάηδξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ, αμδεχκηαξ έηζζ υζμοξ ζοκακηάξ. Μδκ έπεζξ άθθμ ζημπυ. Δ πναηηζηή αοηή εα ελζζμννμπήζεζ ηαζ εα μθμηθδνχζεζ ηδκ ακαιθζζαήηδηδ ηεθαθζηή ζμο ακάπηολδ. Αε ε‟ αθθάλς πμθφ ηδκ ενβαζία ζμο. οκέπζζε κα ζοθθμβίγεζαζ ηζξ ζηέρεζξ πμο ζμο έδςζα κςνίηενα ζακ ζπενιαηζηέξ ζδέεξ βζα δζαθμβζζιυ. Πάνηεξ υιςξ ηχνα ζακ εέια ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο ακαζηυπδζδξ ηζ υπζ ζακ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ βζα δζαθμβζζιυ. Ώημθμφεδζε ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ ιε πνμζμπή βζαηί εα ζμο δχζεζ αοηυ πμο πνεζάγεζαζ. Γζα ζέκα ημκ ενπυιεκμ πνυκμ δ ηαθθζένβεζα ιζαξ ζζμννμπδιέκδξ ακαζηυπδζδξ ηαζ ιζαξ ζημπαζηζηήξ ζηάζδξ (δζαηδνμφιεκδξ ιε ζηαεενυηδηα) έπεζ ιεβαθφηενδ ζδιαζία απυ ιζζήξ χναξ έκημκμο δζαθμβζζιμφ. Έπε ημ αοηυ ηαηά κμο. ηέρμο ηζξ ηεθεοηαίεξ μδδβίεξ ζμο· είκαζ βειάηεξ ζηέρεζξ πμο δεκ έπεζξ αηυιδ “ζοκαβάβεζ” ή κζχζεζ. ημπάζμο ηεξ ηζ ακαγήηδζε ηα ακχηενα ζοιπενάζιαηα. Ξεηαεάνζζε ηδ βμδηεία ηδξ ηαηάεθζρδξ ηαζ ιπεξ ζημ κέμ ηφηθμ ιε ραξά. επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Έπς πμθθά κα ζμο πς ζήιενα αθθά πνέπεζ κα εζπςεμφκ ζ‟ έκα ζφκημιμ πνμκζηυ δζάζηδια. Μεθέηδζε ζοκεπχξ ηα θυβζα ιμο ιε αθοπκζζιέκδ εκυναζδ ηαζ ιε ιζα πανμφιεκδ πνμεοιία κα ιάεεζξ. Έπεζξ ήδδ θάαεζ ιζα ελαζνεηζηά ζφκημιδ βναθή πμο δεκ επζεοιχ κα εκζςιαηςεεί ζε ηακέκα αζαθίμ, βζαηί έπς βζα ζέκα πμθθή ηαηακυδζδ ηαζ ιζα ακαβκχνζζδ ηδξ εοαζζεδζίαξ ζμο. Αε πνεζάγεηαζ κα ηδ δζααάζμοκ μζ άθθμζ. ε ζπέζδ ιε ηδκ ηαεαοηή εοαζζεδζία ζμο εα επζπεζνήζς κα ιζθήζς ζήιενα βζαηί κμιίγς
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
348
υηζ ιπμνχ έηζζ κα ζε αμδεήζς ηαζ κα ζε ζχζς απυ πμθθέξ ιεθθμκηζηέξ δοζημθίεξ. Ώοηυ εα βίκεζ, αδεθθέ ιμο, ακ δεπεείξ υ,ηζ θές ηαζ δεκ αθήζεζξ ηαιζά ακηίδναζδ ζηδκ πκεοιαηζηή οπενδθάκεζα κα αηονχζεζ ηδ ζδιαζία ηςκ θυβςκ ιμο. ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα ηυκζζα ηζξ ηνεζξ πναβιαηζηυηδηεξ ζε πνυκμ, ηυπμ ηζ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ πμο πνέπεζ κ‟ ακηζιεηςπίζεζξ. ε πνμεζδμπμίδζα βζα ηδ ααεζά αίζεδζδ ηδξ ηαηςηενυηδηαξ πμο ιενζηέξ θμνέξ πανειπμδίγεζ ηδκ έηθναζδ ηδξ γςήξ ζμο. μο είπα κα εκμζηείξ ζηαεενυηενα ζημ θςξ πμο ηοθά απ‟ ημ πνυζςπμ ημο Ώββέθμο ηδξ Πανμοζίαξ. Ώοηυ πνμζπάεδζεξ κα ημ ηάκεζξ. Ώθθά λεπκάξ έκα πνάβια ηζ αοηυ έπεζ ένεεζ ζζπονά ζημ θςξ. Σμ θςξ πμο ηοθά απ‟ ημ “πνυζςπμ ημο Ώββέθμο” (πμο είκαζ ημ πνυζςπμ ηδξ ροπήξ), απνθαιχπηεη. Πχξ απμηαθφπηεζ, αδεθθέ ιμο; Ώπμηαθφπηεζ θένκμκηαξ ζηδκ επζθάκεζα ηα θξπκκέλα πνάβιαηα ηαζ ηα ζπένιαηα ηςκ αδοκαιζχκ, απμηαθφπημκηαξ έηζζ ηα εθαηηχιαηα ηαζ ηα ιεζμκεηηήιαηα. Θα ήεεθα εδχ κα ημκίζς υηζ υηακ ζοιααίκεζ αοηυ, ημ άενμζζια υζςκ απμηαθφπημκηαζ ιπμνεί κα επζθένεζ ιζα βμδηεία, ιζα ακενπυιεκδ μιίπθδ, έκα ιίαζια δδθδηδνζχδμοξ θφζδξ. Βίκαζ ζακ ημ απμηέθεζια ημο ακαηέθθμκημξ δθίμο κςνίξ ημ πνςί ιζαξ γεζηήξ ιέναξ, πμο ζδηχκεζ ηζξ ηαηαπκζέξ ηζ έηζζ πξφζθαηξα ζπδιαηίγεζ ιζα μιίπθδ ακάιεζα ζημκ ίδζμ ηαζ ηδ βδ. Σέημζα ήηακ δ πενίπηςζή ζμο. Δ μιίπθδ δζαθφεηαζ βνήβμνα βζαηί, υπςξ είπα, δ ειθάκζζή ηδξ είκαζ ιυκμ πνυζηαζνδ. Αφμ ενςηήζεζξ εα ζμο οπμαάθς εδχ, πμο δε εα απακηήζς ζ‟ αοηέξ βζα ζέκα, αθθά μζ μπμίεξ, ακ ηζξ απακηήζεζξ ιε εζθζηνίκεζα ηαζ ζηδκ πανμοζία ημο Ώββέθμο, εα ζοκηείκμοκ ζηδ δζάθοζδ ηαζ ημο ηεθεοηαίμο ίπκμοξ ηδξ βμδηείαξ. μο είπα υηζ “δ έηθναζδ ιζαξ ηανδζάξ βειάηδξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ” ήηακ μ ζηυπμξ πμο έπνεπε κα εέζεζξ ζημκ εαοηυ ζμο. Τπήνλε άναβε αοηή δ βειάηδ αβάπδ ηαηακυδζδ δ ελέπμοζα πμζυηδηά ζμο ημκ πεναζιέκμ ιζζυ πνυκμ; Αεφηενμ, οπάνπεζ άναβε πζεακυηδηα κα οπήνλε (ακεπίβκςζηδ απυ ζέκα) ιζα ειθάκζζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ οπενδθάκεζαξ πμο ηυζμ ζηαεενά οπενκζημφζεξ; Ονζζιέκεξ βκχζεζξ πμο ζμο έπμοκ έθεεζ απυ ιέκα εα ιπμνμφζακ κα εκζζπφζμοκ αοηή ηδκ οπενδθάκεζα ακ δ οπεναμθζηή πνμζμπή δεκ ήηακ δ ηφνζα θνμκηίδα ζμο. Έκα άθθμ ζδιείμ εα πνμζπαεήζς κα ημκίζς. Έπεζξ έκα πμθφ εφεναοζημ ηαζ θεπηεπίθεπημ ζχια ηαζ δ δφκαιδ ημο Ώββέθμο πμο δζαπφκεηαζ απ‟ αοηυ εα ζμο πνμηαθεί πάκηα ακηζδνάζεζξ ηαπφηενεξ απ‟ υ,ηζ ζημ ιέζμ άκενςπμ. Ώκαβκχνζγε ηζξ εθεθηουιεκεξ αοηέξ ακηζδνάζεζξ ηζ έπεζηα πξνρψξα. Μδ πάκεζξ πνυκμ ζε ιζα πμθφ ζηεκή αοημακάθοζδ ή ζηζξ αβςκίεξ ηδξ απμβμήηεοζδξ. Μδκ λεπκάξ υηζ ζμο είπα ημ ζηυπμ πμο πνέπεζ κα εέζεζξ ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ πξνρψξα. Ώξ ζμο πς ηζξ αηηίκεξ ηδξ ηνζπθήξ ηαηχηενδξ θφζδξ ζμο. Βίκαζ πενζηηυ κα ζμο οπεκεοιίζς υηζ δ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ δ δεφηενδ ηαζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ δ έηηδ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα ηαζ κμιίγς πςξ ακ ημ ιεθεηήζεζξ πνμζεηηζηά, εα απμζαθδκζζεεί βζα ζέκα έκα ιεβάθμ ιένμξ ημο ηςνζκμφ ζμο πνμαθήιαημξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα δζέπεηαζ επίζδξ απυ ηδκ πνχηδ αηηίκα. Ώοηυ απμηεθεί ιζα ελαίνεζδ ζημ βεκζηυ ηακυκα υηζ δ δεφηενδ ηζ δ έηηδ αηηίκα δζέπμοκ ηα αζηνζηά ζχιαηα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
349
μθυηθδνδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ. Ο ηακυκαξ αοηυξ πμζηίθθεζ πενζζηαζζαηά ζηδκ πενίπηςζδ ηςκ ιαεδηχκ. Ώοηυξ μ ζοκδοαζιυξ εκυξ πνχημο αηηζκζημφ κμδηζημφ ζχιαημξ ηζ εκυξ πνχημο αηηζκζημφ αζηνζημφ ζχιαημξ είκαζ εκδζαθένςκ ηαζ ζμο πανέπεζ έκα ζαθχξ δφζημθμ πνυαθδια, βζαηί δ ακάβηδ ελζζμννυπδζδξ ηζ επίηεολδξ ζζμννμπίαξ, είκαζ αολδιέκδ ζηδκ πενίπηςζή ζμο. Χζηυζμ ηαεζζηά επίζδξ εθζηηυ έκακ εοημθυηενμ έθεβπμ ημο αζηνζημφ ζχιαημξ απυ ημ κμο, ακ ημ επζθέλεζξ – ηαζ ημ ηάκεζξ. Δ αηηίκα ημο θπζηθνχ ζνπ ζψκαηνο είκαζ δ έαδμιδ. Ώοηυ οπμεέης πςξ ημ έπεζξ ήδδ ιακηέρεζ. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ είκαζ: 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ-Εδεαθζζιμφ. Σμο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ αηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Σμο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Σμο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ ή Μαβείαξ.
Έκα απυ ηα εκδζαθένμκηα πνάβιαηα πμο πνέπεζ κα ζδιεζςεεί (ηαεχξ ιεθεηά ηακείξ ηζξ αηηζκζηέξ ζμο ηάζεζξ) είκαζ υηζ ηαζ ηα ηνία ζχιαηά ζμο ανίζημκηαζ ζηδ βναιιή 1-35-7, εκχ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ ζηδκ 6δ, ζηδ βναιιή 2-4-6. Γζαηί ζοιααίκεζ αοηυ; Ο θυβμξ είκαζ υηζ μ έθεβπμξ ηδξ ροπήξ ζμο ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ έπεζ ανηεηή δφκαιδ βζα κα εθεθηφζεζ ιζα ακηίδναζδ θαη ζημοξ ηνεζξ θμνείξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ δ έηηδ οπμαηηίκα ηαεειζάξ απυ ηζξ δζέπμοζεξ αηηίκεξ ηςκ ηνζχκ ζςιάηςκ είκαζ ηυζμ εκενβή χζηε βίκεηαζ ηονίανπμξ πανάβμκηαξ. Ώπ‟ υπμο ηζ έπεζξ ιζα έηηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηα. Φεβξνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Γζα ηνεζξ ιήκεξ επζδζχης ιζα ζηεκυηενδ επαθή ιαγί ζμο ηαζ ίζςξ ημ λένεζξ. Δ ιμκάδα ηςκ ιαεδηχκ ιε ηδκ μπμία ζοκδέεδηεξ ι‟ εκδζέθενε πάκηα, ελαζηίαξ ηδξ ζδιαζίαξ ημο ένβμο ηδξ ηζ ελαζηίαξ ημο πνμζςπζημφ ηδξ μιάδαξ ηαζ ηςκ αημιζηχκ ημοξ πνμαθδιάηςκ. Πανυθεξ ηζξ αθθαβέξ ηαζ δοζημθίεξ ιζα μιάδα απυ ζαξ ιέζα ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ζηάεδηακ ζηαεενά απ‟ ηδκ ανπή πανά ηζξ δοζημθίεξ πμο πανειαάθθμκηακ απυ ηδκ απμζηαζία μνζζιέκςκ ιεθχκ ηαζ ηδ ζοκεπή ηαηάζηαζδ βμδηείαξ ζηδκ μπμία ανίζηεηαζ ζοκήεςξ έκαξ άθθμξ αδεθθυξ· υιςξ πανυθεξ αοηέξ ηζξ αθθαβέξ ηαζ δοζημθίεξ μ υιζθμξ παναιέκεζ ηαζ πνμςεείηαζ ιε δφκαιδ. Αεκ οπάνπεζ θυβμξ απμεάννοκζδξ. Βζφ, αδεθθέ ιμο, έπεζξ εηηεθέζεζ πθήνςξ ημ ηαεήημκ ζμο ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ μιαδζηήξ αηεναζυηδηαξ· εα ήεεθα ι‟ αοηή ηδκ εοηαζνία κα ζμο εηθνάζς ηδκ εοβκςιμζφκδ ιμο βζα ηδκ εζθζηνζκή ζοκενβαζία ζμο πμο ακεθήθεδ ιέζα ζε θοζζηά ιεζμκεηηήιαηα, μζημβεκεζαηέξ δοζπένεζεξ, πνμζςπζηέξ βμδηείεξ ηαζ ααεζά ηαηάεθζρδ. Άζπεηα ιε ηα υζα ζοκέαδζακ ζηδκ πνμζςπζηή ζμο γςή ηαζ ημ πενζαάθθμκ, έπεζξ ζηαεεί ιε ζηαεενυηδηα ηζ έπεζξ έηζζ ηενδίζεζ πμθθά βζα ημκ υιζθυ ζμο. Αε ζοιααίκεζ ζοπκά κα επαζκχ έηζζ έκακ αδεθθυ. οπκυηενα έπς επζπθήλεζ ή έπς οπμδείλεζ ιέηνα βζα αεθηίςζδ ηαζ ζε ηαιζά πενίπηςζδ δεκ έπς πμηέ επαζκέζεζ οπεναμθζηά. Ώθθά επζγδηχ ζήιενα κα οπμδείλς υηζ δ ζηαεενή οπδνεζία ζμο έπεζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
350
ζδιεζςεεί ηαζ ζε αεααζχκς υηζ έπεζξ επζηεθέζεζ πνυμδμ. Θα ήεεθα επίζδξ κα ζμο δχζς έκακ οπαζκζβιυ βζα κα ζ‟ εκεαννφκς: Πμθθά πμο εεςνείξ θακεαζιέκα ηαζ ζθαθενά, πμθθά πμο ζμο θαίκεηαζ υηζ είκαζ ειπυδζα βζα ηδκ μιάδα ζμο, ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ηαηάεθζρδξ ηαζ ηδξ βμδηείαξ ζηδ γςή ζμο έπεζ έκακ ηαεανά θοζζηυ ή θοζζμθμβζηυ θυβμ ηαζ ανίζηεηαζ ζοκεπχξ πάκς ζην πεδίν ηεο επηθαλεηαθφηεηαο. Ώθήκεζ ακέββζπημ ημκ πναβιαηζηυ εζχηενμ άκενςπμ ηαζ αθήκεζ ζοκεπχξ ηδκ επίδναζή ζμο εθεφεενδ κα ενβαζεεί ηαζ κα ηζκδεεί ιεηαλφ ηςκ αδεθθχκ ζμο. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ, βζαηί πνέπεζ κα ζμο θένεζ ακακεςιέκδ αεααζυηδηα ημο πεδίμο ηαζ ημο νυθμο ζμο ζ‟ αοηυ. Γήζε θμζπυκ πάκηα πάλσ απ‟ ημ θοζζηυ ζμο ζχια, αβκμχκηαξ πχξ κζχεεζξ ηαζ πνμζπαεχκηαξ κα εκμζηείξ υζμ είκαζ δοκαηυ ιαηνφηενα ιε ηδκ αθοπκζγυιεκδ ζοκείδδζή ζμο ακαιεζβιέκδ ηαζ ζοβπςκεοιέκδ ιε εηείκδ ηδξ ροπήξ. Ώηυιδ ηζ ακ δεκ ημ ληψζεηο, ηυηε γλψξηδε πςξ ανίζηεηαζ εηεί. Ώκανςηζέιαζ, αδεθθέ ιμο, ακ είκαζ δοκαηυ κα ζμο οπμδείλς ηδ γςή ηδξ πλεπκαηηθήο κφλσζεο πμο ηαηά ηακέκα ηνυπμ δεκ είκαζ δ γςή ηδξ πξνζσπηθήο κφλσζεο; ‟ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ “ιμκςιέκδξ φπανλδξ” ανίζηεηαζ βζα ζέκα δ θφζδ πμθθχκ πνμαθδιάηςκ ζμο. Δ ιυκςζδ αοηή επένπεηαζ ιε ηδ ζοκαζζεδιαηζηή αδζαθμνία ζημ πενζαάθθμκ ζμο ηαζ ημοξ ακενχπμοξ, αθθά είκαζ ιζα πκεοιαηζηή αδζαθμνία, εειεθζςιέκδ ζε πκεοιαηζηή απυζπαζδ ηαζ απάεεζα. ηακ είκαζ πανμφζα, ένπεηαζ δ εηπθήνςζδ ηδξ οπμπνέςζδξ ηαζ δ εηηέθεζδ ημο ηαεήημκημξ, αθθά υπζ δ ηαφηζζδ ιε ακενχπμοξ ή πενζζηάζεζξ. Δ ροπή ζηέηεζ εθεφεενδ, απμζπαζιέκδ, άθμαδ ηαζ δεκ εθέβπεηαζ απ‟ υζα οπάνπμοκ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ. Βίκαζ δ αθδεζκή πκεοιαηζηή αδζαθμνία ηαζ – βζα ηδκ απμδέζιεοζή ζμο ηαζ ηδ ιεβαθφηενδ πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία – εα ήεεθα κα δζαθμβζζεείξ ζηδκ αδηαθνξία ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ ζακ ηδ ιέεμδμ πμο πνέπεζ κα αημθμοεδεεί βζα κα επζθένεζ πκεοιαηζηή ιυκςζδ. Αε ζμο δίκς άθθμ εέια βζα δζαθμβζζιυ ηαζ ηαιζά ηαεμνζζιέκδ ιμνθή. Θα πνυηεζκα ηάεε πνςί, υηακ λοπκάξ, κα αθζενχκεζξ πέκηε θεπηά ζε ιζα έκημκδ ελέηαζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ ιυκςζδξ, ιεηά απυ ιζα ζφκημιδ εοεοβνάιιζζδ ηαζ αθζένςζδ ηαζ ζηδ δζάνηεζα ηδξ ιέναξ κα ζηέθηεζαζ ηαζ κα ζοθθμβίγεζαζ αοηυ ημ εέια. Έπεζηα ηδ κφπηα, ή κςνίηενα ημ ανάδο ακ είκαζ πζμ εφημθμ, κα πνδζζιμπμζείξ ηδ εεία αδζαθμνία ζακ εέια ακαζηυπδζδξ. Θα ήεεθεξ άναβε κα ζοκμρίζεζξ ηάπμηε υζα έιαεεξ ζπεηζηά ιε ηδκ “Πκεοιαηζηή ιυκςζδ δζα ηδξ αδζαθμνίαξ”, βνάθμκηαξ έκα ηείιεκμ πάκς ζημ εέια βζα ηδ αμήεεζα ηςκ άθθςκ; Ώοηυ ζοκζζηά ηδ ιυκδ απυ ιένμοξ ιμο ακάεεζδ ενβαζίαξ ζ‟ εζέκα. Σμ πνχηδξ αηηίκαξ κμδηζηυ ζμο ζχια πνέπεζ ζαθχξ κα ζε αμδεήζεζ ζ‟ αοηή ηδκ ενβαζία οπυ ηδκ πνμτπυεεζδ υηζ εα έπεζξ πάκηα ηαηά κμο υηζ δ ιυκςζδ δε ζδιαίκεζ απμιυκςζδ ηζ υηζ δ αδζαθμνία δεκ οπμδδθχκεζ ιζα ζηάζδ ροπνήξ απμζπαζιέκδξ πςνζζηζηυηδηαξ. Σμ πνχηδξ αηηίκαξ κμδηζηυ ζμο ζχια απμηεθεί έκα ηαθυ ζδιείμ ζοκενβαζίαξ βζα ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο ηζ αοηυ εα ήεεθα επίζδξ κα ημ έπεζξ ηαηά κμο. μο δίκεζ ηδ δφκαιδ ηδξ ζέιεζεο λα εκκέλεηο ηαζ πνέπεζ επίζδξ κα ζμο δχζεζ ηδ δφκαιδ ηδξ ζέιεζεο λα θαηαλνείο, υπζ ιυκμ ημοξ κυιμοξ ηδξ γςήξ, αθθά ηςκ ακενχπςκ ηαζ ηδξ ακάβηδξ ημοξ βζ‟ αβάπδ. 1. Δ ροπή ζμο εηθνάγεζ ηδκ εκένβεζά ηδξ ιέζς ημο κμδηζημφ ζμο ζχιαημξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
351
2. Δ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ εζηζαζιέκδ ζημ αζηνζηυ ζμο ζχια. Ώοηυξ μ πνυκμξ, αδεθθέ ιμο, πνέπεζ κα δεζ ιεβάθδ ακάπηολδ, βζαηί έπεζξ ήδδ ιάεεζ ηαζ ηονζανπήζεζ πμθθά. ΑΝΑΚΟΠΗΗ ΣΗΝ ΑΓΙΑΦΟΡΙΑ
1. Σζ ζοκζζηά ιζα ακαζηυπδζδ ζηδ εεία Ώδζαθμνία; α. Μήπςξ ηδ ζοβπές ιε ηδκ απάεεζα ή ιε ιζα άνκδζδ κα οπμθένς; α. Μήπςξ οπμδδθχκεζ ζημ κμο ιμο πςνζζιυ ηζ επαηυθμοεμ πυκμ; 2. Βίιαζ άναβε ζηακυξ κα δς ημκ εαοηυ ιμο ιε αδζαθμνία, απμζπαζιέκμξ ζοκαζζεδιαηζηά απυ μπμζμδήπμηε βεβμκυξ; α. Μπμνχ άναβε κα αθέπς κμδηζηά, απνμηαηάθδπημξ απυ μπμζαδήπμηε ακηίδναζδ απ‟ ημ ζοκαζζεδιαηζηυ πνμζςπζηυ εαοηυ; α. Σμ ηάκς πμηέ αοηυ; 3. Ώκ πνδζζιμπμζήζς αοηή ηδκ ακαζηυπδζδ ζηδκ αδζαθμνία υπςξ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζδεεί, πμζμ εα είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδ γςή ιμο; α. Πχξ εα επδνέαγε ημκ υιζθμ ζημκ μπμίμ επζγδηχ κα ενβαζεχ; α. Θα ήηακ ημ απμηέθεζια αοηυ επζεοιδηυ ηαζ ημ επζεοιχ; 4. Βίκαζ άναβε αοηή δ ακαζηυπδζδ ιζα επζζηδιμκζηή ιέεμδμξ επίηεολδξ ηδξ αδζαθμνίαξ; α. Βνβάζεδηα πμηέ ιε ηέημζμ επζζηδιμκζηυ ηνυπμ βζα κα επζηφπς αοηή ηδκ πμζυηδηα ηδξ ιαεδηείαξ; α. Σδ κζχες ζακ ηάηζ επζεοιδηυ βζα κα ηδ δμηζιάζς ηχνα; β. Μπμνχ κα είιαζ αδζάθμνμξ ηαηά έκα εείμ ηνυπμ εκυζς ηδ πνδζζιμπμζχ; 5. Πμζμζ είκαζ μζ θυβμζ βζα μπμζαδήπμηε πεπμίεδζδ υηζ δ εεία αδζαθμνία είκαζ μ δνυιμξ πμο πνέπεζ κα ααδίζς ζήιενα; α. Πμζα αάζδ βζ‟ αοηυ ανίζης ζηζξ ζπμοδέξ ηαζ ηζξ ιεθέηεξ ιμο; α. Μήπςξ δ ροπή ιμο ανίζηεηαζ πίζς απ‟ αοηή ηδκ πανυνιδζδ ή πίεζδ βζα αδζαθμνία πμο ημιίγεζ πάκς ιμο; 6. Μήπςξ δ αδζαθμνία εα εκδοκαιχζεζ ηδκ ζηακυηδηά ιμο βζα αολδιέκδ πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία; α. Με πμζμ ηνυπμ; α. Πχξ αμδεά ηδκ πνυμδυ ιμο πάκς ζηδκ αηναπυ; 7. Ώκ είκαζ αθήεεζα πςξ μζ ηοθθμί πνέπεζ κα πνμπςνμφκ αγγίδνληαο, πνμζημθθδιέκμζ ηαζ ηναηχκηαξ· αθθά εηείκμζ πμο έπμοκ υναζδ, βιέπνληαο ηαζ ιέκμκηαξ εθεφεενμζ ηαζ αδέζιεοημζ· ηυηε βζαηί εκχ έπς υναζδ, ηθείκς ηα ιάηζα ιμο ηαζ ηναηζέιαζ ηαζ κζχες ημ δνυιμ ιμο ακηί κα ημκ αθέπς; 8. Βίκαζ άναβε μ κμοξ υνβακμ υναζδξ βζα ημκ πκεοιαηζηυ άκενςπμ; Κζ ακ είκαζ: α. Βίκαζ μ κμοξ ιμο έκα υνβακμ υναζδξ; α. Μπμνχ κα ηναηήζς ημ κμο ιμο “ζηαεενά ζημ θςξ” ηαζ κα αθέπς ηδ γςή αθδεζκά ηζ εθεφεενμξ απυ μπμζεζδήπμηε ηοθθςηζηέξ πνμζημθθήζεζξ; 9. Καεχξ ακαζημπχ αοηή ηδ ιένα, πμζμ νυθμ έπαζλε ζ‟ αοηή δ εεία αδζαθμνία;
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
10.
11.
12.
13.
14. 15.
352
α. Μίθδζα απυ ηδ ζημπζά ιζαξ εεσηά αδζάθμνδξ άπμρδξ; α. Κνάηδζα ιζα αδζάθμνδ ζηάζδ βζα ημκ εαοηυ ιμο υηακ πανμοζζάζεδηακ πενζπηχζεζξ πμο απεζθμφζακ ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ιμο ζζμννμπία; Μαξ θέκε υηζ δ αοημπναβιάηςζδ είκαζ μ άιεζμξ ζηυπμξ ιαξ· έπμκηαξ αοηυ οπυρδ, ηζ λένς βζα: α. Σδκ αδζαθμνία ηδξ ροπήξ ή ημο εαοημφ βζα ημκ ηιδιαηζηυ εαοηυ; α. Σδκ πθάκδ ηδξ ηαφηζζδξ αοημφ ημο εαοημφ ιε ημ ιζηνυ εαοηυ; Μαξ θέκε πάθζ υηζ οπάνπεζ έκα ανπέηοπμ, έκα πνυηοπμ, έκαξ δνυιμξ, έκαξ ζηυπμξ, έκα θςξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ. α Πμζα απ‟ αοηέξ ηζξ θέλεζξ εηθνάγεζ ημκ πνμζςπζηυ ιμο ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ ηαζ βζαηί; α. Πυζμ ακηακαηθάηαζ ζηδ γςή ιμο ημ ανπεηοπζηυ πνυηοπμ; β. Πμζεξ πνμζημθθήζεζξ ειπμδίγμοκ ηδκ πθήνδ έηθναζή ημο; Βίιαζ μ θοηνςηήξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ιμο. οκεπχξ: α. Πυζμ ιεβάθμ νυθμ παίγεζ ζ‟ αοηή ηδ δζαδζηαζία θφηνςζδξ δ εεία αδζαθμνία; α. ε πμζα απυ ηζξ ηνεζξ υρεζξ ιμο – θοζζηή, ζοκαζζεδιαηζηή ή κμδηζηή – είκαζ πενζζζυηενμ αζζεδηή; β. Βπζδνά άναβε δ θοηνςηζηή δφκαιδ ιέζα απυ ιέκα ζημοξ άθθμοξ; Δ θφζδ ιμο αθδεζκά είκαζ αβάπδ. α. Πχξ ιπμνεί αοηή κα εηδδθςεεί αθδεζκά ηζ υιςξ ιε αδζαθμνία; α. Αζαιέζμο πμζμο ζχιαημξ εηθνάγς εοημθυηενα αοηή ηδκ αβάπδ; β. ε ηζ είιαζ πενζζζυηενμ πνμζημθθδιέκμξ ηαζ πχξ ιπμνχ κ‟ αζπμθδεχ ιαγί ημο; Πμζα ζηάζδ ηαζ πμζεξ πμζυηδηεξ πνέπεζ κα ακαπηοπεμφκ ιέζα ιμο ακ πνυηεζηαζ κα αζηήζς ζςζηά ηδκ αδζαθμνία; Πμζμ είκαζ ημ ακηζηείιεκμ ιζαξ ηέημζαξ άζηδζδξ; Μπμνχ κα ημ εηθνάζς ιε ζαθήκεζα ζημκ εαοηυ ιμο; α. Με υνμοξ ηςκ ηνζχκ ζςιάηςκ ιμο ή υρεςκ; α. Με υνμοξ ιαεδηείαξ;
Πάνε ηαεειζά απ‟ αοηέξ ηζξ ενςηήζεζξ βζα δφμ ιένεξ ηάεε θμνά ηαζ ζοβηέκηνςζε ζ‟ αοηέξ ηδ ζηέρδ ζμο ηάεε ιήκα βζα έκα πνυκμ. Φεβξνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Θα ήεεθα πνχηα απ‟ υθα κα ημκίζς υηζ αοηή δ κεμακμζβείζα πυνηα βζα οπδνεζία ηενδήεδηε απυ ζέκα ιε ηδκ επίιμκδ πνμζπάεεζά ζμο κα ζηακμπμζήζεζξ ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ κα οπμηάλεζξ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ζ‟ αοηέξ ηζξ απαζηήζεζξ. Έηακεξ ιεβάθδ πνυμδμ πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή ηαζ εα ανεζξ ηδκ απμδέζιεοζδ ηαζ ηδκ ακηαιμζαή ηςκ εοηαζνζχκ βζα οπδνεζία ιε ηδ κέα αοηή ακάπηολδ πμο ήνεε ζημ δνυιμ ζμο. Βπςιίζμο ηδκ, αδεθθέ ιμο, εθαθνά ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ένβμ ζμο είκαζ κα εέηεζξ ηα πνάβιαηα ζε ηίκδζδ ηαζ κα αμδεάξ ημοξ άθθμοξ ιε ηδκ εοζηάεεζα ηαζ ηδ ζμθία ζμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
353
χζηε κα ιπμνμφκ κα ζοκεπίζμοκ. Μδκ αθήκεζξ κα ζε ηονζεφεζ δ βμδηεία ημο πνυκμο, ηδξ αζζεδηήξ ακάβηδξ ηαζ ηδξ πονεηχδμοξ δνάζδξ. Υνέμξ ζμο είκαζ κα βειίγεζξ ηζξ χνεξ ηςκ άθθςκ ακενχπςκ ιε ηαεμνζζιέκδ οπδνεζία πμο οπμδεζηκφεηαζ ηαζ πενζβνάθεηαζ απυ ζέκα· είκαζ κα ακηζιεηςπίγεζξ ηζξ ακάβηεξ, ιία πνμξ ιία, ηαεχξ πανμοζζάγμκηαζ ηζ υπζ κ‟ ακηζιεηςπίγεζξ υθεξ ηζξ ακάβηεξ ηαοηυπνμκα. Πνέπεζ κα δμιείξ βζα ημ άιεζμ ιέθθμκ ηαζ πνέπεζ κα ιδπακεφεζαζ ηζξ εθεβπυιεκεξ εηείκεξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ε‟ απμδεζπεμφκ επζηοπείξ βζαηί πνμένπμκηαζ απ‟ ημ κμδηζηυ πεδίμ ιέζς ημο ηυζιμο ηδξ εθεθηοζεείζαξ επζεοιίαξ ηζ έηζζ εηδδθχκμκηαζ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Πνέπεζ κα ηαηαδείλεζξ αοηή ηδ δζαδζηαζία. οκεπχξ ενβάζμο ιέζς ηςκ άθθςκ· αοηυξ είκαζ μ ηνυπμξ ενβαζίαξ ηδξ Εενανπίαξ, επζηδνχκηαξ ηαζ οπμδεζηκφμκηαξ ηζ ακαπηφζζμκηαξ ηδκ έιθοηδ ζηακυηδηα ηδξ πνυβκςζδξ – πνάβια πμο ιπμνείξ εφημθα κα ηάκεζξ. Δ ζηακυηδηα αοηή ακαπηφζζεηαζ ζηδ θοθή ηςκ ακενχπςκ ιέζς ηδξ πνυαθερδξ πμο απαζηείηαζ βζα ηδκ ζηακμπμίδζδ ηςκ επζπεζνδιαηζηχκ ακαβηχκ. Βηπαίδεοζε ημοξ άθθμοξ βζα κα ηάκμοκ ηδ θεπημιενή ενβαζία ηζ ενβάζμο εζφ μ ίδζμξ πίζς απυ ηδ ζηδκή – υπςξ ενβαγυιαζηε ειείξ. Έηακεξ ιζα ηυζμ επζζηαιέκδ ιεθέηδ ηαζ ακάθοζδ ηςκ αηηίκςκ ζμο, χζηε δε πνεζάγεηαζ κα απμζαθδκίζς ημ εέια. Μεθέηδζεξ ηζξ αηηίκεξ ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο ηζ έπεζξ ζοθθάαεζ ημκ ζδζάγμκηα ηίκδοκμ πμο είκαζ ζφιθοημξ ζημοξ δφμ πνςηαηηζκζημφξ θμνείξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. οκζζημφκ ιζα πναβιαηζηή πδβή δοζημθίαξ ακ δεκ ηαηεοκαζεμφκ ηαζ δεκ οπμηζκδεμφκ απυ έκα αβαπδηζηυ πκεφια ηαζ δεκ παναηηδνζζεμφκ απ‟ ηδ εεία εηείκδ αδζαθμνία ηδξ μπμίαξ δ απυηηδζδ είκαζ ημ ηφνζμ ιάεδιά ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή. Να είζαζ πανμφιεκμξ, αδεθθέ ιμο. ε πνεζαγυιαζηε. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο δελ ηαιαληεχζεθε πνηέ απφ ηελ απφθαζή ηνπ λα εξγαζζεί ζηνλ φκηιν ηνπ Θηβεηαλνχ θαη απαζρνιείηαη ελεξγά εθεί.
ημκ P.D.W. Ηαλνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπεζξ πεζνζζεεί ηδ γςή ιε οπμιμκή. Οζ ζηζβιέξ ηδξ ααεζάξ ζμο ηαηάεθζρδξ (πμο έθεακακ ηαηά ηαζνμφξ ζημ πανεθευκ ζπεδυκ ζε ηνίζεζξ απεθπζζίαξ), έπμοκ πζα πανέθεεζ. Ώζπμθείζαζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ιε ηδκ οπδνεζία ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο ηαζ πθδζζάγεζξ πενζζζυηενμ ημ ζηυπμ πμο έπεζξ ηάλεζ ζημκ εαοηυ ζμο. Έκα απυ ηα πνμαθήιαηα πμο πνέπεζ κα θφζμοκ υθμζ μζ εζθζηνζκείξ ιαεδηέξ είκαζ κα ιάεμοκ κα γμοκ ζακ κα ιδκ οπήνπε ημ θοζζηυ ζχια. Μ‟ αοηυ εκκμχ υηζ μζ πενζμνζζιμί ημο ηαζ ηα ειπυδζα πμο επζαάθθεζ ζηδκ έηθναζδ ηδξ εθεφεενδξ, πκεοιαηζηήξ ζοκείδδζδξ, ελμοδεηενχκμκηαζ απυ ιζα εζχηενδ ζηάζδ ημο κμο. Δ ηαθθζένβεζα ιζαξ απμζπαζιέκδξ ζηάζδξ πνμξ ηδ γςή ηαζ ηζξ πενζζηάζεζξ απμηέθεζε ημ ηφνζμ ιάεδιά ζμο ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή εκζάνηςζδ. Ώοηυ ιαεαίκεζξ. Με ιζα αίζεδζδ εζχηενδξ εθεοεενίαξ πνέπεζ κα ιάεεζξ κα θεζημονβείξ ζακ Ώββεθζαθυνμξ πανυθα ηα ειπυδζα ηαζ ηζξ απαζηήζεζξ εκυξ θοζζημφ θμνέα, πμθφ εφεναοζημο πναβιαηζηά βζα κα πεζνζζεεί ηδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
354
δφκαιδ πμο πνέπεζ κα νέεζ ιέζα απ‟ αοηυκ. Μενζημί άκενςπμζ, αδεθθέ ιμο, είκαζ έηζζ θηζαβιέκμζ χζηε βίκμκηαζ οπδνέηεξ ηαζ ηέκηνα θςηυξ δδιυζζα ιπνμζηά ζημοξ ζοκακενχπμοξ ημοξ. Δ επζννμή ημοξ ηζ δ δφκαιή ημοξ είκαζ ιεβάθεξ. Άθθμζ ενβάγμκηαζ (κε ίζε δχλακε) απυ έκα ήζοπμ ηέκηνμ ζπεηζηήξ απυζονζδξ ηαζ πεζνίγμκηαζ, ακ ιπμνχ πάθζ κα ημ επακαθάας, ίζδ δφκαιδ. Γζ‟ αοημφξ ένπεηαζ δ άζηδζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ εηείκδξ δζάηνζζδξ πμο δε δζαπςνίγεζ ηζ υιςξ επζθέβεζ ιε ζφκεζδ πμφ πνέπεζ κα εθανιμζεεί δ δζαεέζζιδ δφκαιδ, δ πνμζπάεεζα ηαζ ημ θςξ. Θέζε ηδ δφκαιδ ηαζ ημ θςξ ζμο πίζς απυ εηείκμ ηςκ ενβαηχκ πμο οπδνεημφκ ηδκ Εενανπία ζημ ακμζηηυ πεδίμ ιάπδξ ηδξ γςήξ. Ώοηυξ είκαζ μ θυβμξ ιμο βζα ζέκα ζήιενα. Ώξ ανμοκ ζ‟ εζέκα μζ ενβάηεξ ηζ υζμζ αζημφκ επζννμή έκα ζφκηνμθμ ιε ηαηακυδζδ ηαζ πάκς απ‟ υθα έκακ πμο μέξεη. ηδ εένιδ ηαζ ηδκ πίεζδ ηδξ ιάπδξ ηαζ ηδκ ηυπςζδ πμο ζοκμδεφεζ ηδκ έκηαζδ ηδξ εκενβμφ οπδνεζίαξ βζα ηδκ Εενανπία, αξ κζχζμοκ υηζ ζ‟ εζέκα έπμοκ ηάπμζμκ ζημκ μπμίμ ιπμνμφκ κα ζηναθμφκ – απμζπαζιέκμ ηζ αθμζζςιέκμ. Ώξ ανμοκ ζε ζέκα ηάπμζμκ ημο μπμίμο ηα ιάηζα αθέπμοκ ηαεανά βζαηί δε εμθχκμοκ απυ ηδκ μιίπθδ ηαζ ημκ ηαπκυ ηδξ ιάπδξ ημο ελςηενζημφ ηυζιμο. Ώοηή είκαζ δ οπδνεζία ζμο ηζ αοηή γδηχ βζα πάνδ εηείκςκ πμο (ηαεχξ πενκά μ ηαζνυξ) εα ζηείθς ζ‟ εζέκα. Πενίιεκέ ημοξ· ακαβκχνζζέ ημοξ ηαζ αμήεδζέ ημοξ. Ώοηυ ιπμνχ κα ζμο ειπζζηεοεχ κα ηάκεζξ. ηέθεδηα ηάπςξ ηζξ αζηήζεζξ πμο ιπμνεί κα ζε αμδεήζμοκ ηαζ ηάπμζεξ ιεεμδζηέξ παναηδνήζεζξ βζα ηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία. ε άθδζα κα πενζιέκεζξ βζα ηζξ πνμζςπζηέξ ζμο μδδβίεξ, επεζδή ήζμοκ ζηακυξ κα ζοκεπίζεζξ ηδ δζαδζηαζία ηδξ μθμηθήνςζδξ ιυκμξ ηζ ααμήεδημξ ηζ αοηυ είκαζ πάκηα ηαθφηενμ. Ώπμθάζζζα κα ιδ ζμο δχζς ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ βζα έκα δζάζηδια έλζ ιδκχκ, αθθά εα ζμο γδηήζς κα ηάκεζξ δφμ πνάβιαηα: Πνχημ, δχζε ηδκ έιθαζδ ηδξ πνμζμπήξ ζμο ζηδκ ενβαζία ηδξ πακζεθήκμο. Πνμεημζιάζμο βζα ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ ηυηε ζηδ δζάνηεζα μθυηθδνμο ημο ιήκα, ενβαγυιεκμξ εζηειιέκα ηζ επζζηδιμκζηά ηάεε ιένα, έπμκηαξ ζημ κμο ζμο ηδ ζηέρδ ηςκ πέκηε αοηχκ ημνοθαίςκ διενχκ εζςηενζηήξ ενβαζίαξ ηάεε ιήκα. Πνμεημζιάζμο βζα ηδ ζηζβιή ηδξ πακζεθήκμο, υπμο ιαγί ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο εα ηάκεζξ ηδκ “πνμζέββζζή” ζμο ηαζ εα ιπμνείξ κα είζαζ δέηηδξ μνζζιέκςκ δοκάιεςκ πμο πνέπεζ κα ιάεεζξ κα ηζξ πεζνίγεζαζ. Θα ήεεθεξ κα επςιζζεείξ εοεφκδ βζα έκα μνζζιέκμ ηιήια ενβαζίαξ; Θα ιάεεζξ ζε ηζ ακαθένμιαζ. Αεφηενμ: Ώημθμφεδζε ηάεε ιένα ημ δζαθμβζζιυ πμο πενζβνάθεηαζ παναηάης, ηαηαβνάθμκηαξ πνμζεηηζηά υθα υζα ιπμνεί κα ζοιαμφκ. ημ ηέθμξ ηςκ έλζ ιδκχκ εημίιαζε ιζα πενίθδρδ ημο πκεοιαηζημφ ζμο διενμθμβίμο ηαζ ιζα ακάθοζδ ηδξ πνμυδμο ηαζ ηςκ βεβμκυηςκ. Ώοηυ δε πνεζάγεηαζ κα ημ αθέπεζ ηακείξ εηηυξ ακ ημ επζεοιείξ. Ώθθά ηνάηα ημ διενμθυβζμ ηαζ ηδκ ακάθοζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ. Δ δζαθμβζζηζηή ενβαζία ηαζ μζ πνμηεζκυιεκεξ ζηέρεζξ πνμμνίγμκηαζ κα πνμθμβίζμοκ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ πμο εα είιαζ ζηακμπμζδιέκμξ κα ηάκεζξ, ιαγί ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Μεηά ηδκ ηαηάθθδθδ δνειία ηαζ ημ ηαεάνζζια ημο κμο ιε μπμζμκδήπμηε ηνυπμ ζμο είκαζ βκςζηυξ ηζ επανηήξ, πνμπχνδζε ηαηυπζκ υπςξ οπμδεζηκφεηαζ… Οζ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ απυ ζέκα ζημ δζαθμβζζιυ ζμο, ακ ημ επζεοιείξ:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
355
1μξ ιήκαξ – Υανά – ακ έκα πμοθί πμο θηενμοβίγεζ, πεηχ πνμξ ημκ ήθζμ. Σναβμοδχ ζηδκ ροπή ιμο χζηε υθμζ υζμοξ ζοκακηχ κα ιπμνμφκ κα αημφζμοκ. 2μξ ιήκαξ – Αφκαιδ – ακ έκα αυδζ πμο είκαζ γειέκμ ιε ημ ζφκηνμθυ ημο, ιεηαθένς ημ θμνηίμ ηδξ γςήξ. Κζ υιςξ δεκ είιαζ ιυκμξ. Μμζνάγμιαζ ημ θμνηίμ ιε ημοξ αδεθθμφξ ιμο ηαζ ημ Αζδάζηαθυ ιμο. 3μξ ιήκαξ – Πανυνιδζδ – ακ έκα παζδί πμο ηαθεί ηδκ αβάπδ ηςκ βφνς ημο ηζ εβχ επίζδξ επζηαθμφιαζ ηδκ αβάπδ ηςκ αδεθθχκ ιμο. Ώοηή ηδκ αβάπδ ηδκ ακηαπμδίδς, πςνίξ ζηέρδ ηαζ πνμζηυθθδζδ. 4μξ ιήκαξ – Αφκαιδ – ακ ιζα ζηένκα πμο ζοθθέβεζ ηαζ απμεδηεφεζ εηείκμ πμο πνεζάγεηαζ μ άκενςπμξ, ημ κενυ ηδξ γςήξ πμο ηνέθεζ, έηζζ ηζ εβχ απμεδηεφς εηείκμ πμο πνεζάγμκηαζ μζ άθθμζ. Αεκ απμεδηεφς βζα ημκ εαοηυ ιμο. Υνεζάγεηαζ δφκαιδ βζα ηδκ ενβαζία ημοξ· ζοκεπχξ ζοβηεκηνχκς ηαζ απμεδηεφς, ράπκμκηαξ ηδκ πδβή ημο εθμδζαζιμφ. 5μξ ιήκαξ – Οιμνθζά – Σμ πνχια είκαζ δζηυ ιμο. Σμ απαζηχ βζα δζηυ ιμο, βζαηί πνχια ηαζ πμζυηδηα είκαζ έκα. Κζ υιςξ ημ ιμζνάγμιαζ ιε ημοξ ζοκηνυθμοξ ιμο. 6μξ ιήκαξ – Καηακυδζδ – Δ εθίρδ είκαζ δζηή ιμο, αθθά είκαζ μ ηανπμθυνμξ ζπυνμξ ηδξ ζμθίαξ. ακ ζμθυξ, ακηέπς ηαζ ζοθθέβς ημκ ηανπυ ηδξ ζμθίαξ βζα ημοξ άθθμοξ. Αεκ πνμζεέης ηίπμηε πενζζζυηενμ ζηδκ παναπάκς πενζβναθή δζαθμβζζιμφ. Βκζςιάηςζε ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ ηαζ μπμζαδήπμηε ενβαζία πμο μ ίδζμξ επζθέβεζξ κα ηάκεζξ. Μυκμ έκα πνάβια γδηχ: ε ηάεε δζαθμβζζιυ κα δζαπφκεζξ αβάπδ ηαζ ζμθία ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ, ζοκδευιεκμξ ιε ηδκ ροπή ζμο, ιε ιέκα ηαζ ιε ημκ υιζθμ ηαζ κα εεςνείξ ημκ εαοηυ ζμο ιυκμ ζακ έκακ αβςβυ δζα ημο μπμίμο ιπμνεί κα έθεεζ δ αμήεεζα. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο. Οζ αηηίκεξ ζμο είκαζ μζ ελήξ: Δ εβςζηή αηηίκα – αηηίκα 2, δ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – αηηίκα 6, δ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ, ημο Εδεαθζζιμφ. ηδκ πνμδβμφιεκδ γςή ζμο δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ήηακ δ πνχηδ, βεβμκυξ πμο ιπμνεί κα ζμο ελδβήζεζ πμθθά ςξ πνμξ ηζξ ακηζδνάζεζξ ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή. Ννέκβξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, μο δίκς ιζα ζφκημιδ ιυκμ μδδβία αοηή ηδ θμνά. Βίιαζηε ζοπκά ζ‟ επαθή ηαζ αζπμθείζαζ ηχνα ιε κέεξ δζεοεεηήζεζξ ζηδ γςή. Οζ δζεοεεηήζεζξ αοηέξ είκαζ ακαβηαίεξ ηαζ ζςζηέξ ηαζ δεκ πνμζπαεχ κα πανέιας ή κα πενζπθέλς ημ κμο ζμο ιε μπμζμδήπμηε ηνυπμ. Σα πεναζιέκα ηνία πνυκζα ζμο έθενακ πμθθέξ αθθαβέξ – ιενζηέξ απ‟ αοηέξ ζηζξ πενζζηάζεζξ, ζημ πενζαάθθμκ ηαζ ζημ πεδίμ ηςκ ακενχπζκςκ επαθχκ, αθθά μζ πενζζζυηενεξ απ‟ αοηέξ είκαζ εκδυιοπδξ θφζδξ ηαζ ζημ ααζίθεζμ ηδξ ζοκείδδζδξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
356
Μπαίκεζξ ζε ιζα πενίμδμ έκημκδξ ενβαζίαξ. Αφμ πνάβιαηα πάκηςξ εα ήεεθα κα ζμο πς, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο, αοηή ηδ θμνά: 1. Φνμφνδζε ιε πνμζμπή ημ θοζζηυ ζχια. Βίζαζ έκαξ απ‟ ημοξ ακενχπμοξ εηείκμοξ πμο πνέπεζ κα ιάεμοκ κα ενβάγμκηαζ ιέζς εκυξ εφεναοζημο ηαζ θεπημφ θοζζημφ ζχιαημξ ηαζ εα ιπμνμφζεξ κα ειπμδίζεζξ ζε ιεβάθμ ααειυ ηδ πνδζζιυηδηά ημο ακ ημ ακάβηαγεξ κα ηάκεζ πάνα πμθφ δναζηήνζα ελςηενζηή ενβαζία. Αεκ είκαζ ζηακυ βζα πμθθή ελςηενζηή θοζζηή επαθή ή βζα βνήβμνδ ηαζ ζοπκή αθθαβή ηαζ βζα ζηθδνή ενβαζία. Φφθαλέ ημ ηαθά ηαζ θνυκηζζέ ημ ιε πνμζμπή. 2. Θοιήζμο υηζ αοηυ πμο εκδζαθένεζ ηζ έπεζ ζδιαζία δεκ είκαζ ημ πνχ είζαη αθθά ημ ηη είζαη. Ώπ‟ ημ ήνειμ ζδιείμ υπμο γεζξ ηζ υπμο ιπμνείξ ζςζηά κα ιενζικάξ βζα ημ θοζζηυ ζχια (ημ υνβακμ οπδνεζίαξ ζμο ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ηδξ γςήξ), ιπμνεί κα εηπμνεοεεί ηέημζα πκεοιαηζηή δφκαιδ ηαζ γχζα ζμθία, χζηε ιπμνείξ κα οπδνεηήζεζξ έκα πθήεμξ. Μπμνείξ κα ημοξ οπδνεηήζεζξ απυ εηεί πςνίξ ηζξ ζηθδνέξ ελςηενζηέξ επαθέξ πμο ιπμνμφκ κ‟ ακηέλμοκ πζμ νςιαθέμζ ζςιαηζηά ενβάηεξ. Τπδνέηδζε απ‟ ημ ηέκηνμ πμο είκαζ ιέζα ζμο ιε ηδκ πέκα, ηδ ζηέρδ ηαζ ηζξ ζοκεκηεφλεζξ, αθθά ιδκ ένπεζαζ ζ‟ επαθή ιε ημκ ηυζιμ. Ώκ ιπμνείξ κα ηάκεζξ ηα δφμ αοηά πνάβιαηα, οπάνπμοκ πμθθά πμο ιπμνείξ κα επζηεθέζεζξ βζα ιαξ ηαζ κα πνμζθένεζξ ιεβάθδ οπδνεζία ζηδκ Εενανπία πμο αβαπάξ ηαζ οπδνεηείξ ηαζ ιπμνείξ κα ημ ηάκεζξ ζ‟ υθμ ημ δζαεέζζιμ πνυκμ ζμο. Ώκ υιςξ λεπάζεζξ ηζξ δφμ αοηέξ πνμηάζεζξ, δε εα ζμο είκαζ εφημθμ κα ζοκεπίζεζξ ηαζ δε εα είζαζ ζηακυξ κα εηπθδνχζεζξ ημ πνμμνζζιέκμ ένβμ ζμο βζα ιαξ ιε ηδκ επζεοιδηή ηεθεζυηδηα. Δ ενβαζία ζμο ανίζηεηαζ πάκς ζηζξ βναιιέξ ηδξ αθηηλνβνιίαο ηαζ ηδξ εξκελείαο. Σμ ιυκμ άθθμ πνάβια πμο επζγδηχ κα ηάκς ζήιενα είκαζ κα ζμο πς ηδ θφζδ ηςκ αηηίκςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ κα ζε θένς έηζζ ζε ιζα ζαθέζηενδ ηαηακυδζδ ημο εαοημφ ζμο. πςξ λένεζξ, δ εβςζηή ή ροπζηή ζμο αηηίκα είκαζ δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ ηζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Αε πνεζάγεηαζ κα ηάκς ηίπμηε πενζζζυηενμ απ‟ ημ κα ζμο οπμδείλς υηζ μζ αηυθμοεεξ επαθέξ είκαζ εφημθεξ βζα ζέκα, ελαζηίαξ αοημφ ημο ζοκδοαζιμφ: 1. Δ επαθή ιε ηδκ ροπή ζμο. Ώοηή έπεζ ήδδ βίκεζ ηζ εδναζςεεί. 2. Δ επαθή ιε ηδκ Εενανπία ιέζς ηδξ ροπήξ ζμο. 3. Βπαθή ιε ημ αζηνζηυ πεδίμ ιέζς ηδξ έηηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο πμο θεζημονβεί ζοκεπχξ εφημθα ζημ έηημ πεδίμ, ημ αζηνζηυ. 4. Βπαθή ιε ζδέεξ ιέζς ιζαξ εκενβμφ εκυναζδξ. Ώοηά είκαζ ζαθχξ πνμζυκηα ηαζ απμηεθμφκ ημ ζδιάδζ ημο πνμπςνδιέκμο ιαεδηή. Νμιίγς πςξ ημ λένεζξ πςνίξ κα ζμο ημ πς. θεξ υιςξ αοηέξ μζ επαθέξ ζοκεπάβμκηαζ ημ πεζνζζιυ δφκαιδξ ηαζ πανμοζζάγμοκ ηα δζηά ημοξ ιμκαδζηά πνμαθήιαηα. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Γκχζδξ ή Βπζζηήιδξ. Ώπ‟ υπμο ηαζ ημ εκδζαθένμκ ζμο ηζ δ πνδζζιυηδηά ζμο ζηδκ επζζηήιδ ηδξ αζηνμθμβίαξ πμο ηαηά πμθθμφξ ηνυπμοξ είκαζ δ επζζηήιδ ηςκ επζζηδιχκ. Ώπ‟ υπμο ηζ μ μλφξ ζμο κμοξ, δ αημφναζηδ ένεοκά ζμο βζα ηδκ αθήεεζα ηαζ δ δφκαιή ζμο κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
357
θςηίγεζξ πμθθά εέιαηα. Σμ ιυκμ ζδιείμ πμο πνέπεζ κα εοιάζαζ είκαζ υηζ δ πέιπηδ αηηίκα είκαζ έκαξ ηνοζηαθθμπμζδηζηυξ πανάβμκηαξ ηαζ (ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδ εέθδζδ ηαζ ηδ δφκαιδ πμο ακέπηολεξ ζηδκ πεναζιέκδ ζμο γςή) ηείκεζ κα ζε ηάκεζ δμβιαηζηυ ηζ επμιέκςξ πςνζζηζηυ. Ώοηυ πνέπεζ κα ελμοδεηενςεεί απ‟ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα, υπςξ ηαζ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο ηζ αοηυ ζε αμδεά πμθφ ζημ ένβμ ηδξ γςήξ ζμο, ανηεί κα πνδζζιμπμζείξ ημ αζηνζηυ ζχια ζακ ημ ιέζμκ ηδξ ροπζηήξ έηθναζδξ ηζ υπζ ζακ θαζαπηφ πνάηημνα ζημ αζηνζηυ πεδίμ. Δ αηηζκζηή αοηή δφκαιδ ζμο δίκεζ αθμζίςζδ, ζδεαθζζιυ, ιζα δοκαιζηή εέθδζδ κα δζαπενάζεζξ υθεξ ηζξ βμδηείεξ ηαζ πανακμήζεζξ ηαζ κ‟ απμηηήζεζξ έηζζ ηδκ αθήεεζα ηαζ ηδκ εθεοεενία, ηυζμ βζα ζέκα υζμ ηαζ βζα ημκ υιζθυ ζμο ηαζ βζα εηείκμοξ πμο οπδνεηείξ. Θα ιπμνμφζε επίζδξ κα ζμο δχζεζ, ακ ημ επέηνεπεξ, ιζα ηάζδ κα είζαζ εζφ μ ίδζμξ εφια ηδξ βμδηείαξ ηαζ ηδξ πθάκδξ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ ή Μαβείαξ· εδχ ανίζηεηαζ δ πδβή εκυξ ιεβάθμο ιένμοξ ηδξ ηαηήξ ζμο οβείαξ. Σμ έαδμιμ πεδίμ είκαζ ημ πεδίμ πάκς ζημ μπμίμ πνέπεζ κα εηθνάγεηαζ ημ πκεφια. Βίκαζ μ οπμδμπέαξ πκεοιαηζηήξ εκένβεζαξ. Ο θοζζηυξ ζμο θμνέαξ ηαζ ιέζμκ έηθναζδξ έπεζ ιζα ηέημζα εοαίζεδηδ ηζ εηθεπηοζιέκδ θφζδ ηαζ είκαζ έκαξ ηυζμ εφεναοζημξ οπμδμπέαξ, χζηε ημ πνυαθδια ηδξ γςήξ ζμο είκαζ κα πεζνίγεζαζ ιε ζφκεζδ ηδκ πκεοιαηζηή εκένβεζα πμο πνμζπαεεί κα δζαποεεί. Ώοηυ ζοκζζηά έκα πμθφ πναβιαηζηυ πνυαθδια πμο έπεζξ ακηζιεηςπίζεζ βζα πμθθά πνυκζα ηαζ μθείθεζξ κα ζοκεπίζεζξ κα ακηζιεηςπίγεζξ. Ο ηςνζκυξ ηφηθμξ ή πενίμδμξ ζηδ γςή ζμο είκαζ ηφηθμξ υπμο ηαθείζαζ κα ακηζιεηςπίζεζξ μνζζιέκεξ ζοβηεηνζιέκεξ απμθάζεζξ. Γζ‟ αοηυ ημ θυβμ δε ζμο δίκς ηαιζά ενβαζία, εηηυξ απυ εηείκδ πμο ηάκεζ μ υιζθμξ ηαζ ηακέκακ εζδζηυ δζαθμβζζιυ. Σμ ηφνζμ ένβμ ζμο ηχνα (ηαζ ημ εέια ημο δζαθμβζζιμφ ζμο) είκαζ κα ηαηαθήλεζξ ζε ζςζηή απυθαζδ ηαεχξ ιπαίκεζξ ζε ιζα κέα πενίμδμ πκεοιαηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Σμ πνυαθδια πνμπςνεί ααεζά. Ώθθά ιπμνείξ κα ημ επζθφζεζξ ακ δνάζεζξ ιε αναδφηδηα, ακ επζηαθεζεείξ ηδκ ροπή ζμο κα νίλεζ θςξ πάκς ζημ δνυιμ ζμο ηζ ακ έπεζξ ηαηά κμο ηζξ δφμ οπμδείλεζξ πμο ζμο έηακα κςνίηενα ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία. Βπίζδξ, αδεθθέ ιμο, υπςξ έπεζ ζοπκά ζοιαεί ζε άθθεξ γςέξ, ζηέης δίπθα ζμο ιε αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. Μάηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Οζ ζπέζεζξ ιαξ οπήνλακ ζηεκέξ βζα πμθθέξ γςέξ ηαζ είκαζ ζδζαίηενα ζηεκέξ ζήιενα. Υςνίξ ίζςξ κα ημ λένεζξ, ζ‟ έπς θοθάλεζ ηαζ πνμζηαηεφζεζ απυ πμθθέξ αηοπείξ εβηυζιζεξ ηνμφζεζξ, βζαηί είζαζ εοαίζεδημξ ζηδ θφζδ ηζ εφεναοζημξ ζημ ζχια ηαζ πεζνίγεζαζ ήδδ υζδ πενζζζυηενδ απ‟ ηδ δοζηοπία ηαζ ηδκ ααεααζυηδηα ημο ηυζιμο ιπμνείξ ηαζ ίζςξ πενζζζυηενδ απ‟ υζδ είκαζ ηαθυ βζα ζέκα – θοζζηά ηαζ ζοκαζζεδιαηζηά. Βίζαζ ζακ πμθθμφξ άθθμοξ ιαεδηέξ δεφηενδξ αηηίκαξ πμο εηπαζδεφμκηαζ βζα ηδ ιεθθμκηζηή ζςηδνία ημο ηυζιμο. ιμζα ιε ημ Μεβάθμ Αζδάζηαθυ ιαξ, ημκ Υνζζηυ, πνέπεζ ηζ επςιίγεζαζ ημ ιενίδζμ ζμο απ‟ ηζξ μδφκεξ ημο ηυζιμο, απμηεθχκηαξ έηζζ έκακ απ‟ ημ ιεβάθμ υιζθμ ηςκ ζοκηνυθςκ Σμο πμο είκαζ δεζιεοιέκμζ ζηδκ “ημζκςκίακ ηςκ παεδιάηςκ αοημφ” υπςξ ηζ Ώοηυξ είκαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
358
δεζιεοιέκμξ ζημ ιεβάθμ Σμο Αζδάζηαθμ, ημκ Κφνζμ ηδξ αιπάθθα. πςξ λένεζξ, δε εα εβηαηαθείρεζ ηδ εέζδ Σμο ιέπνζ ηζ “μ ηεθεοηαίμξ ημοναζιέκμξ πνμζηοκδηήξ ανεζ ημ δνυιμ ημο βζα ημ ζπίηζ”. ΐθέπεζξ θμζπυκ ηδκ αθδεζκή ζδιαζία ηςκ ηνζχκ θέλεςκηθεζδζά πμο ζμο έδςζα υηακ ιπήηεξ ζημκ υιζθμ – αηέθεζςηδ ππνκνλή ιε ημκ εαοηυ ζμο, ιε ημοξ άθθμοξ ηαζ ιε ηδκ παναπθακδιέκδ ακενςπυηδηα· δπλακηθή ζθέςε πμο ζμο δίκεζ δφκαιδ ηαζ πνδζζιυηδηα ζημ κμδηζηυ πεδίμ ηαζ ζε δζδάζηεζ κα ενβάγεζαζ εηεί υπςξ μ Υνζζηυξ, υπςξ μ Κ.Υ. ηζ υθμζ υζμζ οπδνεημφκ ζε ζφκδεζδ ιε ηδκ Εενανπία· ζνθία πμο ζμο επζηνέπεζ κα δνέπεζξ ημοξ ηανπμφξ πμθθχκ γςχκ πμο ακαθχεδηακ ζηδκ απυηηδζδ πκεοιαηζηήξ βκχζδξ. Σμ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο είκαζ πναβιαηζηυ. Μδκ απμεαννφκεζαζ, αδεθθέ ιμο. Σμ θοζζηυ ζμο πνυαθδια (αηυιδ ηζ ακ ημο δίκεζξ ηεπκζηυ υκμια) αθμνά πμθφ πενζζζυηενμ ηδκ εζζνμή γςηζηχκ δοκάιεςκ πμο αζημφκ ιζα αίαζδ ηνμφζδ πάκς ζ‟ έκα εφεναοζημ ζχια πανά ιε ηδκ θαζαπηή αζεέκεζα. Να εοιάζαζ υηζ δ εζχηενδ ζοκαίκεζδ ιε ημοξ θοζζημφξ πενζμνζζιμφξ είκαζ ημ ηθεζδί πμθθήξ εθεοεενίαξ βζα ζέκα. ηακ αοηή δ ιμνθή εείαξ αδζαθμνίαξ είκαζ εκενβυξ ζηδ γςή ηαζ ηδ ζοκείδδζή ζμο, ηυηε είζαζ εθεφεενμξ βζα ιζα πθδνέζηενδ κμδηζηή οπδνεζία ηαζ ζ‟ αοηή ηδκ οπδνεζία ηαθείζαζ. Σμ πνυαθδιά ζμο ιμζάγεζ πμθφ ι‟ εηείκμ ηδξ Ώ.Ώ.Μπ. ηδξ μπμίαξ δ οβεία έπεζ πζα πεζνμηενεφζεζ ζμαανά ηζ δ μπμία πνέπεζ επίζδξ κα αβςκζζεεί εκάκηζα ζημοξ πενζμνζζιμφξ ηδξ – υπςξ ηάκμοκ υθμζ μζ εκενβμί ηαζ ζηθδνά ενβαγυιεκμζ ιαεδηέξ ηςκ μπμίςκ μ ελμπθζζιυξ δεκ είκαζ ανηεηά ζζπονυξ χζηε κα πεζνζζεεί ιε επάνηεζα ηζξ δοκάιεζξ πμο νέμοκ ιέζα απ‟ αοημφξ πνμξ ημκ ηυζιμ. οκεπχξ πνέπεζ κα αμδεάηε μ έκαξ ημκ άθθμκ. Θέθς, αδεθθέ ιμο, κα ζμο δχζς ιζα άζηδζδ μναιαηζζιμφ πμο ιπμνεί ηάπςξ κα ζε αμδεήζεζ. Οζ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ δεκ είκαζ ζηυπζιεξ ζηδκ πενίπηςζή ζμο μφηε είκαζ ζδζαίηενα ακαβηαίεξ. Θα ζμο γδημφζα βζα θίβα θεπηά ηάεε πνςί (πνζκ ηάκεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ) κα ακαπαφεζαζ ήνεια ζημ ηάεζζιά ζμο ή ζημ ηνεαάηζ ηαζ ηθείκμκηαξ ηα ιάηζα ζμο κα ζοκδέεζαζ ιε ηδκ ροπή ζμο ηαζ ιε ιέκα, ημ θίθμ ζμο. Θα δδιζμονβείξ έηζζ έκα ηνίβςκμ θςηυξ ακάιεζα ζηδκ ροπή ζμο, ζημ ηεθαθζηυ ζμο ηέκηνμ ηαζ ζε ιέκα. Κνάηδζε ηαζ δζαηήνδζε αοηυ ημ ηνίβςκμ ζηαεενά ζηδ ζοκείδδζή ζμο ιε ηδ δφκαιδ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ. Έπεζηα δεξ ημ ζακ έκα ζηενευ ηνίβςκμ θςηυξ ηζ υπζ ιυκμ ζακ πενίβναιια. Δ αάζδ ημο ηνζβχκμο ανίζηεηαζ ζημ κμδηζηυ πεδίμ υπμο ενβάγμιαζ ηζ υπμο εκμζηεί ηζ ενβάγεηαζ δ ροπή ζμο· ημ ηαηχηενμ ζδιείμ ή αζπιή αββίγεζ ηδκ ημνοθή ηδξ ηεθαθήξ ζμο. Έπεζηα δεξ κα πφκεηαζ ιέζς ημο ηνζβχκμο έκα νεφια θςηυξ, πνοζμφ πνχιαημξ ηζ φρη ιεπθνχ. Βίκαζ πενζζζυηενμ ακμζπηυ πμνημηαθί πανά θεοηυ. Αεξ αοηυ ημ νεφια κα πθδιιονίγεζ υθμ ημ ζχια ζμο. ηακ ημ μναιαηζζεείξ υζμ ημ δοκαηυ ηεθεζυηενα, ηυηε ακαπαφζμο ζ‟ αοηυ ημ θςξ ηαζ θμφζμο ιέζα ημο, υπςξ εα θμογυζμοκ ζηα κενά ηδξ εάθαζζαξ. Αεξ ημ κα δζαπενκά ηάεε ηιήια ημο θοζζημφ ζμο ελμπθζζιμφ ηζ άθδζέ ημ κα ηάκεζ ημ ένβμ ημο πςνίξ κα έπεζξ ζοβηεηνζιέκεξ ζδέεξ ςξ πνμξ ηζ πνέπεζ κα βίκεζ. Σμ οπυθμζπμ ηδξ δναζηδνζυηδηαξ ανίζηεηαζ ζηα πένζα ιμο ηαζ ιπμνείξ αζθαθχξ κα ημ αθήζεζξ ζε ιέκα. Δ άζηδζδ αοηή εα ζε αμδεήζεζ κα πεζνζζεείξ ημ πνυαθδια ηδξ γςήξ ζμο ηαζ ηδκ οπδνεζία ζμο, ςζυημο έθεεζ μ ηαζνυξ πμο ηαεχξ εα εζζένπεζαζ ζ‟ αοηυ ημ θςξ εα αθοπκζζεεί δ ζοκείδδζδ,
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
359
εθεφεενδ απ‟ ηα δεζιά ηδξ ζάνηαξ. Ο πνυκμξ υιςξ αοηυξ δεκ είκαζ άιεζμξ. Δ εοθμβία ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο είκαζ πάκς ζμο ηαζ δ δζηή ζμο πάκς ημοξ. Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Ώπ‟ υθα ηα ιέθδ ζημκ ζδζαίηενμ υιζθυ ζμο είζαζ ίζςξ μ πζμ απαθθαβιέκμξ απυ ηάεε ζμαανή βμδηεία ηζ εηείκδ πμο ζε εθέβπεζ (ζπεδυκ ακαβηαζηζηά ηαζ πνμζηαηεοηζηά) είκαζ δ βμδηεία ηδξ θοζζηήξ ακζηακυηδηαξ. Δ ζςιαηζηή αοηή δοζημθία ζμο πνμλεκεί έκα ααεφ αίζεδια ιαηαζυηδηαξ ηαζ ιζα ζοκεπχξ ημπζαζηζηή ακηίθδρδ αηεθμφξ οπδνεζίαξ. Ώοηυ είκαζ ζαθχξ ιζα βμδηεία. Δ δφκαιδ εκυξ ακειπυδζζημο αβςβμφ ζηα πένζα ηδξ Εενανπίαξ είκαζ πμθφ ιεβαθφηενδ απ‟ υζμ λένεζξ ηαζ πανυηζ βζα ζέκα δεκ ιπμνεί κα οπάνπεζ δναζηδνζυηδηα ζηδ πνχηδ ζεζνά ηδξ ιάπδξ, εα ζμο οπεκεφιζγα υηζ δ ίδζα δ Εενανπία ζηέηεζ πίζς απυ ηδ ζηδκή ηςκ παβηυζιζςκ οπμεέζεςκ ηζ ενβάγεηαζ πάκηα ιέζς άθθςκ· ζηέηεζ ακάιεζα ζ‟ εηείκμοξ πμο ζδηχκμοκ ημ θμνηίμ ηδξ άιεζδξ επαθήξ ηαζ ηδξ άιεζδξ ενβαζίαξ ζημκ πυθειμ πμο ιαίκεηαζ ηχνα ιεηαλφ ηςκ Αοκάιεςκ ημο Φςηυξ ηαζ ηςκ Αοκάιεςκ ημο Τθζζιμφ. Θα ζηαεείξ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Θα πάρεζξ κα έπεζξ ηδ ζοκεπή επζεοιία βζα ηαθφηενδ εμσηεξηθή πνδζζιυηδηα; Ο Νυιμξ ηδξ Ώπμδμπήξ είκαζ έκαξ εείμξ κυιμξ ηαζ θοηνχκεζ απυ ηδ βμδηεία, εθεοεενχκμκηαξ ηδκ ροπή βζα ηδκ πναβιαηζηυηδηα ηδξ οπδνεζίαξ. ηέης πάκημηε πθάζ ζμο. Αχγνπζηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΟΛΤ ΠΏΛΕΏ, Έπς βζα ζέκα έκα ζφκημιμ ιήκοια πμο γδηχ απυ ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. κα εκζςιαηχζεζ ζημ επυιεκμ βνάιια ηδξ πνμξ εζέκα. Θα ήεεθα κα λένεζξ υηζ ζε είπα ζηζξ ζηέρεζξ ιμο, ζηδ ιένζικα ηαζ ηδκ αβάπδ ιμο· υηζ δεκ οπάνπεζ μφηε ζηζβιή ηδξ ιέναξ υπμο δ πνμζηαηεοηζηή ιμο αβάπδ δε ανίζηεηαζ βφνς ζμο. Θα εοιάζαζ ηζξ ηνεζξ θέλεζξ πμο ζμο έδςζα πνζκ ιενζηά πνυκζα ηζ έπνεπε κα είκαζ μζ ααζζημί ηυκμζ ηδξ γςήξ ζμο; Σδκ οπμιμκή ηδκ έπεζξ δζαηδνήζεζ βζα πμθθά πνυκζα· δ οπδνεζία πνμξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο ιε ημ κα πανέπεζξ δοκαιζηή ζηέρδ πνέπεζ κα είκαζ ζήιενα δ οπδνεζία ζμο, θεάκμκηαξ ζε ιέκα ηαζ πενζθαιαάκμκηαξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο. Ώπ‟ αοηέξ ηζξ δφμ – ηδκ οπμιμκή ηαζ ηδ δζαοβή ζηέρδ – πνέπεζ κα πνμέθεεζ δ ζμθία ηζ δ ζμθία πνεζάγεηαζ απυθοηα ζημκ ηυζιμ ζήιενα. Σμ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο είκαζ βφνς ζμο ηαζ πενζθαιαάκεζ υθμοξ υζμοξ ένπμκηαζ ζημ δνυιμ ζμο ηαζ δ αηναπυξ αοηήξ ηδξ οπδνεζίαξ μδδβεί ηαηεοεείακ ζε ιέκα, αδεθθέ ιμο… ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο ήηαλ έλαο πξψελ Ηεζνπίηεο ηεξέαο θαη Γάιινο. Ενχζε ζηελ Οιιαλδία. Οη δχν ηειεπηαίεο επηθνηλσλίεο απ’ ην Θηβεηαλφ ειήθζεζαλ ιίγν κεηά ηελ είζνδν ησλ Γεξκαλψλ ζηελ Οιιαλδία. Απηφ δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζηα ιφγηα ηνπ Θηβεηαλνχ. Ο P.D.W. πέζαλε αξγφηεξα ηνλ ίδην ρξφλν θαη “ζηακάηεζε ηελ εμσηεξηθή δξάζε” ζηελ νπνία αλαθέξεηαη ν Θηβεηαλφο.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
360
ημκ W.Ο.Ε. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Γζα ιενζηά πνυκζα πνμζακαημθίγεζαζ μνζζηζηά ζηδ γςή ηαζ ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Μαεδηείαξ. οκεπάβεηαζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο ηδκ πνμζεηηζηή ζμο εηβφικαζδ ζηδκ ακζδζμηεθή οπδνεζία ηαζ ηδκ επζηάποκζδ ηδξ δζέβενζδξ πμο επέααθε δ ροπή ζμο ζηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ηζ εθάνιμζε ζηδκ ροπζζηζηή ζμο θφζδ. Σδκ πνχηδ πεζεανπία ηδκ ακέθααεξ πνυεοια ηαζ ηδκ ηαηακυδζεξ ηαθά. Ήηακ ζαθχξ αοημεπζαεαθδιέκδ. Δ δεφηενδ, πμο εηπμνεφεηαζ πζμ άιεζα απυ ηδκ ροπή ζμο, ζμο πνμηάθεζε ηαηά ηαζνμφξ έκακ μνζζιέκμ ααειυ ζφβποζδξ, υπςξ ακαπυθεοηηα πνμηαθεί ηάεε είζμδμξ ζημκ ηυζιμ ηςκ ροπζζηζηχκ βεβμκυηςκ ηαζ ροπζζηζηχκ θαζκμιέκςκ. Βπεζδή δ εζηία ηδξ πνμζμπήξ ζμο ανζζηυηακ ζηδκ ροπή ηαζ ηδ γςή ηδξ ηαζ ημκ ηυζιμ ηδξ φπανλδξ, ήηακ δφζημθμ ηαηά ηαζνμφξ βζα ζέκα κα ενιδκεφζεζξ άθθα θαζκμιεκζηά βεβμκυηα. Μ‟ υθα αοηά υιςξ ιδκ αζπμθείζαζ οπεναμθζηά. Δ πνμζπάεεζά ζμο κα είζαζ ενιδκεοηήξ είκαζ ζδιακηζηυ ιένμξ ηδξ εηβφικαζήξ ζμο· βζα ημ ζημπυ αοηυ δ ροπή ζμο ζ‟ έθενε ζ‟ εκζάνηςζδ ζ‟ αοηυ ημκ ηφηθμ. Βηηυξ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ είζαζ ελμπθζζιέκμξ βζα ηα επαββεθιαηζηά ζμο ηαεήημκηα, ημ ζδζαίηενμ πεδίμ δνάζδξ ζμο πανέπεζ έκα ακαβηαίμ ελακαβηαζηζηυ έδαθμξ. Δ μιαδζηή δναζηδνζυηδηα ζηδκ μπμία εκεπθάηδξ, δ επίδναζδ ηςκ εθδαζηχκ δζακμζχκ ηαζ ζοκαζζεδιάηςκ ζημκ ροπζζηζηυ ζμο ελμπθζζιυ ζμο έδςζε ηδκ ακαβηαία δζέβενζδ βζα κα εθεθηφζεζξ μνζζιέκεξ ακηζδνάζεζξ ηζ ακηαπμηνίζεζξ απ‟ ηζξ μπμίεξ εζφ, μ Παναηδνδηήξ, ιπμνείξ κα ιάεεζξ. Οζ αδοκαιίεξ ζμο ηαεχξ ηζ μζ δοκάιεζξ ζμο εα ζμο απμηαθοθεμφκ. Δ μοζζχδδξ ζηάζδ πμο πνέπεζ κα ηαθθζενβήζεζξ είκαζ εηείκδ ημο Βκυξ πμο ημζηάγεζ, εηείκδ ημο Θεαηή, ημο Νμμφκημξ ηαζ ημο Παναηδνδηή, πμο μδδβεί – πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ – ζ‟ εηείκδ ημο Βνιδκεοηή. Με ηα θυβζα αοηά ζμο δίκς ημ ααζζηυ ηυκμ ημο ηςνζκμφ ροπζημφ ζμο ηφηθμο πμο εα ηαθφρεζ ανηεηέξ εκζανηχζεζξ, αθθά πμο ηεθζηά εα ζε απμδεζιεφζεζ ηαζ εα ζε πνμςεήζεζ ζακ ηάπμζμκ πμο ιπμνεί κα εημζιαζεεί βζα κα ααδίζεζ ηδκ Ώηναπυ ημο Ώπμηαθοπηή ηδξ μθίαξ. Θα ήεεθα κα ζμο οπεκεοιίζς ζπεηζηά ι‟ αοηυ υηζ δ δεφηενδ αηηζκζηή έηθναζδ δζαζνείηαζ ζε δφμ ηαηδβμνίεξ – ζμθία ηαζ αβάπδ. Γζα ζέκα πνέπεζ κα είκαζ μ δνυιμξ ηδξ ζμθίαξ. ημπάζμο ηδ ζδιαζία ηδξ ζμθίαξ. Βπεζδή δ εβςζηή ζμο αηηίκα είκαζ δ δεφηενδ ηζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο δ πέιπηδ, εα ζδιεζχζεζξ πυζμ μθμηθδνςηζηά είζαζ ελμπθζζιέκμξ βζα ηζξ οπμπνεχζεζξ ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή. Ώοηυ ζε αμδεά κα βκςνίγεζξ. ηζξ επυιεκεξ μδδβίεξ, υηακ ζμο οπμδείλς ηζξ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ηδκ ηνζπθή πνμζςπζηυηδηα, εα έπεζξ ιπνμζηά ζμο ηζξ πέκηε αηηίκεξ μζ μπμίεξ ζε αθμνμφκ ζ‟ αοηή ηδ γςή ηαζ μζ μπμίεξ εέημοκ ηα εειέθζα βζα ηδκ επυιεκδ γςή ζμο. Συηε εα ηαηαθάαεζξ αηυιδ ηαεανυηενα. ημ ιεηαλφ ενβάζμο ζηαεενά ζηδκ ακάθδρδ ηδξ εέζδξ ημο Παναηδνδηή, ηάκμκηάξ ηδκ ιζα ζοκήεεζα ηδξ γςήξ ζμο. Γζα ημ ζημπυ αοηυ εα ανεζξ πνμζανηδιέκδ ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία ιζα ακαζηυπδζδ πάκς ζηδ ζηάζδ ημο Παναηδνδηή, πμο ιπμνεί κα ζε αμδεήζεζ ηαεχξ εημζιάγεζαζ κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηαζ βζα ηδ ααειζαία ακάπηολδ ηςκ ροπζζηζηχκ ζμο δοκάιεςκ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
361
Καεχξ ενβάγεζαζ ζ‟ αοηυ ημ πνυαθδια, εα πνμζπαεήζεζξ κα πάνεζξ ηαζ κα ηναηήζεζξ ηδ εέζδ ημο “εκυξ ζημ ηέκηνμ”, ιεηαθένμκηαξ ζοκεπχξ ιαγί ζμο αοηή ηδ ζοκείδδζδ, αζπμθμφιεκμξ ιε ημοξ ζοκενβάηεξ ζμο ηαζ ι‟ εηείκμοξ πμο δζδάζηεζξ απ‟ αοηή ηδ ζηάζδ. Ώοηυ απυ ιυκμ ημο ε‟ απμηεθέζεζ έκα δφζημθμ εβπείνδια ηαζ εα πνδζζιεφζεζ ζηδ ζηαεενμπμίδζδ ημο πνμζακαημθζζιμφ ζμο ηαζ ηδξ δζεφεοκζήξ ζμο, πνδζζιμπμζχκηαξ ηδκ ηεθεοηαία θέλδ ιε ηδκ εζςηενζηή ηδξ έκκμζα. Θα ήεεθα θμζπυκ κα πνμηείκς κ‟ ανπίγεζξ ηάεε πνςί ημ δζαθμβζζιυ ζμο επζηοβπάκμκηαξ αοηή ηδ ζηάζδ υζμ ηαθφηενα ιπμνείξ, εζηζαγυιεκμξ ζημ ηεθάθζ ηαζ ορχκμκηαξ ηδ ζοκείδδζή ζμο ζημ ορδθυηενμ δοκαηυ ζδιείμ. Έπεζηα βζα ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ πάνε ηζξ αηυθμοεεξ πνμηάζεζξ βζα ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ζηδ δζαθμβζζηζηή ενβαζία ζμο, δμιχκηαξ έηζζ ηδκ ζδέα υζμ επςθεθέζηενα ιπμνείξ ηαζ – ζηδ δζάνηεζα ηδξ ιέναξ – πνμζπαεχκηαξ κα πναβιαηχζεζξ ηδκ πκεοιαηζηή ακηίθδρδ ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή. Δ πνμζπάεεζα αοηή πνέπεζ κα πνδζζιεφζεζ βζα κα ζοκδέζεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηδκ ροπή ζμο ηαζ κα ζοκημκίζεζ ημ κμο ηαζ ημκ εβηέθαθυ ζμο. Πνχημξ ιήκαξ ...... Βίιαζ μ Παναηδνδηήξ πμο εκμζηεί πάκηα ζημ ηέκηνμ. Αεφηενμξ ιήκαξ .... Βίιαζ μ Βνιδκεοηήξ πμο ενβάγεηαζ πάκηα απ‟ ημ ηέκηνμ. Σνίημξ ιήκαξ ........ Βίιαζ μ Βπζεοιχκ πμο εθηφεζ ηα πάκηα ζημ ηέκηνμ. Σέηανημξ ιήκαξ .... Βίιαζ μ Βκμζηχκ ζημκ Τρδθυ Συπμ, πμο αθέπεζ πάκηα απ‟ ημ ηέκηνμ. Πέιπημξ ιήκαξ ..... Βίιαζ μ Λάηνδξ ηςκ ακενχπςκ, πμο δζαπφκεζ αβάπδ απ‟ ημ ηέκηνμ ηδξ αβάπδξ. Έηημξ ιήκαξ ......... Βίιαζ μ Βηπαζδεοηήξ πμο ιαεαίκμκηαξ ζημ ηέκηνμ, ακορχκς εηεί υθμοξ υζμοξ επζγδηχ κα αμδεήζς. ημ ηέθμξ ηδξ ελάιδκδξ εθανιμβήξ αοηχκ ηςκ ζδεχκ ηαζ αοημφ ημο μνάιαημξ εα ακηζθδθεείξ ημ ηίκδηνμ πμο ιε χεδζε κα ζμο δχζς ηζξ ζπενιαηζηέξ αοηέξ ζηέρεζξ ηαζ ηυηε εα είζαζ έημζιμξ βζα ηδκ πζμ έκημκδ ενβαζία πμο πνμηείκς βζα ζέκα ηαζ ημοξ άθθμοξ ιαεδηέξ ιμο. ΑΝΑΚΟΠΗΗ ΣΗ ΣΑΗ ΣΟΤ ΠΑΡΑΣΗΡΗΣΗ
1. Σζ ζοκζζηά ιζα ακαζηυπδζδ; α. Μήπςξ ζοβπές ηδκ ακαζηυπδζδ ιε ηδκ επακάθδρδ ιζαξ πνάλδξ ή ειπεζνίαξ; α. Ώκηζθαιαάκμιαζ άναβε ηζ εκκμχ υηακ εεςνχ ημκ εαοηυ ιμο Παναηδνδηή; 2. Σζ ή πμζμξ είκαζ μ Παναηδνδηήξ; Σζ είκαζ οπυ παναηήνδζδ; 3. Βίιαζ ζηακυξ κα ιάες κα παναηδνχ ηαζ κα απεθεοεενχκμιαζ απυ εηείκα ηα απμηεθέζιαηα ηδξ παναηήνδζδξ πμο ίζςξ κα ιδκ είκαζ επζεοιδηά; 4. Μπμνχ άναβε κα παναηδνχ κμδηζηά ημκ εαοηυ ιμο, ακεπδνέαζημξ απυ μπμζαδήπμηε ακηίδναζδ απ‟ ημ ζοκαζζεδιαηζηυ πνμζςπζηυ εαοηυ; 5. Ώκ πνδζζιμπμζχ ηδκ ακαζηυπδζδ αοηή πάκς ζηδ ζηάζδ ημο Παναηδνδηή υπςξ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζείηαζ, α. Πμζμ εα είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδ γςή ιμο;
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
6. 7.
8.
9. 10.
11.
12. 13. 14. 15.
16. 17.
18. 19. 20. 21. 22. 23.
362
α. Πμζμ εα είκαζ ημ απμηέθεζια ζηδ γςή ημο μιίθμο πμο επζεοιχ κα οπδνεηήζς; Μπμνχ άναβε κα πς εζθζηνζκά υηζ ιπμνχ κα ζηέης πανάιενα ηαζ κα παναηδνχ ιε απάεεζα; Ώκ αοηή δ ενβαζία ηδξ ακαζηυπδζδξ είκαζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ επζζηδιμκζηή ιέεμδμξ ακάπηολδξ, έπς δχζεζ πμηέ ζηδκ ηεπκζηή ηδξ παναηήνδζδξ ιζα μνεή δμηζιή; Νζχες ηχνα υηζ είκαζ επζεοιδηή; Γζαηί; Πμζα αάζδ ανίζης ζηζξ ιεθέηεξ ιμο υηζ αοηή δ ιέεμδμξ ηδξ ακαζηυπδζδξ είκαζ μ δνυιμξ βζα ιέκα ηζ υηζ εα εκηείκεζ ηδκ ζηακυηδηά ιμο βζα αολδιέκδ πνδζζιυηδηα ζηδκ οπδνεζία; Με πμζμ ηνυπμ ιπμνεί δ μνεή παναηήνδζδ κα επζηαπφκεζ ηδκ πνυμδυ ιμο πάκς ζηδκ Ώηναπυ; Ώκ είκαζ αθήεεζα υηζ μζ ηοθθμί πνέπεζ κα πνμπςνμφκ αγγίδνληαο αθθά εηείκμζ πμο έπμοκ υναζδ πνμπςνμφκ βιέπνληαο, εθεφεενμζ ηαζ αδέζιεοημζ, βζαηί ηυηε έπμκηαξ υναζδ ηθείκς ηα ιάηζα ιμο ηαζ απμηοβπάκς κα παναηδνήζς; Πμζμ είκαζ ημ ηφνζμ ειπυδζμ; Βίκαζ άναβε μ κμοξ ιμο ημ υνβακμ ηδξ παναηήνδζδξ βζα ημκ πκεοιαηζηυ άκενςπμ; Μπμνχ κα πνμζθένς αοηυ ημ υνβακμ ζημκ παναηδνδηή βζα κα ημ πνδζζιμπμζεί; Μπμνχ άναβε κα ηναηήζς ημ κμο ιμο ζηαεενά ζημ θςξ πμο δζαπφκεηαζ απ‟ ημκ Παναηδνδηή; Μπμνχ κα ημκ ηναηήζς ζακ ημκ πνμαμθέα ηδξ ροπήξ; Καεχξ ακαζημπχ ζήιενα, πμζμ νυθμ έπαζλε δ παναηήνδζδ; Πχξ μνίγς ηδ θέλδ “παναηήνδζδ”; Παναηήνδζδ ιε ηδκ πκεοιαηζηή έκκμζα είκαζ ιζα ζηακυηδηα πμο ακαπηφζζεηαζ απυ ηδκ Ώοημ-ακηίθδρδ. α. Βίιαζ ζηακυξ κα λεπκχ ημκ ηιδιαηζηυ πνμζςπζηυ εαοηυ; α. Μπμνχ κα επζηεκηνχκς ηδ ζοκείδδζή ιμο ζημκ Βαοηυ; Δ παναηήνδζδ είκαζ ιζα δφκαιδ ημο Παναηδνδηή. Ανα ζε ζοκενβαζία ιε ημ κμο. Καηακμχ άναβε ηαζ πεζνίγμιαζ αοηή ηδ δφκαιδ; Μαξ θέκε υηζ οπάνπεζ έκα ανπέηοπμ, έκα πνυηοπμ, ιζα αηηίκα, έκαξ ζηυπμξ ηζ έκα θςξ πμο απμηαθφπηεζ ηα ακχηενα αοηά πνυηοπα ή εείεξ ζδέεξ. Ξένς ηάηζ ζπεηζηά ι‟ αοηυ; Βκκμχ πναηηζηά ζηδκ ηαεδιενζκή ιμο γςή. Πμζμ είκαζ ημ ανπέηοπμ πνυηοπμ ηδξ παναηήνδζδξ ηαζ πχξ ιπμνεί κα εηθναζεεί ζηδκ πνμζςπζηή ιμο γςή; Ώκαβκςνίγς άναβε ηαζ ανίζημιαζ ζ‟ επαθή ιε άθθμοξ Παναηδνδηέξ ημο ηνυπμο γςήξ; Μπμνχ κα ακηθήζς απυ ηδ δφκαιδ ηδξ παναηήνδζδξ ηαζ ηδ ζμθία ημο Παναηδνδηή υηακ ηδ πνεζάγμκηαζ μζ άθθμζ; Βίιαζ μ θοηνςηήξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ. Με πμζμ ηνυπμ αμδεά δ παναηήνδζδ ζ‟ αοηή ηδ θφηνςζδ; Αζαπφκεηαζ άναβε απυ ιέκα δ θοηνςηζηή δφκαιδ πμο απμδεζιεφεδηε απυ ηδκ παναηήνδζδ; Με πμζμ ηνυπμ εα θένεζ αθθαβέξ δ παναηήνδζδ ημο Παναηδνδηή ζηδ γςή ιμο,
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
24. 25. 26.
27. 28. 29.
363
ηζξ ζοκήεεζέξ ιμο ηαζ ηζξ ζηάζεζξ ιμο; Μέζς πμζμο ζχιαημξ εηθνάγμιαζ εοημθυηενα; Πμζμ απ‟ ηα ζχιαηά ιμο απαζηεί πενζζζυηενδ παναηήνδζδ ηζ έθεβπμ; Βηδήθςζα ζήιενα ηζξ δοκάιεζξ ηδξ παναηήνδζδξ; Ήιμοκ ζε ζοκεζδδηή επαθή ηάεε ζηζβιή ιε ημκ Παναηδνδηή; Πμζεξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ πμζυηδηεξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ιμο (ηαθέξ ή ακεπζεφιδηεξ) πνέπεζ κα παναηδνμφκηαζ ακ επζεοιχ κα οπδνεηήζς ιε πενζζζυηενδ κμδιμζφκδ; Πμζμ είκαζ ημ ηφνζμ ειπυδζμ ζηδ ζοκεπή άζηδζδ ηδξ παναηήνδζδξ; Πχξ ιπμνχ κα ελμοδεηενχζς αοηή ηδ δοζημθία; Πχξ αμδεά ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο δ ακάθδρδ ηδξ ζηάζδξ ημο Παναηδνδηή; Με πμζμ ηνυπμ ιπμνχ κα ημοξ οπδνεηήζς αθδεζκυηενα; Καζ πχξ δ παναηήνδζδ εα αμδεήζεζ κα ημ ηάκς; Μάξηηνο 1937
ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Φακηάγμιαζ υηζ ακ ζμο οπμααθθυηακ δ ενχηδζδ εα εεςνμφζεξ ημκ πεναζιέκμ πνυκμ ζακ έκακ απ‟ ημοξ πζμ ιμνθςηζημφξ ηαζ πζμ ακαπηολζαημφξ πμο βκχνζζεξ πμηέ ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. μο ζοκέαδ ηάηζ πμο “δζααζαάζεδηε μνεά” απυ ηδκ ροπή ζμο ζημκ εβηέθαθυ ζμο. Σμ απμηέθεζια οπήνλε μθμηθδνςηζηυ, ζηακμπμζδηζηυ (πανά ηα επεζζμδζαηά αάζακα) ηαζ ζπεηζηυ ζηζξ ζοκέπεζέξ ημο. Σέημζα δζαθείιιαηα ακέθζλδξ ζηδ γςή εκυξ γδθςηή θένκμοκ ιαγί ημοξ ιζα ακχηενδ εοεφκδ ηαζ βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο ιπμνείξ – ακ επζθέλεζξ – κα πνμηαθέζεζξ έκα ζοβηεηνζιέκμ απμηέθεζια πάκς ζ‟ εηείκμοξ ηςκ μπμίςκ ηδ γςή έπεζξ ημ πνμκυιζμ κα πνμζεββίγεζξ ηαζ βζα ημοξ μπμίμοξ ιπμνείξ κα ζηαεείξ ζακ έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ ζ‟ έκακ ηυζιμ υπμο ααίκμοκ πνμζανιμβέξ ηαζ ακαπνμζακαημθζζιμί. Βλαζηίαξ ηςκ πνμζανιμβχκ αοηχκ ζοιααίκμοκ μνζζιέκεξ ιεβάθεξ ιεηααάζεζξ ζηδ ζοκείδδζδ. Μενζηά απ‟ ηα ιαεήιαηα πμο έιαεεξ δεκ έπμοκ αηυιδ ακαδοεεί ζηδκ αθοπκζγυιεκδ εβηεθαθζηή ζμο ζοκείδδζδ, αθθά αοηυ δεκ έπεζ ζδιαζία βζαηί ιπμνμφκ αηυιδ εκδυιοπα κα ηανπμθμνήζμοκ ηαζ δ οπμηεζιεκζηή ιαξ πνμζπάεεζα, αδεθθέ ιμο, είκαζ πάκημηε δ ζζπονυηενδ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς, θυβς ηςκ βεβμκυηςκ ημο πεναζιέκμο πνυκμο, κα πνμπςνήζεζξ βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ιε ζπεηζηή αναδφηδηα ηαζ ιε ιζα πναβιαηζηή οπμιμκή ιε ημκ εαοηυ ζμο. μο ζοκζζηχ κα ιδκ εκηνοθήζεζξ ζε μπμζαδήπμηε αοημ-ακάθοζδ, βζαηί έηζζ εα δχζεζξ πνυκμ ζηζξ επζεοιδηέξ ακεθίλεζξ κα ζηαεενμπμζδεμφκ ηαζ κα ζοκεπζζεμφκ μζ δζαδζηαζίεξ ηδξ πκεοιαηζηήξ αθμζίςζδξ ακειπυδζζηεξ απυ ηδ δνάζδ ημο ηαηχηενμο κμο. ε ζέκα, υπςξ ηαζ ζημοξ άθθμοξ ιαεδηέξ ιμο ζε πνμηαηανηηζηή εηβφικαζδ, εα ήεεθα κα οπμδείλς ηζξ νοειζζηζηέξ αηηίκεξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ βζαηί – ακ δεπεείξ ηζξ οπμδείλεζξ ιμο ηζ έπεζηα ηζξ εθέβλεζξ ηαζ ηζξ απμδείλεζξ – εα θηάζεζξ ζε ιζα ηαθφηενδ ηαηακυδζδ ημο απμζημπμφιεκμο πνμζςπζημφ ένβμο ηαζ εα είζαζ εθεφεενμξ κα ζοιιεηάζπεζξ ζηδκ μιαδζηή ενβαζία ηαεχξ πενκά μ ηαζνυξ. Πνέπεζ πάκηα κα έπεζξ ηαηά κμο υηζ υηακ ιζθχ βζα ηζξ αηηίκεξ ηςκ δζαθυνςκ ζςιάηςκ, ακαθένμιαζ ζηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
364
ηονίανπδ δφκαιδ πμο ηα νοειίγεζ ζε μπμζαδήπμηε ζδζαίηενδ γςή, ζημ πζεακυ απμηέθεζια πμο δ ηνμφζδ αοηήξ ηδξ δφκαιδξ – εθεβπυιεκδ ή ακελέθεβηηδ – ιπμνεί κα έπεζ πάκς ζημοξ ακενχπμοξ πμο ζε πενζαάθθμοκ ηαζ ζηδκ ακηαπμηνζηζηή, εοαίζεδηδ ή εκηοπχζζιδ μοζία ιε ηδκ μπμία δ ροπή πνέπεζ ηαη‟ ακάβηδ κα ενβαζεεί. Ώκαθένμιαζ ζε υ,ηζ ζοκζζηά ηδκ οθζηή έηθναζδ. Ώοηυ είκαζ ίζςξ ιζα απυ ηζξ ημζκμημπίεξ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ εέζδξ, αθθά αλίγεζ κα ημ επακαθαιαάκμοιε ηαηά ηαζνμφξ. ηδκ πενίπηςζδ ηςκ ζπμοδαζηχκ, υπςξ εηείκμζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ, είκαζ ιζα απυ ηζξ εειεθζχδεζξ οπεκεοιίζεζξ ηζ απ‟ αοηή ελανηάηαζ υθδ δ απμδμηζηυηδηα ζηδκ ενβαζία ζαξ. πςξ λένεζξ, έπεζξ έκακ ζδζυννοειμ ζοκδοαζιυ ηονίανπςκ αηηίκςκ, επεζδή δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ είκαζ δ αθηίλα ηεο ςπρήο ζμο ηζ δ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ είκαζ δ αθηίλα ηεο πξνζσπηθφηεηάο ζμο. Θα ήεεθα κα ζοθθμβζζεείξ ηδ ζπέζδ πμο ακαβηαζηζηά οθίζηαηαζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο ιεηαλφ βκχζδξ ηαζ ζμθίαξ. Θα ήηακ πμθφηζιμ κα ζηεθεείξ επζζηαιέκα ηδ ζπέζδ ηςκ ηνζχκ υρεςκ ηδξ κμήιμκμξ εηδήθςζδξ: ημκ ακχηενμ, αθδνδιέκμ κμο, ημ κμήιμκα δθζαηυ άββεθμ ηαζ ημκ ηαηχηενμ ζοβηεηνζιέκμ κμο. Βκμναηζηή ηαηακυδζδ, αβάπδ-ζμθία ηαζ ζοβηεηνζιέκδ βκχζδ πνέπεζ ηαζ ιπμνμφκ κα ακαπηοπεμφκ ηαζ κα ζοζπεηζζεμφκ απυ ζέκα ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή· εθζζηχ ζ‟ αοηυ ηδκ πνμζμπή ζμο. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ ηαζ βζαοηυ ημ πνυηοπμ ηδξ γςήξ ζμο ήηακ αοηυ πμο ήηακ. Γζα ζέκα πάκηςξ δ ηφνζα έηθναζδ αοηήξ ηδξ δναζηδνζυηδηαξ πνέπεζ κα είκαζ ζε ζπέζδ ιε εηείκμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ πνέπεζ κα ενβαζεείξ ζημ επζθεβιέκμ πεδίμ οπδνεζίαξ ηδξ γςήξ ζμο· δ ανιμκία πμο επζηοβπάκεηαζ είκαζ δ δζάθοζδ ηδξ δζαιάπδξ ζηδ γςή υζςκ είκαζ βφνς ζμο ηαζ ανίζημκηαζ ζε δζαδζηαζία πνμζανιμβήξ ζηδ γςή. Οζ δζαιάπεξ ιέζα ζμο ηαηακμμφκηαζ απυ ζέκα ηαζ ιπμνμφκ κα δζαθοεμφκ βμνβά. Θα ζμο γδημφζα κα ελεηάζεζξ πμθφ ζοβηεηνζιέκα ημ απμηέθεζια ημο κμδηζημφ ζμο ζχιαημξ πάκς ζημοξ άθθμοξ. ηδ δμηζιαζηζηή αηναπυ μζ δοκάιεζξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ημο ακενχπμο ηαζ δ εκδυιοπδ αθθδθεπίδναζή ημοξ έπμοκ ελαζνεηζηή ζδιαζία· πνέπεζ κα ιάεεζ κα βκςνίγεζ ημκ εαοηυ ημο. ηδκ αηναπυ ηδξ ιαεδηείαξ μζ ίδζεξ αοηέξ δοκάιεζξ πνέπεζ κα ιεθεηδεμφκ ζε ζπέζδ ιε εηείκεξ ζηζξ μπμίεξ ένζλε ημ ιαεδηή δ ιμίνα, ημ ηάνια ηαζ δ επαββεθιαηζηή εηθμβή. ηδκ αηναπυ ηδξ ιφδζδξ μζ ίδζεξ αοηέξ δοκάιεζξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζε ζοκεζδδηή ζοκενβαζία ιε ημ πέδζμ ηαζ ιε επανηή επζδελζυηδηα ζηδ δνάζδ, θυβς ηςκ ιαεδιάηςκ πμο έιαεε ζηα ανπζηά ζηάδζα ηδξ αηναπμφ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ έπεζξ οπμρζαζεεί. Ώοηυ ζμο δίκεζ έκηαζδ έθεζδξ ηαζ ηδ δοκαιζηή εέθδζδ κα ςεείξ, πνάβια πμο ζμο επέηνερε ιέπνζ ηχνα κα λεπενάζεζξ υθα ηα ειπυδζα. Καηυνεςζεξ κ‟ απμθφβεζξ ηζξ ζοκδεζζιέκεξ δοζημθίεξ ακάπηολδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ υζμκ αθμνά ηδκ έηηδ αηηίκα ηαζ ηδ θακαηζηή πνμζηυθθδζδ ζε ακενχπμοξ ή ζπμθέξ ζηέρδξ. Ώοηυ είκαζ ηαθυ. Οζ ιεημοζζςιέκεξ, ακαπνμζακαημθζζιέκεξ, ακχηενεξ ζδζυηδηεξ αοηχκ ηςκ πμζμηήηςκ πνέπεζ κα είκαζ μ ζηυπμξ ζμο. Έπεζξ έκα θπζηθφ ζψκα έαδμιδξ αηηίκαξ. Θα ζδιεζχζεζξ ζοκεπχξ ζημκ ελμπθζζιυ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο δφμ βναιιέξ δφκαιδξ πμο ανίζημκηαζ ζημ πνχημ αηηζκζηυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
365
πεδίμ ηδξ γςηζηήξ απμηεθεζιαηζηυηδηαξ: Σδκ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ ηαζ ηδκ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ ή Μαβείαξ. Οζ άθθεξ εκένβεζεξ πμο απμηεθμφκ ημ δνςκ οθζηυ ζμο ανίζημκηαζ υθεξ ζηδ δεφηενδ αηηζκζηή βναιιή: 2-4-6. Πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή έπεζξ έκακ πθήνδ ηαζ επανηή ελμπθζζιυ. Έπεζξ ιυκμ ιζα ηφνζα αηηζκζηή εκένβεζα πμο δνα ιέζα απυ ζέκα ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ ηζ αοηή είκαζ δ δεφηενδ. Δ ακαβκχνζζδ αοηή ιε παναηίκδζε κα ζμο δχζς ηδ θέλδ “ενιδκεία” ζακ ηδκ πζμ ζπμοδαία ζμο θέλδ-ηθεζδί, βζαηί εα εθέθηοε ιέζα ζμο πμζυηδηεξ πάκς ζηδ βναιιή ηδξ ηνίηδξ Ώηηίκαξ ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ, πμο ζοκδέεηαζ ζηεκά ιε ηδκ πέιπηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο. Θα πάνεζξ άναβε ζηδ δζάνηεζα ηςκ ενπυιεκςκ ιδκχκ ημ εέια ηδξ Δξκελείαο ζακ ημ πζμ ζδιακηζηυ δζαθμβζζηζηυ ζμο ένβμ; Ννέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αε πνεζάγεηαζ κα ζμο πς πμθθά πνάβιαηα αοηή ηδ θμνά. Δ πκεοιαηζηή ζμο γςή ζηδ δζάνηεζα ημο ηεθεοηαίμο πνυκμο οπήνλε γςδνή ηαζ δναζηήνζα. Φνυκηζζε κα παναιείκεζ έηζζ πανά ηα δζαθείιιαηα ζηεζνυηδηαξ ηζ ακηίδναζδξ πμο ιπμνεί κα οπάνλμοκ. Κάεε γςή είκαζ ηοηθζηή ηζ αοηυ είκαζ έκα ζδιείμ πμο μζ ιαεδηέξ ηείκμοκ κα λεπκμφκ ηαζ κα πανααθέπμοκ· ηυηε απμεαννφκμκηαζ υηακ ημοξ εβηαηαθείπεζ δ έληαζε ηνπ αηζζήκαηνο. Ο ιοδιέκμξ ααδίγεζ πάκημηε ζε εοεεία πμνεία ιεηαλφ ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ, ήνειμξ ηαζ άθμαμξ. Μήπςξ δε ανίζηεζηε υθμζ πάκς ζηδκ αηναπυ ηδξ ιαεδηείαξ ιε ημκ ακαπυθεοηημ ζηυπμ ηδξ ιφδζδξ ηάπμηε, ζε ηάπμζα άιεζδ γχζα ζηζβιή, αηνζαχξ ιπνμζηά; μο έδςζα ιενζηέξ θέλεζξ-ηθεζδζά πμο πνέπεζ κα είκαζ βζα ζέκα ιζα πδβή έιπκεοζδξ ηαηά ημκ ενπυιεκμ πνυκμ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ηζξ ιεθεηήζεζξ ηαζ κα ζημπαζεείξ ααεζά ηδ ζδιαζία ημοξ. Πάνε ιζα θέλδ ηάεε αδμιάδα βζα πνμζεηηζηή ιεθέηδ θίβςκ θεπηχκ (πνζκ απυ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ) ηαζ ηάκε ηδκ ημ ααζζηυ ηυκμ ηδξ εαδμιαδζαίαξ ζμο πνμζπάεεζαξ ζηδκ άζηδζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ. Κάκε ημ ιε ηδκ πνμμπηζηή ηδξ ελςηενίηεοζδξ αοηχκ ηςκ εκκμζχκ ζηδκ οπδνεζία ζμο ζημ επζθεβιέκμ πεδίμ ενβαζίαξ ζμο. Θα απμηηήζεζξ έηζζ πμθθή πναηηζηή ηαζ πεζναιαηζηή ειπεζνία. ηδ δζάνηεζα ηδξ ηέηανηδξ εαδμιάδαξ ακαζηυπδζε ηδ γςή ζμο ζημ θςξ πμο ιπμνμφκ κα νίλμοκ μζ ηνεζξ αοηέξ θέλεζξ πάκς ηδξ. Αε εα ιεηακμζχζεζξ πμηέ ακ ηάκεζξ αοηή ηδκ άζηδζδ. Αε πνεζάγεηαζ πζα κα ηάκεζξ ηδκ ακαζηυπδζδ πάκς ζηδκ Βνιδκεία. Κζ αοηά είκαζ υθα υζα έπς κα ζμο πς ηχνα, αδεθθέ ιμο. Δ οπδνεζία πμο ιπμνεί κα πνμζθένεζ μ υιζθυξ ζμο, υπςξ ηδκ πενζέβναρα ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία, πνέπεζ κα απμννμθήζεζ ηδκ πνμζμπή ζμο ηαζ εα ζμο δχζεζ πμθθά. Ο εζχηενμξ δεζιυξ ζηδκ πκεοιαηζηή πθεονά ιεηαλφ υθςκ ηςκ ιεθχκ ημο μιίθμο ζηαεενμπμζείηαζ ηαζ λεηαεανίγεηαζ ηζ αοηυ ιε εκεαννφκεζ. Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πχξ εα ζμο δζαζαθδκίζς ηδ θφζδ ηδξ βμδηείαξ πμο ιπμνεί αοηή ηδ ζηζβιή κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
366
ειπμδίζεζ ηδ ζηεκή ζμο μθμηθήνςζδ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ αδεθθχκ; Βίκαζ ηυζμ θεπημθομφξ είδμοξ, χζηε ίζςξ δεκ ιπμνχ κα ηδκ πανμοζζάζς ζακ βεβμκυξ ζηδ ζοκείδδζή ζμο· ιυκμ υηακ δ βμδηεία ακαβκςνίγεηαζ ηαζ θαίκεηαζ ζακ ηέημζα, είκαζ δοκαηυ κα δζαθοεεί. Σμ πνυαθδιά ζμο δεκ είκαζ δ βμδηεία ηδξ ηνζηζηήξ ή ηδξ οπεναμθζηήξ ακάθοζδξ. Βίκαζ ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ απμηέθεζια ή επαηυθμοεμ πμο πνμένπεηαζ απ‟ ηζξ δφμ αοηέξ υρεζξ ηδξ κμδηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ πςνίξ υιςξ κα είκαζ αηνζαχξ δ ιζα ή δ άθθδ απ‟ αοηέξ. Ίζςξ εα ιπμνμφζα κα ηδκ μκμιάζς “βμδηεία ημο Κνζηή” – εηπαζδεοιέκμο, ζμθμφ, έιπεζνμο, αθθά πμο αζηεί πάκηα (ζακ ζοκήεεζα γςήξ) ημ πνμκυιζμ ηδξ δζηαζηζηήξ έδναξ. Μζα πενίπηςζδ, αδεθθέ ιμο, πμο ιπμνεί κα πνδζζιεφζεζ ζηδ δζεοηνίκζζδ ηδξ άπμρήξ ιμο ήηακ δ ακηίδναζή ζμο ζημκ… Γζα ανηεηέξ ιένεξ παναημθμοεμφζα ηδκ εζχηενδ ακαηαναπή ηζ απεθπζζία ζμο ςζυημο δζέθοβεξ απυ ηδ εφνα ηδξ απμθαζζζηζηήξ ηνίζδξ, δζαιμζνάγμκηαξ ηδ ιμιθή, δζηαζχκμκηαξ ιενζημφξ ηαζ επακαπαοιέκμξ ζηδκ ππνζεηηθή μνευηδηα ηδξ απυθαζήξ ζμο. ιςξ δεκ ήλενεξ ανηεηά – αηυιδ ηαζ βζα ημκ ίδζμ ζμο ημκ υιζθμ. Σαοηυπνμκα μζ αηηίκεξ ζμο είκαζ ηέημζεξ χζηε απμηεθμφκ ιζα ααεζά θίικδ ή πδβή αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ· ιυκμ δ πέιπηδ αηηζκζηή ζμο πνμζςπζηυηδηα ειπμδίγεζ ιζα πθήνδ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ πμο αθδεζκά είκαζ δ ηφνζα ηζ ελέπμοζα πμζυηδηά ζμο. Ώοηή εα ζε αμδεήζεζ κα εηθνάζεζξ μ κμδηζηυξ ηζ μ αζηνζηυξ ζμο θμνέαξ (πμο αιθυηενμζ είκαζ πάκς ζηδ βναιιή ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ). Ένβμ υιςξ ηδξ πέιπηδξ αηηίκαξ (υηακ δζέπεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα) είκαζ κα ακαηέικεζ, κα ακαθφεζ ηαζ κα θηάκεζ ζε ζοιπενάζιαηα ηζ αοηυ είκαζ ιζα βμδηεία πμο απαζηεί ελαζνεηζηά πνμζεηηζηυ πεζνζζιυ αθθζχξ εα εέζεζ έκα θναβιυ – ζηδκ πενίπηςζή ζμο – ιεηαλφ ηδξ ροπήξ ηαζ ηςκ ηνζχκ θμνέςκ δζαιέζμο ηδξ ζφκεεζδξ ηδξ εκένβεζαξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. ηέρμο ημ ηαθά, βζαηί υηακ απμζαθδκίζεζξ ημ γήηδια ζημ κμο ζμο, εα έπεζξ λεηαεανίζεζ έκα απ‟ ηα ζζπονυηενα απυ ηα ζπεηζηά θίβα πνάβιαηα πμο ζε ειπμδίγμοκ απυ έκα πμθφ ζδιακηζηυ αήια πνμυδμο. Αεκ είκαζ εφημθμ βζα ημοξ ιαεδηέξ ή ιοδιέκμοξ κα ηαοηίγμκηαζ ιε αδοκαιίεξ ή απμηοπίεξ ηζ υιςξ αοηυ πνέπεζ κα βίκεζ. οκζζημφκ έκα ηυζμ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ έηθναζδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ υζμ δ δφκαιδ ή δ επζηοπία ηαζ δεκ ιπμνεί κα οπάνπεζ πςνζζιυξ ςξ πνμξ ηδ ζηάζδ ή απμηοπία ζηδκ ηαφηζζδ. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα ιάεμοκ κα ηαοηίγμκηαζ ιε ημ ζφκμθμ. Ηνχληνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώζπμθμφιεκμξ ιαγί ζμο ζακ έκα αηέναζμ ιένμξ ημο Άζναι ιμο κζχες βζα πνχηδ θμνά απυ ηυηε πμο έβζκεξ δεηηυξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ, εθεφεενμξ κα ζε πθδζζάζς. Έπεζξ ιάεεζ ηζ ακαπηφλεζ πμθθά ηα δφμ ηεθεοηαία πνυκζα. Τπάνπμοκ αηυιδ πενζμπέξ άθοηςκ αιθζαμθζχκ ηαζ πμθθά ενςηδιαηζηά είκαζ ζημ κμο ζμο, αθθά δ ζηάζδ ζμο ςξ πνμξ αοηά έπεζ ζαθχξ αθθάλεζ. Αεκ είζαζ ηυζμ ζίβμονμξ ηαζ είζαζ εκηεθχξ πνυεοιμξ κα πενζιέκεζξ ηαζ κα εέζεζξ ανβυηενα ηάης απυ έθεβπμ ηζξ απακηήζεζξ ηαζ ηζξ θφζεζξ. Ώοηυ πμο έπεζξ επζηφπεζ είκαζ πμθφ. Οζ οπμεέζεζξ ημο ηυζιμο ζήιενα ανίζημκηαζ ζε ιεβάθδ ζφβποζδ, ελαζηίαξ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
367
ηνμιενήξ ακαηαναπήξ ηαζ ηαηάζηαζδξ ημο αζηνζημφ πεδίμο. Ώκ ηζ μζ παβηυζιζεξ οπμεέζεζξ θαίκμκηαζ ανηεηά ηαηέξ ζημ θοζζηυ πεδίμ, δεκ είκαζ δοκαηυ κα ζοβηνζεμφκ ιε ημ ηςνζκυ επίπεδμ επίβκςζδξ υπμο ηοαενκά δ βμδηεία, υπμο επζηναημφκ δ επζεοιία ηζ δ έθεζδ ηζ υπμο εηείκμζ πμο ανίζημκηαζ ζηδκ εζχηενδ πθεονά (ηαζ ηαηέπμοκ ημκ μθεαθιυ ηδξ υναζδξ) ιπμνμφκ κα δμοκ ηδκ ακαηαναπή ηαζ ηδ δίκδ θμαενχκ δοκάιεςκ πμο επζγδημφκ αίαζδ δζέλμδμ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Μζθχκηαξ βεκζηά, μζ δοκάιεζξ αοηέξ ιπμνμφκ κ‟ ακηζιεηςπζζεμφκ ιε ηνεζξ ηνυπμοξ. Τπάνπεζ δ ιαηνά ηαζ ζπεδυκ αηεθείςηδ δζαδζηαζία κα αθήζμοιε ηα πνάβιαηα κα ελεθζπεμφκ ιυκα ημοξ οπυ ημκ κυιμ ηδξ ελέθζλδξ, αθήκμκηαξ ζημ ακαπυθεοηημ ηδξ ελέθζλδξ ηαζ ημο κυιμο ηδκ ακαπαίηζζδ ημο αζηνζημφ ηαηαννάηηδ ηαζ ηδκ δνέιδζδ ηδξ ηαηαζβίδαξ. ημ ιεηαλφ εηαημιιφνζα εα οπέθενακ πςνίξ θυβμ ηαζ βζα πμθφ ηαζνυ, πμο είκαζ ίζςξ ημ ζδιακηζηυηενμ ζδιείμ. Βίκαζ ακαιθζζαήηδημ υηζ δ δζαδζηαζία ηδξ οπμιμκεηζηήξ ακαιμκήξ ιε ζδεαθζζηζηή ηαζ παεδηζηή πνμζεοπή εα ενζαιαεφζεζ ηεθζηά, αθθά πμζμ ημ υθεθμξ ακ δ ακενςπυηδηα εα είκαζ πμθφ θεανιέκδ ηαζ πμθφ ελακηθδιέκδ ηαζ πμθφ ηαεοζηενδιέκδ ηαζ εα ειπμδίγεηαζ απυ έκακ μπζζεμδνμιζηυ οθζζηζηυ πμθζηζζιυ βζα κα επςθεθδεεί απυ ηδκ απυ ιαηνμφ ακαιεκυιεκδ ζηνμθή ηδξ παθίννμζαξ ηςκ ακενχπζκςκ οπμεέζεςκ; Ββχ, έκα ιέθμξ ηδξ Εενανπίαξ, πμο ακαβηαζηζηά βκςνίγς πενζζζυηενα απυ ζέκα, ζμο θές ζήιενα υηζ δ ακενςπυηδηα ζακ ζφκμθμ (ηαηακειδιέκμ ζ‟ μθυηθδνμ ημκ πθακήηδ) έπεζ ήδδ οπμιείκεζ ημ πθήνεξ ιενίδζμ ημο ηάνια ηδξ ηζ αοηυ πμο ίζςξ ένεεζ ζακ πίηνα, εθίρδ ηαζ πυκμξ είκαζ ηάηζ πμο ίζςξ απμδεζπεεί πάνα πμθφ. πςξ αηνζαχξ οπάνπεζ έκα ζδιείμ ζηδ γςή ημο αηυιμο υπμο δεκ ιπμνεί κα οπμθένεζ άθθμ, αθθά αοείγεηαζ ζηδκ αζοκεζδδζία, πάκεζ ημ θμβζηυ ημο ή πεεαίκεζ, έηζζ αθδεεφεζ ελίζμο ηαζ βζα ημ ακενχπζκμ βέκμξ ζακ ζφκμθμ. Έπε ημ αοηυ ηαηά κμο. Γζαοηυ εα ηαηαδίηαγακ ηδκ ακενςπυηδηα εηείκμζ πμο δε εα έηακακ ηακέκα αήια βζα κα ζηαιαηήζμοκ ηδκ ηαηαζηνμθή (βζαηί πζζηεφμοκ ζε υ,ηζ μκμιάγμοκ εέθδζδ ημο Θεμφ ή ηανιζηή ακηαπυδμζδ ή ηάπμζμ αβαπδιέκμ ζδακζηυ). Πνμζπαεχ εδχ κα ζμο δχζς ηδκ πζμ πθαηζά εζηυκα υπςξ ηδ αθέπμοιε Βιείξ ηαζ κ‟ απακηήζς έηζζ ζε ιενζηά απ‟ ηα πνμαθήιαηα ημο μνεά ενεοκδηζημφ κμο ζμο. Τπάνπεζ ιζα εκεπυιεκδ βεκζηή ανπή ρξνληζκνχ ηαζ ηςκ μνεχκ ζηζβιχκ βζα δνάζδ ηαεχξ ηζ εηείκςκ ηςκ ζηζβιχκ ζηζξ μπμίεξ μνεή πνμζέββζζδ είκαζ δ αδνάκεζα. Έπεζηα οπάνπεζ δ δεφηενδ πζεακυηδηα ζηδκ μπμία δ παβηυζιζα ηαηάζηαζδ ιπμνεί κα πεζναβςβδεεί ηαζ κα επζθοεεί ιε υνμοξ δφκαιδξ – ηδξ δφκαιδξ πμο εα εθανιμζεεί εθεθηουιεκδ οπυ ημ κυιμ ηδξ δνάζδξ ηαζ ακηίδναζδξ ηαζ πνδζζιμπμζμφιεκδ ηαηυπζκ απυ εηείκμοξ πμο αθέπμοκ ημ υναια ημο ιέθθμκημξ ηαζ ηδκ πθαηφηενδ εζηυκα ηαζ γδηήιαηα ηαζ είκαζ αθηεξσκέλνη ζηελ απνδέζκεπζε ηεο αλζξσπφηεηαο. Αεκ πνυηεζηαζ βζα δφκαιδ (υπςξ εθανιυγεηαζ ζημ θοζζηυ πεδίμ) πμο είκαζ πάκημηε θακεαζιέκδ· ημ ηίκδηνμ ηαζ δ πνδζζιμπμζμφιεκδ ιέεμδμξ πμο μδδβμφκ ηαζ δζέπμοκ ηδ πνήζδ ηςκ δοκάιεςκ, είκαζ μζ πανάβμκηεξ πμο έπμοκ ηφνζα ζδιαζία. Πανυηζ ηακέκα πνυζςπμ ή μιάδα πνμζχπςκ ή έεκμξ δε βκςνίγεζ ηχνα ηδκ έκκμζα ημο ηζκήηνμο (βζαηί αοηυ είκαζ πναβιαηζηά βκςζηυ ηαζ ηαηακμείηαζ ιυκμ απυ εηείκμοξ πμο έπμοκ πνμπςνήζεζ πένα απυ ηδκ ηνίηδ ιφδζδ) υιςξ οπάνπμοκ πνυζςπα, μιάδεξ πνμζχπςκ ηαζ έεκδ ζημκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
368
ηυζιμ ζήιενα, πμο κπνξεί κα ημοξ επζηναπεί κα πνδζζιμπμζήζμοκ ηδ δφκαιδ εκακηίμκ ηςκ ιμνθχκ ηαζ ημο οθζζιμφ θυβς ηδξ οπενμπήξ ημο αβκμφ ηζκήηνμο πμο ανίζηεηαζ ζηδ ζοκείδδζή ημοξ. Δ μνεή πνήζδ ηδξ ακαπαζηζζηζηήξ ηαζ εακαηδθυνμο εκένβεζαξ ιπμνεί κα ειπζζηεοεεί ζ‟ εηείκμοξ πμο πνμζπαεμφκ ζοκεζδδηά κα αμδεήζμοκ ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ κα ηδκ απεθεοεενχζμοκ, ζακ ζφκμθμ ηζ υπζ ζακ ηιήια. Ώοηή πνέπεζ θοζζηά κα πενζθαιαάκεζ ηαζ ημοξ ίδζμοξ ηαζ είκαζ αζθαθήξ οπυ ημκ υνμ υηζ μζ θςκέξ εηείκςκ πμο αθέπμοκ ημ υναια ημο ιέθθμκημξ εα ανμοκ εθεφεενδ έηθναζδ ηαζ εα ημοξ επζηναπεί κα αημοζεμφκ. Τπάνπεζ επμιέκςξ ζ‟ αοηή ηδ ιέεμδμ δ πζεακυηδηα εκυξ ηαπφηενμο ηενιαηζζιμφ ηδξ ηςνζκήξ ζφβηνμοζδξ ηαζ παβηυζιζαξ ηνίζδξ ηαζ ηδξ επαηυθμοεδξ απμδέζιεοζδξ ηδξ κέαξ ηάλδξ. Ο ηνίημξ ηνυπμξ πενζέπεζ ιεβάθμ ηίκδοκμ βζα ηδκ ακεθζζζυιεκδ ζοκείδδζδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηζ αοηυξ είκαζ μ ηνυπμξ ηδξ εείαξ πανέιααζδξ. Μ‟ αοηυκ δε ζημπεφς κ‟ αζπμθδεχ βζαηί είπα υθα υζα είκαζ δοκαηυ κα εζπςεμφκ ζε ζπέζδ ιε ηδ κέα Βπίηθδζδ. Ώδεθθέ ιμο, οπάνπμοκ εέιαηα πμο ζηνζθμβονίγμοκ ζημ κμο ζμο ηαζ ηα μπμία πανά ηδκ εθανιμβή πμο είκαζ θακενή, ιπμνμφκ ηαζ ηα ηνία κα εθανιμζεμφκ ζε ηαηαζηάζεζξ ηαζ ζοκεήηεξ πμο οθίζηακηαζ ιεηαλφ αηυιςκ, μζημβεκεζχκ ηαζ μιάδςκ ή ζηδ ιεβαθφηενδ ιμκάδα, ημκ ηυζιμ. ζμζ απυ ζαξ, υπςξ εζφ ζήιενα, είκαζ ζε εέζδ κα αμδεήζμοκ ηζξ ακεθζζζυιεκεξ δζάκμζεξ ηζ έπμοκ πνμζςπζηυηδηεξ πέιπηδξ αηηίκαξ, υπςξ εζφ, ιπμνμφκ κα επδνεάζμοκ πμθθέξ δζάκμζεξ ηαζ κα εειεθζχζμοκ γςέξ ηαζ δναζηδνζυηδηεξ ααζζζιέκεξ ζηδκ μνεή ζηέρδ. ημ πεδίμ ηδξ δναζηδνζυηδηάξ ζμο πνέπεζ ηεθζηά μ ηυζιμξ κα ανεζ ηδκ ηαεμδήβδζδ πμο εα μδδβήζεζ ζε μνεή δνάζδ, ααζζζιέκδ ζηδκ μνεή ηαηακυδζδ ημο πεδίμο ηαζ ζε ιζα μνεή πεζναβχβδζδ ηδξ κευηενδξ βεκζάξ (ηάηζ ιέπνζ ηχνα εκηεθχξ άβκςζημ). Μ‟ αοηυ ημκ ηνυπμ μ ηυζιμξ ιπμνεί κα ακαιμνθςεεί ιε ζςζηυ ζπεδζαζιυ, εδναζςιέκδ εέθδζδ (ακ ιζα ηέημζα θνάζδ ζδιαίκεζ ηάηζ βζα ζέκα. πλεπάγεηαη ζοκεζδδηή εζηίαζδ) ηαζ αολδιέκδ δναζηδνζυηδηα ηαζ μνιή. Ώθθά ιζα ηέημζα μνεή δναζηδνζυηδηα εα βίκεζ εθζηηή ηζ μζ επζεοιδημί ζημπμί εα επζζπεοζεμφκ, ιυκμ υηακ μζ άκενςπμζ ηδξ βεκζάξ ηαζ ηδξ εοηαζνίαξ ζμο ιπμνέζμοκ – ζ‟ αοηυ ημ δζάθεζιια ιεηαλφ παθζάξ ηαζ κέαξ ηάλδξ – κα ζηεθεμφκ ηαεανά, κα δμοκ ηα γδηήιαηα ηαεανά ηαζ ζηδκ αθδεζκή ημοξ ζπεηζηυηδηα ηαζ κα ιπμνέζμοκ κα ειπκεφζμοκ ημοξ κέμοξ κα ηα δμοκ επίζδξ. Δ δζαδζηαζία δζεφνοκζδξ ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο βζα κα ζοθθάαεζ ημ εονφηενμ γήηδια δεκ είκαζ πμηέ εφημθδ, ζδζαίηενα ιε ιζα πνμζςπζηυηδηα πέιπηδξ αηηίκαξ ηζ έκα αζηνζηυ ζχια έηηδξ αηηίκαξ. Γζαοηυ έπεζξ έκα κμδηζηυ ζχια πμο νοειίγεηαζ απ‟ ηδκ ηέηανηδ αηηίκα· μ αβχκαξ ζμο βζα υναζδ ηαζ πενζεηηζηυηδηα πνέπεζ κα δζελαπεεί ζημ κμο ηαζ ζε ακηζθδπηά κμδηζηά επίπεδα· αοηυ είκαζ βζα ζέκα ζαθχξ έκα κμδηζηυ γήηδια. Ένβμ ζμο είκαζ κα ζοκδέζεζξ ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ ηδκ εκμναηζηή θφζδ ηαζ κα εθεθηφζεζξ έηζζ πλεπκαηηθή επαηζζεζία ζηελ απνθάιπςε. ‟ αοηυ πνέπεζ κα πνμζεέζεζξ ηδ ζοκεζδδηή δζαηυιζζδ ημο ακεθζζζυιεκμο θςηυξ ζηδκ πενζμπή ημο θοζζημφ εβηεθάθμο, ηαεζζηχκηαξ έηζζ αοηυ πμο λένεζξ ηαζ αθέπεζξ δζαεέζζιμ βζα ημοξ άθθμοξ. Ώοηυ πνέπεζ κα βίκεζ ιε ηνεζξ ηνυπμοξ:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
369
1. Με ηδ δοκαιζηυηενδ εθέθηοζδ ηδξ εκυναζδξ. 2. Με ηδ δζέβενζδ ημο κμο ζε ιεβαθφηενμ πεδίμ ακαβκχνζζδξ. 3. Με ηδκ πνμαμθή ημο θςηυξ ηδξ εκυναζδξ ηαζ ηδξ βκχζδξ πμο ηαηέπεζξ ζημ ιέθθμκ ηαεχξ ηαζ ζηδκ επενπυιεκδ παβηυζιζα ηάλδ. ΐθέπεζξ θμζπυκ βζαηί αζπμθήεδηα ιε ημ παβηυζιζμ πνυαθδια· ιπμνείξ κα επζηφπεζξ ιζα ζηαεενή, ιαηνυπκμδ ζηάζδ ηαζ κα ενβαζεείξ πναβιαηζηά ζηδ ιεθθμκηζηή ζηαεενμπμίδζδ ηζ ακμζημδυιδζδ ιυκμ απ‟ ημ πθεμκεηηζηυ έδαθμξ ηςκ δζηχκ ζμο ελαηνζαςιέκςκ ηζ εθεβπυιεκςκ πεπμζεήζεςκ. Αεκ πνυηεζηαζ κα ζμο δχζς έκακ ημζκυ, ηοπμπμζδιέκμ δζαθμβζζιυ. μο γδηχ κα αθζενχκεζξ ηάεε ιένα δεηαπέκηε θεπηά έκημκδξ ζηέρδξ ζημ πνυαθδια ημο ιέθθμκημξ, γδηχκηαξ ζμο πνχηα απ‟ υθα κα επζηφπεζξ έκα ααειυ εοεοβνάιιζζδξ υζμ πζμ ζηαεενυ ιπμνείξ, κα ορχζεζξ ηδ ζοκείδδζή ζμο ζημ ορδθυηενμ δοκαηυ επίπεδμ επίβκςζδξ ηζ έπεζηα κα πενζθάαεζξ ζηζξ ζηέρεζξ ζμο ηα ηνία παναηάης εέιαηα, αζπμθμφιεκμξ ιαγί ημοξ ηαηά δφμ ηνυπμοξ: 1. πςξ πνμηφπημοκ απ‟ ημ πανεθευκ, πνμζπαεχκηαξ κα ζδιεζχζεζξ ηζ εα έπνεπε δζηαζμθμβδιέκα κα ηαηαζηναθεί. 2. πςξ πνέπεζ κα ελεθζπεμφκ, ηαηά ηδκ άπμρή ζμο, ζημ ιέθθμκ, πνμζθένμκηαξ ηδ ζοιαμθή ημοξ ζηδκ ενπυιεκδ πενίμδμ ηδξ ακμζημδυιδζδξ ηαζ πανέπμκηαξ ημ βεθονςηζηυ εηείκμ λέν πνάβια πμο εα είκαζ ζφιθςκμ ιε ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ Νέαξ Βπμπήξ – πάθζ υπςξ ηα κζχεεζξ ηαζ ηα ενιδκεφεζξ. Θα ζμο δχζς θμζπυκ ηνία ηέημζα εέιαηα: 1. Σδκ επενπυιεκδ θφζδ ή ηφπμ ηδξ παβηυζιζαξ δζαηοαένκδζδξ, ελεηάγμκηαξ ηζ πνυηεζηαζ κα πνμηφρεζ απυ ηζξ ηςνζκέξ, ηφνζεξ, παβηυζιζεξ ζδεμθμβίεξ. 2. Σδκ επενπυιεκδ παβηυζιζα εηπαίδεοζδ ηζ αοηυ πμο πνέπεζ κα ακαπηοπεεί ζ‟ αοηυ ημ πεδίμ ηδξ εηβφικαζδξ. Πμζεξ είκαζ μζ ακάβηεξ ηδξ επενπυιεκδξ βεκζάξ; 3. Σδκ επενπυιεκδ παβηυζιζα ενδζηεία ηαζ ηζ πνέπεζ κα απμηεθεί ηζξ ηφνζεξ ηαζ ηαεμθζηέξ ανπέξ ηδξ. Θα επζεοιμφζα κα ζμο δχζς εκκζά ιήκεξ βζ‟ αοηή ηδκ ενβαζία, ηνεζξ βζα ηαεέκα απ‟ ηα παβηυζιζα αοηά εέιαηα. Ώκ ιπμνχ κα πνμηείκς, αδεθθέ ιμο, εα επζεοιμφζα κα δζαεέηεζξ δφμ ιήκεξ ζε ζημπαζιυ, δζαθμβζζιυ ηαζ κμδηζηή δναζηδνζυηδηα πάκς ζημ εέια ηδξ πενζυδμο ηζ έπεζηα (ηαηά ημκ ηνίημ ιήκα) κα εηεέηεζξ ηζξ ζδέεξ ζμο δζαιμνθςιέκεξ βναπηά. Θα ηάκεζξ άναβε ηδκ εκκεάιδκδ αοηή ενβαζία βζα κα αμδεήζεζξ ηδκ μιαδζηή ζμο πνδζζιυηδηα ζημκ ηυζιμ, βζα πνήζδ ηαζ αμήεεζα πμθθχκ άθθςκ ηαζ βζα ιέκα; ΐάγς αοηά ηα ηίκδηνα ηαηά ζεζνά ζπμοδαζυηδηαξ. Τπάνπεζ έκα αζοκήεζζημ αάεμξ αβάπδξ ηαζ ηαηακυδζδξ ιέζα ζηδ θφζδ ζμο. Αχζε απ‟ αοηυ εθεφεενα ζε υθμοξ. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο δηέθνςε ηε ζρέζε ηνπ κε ηνλ φκηιν γηαηί έλησζε πσο ν Θηβεηαλφο δελ πέηπρε λα εθηηκήζεη απηφ πνπ έθαλε ν φκηινο. Ήηαλ δηθή ηνπ πξάμε θαη ε ζχξα παξακέλεη αλνηθηή γηα ηελ επηζηξνθή ηνπ, νπνηεδήπνηε ην επηζπκεί.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
370
ηδκ D.I.J. Ηνχιηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Δ δοκαηυηδηα εκυξ μνζζηζημφ αήιαημξ πνμξ ηα ειπνυξ είκαζ δζηή ζμο – εκυξ αήιαημξ πμο εα ζμο επζηνέρεζ κ‟ ακαθάαεζξ ημ θμνηίμ ηδξ γςήξ ζμο υηακ επζαθδεεί πνμζεπχξ πάκς ζμο, ιε πθήνδ ζοκείδδζδ ημο ηζ είζαζ ηαζ ημο ηζ πνέπεζ κα ηάκεζξ. Δ πενίμδμξ ηδξ ρδθάθδζδξ πάκς ζηδκ αηναπυ ιε ιυκμ ημ αιοδνυ θςξ ιζαξ θςηζζιέκδξ έθεζδξ παναπςνεί ανβά ηδ εέζδ ηδξ ζηδ ζίβμονδ βκχζδ εκυξ θςηζζιέκμο κμο. Με νςηάξ ζοπκά: “Σζ ειπμδίγεζ ημ πθδνέζηενμ θςξ ηαζ ηδκ ηαηακυδζδ;” Ώπακηχ: “Μζα εοαζζεδζία πμο ζε ηαεζζηά ηυζμ ζηαεενά αοημζοκείδδημ (ι‟ αοηυ εκκμχ ζοκεζδδηυ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ) χζηε ηα ίδζα ζμο ηα πνμζυκηα ζακ γδθςηή ζμο θαίκμκηαζ ιενζηέξ θμνέξ υηζ ειπμδίγμοκ ημ δνυιμ ζμο”. Μδκ λεπκάξ, αδεθθέ απυ παθζά, υηζ ιζα αθμζζςιέκδ πνμζςπζηυηδηα δεκ πνέπεζ κα θαίκεηαζ ηυζμ ιεβάθδ χζηε κα απμηθείεζ ηαηά ηαζνμφξ εηείκμ ζημ μπμίμ είκαζ αθζενςιέκδ· μφηε πνέπεζ δ ακηίθδρδ ηδξ απμηοπίαξ ζμο κα επζηφπεζξ ηα ορδθά ζδακζηά ζμο κ‟ απμηεθεί ειπυδζμ. Ένπεηαζ πζα ζηδ γςή ζμο μ ηαζνυξ πμο πνέπεζ κα ζοιιμνθςεείξ ιε ημκ ανπαίμ ηακυκα ηαζ κα βίκεζξ έκαξ ζακκοάζζκ, έκαξ απμζπαζιέκμξ μπαδυξ ηδξ Οδμφ. Βίζαζ ηχνα ζημκ ηυζιμ αθθά υπζ εη ημο ηυζιμο· πνέπεζ πζα κα εκμζηείξ ζημκ ορδθυ ηαζ ιοζηζηυ εηείκμ ηυπμ υπμο είκαζ πάκημηε αζζεδηή δ εεζυηδηα. Μενζημί ημ μκμιάγμοκ άζηδζδ ηδξ Πανμοζίαξ ημο Θεμφ· άθθμζ ημ εεςνμφκ ζακ πμνεία ζημ θςξ ηδξ ροπήξ· άθθμζ πάθζ ημ μνίγμοκ ζακ ζοκεζδδηή δζάκοζδ ηδξ Ώηναπμφ. Σμ υκμια δεκ έπεζ ζδιαζία. Γζα ζέκα είκαζ δ ζηαεενή ιεηαθμνά απ‟ ηδκ ηανδζά ζημ ηεθάθζ ηζ αοηυ κμιίγς πςξ ημ λένεζξ. οκέπζζε ηζξ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ ιε θνμκηίδα ηαζ πνμζμπή. Πνμζπάεδζε επίζδξ κα δοκαιχζεζξ ημ θοζζηυ ζχια. Γζα ζέκα πνμηείκς επίζδξ ηδκ αηυθμοεδ άζηδζδ πμο πνέπεζ κα βίκεηαζ ηάπμζα χνα πμο ζε αμθεφεζ, αθθά υπζ ηαηά ημκ πνςζκυ δζαθμβζζιυ: 1. Πάνε επηά ιαηνέξ ηαζ ααεζέξ ακαπκμέξ, αθθά ιδκ ηναηάξ ημ νμοεμφκζ. 2. ε ηάεε ακαπκμή, ηαεχξ εζζπκέεζξ, θέβε ηα αηυθμοεα θυβζα: “Δ ζζπφξ ηαζ δ δφκαιδ είκαζ δζηή ιμο”. ημ δζάθεζιια ζοβηέκηνςζε υζμ πενζζζυηενδ πνοζμπμνημηαθζά πνάκα ιπμνείξ· έπεζηα, ηαεχξ εηπκέεζξ, ζηείθε ηδκ ιε ιζα πνάλδ εέθδζδξ ζημ ηέκηνμ ημο θαζιμφ ζημ πίζς ιένμξ ημο θαζιμφ. 3. ημ δζάθεζιια ιεηαλφ εηπκμήξ ηαζ ηδξ επυιεκδξ εζζπκμήξ (εκχ ημ ηέκηνμ ημο θαζιμφ οπυηεζηαζ ζηδ πνοζμ-πμνημηαθζά πνάκα) πεξ: “Ώξ δπήζεζ δ Λέλδ ιέζα απυ ιέκα”. 4. Έπεζηα εηθχκδζε ημ Ο.Μ. πμθφ απαθά. Να είζαζ πνμζημθθδιέκμξ ζηζξ ροπέξ, αδεθθέ ιμο, αθθά απμζπαζιέκμξ απυ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ. Οζ ροπέξ εεναπεφμοκ ηαζ αμδεμφκ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ δ ιζα ηδξ άθθδξ. Οζ ζπέζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ απμζηναββίγμοκ ηαζ απμγςηζημπμζμφκ. Θα έπς πενζζζυηενα κα πς ζε έλζ ιήκεξ υηακ εα έπεζξ πνμζανιμζεεί πενζζζυηενμ ζηδκ ενβαζία.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
371
Ηαλνπάξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Οζ ηεθεοηαίμζ έλζ ιήκεξ οπήνλακ βζα ζέκα ιζα πενίμδμξ αθθαβήξ, ακαπνμζανιμβήξ ηαζ δοζημθίαξ. Δ δμηζιαζία ηδξ εκυναζδξ ζηδκ μπμία οπμαθήεδηεξ υπςξ ηζ άθθμζ, δεκ απμηέθεζε ημ ηφνζμ πνυαθδια βζα ζέκα. Δ εκυναζή ζμο θεζημφνβδζε ηαζ είδεξ ηαεανά ηζξ μιαδζηέξ επζπηχζεζξ, υπςξ είδεξ επίζδξ ημ εέια ημο Αν.… Γζα ζέκα οπήνλε δ ιαηνά δμηζιαζία ηδξ ακημπήξ ηζ αοηυ είκαζ βζα ζέκα – υπςξ ηαζ βζα πμθθμφξ – ιζα δμηζιαζία πναβιαηζηήξ ζπμοδαζυηδηαξ ηαζ ζδιαζίαξ. Δ δφκαιδ ηδξ επζιμκήξ υηακ ημ θοζζηυ ιεζμκέηηδια ηαζ δ ακζηακυηδηα ηναοβάγμοκ βζα ημ ζηαιάηδια ηδξ πνμζπάεεζαξ, δ ζηακυηδηα κα ζηέηεζξ ζηαεενά υηακ οπενζζπφεζ δ αίζεδζδ ηδξ ιαηαζυηδηαξ ηαζ δ ζηακυηδηα κα θεζημονβείξ ζακ ροπή απμζπαζιέκδ απυ ηζξ πνμζςπζηέξ ακηζδνάζεζξ – αοηυ είκαζ βζα ζέκα δ επζεοιδηή επίηεολδ. Ώξ βίκεζ αοηυ, αδεθθέ. Ώοηυ γήηδζεξ βζα ημκ εαοηυ ζμο· αθθά εοιήζμο πςξ ημ ηίκδηνμ πμο μδδβεί ζηδκ επζηοπία, πνέπεζ κα είκαζ δ επίηεολδ γηα ηνλ φκηιν. Δ εθεοεενία απυ πνμζςπζηά πνμαθήιαηα δε ζε εκδζαθένεζ ααζζηά. Σέημζα πνμαθήιαηα δε ζμο πανέπμοκ ζηακμπμζδηζηυ ή επανηέξ ηίκδηνμ πμο κα δζηαζμθμβεί ηδκ ηυπςζδ ηαζ ηδκ πνμζπάεεζα. Ώθθά δ πνδζζιυηδηα ζημκ υιζθμ ηαζ δ πανμπή εκυξ αβςβμφ δζα ημο μπμίμο ιπμνεί κα εζζέθεεζ πκεοιαηζηυ θςξ ηαζ αβάπδ ζημ γςκηακυ μνβακζζιυ ημο μιίθμο, απηφ πνέπεζ κα είκαζ βζα ζέκα ημ απαζημφιεκμ ηίκδηνμ ηζ αοηυ πνέπεζ κα ημ έπεζξ ηαηά κμο υηακ δ έκηαζδ ηαζ δ πνμζπάεεζα ανίζηεηαζ ζημ απμημνφθςιά ηδξ. ΐνίζηεζαζ ζημ ζδιείμ ηδξ ακάπηολήξ ζμο υπμο δ αμήεεζα ηςκ άθθςκ πνέπεζ κα είκαζ δ ζηαεενή ζμο δζέλμδμξ, ανπίγμκηαξ ιε ημκ μζημβεκεζαηυ ζμο ηφηθμ ηαζ θεάκμκηαξ ζημοξ ζοιιαεδηέξ ηαζ ημ πενζαάθθμκ ζμο. Γζα ζέκα δεκ είκαζ δ πνμζεήηδ αολδιέκδξ ενβαζίαξ, αθθά δ ζηαεενή εζχηενδ πίεζδ ηδξ επμζημδμιδηζηήξ ζηέρδξ. ‟ υθεξ ηεξ μιάδεξ ηάεε ιμκάδα ζοκεζζθένεζ ηάηζ ζημ μιαδζηυ πενζεπυιεκμ ζηέρδξ. Δ ζοκεζζθμνά ζμο πνέπεζ κα είκαζ δ δζάποζδ λνεηηθήο αθμζίςζδξ, δζεβείνμκηαξ έηζζ ηδκ ηαεανή θάιρδ ηδξ μιαδζηήξ έθεζδξ ηαζ αβάπδξ. Ώοηυ πμο έπεζξ κα δχζεζξ πνέπεζ κα ηαηέθεεζ απ‟ ηα επίπεδα ηδξ ζοκείδδζδξ πμο είκαζ αθδνδιέκα, ιοζηζηζζηζηά ή εβςζηά. Δ επαθή πνέπεζ κα βίκεζ ιε ημ θοζζηυ πεδίμ ηαζ δζα ηδξ θοζζηήξ εβηεθαθζηήξ επίβκςζδξ. Βνβάζμο θμζπυκ βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ζηδκ εκδοκάιςζδ ηδξ εοεοβνάιιζζήξ ζμο, ζοκδέμκηαξ ζοκεζδδηά εβηέθαθμ-κμο-ροπή ηαζ δδιζμονβχκηαξ ιζα ααεφηενδ ηαζ ζηαεενυηενδ αθθδθμζπέηζζδ ηζ επίβκςζδ. Υνδζζιμπμίδζε ηδ θακηαζία εκχ ημ ηάκεζξ ηαζ βζα ηνία θεπηά ηάεε πνςί ζηάζμο ιπνμζηά ζημ πανάεονμ ηαζ μναιαηίζμο ημ ηεθάθζ ζμο (ηδκ πενζμπή βφνς ηαζ ιέζα ημο) ζακ έκα ηέκηνμ δφκαιδξ ζημ μπμίμ ηοθά ιζα αηηίκα ή δέζιδ θςηυξ απυ ηδκ ροπή, ηδκ Τπενροπή. Ώοηή θαίκεηαζ ζακ κα εζζνέεζ ζημ ηεθαθζηυ ηέκηνμ απ‟ ηδκ ροπή ιέζς ημο κμο, ζοθθέβμκηαξ έηζζ κμδηζηή έκηαζδ· ιέζς ημο αζηνζημφ ζχιαημξ, ζοθθέβμκηαξ ακχηενδ έθεζδ ηζ αθμζίςζδ· ηαζ ιέζς ημο αζεενζημφ ζχιαημξ, γςμβμκχκηαξ ημ ζε ηάεε ηιήια ημο· έηζζ ηοθά ζημ ηεθάθζ. Έπεζηα, ζοβηναηχκηαξ εηεί ημ νεφια, δζαίνεζέ ημ ζε δφμ νεφιαηα ηαζ ζηείθε ημ έκα ιε ιζα πνάλδ εέθδζδξ ζημ ζπθδκζηυ ζμο ηέκηνμ. (εκείσζε: Ώοηυ ανίζηεηαζ θίβμ ανζζηενυηενα ηαζ ηάης απ‟ ημ ηανδζαηυ ηέκηνμ, πάκς απ‟ ημ δθζαηυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
372
πθέβια ηαζ ηάπςξ ηάης απ‟ ηδκ ανζζηενή πθεονά.) ηείθε ημ άθθμ νεφια δφκαιδξ ιε ιζα πνάλδ εέθδζδξ ζημκ ηυζιμ δζα ηςκ πενζχκ πμο απθχκμκηαζ ζε εοθμβία. Αχγνπζηνο 1934 ΦΕΛΒ ΚΏΕ ΤΝΒΡΓΏΣΔ ΜΟΤ, θεξ μζ πενίμδμζ έκηαζδξ ηαζ πίεζδξ ηενιαηίγμκηαζ υηακ δ αζχκμοζα ροπή ιαεαίκεζ κα γεζ ιέζα ηδξ, κα οπδνεηεί ηαζ κα ενβάγεηαζ, κα ζηέθηεηαζ ηαζ κα κζχεεζ ιε ηδ ζοκείδδζδ απμζονιέκδ πάκημηε ζημ “ιοζηζηυ ηυπμ ημο Τρίζημο”. Θα βκςνίγεζξ βζα ηζ ιζθάς, επεζδή αοηυ είκαζ έκα απ‟ ηα ιαεήιαηα πμο ζμο δίδαλε δ ροπή ζμο ζηδ δζάνηεζα ηςκ πεναζιέκςκ δχδεηα ιδκχκ. Φοζζηά, κμδηζηά ηαζ ζοκαζζεδιαηζηά έπεζξ δμηζιαζεεί ηζ εθεβπεεί ηαζ μζ δμηζιαζίεξ πμο εθανιυγμκηαζ ζηζξ επζπγξακκηζκέλεο πξνζσπηθφηεηεο έπμοκ εθανιμζεεί ζε ζέκα. Σμ ζδιάδζ ημο αθδεζκμφ γδθςηή είκαζ υηζ ηαζ ηα ηνία ιένδ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ζοκδέμκηαζ πενζζζυηενμ ή θζβυηενμ ιε ηδκ ακχηενδ, δδιζμονβχκηαξ έηζζ ιζα εκυηδηα. Ώοηυ έπεζ ζακ απμηέθεζια δφμ πνάβιαηα: 1. Καζ ηα ηνία ιένδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ιπμνμφκ κα ακηζδνάζμοκ ηαοηυπνμκα ζε ηάπμζμ ααειυ ζηδ γςή ηαζ ηδκ εκένβεζα ηδξ ροπήξ. 2. θεξ μζ δοζημθίεξ ηαζ δμηζιαζίεξ (ηανιζηέξ ή εηπαζδεοηζηέξ, εθεβηηζηέξ ή ελαβκζζηζηέξ) βίκμκηαζ αζζεδηέξ ηαοηυπνμκα ηαζ ζηα ηνία ζχιαηα. Ώοηυ είκαζ ηαθυ, αθθά πενζπθέηεζ ηδκ πνυμδμ ημο ιαεδηή, βζαηί πνέπεζ κα πμθειήζεζ ηαοηυπνμκα ηαζ ζηα ηνία πεδία ηδξ ιάπδξ. ημ θές αοηυ βζα εκεάννοκζή ζμο… Ώοηά είκαζ υθα υζα έπς ζήιενα βζα ζέκα, αδεθθέ ιμο. Πμνεφζμο εκ εζνήκδ. Ηαλνπάξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Έπεζξ άναβε ακηζθδθεεί πυζμ έκημκμξ ήηακ μ πνυκμξ ηδξ δμηζιαζίαξ ζηδκ μπμία οπμαθήεδηακ ηα ιέθδ αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ; Έπεζξ ηαιζά ζδέα πυζμ δναζηζηή οπήνλε δ πεζεανπία ζηδκ μπμία υθμζ – ηζ εζφ μ ίδζμξ – οπμαθδεήηαηε εεθδιαηζηά; Πνχηα δ βμδηεία ηαηήθεε πνυζηαζνα ζημκ υιζθμ ηαζ ηα απμηεθέζιαηά ηδξ ιυκμ ηχνα ανπίγμοκ κα πανένπμκηαζ. Βπαημθμφεδζε ιζα πενίμδμξ πνμζςπζηχκ δοζημθζχκ δζα ηδξ μπμίαξ πέναζε δ ιάγα ηςκ ιεθχκ. Θα ζμο πνμλεκμφζε έηπθδλδ ακ ιπμνμφζεξ κα ηα δεζξ υθα υπςξ ηα αθέπς εβχ· ηαζ εα ζμο ήηακ πμθφηζιμ ακ ζμο δήθςκα ημκ ηφπμ πεζεανπίαξ πμο απαζπυθδζε ανηεημφξ απ‟ ημκ υιζθμ. Τπμαθήεδηακ αοζηδνά: ηδκ πεζεανπία ηδξ ακάηηδζδξ. ηδκ πεζεανπία ηδξ πνμζανιμβήξ. ηδκ πεζεανπία ηδξ θοζζηήξ ακζηακυηδηαξ. ηδκ πεζεανπία ηδξ εζχηενδξ απμιυκςζδξ. ηδκ πεζεανπία ηδξ αζηνζηήξ ηάεανζδξ. ηδκ πεζεανπία ηδξ ακάηηδζδξ ηδξ αθήεεζαξ. ηδκ πεζεανπία ημο θςηυξ. Ώπανίειδζα ηζξ παναπάκς πεζεανπίεξ βζα κα ζμο δείλς ηνία πνάβιαηα:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
373
1. Σδκ πμζηζθία ηδξ πεζεανπίαξ ζηδκ μπμία ιπμνεί κα οπμαθδεεί μ γδθςηήξ. 2. Σδκ πναβιαηζηυηδηα ηδξ μιαδζηήξ γςήξ ιε ηδκ μιμζυηδηά ηδξ ζηδκ εζχηενδ δναζηδνζυηδηα ηζ εηπαίδεοζδ. 3. Σμ ακαδουιεκμ βεβμκυξ υηζ ηακείξ απυ ζαξ δεκ είκαζ πναβιαηζηά ιυκμξ. θμζ ζαξ παναηδνείζηε ηαζ παναημθμοεείζηε ηαζ ααδίγεηε ιαγί ζηα εζχηενα πεδία· μζ ελςηενζηέξ ζαξ ζοκεήηεξ ιπμνεί κα δζαθένμοκ, αθθά δ εηπαίδεοζδ ηαζ μ ζημπυξ είκαζ έκαξ. Δ ιμκαλζά εα ηεθεζχζεζ υηακ εα έπεζ εδναζςεεί δ εζχηενδ μιαδζηή ζοκέπεζα ζοκείδδζδξ. Δ ενβαζία ζμο βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ, αδεθθέ ιμο, πνέπεζ κα έπεζ ζακ ακηζηείιεκυ ηδξ ιζα απμηέκηνςζδ πμο εα ζε εθεοεενχζεζ απυ ημκ εαοηυ ζμο. Πνέπεζ επίζδξ κα ηαηεοεφκεηαζ ζε ιζα ζοκεηή θνμκηίδα ημο θοζζημφ ζχιαημξ ηαζ ηδξ πνμζανιμβήξ ημο βζα ηαθφηενδ οπδνεζία. Μπμνείξ κα ζοκδοάζεζξ ημοξ δφμ αοημφξ θαζκμιεκζηά ακηζθαηζημφξ ζημπμφξ; Θα ζδιεζχζεζξ υηζ ιε θεπημθοή ηνυπμ οπαζκίπεδηα ημοξ δφμ αοημφξ ζημπμφξ ζηδκ ηεθεοηαία ζμο μδδβία. Σμ θοζζηυ ζμο ζχια γήηδζε πνμζμπή. Αχζε ημο υ,ηζ ημο πνεζάγεηαζ, αθθά ιδκ ακδζοπείξ. Οζ ζοκεήηεξ ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο ηζ δ πίεζδ ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο γςήξ έπμοκ εκακηζςεεί ζηδκ απυζπαζδ ηζ αοηυ ημ λένεζξ. Ώθθά έπεζξ ιάεεζ πμθθά ζηα ηεθεοηαία δφμ πνυκζα βζα ημκ εαοηυ ζμο ηαζ βζα ημοξ άθθμοξ ηαζ ζμο θές ειθαηζηά υηζ δ ενβαζία ηςκ επυιεκςκ έλζ ιδκχκ πνέπεζ κα παναδχζεζ ζηα πένζα ζμο ηα ακχηενα απμηεθέζιαηα ηδξ δζαδζηαζίαξ πεζεάνπδζδξ – ακ πθδζζάζεζξ ηα πνμαθήιαηά ζμο ιε ημ μνευ πκεφια ηαζ αθζενχζεζξ πάθζ ηδ γςή ζμο ζηδκ οπδνεζία. Θα ήεεθα κα ηάκς, αδεθθέ ιμο, ιζα πναηηζηή πνυηαζδ βζα ηδκ ενβαζία ιεθέηδξ πμο έπεζ ακαηεεεί ζημκ υιζθμ. Μήπςξ μζ οπμηνοπηυιεκεξ ζδέεξ ζηδκ Πνμζεοπή ημο Κονίμο δε εα εηδζπθχκμκηακ ιε ιεβαθφηενδ δζαφβεζα ακ ηζξ έπαζνκεξ ζακ εέια ηδξ ιεθέηδξ ηαζ ηδξ δζδαζηαθίαξ ζμο; Αζδάζημκηαξ ιαεαίκμοιε. Θα ςθεθμφζε πμθφ ημοξ ιαεδηέξ ζμο (ηζ εζέκα επίζδξ) ακ αθζενχκαηε ιαγί ηάπμζα ζηέρδ ζηδ ιαβζηή θυνιμοθα πμο εκζςιαηχκεζ δ ανπαία αοηή πνμζεοπή. Δ ααεφηενδ εζςηενζηή ζδιαζία πμο ιπμνεί κα ακαδοεεί ζημ κμο ζμο δε πνεζάγεηαζ ακαβηαζηζηά κ‟ ακαημζκςεεί ζηδκ μιάδα ζμο, αθθά πμθθά ιπμνμφκ κα ακαημζκςεμφκ. Αζδάζημκηαξ έηζζ μζ ζηέρεζξ ζμο ιπμνεί κα ζπδιαημπμζδεμφκ ηζ υηακ εκζςιαηςεμφκ ανβυηενα ζε θέλεζξ, ιπμνεί κα θένμοκ πναβιαηζηή ςθέθεζα ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Ώοηυ δεκ είκαζ πανά ιζα οπυδεζλδ. Θα ήεεθα κα επακαθάας ηχνα, υπςξ πάκημηε, υηζ δ ενβαζία ιμο ι‟ αοηυ ημκ υιζθμ δεκ πνέπεζ πμηέ κα εεςνείηαζ ζακ αοηανπζηή ή δμβιαηζηή. Ώπυ ηδκ εονφηενδ βκχζδ ιμο βζα ηδκ αθήεεζα ηζ απυ ηδκ ζηακυηδηά ιμο κα ζαξ βκςνίγς υθμοξ ζημ εζχηενμ πεδίμ, δεκ ηάκς πανά ιυκμ εζζδβήζεζξ απ‟ ημ θυαμ ιήπςξ επδνεάζς οπεναμθζηά. ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ηυκζζα υηζ ημ πεδίμ ιάπδξ ζηδκ πενίπηςζή ζμο ανζζηυηακ ηαοηυπνμκα ηαζ ζηα ηνία ζχιαηα. Ώοηυ αολάκεζ ημ πνυαθδιά ζμο, αολάκεζ υιςξ ηαζ ηδκ εοηαζνία ζμο. Γδηχ κα ζμο δχζς ηχνα έκακ ηφπμ δζαθμβζζιμφ πμο ααζίγεηαζ ζε ιζα ακαβκχνζζδ αοημφ ημο βεβμκυημξ ηζ μ μπμίμξ εα ζε αμδεήζεζ κ‟ απμηηήζεζξ ιζα ηεθεζυηενδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
374
εοεοβνάιιζζδ ηαζ ιζα πεναζηένς απμδέζιεοζδ ημο εζχηενμο αβςβμφ επαθήξ. οκέπζζε υπςξ ιέπνζ ηχνα ιε ηζξ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ ηζ αοηέξ ιπνμζηά ζημ ακμζηηυ πανάεονμ. Ο δζαθμβζζιυξ αοηυξ πνέπεζ κ‟ αημθμοεείηαζ ιε ηδκ ηαθθζενβδιέκδ ακηίθδρδ υηζ είζαζ δ ροπή, μ έκδμκ Υνζζηυξ… Βλάθεζρε ημ θυαμ, αδεθθέ ιμο. Δ ζοκέπεζα ηδξ πκεοιαηζηήξ ζοκείδδζδξ πμο είκαζ έκα απυ ηα πζμ αβαπδιέκα ζμο υκεζνα ιπμνεί ηεθζηά κ‟ ακαπηοπεεί, αθθά πνέπεζ κα πνμπςνήζεζξ πνμζεηηζηά. Σα υκεζνα είκαζ πμθθέξ θμνέξ ιζα εββφδζδ πναβιαηζηυηδηαξ. Αχγνπζηνο 1935 Βίκαζ θίβα υζα έπς κα ζμο πς αοηή ηδ θμνά, αδεθθέ απυ παθζά. Αε γδηχ κ‟ αθθάλς ηδκ ενβαζία ή ημ δζαθμβζζιυ ζμο. Ώημθμφεδζεξ υζα ζμο ακέεεζα ιυκμ βζα έλζ ιήκεξ ηζ επζδζχης κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηά βζα έκακ μθυηθδνμ πνυκμ. Μζα ιυκμ αθθαβή εα ήεεθα κα ηάκς ηζ αοηή είκαζ ζπεηζηή ιε ημ ηνίημ ζδιείμ ηαζ ηδ πνήζδ ηδξ Κονζαηήξ Πνμζεοπήξ. Ώκηί κα ζημπαζεείξ ηζξ θέλεζξ αοηήξ ηδξ πνμζεοπήξ, ζμο δίκς εδχ ιενζηέξ θνάζεζξ ηζξ μπμίεξ εα ζμο γδηήζς κα ηζξ ηάκεζξ εζδζηά δζηέξ ζμο, βζαηί είκαζ ζδζαγυκηςξ δζηέξ ζμο. Τπάνπμοκ ηνεζξ ηέημζεξ θνάζεζξ ηαζ ιπμνεί κα εεςνήζεζξ υηζ απμηεθμφκ ιζα ιαβζηή θνάζδ βζα ημ ηαεέκα απυ ηα ηνία ζχιαηά ζμο. Πνέπεζ υθμζ κα εοιάζηε υηζ μζ ανπαίεξ θνάζεζξ (ζακ αοηέξ πμο δίκς ζοπκά) είκαζ πναβιαηζηά ακεπίδεηηεξ ιεηάθναζδξ· ηζξ αάγς απθά ζε Ώββθζηέξ θέλεζξ πμο ηάκμοκ ζαθή ηδκ έκκμζά ημοξ. Αεκ επζπεζνχ κα δζαηδνήζς ηίπμηε πενζζζυηενμ απυ ηδκ έκκμζα. Φξάζε Η. Γηα ην λνπ. “ακ ιζα πνοζή πεηαθμφδα πμο πεηά ζημ πνυζςπμ ημο δθίμο, ζζμννμπχ πάκς ζημ πέηαθμ ημο θςημφ ηδξ βδξ. Φηενμοβίγς· ζηέημιαζ βζα ιζα ιζηνή ζηζβιή ηζ έπεζηα πεηχ – πνμξ ηδ πνοζή αηναπυ πμο μδδβεί ζημκ ήθζμ.”
Φξάζε II. Γηα ηε ζπλαηζζεκαηηθή θχζε. “Αεκ οπάνπεζ ζημηάδζ ηζ μφηε μιίπθδ. Αεκ οπάνπεζ κφπηα ή ιένα. Αεκ οπάνπμοκ εφεθθεξ ή βαθήκδ, μφηε ακάπαοζδ μφηε ιυπεμξ· ιυκμ δ ζηαεενή εέθδζδ ημο Θεμφ πμο ενβάγεηαζ βζα ημ ηαθυ.”
Φξάζε III. Γηα ην θπζηθφ ζψκα. “Καηεααίκς απ‟ ηδ αμοκμημνθή θένκμκηαξ ημ θςξ ηδξ Γςήξ, ηδ γςή ημο Φςηυξ. Μέζα ζημ ηφπεθθμ ηδξ ιμνθήξ πφκς αοηυ ημ θςξ πμο πανέπεζ δ γςή, δ γςή αοηή πμο ζοκηδνεί ημ θςξ. ΐθέπς ημ πνοζυ αοηυ θςξ κα ιεηαιμνθχκεζ ημ ζημηάδζ ζε ιένα. ΐθέπς ημ ηοακμφκ ηδξ εείαξ γςήξ κα δζαπφκεηαζ απ‟ ηδ ιμνθή, εεναπεοηζηυ ηαζ ηαηαπνατκηζηυ. Έηζζ εηηεθείηαζ ημ ένβμ. Έηζζ μ άκενςπμξ ηδξ βδξ ιεηαιμνθχκεηαζ ζε Τζυ ημο Θεμφ.”
Ώθζένςζε ημοξ ενπυιεκμοξ ιήκεξ ζηζξ ηνεζξ αοηέξ θνάζεζξ ζημ δζαθμβζζιυ ζμο ηαζ ζημπάζμο ααεζά ηδ ζδιαζία ημοξ: 1μξ ηαζ 2μξ ιήκαξ – Φνάζδ Ε. 3μξ ηαζ 4μξ ιήκαξ – Φνάζδ II. 5μξ ηαζ 6μξ ιήκαξ – Φνάζδ III. Καηά ηα άθθα δζαηήνδζε αιεηάαθδημ ημ δζαθμβζζιυ ζμο. Έκαξ απ‟ ημοξ ζημπμφξ ηςκ δζαθμβζζηζηχκ αοηχκ ζπενιαηζηχκ ζηέρεςκ είκαζ μ θοζζηυξ ιεηαζπδιαηζζιυξ ημο ηαηχηενμο ακενχπμο, αθθά δ επζηοπία ζμο εα ελανηδεεί απυ ηζξ αθθαβέξ πμο εα επέθεμοκ ζηα δφμ εζχηενα, θεπημθοή ζχιαηα ιε ημ ιέζμκ ηςκ δφμ πνχηςκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
375
θνάζεςκ… Άθδζε ηδκ πεζεανπία ημο θςηυξ κα ζοκεπίζεζ ημ ένβμ ηδξ ιαγί ζμο. Καζ ιπμνχ, αδεθθέ ιμο, κα ζμο ηάκς ιζα πναηηζηή πνυηαζδ; Σμ ηφνζμ πνυαθδιά ζμο απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ ροπήξ είκαζ έκα θοζζηυ πνυαθδια ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. Δ έκηαζδ ηζ δ οπεναμθζηή ακδζοπία πνμηαθμφκ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ θοζζηήξ ζμο ακζηακυηδηαξ. Γζα ημοξ πενζζζυηενμοξ απυ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηαζ βζα ζέκα κζχες ηδκ ακάβηδ κα πς απθά: Να είζηε πανμφιεκμζ, βζαηί δ πανά εζζάβεζ ημ θςξ ηζ υπμο οπάνπεζ πανά οπάνπεζ θίβδ εέζδ βζα βμδηεία ηαζ πανελήβδζδ. Φεβξνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Οζ ενπυιεκμζ θίβμζ ιήκεξ ιέπνζ ηδκ πενίμδμ ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη πνέπεζ κα είκαζ βζα ζέκα ιήκεξ εζχηενδξ ακαβκχνζζδξ, πκεοιαηζηήξ απυζονζδξ ηζ έκημκδξ πνμεημζιαζίαξ. Πανυηζ ιπμνεί κα ιδ αθέπεζξ άιεζα ή ζηδ δζάνηεζα ημο ηαεαοημφ Φεζηζαάθ ημοξ ζδιακηζημφξ ζημπμφξ αοηήξ ηδξ πενζυδμο εοηαζνίαξ ή ηςκ πνμδβμφιεκςκ εαδμιάδςκ πνμεημζιαζίαξ, αοηυ δεκ έπεζ πναβιαηζηή ζδιαζία βζαηί ηα μθέθδ εα ανίζημκηαζ εηεί ηαζ εα ηαηαβναθμφκ ζημκ ηαηάθθδθμ πνυκμ. Σμ ηέκηνμ άγκα (ημ ηέκηνμ ακάιεζα ζηα θνφδζα) είκαζ οπενεκενβυ εκχ ημ ηεθαθζηυ ηέκηνμ πνέπεζ κα δζεβενεεί ζε πενζζζυηενδ γςκηάκζα. Ώοηυ, ηαεχξ πναβιαημπμζείηαζ δζα ηδξ ζηαεενήξ ζμο εζηίαζδξ ζημ ηεθαθζηυ ηέκηνμ, ιπμνεί κα εζζάβεζ ιζα πενίμδμ ζηδκ μπμία κα ζμο θαίκεηαζ υηζ ηίπμηε δε ζοιααίκεζ οπμηεζιεκζηά. Ώοηυ πάθζ δεκ έπεζ ηαιζά ζδιαζία. Έπεζ έθεεζ μ ηαζνυξ ηαηά ημκ μπμίμ υθμζ μζ αθδεζκμί ιαεδηέξ (ηζ είζαζ πνάβιαηζ ηέημζμξ) πνέπεζ κα ιεημοζζχζμοκ ηα θαζκυιεκα ζε πκεοιαηζηή ακηίθδρδ· ηυηε ακηί ηδξ ζοκεπμφξ ηαηαβναθήξ εηείκμο πμο αθέπεηαζ ηαζ αημφβεηαζ, εα πνμηφρεζ ιζα πκεοιαηζηή επίβκςζδ πμο εα ηαηαβνάθεζ εοδαζιμκία ηαζ δφκαιδ. Ώοηή εα ζμο επζηνέπεζ κα αθέπεζξ ηδκ ροπή ζ‟ υθα ηα πνάβιαηα ηαζ ηδκ εκδυηενδ μιμνθζά υθςκ ηςκ δδιζμονβδιέκςκ ιμνθχκ. Δ επίβκςζδ αοηή εα είκαζ ηυζμ ορδθήξ ηάλδξ χζηε εα αθμνά πνςηανπζηά αοηυ πμο είκαζ άιμνθμ ηζ δ πνμζμπή ηδξ εα είκαζ ζηναιιέκδ ζηδκ οπμηεζιεκζηή γςή πμο οπάνπεζ ιέζα ζηδ ιμνθή. Ώοηή είκαζ δ αθδεζκή πμνεία ημο ζοιαμθζζιμφ ζημκ μπμίμ εζφ, ζακ ιαεδηήξ, είζαζ αθζενςιέκμξ. Δ αβάπδ ηαζ δ βκχζδ ζμο πνέπεζ κα ανπίζμοκ κα ζε μδδβμφκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ζημ δνυιμ ημο εείμο ροπμθυβμο· ηαηεοεφκς ηδκ πνμζμπή ζμο ζηδκ οπδνεζία ηδξ ροπμθμβίαξ ηαζ ζ‟ αοηή εα αθμζζςεείξ υηακ λακαπάνεζξ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Βπακαβέκκδζδξ ηζ επζζηνέρεζξ ζημ πεδίμ ιάπδξ ηδξ γςήξ. Γζα ζέκα ζήιενα δ ιάπδ είκαζ ιάπδ ακημπήξ, εθέβπμο ηςκ ζοκαζζεδιάηςκ, μνεήξ ηαηακυδζδξ ηδξ αζηνζηήξ θφζδξ ηαζ ζοκεπμφξ ιεηαηυπζζδξ ημο ζδιείμο ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο ζημ επυιεκμ πεδίμ. Νμιίγς, αδεθθέ ιμο, υηζ ακαβκςνίγεζξ αοηυ ημ βεβμκυξ. Αζαθμβίζμο ζηζξ αηυθμοεεξ ιοζηζηζζηζηέξ θνάζεζξ ηζ υπμο ακαθένεηαζ πνχια, μναιαηίζμο ημ πνχια: Φξάζε Πξψηε. Πξψηνο θαη δεχηεξνο κήλαο. “Οζ πνοζέξ αηηίκεξ πμο πνμαάθθμοκ απ‟ ηδκ ηανδζά ημο δθίμο, δζαπφκμκηαζ ηαζ θμφγμοκ ηδκ ροπή ιμο ηαζ ηδκ ροπή υθςκ ηςκ δδιζμονβδιέκςκ ιμνθχκ. Μέζα ζ‟ αοηέξ ηζξ ιμνθέξ λοπκά δ γςή ημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
376
Θεμφ ηζ δ δφκαιδ ημο Θεμφ ηοθά ζακ Θέθδζδ, ζακ αθζένςζδ ζημ πέδζμ, ζακ δφκαιδ βζα ενβαζία ηαζ πνμζθμνά – υπςξ πνέπεζ κα ηάκεζ έκαξ οζυξ ημο Θεμφ.”
Φξάζε Γεχηεξε. Σξίηνο θαη ηέηαξηνο κήλαο. “Μέζα ζημ ζημηάδζ ηδξ ροπήξ, θοθαηζζιέκμ ιέζα ζηδ ιμνθή, θαίκεηαζ έκα ζδιείμ θςηυξ. Έπεζηα ειθακίγεηαζ μθυβονα απ‟ αοηυ ημ ζδιείμ έκα πεδίμ ααεοηφακμ ηζ αοηυ αηηζκμαμθείηαζ απυ ηδκ ροπή, ημκ εζχηενμ ήθζμ, πμο θάιπεζ ιέζα ζ‟ έκα πεδίμ θαιπνμφ ηοακμφ. Σα ζδιεία ημο θςηυξ βίκμκηαζ μζ πμθθέξ βναιιέξ ή αηηίκεξ θςηυξ· αοηέξ μζ βναιιέξ ηυηε ζιίβμοκ ηαζ ζοβπςκεφμκηαζ ςζυημο μ θςηζζιέκμξ Ανυιμξ ειθακίγεηαζ ιπνμζηά ζηα ιάηζα ημο ηάεε ημοναζιέκμο πνμζηοκδηή πάκς ζ‟ αοηυ ημ Ανυιμ. ΐαδίγεζ ζημ θςξ. Βίκαζ μ ίδζμξ ημ θςξ, ημ θςξ πάκς ζημ Ανυιμ. Βίκαζ μ Ανυιμξ ηαζ ααδίγεζ πάκηα εηεί.”
Φξάζε Σξίηε. Πέκπηνο θη έθηνο κήλαο. “Με επζιέθεζα ενβάγμιαζ υπςξ ημ ιονιήβηζ. Με ηαπφηδηα ηαλζδεφς υπςξ ηζκείηαζ μ θαβυξ ζημ ιμκμπάηζ ημο. Με πανά ζηανθαθχκς ζακ ημ ενίθζμ πμο ακεααίκεζ ζημ βηνειυ ηαζ ζηέηεζ ζηδ αμοκμημνθή. Βπζιέθεζα, ηαπφηδηα ηαζ πανά πνέπεζ κα είκαζ μζ ααζζημί ηυκμζ ηδξ γςήξ ιμο· επζιέθεζα ζημ ένβμ πμο έπεζ ακαηεεεί· ηαπφηδηα απμδμπήξ ζε υζα θέεζ μ Αζδάζηαθμξ· ηαπφηδηα ζημ δνυιμ ιμο πνμξ ηδκ οπδνεζία· ηαζ πανά βζα κα ηδ δζαπές ζ‟ υζμοξ ζοκακηχ. Σέημζμξ είκαζ μ Ανυιμξ βζα ιέκα.”
Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο, αδεθθέ ιμο. Δ δφκαιή ιμο ανίζηεηαζ ζηδ δζάεεζή ζμο, βζαηί δε εα ιε ηαθέζεζξ πανά ιυκμ υηακ δ ακάβηδ είκαζ ιεβάθδ. Έηζζ ακ είκαζ ιεβάθδ, έπεζξ ηδκ άδεζα κα ιε ηαθείξ. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Κάεε απμημπή δεζιχκ πνμηαθεί ζμαανέξ ακηζδνάζεζξ. Κζ υιςξ ακ ιπμνμφζεξ κα ημ ακηζθδθεείξ, δ απμημπή ηςκ ελςηενζηχκ δεζιχκ ημο θοζζημφ πεδίμο είκαζ ημ θζβυηενμ ζμαανυ ηαζ ημ πζμ πνυζηαζνμ απ‟ υθα ηα πανυιμζα βεβμκυηα. Ο ίδζμξ μ εάκαημξ απμηεθεί ιένμξ ηδξ ιεβάθδξ πθάκδξ ηαζ οπάνπεζ ιυκμ ελαζηίαξ ηςκ πέπθςκ πμο έπμοιε ζοβηεκηνχζεζ βφνς ιαξ. Βζφ, ζακ ενβάηδξ ζημ πεδίμ ηδξ βμδηείαξ (πμο είκαζ ημ κέμ πεδίμ ζημ μπμίμ πνέπεζ κα ενβαζεεί ζπλεηδεηά δ ακενςπυηδηα), είζαζ ααεζά έκηζιμξ ηαζ έιπζζημξ. Ο εάκαημξ ένπεηαζ ζ‟ υθμοξ, αθθά βζα ζέκα δεκ πνέπεζ κα οπάνπμοκ μζ ζοκδεζζιέκεξ βμδηείεξ ηαζ ζηεκμπχνζεξ. Θα ήεεθα κα ζμο πς, αδεθθέ ιμο, κα ιδκ ημζηάγεζξ πίζς ζημ πανεθευκ. ‟ αοηή ηδκ ηαηεφεοκζδ ανίζηεηαζ δ βμδηεία ηαζ δ ζηεκμπχνζα. Βίκαζ δ ζοκδεζζιέκδ ηαηεφεοκζδ ηζ δ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ βζα ηδκ πθεζμρδθία. Ώοηυξ υιςξ μ δνυιμξ δεκ είκαζ βζα ζέκα. Μδκ απμαθέπεζξ μφηε ζηδκ απμηάθορδ μφηε ζηδ ιεηαδζδυιεκδ απαηδθή πανδβμνζά εηείκςκ πμο αζςνμφκηαζ ζηδ δζαπςνζζηζηή βναιιή ακάιεζα ζημ μναηυ ηαζ ημ αυναημ. Ο δνυιμξ αοηυξ δεκ είκαζ μ δνυιμξ βζα ζέκα. Αεκ είζαζ έκαξ απεθπζζιέκμξ ηαζ εθζιιέκμξ ιαεδηήξ πμο ημζηάγεζ ιε αβςκία ζημ δζαπςνζζηζηυ πέπθμ εθπίγμκηαξ κα ημο δμεεί ηάπμζμ ζδιάδζ πμο εα ημκ πείζεζ πςξ υθα πάκε ηαθά. Σέημζμξ, επακαθαιαάκς, δεκ είκαζ μ δνυιμξ βζα ζέκα. Φηάζε ζηα φρδ ηδξ ροπήξ ηζ έπμκηαξ ράλεζ ηαζ ανεζ εηείκδ ηδκ ημνοθή ηδξ εζνήκδξ ηζ εηείκμ ημ φρμξ ηδξ πανάξ υπμο ζηέηεζ αηίκδηδ δ ροπή ζμο, ημίηαλε έπεζηα ζημκ ηυζιμ ηςκ δσληαλψλ ακενχπςκ – έκακ ηνζπθυ ηυζιμ ζημκ μπμίμ ανίζημκηαζ υθμζ μζ άκενςπμζ, έκζανημζ ηζ άζανημζ. Θα ανεζξ εηεί αοηυ πμο δ ροπή ζμο ιπμνεί ηαζ ε‟ ακαβκςνίζεζ. Οζ βμδηείεξ ηδξ ζηεκμπχνζαξ, δ ιάβζα ημο πανεθευκημξ, δζαζηνεαθχκμοκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
377
ηδκ πνμμπηζηή. Μυκμ δ ροπή ζηέηεζ απαθθαβιέκδ απυ ηδκ πθάκδ ηαζ ιυκμ δ ροπή αθέπεζ ηα πνάβιαηα υπςξ είκαζ. ηανθάθςζε ζοκεπχξ ζηδκ ροπή. Θα ήεεθα εδχ κα ζμο ημκίζς υηζ ζμο έδςζα κςνίηενα έκακ οπαζκζβιυ υηζ εα ιπμνμφζε κα πνμηφρεζ δ ακάβηδ κα ιε ηαθέζεζξ βζα πνυζεεηδ δφκαιδ ηζ ίζςξ δ ακάβηδ κα εκηείκεζξ ηδκ εζχηενδ επαθή ζμο ιαγί ιμο. μο έδςζα έηζζ “ηδκ άδεζα κα ηαθέζεζξ”. Πνυαθερα ηδκ αβςκία ζμο ηαηά ημοξ ενπυιεκμοξ ιήκεξ ηαζ πνμζπάεδζα κα ζε ηάκς κα βκςνίζεζξ υηζ ζηεηυιμοκ δίπθα ζμο. Ώοηυ ημ ηάκς αηυιδ. μο ημ εοιίγς βζα κα εκζζπφζς ηδκ πίζηδ ζμο, κα ααεφκς ηδ αεααζυηδηά ζμο ηαζ ηδκ μθμηθήνςζή ζμο ζηδκ μιαδζηή αοηή ενβαζία. Αε ε‟ αθθάλς ηχνα ηδ δζαθμβζζηζηή ενβαζία ζμο. πςξ ηδκ έπς πενζβνάρεζ, πνέπεζ ααειζαία κα ζε ζηαεενμπμζήζεζ ηαζ κα ζε ακορχζεζ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. Δ δφκαιδ ηςκ πενζζηάζεςκ ζε είπε ακαβηάζεζ κα γεζξ πμθφ ζημ αζηνζηυ πεδίμ ημοξ πεναζιέκμοξ θίβμοξ ιήκεξ, ζε ιζα ζοκαζζεδιαηζηή δίκδ. Ώκορχζμο, αδεθθέ ιμο, ζημ θςξ ηαζ ζε ακακεςιέκδ δφκαιδ ηαζ απυζπαζδ. ΐνεξ ηδκ παφζδ ηδξ εθίρδξ ζημ ένβμ ηδξ αμήεεζαξ ηςκ άθθςκ. Μπμνείξ κα ηαθέζεζξ ηαζ κα ιε ανεζξ ακ δ ακάβηδ ζμο είκαζ ιεβάθδ. Φεβξνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μπαίκεζξ ζ‟ έκα κέμ ηφηθμ γςήξ ηαζ πνδζζιυηδηαξ. ηέηεζξ ζημ πείθμξ ηδξ εοηαζνίαξ ηζ υιςξ θαίκεηαζ κα ιδκ ηδκ ακαβκςνίγεζξ. Βίζαζ έημζιμξ βζα πθήνδ οπδνεζία ηζ υιςξ ηνφαεζαζ απ‟ αοηή. Έπεζξ ηδκ ζηακυηδηα ηαζ ημ πνυκμ, ακ ιπμνμφζεξ κα ημ ζοθθάαεζξ, ηαεχξ ηαζ ηδκ ακαβηαία θοζζηή δφκαιδ βζα κα είζαζ έκα εκενβυ εζηζαηυ ζδιείμ βζα ιαξ ηζ υιςξ ζοβηναηείζαζ ζημ κμο ηαζ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηαζ θαίκεηαζ κα ιδκ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. μο έπς εηεέζεζ απυημια ηδκ αθήεεζα βζαηί είζαζ έκαξ δοκαηυξ ηαζ δεζιεοιέκμξ ιαεδηήξ ηαζ δε θμαάζαζ ηδ βκχζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Έπεζξ δζααεί ημ θθεβυιεκμ έδαθμξ ηζ αοηυ ανίζηεηαζ πζα πίζς ζμο, αθθά μ ηαπκυξ πμο αζςνείηαζ βφνς ζημηεζκζάγεζ αηυιδ ηδκ υναζή ζμο. Πένκα βνήβμνα ζημ ηαεανυ θςξ ηδξ ιέναξ ηζ άθδζε πίζς ζμο ηδκ ακάικδζδ ημο πυκμο, ηδξ ηανδζαηήξ ακαγήηδζδξ ηαζ ηςκ πνμαθδιάηςκ ηαζ – ορχκμκηαξ ημ πνυζςπυ ζμο ζημ θςξ – βζα ημ οπυθμζπμ ημο επίβεζμο αοημφ δνυιμο βίκε έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ ηζ έκα αηηζκμαυθμ θςξ βζα ημοξ άθθμοξ. Μπμνείξ κα ημ ηάκεζξ. Ώκ ιπμνμφζα κα ζοκμρίζς ηδ ζηέρδ ιμο βζα ζέκα, αδεθθέ ιμο, εα ηδκ έκηοκα ιε θυβζα ιεβάθδξ απθυηδηαξ ηαζ εα ζμο έθεβα: Να είζαζ εοηοπζζιέκμξ. Να είζαζ εοηοπζζιέκμξ υπςξ είκαζ εοηοπζζιέκμξ μ ζακκοάζζκ πμο (ιε ηδκ απυζπαζδ απ‟ ημ ιζηνυ εαοηυ ηαζ ηδκ πνμζηυθθδζδ ζημ ιεβαθφηενμ Βαοηυ υθςκ) έπεζ αθήζεζ πίζς ημο υθα υζα εα ιπμνμφζακ κα ειπμδίζμοκ ηαζ κα πενζπθέλμοκ ηδκ οπδνεζία ημο. Ώπυ δς ηαζ ιπνμξ δεκ ακήηεζξ ζημκ εαοηυ ζμο ή ζε ηάπμζμ βήζκμ θίθμ ή απαίηδζδ. Ώκήηεζξ ζημοξ οπδνέηεξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ζε ιαξ. Αε ζμο δίκς ζδζαίηενμ δζαθμβζζιυ βζα ημοξ ενπυιεκμοξ έλζ ιήκεξ. Ώζπμθήζμο ιε ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ ηαζ ιε ηδκ Βπαθή ηδξ Πακζεθήκμο. Ώοηά έπμοκ ιεβαθφηενδ πνδζζιυηδηα βζα ζέκα απυ ημκ ηαεδιενζκυ πνμζςπζηυ δζαθμβζζιυ. Γζα ζέκα ζοκζζημφκ ηδκ ηφνζα οπδνεζία ζμο. Οζ μδδβίεξ ιμο ζε υθα ηα ιέθδ ημο μιίθμο οπήνλακ ζφκημιεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
378
αοηή ηδ θμνά. Έδςζα ζ‟ υθμοξ ζαξ πμθθά ζηδκ ηεθεοηαία ιμο επζημζκςκία ηαζ δεκ έπεηε αηυιδ αθμιμζχζεζ υθα υζα έδςζα. Μεθέηδζε λακά ηα ιδκφιαηα ηαεχξ ηζ υθμζ ζαξ ηαζ δείηε λακά ζημ θςξ ημο κέμο πνυκμο ηαζ ηδξ ηαζκμφνβζαξ ιέναξ ηδξ εοηαζνίαξ. επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πέναζεξ έκα πμθφ δφζημθμ ελάιδκμ. Πέναζεξ ιέζα απ‟ αοηυ ηαζ εέθς κα ζ‟ επαζκέζς βζ‟ αοηυ ζήιενα. Σμ ιυκμ πμο έπς κα πς είκαζ υηζ είκαη επραξηζηεκέλνο. Ξένς πςξ βζα ζέκα αοηυ είκαζ ανηεηυ. Ώκ ζηαεείξ ζηαεενά ιε ιζα ακμζπηή ηανδζά, ιε έκα ιάηζ πμο αθέπεζ ηαζ ιε ιζα πνυεοιδ ακηαπυηνζζδ βζα υθμοξ υζμοξ ένπμκηαζ ζημ δνυιμ ζμο, δ εφνα βζα ακακεςιέκδ οπδνεζία ε‟ ακμίλεζ ηαζ εα ιπμνέζεζξ κα ηάκεζξ πμθθά. Έπεζξ ηδ δφκαιδ, αδεθθέ ιμο, κα αμδεάξ ηα άημια ηζ έπεζξ ιζα αζοκήεζζηδ ζηακυηδηα κα ακαννζπίγεζξ ιζα αιοδνή ζπίεα ζε εενιή θεοηή θθυβα. Μδ δοζπζζηείξ ζημκ εαοηυ ζμο, αθθά πνμπχνδζε. Σμ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ανίζηεηαζ βφνς ζμο. Σμ πνυαθδια πμο πνέπεζ κα ακηζιεηςπζζεεί απ‟ υθμοξ υζμοξ έπμοκ δζααεί απ‟ ηα πονά ηδξ Ώπάνκδζδξ ηαζ ααδίγμοκ ημ δνυιμ ηδξ ηαπεζκυηδηαξ εκχ έπμοκ ζοκείδδζδ ημο ιεβαθείμο ηδξ ροπήξ ηζ είκαζ ηαοηυπνμκα ανηεηά πνμπςνδιέκμζ ζηα πνυκζα, είκαζ κα ακηζιεηςπίζμοκ ηδκ ηεθεοηαία πενίπμο δεηαεηία ηδξ γςήξ ιε ηαηακυδζδ ηαζ πςνίξ θυαμ ηςκ θοζζηχκ πενζμνζζιχκ. Συζμζ πμθθμί ζηα ηεθεοηαία πνυκζα ηδξ γςήξ γμοκ, ζηέθημκηαζ ηαζ δνμοκ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε δ ροπή απμζφνεζ ηδκ πνμζμπή ηδξ. Έηζζ παναιέκεζ ιυκμ δ πνμζςπζηυηδηα. ‟ υθμοξ εζάξ πμο έπεηε πενάζεζ ημ ιζζυ αζχκα, εα έθεβα: Ώκηζιεηςπίζηε ημ ιέθθμκ ιε ηδκ ίδζα πανά υπςξ ζηα κζάηα ζαξ, υιςξ ιε ιζα πνυζεεηδ πνδζζιυηδηα, λένμκηαξ πςξ δ ζμθία ηδξ πείναξ ζαξ ακήηεζ, δ δφκαιδ ηδξ ηαηακυδζδξ είκαζ δζηή ζαξ ηαζ πςξ ηακέκαξ θοζζηυξ πενζμνζζιυξ δεκ ιπμνεί κα ειπμδίζεζ ιζα ροπή απυ ηδ πνήζζιδ έηθναζδ ηαζ οπδνεζία. Θα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς ηάηζ πμο ζοπκά λεπκζέηαζ: Βίκαζ πμθφ εοημθυηενμ βζα ηδκ ροπή κα εηθνάγεηαζ ιέζς εκυξ δθζηζςιέκμο έιπεζνμο ζχιαημξ πανά ιέζς εκυξ ζχιαημξ πμο είκαζ κέμ ηαζ άπεζνμ, ανηεί κα ιδκ οπάνπεζ οπενδθάκεζα ηζ επζεοιδηζηή ζδζμηέθεζα, αθθά ιυκμ θαπηάνα βζα αβάπδ ηαζ οπδνεζία. Ώοηέξ είκαζ μζ επζεοιίεξ ζμο ηαζ ημ ιέθθμκ ηναηά βζα ζέκα πμθθή οπδνεζία. Θα είκαζ εκδζαθένμκ βζα ζέκα ακ ζμο πς ηζξ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ημκ ηαηχηενμ εαοηυ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ηοαενκάηαζ απυ ηδκ ηέηανηδ αηηίκα ηζ ακ ημ ιεθεηήζεζξ εα ζμο θακενςεμφκ μζ θυβμζ πμθθχκ ακηζδνάζεςκ ηδξ γςήξ ζμο. Τπάνπεζ θίβδ απυ ηδκ πνχηδ αηηζκζηή βναιιή εκένβεζαξ 1-3-5-7 ζημκ ελμπθζζιυ ζμο, αθθά ζπεδυκ ιζα ακζζμννμπία ηδξ δεφηενδξ αηηζκζηήξ βναιιήξ 2-4-6. Θα ζδιεζχζεζξ υηζ ηαζ μζ ηνεζξ ειθακίγμκηαζ ζημκ ελμπθζζιυ ζμο. Δ ηαηάζηαζδ πενζπθέηεηαζ αηυιδ πενζζζυηενμ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ έπεζξ έκα αζηξηθφ ζψκα πνχηδξ αηηίκαξ. Ώοηυ είκαζ ηαζ πάθζ ιζα ελαίνεζδ ζημ ζοκδεζζιέκμ ηακυκα. ηδκ πενίπηςζδ ημο ιαεδηή πμο απαζπμθείηαζ ιε ηάπμζα ζδζαίηενδ δζαδζηαζία μθμηθήνςζδξ, ειθακίγεηαζ αοηή δ ελαίνεζδ ηαζ δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηα ηδξ πνμδβμφιεκδξ εκζάνηςζήξ ζμο άθδζε ηδκ ηθδνμκμιζά εκυξ αζηνζημφ ζχιαημξ πνχηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
379
αηηίκαξ ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. οκεπχξ ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή γςή έπεζξ έκα πμθφ δφζημθμ ένβμ ηζ έκα πενίπθμημ πνυαθδια, βζαηί (ακ ιπμνχ κα ημ εηθνάζς ηυζμ ςιά) οπάνπεζ ιέζα ζμο πάνα πμθθή απ‟ ηδ δεφηενδ αηηίκα. Γζα κα αμδεήζεζ ηδ δζαδζηαζία ηδξ ελζζμννυπδζδξ ηαζ ηδξ ελμοδεηένςζδξ ημο ηζκδφκμο, δ ροπή ζμο δζάθελε έκα θπζηθφ ζψκα έαδμιδξ αηηίκαξ. Ώοηυ είκαζ πναβιαηζηά οπμαμδεδηζηυ βζα ζέκα ηαζ ζοκηείκεζ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ δφμ βναιιχκ εκένβεζαξ. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ ή ημο Εδεαθζζιμφ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κ‟ αημθμοεήζεζξ ημ δζαθμβζζιυ ηαζ κα ζοκεπίζεζξ ηζξ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ πμο ηάκεζξ ηχνα. Αεκ οπάνπεζ πνμξ ημ πανυκ ακάβηδ κα αθθάλς αοηά πμο ζμο έδςζα ηεθεοηαία. ημ επυιεκμ ελάιδκμ εα ήεεθα κα ζε ζοιαμοθεφζς ζδζαίηενα κα αθζενχζεζξ πμθφ πνυκμ ηαζ πνμζμπή ζηδκ Πνμζέββζζδ ηδξ Πακζεθήκμο. Θα επζεοιμφζα επίζδξ κα ζμο ακαεέζς έκα εζδζηυ ένβμ πμο εα είκαζ πμθφηζιμ βζα ζέκα, βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ηαζ βζα άθθμοξ. Θα ζοβηεκηνχζεζξ απυ υθα ηα αζαθία ιμο ηαεεηί πμο έπεζ θεπεεί ζπεηζηά ιε ηδκ Πακζέθδκμ. Αε πνεζάγεηαζ πάκηςξ κα δχζεζξ ιεβάθα απμζπάζιαηα ή κα ακηζβνάρεζξ ηζξ θεπημιενείξ μδδβίεξ ιμο βζα ηδκ Πακζέθδκμ ημο ΐμφδδα, ημ Μάζμ. Θέθς κα ζοβηεκηνχζεζξ απ‟ αοηέξ ηζξ εηηεκείξ μδδβίεξ ηζ απυ πμθθέξ απμιμκςιέκεξ παναβνάθμοξ ημοξ θυβμοξ: α. Γζα ηδ ζδιαζία ηδξ Πακζεθήκμο. α. Σζ πνέπεζ κα βίκεηαζ ηαζ κα ζοιααίκεζ ηδ ζηζβιή ηδξ Πακζεθήκμο. β. Οπμζαδήπμηε πθδνμθμνία πμο ιπμνεί κα ζοκακηήζεζξ βζα ημ αίηζμ ηδξ πκεοιαηζηήξ εοηαζνίαξ. Φεβξνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ‟ αοηέξ ηζξ μδδβίεξ έπς δχζεζ ζημοξ ιαεδηέξ ιμο πμθθέξ πθδνμθμνίεξ ακαθμνζηά ιε ηδκ ηέηανηδ αηηίκα, βζαηί πάνα πμθθμί απ‟ αοημφξ έπμοκ κμδηζηυηδηεξ ηέηανηδξ αηηίκαξ. Ώοηή δεκ είκαζ ιζα πμθφ ζοκδεζζιέκδ ηαηάζηαζδ πναβιάηςκ ζήιενα ηαζ είκαζ έκαξ απυ ημοξ ηφνζμοξ θυβμοξ βζα ημοξ μπμίμοξ έπμοκ επζθεβεί βζα κα απμηεθέζμοκ ιέθδ αοημφ ημο μιίθμο. Δ φπανλδ εκυξ ηέηανημο αηηζκζημφ κμο είκαζ μοζζχδδξ πανάβμκηαξ ηδξ ζπεδζαζιέκδξ ενβαζίαξ ιμο ηαζ εα ήεεθα κα ζημπαζεείξ ααεζά αοηυ ημ βεβμκυξ. Έπεζξ ηαηελμπήκ αοηυ ημκ ηφπμ κμο ηαζ εα οπδνεηήζεζξ πναβιαηζηά ημκ υιζθυ ζμο ακ ιάεεζξ κα εζηζάγεζαζ εοημθυηενα εηεί ηαζ εα έθεβα ζοπκυηενα. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ θοζζηά πμθφ ηονίανπδ ηαζ πνέπεζ κα ζμο δίκεζ δφκαιδ ζημ αζηνζηυ πεδίμ – ημ πεδίμ ηδξ επζθεβιέκδξ ενβαζίαξ ζμο. Ώθθά δ ζηάζδ αοηή πνέπεζ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
380
ελζζμννμπείηαζ απυ ηζξ ζηάζεζξ ημο ηέηανημο αηηζκζημφ κμο. Θα ήεεθα εδχ κα ημκίζς υηζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο γδηά έηθναζδ δζα ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ εζηζαζιέκδ ζημκ έαδμιμ αηηζκζηυ εβηέθαθυ ζμο. Ώκ ζηεθεείξ ιε πνμζμπή ηα ιεηαδμεέκηα αοηά βεβμκυηα, εα δεζξ υηζ δ έκςζδ ηδξ αηηίκαξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηδξ αηηίκαξ πμο ηοαενκά ημ θοζζηυ ζμο ζχια πανμοζζάγεζ βζα ζέκα έκα πμθφ ζοβηεηνζιέκμ πνυαθδια. Αδιζμονβεί έκα οπενεκδζαθένμκ ηαζ ιζα οπενέιθαζδ ζηδ ιμνθζηή πθεονά ηδξ εηδήθςζδξ ηαζ ηδξ μιαδζηήξ έηθναζδξ. Ώοηυ μδδβεί ζε ιζα αθμζίςζδ ζηζξ βκςζηέξ ιμνθέξ. Ώοηή δ εζηίαζδ ηδξ αηηίκαξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ δ ςπρηζηηθή αζηία ηςκ πμκμηεθάθςκ απ‟ ημοξ μπμίμοξ οπμθένεζξ. Μδ ιε πανελδβείξ εδχ, αδεθθέ ιμο. Αε θές υηζ δείπκεζξ οπεναμθζηυ εκδζαθένμκ βζα ηδ ιμνθή ηαεχξ επδνεάγεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Βίζαζ ζαθχξ μ παναηδνδηήξ ηαζ “ημζηάγεζξ έκακ ηυζιμ ζε ζηεκμπχνζα”. Οζ αηηζκζημί ζοκδοαζιμί ζμο μδδβμφκ ζε ιζα βνήβμνδ ακηίδναζδ πνμξ ηζξ οθζζηάιεκεξ ιμνθέξ ακηί κα μδδβμφκ ζε ιζα πθαηζά υναζδ ημο πεδίμο, ζακ αοηή πμο ιπμνεί κα δχζεζ δ ροπζηή ζμο αηηίκα. Υνεζάγεηαζ κα εζηζάγεζαζ αολακυιεκα ζηδκ ροπή ηαζ θζβυηενμ ζηδ ζοκείδδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Ώοηυ εα πνμηαθέζεζ ηδκ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ δζα ηδξ αθμζίςζδξ ζ‟ υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ ζακ ροπέξ ηζ υπζ ηδξ αθμζίςζδξ ζηζξ ιμνθέξ ηαζ ηζξ ιεευδμοξ πμο επζδμηζιάγεζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Δ οπδνεζία ζμο είκαζ, υπςξ ζμο ηυκζζα κςνίηενα, ην έξγν ηεο “αλχςσζεο” ησλ αηφκσλ ηαζ ηδξ απμιάηνοκζδξ ηςκ πνμαθδιάηςκ πμο ακηζιεηςπίγμοκ. Πνέπεζ επίζδξ κα ζηέηεζξ αολακυιεκα ιε ημκ υιζθυ ζμο, δίκμκηάξ ημοξ ηδ βκχζδ πμο ηυζμ άθεμκα ηαηέπεζξ. Έπεζξ θίβεξ πνμζςπζηέξ βμδηείεξ, αθθά δεκ είκαζ ημο είδμοξ πμο ιπμνμφκ κα αθάρμοκ ημκ υιζθυ ζμο. ΐθέπεζξ ηαεανά ηα πενζβνάιιαηα ημο ένβμο ζημ μπμίμ είκαζ αθζενςιέκμξ μ υιζθμξ. Γζα πμθφ ηαζνυ πνμζπάεδζεξ κα αμδεήζεζξ ημκ L.Σ.S-Κ. κα εθεοεενςεεί απ‟ ημ ξπζκφ ησλ γνεηεηψλ ηνπ. Θα ζοκεπίζεζξ άναβε βζα θίβμ αηυιδ ηδκ πνμζπάεεζα κα ημκ αμδεήζεζξ βνάθμκηάξ ημο εζθζηνζκά ηαζ ζηέημκηαξ πθάζ ημο ιε αβάπδ; Ο μιαδζηυξ δζαθμβζζιυξ έπεζ ζδιαζία βζα ζέκα ηαζ βζα υθμ ημκ υιζθμ βζαηί πενζέπεζ ηα ζπένιαηα ηδξ μιαδζηήξ μθμηθήνςζδξ. οκέπζζε θμζπυκ ι‟ αοηυκ. μο δίκς πάκηςξ ιζα ζφκημιδ πνςζκή άζηδζδ πμο πνέπεζ κα βίκεηαζ πνζκ απυ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ: 1. Ώθμφ επζηφπεζξ εοεοβνάιιζζδ, εζχηενδ ζζμννμπία ηζ ακάπαοζδ, δεξ ημκ ηαεέκα απυ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο (πμο ιπμνεί κα βκςνίγεζξ) ζημ θςξ. 2. Έπεζηα μναιαηίζμο ημκ ηαεέκα ημοξ ιε έκα αζηένζ ακάιεζα ζηα θνφδζα, ζακ ημ ζφιαμθμ εκυξ αθοπκζζιέκμο ηέκηνμο άγκα ηαζ ιζαξ μθμηθδνςιέκδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Βίκαζ έκα ηεηνάηηζκμ αζηένζ. Σμ αζηένζ ηδξ ιφδζδξ είκαζ, υπςξ λένεζξ, πεκηάηηζκμ. 3. Καηυπζκ πεξ ηάηζ ζημκ ηαεέκα απ‟ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ιεηά απυ ηδκ ακαβηαία πνμζπάεεζα κα ζοκδεεείξ ιαγί ημοξ. Μεθέηδζε ηζξ ζδέεξ πμο δίκμοκ έηθναζδ ζηα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
381
θυβζα ζμο ηαζ ζδιείςζε βναπηά ηδ βεκζηή ημοξ ζδιαζία. 4. Έπεζηα ζήης ηαζ πδβαίκμκηαξ ζημ πανάεονμ, ζηείθε αβάπδ ηαζ θςξ ζ‟ εηείκμοξ πμο μδδβμφκ ηα πεπνςιέκα ηςκ ακενχπςκ πάκς ζηδ βδ (δεκ ακαθένμιαζ ζηδκ Εενανπία) ζημ Λμκδίκμ, ημ Λέκζκβηνακη, ηδκ Οοάζζβηημκ, ημ ΐενμθίκμ, ηδ Γεκεφδ ηαζ ηδ Ρχιδ. Κάκε ημ αοηυ ιε υζμ πενζζζυηενδ αβάπδ ιπμνείξ ηαζ πςνίξ πμθθή ζηέρδ, βζαηί δ ζηέρδ ιπμνεί κα είκαζ πςνζζηζηή ηζ επζηνζηζηή υηακ δεκ οπάνπεζ επανηήξ βκχζδ. Ώοηυ είκαζ έκα ανπζηυ ιένμξ ηδξ ηεπκζηήξ βζα ηδ δζάθοζδ ηδξ μιαδζηήξ βμδηείαξ. 5. Έπεζηα εηθχκδζε ημ Ο.Μ. ορχκμκηαξ ηδ ζοκείδδζή ζμο ηαζ πνμζεββίγμκηαξ υζμ ιπμνείξ πενζζζυηενμ ηδκ Εενανπία. Φεβξνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ο ηεθεοηαίμξ αοηυξ πνυκμξ δεκ ήηακ εφημθμξ βζα ζέκα ηαεχξ ηαζ βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Ο ηαεέκαξ ηζ υθμζ είπαηε έκακ πμθφ δφζημθμ πνυκμ. Σα πνμαθήιαηά ζαξ οπήνλακ πμθφ πενζζζυηενμ ροπμθμβζηά πανά θοζζηά· είκαζ ζπεηζηά απθά ζημκ μνζζιυ ημοξ, ακ ηαζ δφζημθα ζηδκ επίθοζδ. Θα ιπμνμφζα ίζςξ κα εηθνάζς ηαθφηενα αοηυ πμο έπς κα πς παναηδνχκηαξ υηζ ημ ηφνζμ ιένμξ ηςκ δοζημθζχκ ζαξ οπήνλε κηα πάιε κε ηε ζχγρπζε – ιζα ζφβποζδ πμο δεκ είκαζ βμδηεία, αθθά πμο εα ιπμνμφζε εφημθα κα βίκεζ ακ δ ροπή ζαξ δεκ ηαεμδδβμφζε ηυζμ ζηαεενά ηαζ ζαθχξ, εθέβπμκηαξ ηαζ μδδβχκηαξ ζαξ ιαηνζά απυ ηζξ πζμ έηδδθεξ βμδηείεξ ηςκ μπμίςκ εα ιπμνμφζε κα είκαζ ημ ιζηνμζημπζηυ ζπένια. Δ ζφβποζδ είκαζ ιζα ηαηάζηαζδ ανπζηήξ βμδηείαξ. Δ δζέλμδμξ βζα ζέκα είκαζ κα ιδκ εκδζαθένεζαζ ιε ημ παβηυζιζμ πνυαθδια πμο είκαζ πμθφ ιεβάθμ βζα κα ημ πεζνζζεείξ. Οθυηθδνδ δ πθακδηζηή Εενανπία αζπμθείηαζ ιαγί ημο ηζ επζγδηεί ιζα θφζδ. ιςξ ηα ζπέδζα βζα ημκ ηυζιμ ηδξ ακενςπυηδηαξ οθμπμζμφκηαζ ηζ ςνζιάγμοκ· δ παβηυζιζα ηαηάζηαζδ πνμπςνεί ιε ηέημζα ηαπφηδηα χζηε μ ιέζμξ γδθςηήξ ηαζ κμήιςκ άκενςπμξ δεκ έπεζ αηυιδ πνμζανιμζεεί ζε μνζζιέκεξ ηαηαζηάζεζξ ή ζε ιζα ζδζαίηενδ ζηάζδ ηδξ ζηέρδξ ηαζ ημο κμο (πμο έπεζ ακαθάαεζ ιε πναβιαηζηή δοζημθία) υηακ επένπμκηαζ λαθκζηέξ αθθαβέξ ηαζ δ ενβαζία – υζμ ημκ αθμνά – πνέπεζ κα επακαθδθεεί. Έηζζ, αδεθθέ ιμο, ζηάζμο εθεβπυιεκμξ ζημ ηέκηνμ, επζηνέπμκηαξ ζηδκ ροπή ζμο κα δζαπφζεζ ηδ θχηζζδ ηαζ ηδκ αβάπδ ηδξ ιέζα απυ ζέκα ζημ πενζαάθθμκ ζμο, εκεοιμφιεκμξ υηζ υθμζ μζ άκενςπμζ είκαζ αδεθθμί ζμο. Ώοηή είκαζ ιζα δήθςζδ βεβμκυημξ, αηυιδ ηζ ακ είκαζ ημζκυημπδ. Να εοιάζαζ αηυιδ υηζ εηεί πμο ζηέηεζ αοηή ηδ ζηζβιή δ πνμζςπζηυηδηά ζμο είκαζ μ ηυπμξ υπμο πνέπεζ κα ηάκεζξ ηδκ ροπζηή ζμο ηνμφζδ· υπζ πάκς ζημκ ηυζιμ βεκζηά. Αεκ είκαζ κηάνια ζμο κα ακηζιεηςπίζεζξ ηδκ παβηυζιζα ακάβηδ ηαζ κα θφζεζξ ηα παβηυζιζα πνμαθήιαηα. Ο ηυζιμξ δεκ ιπμνεί κα αμδεδεεί ζε ιεβάθδ ηθίιαηα απυ μπμζμδήπμηε άημιμ, εηηυξ ηζ ακ οπάνπεζ πθήνδξ απμδέζιεοζδ απυ ηάεε ζδζμηεθή πνυεεζδ, απυ ηάεε ηοθθή απυθαζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ απυ ηάεε πεπμίεδζδ υηζ μζ απμηνοζηαθθςιέκεξ απυρεζξ είκαζ μνεέξ, ζδζαίηενα υηακ ηέημζεξ απυρεζξ μνίγμκηαζ αδυηζια απ‟ ημ πενζαάθθμκ, ημ πανεθευκ, ηδκ πανάδμζδ ηαζ ιζα ιοςπζηή εέζδ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
382
Έηζζ, αδεθθέ ιμο, εθεοεένςζε ηζξ ζηέρεζξ ζμο απυ υθα υζα πενζμνίγμοκ ηδκ αβάπδ ζμο (απυ φια, επακαθαιαάκς) ηαζ αβάπα πθαηζά, βεκζηά, αιενυθδπηα ηαζ ιε κμδιμζφκδ. Θα ήεεθα κα ζδιεζχζεζξ υηζ μζ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ημκ D.Δ.ΐ. ηαζ ηδκ J.S.P. ιμζάγμοκ πμθφ ιε ηζξ δζηέξ ζμο. Έπεηε ηαζ μζ ηνεζξ ηδκ ίδζα ροπζηή αηηίκα ηαζ ηδκ ίδζα αηηίκα πμο ηοαενκά ημ θοζζηυ ζχια. Ώοηυ πνέπεζ κα ζαξ θένεζ ηαζ ημοξ ηνεζξ ζδζαίηενα ημκηά. Θα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ζ‟ αοηυ ηαζ κα ζμο γδηήζς κα ζηαεείηε μ έκαξ ημκηά ζημκ άθθμκ ζε πμθφ ζηεκή ζπέζδ. Μπμνείηε κα ζπδιαηίζεηε έκα ηνίβςκμ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ πμο εα έπεζ πναβιαηζηή αλία βζα ημκ υιζθμ ηαζ εα δζεοημθφκεζ ηαηά πμθφ ηδ ζπεδζαζιέκδ μιαδζηή ενβαζία. Να αθθδθμβναθείηε μ έκαξ ιε ημκ άθθμκ ηαζ κ‟ αβαπζέζηε. Καζ μζ ηνεζξ πνέπεζ κ‟ αβςκζζεείηε βζα πμθθά, αθθά ηζ μζ άθθμζ δφμ έπμοκ κ‟ αβςκζζεμφκ ιε πμθφ πενζζζυηενα απυ ζέκα. οκεπχξ κα είζαζ βζ‟ αοημφξ έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ ηαζ κα ημοξ αθήζεζξ κ‟ ακηθήζμοκ απυ ζέκα υ,ηζ πνεζάγμκηαζ ζε αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. Θα ήεεθα κα ζοκεπίζεζξ ηδκ άζηδζδ πμο ζμο έδςζα ζηδκ ηεθεοηαία μδδβία ζμο. ακ πνμηαηανηηζηή άζηδζδ βζα ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ εα απμδεζπεεί απμηεθεζιαηζηή, βζαηί ανίζηεηαζ πάκς ζηδκ ίδζα βεκζηή ηαηεφεοκζδ, ιυκμ πμο ζημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ δ ενβαζία είκαζ πζμ εζδζηή ηαζ εζηζαζιέκδ. Ο πανάβμκηαξ πμο εα πνμηαθέζεζ αολακυιεκδ μθμηθήνςζδ ιεηαλφ ηδξ ροπήξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδκ πενίπηςζδ ημο D.Δ.ΐ., ηδξ J.S.P. ηαζ ηδ δζηή ζμο είκαζ δ επίηεολδ ηδξ δφκαιδξ κα αβαπάηε ιε αβκυηδηα, πςνίξ αίζεδζδ δζάηνζζδξ ηαζ ιε εηείκδ ηδκ αβάπδ πμο δείπκεζ μ Ώζχκζμξ – δ μπμία δζαπφκεηαζ ημ ίδζμ ζ‟ υθμοξ ηαζ δεκ επδνεάγεηαζ ιε μπμζμδήπμηε ηνυπμ απυ ηζξ πνυζηαζνεξ δναζηδνζυηδηεξ ημο ακενχπμο. Ώοηή πνέπεζ κα ααζίγεηαζ ζε πθαηζά υναζδ ηαζ ζηδ δφκαιδ ηδξ απμδέζιεοζήξ ζαξ απυ ηδκ ζηακυηδηα ημο κμο κα δμιεί ζηεπημιμνθέξ. ηδκ πενίπηςζή ζμο δ ζηακυηδηα αοηή παναζφνεηαζ ζε δνάζδ απ‟ ημ ζοκαίζεδια. Πενζθνμφνδζε ημ ζοκαζζεδιαηζηυ ζμο ζχια ιε ζδζαίηενδ θνμκηίδα ζηδ δζάνηεζα ημο ενπυιεκμο πνυκμο. Μδκ αθήκεζξ ηίπμηε κα ακαζηαηχκεζ ηδκ ζζμννμπία ζμο ή κα ζοζημηίγεζ ηδκ υναζή ζμο ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Καζ κα είζαζ εοηοπζζιέκμξ, αδεθθέ ιμο. Μάεε κα κζχεεζξ πανά – ιζα πανά πμο ααζίγεηαζ ζηδ βκχζδ υηζ δ ακενςπυηδηα έπεζ πάκημηε ενζαιαεφζεζ ηαζ πνμπςνήζεζ πανά ηζξ θαζκμιεκζηέξ απμηοπίεξ ηαζ ηδκ ηαηαζηνμθή ηςκ πεναζιέκςκ πμθζηζζιχκ· ιζα πανά πμο εειεθζχκεηαζ πάκς ζηδκ αηθυκδηδ πίζηδ υηζ υθμζ μζ άκενςπμζ είκαζ ροπέξ ηζ υηζ ηα “ζδιεία ηνίζδξ” είκαζ πανάβμκηεξ πμο έπμοκ απμδεζβιέκδ πνδζζιυηδηα ζηδκ ηθήζδ ηδξ δφκαιδξ αοηήξ ηδξ ροπήξ, ηυζμ ζημκ άκενςπμ αημιζηά υζμ ηαζ ζηδ θοθή ή ζηδκ ακενςπυηδηα ζακ ζφκμθμ· ιζα πανά πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηδ ιαηανζυηδηα πμο παναηηδνίγεζ ηδκ ροπή ζημ δζηυ ηδξ επίπεδμ υπμο δεκ ηονζανπμφκ μζ ιμνθζηέξ υρεζξ ηδξ εηδήθςζδξ. ημπάζμο αοηέξ ηζξ ζηέρεζξ ηαζ εοιήζμο υηζ είζαζ εδναζςιέκμξ ζημ ηέκηνμ ηδξ Όπανλήξ ζμο ηαζ ιπμνείξ ζοκεπχξ κα αθέπεζξ ημκ ηυζιμ αθδεζκά ηαζ πςνίξ πενζμνζζιέκδ υναζδ· ιπμνείξ κα ζηέηεζξ αηάναπμξ, βκςνίγμκηαξ ημ ηέθμξ απ‟ ηδκ ανπή ηαζ ακηζθαιαακυιεκμξ υηζ δ αβάπδ εα ενζαιαεφζεζ. Ο Θευξ κα ζε θοθά ηαζ κα ζε ακαπαφεζ ηαζ κα αολάκεζ ηεηναπθάζζα ηδ πνδζζιυηδηά
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
383
ζμο. Ώοηή είκαζ δ πνμζεοπή ιμο βζα ζέκα. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο επηκέλεη αθφκε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα εξγαζζεί ζην Άζξακ ηνπ Θηβεηαλνχ θαη παξακέλεη ζηαζεξφο θαη ζίγνπξνο.
ημκ L.U.Σ. Οθηψβξηνο 1932 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκηζιεηςπίγεζξ ιζα πναβιαηζηή εοηαζνία ηαζ ιπμνείξ κα ηάκεζξ πναβιαηζηή πνυμδμ ακ ημ επζεοιείξ. Βίζαζ αζζεδηά κευηενμξ απυ ιενζημφξ άθθμοξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηζ έπεζξ ζοκεπχξ θζβυηενμ πανεθευκ ηαζ πενζζζυηενα ιδ ακαπηοβιέκα εθυδζα. Έπεζξ πενάζεζ ηαζ πενκάξ απυ ιζα ζηθδνή ειπεζνία αθθά δεκ παίνκεζξ απ‟ αοηή ημ πθήνεξ υθεθμξ. Ο θυβμξ βζ‟ αοηυ είκαζ υηζ έπεζξ δμιήζεζ έκα ηέθοθμξ βφνς ζμο θυβς ιζαξ θοζζηήξ εοαζζεδζίαξ πμο – ζακ παζδί ηαζ ζηα κζάηα ζμο – ζε ακάβηαζε κα πνμζηαηεφεζαζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ. Έκαξ άθθμξ θυβμξ βζα ηδκ απμηοπία ζμο κα πμνζζεείξ υθα υζα ιπμνμφζεξ απυ ηδκ ηςνζκή ειπεζνία είκαζ δ πανάθμβδ οπενδθάκεζα ημο αηυιμο ημο Σαφνμο, πμο ανίζηεηαζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα υζμκ αθμνά ηδκ πνμζςπζηυηδηά ημο. Θα ιε αθήζεζξ άναβε κα ιζθήζς ηαεανά, αδεθθέ ιμο; Πζζηεφς ζηδκ εζθζηνίκεζα ηαζ ηδκ απμθαζζζηζηυηδηά ζμο, αθθά έπς αιθζαμθίεξ ςξ πνμξ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα πνμμδεφζεζξ ζ‟ αοηή ηδ γςή. Χζηυζμ ήηακ ημ ηανιζηυ ζμο πνέμξ κα ζμο πνμζθενεεί αοηή δ εοηαζνία. Δ αιθζαμθία βεκκήεδηε ζημ κμο ιμο απυ ηδ βκχζδ ηςκ δφμ ηάζεχκ ζμο πμο ιέπνζ ηχνα ζ‟ έπμοκ ηναηήζεζ πίζς ζημ θςηζζιέκμ Ανυιμ. Δ ιζα ηάζδ είκαζ δ πεζζιαηζηή απυθαζδ κα πνμπςνήζεζξ ιε ημ δζηυ ζμο ηνυπμ ηαζ κα πεζνζζεείξ ηζξ ηαηαζηάζεζξ υπςξ επζεοιείξ, αηυιδ ηζ υηακ μζ άθθμζ οπμθένμοκ απυ ηζξ πνάλεζξ ζμο. Πνμπςνείξ ζακ ηαφνμξ ζηδ γςή, ακαηνέπμκηαξ ηαζ πθδβχκμκηαξ ημοξ άθθμοξ ηαεχξ πνμπςνείξ. Ώοηυ ημ λένεζξ πμθφ ηαθά. Αε ζηαιαηάξ βζα κα δζμνεχζεζξ ή κα πνμζανιυζεζξ ηδ θακεαζιέκδ δνάζδ, αηυιδ ηζ ακ ηδκ ακαβκςνίγεζξ ζακ θακεαζιέκδ. Δ δεφηενδ είκαζ ιζα ηάζδ ζηέρδξ ηαζ δνάζδξ πμο πνέπεζ κα λεηαεανζζηεί πνμημφ ιπμνέζεζξ κα πενάζεζξ απυ ηζξ εφνεξ ημο ελαβκζζιμφ πμο ηνφαμοκ ηδ εφνα ηδξ Μφδζδξ. Αε πνεζάγεηαζ κα πς πενζζζυηενα βζα ηδκ πανειπμδζζηζηή αοηή δναζηδνζυηδηα, βζαηί λένεζξ πμθφ ηαθά βζα πμζμ πνάβια ιζθχ. μο πνμζθένς ιζα δζέλμδμ ιε ηέζζενζξ απθμφξ ηακυκεξ: 1. Ξεηαεάνζζε ηδ γςή ηδξ ζηέρδξ ζμο. Αε εα είιαζ πενζζζυηενμ ζαθήξ. μο θές λακά: Ξένεζξ βζα πμζμ πνάβια ιζθχ. 2. Βλάθεζρε ημκ αοημ-μζηηζνιυ. θα υζα ζμο ζοιααίκμοκ είκαζ απμηέθεζια ημο κυιμο ηαζ πνμζθένμοκ εοηαζνία. Καθθζένβδζε ηδκ εοηοπία δζα ηδξ ηαηακυδζδξ. Αεκ εκκμχ αζηεσζιμφξ ηζ εοεοιία. 3. Να ζηέθηεζαζ βζα υθμοξ ιε αβάπδ ηζ υηακ πθδβχζεζξ ηάπμζμκ, δζυνεςζε αιέζςξ ημ ηαηυ ηαζ πνμπχνδζε ιε ηαπεζκυηδηα. 4. Αείλε ζέιεζε ζηε δξάζε ηαζ γήζε ηζξ δζηέξ ζμο ζηζβιέξ ακάηαζδξ. Ώοηυ απαζηεί πνμζπάεεζα. Βίζαζ πεζζιαηάνδξ αθθά δ εέθδζή ζμο είκαζ αδφκαηδ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
384
ζμκ αθμνά ηδκ ενβαζία πμο πνέπεζ κα ηάκεζξ ηχνα, εα έθεβα: Πανάηδζε ηάεε δζαθμβζζιυ πμο ίζςξ ηάκεζξ ηαζ ζοβηεκηνχζμο ζημοξ ηέζζενζξ αοημφξ ηακυκεξ. Μάεε κα βκςνίγεζξ ηδκ ροπή ζακ αβκυηδηα, ζακ ιαηανζυηδηα, ζακ αβάπδ ηαζ ζακ δφκαιδ ζηδκ οπδνεζία. Μδ ζοθθμβίγεζαζ ηζξ ακάβηεξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ή ηζξ εθθείρεζξ ηαζ ηα εθαηηχιαηά ηδξ. Υνεζάγεζαζ αηνζαχξ ηχνα ημ ιοζηζηζζηζηυ υναια πμθφ πενζζζυηενμ απ‟ ηδκ απμηνοθζζηζηή ιέεμδμ. Δ ηήνδζδ εκυξ πκεοιαηζημφ διενμθμβίμο έπεζ πναβιαηζηή ζπμοδαζυηδηα βζα ζέκα. Μάεε κα ηδνείξ ημοξ ηέζζενζξ αοημφξ ηακυκεξ ηαζ ζδιείςκε ηάεε ιένα ηδκ εηπθήνςζδ ή ηδ ιδ εηπθήνςζή ημοξ ιε πνμζεηηζηή ακάθοζδ. ε θίβμοξ ιήκεξ εα είζαζ ζηακυξ κα ζδιεζχζεζξ ιζα ζαθή αθθαβή ηζ έπεζηα ιπμνείξ κ‟ ανπίζεζξ ημ δζαθμβζζιυ πάκς ζε απμηνοθζζηζηέξ βναιιέξ. Μάεε κα εηθνάγεζαζ ηεθείςξ ζημ διενμθυβζμ ζμο, βζαηί πνεζάγεηαζ κα ανεζξ ιζα δζέλμδμ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ. Μάξηηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, πάκζα απεοεφκεζ ηακείξ ιζα εκεαννοκηζηή θέλδ ζε γδθςηή ηαζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο δε πνεζάγεηαζ ιζα ηέημζα θέλδ. Έπεζξ ακαθάαεζ έκα ένβμ ηαζ δε εα οζηενήζεζξ ζηδκ εηπθήνςζή ημο. μο έπς πεζ υηζ βζα θίβμοξ ιήκεξ εα έπνεπε κα ηάκεζξ μνζζιέκδ ενβαζία ηαζ ζημ ηέθμξ εα ιπμνμφζε κα ζμο δμεεί κέα ενβαζία. ημ πανεθευκ έπεζξ επζηεθέζεζ πμθθή εζχηενδ πνυμδμ ζηδκ ακηίθδρδ… Βίζαζ, αδεθθέ ιμο, πμθφ πζμ εθεφεενμξ ηαζ δ εκένβεζα ηδξ ροπήξ ανπίγεζ κα πενκά ζανςηζηά πζμ εθεφεενα απ‟ ημοξ θμνείξ – ηαεανίγμκηαξ ηζ ακαγςμβμκχκηαξ. Έπεζξ πνμθακχξ αημθμοεήζεζ ηζξ μδδβίεξ ηαζ ηζξ οπμδείλεζξ ιμο ηαζ ημ απμηέθεζια έπεζ δζηαζχζεζ ημ πείναια. Πνμηείκς κα ζοκεπίζεζξ υ,ηζ ηάκεζξ, δμιχκηαξ ηδ ζηάζδ ημο ζηαεενμφ ηαζ ζοκεπμφξ δζαθμβζζιμφ. Αχγνπζηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώηυιδ δεκ έπς κ‟ αθθάλς ηίπμηε. Πνμπχνδζε υπςξ ηχνα ηαζ ζοκέπζζε κα εζηζάγεζξ ηδκ πνμζμπή ζμο ζημοξ ηέζζενζξ ηακυκεξ πμο ζμο έδςζα κςνίηενα. Έπεζξ επζηεθέζεζ, υπςξ ζμο είπα, πνυμδμ ηαζ θίβδ αηυιδ ενβαζία πάκς ζηζξ εδναζςεείζεξ βναιιέξ εα ζε αμδεήζεζ κα ζοκηνίρεζξ – πένα απυ ηάεε ακάηαιρδ – παθζέξ ζοκήεεζεξ ζηέρδξ ηαζ παθζέξ ιμνθέξ. Μδκ απμεαννφκεζαζ επεζδή δεκ ηάκς αθθαβέξ ζηδκ ενβαζία ζμο. Σμ ένβμ πμο ακέθααεξ ήηακ δφζημθμ ηζ δ απμηεθεζιαηζηυηδηα ηδξ ζοκεπμφξ πνμζπάεεζαξ πμο ηαηέααθεξ ηαζ ημο επακαθαιαακυιεκμο εβπεζνήιαημξ είκαζ ανηεηή. Γζαηί θμζπυκ κα πνδζζιμπμζήζμοιε έκα δζαθμνεηζηυ ενβαθείμ υηακ αοηυ πμο έπμοιε ζηα πένζα ιαξ είκαζ απμηεθεζιαηζηυ ηαζ ηαεανυ; Πάκηςξ εα ηάκς ιζα οπυδεζλδ: Να ενβάγεζαζ πνμζεηηζηυηενα ιε ηα άημια, ιε ημοξ ακενχπμοξ πμο ζοκακηάξ, ιε ημοξ θίθμοξ ζμο ζηδκ ίδζα βναιιή ζηέρδξ ηαζ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Αχζε ημοξ ιε αβάπδ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο εαοημφ ζμο. Έπεζξ πενζζζυηενα κα δχζεζξ απ‟ υ,ηζ πνζκ δφμ πνυκζα. Αχζε απ‟ αοηά πμο έπεζξ απμηηήζεζ ηαζ λέπαζε ημκ εαοηυ ζμο ζηδκ εκενβυ οπδνεζία. Βνβάζμο ζοκεπχξ εκηαηζηυηενα απ‟ ηδ ιένα πμο εα θάαεζξ απυ ιέκα αοηή
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
385
ηδκ ακαημίκςζδ. Μζα κφλδ εα ζμο δχζς υζμκ αθμνά ηδκ πνμζςπζηή ζμο ιένζικα βζα ηδ ιζηνή ηυνδ. Μδκ εκδζαθένεζαζ οπεναμθζηά βζα ηδκ ακέθζλή ηδξ. Μδκ αθήκεζξ ηδκ αβςκία ζμο κα θηάζεζ ζημ ζδακζηυ ζμο, ακαβηάγμκηάξ ηδκ κα ααδίζεζ έκα δνυιμ πμο εζφ επζεοιείξ. Κζ εηείκδ είκαζ ιζα ροπή ηαζ μθείθεζ κα αημθμοεήζεζ ηδ δζηή ηδξ αηναπυ. Ο νυθμξ ζμο είκαζ κ‟ αβαπάξ ημ ίδζμ, μηζδήπμηε ηζ ακ ζοιαεί. Παίνκε ηδκ ηάεε ιένα ιέζα ζημ θςξ ηαζ πνδζζιμπμζχκηαξ ηδ θακηαζία ζμο, ζφκδεζέ ηδκ ιε ημκ ηφνζμ ηδξ γςήξ ηδξ, ηδκ ροπή πίζς απυ ηδ ζηδκή. Κάκε ημ ζακ ροπή μ ίδζμξ· δ ροπή ζμο ηζ δ ροπή ηδξ εα επζθφζμοκ ηυηε ιαγί ημ πνυαθδια. Ηαλνπάξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ονζζιέκεξ αθθαβέξ ζοκέαδζακ πνυζθαηα ζηδ γςή ζμο ηαζ ιε ηζξ απμθάζεζξ ζμο ακαπηφζζεζαζ ηαζ ζηζξ απμθάζεζξ ζμο πνέπεζ κα επζιείκεζξ. Πνμζπάεδζεξ κα πάνεζξ αοηέξ ηζξ απμθάζεζξ ζημ θςξ· υ,ηζ οπμθμβίγεηαζ βζα ιαξ, ημοξ δαζηάθμοξ ζηδκ εζχηενδ πθεονά, είκαζ δ πξφζεζε αηυιδ ηζ ακ αοηή δ πνυεεζδ δε βίκεηαζ ακηζθδπηή μνεά απ‟ ηδ θοζζηή εβηεθαθζηή ζοκείδδζδ. Βζζένπεζαζ πζα ζε υ,ηζ εα ιπμνμφζε κα εεςνδεεί ζακ ιζα κέα εκζάνηςζδ. ‟ αοηή ηδ ζδιακηζηή ζηζβιή ηδξ γςήξ ζμο εα ήεεθα ζοκεπχξ κα πς ιζα θέλδ πνμεζδμπμίδζδξ ηαζ ηαεμδήβδζδξ. Μδ γεζξ ηυζμ μθμηθδνςηζηά ζημκ εαοηυ ζμο αθθά λέπαζε ημκ εαοηυ ζμο. Σμ πανεθευκ ανίζηεηαζ πίζς ζμο. Σμ ιέθθμκ εα ημ δζαιμνθχζεζξ μ ίδζμξ ιε ιζα έκκμζα πζμ αθδεζκή απυ πμηέ. Αεκ οπάνπεζ ηςνζκή ζηζβιή αθθά ηάεε ενπυιεκμ δεοηενυθεπημ πνμζδζμνίγεζ ηαοηυπνμκα ημ ιέθθμκ ηζ εηθνάγεζ ημ πανεθευκ. Σμ πανεθευκ εηδδθχκεηαζ δζαιέζμο ηςκ πμζμηήηςκ πμο επζδεζηκφεζξ· ημ ιέθθμκ ζπένκεζ ηα ζπένιαηα ημο πεναζηένς ηαθμφ ή ηαημφ. Εδζαίηενα βζα ζέκα ηα ζπένιαηα αοηά πδβάγμοκ απυ ηδ γςή ηδξ ζηέρδξ. Δ μιαδζηή εκυηδηα ηαζ γςή επδνεάγεηαζ απ‟ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζηέρδξ ηςκ ιαεδηχκ πμο απμηεθμφκ ημκ υιζθμ. Φνυκηζζε χζηε υ,ηζ εέηεζξ ιέζα ζημ βεκζηυ νεφια ηδξ δφκαιδξ ηδξ ζηέρδξ κα είκαζ ζδιακηζηυ. οκέπζζε ιε ηδκ ενβαζία ημο ελαβκζζιμφ ηδξ ζηέρδξ, αθθά ιδκ ηδκ επζπεζνείξ πμθειχκηαξ ζοκεπχξ ηζξ ακεπζεφιδηεξ ζηέρεζξ, αθθά οπμηαεζζηχκηαξ ιε ηδ δοκαιζηή ηαθή ζηέρδ ηζξ πνυπεζνεξ εηείκεξ ζηέρεζξ πμο είκαζ απμηέθεζια ηςκ θακεαζιέκςκ ζοκδεεζχκ ζηέρδξ. Πνμζπάεδζε θμζπυκ κα έπεζξ γςηζηή πνδζζιυηδηα ζημκ υιζθυ ιμο ηαθθζενβχκηαξ ηδκ νκνξθηά ζηδ ζηέρδ ζμο. Αζάααζε ααεζά ηαζ πθαηζά – ηάηζ πμο πμηέ δεκ έηακεξ. Ώθθά δζάααγε ιε ηδκ πνυεεζδ κα οπδνεηήζεζξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο ιε ημ ιέζμκ υζςκ έπεζξ απμηηήζεζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ. Φνυκηζζε χζηε μζ θζθίεξ ζμο κα είκαζ ιε άκδνεξ ηαζ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ιεηαλφ ηςκ ακδνχκ. Με ημοξ άκδνεξ εα ενβαζεείξ υηακ δ ηαηχηενδ θφζδ ελαβκζζεεί ηαζ ηαεανζζεεί πενζζζυηενμ. Βηπαζδεφς αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ πμο ζοκδέμκηαζ ιε ημ Άζναι ιμο, βζα οπδνεζία ηαζ εα πνέπεζ κα θεζημονβήζμοκ ζακ μιάδα – ηυζμ ζηα εζχηενα υζμ ηαζ ζηα ελςηενζηά πεδία. Έπε ημ πάκηα ηαηά κμο ζε υθα υζα ηάκεζξ. ημπεφς αοηυ ημ πνυκμ κα ζμο δχζς κα αημθμοεήζεζξ ηάπμζα ηακμκζηή ιμνθή δζαθμβζζιμφ ηαζ πενζθαιαάκς ζ‟ αοηή έκα ιάκηναι πμο ιπμνείξ κα πνδζζιμπμζείξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
386
ηαεδιενζκά ή υηακ ηαηαθαιαάκεζαζ απυ ημκ αοημ-μζηηζνιυ πμο ζε ααζακίγεζ ηεθεοηαία. Μπμνείξ κα πνδζζιμπμζείξ ηδκ πνμζανηδιέκδ ιμνθή δζαθμβζζιμφ βζα ημκ οπυθμζπμ πνυκμ, μπυηε εα επακέθες ζ‟ αοηυ ημ εέια. Ο δζαθμβζζιυξ πνέπεζ κα βίκεηαζ γξήγνξα, ιε απυθοηδ πνμζμπή ηαζ ιζα πνμζδθςιέκδ εζηίαζδ ζηζξ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ: 1μξ ιήκαξ – Αε ζηέθημιαζ ηαιζά ζηέρδ, δεκ μκεζνεφμιαζ ηακέκα υκεζνμ πμο εα ιπμνμφζε κα αθάρεζ ημκ αδεθθυ ιμο ηζ έηζζ κα αιαονχζεζ ημ θςξ ημο. 2μξ ιήκαξ – ΐθέπς ημκ αδεθθυ ιμο ζημ θςξ ηαζ ιαγί ημο ααδίγς ηδκ Ώηναπυ. 3μξ ιήκαξ – Αε θές ηαιζά θέλδ πμο εα ιπμνμφζε κα δζεοεφκεζ ηζξ ζηέρεζξ άθθςκ ακενχπςκ ηαζ κα πνμηαθέζεζ έηζζ αθάαδ· πνμζηαηεφς ημκ αδεθθυ ιμο απυ ηάεε αθααενυ θυβμ. 4μξ ιήκαξ – Ώημφς ημ θευββμ ημο αδεθθμφ ιμο ηαζ ζιίβς ι‟ αοηυ ημ δζηυ ιμο. 5μξ ιήκαξ – ημκ υιζθυ ιμο δίκς ηα απμηηήιαηα υθμο ημο πανεθευκημξ, ηδκ αβάπδ ηαζ ηδκ ηαηακυδζή ιμο. 6μξ ιήκαξ – Ώοηή δ ζμθία πμο είκαζ δζηή ιμο, αοηή δ δφκαιδ ηαζ δ ζζπφξ ακήημοκ ζε υθμοξ. Πνέπεζ κα ηδκ ειααεφκς ηαζ ιε αβάπδ κα ζοκεζζθένς ζημ ζφκμθμ. Πάκς απ‟ υθα, αδεθθέ ιμο, ζηαιάηδζε ηάεε ζηέρδ πςνίξ αβάπδ· ηαηάπκζλε ηάεε ηνζηζηή δνάζδ ηαζ ιάεε κα αβαπάξ υθα ηα υκηα – υπζ εεςνδηζηά, αθθά πναβιαηζηά ηαζ αθδεζκά. Δ εζνήκδ κα είκαζ δζηή ζμο ηαζ δ δφκαιδ κα ααδίγεζξ ημ Ανυιμ. επηέκβξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπεζξ ηάκεζ πμθθέξ αθθαβέξ ηυζμ ζηδ γςή ζμο υζμ ηαζ ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ ημ απμηέθεζια είκαζ ηυζμ εκεαννοκηζηυ χζηε δεκ επζπεζνχ κ‟ αθθάλς υ,ηζ ζμο έδςζα πνςηφηενα. Αζαηήνδζε ημ δζαθμβζζηζηυ ένβμ, αθθά αφλδζε ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ιε ηδκ πνμεοιία ζμο κα ακαβκςνίγεζξ ηδκ ακάβηδ ηςκ άθθςκ ηζ έπεζηα κα ημοξ δίκεζξ απυ ηα εθυδζα ζμο. Βηπαζδεφζμο κα ακαβκςνίγεζξ ηδκ ακάβηδ ηαηά ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ. Ώοηυ εα αμδεήζεζ ζηδκ αφλδζδ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ ζμο εοαζζεδζίαξ ηαζ ζηδκ απμαμθή ηςκ θίβςκ ηεθεοηαίςκ ζδιαδζχκ ημο ανπαίμο ηαζ ααεζά νζγςιέκμο αοημμζηηζνιμφ ζμο. Μεθέηδζε πνμζεηηζηά υ,ηζ ζμο έδςζα κςνίηενα, ακακέςζε ηδκ αθζένςζή ζμο ηαζ ακαπνμζακαημθίζμο ζημ θςξ ιπνμζηά ηαζ ιέζα. Γζα κα αολήζεζξ ηδκ ζηακυηδηα ηδξ έηθναζήξ ζμο ηάκς ιζα πναηηζηή πνυηαζδ: Γξάθε πεξηζζφηεξν. Ώθθδθμβνάθδζε πενζζζυηενμ ιε άθθμοξ ηαζ δζαηφπςζε ηζξ ζηέρεζξ ηαζ ζδέεξ ζμο πάκς ζημ πανηί, βζαηί ιπμνμφκ κα ελοπδνεηήζμοκ ηζ άθθμοξ ακενχπμοξ. Υνεζάγεζαζ έκα ιεβαθφηενμ πεδίμ έηθναζδξ ηαζ ημ πκεοιαηζηυ ζμο διενμθυβζμ εα ιπμνμφζε κα ζε αμδεήζεζ πμθφ ακ πνμζπαεμφζεξ ηάεε ιένα κα ημ πνδζζιμπμζείξ πθδνέζηενα. Αε ζοκζζηχ ηδκ ηαηαβναθή κμζδνχκ ζηέρεςκ ηζ εβςηεκηνζηχκ ζδεχκ ηζ εθέζεςκ. ε πανμηνφκς πάκηςξ κα ηαηαβνάθεζξ ηζξ θεοβαθέεξ ζδέεξ, ηδκ αιοδνά αζζεδηή δζδαζηαθία ηαζ ηζξ εκμνάζεζξ πμο ζηέθκμκηαζ απ‟ ηδκ ροπή ζμο ή πμο ζε πενζαάθθμοκ ζακ ιένμξ ηδξ μιαδζηήξ αφναξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ ηζ ενβάζμο βζα ηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
387
αφλδζδ ηδξ ακηαπμηνζηζηυηδηάξ ζμο ζηζξ πκεοιαηζηέξ ζδέεξ ηαζ ζηδκ απμηφπςζδ αοηχκ ηςκ ζδεχκ ιε θέλεζξ… Φεβξνπάξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πχξ εα ααεφκμοιε ηδκ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ ζηδ γςή ζμο; Πχξ ιπμνμφιε κα εκηείκμοιε ηδ δναζηδνζυηδηα ηδξ ροπήξ ζμο ιέζς ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο; Βίζαζ άναβε ζηακμπμζδιέκμξ ιε ημκ ηνυπμ πμο “αβάπδζεξ υθα ηα υκηα” ημοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ, ή ιήπςξ αοηή δ πθεονά ηδξ γςήξ ζμο ήηακ ηάπςξ πενζμνζζιέκδ; Θα ανεζξ υηζ μ ηφνζμξ ηαζ άιεζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζμο ζημπυξ εηθνάγεηαζ υηακ αβαπάξ ημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ ιε ηδκ αθδεζκή ηαζ πκεοιαηζηή έκκμζα ηαζ ημοξ οπδνεηείξ (άζπεηα ιε ημ πμζμζ ή ηζ είκαζ). Γζα ζέκα δ απεθεοεενςηζηή δφκαιδ ηδξ αβάπδξ είκαζ μοζζχδδξ αθθά πνέπεζ κα είκαζ δ αβάπδ ηδξ ροπήξ ηζ υπζ δ αβάπδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, πμο εα πνέπεζ κα εηδδθχκεηαζ. ηακ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο είκαζ πθδιιονζζιέκδ ιε αβάπδ, εα ιάεεζξ ημ ζπμοδαίμ αοηυ απμηνοθζζηζηυ ιάεδια υηζ εηείκμζ μζ άκενςπμζ ημοξ μπμίμοξ πενζθνμκείξ ηζ εηείκμζ μζ άκενςπμζ πμο ζε ακηαβςκίγμκηαζ είκαζ υπςξ είζαζ ηζ εζφ· ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ζ‟ εηείκμοξ δεκ οπάνπεζ ηαιζά δζαθμνά, εηηυξ ίζςξ απυ ηδ δζαθμνά ηδξ ιεβαθφηενδξ βκχζδξ πμο ηαηέπεζξ ηαζ ζοκεπχξ ηδξ ιεβαθφηενδξ εοεφκδξ κα εηθνάζεζξ ηδκ αβάπδ ηδξ ροπήξ. Βίζαζ, αδεθθέ ιμο, πςνζζηζηυξ ηζ αηυιδ ζμο θείπεζ δ ιαβκδηζηή πμζυηδηα ηδξ ροπήξ. Ώηυιδ “ανκείζαζ” απμηνοθζζηζηά μνζζιέκμοξ ακενχπμοξ ηζ μ ηνζηζηυξ, εβςηεκηνζηυξ ζμο κμοξ απμδζχπκεζ ζοπκά πμθθμφξ ζηδκ ελμνία ηςκ ακηζπαεεζχκ ζμο. ‟ αοηή ηδκ πενίπηςζδ δέπεζαζ ακαπυθεοηηα απ‟ αοημφξ υ,ηζ ημοξ δίκεζξ ηζ μ δζαπςνζζηζηυξ ημίπμξ ελαημθμοεεί κα ορχκεηαζ υθμ ηαζ ρδθυηενα. Μζθχ πάκηα ιε εζθζηνίκεζα ζ‟ εηείκμοξ πμο είκαζ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ ηνζηζηή ιμο βζα ηδ ζηάζδ ζμο ηζ δ ειθαηζηή ιμο δήθςζδ υηζ δεκ αβαπάξ ανηεηά. Βίζαζ πμθφ επζννεπήξ ζηδκ ηνζηζηή, ζηδκ αοημάιοκα ηαζ ζηδκ αοεαζνεζία. Έπμκηαξ υιςξ πεζ αοηά, πνέπεζ κα είιαζ ελίζμο εζθζηνζκήξ ηαζ κα ζμο πς υηζ έπεζξ ηάκεζ πναβιαηζηή πνυμδμ. Έπεζξ παναιείκεζ ζηαεενυξ ανηεηά πνυκζα ζηδκ πίεζδ ηαζ ηζξ δοζημθίεξ ηαζ δεκ έπεζξ πανεηηθίκεζ απυ ηδκ πίζηδ ζηδκ ροπή ζμο. Οφηε ηαζ εα ημ ηάκεζξ. Πνζκ πμθθά πνυκζα αθζενχεδηεξ ζηδ δζάκοζδ ηδξ Ώηναπμφ· δ αθμζίςζή ζμο ζδιεζχεδηε ηαζ ηαηαβνάθδηε. Ώοημί πμο παναημθμοεμφκ έπμοκ ακηζθδθεεί υηζ δ απυθαζή ζμο είκαζ ηυζμ ζζπονή υζμ πάκημηε ηζ υηζ δ εέθδζή ζμο κα πνμμδεφζεζξ είκαζ ηυζμ έκημκδ υζμ ηαζ ζηζξ πνχηεξ ιένεξ. Ώξ ζε αεααζχζς θμζπυκ υηζ εηείκμ πμο οπμθμβίγεηαζ είκαζ δ ηάζδ ηδξ γςήξ. Δ ηάζδ ηδξ γςήξ ζμο είκαζ πνμξ ημ θςξ ηαζ εα εζζέθεεζξ ζημ θςξ ηάπμζα ιένα. Δ ενβαζία ζμο ηχνα ανίζηεηαζ ζηζξ βναιιέξ εκυξ έκημκμο ελαβκζζιμφ. Έπεζξ ακηζθδθεεί ηδκ ακάβηδ βζ‟ αοηυ ηζ έπεζξ απαζηήζεζ κα ελαβκζζεείξ. Δ ενβαζία πνμπςνεί. Ώδεθθέ ιμο, υηακ θές υηζ πνέπεζ κα αβαπάξ πενζζζυηενμ, δεκ εκκμχ ηδ δζεζηναιιέκδ αβάπδ ηδξ ζοκαζζεδιαηζηήξ θφζδξ, αθθά ηδκ αβκή αδζάθμνδ εηείκδ αβάπδ πμο δνα ζακ ιαβκήηδξ ζηζξ άθθεξ ροπέξ, βζαηί είκαζ ιζα ροπζηή πμζυηδηα, παβηυζιζα ιμζναζιέκδ. Ώοηή μέξεηο υηζ ζμο θείπεζ. ,ηζ θνάγεζ ημοξ αβςβμφξ ηζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
388
ειπμδίγεζ ηδκ εθεφεενδ ηαζ πθήνδ νμή ημοξ είκαζ δ εοαίζεδηδ αοηo-αεααζυηδηά ζμο πμο αθέπεζ ημκ ηαεέκα ζε ζπέζδ ιε ημκ εαοηυ ζμο ηαζ δεκ εκδζαθένεηαζ βζα ημ ηζ εζφ, ζακ πνυζςπμ, ιπμνεί κα ζδιαίκεζξ βζ‟ αοημφξ. ηέρμο αοηά ηα θυβζα βζαηί ηναημφκ βζα ζέκα ημ ηθεζδί ηδξ πνμυδμο. Ααπακχ πνυκμ κα ζμο βνάρς βζ‟ αοηυ ημ εέια βζαηί έπεζ πνςηεφμοζα ζπμοδαζυηδηα ζηδκ πενίπηςζή ζμο. Δ οπμιμκεηζηή ζμο ακημπή ζηζξ δοζημθίεξ, δ πνυεοιδ ηζ έκημκδ έθεζή ζμο ηζ δ οπδνεζία ζμο ζημ ένβμ πμο ηάκς ζοπκά εηιδδεκίγεηαζ ηαζ ελαθείθεηαζ ελαζηίαξ ηςκ εζχηενςκ ακηαβςκζζιχκ ζμο ηαζ ηδξ ελςηενζηήξ ζμο πςνζζηζηήξ ζηάζδξ πνμξ εηείκμοξ πμο δε ζοιπαεείξ ηαζ πμο δε ζε ζοιπαεμφκ – ηαηά ζοκέπεζα. μο είπα κςνίηενα κα ιάεεζξ κα “ακαβκςνίγεζξ ηδκ ακάβηδ”. Ώκ ημ είπεξ ηάκεζ ημοξ πεναζιέκμοξ θίβμοξ ιήκεξ, μ δνυιμξ ζμο εα είπε βίκεζ εοημθυηενμξ ηαζ ημ ένβμ ζμο εα είπε απθμπμζδεεί πμθφ. Καεέκαξ πμο ζοκακηάξ έπεζ ηάπμζα ακάβηδ ηαζ πμθθμί είκαζ πμθφ δοζηοπείξ. Αχζε ημοξ απυ ηδκ πθδνυηδηά ζμο ηαζ βκχνζγε υηζ είζαζ ιζα ροπή. Έπεζξ δζδαπεεί πμθθά. ΐαδίγεζξ ηάπςξ ζημ θςξ. Βηείκμζ υπζ. οκεπχξ δ εοεφκδ κα ηαηακμείξ είκαζ δζηή ζμο, υπζ δζηή ημοξ. Βνβάζμο θμζπυκ εκηαηζηά βζα κα απμηηήζεζξ αβάπδ βζα υθα ηα υκηα ηαζ κα πνμζανιμζεείξ ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο πζμ απμηεθεζιαηζηά ηαζ ηςκ αδεθθχκ ζμο ζημκ υιζθμ ιε πενζζζυηενδ ηαηακυδζδ. Δ ηανδζά ιμο ένπεηαζ ζ‟ εζέκα, αδεθθέ απυ παθζά, βζαηί λένς ημ πνυαθδια πμο ακηζιεηςπίγεζξ, αθθά λένς επίζδξ ηδ δφκαιδ ηαζ ημ εάννμξ ζμο. Θα επζηφπεζξ – ηάπμζα ιένα. Αζαηήνδζε επαθή ιε ημκ W.D.ΐ. ηαζ ζογήηδζε ημ πνυαθδιά ζμο ιαγί ημο. Μπμνεί ηαζ εα ζε αμδεήζεζ απυ ηζξ δζηέξ ημο ειπεζνίεξ ηζ εζφ ιπμνείξ επίζδξ κα ημο δχζεζξ πμθθά. Βίπα ζηεθεεί κ‟ αθθάλς ημ δζαθμβζζιυ ζμο, αθθά κζχες ιεηά απυ χνζιδ ζηέρδ υηζ οπάνπμοκ αηυιδ πμθθά ζ‟ αοηυκ βζα ζέκα… Ώδεθθέ ιμο, είεε δ δφκαιδ ηαζ ημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο κα ζε ειπκέεζ ηαζ είεε δ ααεζά εηείκδ αβάπδ πμο είκαζ δ ηθδνμκμιζά ηδξ ροπήξ ζμο κα δζαποεεί απυ ζέκα. Ώκ ζηδ δζάνηεζα ηςκ ενπυιεκςκ θίβςκ ιδκχκ πνεζαζεείξ ηδ ζηέρδ ηαζ ηδ αμήεεζά ιμο, έπεζξ ηδκ άδεζα ιμο κα ιε πθδζζάζεζξ υπςξ ημ ηάκεζξ ηδ ζηζβιή ηάεε πακζεθήκμο. Μπμνχ κα ζε ειπζζηεοεχ υηζ δε εα ιε απαζπμθήζεζξ απ‟ ηδκ ενβαζία ιμο πςνίξ δζηαζμθμβδιέκδ αζηία. επηέκβξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκανςηζέιαζ ιενζηέξ θμνέξ ηζ ιπμνχ κα ηάκς βζα κα ζε αμδεήζς ή ηζ θυβζα ιπμνχ κα πς πμο εα ζμο επζηνέρμοκ κα λεπενάζεζξ ημοξ πενζμνζζιμφξ πμο ζε πενζαάθθμοκ. Τπάνπεζ έκαξ ααειυξ εθεοεενίαξ πμο είκαζ εθζηηυξ βζα ζέκα ηχνα ηαζ πμο εα ζδιεζχζεζ ηδκ ακχηενδ ζηάειδ αοηήξ ηδξ εκζάνηςζδξ, αθθά ιέπνζ ηχνα δεκ ηαηυνεςζεξ κα ημκ επζηφπεζξ. Ώκ ζμο πς υηζ έπεζξ ηάκεζ ιζηνή πνυμδμ ημοξ ηεθεοηαίμοξ θίβμοξ ιήκεξ, ε‟ απμεαννοκεείξ ηζ αοηυ δεκ ημ επζεοιχ. Ώκ ζμο πς υηζ δ ζδζμηέθεζά ζμο έπεζ εκηαεεί ηεθεοηαία, ίζςξ δε εα ιε πζζηέρεζξ ηαζ μπςζδήπμηε εα ζηεκμπςνδεείξ. Γζα ηδκ εζθζηνίκεζά ζμο δεκ οπάνπεζ μφηε δ εθάπζζηδ αιθζαμθία. Βίιαζ ελίζμο αέααζμξ βζα ηδκ ηεθζηή ζμο επζηοπία. Γζα ηδκ ηςνζκή ζμο ζηαηζηή ηαηάζηαζδ είιαζ ςζηυζμ ελίζμο ζίβμονμξ. Σζ ιπμνχ θμζπυκ κα πς, αδεθθέ ιμο; Σζ ιπμνχ κα ηάκς
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
389
βζα κα ηαηαζηνέρς αοηυ ημκ παθζυ ηαζ πενζμνζζηζηυ νοειυ; Έκα πνάβια κζχες ηδκ ακάβηδ κα ημκίζς ηζ αοηυ είκαζ υηζ εζφ ηζ μ L.T.S-Κ. – μ ηαεέκαξ ιε δζαθμνεηζηυ ηνυπμ – πανειπμδίγεηε ημκ υιζθμ. Οζ ζοιιαεδηέξ ζαξ δεκ ιπμνμφκ κα πνμπςνήζμοκ ζαλ φκηινο ιέπνζξ υημο ηαζ μζ δφμ ζαξ ακεαάζεηε ημκ ηναδαζιυ ζαξ ρδθυηενα. Ο ηςνζκυξ ζαξ ηναδαζιυξ είκαζ παιδθυηενμξ ηαζ αναδφηενμξ απ‟ ημ δζηυ ημοξ. Σμ πνυαθδια δε εα θοκυηακ πάκηςξ ακ εβηαηαθείρεηε ημκ υιζθμ ή παναζηδεείηε. Βίζηε έκα αηέναζμ ιένμξ ημο μιίθμο ζηα εζχηενα πεδία ηζ αοηυ παναιέκεζ έκα εζςηενζηυ βεβμκυξ. ε παναηαθχ κα ιεθεηήζεζξ λακά ηζξ ηεθεοηαίεξ ιμο μδδβίεξ πνμξ εζέκα ηαζ κα ηζξ ζοθθμβζζεείξ ιε ακακεςιέκμ εκδζαθένμκ. διείςζε πάθζ ηζ ζμο έπς πεζ – βζα κα ζ‟ εκεαννφκς – ζπεηζηά ιε ηδκ ηάζδ ηδξ γςήξ ζμο ηαζ ιδκ απμεαννφκεζαζ ηαευθμο απ‟ ηδκ ηςνζκή ιμο εζθζηνίκεζα. Ώπμιάηνοκε ηα ιάηζα ζμο απυ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ γήηδζε ηδκ εθεοεενία οπδνεηχκηαξ ημοξ άθθμοξ ηαζ αβαπχκηαξ υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ. Τπάνπμοκ εηείκμζ πμο δεκ αβαπάξ. Μέπνζ κα ημοξ αβαπήζεζξ υπςξ πνέπεζ κ‟ αβαπά ιζα ροπή, δε εα ααδίζεζξ ημ Ανυιμ ηδξ Ώπεθεοεένςζδξ. Τπάνπεζ ιίζμξ ζηδκ ηανδζά ζμο ηαζ ιζα αίζεδζδ ζζπονήξ απμζηνμθήξ βζα ιενζημφξ πμο βκςνίγεζξ ηαζ πμο είκαζ ημκηά ζμο ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. Ώπυααθθε αοηυ ημ ιίζμξ ηαζ πνμζπάεδζε κα πνμζθένεζξ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. Βηεί εζθζηνζκά ανίζηεηαζ ημ πνυαθδιά ζμο. Ώπαθθάλμο απ‟ ημ ιίζμξ ηαζ ημκ αοημμζηηζνιυ ηαζ εα ηάκεζξ έκα άθια ζηδκ Ώηναπυ. ηέης πθάζ ζμο, θίθε απυ παθζά. Ξένς ηαζ – πίζηερέ ιε – ηαηαθαααίκς. ΐθέπς ηδ δφκαιή ζμο ηαζ βκςνίγς ηδκ αδοκαιία ζμο. ημ υναια ηδξ ακάβηδξ ημο ηυζιμο ηαζ ζημ ιεβαθείμ ηδξ χναξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ακάθααε ημ πνυαθδιά ζμο· ιάεε κα αβαπάξ ηαζ κα ηαηακμείξ ηζ έηζζ εα εζζέθεεζξ ζημ θςξ. Μάξηηνο 1936 ΦΕΛΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Γζαηί ηέημζμξ είζαζ ηαζ ήζμοκ ηαζ πζζηεφς πςξ εα είζαζ. Σμ θές αοηυ βζα ηυκςζδ ηζ εκεάννοκζή ζμο. Έηακεξ πναβιαηζηή πνμζπάεεζα ηαζ ημ απμηέθεζια ήηακ δ πνυμδμξ ημοξ πεναζιέκμοξ θίβμοξ ιήκεξ. ήιενα δε ααδίγεζξ ζοκεπχξ ζημ ζημηάδζ ημο αοημμζηηζνιμφ ηαζ ηδξ ζδζμηέθεζαξ. Βίζαζ πζμ εθεφεενμξ απυ ηζξ ζηεπημιμνθέξ ημο πανεθευκημξ. Μπμνχ κα ημζηάλς ζ‟ εζέκα ηαζ κα ζοθθάας ηδκ αφνα ζμο ιε ιεβαθφηενδ εοημθία ηαζ πςνίξ οπεναμθζηυ ηναδαζιζηυ ηθμκζζιυ. Κακείξ απυ ζαξ αξ ιδκ λεπκά υηζ βζα πνεζαφηενμοξ ιαεδηέξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ (υπςξ εβχ) είκαζ ζπεηζηά ηυζμ δοζάνεζημ απυ ηναδαζιζηήξ πθεονάξ κα ένεμοκ ζε επαθή ιαγί ζαξ ή κα πενάζμοκ ηάπμζμ πνυκμ ιέζα ζηδκ αηηίκα ηδξ αφναξ ζαξ, υζμ εα ήηακ βζα ζαξ κα ιπείηε ζε οπκμδςιάηζα ιε ιμθοζιέκμ πενζαάθθμκ ηαζ πνυζςπα. Οζ ιαεδηέξ ηείκμοκ κα ημ λεπκμφκ αοηυ. Ο δνυιμξ βζα υθμοξ ιαξ είκαζ μ δνυιμξ ηδξ εοζίαξ. Δ αφνα ζμο είκαζ πμθφ ηαεανυηενδ ηαζ ηα ειπυδζα βζα επαθή είκαζ ηαηά είημζζ ημζξ εηαηυ θζβυηενα. Γζ‟ αοηυ ιπμνχ κα ζε επαζκέζς ηαζ ημ ηάκς ηζ επαζκχκηαξ ζε, ζε πανμηνφκς κα πνμπςνήζεζξ ζημ ένβμ ημο ελαβκζζιμφ ηαζ ηδξ ηάεανζδξ. Σμ γδηχ αοηυ βζα πάνδ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο. Τπάνπεζ πναβιαηζηή ακάβηδ βζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ κα ενβαζεεί ζακ υιζθμξ… αθθά αοηυ εα είκαζ δοκαηυ ιυκμ υηακ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
390
επζηφπεζ εκυηδηα ζημπμφ, ζηαεενυηδηα νοειμφ ηαζ αβκυηδηα ζηζξ εκςιέκεξ αφνεξ. Φνυκηζζε, αδεθθέ ιμο, κα ζοκεπίζεζξ κα εηηεθείξ ημ ιενίδζμ ζμο. ,ηζ πνμζπαεχ κα ηάκς βζα ζέκα ζήιενα είκαζ κα πς αοηυ ημκ επαζκεηζηυ θυβμ ηαζ κα ζμο δχζς μνζζιέκεξ θέλεζξ ηαζ θνάζεζξ ζηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα δζαθμβζζεείξ ιέπνζ κα επζημζκςκήζς πάθζ ιαγί ζμο. Βθπίγς υηζ ιεηά ηδκ Πακζέθδκμ ημο ΜαΎμο (ημ Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη) εα ιπμνέζς κα αθθάλς ηδκ ενβαζία ζμο χζηε κα ιπμνέζεζξ κα ανπίζεζξ ημκ επυιεκμ δζαθμβζζιυ. Ώοηυ εα ελανηδεεί απ‟ ηδκ επάνηεζα ηδξ πνμεημζιαζίαξ ιέπνζ ηδκ Πακζέθδκμ ημο ΜαΎμο. Θα ελανηδεεί επίζδξ απ‟ ημ ακ εζφ ηζ μ L.T.S-Κ. ιπμνέζεηε κα εθεοεενςεείηε απ‟ ηδ βμδηεία – εζφ απυ ηδ βμδηεία ημο πνμζςπζημφ εαοημφ ηζ εηείκμξ απ‟ ηδ βμδηεία ηςκ ζηεπημιμνθχκ ημο. Σα θυβζα ηζ μζ θνάζεζξ πμο έπς δζαθέλεζ βζα ημ εέια ημο δζαθμβζζιμφ ζμο είκαζ ηα αηυθμοεα: 1μξ ιήκαξ – Διεπζεξία. ηέης πάκς ζηδ αμοκμημνθή ηζ ακαπκές ημκ αένα ιε ημκ μπμίμ πνέπεζ κα γμοκ μζ οζμί ημο Θεμφ. 2μξ ιήκαξ – Απφζπαζε. Πνμζπαεχ κα αβαπχ ηαζ κα γς ιε ηδκ αβάπδ ιμο. Αε γδηχ αβάπδ βζα ημ δζηυ ιμο ιζηνυ εαοηυ. 3μξ ιήκαξ – Δμαγληζκφο. Ώξ ηάρμοκ ηα πονά ηδξ εεζυηδηαξ ηάεε ζημονζά. Ώξ ειθακζζεεί ημ ηαεανυ πνοζάθζ. Αχζε ιμο ημ πνοζάθζ ηδξ γςκηακήξ αβάπδξ κα ανέλεζ πάκς ζημοξ οζμφξ ηςκ ακενχπςκ. 4μξ ιήκαξ – Φσο. Μέζα ζημ θςξ ηδξ αηηζκμαυθμο Πανμοζίαξ ημο Βαοημφ πενκχ ηαζ εκχκμιαζ ιε υθεξ ηζξ ροπέξ πμο οπδνεημφκ. 5μξ ιήκαξ – Τπεξεζία. ΐαδίγς ημ θςηζζιέκμ Ανυιμ ιέζα ζηζξ ηανδζέξ ηςκ ακενχπςκ. Τπδνεηχ ημκ αδεθθυ ιμο ηαζ ηδκ ακάβηδ ημο. Βηείκμοξ πμο εβχ, μ ιζηνυξ εαοηυξ, δεκ αβαπχ, ημοξ οπδνεηχ ιε πανά βζαηί αβαπχ κα οπδνεηχ. 6μξ ιήκαξ – Απνδέζκεπζε. Σίπμηε δε ιε ηναηά ηχνα, εηηυξ απυ ηα δεζιά ηδξ αβάπδξ πμο ηναηχ ιέζα ζηδκ ροπή ιμο. επηέκβξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΣΟΝ ΠΏΛΕΟ ΚΏΕΡΟ, Μδκ λεπκάξ υηζ δεκ είκαζ ιυκμ δ μιαδζηή αοηή ενβαζία ηαζ ημ βεβμκυξ υηζ έπεζξ επζθεβεί βζα κα ενβαζεείξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο πμο δζηαζμθμβμφκ υζα έπμοκ ζοκηεθεζεεί. Τπάνπεζ έκαξ ηανιζηυξ δεζιυξ ι‟ ειέκα πμο παναιέκεζ ηαζ ηναηά. Αεκ θές ηίπμηε πενζζζυηενμ. μο επακαθαιαάκς ημοξ επαίκμοξ ηδξ ηεθεοηαίαξ ιμο μδδβίαξ. Αε ζπαηαθχ πνυκμ ζε ηέημζα εέιαηα. Έπεζξ ηδ δφκαιδ κα πνμπςνήζεζξ είηε επαζκεεείξ είηε υπζ ηαζ είηε
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
391
επζηφπεζξ ζηζξ πνμζπάεεζέξ ζμο είηε υπζ. Τπάνπεζ πάκηςξ ηάηζ πμο πνέπεζ κα ζμο πς ζήιενα ηζ αοηυ ιπμνεί κα εηθναζεεί ιε ηζξ απθέξ θέλεζξ: Υξεηάδεζαη πιεξέζηεξε ζπλαηζζεκαηηθή έθθξαζε. Τπάνπεζ ιζα ηυζμ έκημκδ εζηίαζδ ιέζα ζμο ζακ απμηέθεζια ιζαξ ιαηνάξ πκεοιαηζηήξ πάθδξ – ιε ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ιε ηζξ πενζζηάζεζξ – χζηε μζ ηθεζζηέξ δοκάιεζξ ζοβηεκηνχεδηακ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα πμο πνέπεζ κα απμδεζιεοεεί. Πχξ εα επέθεεζ αοηή δ απμδέζιεοζδ; Σζ ιπμνείξ κα ηάκεζξ πμο εα εκηείκεζ ηδκ ελςηενζηή ζμο έηθναζδ ηζ έηζζ εα δζαζπάζεζ ηδκ έκηαζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ; Έπς ζηεθεεί ζ‟ αοηυ βζα πάνδ ζμο, αδεθθέ ιμο. Έπεζξ ενζαιαεφζεζ ζηδ ιάπδ ζμο ηαζ είζαζ πενζζζυηενμ εθεφεενμξ απυ ηζξ ηαηχηενεξ ηάζεζξ ζμο πανά πμηέ πνζκ. Ώθθά ζηέηεζξ ηχνα ζακ ημοναζιέκμξ ηαζ απμβμδηεοιέκμξ ζηναηζχηδξ ηζ ακανςηζέζαζ ακ άλζγε ημκ ηυπμ. Νζχεεζξ ηαηά ηαζνμφξ υηζ δεκ ιπμνείξ κα ηάκεζξ πενζζζυηενα· είζαζ αηυιδ ζηναηζχηδξ, αηυιδ αθζενςιέκμξ ζηδ ιάπδ· αηυιδ αηνυιδημξ, αθθά υθεξ μζ δοκάιεζξ ζμο είκαζ εζηζαζιέκεξ εκδυιοπα· δ παθίννμζα ηδξ γςήξ ηαζ δ δνάζδ ηςκ εκενβεζχκ – υπςξ κμμφκηαζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ – είκαζ πενζθναβιέκεξ ιέζα ζμο. Ώοηυ είκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ιζα ιμνθή ζηαηζηήξ πνμζςπζηήξ βμδηείαξ. Δ πνμζςπζηή ηνίζδ ηαζ ηα πνμαθήιαηα θαίκμκηαζ οπεναμθζηά ιεβάθα. Αε αθέπεζξ ηα πνάβιαηα ζηδκ αθδεζκή ημοξ πνμμπηζηή. Ώπμθάζζζα υηζ μ ηνυπμξ ηδξ απμδέζιεοζδξ βζα ζέκα εα επέθεεζ ιε ηδκ ηήνδζδ ηάεε ιένα εκυξ διενμθμβίμο πμο εα εκζςιαηχκεζ μνζζιέκεξ απεθεοεενςηζηέξ δοκάιεζξ ηαζ πμο ιπμνεί – ακ ζοκεπζζεεί αθδεζκά ηαζ εοζοκείδδηα – κα ζμο θένεζ πμθθά ηαζ ηεθζηά κα θένεζ ζημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηάηζ ςναίμ ηαζ πανμφιεκμ. Αεκ είιαζ εοθάκηαζημξ ή οπεναμθζηά αζζζυδμλμξ μφηε ζμο γδηχ κ‟ ακαθάαεζξ ηάηζ πμο εα ζε πνμζβεζχζεζ αηυιδ ααεφηενα ζηδ ιάβζα ηδξ ιαηαζυηδηαξ. Πνμηείκς ηάηζ πμο εα βειίζεζ ηδ γςή ζμο ιε γςηζηυηδηα ηζ έηθναζδ ηαζ εα ζε ηαηαζηήζεζ αηηζκμαυθμ. Κάεε ανάδο βνάθε ημ διενμθυβζμ ζμο απυ ηέζζενζξ ζημπζέξ. Γνάθε ημ ιε ηδκ πναβιαηζηή ζηέρδ ηζ απυθαζδ κα ανεζξ ηάηζ κα δζδβδεείξ ζπεηζηά ιε ημ ηάεε ζδιείμ. Ώοηυ εα πνμηαθέζεζ ιέζα ζμο ιζα ζοκεπή επαβνφπκδζδ ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή, ιζα γςηζηή πνμζμπή ζηδ γςή υπςξ αζχκεηαζ βφνς ζμο ηαζ ιζα ζημπαζηζηή ηαεδιενζκή δζαθμβζζηζηή ζηάζδ πμο εα πάνεζ ηδ εέζδ ημο παναηεηαιέκμο, ζοβηεηνζιέκμο, πνςζκμφ δζαθμβζζιμφ. Σα ηέζζενα ζδιεία ιε ηα μπμία ε‟ αζπμθδεείξ ηαζ εα πενζθάαεζξ ζημ διενμθυβζμ ζμο είκαζ ηα ελήξ: 1. Πνηα πξάγκαηα, ζηάζεηο θαη ιφγηα νκνξθηάο ζπλάληεζα ζήκεξα; διείςζέ ηα ηαζ ζδιείςζε επίζδξ ηζξ ακηζδνάζεζξ ζμο ζ‟ αοηά υηακ ηα ακαβκχνζζεξ – έκα δθζμααζίθεια αηηζκμαυθμο πνχιαημξ· έκα πνυζςπμ ή αθέιια πμο άθδζε ηαθή ακάικδζδ· ιζα πανάβναθμ ζ‟ έκα αζαθίμ πμο θχηζζε ημ κμο ζμο. Γνάθε ηα υθα χζηε κα ηα ιμζναζεείξ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Γνάρε, θυβμο πάνδ, ηδκ πανάβναθμ πμο πνμηάθεζε ηδκ πνμζμπή ζμο ή ηα εζπςιέκα θυβζα πμο ζμο έθενακ θςξ. Κοκήβδζε ηάεε ιένα ηδκ μιμνθζά ηαζ ηαηάβναρέ ηδκ. 2. Πνηα πξάμε ππεξεζίαο πξφζθεξα, πμο ήηακ δζαθμνεηζηή απ‟ ημ ζοκδεζζιέκμ ιμο πνυβναιια; Πμζεξ οπδνεζίεξ ζδιείςζα πμο πνυζθενακ άθθμζ άκενςπμζ; διείςζε υζα αθέπεζξ ηάεε ιένα κα ηάκμοκ μζ ζοκάκενςπμί ζμο, πμο ηνμφμοκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
392
ιζα κυηα ακζδζμηεθμφξ οπδνεζίαξ ηαζ ιάεε έηζζ ημ εαφια ηδξ ακενχπζκδξ φπανλδξ. διείςζε ηζξ ακηζδνάζεζξ ζμο ζ‟ αοηά πμο ηαηαβνάθεζξ. 3. Πνην ρξψκα ή ρξψκαηα θπξηάξρεζαλ ζήκεξα ζηε δσή κνπ; ημ θοζζηυ πεδίμ – δ θάιρδ ημο δθίμο, ημ βηνίγμ ιζαξ ανμπενήξ ιέναξ, ημ βαθακυ ημο μονακμφ, ημ υνβζμ ημο πνχιαημξ ζηα θμοθμφδζα εκυξ ηήπμο ή ηαηαζηήιαημξ; ημ αζηνζηυ πεδίμ – ημ νυδζκμ ηδξ ζημνβήξ ηαζ ημο θζθζημφ αζζεήιαημξ, ημ ηοακυ ιζαξ επαθήξ πμο ειπκέεζ, ημ πνοζυ ηδξ θοζζηήξ εοδιενίαξ, δ αθθδθεπίδναζδ ηςκ πνςιάηςκ πμο ιπμνεί κα εηβοικαζεεί κα ακαβκςνίγεζ δ ζοκαζζεδιαηζηή ζμο θφζδ. 4. Πνηα δξάκαηα ήξζαλ ζήκεξα ζην δξφκν κνπ, ζηε δσή κνπ ή ζηε δσή ησλ άιισλ; Φάλε βζα ημ δνάια ηάης απ‟ ημ ηαηδθέξ ελςηενζηυ εκυξ πνμζχπμο, ζημκ ηυζιμ ηςκ ηαεδιενζκχκ βεβμκυηςκ υπςξ ημκ αθέπεζξ κα θεζημονβεί βφνς ζμο. Αεξ ημ πακημφ – ημ δνάια ηδξ γςήξ υπςξ ημ γεζξ μ ίδζμξ, μζ ζφκηνμθμζ ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο ηζ αηυιδ ηα έεκδ ημο ηυζιμο. Βθέθηοζε ηαζ ηαθθζένβδζε ηδκ αίζεδζδ ηδξ έιθοηδξ μιμνθζάξ ημο δνάιαημξ ηαζ ζδιείςζε ηδκ ακαβκχνζζή ηδξ ζημ διενμθυβζμ ζμο· ζδιείςζε επίζδξ ηα ιαεήιαηα πμο πνέπεζ κα ιάεεζξ ηαεχξ ηα κζχεεζξ ηαζ ηα ιεθεηάξ. Σμ διενμθυβζμ αοηυ εα ζμο απμηαθφρεζ ηζ ζμο θείπεζ· εα ζε εηβοικάζεζ ζηζξ ακηζηεζιεκζηέξ ηαζ οπμηεζιεκζηέξ ακαβκςνίζεζξ πμο πνεζάγεζαζ ηυζμ πμθφ· εα ζε ακορχζεζ έλς απ‟ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ εα ζμο θένεζ απμηάθορδ, πανά ηζ έκα δζεονοκυιεκμ μνίγμκηα. οθθμβίζμο ηα θυβζα: Οιμνθζά, πνχια, οπδνεζία, ελςηενζηέξ ζπέζεζξ, εζςηενζημί δεζιμί. Αε ζμο δίκς ηίπμηε πενζζζυηενμ εηηυξ απυ ηδκ εοθμβία ιμο. Φεβξνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώθοπκίγεζαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα. Φεάκεζξ ζε ιζα αθδεζκυηενδ εηηίιδζδ ημο εαοημφ ζμο ηαζ ημ ηέθοθμξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ενοιιαηίγεηαζ βμνβά. Αεκ είκαζ αθήεεζα αοηυ; Ο δνυιμξ ηδξ εθεοεενίαξ βζα ζέκα δε ανίζηεηαζ πάκηςξ δζαιέζμο ηςκ ελςηενζηχκ δναζηδνζμηήηςκ ηαζ ηςκ δήεεκ ακαπνμζανιμβχκ ή ηδξ πνμζςπζηήξ επακάθδρδξ δζαθυνςκ πνμδβμφιεκςκ δναζηδνζμηήηςκ, αθθά δζαιέζμο ιζαξ ζζμννμπδιέκδξ ζηάζδξ ημο κμο πμο (εοαίζεδημξ ζηδκ ηθήζδ ηδξ ροπήξ ηαζ ζηδκ ηθήζδ ηδξ ακενςπυηδηαξ υπςξ αημφβεηαζ ζηα ροπζηά πεδία) επζθένεζ αοηυιαηα ηαζ πςνίξ πίεζδ ηζξ απαζημφιεκεξ αθθαβέξ ζημ θοζζηυ πεδίμ ηδξ γςήξ. Πνυζελε εζδζηά ηα θυβζα ιμο αθθζχξ ε‟ ακαθάαεζξ εοεφκεξ ή εα πνμαείξ ζε εκένβεζεξ πμο εα ααζίγμκηαζ ζηδ θμβζηή ημο ηαηχηενμο, ζοβηεηνζιέκμο κμο ηζ υπζ ζ‟ εηείκεξ ηζξ απιέο σζήζεηο πμο θένμοκ ημ ζδιάδζ ηδξ ροπήξ. Θα ήεεθα κα ζε πανμηνφκς κα ηάκεζξ έκα πνάβια: Ώημθμφεδζε ιε ιεβάθδ επζιέθεζα ηδκ ηήνδζδ ημο διενμθμβίμο ζημ μπμίμ ακαθένεδηα ζηδκ ηεθεοηαία μδδβία ιμο. Αεκ αθθάγς ηχνα ηδκ ενβαζία ζμο. Γδηχ ιυκμ κα ζμο ημκίζς ηα ηέζζενα εκδζαθένμκηα ζδιεία πμο πνέπεζ κα ζδιεζχκμκηαζ ζημ διενμθυβζμ ζμο. Σήνδζέ ημ ιε πθήνεζξ θεπημιένεζεξ· υπζ ιυκμ εα ζε εηβοικάζεζ ζηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ μοζζςδχκ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
393
πκεοιαηζηήξ γςήξ, αθθά ηαζ ζηδκ έηθναζή ημοξ ιε θέλεζξ. Ώοηυ εα ζμο θένεζ ιεβάθδ απμδέζιεοζδ. Ώθθζχξ, αδεθθέ ιμο, αάδζζε ημ δνυιμ ζμο βζα άθθμοξ θίβμοξ ιήκεξ ηζ απυηηδζε αηυιδ ιεβαθφηενδ απμδέζιεοζδ. ζα ζμο είπα αοηή ηδ θμνά, ακ ηαζ ζφκημια, έπμοκ ζδιαζία. οθθμβίζμο ηα. Ννέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, μο βνάθς ζήιενα βζα κα ζε ηαθέζς εζδζηά ζε απμεκέλε ππεξεζία. Βίζαζ πζα πενζζζυηενμ έημζιμξ κα οπδνεηήζεζξ απυ ηάεε άθθδ ζηζβιή ηδξ γςήξ ζμο. Νμιίγς πςξ ιπμνχ κα πς εζθζηνζκά υηζ (βζα πνχηδ θμνά απυ ηυηε πμο εκζανηχεδηεξ) ιπμνείξ κα δχζεζξ ζημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο ηάηζ πμο εα ακμίλεζ ιζα πυνηα βζ‟ αοημφξ. Ο αζηνζηυξ ζμο ελαβκζζιυξ έπεζ πνμπςνήζεζ ιε ηαπφηδηα. Ώοηυ θακενχκεζ ημ διενμθυβζμ ζμο. Δ ηήνδζδ αοημφ ημο διενμθμβίμο ελοπδνεηεί ηαζ πνέπεζ κα ζοκεπίζεζ κα ελοπδνεηεί έκακ ελαζνεηζηά πνήζζιμ ζημπυ. οκεπχξ ζοκέπζζέ ημ ημκ επυιεκμ αοηυ πνυκμ, βζαηί ηείκεζ κα ζηαεενμπμζήζεζ ιέζα ζμο αοηυ πμο έπμοιε αβςκζζεεί κ‟ ακαηαθφρμοιε ηαζ κ‟ ακαπηφλμοιε ζηδ δζάνηεζα πμθθχκ δφζημθςκ πνυκςκ. Πζζηεφς υηζ εζφ μ ίδζμξ εα έπεζξ ηχνα ακαβκςνίζεζ ηδ ζμθία ηδξ πνυηαζήξ ιμο ηζ υηζ ιέζς ημο πκεοιαηζημφ ζμο διενμθμβίμο ημ αθδεζκυ “πνχια” ηζ δ πμζυηδηα ηδξ γςήξ ζμο εα πνμαάθθεζ ιε ζδιαζία. Μδκ λεπκάξ πάκηςξ υηζ μ ζημπυξ υθδξ ηδξ εηβφικαζδξ πμο ζμο έδςζα ηαεχξ ηαζ ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ιμο είκαζ κα επζθένς ιζα ιεβαθφηενδ ζηακυηδηα οπδνεζίαξ. Θα ήεεθα κα ζε δς κα ηάκεζξ ηάπμζα ζοβηεηνζιέκδ οπδνεζία ζε ζπέζδ ιε ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο… Ώκαθένμιαζ ζ‟ εηείκδ ηδκ οπδνεζία πμο πνμζθένεζ έκαξ ιαεδηήξ υηακ πθδζζάγεζ ηάεε ακενχπζκμ μκ ζακ ροπή. Ώοηυξ μ ηφπμξ οπδνεζίαξ ζοκεπάβεηαζ ηδκ ακαβκχνζζδ ηδξ ζηακυηδηαξ, ηδκ έκηαζδ ηδξ ζηακυηδηαξ κ‟ αβαπά ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο, ηδ δφκαιδ κα εθηφεζ ημοξ άθθμοξ ιε ημ αίηδια – πνμθμνζηυ ή οπμκμμφιεκμ – βζα πκεοιαηζηή αμήεεζα ηζ έπεζηα ηδ δφκαιδ κα ενβάγεηαζ ιε ημ πνυζςπμ ηαζ κα ημο δίκεζ μνεή αμήεεζα ιε ημ ζςζηυ ηνυπμ. Ώοηή ιε ηδ ζεζνά ηδξ ζοκεπάβεηαζ έκακ εζχηενμ ζημπαζιυ πάκς ζηδκ πμζυηδηα ηαζ ηδκ ακάβηδ εηείκμο πμο πνέπεζ κα οπδνεηδεεί. Δ οπμηεζιεκζηή αοηή δζαδζηαζία πνέπεζ κα πνμδβείηαζ ηάεε ελςηενζηήξ ενβαζίαξ· απ‟ ηδ δφκαιδ ηζ επζιμκή ηδξ ελανηάηαζ δ επζηοπία ηδξ πνμζπάεεζαξ βζα αμήεεζα. Δ δζαδζηαζία αοηή ηδξ εζχηενδξ, ζημπαζηζηήξ ζηέρδξ παναθείπεηαζ ζοπκά ελαζηίαξ ημο εκεμοζζαζιμφ ηαζ ηδξ αοημπεπμίεδζδξ. ηακ υιςξ ζοιπθδνςεεί ηζ μ οπδνέηδξ ζηέηεζ έημζιμξ κα αμδεήζεζ, ηυηε ιπμνεί κα ελανηάηαζ απυ εηείκμκ πμο έπεζ ηδκ ακάβηδ ηζ απυ ηζξ πενζζηάζεζξ βζα κα ημο οπμδείλμοκ ημ επυιεκμ αήια. Θα ήεεθα κα ζοθθμβζζεείξ ααεζά υθα αοηά ηαζ εα επζεοιμφζα κ‟ ανπίζεζξ – ι‟ έκα κέμ ηαζ ηαζκμφνβζμ ηνυπμ – κα επζπεζνείξ κα θένεζξ θςξ ζηα άημια ιε αβκή, αδζάθμνδ ακζδζμηέθεζα. Θα επζεοιμφζα κα ενβαζεείξ ιε δζάηνζζδ, ιε αβκυηδηα ηζκήηνμο ηαζ ιε ιζα πνμζπάεεζα κα ελαθείρεζξ ηάεε ακηίδναζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, βζαηί πμθθμί ηαθμπνμαίνεημζ οπδνέηεξ ηαηαζηνέθμοκ ημ ένβμ ημοξ πάκς ζημ ανάπμ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Μπμνχ πζα κα ζ‟ εκπηζηεχνκαη. Μ‟ αοηή ηδ ζηέρδ ηαηά κμο ζε πανμηνφκς κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
394
πνμπςνήζεζξ. Θα ζμο έηακα ιυκμ ιζα άθθδ πνυηαζδ. Κναηήζμο εκηεθχξ έλς απυ ηδκ εζηυκα ηαζ μζ ζδζςηζηέξ ζμο οπμεέζεζξ, μζ πνμζςπζηέξ ζμο ζοιπάεεζεξ ηζ ακηζπάεεζεξ εα ελαθεζθεμφκ ηεθείςξ. Άθδζε αοηυ ημ ένβμ ιε ηα άημια ηζ εηείκμ ημ ιένμξ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ζηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ζ‟ ειέκα εκηεθχξ δζαπςνζζιέκμ απυ ηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, ιδκ επζηνέπμκηαξ ηαιζά επζημζκςκία… Μπαίκεζξ ζε ιζα πενίμδμ ηανπμθυνμο οπδνεζίαξ – ακ ημ επζθέλεζξ. Ώξ ελεηάζμοιε ηχνα ηζξ αηηίκεξ ηδξ ηνζπθήξ ζμο πνμζςπζηυηδηαξ. Με ηδ ζςζηή ημοξ ηαηακυδζδ εα έθεεζ πμθθή θχηζζδ πάκς ζημ δνυιμ ηδξ οπδνεζίαξ. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ, υπςξ λένεζξ, δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ ηζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ εηείκδ ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Ώθθά ημ αζηνμθμβζηυ ζμο γχδζμ ήηακ έκαξ απυ ημοξ ηφνζμοξ πανάβμκηεξ ζηδ δδιζμονβία ημο πνμαθήιαημξ ηδξ γςήξ ζμο. Πάκηςξ ήηακ ιζα ζοβηαθοιιέκδ εοθμβία, βζαηί ηα πνμαθήιαηα πμο έθενε ηζ μζ δοζημθίεξ πμο ζοκάκηδζεξ ηάης απ‟ ημ γχδζμ ημο Σαφνμο ζε πνμζανιυγμοκ βζα ηδκ ειπεζνία ημο ημνπζμφ ζηδκ επυιεκδ γςή ζμο – ηδ ιεβαθφηενδ ειπεζνία πάκς ζηδκ Ώηναπυ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ αηηίκα. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ δζαιάπδ ηζ επίζδξ δ ααεζά εδναζςιέκδ αβάπδ ηδξ ανιμκίαξ. Ώοηέξ ζοβηνμφζεδηακ ζηδ γςή ζμο. Θα ήεεθα κα ημ ζδιεζχζεζξ αοηυ. Βίκαζ δοκαηυ κα αβαπάξ ηυζμ πμθφ ηδκ ανιμκία χζηε κα ιάπεζαζ βζα κα ηδκ απμηηήζεζξ ηαζ κα αβςκίγεζαζ βζα κα ηδκ επζηφπεζξ· ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ιπαίκεζξ ζ‟ έκακ ηυζιμ βμδηείαξ απυ ημκ μπμίμ είκαζ ζοπκά δφζημθμ κα αβεζξ. Οζ ζδζυηδηεξ ηδξ ηέηανηδξ αηηίκαξ ζε ζοκδέμοκ ζηεκά ιε δζάθμνμοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Θα πνυηεζκα κα επςθεθδεείξ απ‟ αοηή ηδ ζπέζδ ιε ιζα εκηαηζημπμίδζδ ηδξ επζημζκςκίαξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα ηζ αοηυ εκηείκεζ ηζξ Σαονζηέξ ζμο ηάζεζξ, βζαηί υπςξ μ Σαφνμξ μνιά ηαηεοεείακ ιπνμζηά, αθέπμκηαξ ιυκμ υ,ηζ ανίζηεηαζ ιπνμζηά ημο, ημ ίδζμ ηάκεζ ηζ μ θακαηζηυξ ηδξ έηηδξ αηηίκαξ. ηακ υιςξ δ ζηακυηδηα αοηή εθανιυγεηαζ ζηδκ αηναπυ ηδξ οπδνεζίαξ, ιπμνεί κα επζηεθεζεεί πμθθή πνυμδμξ. Βδχ ανίζηεηαζ έκαξ οπαζκζβιυξ βζα ζέκα. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηνίηδ αηηίκα, αθθά δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, δ πνχηδ (βζαηί είζαζ ιζα μθμηθδνςιέκδ πνμζςπζηυηδηα), είκαζ ηυζμ ζζπονή χζηε πνςιαηίγεζ ηδ θφζδ, ημκ ηφπμ ηαζ ηδκ πμζυηδηα ημο θοζζημφ ζμο ζχιαημξ πμο ζαθχξ δελ ακήηεζ ζημκ ηνίημ αηηζκζηυ ηφπμ. Οζ αηηίκεξ ζμο ζοκεπχξ είκαζ: Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ ή ημο Εδεαθζζιμφ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. 1. 2. 3. 4.
Έπεζξ θμζπυκ ηνεζξ θμνείξ ζηδ βναιιή ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ 2-4-6 ηαζ δφμ ζηδ βναιιή ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ 1-3. Καηά ζοκέπεζα ηνία απυ ηα ζχιαηά ζμο ηοαενκχκηαζ απυ ηφνζεξ βναιιέξ εκένβεζαξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
395
Απξίιηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Γζα ανηεηυ ηαζνυ ζ‟ έπς παναημθμοεήζεζ ιε πνμζμπή, υπζ θυβς ηάπμζαξ απμηοπίαξ απυ ιένμοξ ζμο, αθθά θυβς ηδξ πμθφ πναβιαηζηήξ επζηοπίαξ ηδξ πκεοιαηζηήξ ζμο πνμζπάεεζαξ. Ώοηυ θαίκεηαζ ηάπςξ πανάδμλμ κα θέβεηαζ, έηζζ δεκ είκαζ; Ώθθά δ επζηοπία ιπμνεί ιενζηέξ θμνέξ κα αβμναζεεί ζε πμθφ ορδθή ηζιή ηαζ ιζα εζδζηή πνμζπάεεζα πμο μδδβεί ζηδκ επζηοπία δ μπμία αθήκεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ζε ηαηάζηαζδ πθήνμοξ ελμοεέκςζδξ, πνέπεζ απυ ιυκδ ηδξ κα εεςνείηαζ έκα πνυαθδια πμο απαζηεί θφζδ ηαζ – ζηδκ πενίπηςζή ζμο – άιεζδ θφζδ. Δ απυθαζή ζμο κα ελαβκίζεζξ ηαζ κα ηαεανίζεζξ ηδκ ηαηχηενδ θφζδ ζμο ήηακ ηυζμ ιεβάθδ χζηε ελακηθήεδηεξ ζ‟ αοηή ηδ δζαδζηαζία· δ εζςζηνεθήξ πνμζμπή ζμο ζηδκ ηθήζδ ηδξ ροπήξ ζμο ήηακ ηυζμ ιεβάθδ χζηε δ “ηακμκζηή ζμο αημή ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ” (υπςξ θέβεηαζ εζςηενζηά) ελαζεέκδζε. Δ απυθαζή ζμο κα επζηφπεζξ ημκ ηαθυ δνυιμ ήηακ ηυζμ ιεβάθδ χζηε υθεξ μζ δοκάιεζξ ηδξ θφζδξ ζμο ακαθχεδηακ ζημ ένβμ ημο ακαπνμζακαημθζζιμφ ηαζ ηχνα πμο ημ ένβμ έβζκε, θαίκεηαζ (εα ζμο γδημφζα κα ζδιεζχζεζξ ηδ θέλδ “θαίλεηαη”) υηζ δεκ έπεζ απμιείκεζ ηίπμηε ιέζα ζμο ιε ημ μπμίμ κα οπδνεηήζεζξ, ιέζς ημο μπμίμο κα εηθνάζεζξ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ επίηεολδξ ή κα εηθνάζεζξ εηείκδ ηδ πανά ηαζ ηδκ εζνήκδ πμο είκαζ δ θφζδ ηδξ ροπήξ ηαζ πμθφηζιδ ζημοξ άθθμοξ. ηδ ζςιαηζηή ακάννςζδ, υηακ μ πάζπςκ έπεζ ηενδίζεζ ηδ ιάπδ αθθά είκαζ αηυιδ πμθφ άννςζημξ βζα κα ημ λένεζ, θηάκεζ δ δφζημθδ εηείκδ ζηζβιή υπμο δεκ οπάνπεζ ηαιζά επζεοιία επζζηνμθήξ ζηδ γςή, ηαιζά δφκαιδ κα ηάκεζ ηάηζ ηαζ ηαιζά ζηακυηδηα κα είκαζ ηάηζ άθθμ εηηυξ απυ παεδηζηυξ ηζ αδζάθμνμξ· δεκ ημο έπεζ απμιείκεζ ηαιζά ζηακυηδηα εηηυξ (ιε ηδκ πανμπή ηάπμζαξ ελςηενζηήξ αμήεεζαξ) κα ηναηά ημ ηενδζζιέκμ έδαθμξ ηαζ κα εθπίγεζ, ηάπςξ ακέθπζδα, υηζ εα έθεεζ μ ηαζνυξ πμο εα κζχεεζ δζαθμνεηζηά. Ώοηυ ζε πενζβνάθεζ ζςζηά. Σμ πνυαθδιά ιμο είκαζ πχξ κα ζε αμδεήζς κα βονίζεζξ ζηδκ εοηοπζζιέκδ, ζδιακηζηή γςή, αδεθθέ ιμο. πεδυκ υθα υζα ιπμνχ κα ζμο πς ζημ ζηάδζμ αοηυ εα πέζμοκ ζε αοηζά πμο αημφκ ηαζ είκαζ πνυεοια αθθά δεκ ηαηαθαααίκμοκ. Αε ζε εκδζαθένεζ ακ ζε επαζκέζς βζα ηδκ επζηοπή ενβαζία. Ώθθά, θίθε ιμο, έρεηο ηαεανυ ζπίηζ· έρεηο δχζεζ ιζα ηαθή ιάπδ· έρεηο πενάζεζ απ‟ ηα φδαηα ημο ελαβκζζιμφ ηαζ αβήηεξ ζηδκ άθθδ υπεδ. Έρεηο ζηαεεί ζηαεενά ηαζ ηναηήζεζ ημ ηενδζζιέκμ έδαθμξ αηυιδ ηζ ακ δεκ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. Ώθθά δ ροπζηή ζμο ηυπςζδ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ χζηε δε αθέπεζξ ηα ηένδδ. Αεκ εκδζαθένεζαζ βζα ημ ιέθθμκ μφηε βζα ημ πανεθευκ. Δ γςή οπήνλε ζηθδνή ηαζ ηα πνμαθήιαηά ζμο ιεβάθα. θα υζα οπήνπακ ιέζα ζμο έπμοκ ελακηθδεεί ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ παθζχκ ζμο πνμαθδιάηςκ· πζζηεφεζξ ιενζηέξ θμνέξ υηζ δεκ έπεζ απμιείκεζ ηχνα ηίπμηε ιε ημ μπμίμ κα κζχεεζξ ηζ άθθεξ θμνέξ κζχεεζξ οπεναμθζηά. Νζχεεζξ υηζ δεκ οπάνπεζ ιέζα ζμο ηίπμηε ιε ημ μπμίμ κα πνμπςνήζεζξ, ιε ημ μπμίμ κα ακηζιεηςπίζεζξ ημ ιέθθμκ – ηαιζά πανά, ηαιζά αζζζμδμλία ηαζ ηαιζά εθπίδα βζα πναβιαηζηή αεθηίςζδ ηςκ ζοκεδηχκ. Κζ υιςξ πνμπςνείξ. Βίζαζ αηυιδ κέμξ ηζ δ γςή ιπμνεί κα έπεζ πμθθά βζα ζέκα ακ ηδκ ακηζιεηςπίζεζξ υπςξ πνέπεζ κ‟ ακηζιεηςπζζεεί.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
396
Σζ εα πνμηείκς βζα κα ζε αμδεήζς; Πνχηα απ‟ υθα εα ζμο γδημφζα κα παναηήζεζξ ηάεε εζςηενζηή ηαζ πκεοιαηζηή ενβαζία πμο ηάκεζξ ηχνα – ηάεε πνμζςπζηυ δζαθμβζζιυ ηαζ ζημπαζιυ, ηδκ ηήνδζδ ημο πκεοιαηζημφ διενμθμβίμο ηαζ (αοηυ ίζςξ ζε εηπθήλεζ) εα ζμο γδηήζς κα είζαζ έκαξ απ‟ ημοξ πνχημοξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο πμο εα ανπίζεζ κ‟ αζπμθείηαζ μνζζηζηά ιε ημ πνυαθδια ηδξ παβηυζιζαξ βμδηείαξ. Θα πνμζθένεζξ άναβε έκα ιζηνμζημπζηυ ζπένια εκενβμφ γςήξ απ‟ ημ μπμίμ εα ιπμνέζεζ κα ακαπηοπεεί ιεβαθφηενμ ένβμ; μο γδηχ κα ζοκδεεείξ μνζζηζηά ηαζ ζοκεζδδηά ιε μνζζιέκμοξ ιαεδηέξ ιμο ηςκ μπμίςκ εα ζμο δχζς ηα μκυιαηα ηαζ μζ μπμίμζ είκαζ πνεζαφηενμί ζμο. Σμ ένβμ ημοξ είκαζ κα ζηνέρμοκ ηδκ ημζκή ημοξ πνμζπάεεζα ζηδκ εκίζποζδ ηαζ αμήεεζα ηςκ μιάδςκ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ηδ ζοθθμβζηή παβηυζιζα οπδνεζία. Πνμζπάεδζε ηάεε πνςί ζε ιζα ηαηάθθδθδ ζηζβιή κα ένεεζξ ζε επαθή ιαγί ημοξ – ζακ άημια ηαζ ζοθθμβζηά – ηαζ κ‟ ακηθήζεζξ απ‟ ηδ δφκαιή ημοξ ιέπνζ δ δζηή ζμο δφκαιδ κ‟ αολδεεί ζε ηάπμζμ ααειυ. Πνζκ ιενζηέξ εαδμιάδεξ ανηεημί απ‟ αοημφξ πνμζπάεδζακ κα ζε πθδζζάζμοκ ηαζ κα ζε αμδεήζμοκ, ζφιθςκα ιε ηζξ μδδβίεξ ιμο. Σχνα ζμο γδηχ κα πνμζπαεήζεζξ κα ημοξ πθδζζάζεζξ, υπζ βζαηί επζεοιείξ αμήεεζα βζα ημκ εαοηυ ζμο, αθθά βζαηί πνεζάγεζαζ αοηή ηδ ζηζβιή δφκαιδ βζα κα ακαθάαεζξ ημ ένβμ πμο ζμο δίκς… Άθδζε ηδ δφκαιδ ηαζ ηδκ αβάπδ ημοξ κα λεποεμφκ ιέζα ζμο βζα κα ζε δοκαιχζμοκ. Άθδζε ηζξ ακαννςηζηέξ δοκάιεζξ ημο θςηυξ ηαζ ηδξ αβάπδξ κα ηάκμοκ ημ ένβμ ημοξ ηαζ πεξίκελε απνηειέζκαηα… Θα ζμο έηακα ιζα πναηηζηή πνυηαζδ: ηακ έθεεζ δ ηαηάθθδθδ εοηαζνία, ακαγήηδζε ηδ δναζηδνζυηδηα ημο θοζζημφ πεδίμο ζε ηάπμζα άθθδ εέζδ απ‟ αοηή πμο ανίζηεζαζ ηχνα. Μζα αθθαβή πενζαάθθμκημξ ιε κέα πνυζςπα ηαζ κέεξ ζηδκέξ εα είπε πναβιαηζηή αλία βζα ζέκα ηαζ πνέπεζ κα ανεεεί. Γήηδζε αοηή ηδκ αθθαβή ηαζ άδναλέ ηδκ υηακ έθεεζ. Θα ήεεθα κα πς ιζα ηεθεοηαία θέλδ: Δ ζφβηνμοζδ ιεηαλφ ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ είκαζ εηείκδ πμο δδιζμονβεί ηδκ παβηυζιζα βμδηεία. Δ δζάθοζδ αοηχκ ηςκ ακηζεέηςκ δζα ηδξ δνάζδξ εκυξ κμο ηέηανηδξ αηηίκαξ ιπμνεί, υηακ εκςεεί ιε άθθμοξ πμο ενβάγμκηαζ πάκς ζ‟ αοηέξ ηζξ βναιιέξ, κα αμδεήζεζ ζηδ δζάθοζδ ηδξ βμδηείαξ. ημ ένβμ αοηυ ζε ηαθμφιε ηχνα δ ροπή ζμο ηζ εβχ. Γήζε πάκς απ‟ ημκ ηυζιμ ημο αζζεήιαημξ ηζ επεζδή έπεζξ κζχζεζ ηυζμ πμθφ ηζ έπεζξ οπμθένεζ ηυζμ πμθφ, ενβάζμο ηχνα ζημκ ηυζιμ ημο κμο. Γήζε ζημ κμδηζηυ πεδίμ, ζημ ααζίθεζμ ηδξ ροπήξ ηαζ ημο κμο. Κθείκμκηαξ, εα ήεεθα βζα κα ζε αμδεήζς κα πνμζεέζς ηζξ αηυθμοεεξ πθδνμθμνίεξ: 1. Δ εκένβεζα ηδξ ροπήξ ζμο (δεφηενδ αηηζκζηή εκένβεζα) εηθνάγεηαζ δζα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ. Ήζμοκ ηαζ είζαζ Ώνγμφκα. 2. Δ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ έπεζ ζηναθεί ηζ ενβάγεηαζ δζα ημο θοζζημφ ζχιαημξ. Ηαλνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκ ιεθεηήζεζξ ηζξ ηεθεοηαίεξ ζμο μδδβίεξ ζημ θςξ ηςκ βεβμκυηςκ ηαζ ηςκ αθθαβχκ – πμο είβμκηαζ ηαζ πνμαθέπμκηαζ εηεί – εα δεζξ πυζμ ζςζηά ήηακ ηα ζπυθζα ιμο υηζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
397
ζηδκ πναβιαηζηυηδηα είπεξ λεπενάζεζ ηδκ ηφνζα ιάπδ ηδξ γςήξ ζμο ηζ υηζ δ πξνζσπηθή ζμο ζφβηνμοζδ ηαζ ηα αημιζηά ηαζ ημνοθαία “ζδιεία ηνίζδξ” ζμο βζ‟ αοηή ηδ γςή είπακ δζεοεεηδεεί ηαζ λεπεναζηεί. Βίζαζ πζα εθεφεενμξ βζα οπδνεζία ηζ δ πνμηαεμνζζιέκδ οπδνεζία έπεζ έθεεζ ζημ δνυιμ ζμο. Δ πυνηα πνμξ ηδκ οπδνεζία αοηή ζηέηεζ μνεάκμζπηδ ηαζ είζαζ πζα έημζιμξ βζα εηείκμ ημ ιέηνμ ηδξ πνμζςπζηήξ εοηοπίαξ πμο εα ηαηαζηήζεζ ηδκ οπδνεζία ζμο απμηεθεζιαηζηυηενδ, εθεοεενχκμκηάξ ζε ζηδκ πνμζςπζηή ζμο γςή απυ ηζξ απμβμδηεφζεζξ ηαζ ηζξ πζέζεζξ πμο βζα ηυζμ πμθφ ειπυδζγακ ηδκ έηθναζδ ηδξ ροπήξ ζμο. Βδχ ανίζηεηαζ δ εοηαζνία ζμο, δ εββφδζή ζμο ηαζ δ εοεφκδ ζμο. Δ οπδνεζία ζηδκ μπμία ηθήεδηεξ είκαζ δοζπενήξ, αθθά εα ενβαζεείξ ιαγί ιε ιενζημφξ απ‟ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ αοηή οπάνπεζ πνυζεεηδ δφκαιδ ηαζ πενζζζυηενδ απυ επανηήξ απμγδιίςζδ βζα μπμζαδήπμηε ηυπςζδ ηαζ δοζημθία. Έηζζ ηχνα, αδεθθέ ιμο, ζ‟ αοηή ηδκ χνα ηδξ αίαζδξ παβηυζιζαξ έκηαζδξ ηαζ ηςκ δοζπενχκ πνμαθδιάηςκ άθδζε ημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο κα δζεοεφκεζ ηαζ ηδκ αβάπδ ηδξ ροπήξ ζμο κα ηαεμνίγεζ ηζξ ζηάζεζξ, κα ηαηεοεφκεζ ηδκ πμθζηζηή ηαζ κ‟ απμδεζιεφεζ ζημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ηδ δφκαιδ πμο εα θένεζ ηα επζεοιδηά απμηεθέζιαηα… Λίβα έπς κα ζμο πς αοηή ηδ ζηζβιή. Αεκ οπάνπεζ εζδζηή ενβαζία κα ζμο ακαεέζς, εηηυξ απ‟ ημ κα ζμο εκηοπχζς ηδκ ακάβηδ κα ηάκεζξ ηαζ κα δζαηδνείξ ηαεδιενζκά ιζα πμθφ ζηαεενή ηαζ αζζεδηή εοεοβνάιιζζδ. Ώκ ημ ηάκεζξ ηάεε πνςί ιε δφκαιδ ηαζ δζαφβεζα, ιπμνείξ κα πεζνζζεείξ απμηεθεζιαηζηά υθα υζα έπεζξ κα ηάκεζξ ηαζ κα ενβαζεείξ ιε εοπένεζα ηζ εοηοπία. Τπάνπμοκ ηυζα πμθθά κα ηάκεζξ ζπεηζηά ιε ηδκ αθθαβή ηςκ ζοκεδηχκ ζμο ηαζ ηυζεξ πνμζανιμβέξ κα βίκμοκ ζε ζπέζδ ιε ημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ ηαζ ηυζα πμθθά πνμαθήιαηα εηηεθεζηζηήξ θφζδξ ιε ηα μπμία κα αζπμθδεείξ ηαζ ηα μπμία πνμηφπημοκ απυ ηδκ επζηαηηζηυηδηα ηςκ ηαζνχκ ηαζ ηδκ ακαβηαζυηδηα ημο ένβμο χζηε ακ ηάκεζξ ηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία ηαζ ηδκ άθθδ ενβαζία πμο ζμο έπεζ ήδδ ακαηεεεί, δε εα γδηήζς ηίπμηε πενζζζυηενμ. Θα ήεεθα πάκηςξ κα ζμο ημκίζς ηδκ ακάβηδ πνμζμπήξ ζηδκ πενίμδμ ηδξ Πακζεθήκμο ηαζ ηδκ ακάβηδ κα ζδιεζχκεζξ ηάεε ακηίδναζδ πμο ιπμνεί κα έθεεζ ζημ δνυιμ ζμο. Ώοηυ εα ζμο επζηνέρεζ, ηχνα πμο έπεζξ πενάζεζ ηδ πεζνυηενδ ηνίζδ ηδξ γςήξ ζμο, κα ζοκμρίζεζξ ηδκ ηαηάζηαζδ, κ‟ αθήζεζξ πίζς ημ πανεθευκ ηαζ κα πνμπςνήζεζξ ζε ιζα κέα γςή ιε ιζα αίζεδζδ εθεοεενίαξ ηαζ ιε ιζα ζςζηή εηηίιδζδ ηςκ επζηεοπεέκηςκ απμηεθεζιάηςκ. Ηνχιηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Δ πεζεανπία ηδξ γςήξ ζ‟ έπεζ πνμςεήζεζ πάκς ζημ δνυιμ ζμο ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ ηαζ δ εφνα ηδξ οπδνεζίαξ, υπςξ λένεζξ, ζηέηεζ ακμζπηή. Μπεξ κε ραξά, βζαηί αοηή είκαζ ιζα πμζυηδηα πμο πνεζάγεηαζ κα εηθνάζεζξ. Μυκμ έκα πνάβια πνέπεζ κα απμννμθήζεζ ηδκ πνμζμπή ζμο αοηή ηδ ζηζβιή ηζ αοηυ είκαζ δ απμθοβή ηδξ βμδηείαξ ηδξ απαζπυθδζδξ. Αεκ λένς πχξ αθθζχξ κα ηδκ μκμιάζς. Ο ιαεδηήξ ιε πνμζςπζηυηδηα πνχηδξ αηηίκαξ ηείκεζ κα είκαζ οπεναμθζηά πνμζδθςιέκμξ ζηδκ οπδνεζία ημο ή ζηδκ ζδζαίηενδ βναιιή ζηέρδξ ηαζ δνάζδξ ημο, ή αθθζχξ απαζπμθείηαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
398
μθμηθδνςηζηά ιε ηάπμζμ άημιμ ή μιάδα αηυιςκ. Δ δοκαιζηή ηζ έκημκδ αοηή απαζπυθδζδ ιπμνεί ζοπκά κα ειπμδίζεζ ηδ δζεφνοκζδ ηδξ ζοκείδδζδξ ηαζ ηδκ ακέθζλδ εηείκδξ ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ πμο είκαζ μοζζχδδξ πνμημφ ιπμνέζεζ κα θδθεεί μπμζαδήπμηε απυ ηζξ ηφνζεξ ιοήζεζξ. Βπζγδηχ κα δς κα ιεζχκεηαζ δ βμδηεία ιέζα ζμο. Δ δζπθή γςή ημο ιαεδηή δεκ είκαζ πμηέ εφημθδ βζα ημκ άκενςπμ ημο μπμίμο δ πνμζςπζηυηδηα ανίζηεηαζ ααζζηά πάκς ζηδ βναιιή ηδξ ηαηεοεοκυιεκδξ δφκαιδξ ηαζ ηδξ εζηζαζιέκδξ εέθδζδξ. Ώοηυ πνέπεζ κα ημ έπεζξ πμθφ πνμζεηηζηά ηαηά κμο, βζαηί ζοπκά δ ηαηεοεοκυιεκδ αοηή δφκαιδ δε δζαπφκεηαζ επανηχξ ηαζ μζ ιζηνμί ή ημκηζκμί ακηζηεζιεκζημί ζημπμί, επεζδή αθέπμκηαζ απυ πμθφ ημκηά, ιπμνμφκ κα ηαηαζηνέρμοκ αοηυ πμο δμιεί ή επζδζχηεζ ή αβαπά ιέζς ηδξ ηαεαοηήξ έκηαζδξ ηδξ εζηζαζιέκδξ εκένβεζαξ. ,ηζ ιπμνεί κα ημ απμηνέρεζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο είκαζ δ ζοκεπήξ εθανιμβή ημο θςηυξ ηαζ ηδξ αβάπδξ ηδξ ροπήξ ζμο ιε αολακυιεκδ έκηαζδ. Μδ θμαάζαζ, αδεθθέ ιμο, κα είζαζ πζμ ελςζηνεθήξ ηαζ πζμ ζοκεζδδηά πενζεηηζηυξ, βζαηί έηζζ εα ζοβπςκεφζεζξ ηαζ εα ζιίλεζξ ηδκ ροπή ηαζ ημ ζχια ηζ έηζζ εα ζζμννμπήζεζξ ηζξ πμζυηδηέξ ζμο ηαζ ε‟ αολήζεζξ ηδ πνδζζιυηδηά ζμο (ηαεχξ ηαζ ηδ δζηή ιαξ) ζηδκ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ. Φαίκεηαζ ιζα πανάλεκδ ιμνθή βμδηείαξ, αθθά ακ ιεθεηήζεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ημ πενζαάθθμκ ζμο ιε πνμζμπή, ε‟ ακαηαθφρεζξ ηδκ μνευηδηα ηδξ θμβζηήξ ηαζ ημο ζζπονζζιμφ ιμο. Δ ροπή πνέπεζ πάκημηε κα ιαεαίκεζ κα είκαζ μ “ζηνεθυιεκμξ ηνμπυξ” ή μ “ηζκμφιεκμξ θςηυξ” πμο πνμζεββίγεζ ηδ γςή απ‟ υθεξ ηζξ δζεοεφκζεζξ ηαζ αηηζκμαμθεί πξνο ηα έμσ απυ έκα εζηζαζιέκμ ηέκηνμ ηζ αοηυ ζακ απμηέθεζια μνεήξ απαζπυθδζδξ ιε ημ πέδζμ. Μδκ λεπκάξ υηζ δ βμδηεία είκαζ απθά ιζα δζαζηνέαθςζδ ηδξ αθήεεζαξ ηαζ ιζα ρεφηζηδ ακηακάηθαζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ζα έπς κα ζμο πς πνμηφπημοκ απ‟ ηζξ πνμδβμφιεκεξ μδδβίεξ ζμο. Ώκανςηζέιαζ πυζμ δζάααζεξ ηαζ ζημπάζεδηεξ ηζξ ζδέεξ πμο ιεηαδυεδηακ εηεί; Μπμνεί κα ζηεθεείξ υηζ ηαηά πάζα πζεακυηδηα λένς ηζ υηζ δ ενχηδζή ιμο είκαζ πενζηηή. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα ιάεμοκ υηζ ζηδκ έκημκδ απαζπυθδζδ ημο παβηυζιζμο ένβμο ιαξ Βηείκμζ πμο οπδνεημφκ ηδκ ακενςπυηδηα δεκ έπμοκ ηδκ επζεοιία, μφηε ηαζ ηδκ πνυεεζδ κα ιεθεηήζμοκ ηζξ θεπημιένεζεξ ηδξ γςήξ εκυξ ιαεδηή, ή κα εζζαάθθμοκ ζηζξ πνμζςπζηέξ ημο οπμεέζεζξ. Σμ ιυκμ ζημ μπμίμ εκδζαθενυιαζηε είκαζ κα δζαηνζαχζμοιε ηδκ ακάπηολδ ημο εζχηενμο θςηυξ ηαζ ηδκ πμζυηδηα ηδξ οπδνεζίαξ ημο. Παναηδνμφιε ηα δφμ αοηά ηαεχξ πνμαάθθμοκ πναβιαηζηά πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. Θα ήεεθα κα ζμο εοιίζς υηζ ζακ άημια ή ζακ δναζηήνζεξ πνμζςπζηυηδηεξ (πμζμ απ‟ ηα δφμ, αδεθθέ ιμο;) “δζαθεφβεηε απμηνοθζζηζηά ηδξ πνμζμπήξ ιμο”, βζαηί ενβάγμιαζ ιαγί ζαξ εκηεθχξ ζε ροπζηά επίπεδα ηαζ ζημ πεδίμ ηδξ κμδηζηήξ θχηζζδξ. ε ζέκα, αδεθθέ ιμο, ημ εζχηενμ θςξ είκαζ πνάβιαηζ έκημκμ, αθθά δεκ αηηζκμαμθεί. Λάιπεζ ζημ ηέκηνμ ηδξ φπανλήξ ζμο ηαζ ιε ηέημζα έκηαζδ χζηε ζπεδυκ ζε ηοθθχκεζ. Μπμνείξ κα θακηαζεείξ, ηαεχξ ιεθεηάξ ηα θυβζα ιμο, ημ απμηέθεζια ιζαξ ηέημζαξ ηαηάζηαζδξ; Έκα θςξ πμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
399
θάιπεζ ζ‟ έκα ηαθά ηθεζζηυ θακάνζ ιπμνεί κα θςηίγεζ ηα εζςηενζηά ημο ημζπχιαηα αθθά πμζα είκαζ δ πνδζζιυηδηά ημο βζα ημκ ηάημπμ ή ημοξ άθθμοξ; Δ πανμιμίςζδ αοηή είκαζ – υπςξ υθεξ μζ πανμιμζχζεζξ – θακεαζιέκδ, αθθά πνδζζιεφεζ βζα κα ζμο δείλεζ εζημκζηά ημ εέια αοηήξ ηδξ μδδβίαξ. Έπεζξ έκα έκημκμ εζχηενμ θςξ πμο εηπμνεφεηαζ απ‟ ηα πέηαθα βκχζδξ ημο εβςζημφ θςημφ – ιζθχκηαξ ζοιαμθζηά. Έπεζξ πμθθή βκχζδ ηαζ πμθθή κμήιμκα ηαηακυδζδ ή εεςνία. Έκα ιένμξ ηδξ ημ έπεζξ εθανιυζεζ· υπζ ημ ιεβαθφηενμ. Σμ εζχηενμ αοηυ θςξ ή βκχζδ δε πνδζζιεφεζ βζα κα ζμο απμηαθφρεζ ηα εζςηενζηά ημζπχιαηα ηδξ φπανλήξ ζμο – εηείκεξ ηζξ υρεζξ ηδξ ιμνθζηήξ θφζδξ πμο μκμιάγμοιε ημ ζοκμθζηυ ημοξ απμηέθεζια πνμζςπζηυηδηα. Έπεζξ ζοκείδδζδ ημο ηαηχηενμο εαοημφ ζμο, ηςκ πενζμνζζιχκ ζμο, ηδξ επζεοιδηζηήξ ζμο θφζδξ, ηςκ δζαεέζεςκ ηζ ακηζδνάζεχκ ζμο, ηςκ απμεαννφκζεςκ, δοζημθζχκ ηαζ απμβμδηεφζεχκ ζμο· λένεζξ ηζ εα επζεοιμφζεξ κα είζαζ, αιιά απηφ πνπ είζαη ζε έθθξαζε απνξξνθά ηελ πξνζνρή ζνπ ιέπνζ ημ ζδιείμ ηδξ αδνάκεζαξ. ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα ακαθένεδηα ζηδ “βμδηεία ηδξ απαζπυθδζδξ” πμο ζε ηαηείπε, ζε πενζέααθε ηαζ ζε νφειζγε. Δ βμδηεία αοηή παναιέκεζ αηυιδ, ίζςξ πζμ ζζπονή. διαίκεζ ιζα έκημκδ, ακαπυθεοηηδ (απ‟ ηδ ζημπζά ζμο) απαζπυθδζδ ιε ημκ εαοηυ ζμο, ι‟ αοηά πμο ζε εκδζαθένμοκ, ι‟ αοηά πμο ζοιπαεείξ, ιε ημ πχξ κζχεεζξ θοζζηά ηαζ ζοκαζζεδιαηζηά, ιε ηδκ ακηίδναζή ζμο ζημοξ ακενχπμοξ ηαζ ημ πενζαάθθμκ ηαζ ιε ηζξ οθζηέξ υρεζξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ – πνήιαηα, οβεία, πενζαάθθμκ ηαζ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ ακενχπςκ. Δ ηαηάζηαζδ αοηή είκαζ ηχνα ηυζμ μλεία χζηε ζηνμαζθίγεζαζ ζημ ηέκηνμ ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο γςήξ, ιδ αθέπμκηαξ ηίπμηε απυ ηδκ πναβιαηζηυηδηα υπςξ εα ιπμνμφζεξ κα ηδ δεζξ, ιδκ αημφβμκηαξ ηίπμηε εηηυξ απ‟ ηδκ δπχ ηςκ δζηχκ ζμο ζηέρεςκ ηαζ ιδκ παίνκμκηαξ, αδεθθέ ιμο, αθδεζκή πανά ή εοπανίζηδζδ απυ ηδ γςή ηδξ οπδνεζίαξ. Αε γδηχ κα ζε απμεαννφκς, βζαηί αηυιδ ηαζ δ απμεάννοκζή ζμο είκαζ ιζα απαζπυθδζδ ηδκ μπμία ιπμνείξ ηάθθζζηα κα δζεοεεηήζεζξ. Γδηχ κα ζε αβάθς απ‟ ημ αάθημ ζημκ μπμίμ αοείγεζαζ (ή εα έπνεπε κα πς ζπανηανάξ; Ώοηέξ μζ θεπημθμβίεξ ηδξ Ώββθζηήξ βθχζζαξ αηυιδ πανμοζζάγμοκ βζα ιέκα δοζημθίεξ) ηαζ κα ζε ζηείθς πανμφιεκμ ζημ δνυιμ ζμο. Υνεζάγεηαζ άναβε κα ζμο ημκίζς υηζ ζημ θςξ ημο παβηυζιζμο πυκμο δεκ έπεζξ θυβμ κα παναπμκζέζαζ· υηζ ζηδ εέα ηδξ παβηυζιζαξ εθίρδξ δ γςή ζμο δεκ έπεζ ηίπμηε πμο κα ιπμνεί κα ζοβηνζεεί ι‟ αοηή· υηζ ιπνμζηά ζημκ πυκμ ηςκ βοκαζηχκ ηαζ ηςκ ιζηνχκ παζδζχκ ηαζ ηςκ ακενχπζκςκ υκηςκ ζηζξ πενζζζυηενεξ πχνεξ δ γςή ζμο έπεζ θίβα πμο κ‟ απαζημφκ θνμκηίδα; Τπάνπμοκ βφνς ζμο άκενςπμζ πμο εκδζαθένμκηαζ βζα ηδκ αζθάθεζά ζμο· έπεζξ ζοκενβάηεξ πμο είκαζ θίθμζ ζμο ηαζ απ‟ ημοξ μπμίμοξ δε πςνίζηδηεξ απ‟ ηζξ ζηθδνέξ ηαηαζηάζεζξ ημο πμθέιμο· έπεζξ έκα ένβμ γςήξ ηαζ ιπμνείξ κα οπδνεηήζεζξ Βιάξ ηαζ ηδκ ακενςπυηδηα· δε ζμο θείπμοκ ηα ακαβηαία βζα ηδ γςή ηαζ δεκ λένεζξ ηδ ζδιαζία ημο ηνφμο ηαζ ηδξ πείκαξ ή εκυξ ιέθθμκημξ πμο δεκ έπεζ ηίπμηε πανά πενζζζυηενδ αβςκία· δεκ είζαζ ηζαηζζιέκμξ απυ πυκμ μφηε ακαβηαζιέκμξ κα ημζηάγεζξ ημκ πυκμ ηςκ άθθςκ. Πμζα είκαζ θμζπυκ δ αζηία ηδξ ηαηάζηαζήξ ζμο; Σζ ανίζηεηαζ ζηδ νίγα ηδξ κηδέξηαο ζμο (υπςξ ημ θέκε μζ Λαηίκμζ); Σζ μδδβεί ζηδκ αίζεδζδ ηδξ ζςιαηζηήξ αζεέκεζαξ ηαζ ζηδ αανοεοιία ηαζ ηδκ ηαηάεθζρδ ιε ηδκ μπμία παζνεηάξ ημκ ηυζιμ; Μυκμ δ βμδηεία
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
400
ηδξ απαζπυθδζδξ – ιζαξ έκημκδξ απαζπυθδζδξ ιε ημκ εαοηυ ζμο. Ώκ μκμιάζς αοηή ηδ ζηάζδ “αοημμζηηζνιυ”, εα ηδ δεπεείξ ηαζ εα πνδζζιμπμζήζεζξ ημ κμήιμκα κμο ζμο βζα κα αβεζξ απ‟ ημ αδζέλμδμ; Οζ ιαεδηέξ πνεζάγεηαζ κα ιάεμοκ ηδ δζάηνζζδ ζηδ πνήζδ ηςκ μνβάκςκ πμο πνέπεζ κα πνδζζιμπμζήζμοκ βζα κα εθεοεενςεμφκ απ‟ ημοξ πενζμνζζιμφξ ηαζ ηα ιεζμκεηηήιαηά ημοξ. Τπάνπεζ πμθθή θθοανία ζπεηζηά ιε ηδκ “ηθήζδ ηδξ ροπήξ” ή πανυιμζμοξ υνμοξ. ιςξ δελ είκαζ δ ροπή πμο πνέπεζ κα ηθδεεί· βζα ζέκα δ πνήζδ ηςκ κμδηζηχκ δζαδζηαζζχκ (πμο ηαηέπεζξ πθήνςξ βζα ηζξ ακάβηεξ ζμο) ε‟ απμζαθδκίζεζ ημ γήηδια. οθθμβίζμο ηζξ αζηίεξ ηδξ αίζεδζήξ ζμο ηδξ απμβμήηεοζδξ ηαζ ηδξ απυθναλδξ – οθζηά ηαζ πκεοιαηζηά. Πνμζδζυνζζε ηδ θφζδ ηςκ παναπυκςκ ζμο βζα ηδ γςή ηαζ αάθε ιπνμζηά ζμο ηζξ πανάθθδθεξ πδβέξ ηδξ ζηακμπμίδζήξ ζμο. Καθθζένβδζε ιζα αίζεδζδ ηςκ ζπεηζηχκ αλζχκ, ζοβηνίκμκηαξ ηδ γςή ζμο ιε ηδκ επανηή δοκαηυηδηα έηθναζδξ, ηα ιέζα βζα κα ελαζθαθίζεζξ ηζξ ηνεζξ ακάβηεξ ηδξ γςήξ (ζηέβδ, ηνμθή ηαζ εένιακζδ) ηαζ ηζξ ζοκεήηεξ ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο ιε εηείκεξ πμο ακηζιεηςπίγμοκ ζήιενα αιέηνδηα εηαημιιφνζα ηαζ ζηζξ μπμίεξ ηαζ δζα ηςκ μπμίςκ πνέπεζ κα ενζαιαεφζμοκ. Πμφ ανίζηεηαζ μ ενίαιαυξ ζμο, αδεθθέ ιμο; Δ ιφδζδ είκαζ ιζα δζαδζηαζία ααειζαίςκ ενζάιαςκ ηαζ γδηχ κα ζε αμδεήζς πνμξ αοηή ηδ δζαδζηαζία. Ώθμφ ηα είπα υθα αοηά, αξ ζμο εοιίζς ηαοηυπνμκα υηζ ηάεε ακηίδναζδ ηαηάεθζρδξ ζακ απμηέθεζια ηςκ θυβςκ ιμο ε‟ απμδείλεζ απθά ηδκ έηηαζδ ηδξ εζθζηνζκμφξ πανμοζίαζήξ ιμο. Γζα κα ζε πανδβμνήζς εα ήεεθα κα ημκίζς υηζ ακ δεκ ήζμοκ ζε εέζδ κα ενζαιαεφζεζξ, ακ δε ανζζηυζμοκ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ ηζ ακ δεκ ήζμοκ έκαξ άκενςπμξ ζε επαθή ιε ηδκ ροπή ημο, δε εα έπακα ημ πνυκμ ή ημκ ηυπμ κα ζε αμδεήζς κα δεζξ ηαζ κα πεζνζζεείξ ημ πνυαθδιά ζμο. Ββχ, μ Αζδάζηαθυξ ζμο, πζζηεφς ζ‟ εζέκα ηαζ ζηδκ ζηακυηδηά ζμο κα απμηζκάλεζξ ηδ βμδηεία ηδξ απαζπυθδζδξ. Έπς ειπζζημζφκδ υηζ υζμ δφζημθμξ ηζ ακ είκαζ μ αβχκαξ, εα επζιείκεζξ ιέπνζ ημ ενζαιαεοηζηυ ηέθμξ. Δ απμιμκςιέκδ πνχηδ αηηζκζηή ζμο πνμζςπζηυηδηα ζημ ζπεηζηά ορδθυ ζδιείμ μθμηθήνςζήξ ηδξ έπεζ ηχνα αδζηαζμθυβδημ έθεβπμ. Πνέπεζ κα ηονζανπδεεί απυ ηδκ ροπή ηδξ μπμίαξ δ θφζδ είκαζ αβάπδ. Έπεζξ ηδ βκχζδ. Υνεζάγεζαζ πενζζζυηενδ αβάπδ. ηακ θές “αβάπδ”, ακαθένμιαζ ζηδκ ροπζηή αβάπδ ηζ υπζ ζηδ ζημνβή, ημ ζοκαίζεδια ή ημ αίζεδια. Ώκαθένμιαζ ζ‟ εηείκδ ηδκ απμζπαζιέκδ, ααεζά αβάπδ πμο ιπμνεί κα δζαποεεί ζηδκ πνμζςπζηυηδηα, απμδεζιεφμκηάξ ηδκ απ‟ ηδκ πενζμνζζιέκδ έηθναζδ ηαζ ηαοηυπνμκα δζαπφκεηαζ ζημ πενζαάθθμκ. Πχξ εα εθεοεενχζμοιε ηδκ υρδ αβάπδ ηδξ ροπήξ ζμο; Ώοηυ είκαζ ημ ηφνζμ πνυαθδιά ζμο αοηή ηδ ζηζβιή. Με ημ δζαθμβζζιυ ηαζ ιε μνζζιέκα πναηηζηά ιέηνα. Σα ηεθεοηαία αοηά πνέπεζ κα ηα επελενβαζεείξ ιυκμξ ζμο· μ Αζδάζηαθμξ ιπμνεί κα ζμο δείλεζ ημ ζηυπμ, κα επζζδιάκεζ ηα ειπυδζα ηαζ κα πνμηείκεζ θφζεζξ. Σζξ ηνεζξ αοηέξ ζοκεήηεξ ηζξ έπς εηπθδνχζεζ. Ο ιαεδηήξ ιεθεηά ηδκ ηαηάζηαζδ ηζ έπεζηα εθανιυγεζ εηείκεξ ηζξ ιεευδμοξ πμο ημο θαίκμκηαζ υηζ οπυζπμκηαζ ηζ υηζ οπμδεζηκφμκηαζ ζςζηά. Πνμηείκς θμζπυκ ιζα πνμζεηηζηή δζαδζηαζία θμβζηήξ ζηέρδξ έηζζ χζηε λα αλαθαιπθζνχλ απφ ζέλα μζ νίγεξ ηδξ απαζπυθδζήξ ζμο ιε ημ ιζηνυ εαοηυ. Αεκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
401
απαζηείηαζ δ απμδμπή ηςκ δδθχζεχκ ιμο· ιζα κμδηζηή δναζηδνζυηδηα πμο εα επζηεθεζεεί ιυκμ απυ ζέκα εα ζμο επζηνέρεζ κα ακαηαθφρεζξ ηδκ αθήεεζα υζςκ ζμο οπέδεζλα ηαζ εα ζε μδδβήζεζ κα ηάκεζξ ηα ακαβηαία αήιαηα. Ώθμφ ζοθθμβζζεείξ ημ γήηδια, ιδκ αβςκζζεείξ ηυηε ιε ηζξ ζοκεήηεξ πμο ακαηάθορεξ, αθθά εθάνιμζε ζηδ γςή ζμο ηζξ ακηίεεηεξ πμζυηδηεξ ιε απμθαζζζηζηυηδηα ηζ επζιμκή. Ο αοημμζηηζνιυξ πνέπεζ κα δχζεζ ηδ εέζδ ημο ζημ εοζπθαπκζηυ εκδζαθένμκ βζα ημοξ άθθμοξ – εηείκμοξ πμο είκαζ ζημ ζπίηζ ζμο, ζηζξ επζπεζνδιαηζηέξ ζμο ζπέζεζξ ηαζ υθμοξ υζμοξ ζοκακηάξ ηαζ δ γςή ηζ δ ιμίνα θένκμοκ ζημ δνυιμ ζμο. Δ απμιυκςζδ πνέπεζ κα δχζεζ ηδ εέζδ ηδξ ζηδ ζοκενβαζία, υπζ ζε ιζα ακαβηαζηζηή ζοκενβαζία αθθά ζε ιζα αοευνιδηδ επζεοιία κα είζαζ ιε ημοξ άθθμοξ ηαζ κα ιμζνάγεζαζ ιαγί ημοξ ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ δσληαλνχ, αγαπεηηθνχ, απνθξπθηζηηθνχ θαζήθνληνο. οθθμβίζμο πμθφ ηδκ ηεθεοηαία αοηή θνάζδ. Βίκαζ ιζα ζπενιαηζηή ζηέρδ βζα ηδκ ηςνζκή ζμο γςή. Δ δεφηενδ οπυδεζλδ είκαζ δ ηαθθζένβεζα ηδξ αδζαθμνίαξ – ηδξ πκεοιαηζηήξ εηείκδξ αδζαθμνίαξ πμο δε δίκεζ οπεναμθζηή πνμζμπή ζημ θοζζηυ ζχια, ή ηζξ δζαεέζεζξ ηαζ ηα αζζεήιαηα, ή ηζξ κμδηζηέξ πθάκεξ. Σμ ζχια οπάνπεζ ηαζ πνέπεζ κα έπεζ ηδ δέμοζα θνμκηίδα· ηα αζζεήιαηα ηζ μζ δζαεέζεζξ είκαζ ζζπονά ηζ ελακηθδηζηά ηζ απ‟ αοηά, αδεθθέ ιμο, ένπεηαζ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ θοζζηήξ ζμο δοζπένεζαξ. Ώζπμθήζμο ι‟ αοηά υπζ παθεφμκηαξ αθθά οπμηαεζζηχκηαξ ηα ιε άθθα εκδζαθένμκηα, αβκμχκηαξ ηα ηζ ακηζιεηςπίγμκηάξ ηα ιε αδζαθμνία ςζυημο ελαθακζζεμφκ απυ έθθεζρδ εκδζαθένμκημξ ηαζ ηδ αναδεία θεμνά. Αίκεζξ πμθθή πνμζμπή ζηα επμοζζχδδ. Δ ηνίηδ πνυηαζή ιμο είκαζ κα ζμο δχζς έκακ πνμζςπζηυ δζαθμβζζιυ πμο ιπμνεί κα πνδζζιεφζεζ ηαζ κα ζε αμδεήζεζ: ΠΡΟΧΠΕΚΟ ΑΕΏΛΟΓΕΜΟ
1. Υαθάνςζε. Σαοηίζμο ιε ηδκ ροπή ηαζ πνμζπάεδζε κα ελαθείρεζξ ηδκ πξνζσπηθή ζοκείδδζδ. Βδχ ανίζηεηαζ ημ πεδίμ ιάπδξ ζμο. Έκα έκημκμ εκδζαθένμκ βζα ηάπμζμ άθθμ εέια είκαζ μ ηφνζμξ ηνυπμξ δζαθοβήξ. 2. Βηθχκδζε ημ Ο.Μ. πνμζπαεχκηαξ (ηαεχξ ημ ηάκεζξ) κα ηαθέζεζξ ηδκ ροπή. Ώοηή δ εηθχκδζδ ημο Ο.Μ. ηαηεοεφκεηαζ πνμξ ηα πάκς απυ ζέκα, ηδκ πνμζςπζηυηδηα, πνμξ ηδκ επζζηζάγμοζα, ακαιέκμοζα ροπή. Βίκαζ ημ ηνζπθυ ηάθεζια ηςκ θμνέςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. 3. Αέλμο ηδκ επαθή ηαζ ηδκ ακηαπυηνζζδ ηαζ πίζηερε πςξ πνάβιαηζ οπάνπεζ. Βδχ ανίζηεηαζ δ απμδέζιεοζδ – δ πεπμίεδζδ ζημ βεβμκυξ ηδξ ροπήξ ηζ ζηδ ζπέζδ ηδξ ιαγί ζμο. 4. Αζαθμβίζμο έπεζηα πάκς ζηα επαηυθμοεα, πνδζζιμπμζχκηαξ ηδ βκχζδ ηαζ ημ κμο ζακ ιέεμδμ ηαηακυδζδξ. Ώπμδέλμο ηα επαηυθμοεα ζηα μπμία ηαηαθήβεζξ, ανηεί κα είκαζ ηα ορδθυηενα πμο ιπμνείξ κα θηάζεζξ. 5. Βπζηέκηνςζε ηδ ζοκείδδζή ζμο ζημ ηέκηνμ άγκα – ημ ηέκηνμ ηδξ δφκαιδξ ηαζ μθμηθήνςζδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Έπεζηα εηθχκδζε λακά ημ Ο.Μ., ηδ θμνά αοηή ζακ ροπή. 6. Έπεζηα εηθχκδζε λακά ημ Ο.Μ. ζακ ροπή ηαζ δεξ ημ: α. Να ελαβκίγεζ ημ κμο, έηζζ χζηε κα ελαθακίγεηαζ δ πθάκδ ημο πςνζζημφ εαοημφ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
402
α. Να δζχπκεζ ηδκ εβςζζηζηή απαζπυθδζδ ηαζ κα ηδκ οπμηαεζζηά ιε ημ έκημκμ εκδζαθένμκ βζα ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ημ ζπέδζμ ημο Θεμφ βζα ημκ άκενςπμ. β. Να γςμβμκεί ημκ αζεενζηυ θμνέα έηζζ χζηε ημ θοζζηυ ζχια κα βαθαακίγεηαζ ζε οπδνεζία ηαζ κα πθδιιονίγεζ ιε γςηζηυηδηα. Πίζηερε υηζ είκαζ έηζζ. 7. Έπεζηα, ηαεχξ ζοκδέεζαζ ζοκεζδδηά ιε ηδκ ροπή, ημκ πναβιαηζηυ, πενζεηηζηυ εαοηυ, πνμπχνδζε ζηδκ ενβαζία ζμο. Θα ζδιεζχζεζξ υηζ εδχ ηαθμφιε ηδ θεζημονβία ηδξ θακηαζζαηήξ ζμο ζηακυηδηαξ κα πζζηεφεζξ ηαζ ηδ δφκαιδ ημο ζημπαζηζημφ θμβζζιμφ ζμο. Δ μνεή πνήζδ ηςκ δφμ αοηχκ υρεςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ιέζα ζηδκ αηηίκα ημο θςηυξ ηδξ ροπήξ, εα ζμο θένμοκ ηδκ εθεοεενία. Ώθθά ζηα ανπζηά ζηάδζα ηδξ δζαδζηαζίαξ αοηήξ εα πνέπεζ κα δεπεείξ ημ θυβμ ιμο βζ‟ αοηή ηαζ ζοκεπχξ κα πνμπςνήζεζξ ζημ ένβμ αηυιδ ηζ ακ εζφ μ ίδζμξ δε αθέπεζξ ή δε κζχεεζξ ηακεκυξ είδμοξ απμηεθέζιαηα. Πνμζαθέπς ζε ζέκα βζα γςηζηή οπδνεζία, αδεθθέ ιμο· έπς ειπζζημζφκδ ζηδ δφκαιή ζμο κα ενζαιαεφεζξ. Θα ζμο οπεκεφιζγα υηζ μ ενίαιαμξ πνέπεζ κ‟ ανπίζεζ ζημ ζπίηζ ηαζ ζημ βναθείμ ζμο, θένκμκηαξ εοηοπία ηζ εθεοεενία ζημοξ άθθμοξ. Αχγνπζηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπεζξ ιείκεζ ημκηά ιμο πμθθά πνυκζα, ακ ηαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ακήηεζξ ζημκ υιζθμ εκυξ άθθμο δαζηάθμο. Βηείκμξ πάκηςξ (επεζδή ήζμοκ κέμξ ζημκ υιζθυ Σμο) ιμο γήηδζε κα ζε αμδεήζς – εζέκα έκακ αδεθθυ ζηδκ ίδζα αηηίκα. Γζα πνυκζα πμθθά ήζμοκ ζοκδειέκμξ ιαγί ιμο ηαζ εα ζοκεπίζεζξ κα είζαζ. ηακ Βηείκμξ ιε νχηδζε πνζκ θίβμ ηαζνυ – υπςξ ημ ηάκεζ ακ ηαζ ζε πμθφ αναζά δζαζηήιαηα – ηζ πνυμδμ έηακεξ, ημο απάκηδζα ςξ ελήξ. Ώκαθένς ηα αηνζαή θυβζα ιμο βζαηί ηζ αοηά επίζδξ εκζςιαηχκμοκ ημ ιήκοιά ιμο ζ‟ εζέκα. Βίπα: “Θα ζδιείςκε ιεβάθδ πνυμδμ ακ δεκ οπήνπε δ ηειπεθζά, δ θοζζηή αδνάκεζα ηαζ ιζα άνκδζδ κα ηάκεζ εοζίεξ ζε πνμζςπζηά επίπεδα βζα ημ ένβμ”. Ώοηή, αδεθθέ ιμο, είκαζ ιζα δήθςζδ βεβμκυημξ. Βιπμδίγεζαζ ζε ηάεε επίπεδμ απυ ηδκ αδνάκεζα ηζ απυ ηα θοζζηά πνμζπήιαηα ιζαξ ηαηήξ οβείαξ – ηαηήξ οβείαξ πμο είκαζ ακφπανηηδ. Δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηα ιπμνεί πάκημηε κα παναζφνεηαζ ζε δοκαιζηή πνδζζιυηδηα ηζ επαηυθμοεδ ηαθή οβεία απυ ιζα πνάλδ εέθδζδξ, πκεοιαηζηήξ εέθδζδξ. Δ θοζζηή ζμο αίζεδζδ υηζ είζαζ άννςζημξ μθείθεηαζ ηαεανά ζε πκεοιαηζηή μηκδνία – πνάβια πμο ιπμνείξ κα ελμοδεηενχζεζξ αιέζςξ, ακ ημ εεθήζεζξ. Έπεζξ ιζα ηανδζά βειάηδ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ, αθθά είζαζ πμθφ μηκδνυξ βζα κα ηδ πνδζζιμπμζήζεζξ. Θα ιπμνμφζεξ κα είπεξ αζηήζεζ ιζα επμζημδμιδηζηή επίδναζδ ζηα θίβα ηεθεοηαία πνυκζα, αθθά ήζμοκ πμθφ κςενυξ βζα κα ημ ηάκεζξ. Κάκεζξ ημ εθάπζζημ ηδξ ενβαζίαξ βζα ιαξ ζ‟ αοηέξ ηζξ ζηζβιέξ ηδξ έκηαζδξ, ακηί βζα ημ ιέβζζημ. Κζ υιςξ, αδεθθέ ιμο, απ‟ υθδ αοηή ηδκ ακάθοζδ πνμαάθθεζ ημ εκδζαθένμκ βεβμκυξ υηζ μζ πενζμνζζιμί, ηα ειπυδζα ηζ μζ αηέθεζέξ ζμο είκαζ ζπεηζηά ιζηνέξ ηαζ αζήιακηεξ. Μπμνμφκ κα οπενπδδδεμφκ εφημθα, ακ ημ εεθήζεζξ. ηακ Βηείκμξ άημοζε ηδ ζφκημιδ απάκηδζή ιμο, δεκ έηακε ηακέκα ζπυθζμ βζα έκα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
403
θεπηυ ηζ έπεζηα είπε: “Μυκμ δ εέθδζδ-βζα-ημ-ηαθυ εα αμδεήζεζ αοηυ ημκ άκενςπμ ηαζ εα ημκ παναηζκήζεζ ζε εκηαηζηή οπδνεζία. Πεξ ημο κα ζημπεφεζ ζ‟ αοηή! Γζαηί δ εκηαηζηή οπδνεζία υηακ ςεείηαζ ιέπνζ ημο ζδιείμο ημο ίδζμο ημο εακάημο, είκαζ μ ιυκμξ δνυιμξ απμδέζιεοζδξ απ‟ αοηή ηδ γςή”. Ώθμφ ζμο είπα αοηά, αδεθθέ ιμο, δεκ έπς ηίπμηε πενζζζυηενμ κα πς. ΔΜΒΕΧΔ: Ζ αδξάλεηα απνδείρζεθε πνιχ ηζρπξή θη ν δεισηήο απηφο παξαηηήζεθε κε δηθή ηνπ ειεχζεξε επηινγή απφ ηε ζπκκεηνρή ζην έξγν ηνπ Θηβεηαλνχ ζ’ απηή ηε δσή.
ημκ D.Β.Ε. Απξίιηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Δ εζζδμπή ζμο ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηαζ δ ακάεεζδ ζε ζέκα ιζαξ αολδιέκδξ εοεφκδξ ζηδκ οπδνεζία ηδξ Εενανπίαξ είκαζ πναηηζηά ζοιπηςιαηζηή. Θα ζμο γδημφζα κα ζοθθμβζζεείξ ηδ ζδιαζία ημο. θμ ηαζ πενζζζυηενμ εα πνέπεζ κα είζαζ ελςζηνεθήξ, ιε οπμηεζιεκζηή έκκμζα, ι‟ εηείκμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ μθείθεζξ κα ενβαζεείξ, βζαηί δ επαθή ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ ιαγί ημοξ πενζμνίγεηαζ ακαβηαζηζηά ζε πμθφ θίβμοξ, αθθά δ έηηαζδ ηδξ επζννμήξ ζμο – ιέζα απ‟ ηδκ αθθδθμβναθία ηαζ ημ δζαθμβζζιυ – ιπμνεί κα είκαζ πμθφ εονφηενδ. Φνυκηζζε ζοκεπχξ κα βίκεηαζ ααεφηενδ ιε ηάεε κέα επαθή, βζαηί αθθζχξ εα οπάνλεζ ιζα ζηαεενή απμδοκάιςζδ ημο νεφιαημξ ηδξ επζννμήξ, έηζζ δεκ είκαζ; Έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ ηαζ πμθθά κα ιάεεζξ ηαζ κα απμηηήζεζξ. Μυθζξ ανπίγεζξ ηδκ οπδνεζία ηδξ γςήξ ζμο ζημ πεδίμ υπμο ειείξ μζ δάζηαθμζ ηαζ ιοδιέκμζ, ενβαγυιαζηε. Θα ηάκεζξ θάεδ. Αε εα έπμοκ ζδιαζία οπυ ηδκ πνμτπυεεζδ υηζ εα δζδαπεείξ ιε ηδ ιεθέηδ ημοξ ηαζ εα είζαζ πνυεοιμξ κα ακαβκςνίζεζξ ιε εζθζηνίκεζα πμφ ιπμνεί κα έπεζξ ζθάθεζ. Θα επζηφπεζξ, πνάβια πμο είκαζ πμθφ πζμ επζηίκδοκμ βζα ζέκα, βζαηί εα πνέπεζ κα ελμοδεηενχζεζξ ηδκ επαηυθμοεδ ζηακμπμίδζδ ιε ηδκ ακάπηολδ ηδξ ζηακυηδηαξ ηδξ ζοβηνζηζηήξ ζοζπέηζζδξ. οθθμβίζμο αοηή ηδκ οπυδεζλδ. Θα ζπεφζεζξ κα οπεναζπίζεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ κα δζηαζμθμβδεείξ εοημθυηενα ίζςξ απυ ημοξ πενζζζυηενμοξ· αθθά ιζα εηβοικαζιέκδ ζζβή υζμκ αθμνά ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ιζα ηαθθζενβδιέκδ αίζεδζδ ηςκ αλζχκ εα ζε πνμζηαηεφζμοκ. Σμκίγς ηα γδηήιαηα αοηά χζηε κα ιπμνέζεζξ ιε πνμεοιία ηζ αηνίαεζα κα ηάκεζξ ηζξ απαζημφιεκεξ πνμζανιμβέξ ηαζ ημκ πνμζακαημθζζιυ υηακ πανμοζζαζεμφκ μζ πενζζηάζεζξ. Οθυηθδνμ ημ πνυαθδιά ζμο ζοκδέεηαζ ιε ηζξ αηηζκζηέξ ζμο πμζυηδηεξ, βζαηί είζαζ ζηδ δεφηενδ αηηίκα υζμκ αθμνά ηδκ ροπή ζμο, εκχ θεζημονβείξ ιέζς ιζαξ πνχηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ. Έπεζξ υιςξ ιζα ζζπονή έαδμιδ αηηζκζηή ακάπηολδ, επεζδή αοηή ήηακ δ αηηίκα ζηδκ μπμία ανζζηυηακ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο ζηδκ ηεθεοηαία ζμο εκζάνηςζδ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ ζηακυηδηά ζμο κα μνβακχκεζξ (πμο ακήηεζ ζηδκ έαδμιδ αηηίκα) ηζ δ εοημθία ιε ηδκ μπμία πεζνίγεζαζ ηζξ θεπημιένεζεξ (πμο είκαζ παναηηδνζζηζηυ ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ). Ώθθά εηείκδ πμο πνέπεζ κα νοειζζεεί είκαζ δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηα, ιε ηδ βνήβμνδ ακηαπυηνζζή ηδξ ζηδκ ηνζηζηή ηαζ ηδκ ακηζπάεεζά ηδξ βζα ελςηενζηυ έθεβπμ ή πανέιααζδ. Αεκ οπάνπεζ ηακείξ κα ζε εθέβλεζ ςξ πνμξ ηδκ εοεφκδ ζμο βζ‟ αοηά ή κα πανέιαεζ ζε ζέκα, απ‟ υπμο ηαζ δ δοζημθία ημο πνμαθήιαηυξ ζμο. Πνέπεζ θμζπυκ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
404
ακμίλεζξ ημ δζηυ ζμο δνυιμ, ιαεαίκμκηαξ ηαζ ηαθθζενβχκηαξ ηδκ αοημπαναβκχνζζδ. Ο άκενςπμξ πμο ζηέηεζ ιυκμξ ηαζ πμο απφ κφλνο ηνπ έπεζ απμθαζίζεζ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ απμιυκςζδξ, έπεζ ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ έκα δοζημθυηενμ πνυαθδια ηαζ αζθαθχξ έκα δζαθμνεηζηυ πνυαθδια απυ ημκ άκενςπμ πμο είκαζ πεζεανπδιέκμξ απυ ηδ ζοκεπή, αηαηάπαοζηδ ηνμφζδ ηςκ άθθςκ πάκς ζηδ ζοκείδδζή ημο. ηέηεζξ πμθφ ιυκμξ. Ώοηή ήηακ δ επζεοιία ζμο ηζ μ ζςζηυξ δνυιμξ βζα ζέκα. Ώθθά πνέπεζ κα ελμοδεηενχζεζξ ηζξ ακαπυθεοηηεξ δοζημθίεξ ημο ιε ιζα αοημ-επζαεαθδιέκδ πεζεανπία. Ώθήκς ζε ζέκα κα ανεζξ ημκ ηνυπμ. Σμ λένς πςξ εα ηαηαθάαεζξ βζα πμζμ πνάβια ιζθχ. Σμ αζηνζηυ ζμο ζχια είκαζ μ πζμ εφημθα επδνεαγυιεκμξ θμνέαξ έηθναζήξ ζμο ηαζ ημ απμηέθεζια είκαζ δ εοαζζεδζία ζμο. Ώκ ιπμνμφζα κα ημ εηθνάζς, εα έθεβα υηζ δ ροπή ζμο ιπμνεί κα εηθναζεεί ιέζς ημο αζηνζημφ ζμο θμνέα εοημθυηενα πανά ιέζς ηςκ άθθςκ. Βηεί ανίζηεηαζ δ ζζμννμπία ηδξ επζννμήξ. ΐνίζηεζαζ ζημ δνυιμ ηδξ ιεημοζίςζδξ ηδξ βκχζδξ ζε ζμθία ηαζ δ θακεάκμοζα αοηή ζηακυηδηά ζμο ιε παναηίκδζε κα ζε ημπμεεηήζς ζηδ εέζδ πμο είζαζ, βζαηί εηθνάγεζξ ηδκ υρδ ζμθία ηδξ αηηίκαξ ηδξ αβάπδξ. Ώοηυ κα ημ εοιάζαζ. Βίκαζ αοηή δ θακεάκμοζα ζμθία πμο πνέπεζ κ‟ ακαπηοπεεί ηαζ δ οπδνεζία ζμο εα πνμζθένεζ έκα επανηέξ πεδίμ. Σα ηνία πνάβιαηα ζηα μπμία πνέπεζ κα δχζεζξ ηδ ιεβαθφηενδ πνμζμπή είκαζ δ αζηνζηή βαθήκδ, δ αοημθδζιμκζά ηζ δ ακάπηολδ ηδξ ζμθίαξ. οιιμνθχζμο ιε ηζξ μιαδζηέξ απαζηήζεζξ ημοξ ενπυιεκμοξ ιήκεξ. Θα ζμο γδηήζς αηυιδ κ‟ αημθμοεήζεζξ ημ δζαθμβζζιυ πμο πενζβνάθεηαζ εδχ… Αζαθμβίζμο ζηα ελήξ εέιαηα: 1μξ ιήκαξ – Σμ πέδζμ. Σζ είκαζ. 2μξ ιήκαξ – Δ αιεζυηδηα ηαζ δ επείβμοζα ακάβηδ ημο πεδίμο. 3μξ ιήκαξ – Δ δοκαηή επέηηαζδ ημο πεδίμο. 4μξ ιήκαξ – Ο Νέμξ ιζθμξ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. 5μξ ιήκαξ – Δ ενβαζία ηςκ μιάδςκ ηςκ ιαεδηχκ ιμο. 6μξ ιήκαξ – Παβηυζιζα ζφκεεζδ. 7μξ ιήκαξ – Δ Νέα Βπμπή. Οζ πνμηεζκυιεκεξ αοηέξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ιπμνεί κα ζμο θακμφκ πμθφ πθαηζέξ ηαζ βεκζηέξ. Ώηνζαχξ βζ‟ αοηυ ημ ζημπυ ηζξ δζάθελα. Δ αίζεδζή ζμο ηδξ εζχηενδξ επαθήξ, δ δφκαιδ κα εκμνάξ ηαζ δ ζηακυηδηα κα ιπαίκεζξ ζημκ ηυζιμ ηςκ ζδεχκ πνέπεζ κα ακαπηφζζμκηαζ ζοκεπχξ. Οζ έκκμζεξ αοηέξ εα αμδεήζμοκ εηηείκμκηαξ ημ κμδηζηυ ζμο ζχια. ηδκ δνειία ηαζ ηδκ ειπζζημζφκδ, αδεθθέ ιμο, πνέπεζ κα είκαζ δ δφκαιή ζμο. Οθηψβξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ο δνυιμξ πνμξ ηδ ζθαίνα ηδξ πθμοζζυηενδξ οπδνεζίαξ ζμο είκαζ βζα ζέκα μ δνυιμξ ηδξ ηανδζάξ. Βίκαζ μ δνυιμξ ηδξ απάνκδζδξ, αθθά πάκημηε μ δνυιμξ ηδξ πανάξ. Έηζζ ηαεχξ πνμπςνείξ ζε πθδνέζηενδ πανάδμζδ ηαζ ζε πθδνέζηενδ πνδζζιυηδηα, ζμο δίκς απθά ιενζηέξ θέλεζξ βζα κα ηζξ ζηεθεείξ. Οζ θέλεζξ αοηέξ ήηακ βζα ιέκα ημ ηθεζδί ηαεχξ ηαζ βζα πμθθμφξ άθθμοξ οπδνέηεξ. Καηακμχκηαξ ηεξ ηαζ μθμηθδνχκμκηάξ ηεξ ιέζα ζηδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
405
γςή ζμο, εα εκςεείξ ιε ηζξ ηάλεζξ υθςκ ηςκ αθδεζκχκ οπδνεηχκ: 1μξ ιήκαξ – ΐαδίγς ημ δνυιμ ηδξ ααεζάξ παξάδνζεο. 2μξ ιήκαξ – Ο δνυιμξ ηδξ ραξάο ειπθμοηίγεζ υθδ ηδ γςή ιμο. 3μξ ιήκαξ – Δ απάξλεζε παίνκεζ ηδ εέζδ ηδξ ανπαβήξ βζα ημ ιζηνυ εαοηυ. 4μξ ιήκαξ – Μπνμζηά ιμο ζηέηεζ ε Παξνπζία. 5μξ ιήκαξ – Πίζς ιμο ανίζηεηαζ μ δνυιμξ ηςκ ζπαζκέλσλ παηρληδηψλ. 6μξ ιήκαξ – Δ εηξήλε απθχκεηαζ πάκς ζηδ γςή ιμο. Θα ηαηαθάαεζξ, αδεθθέ ιμο, ημ ζημπυ ηςκ ζδζαίηενςκ αοηχκ θνάζεςκ. Απξίιηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ήζμοκ ηυζμ απαζπμθδιέκμξ ιε ηδκ οπδνεζία ημοξ ηεθεοηαίμοξ δχδεηα ιήκεξ χζηε είπεξ θίβμ ηαζνυ βζα κα αζπμθδεείξ ιε ημκ εαοηυ ζμο ή ιε ηδκ ακάπηολή ζμο. Ώοηυ είκαζ πμθφ ηαθυ ηαζ εα απμηεθεί πάκηα βζα ζέκα ηδ ζςζηή ιέεμδμ απμδέζιεοζδξ, επεζδή είκαζ δ αθδεζκή ηεπκζηή βζα εηείκμοξ ηςκ μπμίςκ μζ δφμ ηφνζεξ αηηίκεξ ζε μπμζαδήπμηε εκζάνηςζδ είκαζ δ δεφηενδ ηαζ δ πνχηδ. ηακ δ δεφηενδ αηηίκα αζπμθείηαζ μπμηεδήπμηε έκημκα ιε ηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ αοηή δ πνμζςπζηυηδηα ζοιααίκεζ κα ανίζηεηαζ ηαοηυπνμκα ζηδκ πνχηδ αηηζκζηή βναιιή δφκαιδξ, εθεθηφεηαζ πάκηα ιζα ηαηάζηαζδ πμο έπεζ ιέζα ηδξ ηα ζπένιαηα πναβιαηζημφ ηζκδφκμο. Σα δναιαηζηά έκζηζηηα ηζ μζ ζηάζεζξ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο εκεαννφκμκηαζ έηζζ ηαζ οπμεάθπμκηαζ απ‟ ηδκ εζζνμή ηδξ δεφηενδξ αηηζκζηήξ δφκαιδξ δ μπμία, επεζδή δε ανίζηεζ επανηή δζέλμδμ βζα ηδκ έκηαζδ ηςκ δοκάιεςκ πμο ζοκεκχκμκηαζ, δδιζμονβεί ιζα δίκδ εκενβεζχκ πμο πάκημηε απμδεζηκφεηαζ ηαηαζηνεπηζηή. Ώοηυ ηαηάθενεξ κα ημ απμθφβεζξ ηζ έκζςζα υηζ ε‟ άλζγε κα ζημ λεηαεανίζς. Πνέπεζ κα οπάνπεζ πάκημηε βζα ζέκα δ βναιιή ηδξ εκενβμφ οπδνεζίαξ, ηδξ ζοκεπμφξ πίεζδξ ηαζ ηδξ έκημκδξ ςθεθζιυηδηαξ. Ώοηυξ είκαζ βζα ζέκα μ Ανυιμξ ηδξ ςηδνίαξ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ έιθαζδ πάκς ζηδκ απνθέληξσζε πμο ζμο πνυηεζκα κςνίηενα. Αεκ έπς πμθθά κα ζμο πς αοηή ηδκ χνα. Ο κμοξ ζμο ηαζ μ πνυκμξ ζμο ηζ δ ηανδζά ζμο είκαζ πθήνςξ απαζπμθδιέκα ιε οπεφεοκδ ενβαζία βζα ιαξ. Σμ ιυκμ πμο εέθς κα ζμο οπμδείλς είκαζ δ ακάβηδ δζαηήνδζδξ ιζαξ ηαηάθθδθδξ αίζεδζδξ ακαθμβίαξ, ιζαξ ζςζηήξ αίζεδζδξ αλζχκ ηζ δ απμθοβή ηάεε θακαηζζιμφ ή ηάζδξ απμηνοζηάθθςζδξ. Αζαηήνδζε, αδεθθέ ιμο, ιζα αίζεδζδ πζμφιμν ηαζ ιζα ηάζδ κα παίγεζξ, έπμκηαξ ηαηά κμο υηζ δ παθάνςζδ είκαζ ελίζμο ιένμξ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ υζμ ηζ δ εκηαηζηή πνμζπάεεζα κα ζχζεζξ ηζξ ροπέξ ηςκ ακενχπςκ ή – ίζςξ πζμ αθδεζκά – κα ημοξ αμδεήζεζξ κα επζηαθεζεμφκ ηαζ κα εθεθηφζμοκ ηζξ ροπέξ ημοξ. ηακ νίπκεζξ ηαηά ηαζνμφξ ηα ιάηζα ζμο πάκς ζημκ πνμζςπζηυ ζμο ελμπθζζιυ, ζδιεζχκμκηαξ ηδ πνδζζιυηδηά ημο ζηδκ ροπή ζε πνυκμ ηαζ πχνμ, εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ζδιεζχκεζξ ιε πνμζμπή ηαηά πυζμ επζηοβπάκεζξ ιζα αθδεζκά μθμηθδνςιέκδ ακάπηολδ ηαζ ηαηά πυζμ μ πνυκμξ ζμο πενζθαιαάκεζ (υπςξ πνέπεζ βζα ημ πνυκμ υθςκ ηςκ εηηεθεζηζηχκ) ιζα ακαβηαία ακαθμβία παθάνςζδξ ηαζ ιμνθςηζηχκ εκδζαθενυκηςκ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
406
Έπεζξ έκα λνεηηθφ ζψκα δεφηενδξ αηηίκαξ ηαζ ζοκεπχξ δε ζοιιμνθχκεζαζ ζημκ ηακυκα πμο ζοκήεςξ δζέπεζ ηδκ εηθμβή ηςκ δοκάιεςκ πμο απμιμκχκμκηαζ ζε μπμζμδήπμηε ζδζαίηενμ κμδηζηυ ζχια. Βηείκμζ πμο είκαζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ δε ζοιιμνθχκμκηαζ πάκηα ζημοξ ηακυκεξ. Ώοηυξ μ ηφπμξ ηδξ ηοαενκχζαξ κμδηζηήξ εκένβεζαξ ζμο επζηνέπεζ κα ηάκεζξ ηνία πνάβιαηα: 1. Να ακηαπμηνίκεζαζ ιε εοπένεζα – ακ ημ επζθέλεζξ – ζηζξ πανςεήζεζξ ηδξ δεφηενδξ αηηζκζηήξ ροπήξ ζμο. 2. Να ηναηάξ ημ κμο ζηαεενά ζημ θςξ ηαζ ζοκεπχξ κα δζαηνίκεζξ ηζξ ααζζηέξ ανπέξ πμο δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο ιπμνεί ηυζμ εφημθα κα ακαβκςνίγεζ. 3. Να ενβάγεζαζ ιε ηάλδ, επζδελζυηδηα ηαζ αηνίαεζα ζημ επζθεβιέκμ πεδίμ οπδνεζίαξ ζμο. Πνέπεζ ηαοηυπνμκα κα ιδκ απμδίδεζξ ιεβάθδ πνμζμπή ζηζξ θεπημιένεζεξ πμο είκαζ πάκηα δ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ ηαζ ζηακμπμζδηζηήξ ειπεζνίαξ βζα εηείκμοξ πμο έπμοκ ημ δζηυ ζμο ζοκδοαζιυ αηηζκζηχκ δοκάιεςκ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ ηαζ ζ‟ αοηυ μθείθεηαζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ δοζημθίαξ ζμο ζημ πανεθευκ. Έκα αζηνζηυ ζχια πνχηδξ αηηίκαξ είκαζ έκα ζζπονυ πνμζυκ, αθθά απαζηεί πμθφ πνμζεηηζηή παναημθμφεδζδ ηζ επζηήδεζα παθζκαβχβδζδ. ηακ δε παθζκαβςβείηαζ μνεά, εφημθα δζεβείνεηαζ ζε εφεθθεξ ηαζ παναθμνέξ ή ζε ιζα ηαηάζηαζδ υπμο ημ δναιαηζηυ “εβχ” επζηεκηνχκεηαζ ζηδ γςή. Ώθθά πάκς ζηζξ δοζημθίεξ ηαζ ηα πνμαθήιαηά ημο δε πνεζάγεηαζ κα επεηηαεχ. Σζξ λένεζξ ηαθά. Μαεαίκεζξ κα ηζξ πεζνίγεζαζ. Θέθς υιςξ κα ζοβηεκηνχζεζξ ηδκ πνμζμπή ζμο ζηδκ έθθεζρδ ζζμννμπίαξ πμο εα ιπμνμφζακ κα πνμηαθέζμοκ μζ δοκάιεζξ ηδξ θφζδξ ζμο· αοηυ απαζηεί ηδ δζανηή πνμζμπή ζμο ηζ υιςξ – ηαοηυπνμκα – ακμίβεζ ηδκ πυνηα ιζαξ ιμκαδζηήξ εοηαζνίαξ βζα ζέκα. Οζ δφμ ηφνζεξ αηηίκεξ (ημο εβχ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο) επακαθαιαάκμκηαζ ζηζξ δφμ αηηίκεξ ημο ελμπθζζιμφ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζοκεπχξ έπεζξ ιζα επακάθδρδ ημο 2.1 2.1. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Βηείκμ πμο ζε αμδεά αλζμζδιείςηα ζπεηζηά ι‟ αοηυ είκαζ ημ βεβμκυξ υηζ έπεζξ έκα θπζηθφ ζψκα ηνίηδξ αηηίκαξ. Ώοηυ ίζςξ κα ζε εηπθήλεζ βζαηί μζ ελςηενζηέξ, θοζζηέξ εκδείλεζξ είκαζ εκδείλεζξ ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ, αθθά αοηυ μθείθεηαζ ζηδκ ακάπηολδ ιζαξ ζζπονήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ζηδκ οπενμπή ηδξ εκένβεζαξ αοημφ ημο ελμπθζζιμφ. Ώθθά δ ηνίηδ αηηζκζηή εκένβεζα ημο θοζζημφ ζμο ζχιαημξ είκαζ ζαθχξ έκα απυ ηα ηφνζα πνμζυκηα ζμο. πςξ οπέδεζλα πνμδβμοιέκςξ, ζε ηοαενκά επίζδξ πμθθή έαδμιδ αηηζκζηή εκένβεζα – εοηοπχξ βζα ζέκα – βζαηί ήηακ δ επζηναημφζα εκένβεζά ζμο ζε ιζα πνμδβμφιεκδ εκζάνηςζδ ηαζ είκαζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο ιζα ηαθά εδναζςιέκδ δφκαιδ. Δ παναπάκς πθδνμθμνία πνέπεζ κα απμδεζπεεί πνήζζιδ βζα ζέκα. Αε ζμο ακαεέης εζδζηή ενβαζία αθθά εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ηάκεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ ιε ηακμκζηυηδηα ηαζ ιε υζμ ημ δοκαηυ πενζζζυηενδ δοκαιζηή πνχηδ αηηζκζηή έκηαζδ. Σέθμξ εα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ζημ βεβμκυξ υηζ μζ αηηίκεξ ζμο είκαζ ίδζεξ ιε ημο W.D.S., αθθά εα ήεεθα κα ζδιεζχζεζξ πχξ μζ θοθεηζηέξ ηαζ αζηνμθμβζηέξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
407
δζαθμνέξ ηζ δ απαθθαβή ζμο απυ μπμζαδήπμηε ηονζανπζηή επζννμή πάκς ζημ θοζζηυ ηαζ ζοκαζζεδιαηζηυ πεδίμ, ζε έπμοκ απμδεζιεφζεζ ζε ηάπμζμ ααειυ απυ ημοξ πανάβμκηεξ ιε ημοξ μπμίμοξ εηείκμξ πνέπεζ αηυιδ κα αβςκζζεεί. Οθηψβξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αεκ έπς πναηηζηά ηίπμηε κα ζμο πς ζ‟ αοηή ηδ ζεζνά ηςκ μδδβζχκ. Πνμπχνδζε υπςξ ηχνα. Μείκε ηαπεζκυξ, εοαίζεδημξ ζημοξ άθθμοξ ηαζ αζοβηίκδημξ απ‟ ηζξ πενζζηάζεζξ. Να εοιάζαζ πάκημηε υηζ ζημ ένβμ πμο πνμζπαεείξ κα ηάκεζξ, ημ ηθεζδί βζα ηάεε επζηοπία είκαζ κα ακηζθδθεείξ υηζ είζαζ απθά έκαξ αβςβυξ. μο δίκς πάκηςξ ηδκ ίδζα άζηδζδ (ακαθμνζηά ιε μνζζιέκεξ θέλεζξ) πμο έδςζα ζημκ W.Ο.Ε. ημπάζμο ιε πνμζμπή αοηέξ ηζξ θέλεζξ ηαζ ηάκε ηδκ ηάεε πμζυηδηα πμο ζοιαμθίγμοκ έκα αηέναζμ ιένμξ ηδξ ειπεζνίαξ ηδξ γςήξ ζμο. Πένα απ‟ αοηυ λένεζξ ήδδ ηζ εα ήεεθα κα ηάκεζξ. Φεβξνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηζξ ιένεξ αοηέξ ηδξ ημνεζιέκδξ γςήξ (ηαζ δ θνάζδ αοηή εα ζδιαίκεζ βζα ζέκα πενζζζυηενα απ‟ υ,ηζ βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο) εα ήεεθα κα πς υηζ δεκ έπς ηίπμηε εηηυξ απυ επαίκμοξ βζα ζέκα. πςξ λένεζξ ηαθά, δε ζοκδείγς κα επαζκχ, αθθά οπάνπμοκ πενζπηχζεζξ υπμο αοηυ είκαζ ζαθχξ πνήζζιμ ηζ έηζζ ημ εεςνχ εδχ. Μζα απ‟ ηζξ θέλεζξ ηθεζδζά πμο ζμο έδςζα πνζκ ανηεηά πνυκζα ήηακ δ απμηέκηνςζδ ηαζ ηδκ πμζυηδηα αοηή ζε αμδεά κα ηδκ απμηηήζεζξ δ ίδζα δ δφκαιδ ηςκ πενζζηάζεςκ. Δ ηαηάζηαζδ δζανημφξ ηζκδφκμο ζηδκ μπμία ανίζηεζαζ, ηαεχξ ηζ δ ζοβηεκηνςιέκδ πνδζζιυηδηα εα εθεθηφζμοκ ηδκ πμζυηδηα αοηή ιέζα ζμο ή εα ζε ζφνμοκ πνμξ ηα πίζς ζε ιζα εζηζαζιέκδ πνμζμπή ζημ ιζηνυ εαοηυ πμο δζαηνίκεζ πμθθμφξ. Ώθθά έπεζξ δζαθέλεζ ημκ ακζδζμηεθή ηαζ ημκ πζμ νεοζηυ δνυιμ ηαζ ηα απμηεθέζιαηα εα είκαζ δζανηή ζηδκ ειπεζνία ζμο. Ώοηή είκαζ βζα ζέκα ιζα ιεβάθδ ηνίζδ ηδξ γςήξ ηζ εηεί ζηέηεζ ιπνμζηά ζμο ιζα ακμζπηή πυνηα. Θα πενάζεζξ απ‟ αοηή ηδκ πυνηα ιε ηαπφηδηα ακάθμβδ ιε ημ ααειυ ηδξ απμηέκηνςζήξ ζμο. Αε ζημπεφς κα ζμο δχζς εηηεηαιέκεξ μδδβίεξ. Δ μδδβία ζμο είκαζ δ ηςνζκή πενίζηαζδ ηδξ γςήξ ζμο ηαζ δε πνεζάγεηαζ κα πς πενζζζυηενα. Λές ιυκμ υηζ ζηέης πθάζ ζμο ηζ υηζ αοηή ηδκ επμπή δ πνμζηαηεοηζηή ιμο αφνα θηάκεζ ζε ζέκα. ε πενζηοθίβεζ. Δ αφνα ηδξ πνμζηαζίαξ δ μπμία αθμνά πνςηανπζηά Βηείκμοξ πμο ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ Εενανπία ηαζ είκαζ Μέθδ ηδξ Εενανπίαξ πνμζηαηεφεζ ηδκ αηεναζυηδηα ηδξ ζοκείδδζδξ ηαζ ιπμνεί ιάθζζηα (ακ είκαζ επζεοιδηυ ηαζ ζοπκά είκαζ) κα πνμζηαηεφζεζ επίζδξ ημ θοζζηυ άκενςπμ. Βηείκμ πμο επζδζχημοιε κα δζαθοθάλμοιε ηαζ κα δζαηδνήζμοιε είκαζ δ δζαηήνδζδ ηδξ μνεά εζηζαζιέκδξ ηαζ μνεά πνμζακαημθζζιέκδξ ζοκείδδζδξ ηδκ μπμία ιπμνεί κα δζαηανάλεζ μ ηνυιμξ ημο πμθέιμο ηαζ ηςκ δναζηζηχκ ηαηαζηάζεςκ ή ζοκεδηχκ. Θα ηαηαθάαεζξ βζα ηζ πνάβια ιζθχ· ελαζηίαξ αοηήξ ηδξ βκχζδξ ζμο θές υηζ ζηέης ζημ πθεονυ ζμο ηζ υηζ ιπμνείξ κα ιε ηαθέζεζξ υπμηε εεθήζεζξ, βζαηί ηχνα ιπμνχ κα ειπζζηεοεχ υηζ εα ημ ηάκεζξ ιε ζφκεζδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
408
ηαζ βζα μνεμφξ θυβμοξ. ηδκ πίεζδ ηδξ ζδιενζκήξ γςήξ ηαεχξ ηδ γεζξ δε ζμο δίκς ηαεμνζζιέκδ ενβαζία. Πνμπχνδζε ζημ δνυιμ ζμο, αδεθθέ ιμο, ιε πανά ηαζ οπδνεζία, απαθθαβιέκμξ απυ έβκμζεξ ηζ ακδζοπίεξ· ιαεαίκεζξ ηδκ απμηνοθζζηζηή ζδιαζία ηδξ εείαξ αδζαθμνίαξ. Δ επζεοιδηή εζηίαζή ζμο δε ανίζηεηαζ ιέζα ζηδκ πνμζςπζηυηδηα· ημ εθαηήνζμ πμο ιπμνεί ηαζ εα ειροπχζεζ ηδ γςή ζμο είκαζ δ αεααζυηδηα ηδξ βκχζδξ υηζ δ ακενςπυηδηα ηαζ δ Εενανπία πθδζζάγμοκ δ ιζα ηδκ άθθδ ιε αολακυιεκδ ηαπφηδηα ηαζ πάκηα ζηεκυηενα. επηέκβξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ΐνίζηεζαζ ζε ιζα ειπζζηεοηζηή εέζδ ηαζ – ακ ημ επζθέλεζξ – μζ εοεφκεξ ζμο ιπμνεί κ‟ αολδεμφκ ηαζ ιπμνείξ κα πνμπςνήζεζξ ζηδκ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ. Πενκάξ ηχνα ιέζα απυ έκακ ηφηθμ δφζημθδξ πνμεημζιαζίαξ, πνμημφ ηζκδεείξ πνμξ ηα έλς ζε ιζα ιεβαθφηενδ δζεφνοκζδ ζοκείδδζδξ ηαζ ζοκεπχξ πνδζζιυηδηαξ. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ λένεζξ ηαζ πάκημηε ημ έκζςεεξ. Σαοηυπνμκα έπεζξ ιζα αίζεδζδ πανειπυδζζδξ ηαζ απμβμήηεοζδξ ζηα ζδακζηά ζμο ηζ υηζ αζημπείξ κα ηα εηθνάζεζξ υπςξ εα επζεοιμφζεξ. Νζχεεζξ ακίηακμξ κα δείλεζξ ηαζ λα είζαη απηφ πνπ μέξεηο φηη είζαη. Ώοηυ είκαζ πμθφ πνήζζιμ ζδιείμ πμο έπεζξ θηάζεζ, ανηεί κα ιδ ιείκεζξ εηεί. Δ αζηία βζ‟ αοηή ηδκ αίζεδζδ ηδξ απμβμήηεοζδξ (υπςξ εα ιπμνμφζα εφημθα κα ζμο απμδείλς) είκαζ υηζ δ βμδηεία ηδξ οπενδθάκεζαξ ζε ηναηά ζθζηηά, θεζημονβχκηαξ ζοκήεςξ ζακ βμνβή αοημάιοκα ηζ εβείνμκηαξ δζανηχξ πνμζεηηζηά πνμεημζιαζιέκα ειπυδζα. Αε γδηχ πάκηςξ κα επεηηαεχ εδχ πάκς ζ‟ αοηυ. Θα ζμο γδημφζα κα ζημπαζεείξ ηζξ πνμηάζεζξ ιμο ιέπνζ ημ Μάζμ, μπυηε εα ζμο δχζς ιαγί ιε μθυηθδνμ ημκ υιζθμ ηζξ πνμζςπζηέξ ζμο μδδβίεξ ηαζ ηδκ αημιζηή ζμο ηαηεφεοκζδ ηαζ εα ζμο εηεέζς ιε θεπημιένεζεξ ηζξ ακαπνμζανιμβέξ ηαζ ηζξ αθθαβέξ πμο εα ζε ζοιαμφθεοα κα ηάκεζξ ζηδ ζηάζδ ηδξ γςήξ ζμο. Ώκ ηυηε ιπμνέζεζξ κα επςθεθδεείξ απυ ηζξ κφλεζξ πμο πνμζπαεχ κα ζμο δχζς, ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ ζοβηεηνζιέκδ οπδνεζία (υθμζ ζαξ) ζηδκ ενπυιεκδ πενίμδμ ακμζημδυιδζδξ, οπυ ηδκ πνμτπυεεζδ υηζ δ ακενςπυηδηα εα λεπενάζεζ ηδκ ηνμιενή ηνίζδ πμο ηχνα ανίζηεηαζ πάκς ηδξ. διείςζε, ακ εέθεζξ, πχξ αοηή δ οπενδθάκεζα εθέβπεζ ηυζμ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ δναζηδνζυηδηαξ ηαζ ηςκ ακηζδνάζεχκ ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ· ζδιείςζε επίζδξ πχξ δ πνχηδ αηηζκζηή ζμο πνμζςπζηυηδηα ηζ μ πνχημξ αηηζκζηυξ αζηνζηυξ ζμο θμνέαξ ηείκμοκ κ‟ αολήζμοκ ιέζα ζμο αοηή ηδκ ηάζδ. ηδκ οπενκίηδζδ ηδξ οπενδθάκεζαξ ανίζηεηαζ ημ ηφνζμ πνέμξ ηδξ γςήξ ζμο ηζ δ δοζημθία ηδξ ιάπδξ ηδξ γςήξ ζμο. Γθοηφηδηα, ηαπεζκυηδηα ηζ δ πνμεοιία ακαβκχνζζδξ ηςκ αλζχκ πμο πνμξ ημ πανυκ δεκ ηζξ ακαβκςνίγεζξ αιέζςξ είκαζ βζα ζέκα μ δνυιμξ ηδξ απμδέζιεοζδξ. Μζα ααεζά αθθά πξφζθαηξε δοζπζζηία βζα ηδκ ίδζα ζμο ηδκ ηνίζδ υζμκ αθμνά ημοξ ακενχπμοξ εα είκαζ ελαζνεηζηά ςθέθζιδ βζα ζέκα, βζαηί ημοξ αθέπεζξ πάκηα ζε ζπέζδ ιε ηδκ ακηίδναζή ημοξ πνμξ εζέκα ηζ υπζ απυ ηδ ζημπζά ημο ηζ ιπμνείξ κα ημοξ δχζεζξ ηαζ – δίκμκηάξ ημ – κα ημοξ αμδεήζεζξ πνμξ ιεβαθφηενδ πνδζζιυηδηα έηθναζδξ ηδξ γςήξ. Δ εεηζηή ηαζ ζζπονή ζδζμζοβηναζία ζμο ζε μδδβεί κα εθηφεζξ ανκδηζημφξ ακενχπμοξ ηαζ είζαζ πζμ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
409
εοηοπζζιέκμξ ιαγί ημοξ πανά ιε ημοξ πενζζζυηενμ εεηζημφξ ακενχπμοξ. ηακ ιπμνέζεζξ κα εθηφζεζξ ημ εεηζηυ είδμξ ηςκ ακενχπςκ ηαζ κα ανεζξ ιεβαθφηενδ εοπανίζηδζδ ζηζξ επαθέξ ζμο ιε ημοξ εεηζηά πμθςιέκμοξ ιαεδηέξ ημο ηυζιμο, εα έπεζξ ηδκ πνχηδ έκδεζλδ υηζ δ βμδηεία ηδξ οπενδθάκεζαξ ελαθακίγεηαζ. Έπς πεπμίεδζδ ηζ ειπζζημζφκδ ζε ζέκα, αδεθθέ ιμο. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο ζπλερίδεη ζηελ ίδηα ζέζε εκπηζηνζχλεο θαη ζπλεξγάδεηαη κε επηκέιεηα ζην έξγν ηνπ Θηβεηαλνχ.
ηδκ C.D.P. Ννέκβξηνο 1931 Έπς θίβα κα πς ζε ζέκα, αδεθθέ ιμο, υπζ βζαηί δεκ αλίγεζξ πμθθά, αθθά βζαηί λένεζξ ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ ηαζ δεκ έπς πανά κα παναηδνχ ζζςπδθά βζα κα δς ηδκ ηεθζηή επίηεολδ. Τπενκίηδζε ημ θυαμ, αδεθθέ ιμο· ζηυηςζε ηδκ οπμρία ηαζ ηα ηαηά εηείκα παζδζά ημο θυαμο – ηδ κεονζηυηδηα, ημ πνμιήκοια, ηδ ζηεκμπχνζα ηαζ ημ αηανζαίμ άθια ζε ζοιπενάζιαηα πμο είκαζ θνζηηά ηαζ βειάηα ηαηαζηνμθή. Ώπυηηδζε ηδκ εζχηενδ εηείκδ εοζηάεεζα πμο ακηζιεηςπίγεζ υ,ηζ ένπεηαζ ζημ θςξ ημο Ώζχκζμο. ΐοείγεζαζ ηυζμ ζοπκά ζημκ ηνυιμ ηδξ ζηζβιήξ (καζ, ηνυιμξ είκαζ δ θέλδ πμο επζεοιχ κα πνδζζιμπμζήζς) χζηε δ αζηνζηή ηαναπή δεκ επζηνέπεζ κα θάιρεζ ημ ηαεανυ θςξ ηδξ αθήεεζαξ ηαζ ηδξ βκχζδξ. Καζ ηα δφμ ζμο ακήημοκ. Βίζαζ ζοκεηυξ ηαζ έιπεζνμξ ηαηά πμθθμφξ ηνυπμοξ. Δ ζοιπάεεζα, δ ηαηακυδζδ, δ αθμζίςζδ ζηδκ οπυεεζδ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ αθήεεζαξ ηαζ δ ζηαεενή πνμζπάεεζα (ζοκ ηδκ ακζδζμηεθή ζηέρδ) ζμο ακήημοκ ηαζ μζ πμζυηδηεξ αοηέξ ακαβκςνίγμκηαζ. Πχξ αθθζχξ εα ανζζηυζμοκ ζημ δζηυ ιμο υιζθμ; Πμθθά υιςξ ειπυδζα ένπμκηαζ ιέζς ημο θυαμο. Τπάνπεζ επίζδξ αζεενζηή αδοκαιία ηαζ ζμο πνμηείκς ζηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία κα θακηάγεζαζ ηδκ εζζνμή εείαξ εκένβεζαξ (πμο είκαζ ιζα δδιζμονβζηή θεζημονβία, αδεθθέ ιμο) ηζ υηζ ηδ ζηέθκεζξ ζημ αζεενζηυ ακηίζημζπμ ηδξ ζπθήκαξ. ΐνεξ απυ έκα δζάβναιια πμφ ανίζηεηαζ δ ζπθήκα· κελ μναιαηίγεζαζ ημ θοζζμθμβζηυ υνβακμ, αθθά ηδκ αζεενζηή πενζμπή πμο ημ πενζαάθθεζ ηζ απεζηυκζζέ ηδκ κα θμφγεηαζ ζε αβκή πνοζή πνάκα. Δ άζηδζδ αοηή εα απμδεζπεεί πμθφηζιδ βζα ζέκα. Δ ιαηνά πείνα ζημ δζαθμβζζιυ πνέπεζ κα ζμο επζηνέρεζ κα ημ ηάκεζξ ιε εοημθία… Να είζαζ βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο ζακκοάζζκ ηαζ πνμζπάεδζε κα οπδνεηείξ ιε απυζπαζδ ημ πέδζμ. ημπάζμο ηδκ ηεθεοηαία αοηή πνυηαζδ, βζαηί ηναηά βζα ζέκα ημ ιοζηζηυ ηδξ απμδέζιεοζδξ. Ηνχληνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπς ζήιενα βζα ζέκα ιζα θέλδ πανάξ. Έκα ιένμξ ηδξ δοζπένεζαξ ηδξ γςήξ ζμο μθείθεηαζ υπζ ιυκμ βζαηί ημ θοζζηυ ηαζ ημ αζεενζηυ ζχια ήηακ πμθφ παθανά ζοκδοαζιέκα, μδδβχκηαξ ζοκεπχξ ζε ιζα απμγςηζημπμζδιέκδ ηαηάζηαζδ· δ μθμηθήνςζδ ακάιεζα ζημ κμδηζηυ ηαζ ημ ζοκαζζεδιαηζηυ ή αζηνζηυ ζμο ζχια ήηακ επίζδξ πμθφ θηςπή. Σεθεοηαία άθθαλεξ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηζ μ κμοξ ζμο ηαζ ημ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
410
αζηνζηυ ζμο ζχια είκαζ ηχνα μθμηθδνςιέκα. οθθμβίζμο ηζ ζδιαίκεζ αοηυ, αδεθθέ ιμο. διαίκεζ υηζ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια (πμο ααδίγεζ ζημκ πέπθμ ηδξ πθάκδξ) δε εα είκαζ πζα ηονίανπμξ ηαζ απμθαζζζηζηυξ πανάβμκηαξ ζηδκ ειπεζνία ζμο – υπςξ ζοκέααζκε ιέπνζ ηχνα – αθθά υηζ δ κμδηζηή ζμο θφζδ εα ακαθάαεζ αολακυιεκα ημκ έθεβπμ ηαζ εα βίκεζ μ δζααζααζηήξ ηδξ θχηζζδξ ηαεχξ ιέκεζξ ζηαζεξά πάκς ζημ δνυιμ ζμο. Πνέπεζ κα ηάκεζξ ηδκ ακηίθδρδ ιζαξ χναξ ζοκήεεζα ιζαξ γςήξ. πςξ λένεζξ, ηίπμηε δεκ έπεζ ζδιαζία εηηυξ απυ ηδκ ροπή. Σίπμηε δεκ έπεζ ζδιαζία ιαηνμπνυεεζια εηηυξ απυ ηδκ οπδνεζία. Ώπμιάηνοκε ημ κμο ζμο απυ υθα ηα πνμαθήιαηα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηα πνμαθήιαηα εηείκςκ ιε ημοξ μπμίμοξ έπεζξ δζαθέλεζ κα ααδίζεζξ ηδκ αηναπυ ηδξ γςήξ ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. Έπε ειπζζημζφκδ ζηζξ ροπέξ ημοξ. Αζαηήνδζε επαθή ιαγί ημοξ ιέζς ηςκ ροπχκ ημοξ, ανκμφιεκμξ κα βμδηεφεζαζ απυ ηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ημοξ. διείςζε ηαεχξ πενκμφκ μζ ιήκεξ ηζ εα ζοιαεί ηαεχξ ηναηάξ αοηή ηδ ζηάζδ ηδξ ροπζηήξ πνμζμπήξ. Μήπςξ δεκ λένεζξ υηζ ηαεχξ πνμζεέηεζξ ηδκ ροπζηή ζμο δφκαιδ ζηδ δζηή ημοξ (αβκμχκηαξ ηδ ιμνθζηή υρδ) ιπμνείξ κα βαθαακίζεζξ αοηέξ ηζξ ροπέξ ζε αολδιέκδ πκεοιαηζηή δναζηδνζυηδηα; Ώθθά, αδεθθέ ιμο, ηαεχξ ζδιεζχκεζξ αοηά ηα βεβμκυηα, ιδκ ιπαίκεζξ ζημκ πεζναζιυ κα αμδεήζεζξ. Άθδζε ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ζηζξ δζηέξ ημοξ ζοκεηέξ, αβκέξ ηαζ ζημνβζηέξ ροπέξ. ΐαζίζμο ζηδκ απθυηδηα αοηήξ ηδξ ζηέρδξ ηαζ βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ζηαιάηδζε ηδκ πάθδ ηαζ ιείκε ζηακμπμζδιέκμξ ιε ηδκ αηναπυ πμο δ ροπή ζμο δζάθελε κα αημθμοεήζεζξ. Ώπυθοβε ηζξ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ βζαηί ζμο πνμλεκμφκ πάκηα ακδζοπία ηαζ ιζα ηαηαεθζπηζηή αίζεδζδ απμηοπίαξ. Κάεε πνςί βζα πέκηε ή δέηα θεπηά αζπμθήζμο ιε ηδκ ηέπκδ ημο μναιαηζζιμφ – ιζα δδιζμονβζηή ηέπκδ. Οναιαηίζμο έκακ απενζπμίδημ ηήπμ πμο επακαθένεζξ ζε ηάλδ ηαζ μιμνθζά. Ξακαθηζάλε αοηυ ημκ ηήπμ ηαζ βέιζζέ ημκ ιε θμοθμφδζα, ιε ημ ηεθάδδζζια ηςκ πμοθζχκ ηαζ ιε υ,ηζ έπεζξ μναιαηζζεεί ζακ ημκ ηήπμ ηςκ μκείνςκ ζμο. Αεξ κα ζοιααίκμοκ δφμ πνάβιαηα: πνέπεζ κ‟ απμηαηαζηαεεί μ ηήπμξ ηαζ κ‟ αολδεεί ζε μιμνθζά. Άθδζε ηδ θακηαζία ζμο κα ζε μδδβήζεζ ιένα ιε ηδ ιένα ζημ ζηαεενυ ένβμ ηδξ απμηαηάζηαζδξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ζηυπμξ αοηήξ ηδξ άζηδζδξ είκαζ κα εζηζάγεζξ ηδκ πνμζμπή ζμο ζηδκ πενζμπή ημο ηέκηνμο άγκα – ηδξ οπυθοζδξ. Μάεε εηεί ηδ δφκαιδ κα μνβακχκεζξ. ηακ ηα πνμαθήιαηά ζμο ζε απαζπμθμφκ, υηακ παναζφνεζαζ απυ ιζα ανπαία ζοκήεεζα ζηέρδξ πμο λένεζξ υηζ είκαζ θακεαζιέκδ αθθά πμο ιέπνζ ηχνα έπεζ ιζα νοειζηή δφκαιδ πάκς ζμο, ηυηε απμηνααήλμο ζημκ ηήπμ ζμο ηζ ενβάζμο εηεί βζα θίβμ. Με ημκ ηαζνυ ηάκε ηδκ ηαηαθοβή ζμο ζημ ιοζηζηυ ηήπμ ιζα ζηζβιζαία ακηίδναζδ υηακ είζαζ απμβμδηεοιέκμξ ηαζ ιδ ιέκεζξ εηεί βζα ιεβάθμ δζάζηδια. Θα ζε αμδεήζεζ κα ζοκηνίρεζξ ηδ δφκαιδ ανπαίςκ ζηεπημιμνθχκ. Ρςηάξ: Πμζμ είκαζ ημ δχνμ ιμο ζημκ υιζθμ; Ώπακηχ: Σμ δχνμ εκυξ αβκμφ ηαζ ακζδζμηεθμφξ πκεφιαημξ ηαζ ιζα ζπάκζα ζηακυηδηα κα δίκεζξ. Κακέκα ιεβαθφηενμ δχνμ δεκ ιπμνεί κα είκαζ δζηυ ζμο – δ εθαφκμοζα πανυνιδζδ κα δίκεζξ ιε ακζδζμηέθεζα, πςνίξ άθθμ ηίκδηνμ απ‟ αοηυ εκυξ αβκμφ ηαζ ζημνβζημφ πκεφιαημξ. Γζα ζέκα έπς αοηά ηα θυβζα πμο είκαζ βζα δζηή ζμο πνήζδ: “Ώξ δζαθφζεζ ημ αβκυ θςξ ηδξ θμβζηήξ ηαζ ηδξ ηαηακυδζδξ ηζξ ηαηαπκζέξ ιέζα ζηζξ μπμίεξ βζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
411
πμθφ ηαζνυ αάδζγα. Ώξ ελαθακζζεμφκ μζ μιίπθεξ ηζ αξ δζαθοεμφκ ηα ζφκκεθα ηδξ έβκμζαξ ιέζα ζημ αηηζκμαυθμ θςξ ημο δθίμο πμο θάιπεζ πάκηα ιέζα ζηδκ μιίπθδ. Ώοηυξ μ ήθζμξ ανίζηεηαζ ιέζα ζημ κμο ιμο. Μέζα ζ‟ αοηυ ημκ ήθζμ ζηέης.”
Ηνχληνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκηζιεηςπίγεζξ ηδκ ηνίζδ ζμο ηαζ ηδκ ηεθζηή δμηζιαζία ηδξ ηαηαθθδθυηδηάξ ζμο βζα απμδεβιέκδ ιαεδηεία. Λίβα ιπμνχ κα ζμο πς εηηυξ υηζ ιε ηαηακυδζδ παναημθμοεχ ηαζ πενζιέκς. Αεκ είκαζ ηχνα ηαζνυξ βζα πενζζζυηενα θυβζα, βζαηί ήθεε μ ηαζνυξ ηαηά ημκ μπμίμ πνέπεζ κ‟ ακαθάαεζξ δνάζδ. Λεξ ζημκ εαοηυ ζμο λακά ηαζ λακά: “Ώκ οπήνπε ηάηζ πμο εα ιπμνμφζα κα ηάκς βζα κα βηνειίζς ηδ θοθαηή ηδξ ζηέρδξ ζηδκ μπμία ανίζημιαζ, πυζμ εφημθα εα ήηακ ηαζ πυζμ βνήβμνα εα ημ έηακα”. Ώθθά, αδεθθέ ιμο, οπάνπεζ αηνζαχξ έκα ηέημζμ απθυ πνάβια ηζ υιςξ ιέπνζ κα ημ ηάκεζξ δεκ ιπμνείξ κα ααδίζεζξ ζημ θςξ. Βπίζδξ ιέπνζ κα ημ ηάκεζξ (βζαηί είκαζ ιζα μιαδζηή πνμζπάεεζα) ειπμδίγεζξ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ζοιιαεδηχκ απυ πθδνέζηενδ απμηάθορδ ηαζ οπδνεζία. Ο απθυξ ηακυκαξ είκαζ: Μίθα θζβυηενμ ηαζ αγάπα πεξηζζφηεξν. Αεκ έπς εζδζηή άζηδζδ κα ζμο δχζς. Βίπα ζημκ D.R.Ώ. κα ζηαεεί πθάζ ζμο ιε ααεφηενδ αβάπδ αθθά κα ιδ ζμο ιζθά πζα βζα ημ πνυαθδιά ζμο. Ο θυβμξ βζα ηδ ζζςπή ημο ηαζ ηδ δζηή ιμο είκαζ υηζ ιπαίκεζξ ηχνα ζημ ζηάδζμ ηδξ θφζδξ ημο πνμαθήιαηυξ ζμο ζημ μπμίμ πνέπεζ κα ζηαεείξ ελςηενζηά ιυκμξ ηαζ κα δχζεζξ κφλνο ηδ ιάπδ ημο ελςηενζημφ πεδίμο ιέπνζ ηέθμοξ. Ώθθά ζημ εζχηενμ πεδίμ έθημκηαζ πζμ ημκηά ζ‟ εζέκα εηείκμζ πμο κμζάγμκηαζ ηαζ ιπμνμφκ κα αμδεήζμοκ. Θα ιε ηαηαθάαεζξ υηακ πς πςξ ζοιαμθζηά ηαζ ροπμθμβζηά δ ιάπδ ζμο πνέπεζ κα δζελαπεεί ζημκ ηήπμ ζμο; Θα ιε ακηζθδθεείξ υηακ ζμο πς πςξ ιυκμ δ αγάπε ιπμνεί κα ζε εθεοεενχζεζ; πζ δ αβάπδ βζα ημκ εαοηυ ζμο ή δ απεθεοεένςζή ζμο απυ ηδκ απεθπζζία βζα ηδ δοζηοπία ζμο· υπζ δ αβάπδ βζα εηείκμοξ πμο ηυζμ εφημθα αβαπάξ, αθθά δ ηαεαοηή αβάπδ ηδξ ροπήξ ζμο πνέπεζ κα ηθδεεί ηαζ ζοκεπχξ δ ροπζηή επαθή είκαζ δ θφζδ ζμο, ακ επζιείκεζξ ζ‟ αοηή ζηαεενά ηάεε ιένα. Αζαθμβίζμο θμζπυκ πάκς ζηδκ αβάπδ. Λέβε ζημκ εαοηυ ζμο ηάεε χνα – ακ ιπμνέζεζξ κα ακαπηφλεζξ αοηή ηδ ζοκείδδζδ ημο πνυκμο – πξέπεη λα αγαπψ. Μυκμ έκα πνάβια ζμο γδηχ ηζ αοηυ είκαζ, αδεθθέ ιμο, ηάηζ πμο ιπμνεί κα ζε πνμαθδιαηίζεζ. Κάεζζε ήνειμξ ηάεε ιένα βζα ιζα χνα πςνίξ πανάθεζρδ ηαζ πςνίξ κα δζαηυρεζξ ηδ ζζβή ηαζ ηδκ δνειία αοηήξ ηδξ χναξ. Ώπθά παθάνςζε, ακαπαφζμο ηαζ ζηέρμο ιε πανά, αθθά ιδκ επζηνέρεζξ ζε ηίπμηε, εηηυξ ακ ιζα πναβιαηζηά επείβμοζα ακάβηδ (υπζ απαθίκςημξ ηζ αηαευνζζημξ θυαμξ, μφηε οπυκμζα ή πανυνιδζδ βζα ένεοκα), κα δζαηυρεζ ημ νοειυ αοηήξ ηδξ πενζυδμο. Κάεζζε ήνειμξ, υπζ ηεκηςιέκμξ, αθθά ήζοπμξ ηαζ παθανςιέκμξ. Βίκαζ ιζα ιζηνή απαίηδζδ, αθθά ακ ζοιιμνθςεείξ ζ‟ αοηή ηα απμηεθέζιαηα ιπμνεί κα είκαζ ζζπονυηενα απ‟ υζμ κμιίγεζξ. Βίκαζ ιζα χνα ζηέρδξ ζηδκ αγάπε· βζα ζημπαζιυ πάκς ζηδκ πδβή ηδξ αδζάθμνδξ, απμζπαζιέκδξ ροπζηήξ αγάπεο. Μεθέηδζε πάκς ζ‟ αοηέξ ηζξ βναιιέξ, ακ επζεοιείξ, αθθά ιε δνειία. Ώβάπδ ηαζ δνειία, υπζ δοζθμνία ηζ ακδζοπία, είκαζ ημ άιεζμ ένβμ ζμο ηαζ ζηδκ επίηεολδ ηςκ δφμ αοηχκ πναβιάηςκ εα θφζεζξ ημ πνυαθδιά ζμο ηαζ εα εθεοεενςεείξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
412
ζβή, βαθήκδ ηαζ αβαπδηζηή οπδνεζία πνμξ υθμοξ, πςνίξ ελαίνεζδ ηαζ πςνίξ ζηέρδ ημο εαοημφ – αοημί πνέπεζ κα είκαζ μζ ααζζημί ηυκμζ ηδξ γςήξ ζμο ζηδ δζάνηεζα ηςκ πνμζεπχκ ιδκχκ. Ώκδζοπία ηαζ δοζθμνία, αοημμζηηζνιυξ ηαζ οπυκμζα είκαζ ημ ηςνζκυ ζμο πνυαθδια. Ώκηζηαηάζηδζέ ηα ιε ηδκ αβάπδ ηζ υθα εα πάκε ηαθά. Πνμηαθείξ αβάπδ ζε πμθθμφξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ έπεζξ ημ πάνζζια ηδξ αβάπδξ. Υνδζζιμπμίδζε αοηή ηδ δφκαιδ ηδξ αβάπδξ ηαζ ζπάζε ηζξ αθοζίδεξ ζμο βζα κα οπδνεηήζεζξ ιε εθεοεενία ηαζ κα πνμπςνήζεζξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ζε ιεβαθφηενδ πνδζζιυηδηα. ηέθσ δίπια ζνπ. Ηαλνπάξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Σμ ιήκοιά ιμο ζ‟ εζέκα αοηυ ημ πνυκμ είκαζ αοηυ ιε ημ μπμίμ ηεθείςζα ηδκ πνμδβμφιεκδ επζημζκςκία ιμο: ηέθσ δίπια ζνπ. ηακ ζμο ημ είπα ηεθεοηαία, δεκ είπα ηαιζά πθάκδ ςξ πνμξ ηδκ έηηαζδ ημο πνμαθήιαηυξ ζμο ή ηδκ αδοκαιία ημο αβςκζγυιεκμο ελμπθζζιμφ ημκ μπμίμ μδήβδζεξ ζε θφζδ. Σμ απμηέθεζια ηδξ πάθδξ ζμο πνζκ απυ έκα πνυκμ ήηακ πμθφ πνμαθδιαηζηυ. Σχνα υιςξ δεκ είκαζ. Οζ ανπαίεξ ζοκήεεζεξ ζηέρδξ ηαζ δ βμνβή ηαεοπυηαλδ απυ ημοξ παθζμφξ νοειμφξ είκαζ αηυιδ πζεακή· είζαζ ζοπκά ααεζά απμεαννδιέκμξ απυ ηδκ ειθάκζζδ ηδξ φδναξ ηδξ δοζθμνίαξ ηαζ ηδξ οπυκμζαξ ιε ηζξ πμθθέξ ηδξ ηεθαθέξ. Πμθθή υιςξ πνυμδμξ έπεζ ζδιεζςεεί ηαζ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια είκαζ πναβιαηζηά δνειυηενμ. Ώοηυ ημ λένεζξ. ΐνίζηεζξ εοημθυηενμ κα παναζφνεζαζ ζηα εκδζαθένμκηα ηςκ άθθςκ. Οζ πενίμδμζ οπμηαβήξ ζηζξ παθζέξ βναιιέξ ζηέρδξ δε δζανημφκ πμθφ ηαζ δ ηαηακυδζή ζμο αολάκεηαζ. Δ ιάπδ δεκ έπεζ ηεθεζχζεζ αθθά ηαηά ημ Μάζμ ημο 1936 πνέπεζ κα έπεζξ θηάζεζ έκα ζδιείμ υπμο δ αίζεδζδ ηδξ εζχηενδξ εθεοεενίαξ εα είκαζ ηυζμ ζζπονή χζηε εα ακηζθδθεείξ υηζ ηα πνάβιαηα πμο επδνεάγμοκ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηα μπμία πνμένπμκηαζ απ‟ ημ ζδιείμ ακάπηολδξ ηζ απυ ηδκ έθθεζρδ εθέβπμο ηςκ πνμζςπζημηήηςκ ιε ηζξ μπμίεξ ζοκδέεζαζ, εα απμηοβπάκμοκ κ‟ αζηήζμοκ μπμζαδήπμηε πναβιαηζηή δφκαιδ πάκς ζμο. Θα επζηφπεζξ βνήβμνα ηδ ζηάζδ ημο Παναηδνδηή, εηείκμο πμο ημζηάγεζ – βκςνίγμκηαξ υηζ είκαζ δ ροπή πμο εθέβπεζ. Θα ήεεθεξ, αδεθθέ ιμο, κα πάνεζξ ηζξ δζάθμνεξ πνμζςπζηέξ μδδβίεξ πμο ζμο έπς δχζεζ ζηδ δζάνηεζα ηςκ πεναζιέκςκ πνυκςκ ηαζ – ηάπμζα ήζοπδ ιένα – κα ηζξ δζααάζεζξ πςνίξ δζαημπή υθεξ; Θα έπεζξ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ιζα εζηυκα ημο πκεοιαηζημφ ζμο πνμαθήιαημξ (ηαζ ηδξ πνμζπάεεζάξ ιμο κα ζε αμδεήζς κα ημ θφζεζξ), δ μπμία εα είκαζ επμζημδμιδηζηά πνήζζιδ. Θ‟ ακαηαθφρεζξ επίζδξ υηζ έπεζ ζοκηεθεζεεί πναβιαηζηή ακάπηολδ απυ ιένμοξ ζμο. Σμ πνυαθδιά ζμο δεκ είκαζ αοηυ ή εηείκμ ημ πενζζηαηζηυ ηδξ γςήξ ζμο. Αεκ αθμνά ηδ δναζηδνζυηδηα αοημφ ή εηείκμο ημο πνμζχπμο. Αε ζοκδέεηαζ ιε ηδκ μζημβεκεζαηή ζμο γςή, ηδκ μζημκμιζηή ζμο ηαηάζηαζδ ή ηδκ οβεία ζμο. Ώοηά δεκ είκαζ πανά ηα ζηδκζηά ιέζα ζηα μπμία αβςκίγεζαζ βζα εθεοεένςζδ. Αεκ είκαζ πανά μζ εοηαζνίεξ πμο πνμζθένεδηακ απ‟ ηδκ ροπή ζμο, μζ μπμίεξ ακ πνδζζιμπμζδεμφκ μνεά εα ζε εέζμοκ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μφδζδξ. Ναζ, αοηυ είπα, αδεθθέ ιμο – πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μφδζδξ ηζ υπζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
413
Μαεδηείαξ. Βίζαζ ήδδ πάκς ζηδκ ηεθεοηαία αοηή αηναπυ. Γκςνίγεζξ ηαθά ιέζα ζμο υηζ ακ ιπμνέζεζξ κα επζηφπεζξ ηδκ απυζπαζδ ηζ ακ ιπμνέζεζξ κα θηάζεζξ ζ‟ έκα ζηαεενυ, εζηζαζιέκμ κμο, μθυηθδνδ δ γςή εα απθμπμζδεεί βζα ζέκα. Ζ κχεζε είλαη απινχζηεπζε. Βίζαζ πθμφζζμξ ιε ηδκ πναβιαηζηή αβάπδ πμθθχκ ακενχπςκ. Οζ πενζζηάζεζξ ημο θοζζημφ πεδίμο, ζδςιέκεξ ζημ θςξ ημο ηςνζκμφ παβηυζιζμο πνμαθήιαημξ, είκαζ ηαθέξ. Σμ πνυαθδια ηδξ οβείαξ ζμο είκαζ νζγςιέκμ ζηζξ αζηνζηέξ ζμο ζοκεήηεξ. Τπενκζηχκηαξ ηδ βμδηεία ζηδκ μπμία ααδίγεζξ, εα ανεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηυζμ εθεφεενμ ηαζ ηυζμ πνήζζιμ χζηε εα ημζηάγεζξ ιε έηπθδλδ ηδκ πεναζιέκδ ζμο γςή ηδξ πθάκδξ ηαζ ηδξ αοημπνμηθδεείζαξ αεθζυηδηαξ. Σμ πνμζςπζηυ ζμο πνυαθδια δεκ είκαζ ηαευθμο ιμκαδζηυ. Ώοηυ πμο απμηέθεζε ηδκ ηφνζα δοζημθία ααζζγυηακ ζημ βεβμκυξ υηζ είζαζ ιαεδηήξ. Δ βμδηεία ηζ δ πθάκδ πμο ιπμνεί κα εθεθηφζεζ έκαξ ιαεδηήξ είκαζ ζζπονυηενδ απ‟ υ,ηζ βζα ημ ιέζμ άκενςπμ. Ο κμοξ ζμο ζακ απμηέθεζια ηδξ βμδηείαξ ιπμνεί κα είκαζ πάκηα ακήζοπμξ ηαζ άζηαημξ, αθθά δ βμδηεία είκαζ ημ απμηέθεζια ζζπονήξ ζοκαζζεδιαηζηήξ ζηέρδξ ηαζ ιζαξ παναηεηαιέκδξ πνμζμπήξ ζηζξ πενζζηάζεζξ ηδξ γςήξ ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ. Ζ ίδηα πξνζνρή θαη δχλακε ζθέςεο, θαηεπζπλφκελε καθξηά απφ ηηο πεξηζηάζεηο ζνπ θαη πξνο ηα πξάγκαηα ηεο ςπρήο, ζα ζε ειεπζεξψζεη. Βνβάγεζαζ αηυιδ ζημκ ηήπμ ζμο, αδεθθέ ιμο; Θα ήεεθεξ κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηυκ αηυιδ έκα πνυκμ; Μπμνχ εβχ (πμο παναηήνδζα βζα πνυκζα ηδκ πάθδ ζμο ηαζ πμο ζήιενα κζχες αέααζμξ βζα ηδ κίηδ ζμο) κα ζμο ηάκς άθθδ ιζα πνυηαζδ; Κηίζε ζημκ ηήπμ ζμο έκα θζθκηζζέκζμ πφνβμ ηζ απ‟ ηδκ ημνοθή αοημφ ημο πφνβμο κα επζεεςνείξ ηάεε ιένα ηδ γςή ζμο. Κηίζε ημκ ιέπνζ ηδκ πενίμδμ ηδξ Πακζεθήκμο ημο ΜαΎμο ηαζ ηυηε ηδκ πενίμδμ ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη ηαζ βζα ηζξ ηνεζξ ιένεξ αοημφ ημο Φεζηζαάθ γήζε ζημκ πφνβμ ζμο ηαζ ιείκε εηεί. Ώηυιδ ζε ζηζβιέξ απεθπζζίαξ ή επζηείιεκδξ απμηοπίαξ ακέααζκε ζημκ πφνβμ ζμο ηαζ ζηάζμο ζηαεενά. Ο πφνβμξ είκαζ ιυκμ ζοιαμθζηυξ αθθά, ακ ζοθθάαεζξ ημ μοζζχδεξ ηνοιιέκμ κυδια, εα λεβθζζηνάξ ηονζμθεηηζηά απυ ηδ βμδηεία ηαεχξ ε‟ ακεααίκεζξ ζημκ πφνβμ ζμο ηαζ εα πενκάξ ζημ ηαεανυ θςξ ηδξ ιέναξ. Τπάνπεζ ζοπκά ιζα ηαηαπκζά ζημκ ηήπμ ζμο, αθθά ζηδκ ημνοθή ημο πφνβμο οπάνπεζ θζαηάδα, πχνμξ ηαζ αέναξ. Δθεί κπνξψ λα ζπλαληεζψ καδί ζνπ, ακ ηηίζεζξ ζςζηά ηαζ ιάεεζξ ηδ ιέεμδμ ηδξ ακυδμο. (Μζα πενζβναθή αοημφ ημο ηήπμο ανίζηεηαζ ζημ ηέθμξ ηςκ μδδβζχκ αοημφ ημο ιαεδηή. Ώ.Ώ.Μπ.) Να είζαζ πζμ αηνζαήξ ζηδκ ηήνδζδ ηδξ ήζοπδξ χναξ ζμο. Κηίζε ηυηε ημ θζθκηζζέκζμ πφνβμ ζμο ηαζ είεε ημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο κα ποεεί πάκς ζμο ηαζ κα πθδιιονίζεζ ηδ γςή ζμο· είεε κα ακηζθδθεείξ ηζξ πνήζεζξ ηδξ πανάξ πςνίξ κα κμζάγεζαζ ηαευθμο βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ ηαζ είεε δ εοθμβία ημο Αζδαζηάθμο ζμο κα ανίζηεηαζ πάκς ζμο. Ηνχιηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκ επνυηεζημ κα ζμο γδηήζς κα ιεηνήζεζξ ηδκ επζηοπία ή ηδκ απμηοπία ζμο ημοξ πεναζιέκμοξ δχδεηα ιήκεξ, λένεζξ άναβε απυ ιυκμξ ζμο πμζμ εα ήηακ ημ απμηέθεζια; Θα έθεβεξ: Πναβιαηζηή επζηοπία ιε πενζζηαζζαηέξ ζφκημιεξ οπμηνμπέξ θυβς παθζχκ ζοκδεεζχκ ζηέρδξ πμο δεκ έπμοκ αηυιδ ηεθείςξ λεπεναζεεί; Δ επζηοπία ζμο είλαη πναβιαηζηή ηαζ οπάνπεζ πμθφ πενζζζυηενμ θςξ ζηδκ αφνα ζμο.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
414
Έκα απ‟ ηα πνάβιαηα πμο επζδζχης κα πναβιαηεοεχ ιαγί ζμο ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία είκαζ ημ εέια ηδξ βμδηείαξ. Γμδηεία είκαζ μ ζζπονυξ επενυξ υθςκ υζςκ ααδίγμοκ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Οθυηθδνμξ μ ηυζιμξ οπυηεζηαζ ζηδ βμδηεία, υπςξ λένεζξ ηαθά, αθθά υηακ μ άκενςπμξ βίκεηαζ ιαεδηήξ, ένπεηαζ ζε επαθή ιε ηυζμ πμθθή δφκαιδ (εζδζηά ζηα πνχηα ζηάδζα υηακ δεκ λένεζ πχξ κα ηδ πεζνζζεεί), χζηε εθηφεζ, εδναζχκεζ ηαζ ηαηαζηαθάγεζ πάκς ημο πμθφ πενζζζυηενδ απ‟ ηδκ παβηυζιζα πθάκδ απυ ηάεε άθθδ πενίπηςζδ. ‟ αοηή ηδκ ειπεζνία ημο ιαεδηή δεκ απμηεθείξ ελαίνεζδ, βζαηί είζαζ έκαξ ιαεδηήξ ζοβηεηνζιέκδξ εηβφικαζδξ. Οζ ιαεδηέξ πμο γμοκ ζηα κμδηζηά επίπεδα είκαζ πενζζζυηενμ απαθθαβιέκμζ απ‟ ηδ βμδηεία απυ εηείκμοξ ηςκ μπμίςκ δ πυθςζδ είκαζ πενζζζυηενμ ζοκαζζεδιαηζηή. οκεπχξ έκα απυ ηα πνχηα πνάβιαηα πμο επζδζχημοιε κα δζδάλμοιε ζ‟ υθμοξ ζαξ είκαζ κα ενβάγεζεε, κα γείηε ηαζ κα ζηέθηεζεε εθεφεενμζ απ‟ ημ αζηνζηυ πεδίμ. Ίζςξ μ ηαθφηενμξ ηνυπμξ κα ζε αμδεήζς, αδεθθέ ιμο, ηαεχξ ηαζ μπμζμκδήπμηε απυ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο πμο ιπμνεί κα εκδζαθένεηαζ βζα ηδ δζδαζηαθία πμο ζαξ δίκς πνμζςπζηά, είκαζ κα ζμο ακαθένς ηζξ ζοκεήηεξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ πμο μδδβμφκ ζε ιζα ηαηάζηαζδ βμδηείαξ. Έπεζηα ιπμνείξ κα ηάκεζξ ηδ δζηή ζμο εθανιμβή ηαζ κα δεζξ πμφ ζοκακηχκηαζ αοηέξ μζ ζοκεήηεξ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή. ηακ ζοκακηχκηαζ, ηυηε δ βμδηεία είκαζ ημ ακαπυθεοηημ απμηέθεζια. ηακ υιςξ ακαβκςνζζεμφκ, ιπμνμφκ κα πεζναβςβδεμφκ ηαζ ηυηε δ βμδηεία εα ελαθακζζεεί. Δ βμδηεία είκαζ αέααζα έκα ηυζμ θεπημθοέξ πνάβια χζηε πάκημηε ιεηαιθζέγεηαζ ζακ αθήεεζα. Βίκαζ ζζπονή βζαηί ανίζηεζ ημ ζδιείμ εζζυδμο ηδξ ζηδ ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή ιέζς εηείκςκ ηςκ ηαηαζηάζεςκ ημο κμο ηαζ ηςκ ζοκδεεζχκ ζηέρδξ πμο είκαζ ηυζμ μζηείεξ, χζηε δ ειθάκζζή ημοξ είκαζ αοηυιαηδ ηαζ ζοκζζηά ιζα ζπεδυκ αζοκείδδηδ εηδήθςζδ. Τπάνπμοκ (βζα ημ ιέζμ ιαεδηή) ηνεζξ ηφνζεξ ζηάζεζξ ημο κμο ηαζ ημο αζζεήιαημξ πμο ημκ πνμδζαεέημοκ ζηδ βμδηεία: 1. Απηννηθηηξκφο. ‟ αοηυκ είκαζ επζννεπείξ υθμζ μζ ιαεδηέξ. Δ γςή ημοξ είκαζ ακαβηαζηζηά δφζημθδ ηαζ είκαζ πενζζζυηενμ εοαίζεδημζ απ‟ ημ ιέζμ υνμ. Βπίζδξ δμηζιάγμκηαζ ζοκεπχξ ηζ εθέβπμκηαζ ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή ηαηεφεοκζδ. Ο αοημμζηηζνιυξ είκαζ ιζα ζζπονή ηαζ παναπθακδηζηή δφκαιδ· οπεναάθθεζ ηάεε ηαηάζηαζδ ηαζ απμιμκχκεζ έκα πνυζςπμ ζημ ηέκηνμ ηδξ γςήξ ημο ηαζ ηςκ δναιαηζηχκ ηαηαζηάζεςκ πμο εθεθηφμκηαζ ζηζξ ζηέρεζξ ημο. Βπζηνέπεζ κα εζζέθεμοκ δφμ είδδ βμδηείαξ: Πνχηα απ‟ υθα δ βμδηεία ηδξ εζδζηήξ εηβφικαζδξ υπμο μ ιαεδηήξ οπενεηηζιά ηδ ζπμοδαζυηδηά ημο ακάθμβα ιε ηδκ εθανιμγυιεκδ δμηζιαζία ηαζ ηδκ ακηίδναζή ημο ζ‟ αοηή. Ώοηή δελ είκαζ ιζα απυ ηζξ απμηοπίεξ ζμο. Δ οβζήξ ζμο ηαπεζκυηδηα είκαζ έκα ιεβάθμ πνμζυκ, ανηεί κα ιδκ οπμπέζεζξ ζηδκ αοημτπμηίιδζδ. Δ δεφηενδ είκαζ δ βμδηεία πμο δδιζμονβείηαζ απυ έκα ηυζμ ααεφ πνμζςπζηυ εκδζαθένμκ χζηε μ ιαεδηήξ απμιμκχκεηαζ ζ‟ έκα ζφκκεθμ δζηχκ ημο ζηέρεςκ, έηζζ χζηε ημ θςξ ηδξ ροπήξ ημο απμηθείεηαζ· αθέπεζ ηα πνάβιαηα ζε θακεαζιέκεξ ακαθμβίεξ ηαζ δ βμδηεία ηδξ απμιυκςζήξ ημο ζημ πνυαθδιά ημο ηαζ ιενζηέξ θμνέξ ιζα έιιμκδ ζδέα ηαηαδίςλδξ ηαηένπεηαζ πάκς ημο. Γζ‟ αοηή πάθζ δεκ είζαζ έκμπμξ. Άθθμζ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο είκαζ πζμ επζννεπείξ ζ‟ αοηή ηδκ απμηοπία απ‟ υζμ εζφ. 2. Έλα πλεχκα θξηηηθήο. Ώοηυ πνμηαθεί πενζζζυηενεξ ηαηαζηάζεζξ βμδηείαξ απυ ηάεε άθθμ πανάβμκηα· ηζ εδχ πμζμξ ιπμνεί κα πεζ υηζ έπεζ ακμζία; ηακ δ ααθάαεζα ηζ δ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
415
εοβέκεζα ηδξ ζηέρδξ ηαζ ημο θυβμο αζημφκηαζ ηαζ βίκμκηαζ αοηυιαηα ιένμξ έηθναζδξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ ημο ιαεδηή, ηυηε δ βμδηεία εα ηεθεζχζεζ. Ώδεθθέ ιμο, μ ηεθεοηαίμξ αοηυξ πανάβμκηαξ εζζάβεζ ζηδ γςή ημο ιαεδηή ηαζ ζηδ γςή ζμο πενζζζυηενδ βμδηεία απ‟ υζδ ιπμνείξ κα ακηζθδθεείξ. Καηά ζοκέπεζα απμηοβπάκεζξ ζοπκά κα δεζξ ημοξ ακενχπμοξ υπςξ είκαζ πναβιαηζηά, βζαηί ημοξ αθέπεζξ ιέζς ηδξ πθάκδξ πμο πνμηαθείηαζ απυ ηδκ ηνζηζηή ημοξ. Ώοηυ πμο εηθνάγεηαζ ιε θέλεζξ βίκεηαζ ιζα ζηεπημιμνθή, πνμζημθθδιέκδ ζ‟ εηείκμκ πμο ηδκ πνμηαθεί ηζ έπεζηα ημ πνυζςπμ δε θαίκεηαζ πμηέ πανά ιυκμ ιέζς ημο πέπθμο αοηήξ ηδξ βμδηείαξ. οκεπχξ πάθζ ανίζημκηαζ μζ αδοκαιίεξ βζα ηζξ μπμίεξ ενεοκμφιε ηζ μ πναβιαηζηυξ εαοηυξ ηνφαεηαζ απ‟ ηα ιάηζα ζμο. Μπμνείξ κα εθέβλεζξ ηδκ αηνίαεζα ηδξ παναπάκς δήθςζδξ ιέζα ζε θίβεξ ιένεξ ιε ιζα πνμζεηηζηή παναηήνδζδ ημο εέιαημξ υθςκ ηςκ ζογδηήζεχκ ζμο ζημκ ηφηθμ ηδξ ηαεδιενζκήξ ζμο γςήξ. ογδηάξ ηδκ πναβιαηζηυηδηα ή ιζα πνυζηαζνδ απμηοπία ηδξ εείαξ έηθναζδξ; Βίκαζ δ ακηίδναζή ζμο ζημοξ ακενχπμοξ βεκζηά εβηάνδζα ή επζηνζηζηή; Βίζαζ επζννεπήξ κα αθέπεζξ ημ ηαθυ ηαζ κα αβκμείξ ηζξ αδοκαιίεξ ηαζ ηα ζθάθιαηα; Πνμηαθείηαζ ιέζα ζμο έκα άιεζμ εκδζαθένμκ ιε ηδ δζήβδζδ ηάπμζαξ εζθαθιέκδξ πνάλδξ ή θάεμοξ, ή ηθεζδχκεζξ ηδ βκχζδ ζμο βζα ηα θάεδ ηςκ ακενχπςκ ζηα ιοζηζηά ηδξ ηανδζάξ ζμο, αβαπχκηαξ ημκ αδεθθυ ζμο πενζζζυηενμ ελαζηίαξ ηδξ αδοκαιίαξ ημο ηαζ ανκμφιεκμξ κα ημκ ζπμθζάζεζξ ή κα ημκ επζηνίκεζξ αηυιδ ηαζ ζημκ εαοηυ ζμο; οκζζηχ αοηέξ ηζξ ενςηήζεζξ ζε ζέκα ηαζ ζ‟ υθμοξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο. Βδχ αηνζαχξ ανίζηεηαζ βζα ζέκα – υπςξ βζα ηυζμ πμθθμφξ – ημ ζοκδεζζιέκμ ζδιείμ εζζυδμο βζα ηδ βμδηεία ηαζ ιέπνζ κα ζθναβζζεεί αοηυ ημ άκμζβια, δε εα απαθθαβείξ απυ ηδκ πνμζςπζηή βμδηεία. 3. Τπνςία. Δ πζμ δδθδηδνζχδδξ απ‟ υθεξ ηζξ αδοκαιίεξ είκαζ αοηή δ βμδηεία· ζοκήεςξ είκαζ δ πζμ ρεοδήξ ηαζ – αηυιδ ηζ υηακ είκαζ ηαθά εειεθζςιέκδ – είκαζ αηυιδ ζηακή κα δδθδηδνζάζεζ ηζξ ηαεαοηέξ νίγεξ ηδξ φπανλδξ, κα δζαζηνέρεζ υθεξ ηζξ ζηάζεζξ πνμξ ηδ γςή ηαζ κα θένεζ ζε δναζηδνζυηδηα ηδ δδιζμονβζηή θακηαζία ζακ ζζπονυ οπδνέηδ ηδξ. Δ οπμρία πάκημηε ρεφδεηαζ, αθθά ρεφδεηαζ ιε ηυζδ αθδεμθάκεζα χζηε ιμζάγεζ μνεή ηαζ θμβζηή. Σδκ ηάζδ αοηή ηδκ πμθέιδζεξ βζα πμθφ ηαζνυ ηζ έκα ηαθυ ιέηνμ επζηοπίαξ ζοκμδεφεζ ηζξ πνμζπάεεζέξ ζμο. Μδκ ακμίβεζξ δνυιμ ζηδκ οπμρία· αθθά πνυζεπε κα ιδκ ηδκ απμδζχλεζξ ζηα ηνοιιέκα αάεδ ημο εαοημφ ζμο, απ‟ υπμο λακά πνέπεζ ακαπυθεοηηα κα ζδηχζεζ ημ ηεθάθζ ηδξ. Σενιάηζζε ηδ δφκαιή ηδξ ζηδ γςή ζμο ηάκμκηαξ ηνία πνάβιαηα: α. Λαιαάκμκηαξ μνζζηζηυηενα ηδ ζηάζδ ημο Παναηδνδηή πμο αθέπεζ υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ ηαζ ηα βεβμκυηα ιέζα απ‟ ημ θςξ ηδξ αβάπδξ ηζ απυ ηδ ζημπζά ηςκ αζχκζςκ αλζχκ. α. Ώθήκμκηαξ ημκ ηαεέκα εθεφεενμ κα γήζεζ ηδ γςή ημο ηαζ κα επςιζζεεί ηζξ εοεφκεξ ημο, λένμκηαξ υηζ είκαζ ροπή ηζ υηζ μδδβείηαζ ζημ θςξ. Αχζε ημο απθά αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. β. Με ηδκ πθδνυηδηα ηδξ δζηήξ ζμο γςήξ ηδξ οπδνεζίαξ πμο δε ζμο αθήκεζ ηαζνυ βζα ηζξ ζηζβιέξ ηαζ ηζξ χνεξ ηδξ οπμρίαξ πμο θεείνεζ ηυζεξ γςέξ. Σα ηνία αοηά πνάβιαηα, ακ επζιείκεζξ ζ‟ αοηά ηαζ ηα ελαζηήζεζξ, εα ηάκμοκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
416
πενζζζυηενα βζα κα ζε απμδεζιεφζμοκ απυ ηδ βμδηεία πανά ηαεεηί άθθμ. Σμ βεβμκυξ, αδεθθέ ιμο, υηζ ιπμνχ κα ζμο βνάθς έηζζ δείπκεζ ημ ααειυ ηδξ επίηεολήξ ζμο. Πνζκ δφμ πνυκζα, ίζςξ κ‟ ακαβκχνζγεξ εεςνδηζηά ηδκ αθήεεζα υζςκ θές. Σχνα υπζ ιυκμ ηδκ ακαβκςνίγεζξ, αθθά έπεζξ αζπμθδεεί ζημ πανεθευκ ηαζ εα αζπμθδεείξ ζημ ιέθθμκ ιε ημ πνυαθδια ηαηά έκακ πναηηζηυ ηνυπμ. Γζα έκα δζάζηδια εα είκαζ ιζα ιάπδ χνα ιε ηδκ χνα ηαζ ιένα ιε ηδ ιένα· αθθά δ δφκαιδ ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ ανηεηή βζα κα θένεζ ηδκ απμδέζιεοζδ ηζ δ αβάπδ αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ είκαζ ανηεηή βζα κα ζε αμδεήζεζ… ζμ βζα ημκ ηήπμ ζμο, αδεθθέ ιμο, εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ιπαίκεζξ ζ‟ αοηυκ κςνίξ ηάεε Κονζαηή πνςί. Αεξ ημκ ηήπμ ζμο κα ημζιάηαζ ιέζα ζημ ζημηάδζ ηδξ αοβήξ – ηακέκα πναβιαηζηυ θςξ, ηακέκαξ ήπμξ ή ηίκδζδ ηαζ ηαιζά θακενή γςή. Μυκμ μκεζνεφεηαζ ηαζ είκαζ άπνςιμξ. Μπεξ ζημκ πφνβμ ζμο ηζ ακέαα ζηδκ ημνοθή ηαζ ηυηε απεθεοεένςζε ημ θςξ πμο είκαζ ιέζα ζμο· αοηυ βζα ημκ ηήπμ ηδξ ροπήξ ζμο εα είκαζ υ,ηζ ηζ μ ήθζμξ βζα ημοξ ηήπμοξ ημο ηυζιμο. Παναημθμφεδζε ηζξ αηηίκεξ ημο θςηυξ κα λεπφκμκηαζ πάκς ζημκ ηήπμ, αθοπκίγμκηάξ ημκ ζε πνχια ηαζ μιμνθζά, παναηζκχκηαξ ημκ ζε ηίκδζδ ηαζ γςή ηαζ πνμηαθχκηαξ ημ ηναβμφδζ ηςκ πμοθζχκ ηαζ ημ αυιαμ ηςκ ιεθζζζχκ ηαζ λοπκχκηαξ ημκ ζε ιζα ακηίζημζπδ ςναζυηδηα. Βηεί ιπμνεί κα ζε ζοκακηήζς υηακ ηοθήζμοκ ιαηνζά ηα ζφκκεθα ηδξ βμδηείαξ. οθθμβίζμο ημ ζοιαμθζζιυ πμο ηνφαεηαζ ζ‟ αοηυ ημκ ηήπμ ηζ ενβάζμο ζηαεενά βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ απ‟ αοηυ ημ ηέκηνμ ηδξ αβάπδξ ηαζ ημο θςηυξ. Ηαλνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Οζ ίδζεξ μδδβίεξ, μ ίδζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζημπυξ ηαζ δ ίδζα ακάβηδ ηαθθζένβεζαξ ημο πκεφιαημξ ηδξ απεθεοεενςηζηήξ αβάπδξ είκαζ ανηεηά βζα κα ζε απαζπμθήζμοκ ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ. Μπαίκεζξ ηχνα ζε ιζα πενίμδμ ηνίζδξ. Μδκ λεπκάξ υηζ ζημ είπα πεζ ηαζ ζε πνμεζδμπμίδζα κα ακηζιεηςπίγεζξ υθεξ ηζξ πενζζηάζεζξ ζημ θςξ αοηήξ ηδξ βκχζδξ. Δ ηνίζδ (πμο ιπμνεί κα εζηζαζεεί ζε ηάπμζα υρδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο) πνέπεζ κα εεςνδεεί απυ ζέκα ζακ έκδεζλδ ιζαξ επίπμκδξ πνμζπάεεζαξ απυ ιένμοξ ηδξ ροπήξ ζμο κα επζθένεζ έκα ιεβαθφηενμ ααειυ απεθεοεένςζδξ πνζκ απυ ηδκ Πακζέθδκμ ημο ΜαΎμο. Δ ροπή ζμο ηζκδημπμζεί ηζξ δοκάιεζξ ηδξ βζα κα πναβιαημπμζήζεζ αοηή ηδκ απεθεοεένςζδ ηζ έηζζ κα ζμο επζηνέρεζ κα επςθεθδεείξ απυ ηδκ ηαηαζηαθάγμοζα πκεοιαηζηή εζζνμή. ηακ οπάνπεζ ιζα ηέημζα απυθαζδ ζημ πεδίμ ηδξ ειπεζνίαξ ηδξ ροπήξ, οπάνπεζ ιζα ακαπυθεοηηδ ακηίδναζδ ζημ πεδίμ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ. Γζ‟ αοηή πνέπεζ κα είζαζ πνμεημζιαζιέκμξ ηζ έηζζ έημζιμξ κα επςθεθδεείξ απ‟ αοηή. Δ δφκαιή ζμο είκαζ πμθφ ιεβαθφηενδ απ‟ υζδ ακηζθαιαάκεζαζ βζαηί δεκ έπεζξ αηυιδ ακηθήζεζ πθήνςξ απ‟ ημοξ πυνμοξ ηδξ ροπήξ ζμο. Θα πνεζαζηεί κα ημ ηάκεζξ βζα κα ηενδίζεζξ ηδκ απμδέζιεοζδ πμο θαπηανάξ. μο θές αηυιδ αζθαθχξ υηζ – βζα ζέκα – δ ηαθθζένβεζα ηδξ ααθάαεζαξ είκαζ δ εββφδζδ εκυξ επμζημδμιδηζημφ απμηεθέζιαημξ ζηδκ ηνίζδ ζμο ηδξ επυιεκδξ άκμζλδξ. ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζε πνμέηνερα κα ελαθείρεζξ ημκ αοημμζηηζνιυ ηζ αοηυ εα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
417
πνμηαθμφζε ηυηε έκακ ααθααή πεζνζζιυ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Δ ελάθεζρδ ηδξ ηνζηζηήξ εα ζε ηαηαζηήζεζ ααθααή υζμκ αθμνά ημοξ άθθμοξ ηζ δ άνκδζδ κα είζαζ θζθφπμπημξ εα δζαθφζεζ ηδκ ζδζαίηενδ βμδηεία ζμο πμο θηάκεζ ζπεδυκ ςξ ηδκ ρεοδαίζεδζδ. ΐθέπεζξ θμζπυκ, αδεθθέ ιμο, υηζ λακαημκίγς απθά ηδκ πνμδβμφιεκδ δζδαζηαθία ιμο πνμξ εζέκα. Γζα ηδκ αλία ηδξ λένς υηζ είζαζ ζίβμονμξ ηαζ δζαηοπχκμκηαξ ηδκ έηθναζδ ηδξ ακάβηδξ ζμο, δζαηοπχκς απθά ηδ δζηή ζμο ααεφηαηδ επζεοιία. Ώπ‟ ημ Μάζμ ημο 1934 ςξ ημ Μάζμ ημο 1935 έηακεξ πμθφ πναβιαηζηή πνυμδμ ηαζ δ εζχηενδ πκεοιαηζηή ζμο δφκαιδ αολήεδηε αζζεδηά. Οζ πεναζιέκμζ έλζ ιήκεξ ζδιείςζακ έκα δζάθεζιια υπμο οπήνλε έκαξ ιεβάθμξ ααειυξ δζαηφιακζδξ. Τπμηαζζυζμοκ πενζζζυηενμ ζηδκ ελςηενζηή εκηφπςζδ ηαζ ήζμοκ θζβυηενμ εζηζαζιέκμξ ζακ ροπή ζηα θεπημθοέζηενα πεδία. Αεκ οπήνλε ηακέκα αλζυθμβμ ηένδμξ. Σέημζα δζαθείιιαηα είκαζ ακαπυθεοηηα· δεκ οπάνπεζ θυβμξ βζα ηαηάεθζρδ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε κα ιδ ζοκεπίγμκηαζ υηακ έπεζξ επίβκςζδ ηδξ φπανλήξ ημοξ. Σχνα μ ήθζμξ ηζκείηαζ πάθζ πνμξ αμννά ηζ ένπεηαζ βζα ζέκα ιζα ακακεςιέκδ εοηαζνία ηαζ δ δοκαηυηδηα ιζαξ δοκαιζηήξ πενζυδμο απμδέζιεοζδξ απυ ηδκ ηαηχηενδ θφζδ ζμο ηζ απυ ηζξ απαζηήζεζξ πμο ζε ηναημφκ ηυζμ ζζπονά. Σμ πνχημ ιήκοιά ιμο βζα ζέκα (ηαζ ημ δίκς ιε ηδκ εζθζηνζκή επζεοιία κα ηαηαθάαεζξ ζε πμζμκ εζδζηυ πανάβμκηα ακαθένμιαζ) είκαζ: Άθδζέ ημ κα θφβεζ. Πέηαλε αοηυ πμο ηναηάξ. ηάζμο εθεφεενμξ ιε ηάεε εοζία, εβηαηαθείπμκηαξ εηείκμ πμο ζε ηναηά. Καηά ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ πάνε ηζξ αηυθμοεεξ θέλεζξ ηαζ ζηέρεζξ ζακ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ζημ δζαθμβζζιυ: 1μξ ιήκαξ – 2μξ ιήκαξ – 3μξ ιήκαξ – 4μξ ιήκαξ –
Απφζπαζε απ‟ αοηυ πμο ηναηά ιε αθοζίδεξ ημκ Βαοηυ. Απνδέζκεπζε ημο θοθαηζζιέκμο Βαοημφ βζα οπδνεζία. Σν θιεγφκελν έδαθνο πάκς ζημ μπμίμ θαίκεηαζ ημ ηαεανυ πνοζάθζ. Απειεπζέξσζε ημο εζχηενμο θςηυξ ηζ έπεζηα δ δζάκοζδ ημο Φςηζζιέκμο Ανυιμο. 5μξ ιήκαξ – Αθηηλνβνιία πμο εθεθηφεζ ημ θςξ ζημοξ άθθμοξ. 6μξ ιήκαξ – Θπζία πμο απμηαθφπηεζ ηδ δυλα ημο Βαοημφ. Έπε εάννμξ ηαζ ιδ θμαάζαζ, αδεθθέ ιμο. Ο ίδζμξ μ θυαμξ δδιζμονβεί ιζα βμδηεία ηζ δ βμδηεία ηνφαεζ ημ θςξ. Ώβάπα εθεφεενα εηείκμοξ πμο αβαπάξ. Ηνχληνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Λίβα πνεζάγεηαζ κα ηάκς ή ιπμνχ κα ηάκς. Μέπνζ “κα ηζκδεεί μ ήθζμξ πνμξ αμννά” δ ενβαζία ζμο είκαζ δφζημθδ ηζ υιςξ ηυζμ απθή ζηδ θφζδ ηδξ (υηακ ιπεζ ζε θέλεζξ) χζηε ίζςξ κα ιδ εεςνήζεζξ υηζ έπεζ ανηεηή ζδιαζία. Κζ υιςξ ζμο θές ιε αβάπδ ηζ υπζ ιε ιζηνυ εκδζαθένμκ υηζ ζηδκ επίηεολή ζμο ζηδνίγμκηαζ πμθθά – ηυζμ βζα ημκ εαοηυ ζμο υζμ ηαζ βζα ημκ υιζθμ. Θα ήηακ ίζςξ πμθφηζιμ ακ έεζβα εδχ ιζα ενχηδζδ πμο ζοπκά εβείνεηαζ ζηζξ δζάκμζεξ ηςκ ιαεδηχκ πμο ενβάγμκηαζ ιαγί ζε μιαδζηυ ζπδιαηζζιυ ηαζ ζημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο. Πυζμ πμθφ αμδεά ή ειπμδίγεζ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ δ πνυμδμξ ή δ έθθεζρδ πνμυδμο εκυξ ιαεδηή αημιζηά; Βλαζηίαξ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
418
έιθοηδξ ζμαανυηδηαξ ημο αθδεζκμφ ιαεδηή, δ επυιεκδ ενχηδζδ πμο εβείνεηαζ είκαζ: Σζ ηάκς – αμδεχ ή ειπμδίγς; Ώξ απακηήζς ζηδκ ηεθεοηαία ενχηδζδ ζπεηζηά ιε ζέκα: Γελ εκπνδίδεηο. Δ εοβεκζηή ζμο θφζδ ηζ δ ζημνβζηή ακζδζμηεθήξ ζηάζδ ζμο ακηζζηναηεφμκηαζ ζζπονά αοηυ πμο εζφ μ ίδζμξ ακαβκςνίγεζξ εκδυιοπα – έκα αναδέςξ ακαπηοζζυιεκμ πκεφια ηνζηζηήξ. Οζ ζοιιαεδηέξ ζμο ζ‟ αβαπμφκ ααεζά ηαζ δ εοβέκεζα ημο ηναδαζιμφ ζμο – ιε ημκ επίιμκμ ηυκμ ηδξ οπδνεζίαξ ηαζ ηδξ αβάπδξ – έπμοκ έκα αζοκείδδημ απμηέθεζια “ηαημπήξ” αηυιδ ηαζ πάκς ζ‟ εηείκμοξ ημοξ ιαεδηέξ ζημκ υιζθυ ιμο πμο δεκ ημοξ βκςνίγεζξ πνμζςπζηά. μο γδηχ κα ημ εοιάζαζ αοηυ. Θα ιπμνμφζεξ υιςξ κα αμδεήζεζξ πζμ ζοβηεηνζιέκα ηαζ ζοκεζδδηά ακ ιπμνμφζεξ κα εθεοεενςεείξ απυ δεζιμφξ ηαζ κ‟ ανπίζεζξ κα θεζημονβείξ ζημ ζπίηζ ζμο ηαζ ζ‟ υθεξ ζμο ηζξ ζπέζεζξ ζακ έκαξ αθδεζκυξ ζακκοάζζκ. Ώοηυ ζμο ημ έπς ημκίζεζ πνςηφηενα. ε ηάθεζα ζαθχξ ζηδκ Ώηναπυ ημο ακκοάζζκ. Ώθθά αηυιδ ηνζβονκάξ ιυκμ ζηζξ πανοθέξ αοηήξ ηδξ ζδέαξ. Γζα ζέκα είκαζ έκα ζφιαμθμ απυζπαζδξ πμο θακεαζιέκα κζχεεζξ υηζ δεκ ιπμνείξ κα επζηφπεζξ. Τπμηζιάξ ημκ εαοηυ ζμο, αδεθθέ ιμο. Έπεζξ ιζα επζιμκή πμο είκαζ αδάιαζηδ ηαζ πμο ζ‟ έπεζ μδδβήζεζ απυ ηδ κευηδηά ζμο ιέπνζ ηχνα. Δ επζιμκή αοηή είκαζ ημ ζδιάδζ ημο δεζιεοιέκμο ιαεδηή. Θα ημ εοιάζαζ αοηυ; Αεκ έπεζξ πμηέ ηαθακηεοεεί ζηδκ ένεοκά ζμο βζα θςξ ηαζ βζα έκα πεδίμ ζημ μπμίμ κα οπδνεηείξ ηδκ ροπή ζμο ηαζ κα απμδεζηκφεζξ ηδκ αθμζίςζή ζμο ζηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ζηα Μεβάθα κηα πμο μδδβμφκ ημ πεπνςιέκμ ηδξ θοθήξ ηςκ ακενχπςκ – ηαζ πμο πναβιαηζηά Σμοξ αβαπάξ. Έπεζξ επίζδξ ιζα εζχηενδ ακαβκχνζζδ ηδξ αθήεεζαξ ηαζ ημο πεδίμο, πμο είκαζ πμθφ ιεβαθφηενδ απ‟ υζδ οπμρζάγεζαζ ηζ αοηυ ημ έπμοιε εθέβλεζ πνζκ απυ πνυκζα. Έπεζξ ηναηδεεί ζηαεενά ζηδκ Ώηναπυ ηαζ ζημ ένβμ πμο επζδζχλαιε κα ηάκμοιε ηζ έπεζξ αμδεήζεζ υπμο ιπμνμφζεξ ηζ έπεζξ ζηαεεί πζζηά δίπθα ζ‟ εηείκμοξ πμο έπμοκ πνμζπαεήζεζ κα ηάκμοκ ημ ένβμ ιαξ. Δ ίδζα αηνυιδηδ επζιμκή εηδδθχκεηαζ έηζζ ηαζ εα ζοκεπζζεεί. Σζ θείπεζ θμζπυκ; Ώκαιθζζαήηδηα ηάηζ θείπεζ ηαζ εα είζαζ μ πνχημξ πμο εα ημ πεζ. Ώοηυ πμο θείπεζ είκαζ ηάηζ πμθφ απθυ κα δδθςεεί ηαζ πμθφ δφζημθμ κα εηθναζεεί. Δ έθθεζρδ αοηή απμηεθεί ζπεδυκ ημ ΐαηενθχ ζμο, βζα κα πνδζζιμπμζήζς ιζα ηνέπμοζα θνάζδ. Δίλαη απιά ε απνηπρία λα είζαη απνζπαζκέλνο. Αέκεζαζ ι‟ εηείκμοξ πμο αβαπάξ ηαζ ζοπκά ηα πνμζημθθδιέκα πένζα ηδξ αβάπδξ ιπμνμφκ κα ειπμδίζμοκ ηδκ πνυμδμ – υπζ ιυκμ ηδ δζηή ιαξ αθθά ηζ εηείκςκ πμο αβαπάιε. Σμ ακηζθαιαάκεζαζ αοηυ; Καεχξ γεζξ ηζ αβαπάξ αοημφξ πμο ανίζημκηαζ ζημ άιεζμ πενζαάθθμκ ζμο, ακανςηζέζαζ πμηέ: Άναβε ημοξ εκζζπφς ζακ ροπέξ κα πεζνζζεμφκ ηδ γςή ηαζ κα οπδνεημφκ; Βπίζδξ δέκεζαζ ιε μνζζιέκμοξ ακενχπμοξ απυ ζηεπημιμνθέξ ηαηάεθζρδξ ηαζ οπμρίαξ. Αεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Ο ανζειυξ ημοξ είκαζ ιεβαθφηενμξ απ‟ υ,ηζ κμιίγεζξ. Ώοημί υιςξ ειπμδίγμοκ θζβυηενμ ηδκ πνυμδυ ζμο απ‟ υζμ δ απμννυθδζή ζμο ζ‟ εηείκμοξ πμο αβαπάξ, βζαηί ζμο είκαζ πμθφ βκςζημί ηαζ παθεφεζξ δζανηχξ ιαγί ημοξ. Δ αβάπδ ζμο, δ επίιμκδ ηηδηζηή αβάπδ ζμο βζα υζμοξ έπεζξ ζοβηεκηνχζεζ βφνς ζμο ζηδκ ηανιζηή πμνεία ηδξ γςήξ, ζ‟ ειπμδίγεζ κα ημοξ αβαπάξ ιε ημκ ζζπονυ, αθδεζκυ ηνυπμ… μο γδηχ κ‟ αβαπάξ πζμ αθδεζκά. Δ δφκαιδ ηζ δ απυζπαζή ζμο δεκ έπμοκ αηυιδ πνδζζιμπμζδεεί πμηέ. Αε ζμο γδηχ κα πάρεζξ κ‟ αβαπάξ αθθά ζμο γδηχ κ‟
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
419
αβαπάξ ζακ ροπή ηαζ θζβυηενμ ζακ πνμζςπζηυηδηα. Καεχξ ηα δζααάγεζξ αοηά, δ εζχηενδ αθδεζκή ζμο θφζδ εα ακηαπμηνζεεί. Σμ πνυαθδιά ζμο, αξ ημ επακαθάας, είκαζ δ απφζπαζε. Ώνπίγεζξ κα ημ ιαεαίκεζξ. Ώοηυ πμο ηάκεζ ημ ιάεδιά ζμο δζπθά δφζημθμ είκαζ δ έθθεζρδ ιζαξ ηφνζαξ δναζηδνζυηδηαξ ηζ εκυξ δοκαιζημφ εκδζαθένμκημξ πμο εα απμννμθμφζακ ηδκ πθήνδ πνμζμπή ζμο. Ώοηυ πάκηςξ είκαζ ημ πνυαθδιά ζμο πμο εα θοεεί ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ, ακ εζφ ζακ ροπή αδνάλεζξ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ι‟ έκα κέμ ηαζ γςηζηυ ηνυπμ. Αεκ ιπμνχ κα ζμο δχζς πανά ιζα θέλδ ηζ έκακ οπαζκζβιυ: Μδκ αθήκεζξ ημ θοζζηυ ζμο ζχια κα ζε δοκαζηεφεζ. Δ θοζζηή ακζηακυηδηα είκαζ ιενζηέξ θμνέξ ημ ηαηαθφβζμ εηείκςκ πμο κζχεμοκ υηζ μζ γςέξ ημοξ δεκ ημοξ πανέπμοκ αοηυ πμο επζεοιμφκ ή είκαζ ημ ηαηαθφβζμ εηείκςκ πμο κζχεμοκ υηζ έπμοκ απμηφπεζ πάκς ζημ Ανυιμ. Αεκ έπεζξ απμηφπεζ, αδεθθέ ιμο. ημ επακαθαιαάκς: Αεκ έπεζξ απμηφπεζ ηαζ λένς βζα ηζ ιζθάς. Βηείκμζ απυ ιαξ πμο θεζημονβμφκ ιε πθήνδ υναζδ ζηδκ εζχηενδ πθεονά ηδξ γςήξ αθέπμοκ ημκ ελμπθζζιυ ηαζ ημ ηάνια, ηδκ πάθδ ηαζ ημ πεπνςιέκμ ιε έκακ ηνυπμ πμο δεκ είκαζ εθζηηυξ ζε ζέκα. Ώθθά ζμο θές υηζ ηα οπυθμζπα πνυκζα ηδξ γςήξ ζμο ιπμνμφκ κα είκαζ ιζα πνμμδεοηζηή ιεηαηφθζζδ ζε ιζα ζοβηνζηζηή απνδζηία – ηδκ απνδζηία ηςκ ζηείνςκ βδναηεζχκ – ή ιπμνμφκ κα ηθζιαηχζμοκ ηδ ζηαδζμδνμιία ιζαξ εθεφεενδξ ροπήξ ηδξ μπμίαξ δ ζμθία, δ οπδνεζία ηζ δ ακζδζμηεθήξ αβάπδ ιπμνμφκ κα είκαζ ηα ιέζα ιεηαθμνάξ έιπκεοζδξ ζε πμθθέξ ροπέξ ζ‟ μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ. Μπμνείξ ηχνα – αλ ην επηιέμεηο – κα ηεθαθαζμπμζήζεζξ ημοξ απμηαιζεοιέκμοξ ηανπμφξ ιζαξ γςήξ ζηαεενμφ πνμζακαημθζζιμφ ζημ θςξ ηαζ κα ηαηαδείλεζξ ηδ ζμθία πμο ένπεηαζ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ οπήνλεξ μ παναηδνδηήξ, μ ζπμοδαζηήξ ηζ μ οπδνέηδξ βζα ηυζμ πμθφ ηαζνυ. Αε εα βίκεζξ άναβε εκενβδηζηυηενα μ ζοιιέημπμξ ηαζ μ δναζηήνζμξ ζοκενβάηδξ; Μυκμ έκα πνάβια ιπμνεί κα ημ ειπμδίζεζ – υπζ δ ηαηή οβεία ή μζ πενζζηάζεζξ – αθθά ακ δεκ ηαημνεχζεζξ κα είζαζ απμζπαζιέκμξ. Θα αημθμοεήζεζξ άναβε ηάεε ιένα (υπζ ακαβηαζηζηά ηδ κφπηα) ιζα ακαζηυπδζδ πάκς ζηδκ απυζπαζδ ηαζ εα ημ ηάκεζξ εοζοκείδδηα ζημκ ζενυ ηαζ ζζςπδθυ ηυπμ πμο μκμιάγμοιε ηήπμ ιαξ; Δ αβάπδ ηαζ δ εοθμβία ιμο ανίζημκηαζ πάκς ζμο, αδεθθέ ιμο. Ώοηυ είκαζ έκα πνάβια πμο ζπάκζα θές. Ηαλνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Γζα ζέκα (υπςξ ηαζ βζα ηδκ R.S.U.) έπς αοηή ηδ ζηζβιή έκα θυβμ εβηςιζαζηζηυ ηζ έκα θυβμ επίπθδλδξ. Βίκαζ ιζα επίπθδλδ ηυζμ εοβεκζηήξ θφζδξ χζηε δε εα ζαξ είλεζ. Έπεηε ηάκεζ πμθθά βζα κα δζαζημνπίζεηε ηδ βμδηεία ζηδ γςή ζαξ ηα πεναζιέκα δφμ πνυκζα, πενζζζυηενα απ‟ υζα ίζςξ ακηζθαιαάκεζεε. Βιείξ πμο αθέπμοιε υθμοξ ζαξ απυ ηδκ εζχηενδ πθεονά, ιπμνμφιε ζοιαμθζηά κα ελαηνζαχζμοιε αοηυ ημ βεβμκυξ εοημθυηενα απυ ζαξ, επεζδή (ηαεχξ ελενεοκμφιε ιζα ροπή) είιαζηε ζε εέζδ κα ζδιεζχκμοιε αοηυ πμο απμηνοθζζηζηά μκμιάγεηαζ “ημ αάεμξ ηδξ αφεζζήξ ηδξ”. Σχνα εοημθυηενα “ακαηαθφπηεζηε ηαζ θακενχκεζηε” ζηα ενεοκδηζηά ιάηζα υθςκ ιαξ ηζ αοηυ μθείθεηαζ μθμηθδνςηζηά ζηδ δζηή ζαξ πνμζπάεεζα ηαζ ζηδκ αολακυιεκδ δοκαιζηυηδηα αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ. Αεκ είζηε ηυζμ ααεζά αοεζζιέκμζ ζηζξ μιίπθεξ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
420
βμδηείαξ, πανυηζ ειπμδίγεζηε αηυιδ απ‟ ημ θυαμ – υπζ θυαμ βζα ημκ εαοηυ ζαξ, αθθά πενζηημφξ θυαμοξ βζ‟ αοημφξ πμο αβαπάηε. Αε αθέπεηε ζοκεπχξ ημοξ ίδζμοξ, ηα πνμαθήιαηα πμο ακηζιεηςπίγμοκ ή ημοξ αημιζημφξ δνυιμοξ ημο πεπνςιέκμο ημοξ ιε δζαφβεζα· αοηυ, υπςξ ιπμνείηε ηαθά κα οπμεέζεηε, ζαξ ειπμδίγεζ κα είζηε ηυζμ πλεπκαηηθά πνήζζιμζ βζ‟ αοημφξ υζμ εα ιπμνμφζαηε. Δ πνδζζιυηδηα ηςκ ιαεδηχκ βζ‟ αοημφξ πμο είκαζ ηανιζηά ζοκδειέκμζ ιαγί ημοξ ηαζ βζα ημοξ μπμίμοξ κζχεμοκ – ζςζηά ή θακεαζιέκα – ιζα αίζεδζδ εοεφκδξ, ιεηαημπίγεηαζ ιε ηδκ ακάπηολδ απυ ζηάδζμ ζε ζηάδζμ. Δ θοζζηή θνμκηίδα ηάπμζμο βζα ημοξ αβαπδιέκμοξ ημο ιπμνεί ηαζ πνέπεζ κα δζανηεί ζε ηάπμζμ ααειυ, ακ ηζ δ θνμκηίδα ιζαξ ιδηέναξ βζα ημ παζδί ηδξ δεκ ιπμνεί κα δζαηδνείηαζ ζηα πνυκζα ηδξ εκδθζηίςζδξ. Μπμνεί κα οπάνπεζ ιζα εοεφκδ πμο επζθέβμοιε κα επςιζζεμφιε (πάθζ ζςζηά ή θακεαζιέκα) αθθά δεκ πνέπεζ κα ελμοδεηενχκεζ ή κα οπμκμιεφεζ μπμζαδήπμηε εοεφκδ πνέπεζ μζ ίδζμζ κα επςιζζεμφκ. Δ κμδηζηή ιαξ αμήεεζα πνέπεζ κα είκαζ πάκημηε δζαεέζζιδ, αθθά δεκ πνέπεζ κα δίκεηαζ υηακ μ κμοξ ηάπμζμο είκαζ ζαζηζζιέκμξ απυ ηζξ μιίπθεξ ηδξ αιθζαμθίαξ ηαζ ηδξ αιθζζαήηδζδξ ή υηακ οπάνπεζ έκα πκεφια επίηνζζδξ. Δ πκεοιαηζηή εοεφκδ ημο ακενχπμο είκαζ ανηεηά πενίενβα ζοκήεςξ δ ηεθεοηαία πμο ακαβκςνίγεηαζ· ηζ δ δνάζδ πμο ακαθαιαάκεηαζ πάκς ζ‟ αοηή ηδκ ακαβκχνζζδ είκαζ ελίζμο ανβή. Κζ υιςξ ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ είκαζ δ πζμ ζδιακηζηή, βζαηί δ πκεοιαηζηή επζννμή ιπμνεί κα δζανηέζεζ ηαζ κα θένεζ απεθεοεενςηζηή δφκαιδ ζ‟ εηείκμοξ πμο αβαπμφιε, εκχ μζ άθθεξ εοεφκεξ – επεζδή είκαζ εηείκεξ ηςκ πνμζςπζηχκ ζπέζεςκ – θένκμοκ πάκηα ιαγί ημοξ ηδ βμδηεία ηζ αοηυ πμο δεκ ακήηεζ ζημ ααζίθεζμ ημο πκεφιαημξ. Γζα ηα οπυθμζπα πνυκζα ηδξ γςήξ ζμο δχζε έιθαζδ ζηζξ πκεοιαηζηέξ ζμο εοεφκεξ ηαζ ζημ πλεπκαηηθφ ζνπ απνηέιεζκα πάκς ζ‟ υθμοξ υζμοξ πνμζεββίγεζξ ή ζημοξ μπμίμοξ ζε νίπκεζ μ ηθήνμξ ζμο. Να ενβάγεζαζ πάκημηε πάκς ζηδ βναιιή ηδξ ροπζηήξ επαθήξ πμο μδδβεί ζηδκ ροπζηή απμδέζιεοζδ ηαζ ζηδκ ροπζηή δναζηδνζυηδηα εηείκςκ πμο αβαπάξ ηζ αηυιδ ηζ εηείκςκ πμο ίζςξ δεκ αβαπάξ! Έηζζ ε‟ ανπίζεζξ κα ενβάγεζαζ επί ηαζ απυ ηα πκεοιαηζηά επίπεδα ηζ δ δφκαιή ζμο ζακ ενβάηδ εα αολδεεί ζζςπδθά. Ώοηυ ηαηά ηακέκα ηνυπμ δε εα απμηθείεζ ηδκ μνεή πνδζζιυηδηά ζμο ζε πεδία δζαθμνεηζηά ηαζ ηαηχηενα απ‟ ημ πκεοιαηζηυ. Μαεαίκεζξ, αδεθθέ ιμο, βνήβμνα ηαζ ιπμνείξ κα εζζδφζεζξ ζε ιζα ααεφηενδ ηαζ πζμ ζοκεζδδηή βκχζδ ακ ιπμνέζεζξ κα εηβοικαζεείξ ζηδκ απυζπαζδ απυ ηδκ πνμζςπζηή δναζηδνζυηδηα ιε ηζξ αζφκεηεξ ημοαέκηεξ ή ζζςπέξ ηδξ, ηδκ ηνζηζηή ηδξ ή ηδκ οπμηίκδζδ εηείκμο πμο είκαζ ακεπζεφιδημ ζημοξ άθθμοξ ηαζ ηζξ ζηζβιέξ ηδξ αβςκζχδμοξ ακαπμθαζζζηζηυηδηάξ ηδξ πμο ααζίγεηαζ ζ‟ έκα θυαμ μ μπμίμξ – ζηδκ πενίπηςζή ζμο – είκαζ πάκημηε απυ ηαζ βζα ηδκ υρδ πνμζςπζηυηδηα. Ώοηή ηείκεζ κα ζε παναζφνεζ ζε αζφκεηδ δνάζδ ή θυβζα ηαζ κα ζε ειπμδίζεζ κ‟ αημθμοεήζεζξ ημ θςξ ηαζ ηδκ οπδνεζία πμο θαίκμκηαζ ηυζμ ηαεανά ζηδ υναζή ζμο ζηζξ ορδθέξ ζμο ζηζβιέξ. Αεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Ώοηά υιςξ είκαζ υθα υζα έπς ιε θφζδ επίπθδλδξ ηαζ ιεηνζάγμκηαζ απυ ιζα δίηαζδ ακάβηδ ακαβκχνζζδξ ηςκ αθδεζκχκ επζηεφλεςκ ημο πανεθευκημξ ηαζ απυ ηδκ αηθυκδηδ έθεζδ ηαζ ηδ ζηαεενή οπδνεζία ζμο. Γζα ζέκα μ μιαδζηυξ δζαθμβζζιυξ είκαζ ζδζαγυκηςξ ηαζνζαζηυξ ηαζ πνήζζιμξ· ζμο δίκεζ ηδ δφκαιδ πμο πνεζάγεζαζ ηαζ πνδζζιεφεζ βζα κα ηαεανίγεζ ηδκ υναζδ ηαζ ηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
421
αηναπυ ζμο. Πνμζημθθήζμο θμζπυκ ζ‟ αοηυκ ζηεκυηενα ηαζ πνμζεηηζηά… Καζ αημθμφεδζε, αδεθθέ ιμο, ηζξ οπμδεζπεείζεξ απμηνοθζζηζηέξ αζηήζεζξ ηαζ βφνζζε λακά ζημκ ηήπμ ζμο πμο ιπμνεί αηυιδ κα ανεεεί – βαθήκζμξ ηαζ υιμνθμξ – ιέζα ζημκ ηυζιμ ηδξ ζηέρδξ. Δ ημνοθή ημο πφνβμο ημο δζαηνοπά ημκ ηυζιμ ηςκ ροπχκ ηζ υηακ ακεααίκεζξ ηα ζηαθμπάηζα πμο μδδβμφκ εηεί, εα ανεεείξ ζημ ααζίθεζμ ηδξ ηαεανήξ υναζδξ, ηδξ πθαηζάξ ζμθίαξ ηαζ ηδξ παβηυζιζαξ αβάπδξ. ηάζμο ζηαεενυξ ζηδ δζάνηεζα ημο ενπυιεκμο πνυκμο ηαζ ζηάζμο απνζπαζκέλνο. Μδκ αθήκεζξ ηζξ ηαηχηενεξ θςκέξ κα ηαθφπημοκ ηδ θςκή ηδξ ροπήξ ζμο ή ηδ θςκή ιμο. Αζαηήνδζε ημκ αβςβυ ηαεανυ. Ώοηυξ είκαζ μ ηεθζηυξ ιμο θυβμξ πνμξ εζέκα: Αζαηήνδζε ημκ αβςβυ ηαεανυ. Ώκ ημ ηάκεζξ, ηυηε μζ ζηζβιζαίεξ απμθάζεζξ πμο ιπμνεί κα έθεμοκ ζημ δνυιμ ζμο, ε‟ ακηζιεηςπίγμκηαζ ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ηαζ δ ηαεανή, άιεζδ δνάζδ εα επαημθμοεεί ιε ηαθά απμηεθέζιαηα. Δ ζοιαμοθή πμο ίζςξ ηθδεείξ κα δχζεζξ δε εα ααζίγεηαζ ηυηε ζημ θυαμ ή ζε ηάπμζα αδοκαιία αβάπδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, αθθά εα ιεηαθένεζ ημ ενζαιαεοηζηυ θευββμ ηδξ ροπήξ πμο βκςνίγεζ. Πέναζε, αδεθθέ ιμο, απ‟ ηα ειπυδζα ημο πανεθευκημξ ηαζ κα είζαζ έκαξ αθδεζκυξ ζακκοάζζκ πμο δεκ επζεοιεί ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ ηαζ θένκεζ ηδκ αθδεζκή εηείκδ ακζδζμηέθεζα – πμο έπεζξ πάκημηε επζδείλεζ – ιέπνζ ηα φρδ ηδξ πθήνμοξ πανάδμζδξ. Ηνχιηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΠΕΣΒ ΦΕΛΒ, Πχξ ιπμνχ κα ζμο εέζς ημ πνυαθδιά ζμο ηυζμ ηαεανά χζηε κα απμδεπεείξ ηα δζαηοπςιέκα βεβμκυηα ηαζ κα γήζεζξ ι‟ αοηά; Καηά ηακέκακ ηνυπμ, πανά ιυκμ δίκμκηάξ ζμο πθδνμθμνίεξ, πνμηείκμκηάξ ζμο κα δνάζεζξ ι‟ αοηέξ ηαζ κα πενζιέκεζξ βζα ηα απμηεθέζιαηα, εκενβχκηαξ ιε ηδ κμδιμζφκδ πμο ηαηελμπήκ ζμο ακήηεζ ηαζ ιε ηδκ επζιμκή πμο έπεζξ δείλεζ ζ‟ υθδ ζμο ηδ γςή. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ πέιπηδ αηηίκα ηαζ ζοκεπχξ έπεζξ έκακ έκημκα ακαθοηζηυ κμο. Χζηυζμ εα ήεεθα κα ζμο εοιίζς υηζ είζαζ ακαθοηζηυξ αθθά υπζ δζαηνζηζηυξ. ημπάζμο αοηή ηδ δζάηνζζδ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ηοαενκάηαζ απυ ηδκ έηηδ αηηίκα ηαζ ιέπνζ ηχνα είκαζ ζε ιεβάθμ ααειυ οπμηείιεκμ ζηδ εέθδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Ώοηυ ζε μδδβεί κα αθζενχκεζαζ ζημ πενζαάθθμκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζηζξ ηαηαζηάζεζξ πμο έπεζξ εθεθηφζεζ ηανιζηά. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ επίζδξ ζηδκ έηηδ αηηίκα, πνάβια πμο ημ ηαεζζηά – ηαζ ζοκεπχξ ημκ εβηέθαθυ ζμο – ηαηελμπήκ οπδνέηδ ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ, αθθά ζε ηαεζζηά επίζδξ εκμναηζηυ ή αζηνζημ-αμοδδζηυ. οκεπχξ εα ήεεθα κα ζδιεζχζεζξ υηζ ζηδκ πενίπηςζή ζμο οπάνπεζ ιζα ελαίνεζδ ζημ ζοκήεδ ηακυκα πμο εθέβπεζ ημ θοζζηυ ζχια, βζαηί πμθφ θίβα θοζζηά ζχιαηα ανίζημκηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα, υπςξ ημ δζηυ ζμο. 1. 2. 3. 4.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
422
5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Θα ζμο είκαζ θμζπυκ ζαθέξ υηζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ημο πνμαθήιαηυξ ζμο ιπμνεί κα ζοκμρζζεεί ιε ηδκ ακαβκχνζζδ ηδξ οθζζηάιεκδξ ζπέζδξ ακάιεζα ζηδκ πνμζςπζηυηδηα, ημ αζηνζηυ ζχια ηαζ ημ θοζζηυ ζχια. Σμ θοζζηυ ζχια ηαζ ημ αζηνζηυ ζχια είκαζ ζοκεπχξ αοηυιαηα μζ οπδνέηεξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Κζ υιςξ δ ζπέζδ ιεηαλφ ηδξ έηηδξ ηαζ ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ είκαζ ηυζμ ζηεκή χζηε ημ πνυαθδια ηδξ ροπήξ ζμο δελ είκαζ ακοπέναθδημ ζ‟ αοηή ηδ γςή. Ηαλνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Οζ πεναζιέκμζ θίβμζ ιήκεξ είδακ ηδκ πναβιάηςζδ πμθθήξ εζχηενδξ έκηαζδξ. Ώοηή οθμπμζήεδηε ζημ θοζζηυ πεδίμ ζακ ιζα αίζεδζδ πναβιαηζηήξ ηυπςζδξ ηζ απμημνοθχεδηε ζε ιζα πενίμδμ αζεέκεζαξ. Ώθθά – υηακ μζ εζχηενεξ αζηίεξ ακαθςεμφκ ζε θοζζηά απμηεθέζιαηα – ηυηε αημθμοεεί ιζα πενίμδμξ εθεοεένςζδξ ηαζ δζεοεέηδζδξ. Ο θυβμξ ιμο βζα ζέκα είκαζ θμζπυκ: Μδκ αθήζεζξ ηδκ εζχηενδ έκηαζδ κα επακαθάαεζ ηδκ ηονζανπία ηδξ. Θα ιπμνμφζεξ ζημ ζδιείμ αοηυ ζςζηά κα νςηήζεζξ: Πχξ εα ειπμδίζς αοηυ ημ βεβμκυξ; Με ημ κα εοιάζαζ, αδεθθέ ιμο, υηζ ιμθμκυηζ μζ ηαηαζηάζεζξ ημο πενζαάθθμκημξ ιπμνεί κα παναιέκμοκ ζπεηζηά ίδζεξ, εζφ δεκ είζαζ μ ίδζμξ. Έπεζξ θηάζεζ ζ‟ έκα κέμ ααειυ απμζπαζιέκδξ εθεοεενίαξ ηαζ ζ‟ αοηή ηδκ εθεοεενία πνέπεζ ηχνα κα ζηαεείξ. Ο ηονίανπμξ ηυκμξ πμο πνέπεζ κα δζέπεζ ηδ γςή ζμο ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ είκαζ κα ζηέηεζξ ζηαεενά ζε πκεοιαηζηή ακηίθδρδ. Ώοηυ ακαβηαζηζηά ζοκεπάβεηαζ ιζα ζηεκή επζηήνδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Θα πνέπεζ κα θνμκηίζεζξ χζηε μζ παθζέξ ζηεπημιμνθέξ ημο θυαμο ηαζ ηδξ ζηεκμπχνζαξ κα ιδκ λακαπάνμοκ ηδκ ανπαία ημοξ ηονζανπία ηαζ κα ιδκ επζηναπεί ζηζξ παθζέξ ζοκαζζεδιαηζηέξ ακηζδνάζεζξ κα πάνμοκ ιμνθή. διείςζε πχξ δζαηφπςζα αοηή ηδκ εκημθή. ηάζμο ζακ ροπή ηαζ (ζακ ζηαεενή ζοκήεεζα γςήξ) ακάπηολε ηδ ζηάζδ ηδξ ακαβκχνζζδξ ηδξ εεζυηδηάξ ζμο ζηδκ ηαεδιενζκή έηθναζδ. Μζα ζηεκή επζηήνδζδ ηδξ πνχηδξ αιοδνήξ ηάζδξ κα παναζονεείξ ζημκ παθζυ νοειυ εα είκαζ ακαβηαία ζε ζοκδοαζιυ ι‟ έκα θμβζηυ ηζ άιεζμ πεζνζζιυ ηςκ παθζχκ ιμνθχκ αδοκαιίαξ. Γζα ζέκα δ θέλδ “οπμηαηάζηαζδ” ιπμνεί κ‟ απμδεζπεεί πναβιαηζηά οπμαμδεδηζηή, επζηνέπμκηάξ ζμο κα οπμηαηαζηήζεζξ ι‟ έκα κέμ ηαζ γςηζηυ εκδζαθένμκ ηζξ παθζέξ ακαδουιεκεξ ζδέεξ· ηαζ κα οπμηαηαζηήζεζξ ιε ιζα ζοβηεηνζιέκδ δναζηδνζυηδηα ημο θοζζημφ πεδίμο ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ηνίζδ· ηαζ κα πεζεανπήζεζξ ηδκ ηαηχηενδ γςή ζμο ζε δνυιμοξ πανάξ ηζ εοηοπζζιέκδξ δναζηδνζυηδηαξ. Δ πανά ε‟ απμδεζηκουηακ βζα ζέκα ηφνζμξ εεναπεοηζηυξ πανάβμκηαξ. Γζα πνυκζα, αδεθθέ ιμο, ακαθενυιμοκ ζοπκά ζημκ υιμνθμ ηήπμ ζμο. Πνχηα απ‟ υθα έπνεπε κα ζε μδδβήζς κα ημκ δδιζμονβήζεζξ· ανβυηενα ζε δίδαλα κα ημκ ηεθεζμπμζήζεζξ ηζ έπεζηα κα ημκ πνδζζιμπμζήζεζξ. ε δίδαλα επίζδξ πχξ κα ημκ αθζενχζεζξ ηαζ κα ημκ ιεηαηνέρεζξ ζε αςιυ ηαεζένςζδξ ηαζ κα ημκ ζοκδέζεζξ ζημ κμο ζμο ιε ηδ ζηέρδ ηδξ οπδνεζίαξ. Ώοηυ πμο δδιζμονβήεδηε ηαζ πνδζζιμπμζήεδηε έηζζ,
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
423
οπάνπεζ. ήιενα εα ήεεθα κα ζμο πς υηζ ζηα εζχηενα πεδία μ ηήπμξ ζμο είλαη πνήζζιμξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηαζ ζε άθθμοξ – πενζζζυηενμοξ απ‟ υζμ κμιίγεζξ. Βίκαζ έκαξ ηυπμξ ζοβηέκηνςζδξ βζα πμθθμφξ ηζ έκαξ ηυπμξ ηαηαθοβήξ βζα θίβμοξ. ημπάζμο ζ‟ αοηυ ηζ ελαημθμφεδζε ημ ένβμ ημο ελςνασζιμφ ημο. Να εοιάζαζ πάκηα υηζ εηείκμζ πμο γδημφκ ηδκ ςναζυηδηά ημο δεκ ένπμκηαζ ιυκμ βζα ημκ ηήπμ αθθά ένπμκηαζ επίζδξ βζα κα πνμζεββίζμοκ εζέκα πμο ζηδκ εζχηενδ πθεονά θαίκεζαζ δζαθμνεηζηυξ απ‟ υ,ηζ κμιίγεζξ υηζ είζαζ ζηδ θοζζηή εκζάνηςζδ. Σχνα ζμο ιέκεζ κα ηάκεζξ βζα ημοξ άθθμοξ έκακ ηήπμ απυ ηδ γςή ζμο πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. Έπεζξ ιάεεζ πμθθά ηα πεναζιέκα πνυκζα ηαζ ιμθμκυηζ μζ παθζμί νοειμί ηαζ ζοκήεεζεξ ζηέρδξ ζε ζένκμοκ ζοπκά πνμξ ηα πίζς έλς απυ ημκ ηήπμ ζμο ηδξ εζνήκδξ, ανίζηεζξ λακά ημ δνυιμ ζμο πνμξ ηα εηεί ιε ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα. Αεκ πενζπθακζέζαζ ηυζμ ζοπκά ζημοξ θααφνζκεμοξ ηδξ ζηεκμπχνζαξ ηαζ ζηζξ μιζπθχδεζξ πεδζάδεξ ηδξ βμδηείαξ. Φνυκηζζε χζηε ηαηά ημοξ επυιεκμοξ εκκζά ιήκεξ κα δζαηδνήζεζξ ιζα ζηάζδ πκεοιαηζηήξ αδζαθμνίαξ ή εείαξ λεβκμζαζζάξ ηαζ ζοκαζζεδιαηζηήξ απυζπαζδξ. Πάκς ζηζξ ηνεζξ αοηέξ θέλεζξ – ζδζαίηενα ζηζξ δφμ πνχηεξ – εα ήεεθα κα ζε παναηαθέζς κα ζημπαζεείξ ζμαανά. ηάζμο ζημκ ηήπμ ζμο, αθθά υηακ ένπεηαζ δ πανυνιδζδ κα νζρμηζκδοκεφζεζξ ζε ιζα πενζπθάκδζδ έβκμζαξ, ακδζοπίαξ ή βζα κα ζηακμπμζήζεζξ ηδκ οπμρία, πεζνίζμο ηδκ ιε αδζαθμνία ηαζ ιδ κμζάγεζαζ βζα υ,ηζ πνυηεζηαζ κα ζοιαεί. Σίπμηε δεκ ιπμνεί κα ζοιαεί πμο κα ζοκηνίρεζ πναβιαηζηά ηδκ επζηεοπεείζα ζζμννμπία ζμο. Σμ λένεζξ αοηυ. ηάζμο ζακ ηέκηνμ δφκαιδξ βζα υθμοξ υζμοξ ζοκακηάξ ηαζ ιδκ αβκμείξ ηδκ οπυδεζλή ιμο, βζαηί δ πνμζςπζηυηδηά ζμο απμννίπηεζ ηδ δοκαηυηδηα επίηεολδξ. Πάκς ζηα εζχηενα πεδία έπεζξ επζηφπεζ· θνυκηζζε χζηε δ επίηεολδ αοηή κα εηδδθςεεί ζήιενα ηαζ ζημ ελςηενζηυ πεδίμ. Ώπυ ημκ ηυπμ υπμο δζάβεζξ ηδ θοζζηή ζμο γςή, άθδζε κα εηπμνεοεεί αοηυ πμο ιπμνεί κα εεναπεφζεζ ηαζ κα εοθμβήζεζ. Σίπμηε δεκ ιπμνεί κα ζηαιαηήζεζ αοηή ηδκ εοθμβία· επζηαπφκεηαζ πάκς ζηα θηενά ηδξ απυζπαζδξ ηζ απυ ιζα ηανδζά πμο δε κμζάγεηαζ βζα ημκ εαοηυ ηδξ· πνμπςνεί ζηδκ απμζημθή ηδξ βζαηί έπεζξ ιάεεζ κα ειπζζηεφεζαζ ηζξ ροπέξ εηείκςκ ιε ημοξ μπμίμοξ ζ‟ ένζλε μ ηθήνμξ ζμο… Θα ζμο δχζς ηζξ αηυθμοεεξ μηηχ πνμηάζεζξ ζακ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ βζα ημ δζαθμβζζιυ ζμο ηαζ εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ηζξ ζημπαζεείξ πνμζεηηζηά ηαηά ημοξ επυιεκμοξ μηηχ ιήκεξ: 1μξ ιήκαξ – Πάκς ζημκ πφνβμ ιμο ζηέης ηαζ ηίπμηε δεκ ιπμνεί κα ιε θηάζεζ εδχ. Έηζζ αθζενχκμιαζ ζημ ένβμ πμο ένπεηαζ ζημ δνυιμ ιμο. 2μξ ιήκαξ – Μυκμ δ ροπή ιμο ιπμνεί κα θηάζεζ ημ ζδιείμ ηδξ δφκαιδξ υπμο ζηέης ηαζ βζα ηδκ ροπή ιμο αοηυξ μ δνυιμξ είκαζ πάκηα ακμζπηυξ. Ώθζενχκμιαζ ζημ ένβμ πμο ιμο ακαεέηεζ δ ροπή ιμο. 3μξ ιήκαξ – Ώπ‟ ημ ρδθυ ζδιείμ ζοπκά ηαηεααίκς ηαζ ααδίγς ημοξ δνυιμοξ ηδξ γςήξ ηαζ ηδξ μιμνθζάξ ιαγί ιε ημοξ αδεθθμφξ ιμο. Ώθζενχκμιαζ ζημ ένβμ ηδξ αμήεεζάξ ημοξ. 4μξ ιήκαξ – Σδκ αηηζκμαμθία ηδξ αβάπδξ γδηχ κα δζαπφζς πάκς ζ‟ υθμοξ υζμοξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
5μξ ιήκαξ –
6μξ ιήκαξ –
7μξ ιήκαξ –
8μξ ιήκαξ –
424
ζοκακηχ ηαζ ζ‟ αοηή ηδ γςή ηδξ αηηζκμαυθμο αβάπδξ αθζενχκμιαζ. Με εεία λεβκμζαζζά ακηζιεηςπίγς ηδκ ηαεδιενζκή ιμο γςή, λένμκηαξ πςξ υθα είκαζ ηαθά. ηδ αμήεεζα εηείκςκ πμο οπδνεηχ, ηςκ Αζδαζηάθςκ ηδξ Οδμφ, αθζενχκμιαζ. Με αθδεζκή εεία αδζαθμνία επςιίγμιαζ ηάεε θμνηίμ πμο ένπεηαζ ζημ δνυιμ ιμο, βζαηί ηίπμηε δεκ ιπμνεί κ‟ αββίλεζ ηδκ ροπή ιμο. ηδκ εηδήθςζδ αοηήξ ηδξ ειπζζημζφκδξ αθζενχκμιαζ. Βηείκμοξ πμο ιμο δίκμκηαζ κ‟ αβαπχ πάκς ζημοξ δνυιμοξ ηδξ γςήξ, ημοξ αβαπχ ηαζ ημοξ οπδνεηχ. Σμοξ ημζηάγς εθεφεενμξ απυ θυαμ. Γζα κα ημοξ δοκαιχζς ιέζα ζηζξ ροπέξ ημοξ, αθζενχκμιαζ. Πάκς ζημκ πφνβμ ιμο, ζημ ορδθυ ηυπμ ηδξ υναζδξ, ζηέης ηχνα ηζ απ‟ ημ ζδιείμ αοηυ γς ηαζ αβαπχ ηζ ενβάγμιαζ. ημ ορδθυ αοηυ πεπνςιέκμ αθζενχκμιαζ.
Ώκ ιπμνέζεζξ κα ζοθθάαεζξ ηδκ πναβιαηζηυηδηα ηαζ ηδ πνδζζιυηδηα ηδξ οπδνεζίαξ πμο ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ, εα έπεζξ ηάκεζ πμθθή πνυμδμ υηακ ζε ηαεμδδβήζς ηδκ επυιεκδ θμνά. Ηαλνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έπεζξ ηάκεζ πναβιαηζηή πνυμδμ. Ώοηυ είκαζ ημ πνχημ πνάβια πμο επζεοιχ κα ζμο πς. Λίβμ πενζζζυηενδ ηαεανή ζηέρδ ηζ απμδμπή ηςκ βεβμκυηςκ πμο λένεζξ ζπεηζηά ιε ζέκα εα ζε απεθεοεενχζμοκ. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ δφζημθμ. Αε ααζίγεηαζ ζηζξ δοζημθίεξ ηδξ γςήξ ζμο, βζαηί ημ πνυαθδια ηδξ γςήξ ζμο δεκ είκαζ ηαευθμο αζοκήεζζημ – ακ ηζ έπεζξ δχζεζ αζοκήεζζηδ πνμζμπή ζ‟ αοηυ. ΐαζίγεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ έπεζξ ιζα έηηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηα, έκα έηημ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζχια ηζ έκα έηημ αηηζκζηυ θοζζηυ ζχια. Ώοηυ ζοκζζηά έκακ ηνμιενυ ζοκδοαζιυ δοκάιεςκ, αθθά ακέθααεξ ηδκ εοεφκδ κα πεζνζζεείξ αοηέξ ηζξ δοκάιεζξ βζα κα ζοκηνίρεζξ ημ έηημ αηηζκζηυ άδναβια πμο είπε πάκς ζμο αοηυξ μ ηφπμξ εκένβεζαξ βζα ηνεζξ ζοκεπείξ γςέξ. Έπεζξ θηάζεζ ζηδκ δθζηία ηςκ ελήκηα πνυκςκ (ή ιήπςξ ηάηζ παναπάκς, αδεθθέ ιμο;) ηζ αηυιδ δεκ ημ έπεζξ ζοκηνίρεζ. οκεπχξ μ ζημπυξ ηδξ ροπήξ ζμο δεκ έπεζ αηυιδ εηπθδνςεεί. Οζ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηδκ ηςνζκή ζμο ζηάζδ ηαζ ηδ ζηάζδ ζμο πνζκ απυ ηνζάκηα πνυκζα είκαζ υηζ ηυηε δεκ ακηζθαιαακυζμοκ πενί ηίκμξ επνυηεζημ εκχ ηχνα λένεζξ. Συηε ζηδκ πναβιαηζηυηδηα δεκ είπεξ ηαιζά εοεφκδ βζαηί δεκ ήλενεξ ηδ θφζδ ημο ένβμο πμο έπνεπε κα βίκεζ. Ώθθά κέζσ ηεο ςπρηθήο επαθήο βκςνίγεζξ ηχνα ζε ηζ ζοκίζηαηαζ ημ πνυαθδια ηζ δ εοεφκδ ζμο κα ηάκεζξ ηάηζ ζοβηεηνζιέκμ είκαζ ζοκεπχξ αανζά. Δ βμδηεία ηςκ δεζιχκ ηαζ ηςκ ζπέζεςκ ζε ηναημφζε βζα πνυκζα. Ο μιθάθζμξ θχνμξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζε ζοκδέεζ αηυιδ ιε ηα παζδζά ζμο ηαζ εα έπνεπε κα είπε ημπεί (ηαζ μνεά ημπεί) πνζκ απυ ανηεηά πνυκζα. Θα ήηακ πναβιαηζηά εοενβεηζηυ ηαζ βζα ζέκα ηαζ βζ‟ αοηά. Ώοηυ ημ λένεζξ ηαθά υηακ δ βμδηεία ηςκ εοεοκχκ ηδξ ιδηνυηδηαξ δε ααναίκεζ πάκς ζμο. Πνέπεζ πζα κ‟ ακηζθδθεείξ υηζ δεκ έπεζξ ηέημζα εοεφκδ. οβπχνεζέ ιε βζα ηδκ λεηάεανδ βθχζζα ιμο, αδεθθέ ιμο, αθθά επζδζχης κα ζε δς
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
425
εθεφεενμ πνζκ έθεεζ βζα ζέκα μ ηαζνυξ κα πενάζεζξ ζημ “δζαοβέξ ροπνυ θςξ”. Ξένς βζα ηζ είζαζ ζηακυξ. Αε πνδζζιμπμζείξ ηδ δφκαιδ ηδξ δεφηενδξ αηηζκζηήξ ροπήξ ζμο πμο ιπμνεί ηαοηυπνμκα κ‟ αβαπά ηαζ κ‟ απμηυπηεζ· πμο ιπμνεί κα ιεηαδίδεζ ηδ ααεφηαηδ αβάπδ, οπμηεζιεκζηά ηαζ πνμζηαηεοηζηά ηζ υιςξ – ζημ ελςηενζηυ πεδίμ – ιπμνεί κα εθεοεενχκεζ ημοξ ακενχπμοξ. Ώξ ημ επακαθάας: Αεκ έπεζξ ηαιζά εοεφκδ βζα ηα παζδζά ζμο ηαζ πμηέ δεκ είπεξ απυ ηυηε πμο έθεαζακ ζηδκ ςνζιυηδηα ηζ απέηηδζακ ημ δζηαίςια κα γήζμοκ ηδ γςή ημοξ. Κένδζζεξ ημ δζηαίςια ηδξ εθεοεενίαξ ηαζ ηδξ έηθναζδξ ηδξ ροπήξ ζμο. Θα ημ δεπεείξ ηχνα ηαζ εα εθεοεενςεείξ ή εα ηαθαζπςνείζαζ βζα ημ οπυθμζπμ αοηήξ ηδξ εκζάνηςζδξ ηαζ ζε ιζα άθθδ γςή εα πνέπεζ κ‟ ακηζιεηςπίζεζξ έκα πανυιμζμ πνυαθδια μζημβεκεζαηχκ ζπέζεςκ ηαζ μζημκμιζηήξ εοεφκδξ; Μέπνζ ηχνα δεκ έπεζξ θφζεζ ηίπμηε αθθά έπεζξ ηάκεζ πνυμδμ ηαζ ηα ιάηζα ζμο είλαη ακμζηηά. Μυκμ μ θυαμξ ηζ δ εζηειιέκδ άνκδζδ κα ηάκεζξ δοκαηά ηαζ μνεά αήιαηα ζε ειπμδίγμοκ απυ ιζα πθήνδ ζοιιεημπή ζηδκ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ζημ ένβμ ιμο… Έπεζξ ηυζμ πμθθά κα δχζεζξ. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ζημ πνήια ακ ηζ αοηυ επίζδξ πνέπεζ κα πενζθδθεεί ζηδ γςή ηδξ πνμζθμνάξ εκυξ ιαεδηή ζ‟ αοηή ηδκ επμπή ηδξ παβηυζιζαξ έκηαζδξ· ακαθένμιαζ ζε ιεβαθφηενα ηαζ ααεφηενα πανίζιαηα πμο ηαηέπεζξ ηαζ πμο ηείκεζξ κα ανκείζαζ κα ακαβκςνίζεζξ – ιζα ζημνβζηή ηανδζά, έκα κμο ειπθμοηζζιέκμ απυ πνυκζα ιεθέηδξ ηαζ γςέξ οπδνεζίαξ ηζ απυ ιζα αθμζίςζδ ηζ έκα πάνζζια βζα θζθία πμο πνάβιαηζ είκαζ ζπάκζμ κα ανεεεί. Δ ροπζηή ζμο επαθή είκαζ εδναζςιέκδ ηζ αοηυ είκαζ έκα βεβμκυξ ζημ μπμίμ ιπμνείξ κα οπμθμβίγεζξ. Δ απμγςηζημπμίδζδ ηδξ θοζζηήξ ζμο γςήξ μθείθεηαζ ζημοξ πενζμνζζιμφξ ζημοξ μπμίμοξ έπεζξ οπμαθδεεί ηαζ ηδκ έηδδθδ, εζχηενδ, οπμηεζιεκζηή απυζονζή ζμο ζημ κμδηζηυ ηαζ ημκ αζηνζηυ ηυζιμ. Αεκ εηθνάγεζξ ζημ θοζζηυ πεδίμ ηδκ πναβιαηζηυηδηα πμο είζαζ. Οζ ζηεπημιμνθέξ πμο ζε πενζαάθθμοκ, ζε απμζηναββίγμοκ απ‟ ηδ γςηζηή ζμο δφκαιδ ηζ υιςξ, ιζθχκηαξ θοζζηά, δεκ έπεζξ ηαιζά μνβακζηή δζαηαναπή ή αζεέκεζα. Οζ ζηεπημιμνθέξ αοηέξ απμννμθμφκ ηδ γςηζηυηδηά ζμο ηαζ είκαζ ζαθχξ ηαηαζηνεπηζηέξ – βζα ζέκα ηαζ βζα ημοξ άθθμοξ. Τπάνπμοκ ηνεζξ ηέημζεξ ζηεπημιμνθέξ… μο δίκς ιζα εζδζηή άζηδζδ. Να πδβαίκεζξ ζημκ ηήπμ ζμο δφμ θμνέξ ηδκ εαδμιάδα ηαζ κα ιε ζοκακηάξ εηεί. Ώκαηάθορε πνχηα απ‟ υθα ημ ζδιείμ ιέζα ζημκ ηήπμ ημ μπμίμ έπς ιαβκδηίζεζ. ημ ζδιείμ αοηυ ιέζα ζημκ ηήπμ ζμο ιίθδζε δπλαηά βζα ηα πνμαθήιαηά ζμο ζε ιέκα, ζηαιαηχκηαξ ηαηά δζαθείιιαηα ηζ αημφβμκηαξ ηζξ απακηήζεζξ ιμο ή ηζξ απακηήζεζξ ηδξ ροπήξ ζμο. Θα κηινχκε φηαλ επηηεπρζεί ε ζηγή ηεο εμσηεξηθήο δσήο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Μδκ ηαηαηναηάξ ηίπμηε αθθά κίια κνπ κεγαιφθσλα. Κάκημ ι‟ έκα πνμζεηηζηυ ηαζ πνυεοιμ αοηί ηαζ ζηδκ Πακζέθδκμ ημο ΜαΎμο εα ανεζξ υηζ ίζςξ έπμοιε ελακηθήζεζ ημ εέια, δ βμδηεία ιπμνεί κα έπεζ δζαθοεεί, μζ ζηεπημιμνθέξ κα έπμοκ ηαηαζηναθεί ηζ δ αηναπυξ κα θάιπεζ ηαεανά ιπνμζηά ζηα ιάηζα ζμο. Βίεε κα είκαζ δζηή ζμο δ ακάπαοζδ ηζ δ εζνήκδ ηδξ αθμζίςζδξ ηαζ δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο. Αεκ είκαζ απυ εηηίιδζδ ζ‟ εζέκα πμο δαπακχ αοηυ ημ πνυκμ ιαγί ζμο. Ώνπαίμζ ηανιζημί δεζιμί ιε ιέκα – ημκ Πνεζαφηενμ Ώδεθθυ ζμο – ηζ δ ααεζά ηζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
426
ακαθθμίςηδ αβάπδ πμο μ D.R.S. ηνέθεζ βζα ζέκα είκαζ επανηείξ θυβμζ βζα ιέκα. Βπζπθέμκ – δ αβάπδ ιμο είκαζ δζηή ζμο. ΐνζζηυιαζηε ζηδκ ίδζα ροπζηή αηηίκα. Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αεκ έπεζξ ηαιζά ζδζαίηενδ βμδηεία, βζαηί γεζξ ζε ιζα ηέθεζα εάθαζζα βμδηείαξ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ δοζημθία ημο πνμαθήιαηυξ ζμο βζαηί ακ είπεξ (βζα πανάδεζβια) ιζα ηφνζα βμδηεία, υπςξ μ D.Β.Ε., εα ήηακ (βζα ηάπμζμκ πμο έπεζ ηδκ αθμζίςζδ ηαζ ηδ κμδηζηή ζμο ζηακυηδηα) ζπεηζηά εφημθμ κα ηδ δζαζπάζεζξ ηζ έηζζ κα ααδίζεζξ ζημ θςξ. Ώθθά έπεζξ πενζηνζβονζζεεί απυ ιονζάδεξ βμδηείεξ ιζηνήξ ζδιαζίαξ, αθθά ζημ ζφκμθυ ημοξ ηείκμοκ κα ζε ηάκμοκ κα ααδίγεζξ ζοκεπχξ ζε ιζα μιίπθδ. Έπεζξ ηδκ ζηακυηδηα κα ααδίγεζξ ζηαεενά ζημ θςξ. Οζ βμδηείεξ ζμο πνμένπμκηαζ απυ δφμ πδβέξ. Οζ ακηζδνάζεζξ ζμο ζ‟ υθα ηα ζοιαάκηα ηδξ γςήξ ηαζ ζημ πενζαάθθμκ ζμο είκαζ μζ ακηζδνάζεζξ ιζαξ επζθακεζαηήξ νεοζηυηδηαξ· δεκ είκαζ ααζζηέξ ή εειεθζχδεζξ, βζαηί μ ζημπυξ ηδξ γςήξ ζμο είκαζ απανέβηθζημξ (οπάνπεζ ηέημζα θέλδ, αδεθθέ ιμο;) ηαζ δ ηάζδ ηδξ γςήξ ζμο είκαζ ζηαεενά ηζ αιεηάαθδηα πνμζακαημθζζιέκδ. Ώθθά υηακ αζπμθείζαζ ιε ηζξ πενζζηάζεζξ ηαζ ημοξ ακενχπμοξ αζπμθείζαζ ιε ημ απμηέθεζια πμο ιπμνεί κα έπμοκ πάκς ζμο ηαζ ιε ηδκ απμηοπία ζμο κα ημοξ πεζνζζεείξ υπςξ εα έπνεπε ζακ ιαεδηήξ. Σμ ζφιπθεβια ηαηςηενυηδηάξ ζμο ζε ηναηά ζε ιζα ηαηάζηαζδ βμδηείαξ ηαζ είκαζ ηαεανά ιζα πνμζςπζηή ακηίδναζδ. ακ ροπή είζαζ δοκαηυξ ζε βκχζδ· ζακ ροπή αβαπάξ υθα ηα υκηα· ζακ ροπή δεκ οπάνπμοκ πενζζηάζεζξ πμο δεκ ιπμνείξ κα πεζνζζεείξ· ζακ ροπή ιπμνείξ κα ηονζανπήζεζξ δοκαιζηά ημ πενζαάθθμκ ζμο. Ώθθά δ βμδηεία ηδξ ηαηςηενυηδηαξ (πμο είκαζ απμηέθεζια πμθθχκ ιζηνχκ βμδηεζχκ) εθέβπεζ ηδκ έηθναζδ ηδξ γςήξ ζμο ζημ θοζζηυ πεδίμ ζοκ ηδ δεφηενδ βμδηεία ηδξ θοζζηήξ ακζηακυηδηαξ. Πάκς ζ‟ αοηή δε εα επεηηαεχ, αθθά εα ημκίζς υηζ δ απαζπυθδζδ ιε ηδκ ενβαζία πμο εα ιπμνμφζεξ κα ηάκεζξ βζα ιαξ, ιεηαθενιέκδ απ‟ ημ κμδηζηυ επίπεδμ επίβκςζδξ (υπμο γεζξ πάκημηε αθδεζκά, πανά ηζξ πμθθέξ πενζπθακήζεζξ ζημ αζηνζηυ πεδίμ!) ζημ θοζζηυ πεδίμ, εα ζε απμδέζιεοε θοζζηά. Αε ζμο γδηχ κα ενβαζεείξ ζακ ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. δ μπμία επζθέβεζ εζηειιέκα κα ενβάγεηαζ ζημκ “υιζθμ αοημηημκίαξ” ιαξ (υπςξ εζνςκζηά μκμιάζεδηε απυ έκακ απ‟ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ημο Μ.), αθθά εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ζηαιαηήζεζξ ηδ βμδηεία ηδξ ηαηςηενυηδηαξ ηαζ ηδξ απαζπυθδζδξ ιε θεπημιένεζεξ πμο ζε ηναημφκ πάκημηε απμγςηζημπμζδιέκμ. Μπεξ ζηδ πανά ηαζ ηδ δφκαιδ ηδξ κε-αλαζθαινχο ππεξεζίαο. Θα λένς ηαθφηενα ηζ κα ζμο πς υηακ ζδιεζχζς ζε ηζ ζοιπενάζιαηα εα θηάζεζξ ζπεηζηά ι‟ αοηυ πνζκ απ‟ ημ Μάζμ. Αχγνπζηνο 1940 Έπς βζα ζέκα ημ ζοκημιυηαημ αοηυ ιήκοια, αδεθθέ ιμο. ΐνίζηεζαζ ζήιενα ζε ιζα ηαηάζηαζδ θοζζηήξ απεθπζζίαξ ηαζ ηαοηυπνμκα ακαδφεζαζ απυ ιζα ηνίζδ ηδξ γςήξ πνμξ ιεβαθφηενδ αζθάθεζα, θςξ, βκχζδ ηαζ πνδζζιυηδηα. Αεκ έπεζξ ηίπμηε κα ηάκεζξ ηχνα πανά κα απμαάθεζξ ηάεε ακδζοπία ηαζ κα ααζζζηείξ ζ‟ εηείκεξ ηζξ πναβιαηζηυηδηεξ πμο δ γςή ζ‟ έπεζ πείζεζ υηζ οπάνπμοκ. Γζα μνζζιέκα πνάβιαηα είζαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
427
απυθοηα αέααζμξ – ηδκ αβάπδ, ημ εάννμξ ηαζ ηδκ ροπή. Μδ πνδζζιμπμζείξ ημ κμο ηχνα, αθθά απθά κα είζαη ηζ άθδζε ηδκ αβάπδ υζςκ ζε βκςνίγμοκ ζημοξ μπμίμοξ, αδεθθέ ιμο, πενζθαιαάκεηαζ ηζ δ δζηή ιμο, κα λεποεεί απυ ζέκα· επίηνερε ζημ εάννμξ ηδξ ροπήξ ζμο κα ζε εκζζπφζεζ. Σμ εάννμξ αοηυ δεκ είκαζ έκα αβςκζζηζηυ εάννμξ ή ηάπμζμ είδμξ πάθδξ βζα κα είζαζ αοηυ πμο θέβεηαζ “βεκκαίμξ”. Βίκαζ ημ εάννμξ ηδξ ζίβμονδξ βκχζδξ πμο ζηέηεζ ζηαεενή ηαζ πςνίξ αιθζαμθίεξ ζημ ιέζμ ηδξ δοζημθίαξ ηαζ ηδξ ζηεκμπχνζαξ. Μζα ζηέρδ ιυκμ εα ζμο δχζς κα επακαθαιαάκεζξ μπμηεδήπμηε είζαζ απμεαννδιέκμξ, ημοναζιέκμξ ή αδφκαιμξ: “ην θέληξν φιεο ηεο αγάπεο ζηέθσ θαη ηίπνηε δελ κπνξεί λα κε αγγίμεη εδψ θαη απ’ ην θέληξν απηφ ζα πξνρσξήζσ γηα λα αγαπψ θαη λα ππεξεηψ.” ΔΜΒΕΧΔ: Μεηά απφ ηέζζεξηο κήλεο ε καζήηξηα απηή πνξεχζεθε “γηα λα ππεξεηεί θαη λ’ αγαπά” ζηελ εζψηεξε πιεπξά ηεο δσήο. Αλ θη έμσ απ’ ην θπζηθφ ζψκα, είλαη δξαζηήξηα ζην Άζξακ ηνπ Θηβεηαλνχ. Ο ΚΗΠΟ ΜΟΤ Τπό C.D.Ρ.
ηα ΐμοκά ηςκ ΕιαθαΎςκ ιμο θαζκυηακ υηζ έαθεπα έκα ρδθυ ηαζ ςναίμ μνμπέδζμ. Οδδβεί ζ‟ αοηυ έκαξ εθζημεζδήξ δνυιμξ απυ ηδκ ημζθάδα πμο ανίζηεηαζ ηάης. ΐμοκά ορχκμκηαζ πάκς απ‟ ημ μνμπέδζμ απ‟ ηδκ ακαημθή ηαζ ηδ δφζδ, παιδθυηενα αμοκά απ‟ ημ αμννά ηαζ ιζα απυημιδ πθαβζά ζημ κυημ, ι‟ έκα ιμκμπάηζ πνμξ ηδκ ημζθάδα. Δ υιμνθδ αοηή βδ ζημκ ρδθυ, θαιπνυ αένα, έβζκε έκαξ ηήπμξ ιε ημίπμοξ – Ώκαημθίηζημοξ ημίπμοξ – δεηαηέζζενα πυδζα ρδθμφξ, πμο ζε ηάεε βςκζά έπμοκ έκα ιζηνυ Κζκέγζημ ιζκανέ. Έκα πμηαιάηζ ηοθά ζ‟ υθμ ημ ιήημξ αοημφ ημο ηήπμο, απ‟ ηα ακαημθζηά ζηα δοηζηά· ιπαίκεζ ηαζ αβαίκεζ απ‟ ημκ ηήπμ απυ αρίδεξ ζημοξ ημίπμοξ ιε ζζδενέκζεξ βνίθζεξ. Πάκς απ‟ ηζξ αρίδεξ αοηέξ, ζηδνζβιέκεξ ζε ημκηέξ πέηνζκεξ αηηίκεξ πμο πνμαάθθμοκ απ‟ ημκ ημίπμ, οπάνπμοκ δφμ ζηεκέξ, απυ πέηνα ηαζ λφθμ Κζκέγζηεξ ηαιποθςηέξ βέθονεξ πμο ζηδνίγμκηαζ ζημκ ημίπμ, ιε ιζα ηζβηθζδςηή ημοπαζηή απ‟ ηδκ πθεονά ημο πμηαιμφ. Δ πφθδ ζ‟ αοηυ ημκ ηήπμ ανίζηεηαζ ζηδ ιέζδ ημο αμνζκμφ ημίπμο – ηδξ ιζαξ απυ ηζξ ιαηνζέξ πθεονέξ – βζαηί μ ηήπμξ είκαζ ιάθθμκ ιαηνφξ πανά ηεηνάβςκμξ. ηακ πθδζζάγεζ ηακείξ ηδκ πφθδ απ‟ έλς, αθέπεζ βναιιέκεξ πάκς ηδξ ηζξ θέλεζξ Βζνήκδ, Ώκάπαοζδ, Τπδνεζία. Βίκαζ ιζα αρζδςηή πφθδ ημπμεεηδιέκδ ιέζα ζημ πμκηνυ ημίπμ. Έκα ζημζκί είκαζ δειέκμ ζε ιζα ηαιπάκα ηνειαζιέκδ ζηδκ αρίδα. Τπάνπεζ επίζδξ έκα θςξ πμο θάιπεζ ημ ζμφνμοπμ πάκς απυ ηζξ ηνεζξ θέλεζξ. ηακ ιπεζ ηακείξ, ααδίγεζ ζ‟ έκα ιμκμπάηζ ζηδκ πνάζζκδ πθυδ πμο ηαηδθμνίγεζ εθαθνά πνμξ ημ πμηάιζ. Βίημζζ πυδζα ηάης απ‟ αοηυ ημ ιμκμπάηζ ζε ηάεε πθεονά ημο ανίζηεηαζ απυ ιζα ακεζζιέκδ ιδθζά πμο ηα ηθαδζά ηδξ ιζαξ αββίγμοκ ηδκ άθθδ. Μζα αθέα απυ ηυηηζκεξ παζςκίεξ εηηείκεηαζ ακαημθζηά ηαζ δοηζηά απυ ηάεε ιδθζά ηάπμο δεηαπέκηε πυδζα, ηεθεζχκμκηαξ δ ηαεειζά ζ‟ έκακ ηυηηζκμ νμδυεαικμ, ιζα πμθφ ανςιαηζηή ηνζακηαθοθθζά. Σμ ιμκμπάηζ ζοκεπίγεηαζ ζηδκ εθαθνά ηαηδθμνζηή πνάζζκδ πθυδ ιέπνζ ημ πμηάιζ πμο έπεζ πενίπμο δεηαπέκηε πυδζα πθάημξ ηζ έπεζ ανάπζα ηαζ θηένεξ, ααεμοθχιαηα ηαζ νδπμημπζέξ. Πεηαθμφδεξ ηαζ πμοθζά πεημφκ απυ πάκς ημο ηαζ πέηνεξ υπμο ιπμνεί κα παηήζεζ ηακείξ ημ δζαζπίγμοκ ζ‟ αοηυ ημ ιένμξ. Οζ πέηνεξ πάκς ζημ νέια μδδβμφκ ζ‟ έκα ιμκμπάηζ πμο θηάκεζ ζε ιζα Κζκέγζηδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
428
παβυδα, ιεβάθδ ηζ ακμζπηή ζηα πθάβζα. Έκα ηοηθζηυ ηναπέγζ απυ ηάπμζμ Εκδζηυ λφθμ ανίζηεηαζ ζημ ηέκηνμ ηδξ παβυδαξ – ηαζ πάκς ημο έκα άβαθια ημο ΐμφδδα ακηζηνίγεζ ηδκ είζμδμ. Μπνμζηά ζημκ ΐμφδδα είκαζ έκα ζηαθζζηυ λφθζκμ ηφπεθθμ ζημθζζιέκμ ιε αζήιζ, βειάημ κενυ πμο πάκς ημο επζπθέεζ έκαξ ιμκαδζηυξ θεοηυξ θςηυξ. Τπάνπμοκ εζμπέξ ζηζξ ακμζπηέξ πθεονέξ ηδξ παβυδαξ, πμο πενζέπμοκ ανςιαηζηά θμοθμφδζα, νεγέδεξ ηαζ δθζμηνυπζα. Τπάνπεζ έκα ηοηθζηυ ηάεζζια βφνς απ‟ ημκ ημίπμ ηαζ παθζά θηζαβιέκα απυ ηάπμζμ ακαημθίηζημ πυνημ πάκς ζημ πάηςια. ε ηάεε πθεονά ηδξ εζζυδμο οπάνπμοκ πθαίζζα ιε νάθζα πμο πενζέπμοκ παπφνμοξ ηαζ πεζνυβναθα απμηνοθζζιμφ βζα ιεθέηδ. Ώπ‟ έλς οπάνπμοκ ηέζζενα υιμνθα έθαηα, δφμ απυ ηάεε πθεονά ηδξ πυνηαξ· πεφηα ηαζ ηοπανίζζζα ανίζημκηαζ πίζς απ‟ ηδκ παβυδα ηαζ ηαηδθμνίγμοκ ζ‟ υθμ ημ ιήημξ ημο ιεβάθμο κυηζμο ιμκμπαηζμφ, ζπδιαηίγμκηαξ ιζα θοηεία πθάημοξ εζημζζπέκηε πμδζχκ πενίπμο, πμο πενζέπεζ κηυπζα αμοκίζζα δέκδνα ηαζ δζηέξ ιαξ ηνακζέξ ηαζ ιζηνέξ αεθακζδζέξ. Μέζα ζ‟ αοηή ηδ θοηεία οπάνπεζ έκα ιμκμπάηζ πμο είκαζ βειάημ θηένεξ, ανάπζα ηαζ αβνζμθμφθμοδα. Ώκάιεζα ζε δφμ ανάπμοξ είκαζ ιζα πδβή. Βίκαζ έκαξ ηυπμξ ακάπαοζδξ ηαζ βαθήκδξ βζα εηείκμοξ πμο αβαπμφκ ηα δάζδ. Ώκ ηαζ δεκ ιπμνεί ηακείξ κα δεζ ηδκ πναζζά, ιπμνεί κα αβεζ ζ‟ αοηή υηακ ημ επζεοιεί, πάκς απυ ηζξ πεοημαεθυκεξ ηαζ ηα ανφα, αθήκμκηαξ πίζς ημο ηδ δνμζενή ζηζά ηαζ ηα πμοθζά ηαζ ηα δεζθά, ιζηνά πθάζιαηα – πμο ζοπκά αημθμοεμφκ – ηζ έπεζηα αθέπεζ ηακείξ, θίβα πυδζα ιαηνφηενα, ζηδ ιέζδ ακάιεζα ζημ δάζμξ ηαζ ζημ πμηάιζ, ιζα ιαηνζά θμοθμοδέκζα αθέα δελζά απυ ηδκ πναζζά, πμο πενζέπεζ ηάεε θμοθμφδζ πμο αβάπδζε ηακείξ! Έπμοκ ηάεε πνχια ηαζ ηάεε άνςια, αθθά ημ ηυηηζκμ δεκ επζηναηεί επεζδή μζ ηυηηζκεξ παζςκίεξ ηζ μζ νμδυεαικμζ είκαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ. ηδ δοηζηή άηνδ ηδξ πναζζάξ, θίβμ πένα απυ ηεζ πμο ηεθεζχκεζ δ αθέα ηςκ θμοθμοδζχκ, ιζα ιμκαπζηή αεθακζδζά θαίκεηαζ κα αβαίκεζ απ‟ ημ πμνηάνζ βζα ημ δζηυ ηδξ Ανοσδζηυ ζημπυ, έκα ημιρυ κεανυ δέκδνμ, ρδθυηενμ απυ εηείκα πμο είκαζ ζημ δάζμξ. Κάης απ‟ αοηή οπάνπεζ έκαξ πάβημξ. πζ ιαηνζά, ακάιεζα ζηδ αεθακζδζά ηαζ ζημ πμηάιζ, οπάνπεζ ιζα θζικμφθα ιε θςημφξ, πςιέκδ ζε ζηνμββοθά θζεάνζα ηαζ ιεβάθμοξ επίπεδμοξ ανάπμοξ ζακ ιενζημφξ απ‟ ημοξ ανάπμοξ ηαηά ιήημξ ηδξ υπεδξ ημο πμηαιμφ ηαζ ζηα δάζδ. Δ θζικμφθα ιε ημοξ θςημφξ είκαζ βειάηδ κενυ πμο ακηθείηαζ απ‟ ηδκ πδβή ημο δάζμοξ. Καεζζιέκμξ πάκς ζ‟ αοημφξ ημοξ ανάπμοξ ημζηάγεζ ηακείξ πάκς ηαζ ηάης ηάπμο έκα ή δφμ πυδζα ηαζ αθέπεζ ημοξ υιμνθμοξ πμζηζθυπνςιμοξ θςημφξ. Ώθθά μζ δφμ άηνεξ ημο ηήπμο είκαζ ηα πναβιαηζηά υιμνθα ζδιεία – δ ακαημθζηή άηνδ ηζ απ‟ ηζξ δφμ υπεεξ ημο πμηαιμφ, υπμο είκαζ ιζα ιάγα απυ ηνζακηάθοθθα, θοηχνζα πμο απθχκμκηαζ απ‟ ημ πμηάιζ ζακ θηενά εηηεζκυιεκα ηαηά ιήημξ ημο ζηεκμφ, ηνοιιέκμο ιμκμπαηζμφ ημο ακαημθζημφ ημίπμο, έηζζ χζηε ζηέημκηαξ ηακείξ πάκς ζηδκ ηαιποθςηή πέηνζκδ βέθονα (ζηζξ δφμ άηνεξ ηδξ μπμίαξ οπάνπμοκ θηενςηέξ ζοζηάδεξ απυ ηοιαημεζδή πυνηα πάιπαξ) είκαζ ζακ κ‟ ακηζηνίγεζ αββεθζηέξ θηενμφβεξ απυ έκδμλα ηνζακηάθοθθα πμο πμζηίθθμοκ απ‟ ημ απαθυηενμ νυδζκμ ιέπνζ ημ πνοζμηίηνζκμ. ηδ δοηζηή άηνδ ημο ηήπμο μζ αββεθζηέξ θηενμφβεξ είκαζ απυ ηνίκα, απ‟ ημ πμνθονυ ηδξ ίνζδαξ ιέπνζ ημ αηηζκμαυθμ θεοηυ ημο ηνίκμο ηδξ Πακαβίαξ. Οζ εάικμζ ζηζξ άηνεξ ηδξ δοηζηήξ βέθοναξ είκαζ “ηίηνζκμζ εάικμζ” ηαζ παζπαθζέξ. Μζα υιμνθδ πνάζζκδ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
429
ηθδιαηανζά δζαζπίγεζ εδχ μθυηθδνμ ημκ ημίπμ, εκχ ζηδκ άθθδ άηνδ οπάνπμοκ αβνζμηνζακηαθοθθζέξ. Ώοηά ηα θοηχνζα απυ ηνζακηάθοθθα ηαζ ηνίκμοξ ζε ζπήια αββεθζηχκ θηενχκ, ακ ηαζ ιεβάθα, δε θηάκμοκ ιέπνζ ηζξ βςκίεξ ηςκ δφμ άηνςκ ημο ηήπμο· οπάνπμοκ εηεί δέκδνα, έθαηα, πεφηα ηαζ βζαπςκέγζημζ ζιίθαηεξ· είκαζ αθεμκυηενα ζηδ κμηζμδοηζηή βςκζά, ηαεχξ ζπδιαηίγμοκ ηδκ ανπή ημο δάζμοξ. ηδ αμνεζμδοηζηή βςκζά οπάνπμοκ ηνεζξ ρδθμί ζιίθαηεξ ιμκάπα – ηαζ ημ ίδζμ ζηδ αμνεζμακαημθζηή βςκζά. Δ κμηζμακαημθζηή βςκζά έπεζ ηδκ παβυδα, ιε ημ δάζμξ πίζς ηδξ ηαζ ηα έθαηα δελζά ηζ ανζζηενά, ιπνμζηά ηδξ. Ώπέκακηζ ζημ πμηάιζ απυ ηδκ παβυδα, ζηδ ιέζδ ηδξ πναζζάξ (υπζ ιαηνζά απ‟ ηδκ ακαημθζηή βναιιή ιε ηζξ παζςκίεξ ηαζ ημοξ ηυηηζκμοξ νμδυεαικμοξ) είκαζ έκα ηοηθζηυ πέηνζκμ ηάεζζια πμο μκμιάγεηαζ ημ Κάεζζια ηςκ Μαεδηχκ. Έπεζ ιζα ιζηνή ζηζά ηαζ δφμ ημκηέξ παθηυπνςιεξ μλζέξ πίζς ημο ηζ επίζδξ έκακ εββθέγζημ εάικμ ζε ηάεε άηνδ. Μπνμζηά ημο είκαζ έκαξ θοζζηυξ ανάπμξ ζε ζπήια ηαζ φρμξ ηανέηθαξ, υπμο ηάεεηαζ μ Αζδάζηαθμξ ηαζ ιζθά ζημοξ Μαεδηέξ. ηακ ζηέηεηαζ ηακείξ ζημ ιμκμπάηζ ηαζ ημζηάγεζ πνμξ ηδκ πφθδ ηδξ εζζυδμο, αθέπεζ ηανπμθυνα δέκδνα, ιέζα ζε θνάπηδ ζημκ ημίπμ πνμξ ηα δελζά, νμδαηζκζέξ ηαζ κεηηανίκεξ – ηαζ ζημκ ημίπμ πνμξ η‟ ανζζηενά, ηθήιαηα ιε άζπνα ηαζ πμνθονά ηζαιπζά ζηαθφθζα. Έκα ζηεκυ ιμκμπάηζ δζαηνέπεζ ημκ ημίπμ. η‟ ανζζηενά πάκς ζηδκ πναζζά είκαζ έκα πςνζάηζημ, ζηεπαζιέκμ ιε ανφα, πδβάδζ πενζηνζβονζζιέκμ απυ εάικμοξ βθοηυνζγαξ ηαζ άζπνδξ παζπαθζάξ, πίζς ηαζ ζηα πθάβζα, ιενζηά ιζηνά θμοθμφδζα πμο αβαπμφκ ηδ ζηζά, εθάπζζηα ηνίκα ημο αβνμφ ηζ εδχ ηζ εηεί θηένεξ. Τπάνπεζ έκαξ ιζηνυξ παθζηυζηνςημξ πχνμξ ιπνμζηά ζημ πδβάδζ – έπεζ έκα πςνζάηζημ ηναπέγζ, υπμο ημοααθμφκ ζηαθφθζα ηαζ θνμφηα ηαηημπμζδιέκα ζε πακένζα, βζα κα ζηαθμφκ ιε βασδμφνζα ηάης απ‟ ημ αμοκυ, ιε ηδ θνμκηίδα εηείκςκ πμο έπμοκ ημ δζηαίςια κα βίκμκηαζ δεηημί ζημκ ηήπμ, ζημοξ άννςζημοξ ηαζ ημοξ ημοναζιέκμοξ ζηδκ πυθδ απυ ηάης. (Ο βένμ Άθεη, έκαξ άβζμξ βένμξ ηδπμονυξ, πεεαιέκμξ απυ πμθθά πνυκζα, ιπμνεί κα είκαζ έκαξ απυ εηείκμοξ πμο αμδεμφκ ζ‟ αοηή ηδ δμοθεζά. Αεκ λένς!) Σμ κενυ ημο πδβαδζμφ είκαζ πμθφ ηνφμ – έκαξ ημοαάξ είκαζ πάκηα έημζιμξ βζα ηαηέααζια. Πζζηεφς πςξ ημ κενυ αοηυ έπεζ ημ πάνζζια κα δίκεζ ιεβαθφηενδ υναζδ. Βίκαζ αβκή πανά κα ημ πνμζθένεζ ηακείξ ζημοξ δζραζιέκμοξ ηαζ ημοναζιέκμοξ ηαζ ηάεε ιένα, ακάιεζα ζηζξ ροπέξ πμο θεάκμοκ, οπάνπεζ δζαθμνεηζηυξ θφθαηαξ ημο πδβαδζμφ, πάκημηε ηάπμζμξ πμο έπεζ ιζα ακαθαιπή ημο μνάιαημξ. Πζζηεφς πςξ αοηή είκαζ δ εζηυκα ημο ηήπμο ιμο! πςξ ιπμνείξ κα δεζξ, είκαζ έκαξ ιαβζηυξ ηήπμξ, βζαηί υθα ηα θμοθμφδζα ακείγμοκ υθμ ημκ ηαζνυ ηαζ θοζζηά οπάνπμοκ ζ‟ αοηή ηδ ιαηνζά θμοθμοδέκζα αθέα πμθθά πμο δεκ ηα έπς ακαθένεζ, θέβμκηαξ ιμκάπα πςξ υθα ηα θμοθμφδζα πμο αβάπδζε πμηέ ηακείξ είκαζ εηεί – αθθά έπς θοηέρεζ κηάθζεξ ζε ακάικδζδ ηδξ παζδζηήξ δθζηίαξ, ηαιπακμφθεξ, νμγ θμοθμφδζα, θθυβεξ, ιζηνά πνοζάκεεια, πθαηφημκηα, αναδζκά δνάκεεια – αηυιδ ικήιδ! – βθοηά βενάκζα, θεαάκηα, αεναέκα θειμκζμφ, βθοηυ άθοζμ, παθζμηαζνίηζηα ηνζακηάθοθθα, ηνίκα ηδξ ιέναξ, ηζβνμεζδή ηνίκα (πανά ηα θοηχνζα νυδςκ ηαζ ηνίκςκ ακαημθζηά ηαζ δοηζηά!) ηαζ ζημ πμηάιζ ιέζα θοηνχκεζ δουζιμξ, ημκηά ζηδ δοηζηή έλμδμ ηαζ άθθα οδνμπανή αυηακα. Ώθθά κμιίγς πςξ ηάεε αδεθθυξ πμο ιπαίκεζ ζ‟ αοηυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
430
ημκ ηήπμ αθέπεζ ηα δζηά ημο αβαπδιέκα άκεδ – εέθς κα ημ κμιίγς.
ηδκ R.L.U. Απξίιηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, ‟ αοηή ηδκ πνμζθχκδζδ έπεζξ ιζα έκδεζλδ βζα ηδκ απάκηδζδ ζηδκ ενχηδζή ζμο: Γζαηί επζθέπεδηα ζακ ιέθμξ αοημφ ημο μιίθμο; Γζαηί ιαξ ζοκδέεζ έκαξ δεζιυξ απυ παθζά ηζ ελαζηίαξ ιζαξ ηνοθήξ ακάπηολδξ πμο είκαζ πμθφ αζοκήεζζηδ, αθθά πμο ειπμδίγεηαζ ιέπνζ ηχνα απυ ηάεε ελςηενζηή έηθναζδ απυ ηδκ πανειπμδζζηζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο. Οζ δφμ αοημί πανάβμκηεξ: δ παθζά ζμο ζπέζδ ιαγί ιμο ηζ δ μιμνθζά εηείκμο πμο έπεζ απμηαθοθεεί ιέζα ζμο, ιε πανμηνφκεζ κα ζμο πνμζθένς αοηή ηδκ εοηαζνία βζα ελεζδζηεοιέκδ εηβφικαζδ. Έκζςζεξ έηπθδλδ βζ‟ αοηή ηδκ επζθμβή, βζαηί δεκ έπεζξ ζδζαίηενμ εαοιαζιυ βζα ηδκ πνηφηεηα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Έηζζ δεκ είκαζ; Αζαθέβς ηα θυβζα ιμο ιε πνμζμπή. Έπεζξ ηδκ ηάζδ κ‟ απμζηνέθεζαζ ημκ εαοηυ ζμο – ιζα απμζηνμθή αδζυναηδ ηαζ ζοπκά ιδ ακηζθδπηή. Oθείθεηαζ ζηδ γφιςζδ ηδξ ηνοιιέκδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ πμο πνέπεζ αηυιδ κα πνμζθένεζξ ζημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο. Έπεζξ ιζα ζηακυηδηα βζα ηαηακυδζδ πμο πνδζζιμπμζείξ πμθφ ζπάκζα ηαζ ιζα δφκαιδ κα ενβάγεζαζ ζακ ροπμθυβμξ πμο ιέπνζ ηχνα δεκ ηδκ έπεζξ ηαευθμο ακηζθδθεεί, είηε κμδηζηά είηε πναβιαηζηά. Ώοηυ ημ ηνοιιέκμ ηάηζ έπς ακηζθδθεεί ηαζ επζδίςλα κα ημ ακαζφνς. Σμ πθαίζζμ ηδξ γςήξ ζμο έπνεπε κα αθθάλεζ πνμημφ βίκεζ δοκαηυ βζα ζέκα κ‟ απμδεζιεφζεζξ ηδκ ροπζηή αοηή πμζυηδηα ζηδκ οπδνεζία. Καεχξ εα ηδκ ακαζφνεζξ ηα επυιεκα θίβα πνυκζα ε‟ ακαηαθφρεζξ υηζ νίπκεζ θςξ πάκς ζηζξ πεναζιέκεξ ζπέζεζξ ζμο· ίζςξ ηυηε κζχζεζξ πυκμ βζα πμθθά πμο δεκ ηαηάθενεξ κα ηάκεζξ ζημ πανεθευκ. Μδκ λεπκάξ πςξ ζφιθςκα ιε ημ Νυιμ πμο ηοαενκά ημοξ ιαεδηέξ, εα ειθακζζεμφκ ακαπυθεοηηα εοηαζνίεξ πμο εα ζμο επζηνέρμοκ κα δζεοεεηήζεζξ ηζξ ζοκεήηεξ ημο πανεθευκημξ ηαζ ηάεε θακεαζιέκμ πεζνζζιυ. Φνυκηζζε κ‟ αηηζκμαμθεί ηδ γςή ζμο ημ ακαηέθθμκ πκεφια ηδξ αβάπδξ ηαζ κα πφκεηαζ απυ ζέκα ζημοξ άθθμοξ ηαζ θνυκηζζε επίζδξ κα επζζηνέθεζξ ζε υθμοξ ηδκ αβάπδ πμο έπεζξ πάνεζ ηαζ εα παίνκεζξ. Γδηχ απυ ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. κα ζμο δχζεζ έκα ακηίβναθμ εκυξ δζαθμβζζιμφ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ πμθή Ώνηέδκ. Έπς ηάκεζ μνζζιέκεξ αθθαβέξ ηαζ πνμζεήηεξ πμο εα ζμο οπμδείλς… Ώημθμφεδζέ ημκ, αδεθθέ ιμο, βζα ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ. Γζα ζπενιαηζηέξ ζμο ζηέρεζξ πνμηείκς ηζξ αηυθμοεεξ θέλεζξ: 1μξ ηαζ 2μξ ιήκαξ – Σμ πνοζυ θςξ ηδξ αβάπδξ αηηζκμαμθεί ηδκ Ώηναπυ ιμο. Βίιαζ αοηή δ Ώηναπυξ. 3μξ ηαζ 4μξ ιήκαξ – ακ θςηεζκυξ θάνμξ ζε ζημηεζκυ ηυπμ, αηηζκμαμθχ ημ θςξ. ηέης ζε πκεοιαηζηή φπανλδ. 5μξ ηαζ 6μξ ιήκαξ – Βπζαεααζχκς ηδκ εοβκςιμζφκδ ζ‟ υθμοξ ημοξ Φςημδυηεξ. Βπζαεααζχκς ηδκ αβάπδ ζ‟ υθμοξ υζμοξ ζοκακηχ. Ββχ μ ίδζμξ είιαζ δ αβάπδ ημο Θεμφ, ημ θςξ πμο θάιπεζ ζημ Ανυιμ. Δ ηαεαοηή απθυηδηα ηδξ μδδβίαξ ιμο ίζςξ κα ζε απμβμδηεφζεζ, υιςξ οπάνπμοκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
431
ζπεηζηά ηυζμ θίβα κα ηάκμοιε πνμημφ απμδεζιεοεεί δ εζχηενδ μιμνθζά, χζηε επζδζχης πνχηα κα ημ επζηφπεζξ αοηυ. Συηε ιπμνμφιε κα ανπίζμοιε ημ ένβμ ιαξ. ηδκ επυιεκδ μδδβία ιμο, ακ ηάκεζξ ηδκ πνμζδμηχιεκδ πνυμδμ, εα ανπίζς ηδκ απμηνοθζζηζηή εηβφικαζδ πμο ηυζμ επζεοιείξ. Έκα πνάβια εα ζμο γδηήζς πάκηςξ κα ηάκεζξ: οθθμβίζμο ηδ πνήζδ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ ηαζ ηδ δφκαιδ ημο μναιαηζζιμφ. Θα ζμο γδηήζς επίζδξ κα δζαηοπχζεζξ ηα απμηεθέζιαηα αοημφ ημο ζοθθμβζζιμφ ηαζ ηδξ ζηέρδξ ζ‟ έκα πανηί, ελςηενζηεφμκηαξ έηζζ ηζξ εζχηενεξ ακαβκςνίζεζξ ζμο. Οθηψβξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΣΟΤ ΠΏΛΕΟΤ ΚΏΕΡΟΤ, Θα ζμο είκαζ θακενυ πςξ δε εα οπήνπε ηακέκα υθεθμξ κα αθθάλς ηχνα ηδκ ενβαζία ζμο, βζαηί είζαζ ηυζμ θίβμ δζάζηδια ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ χζηε ιυθζξ έπεζξ ηονζανπήζεζ ηα ανπζηά ζηάδζα ή ηδκ πνμμπηζηή ηδξ ακαηεεείζαξ ενβαζίαξ. Ώοηή δ “γφιςζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ” πμο ανίζηεηαζ ηνοιιέκδ ααεζά ιέζα ζηδ πνμζςπζηή ζμο γςή, αολάκεζ ηδ δνάζδ ηδξ ηζ εηείκμ πμο πνέπεζ κα δχζεζξ ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ηαζ ζημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο ανίζηεηαζ πζμ ημκηά ζηδκ επζθάκεζα απ‟ υ,ηζ πνζκ έλζ ιήκεξ. Βηείκμξ πμο ααδίγεζ ιαγί ζμο πάκς ζηδκ αηναπυ ηδξ γςήξ είπε πμθθά κα ηάκεζ βζα κα ζε απμδεζιεφζεζ, βζαηί δ ηφνζα απεθεοεενςηζηή δφκαιδ ζηδ γςή είκαζ δ αγάπε. Ώπ‟ υπμο ηαζ βζα ζέκα ημ ηέθμξ ηδξ παθζάξ γςήξ ηαζ δ ανπή ηδξ κέαξ. Βπίζδξ ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ εέθς ημ εέια ηδξ αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ κα ζοκζζηά ηδκ εζηία ηδξ πνμζμπήξ ζμο. Μδκ λεπκάξ υηζ δ ροπζηή ζμο αηηίκα είκαζ δ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ ηζ υηζ ζοκεπχξ ιε ηδ ζςζηή εοεοβνάιιζζδ ηαζ ηδκ πεζεανπία ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ αοηή δ αβαπδηζηή ζμο θφζδ (ιε υθδ ηδκ πθδνυηδηα ηαζ ημκ πθμφημ ηδξ) εα δζαποεεί απυ ζέκα ζημοξ άθθμοξ. Δ δφκαιή ζμο κα εηθνάγεζξ αολακυιεκα ηδκ αβάπδ εα είκαζ δ εββφδζδ ηδξ απμηεθεζιαηζηυηδηαξ ηδξ εοεοβνάιιζζήξ ζμο ηαζ ηδξ επζηοπίαξ ημο δζαθμβζζιμφ ζμο. Πνζκ ένεεζ βζα ζέκα μ ηαζνυξ κα πενάζεζξ ζε πθδνέζηενδ γςή, ζακ αοηή πμο γεζ δ ροπή υηακ πςνζζεεί απ‟ ημ ζχια, δ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ εα είκαζ βζα ζέκα δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ. Βκκμχ αβάπδ ηζ υπζ αίζεδια, αδεθθέ ιμο. Οζ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ βζα ημ δζαθμβζζηζηυ ένβμ ημοξ ενπυιεκμοξ πέκηε ιήκεξ εα είκαζ μζ αηυθμοεεξ. Έπεζξ εηείκμ πμο πνέπεζ κα απαζπμθεί ηζξ ζηέρεζξ ζμο βζα ανηεημφξ ιήκεξ: 1μξ ιήκαξ – Δ ροπή ηαζ μ εαοηυξ είκαζ έκα. Ώκάιεζα ζημκ εαοηυ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ηαζ ζημκ εαοηυ ημο ακχηενμο πεδίμο πνέπεζ κα οπάνπεζ εκμπμίδζδ. 2μξ ιήκαξ – ηακ εβχ, μ ζοκαζζεδιαηζηυξ άκενςπμξ, αθζενχκμιαζ ζηδκ ροπή, δζαπφκεηαζ αβάπδ. Έηζζ ιπμνχ κα οπδνεηχ. 3μξ ιήκαξ – Αεκ ορχκς θνάβιαηα ακάιεζα ζε ιέκα ηαζ ημοξ άθθμοξ. Βίιαζ υπςξ εηείκμζ ηζ έκα ιε υθμοξ υζμοξ ζοκακηχ. 4μξ ιήκαξ – Αεκ οπάνπμοκ αθθαβέξ ζημ δνυιμ ηδξ αβάπδξ. ηέης εκςιέκμξ ιε υθα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
432
ηαζ ιέζς ημο ηαηχηενμο εαοημφ νέεζ δ αβάπδ. 5μξ ιήκαξ – Αχζε ιμο κα αβαπήζς ηαζ δχζε ιμο εηείκμοξ πμο πνεζάγμκηαζ ηδκ αβάπδ ιμο ηζ αξ ζοιπθδνχζς αοηή ηδκ ακάβηδ. Μδκ παναπθακάζαζ απυ ηδ θαζκμιεκζηή απθυηδηα ηςκ ζπενιαηζηχκ αοηχκ ζηέρεςκ βζα δζαθμβζζιυ, αδεθθέ ιμο. Βίκαζ ααεζέξ ηαζ ζδιακηζηέξ ηαζ πενζέπμοκ ημ ιοζηήνζμ ηδξ ροπήξ ηαζ ημο ηυζιμο. Μάξηηνο 1936 Αε ζοκδείγς, αδεθθέ ιμο, μφηε ηαζ είκαζ πμηέ ακαβηαίμ υζμκ αθμνά ημοξ ιαεδηέξ, κα εηθνάγς οπεναμθζηή εηηίιδζδ βζα ηδκ ενβαζία πμο έπεζ ζοκηεθεζεεί ή κα ηνέθς ηδ ιαηαζμδμλία ημο ιέζμο γδθςηή. Πάκηςξ εα επζεοιμφζα ζήιενα κα ζμο πς πςξ έπεζξ ηάκεζ ηαθή ενβαζία ζηδ δζαδζηαζία ακαπνμζανιμβήξ ιε ημκ εαοηυ ζμο· έπεζξ ηάκεζ πενζζζυηενδ πναβιαηζηή πνυμδμ ηα ηεθεοηαία ηνία πνυκζα απυ εηείκδ πμο έηακεξ ηα πνμδβμφιεκα δέηα. Τπήνλε ιζα ζοβηεηνζιέκδ δζεφνοκζδ ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο ηαζ ιζα απμθαζζζηζηή ειαάεοκζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ ζμο γςήξ. Βίιαζ πεπεζζιέκμξ πςξ έπεζξ ηδκ επίβκςζή ηδξ. Δ ακαβκχνζζδ απυ έκακ πνεζαφηενμ ιαεδηή ιζαξ μνζζιέκδξ ακάπηολδξ ζ‟ έκα κευηενμ, απμηεθεί εοεφκδ βζα ημ κευηενμ αοηυ ιαεδηή. μο ημκίγς θμζπυκ υηζ ακαβκςνίγς ηδκ πνυμδυ ζμο ηαζ ημ ηάκς βζα κα ζε πανμηνφκς ζε ακακεςιέκδ πνμζπάεεζα ηζ επίζδξ βζα κα δχζς ζημκ εαοηυ ιμο ηδκ εοηαζνία κα ζμο οπμδείλς ηδκ ακάβηδ βζα ιζα δζεφνοκζδ ηδξ γςήξ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Δ ηαηαηυνοθδ ηαζ δ μνζγυκηζα ακάπηολδ πνέπεζ κα παναθθδθίγμκηαζ ιεηαλφ ημοξ. Αφμ πνάβιαηα επζγδηχ κα ζμο πς. Ώοηέξ είκαζ ιένεξ πκεοιαηζηήξ εοηαζνίαξ ηαζ παβηυζιζαξ ηνίζδξ. Γζα ζέκα, ζακ άημιμ, είκαζ ιένεξ εοηαζνίαξ. Ο ιαεδηήξ θηζάπκεζ ηζξ δζηέξ ημο ηνίζεζξ ηζ υηακ ιζα γςή ζηενείηαζ ηνίζεςκ (ζημ ζηάδζμ ηδξ ακάπηολήξ ζμο), αοηυ ζδιαίκεζ πςξ μ ιαεδηήξ ζηέηεζ αηίκδημξ. διαίκεζ πςξ δ ενβαζία ημο είκαζ ηέημζα χζηε δεκ ηάκεζ ηαιζά ηνμφζδ ζημ πενζαάθθμκ ηαζ ζημοξ ζοκηνυθμοξ ημο. Αεκ έπεζ ζοκεπχξ ηαιζά αλία. Έπεζξ ακάβηδ κα ζηαεείξ ζημκ ηφηθμ ηδξ γςήξ ζμο ζακ έκα ήνειμ ηέκηνμ, αθθά δ δνειία αοηή πνέπεζ κα είκαζ εηείκδ πμο επζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ ηονζανπία ηδξ ηαναπήξ ηζ υπζ δ δνειία εκυξ θζικάγμκημξ θάηημο. ‟ έπς παναημθμοεήζεζ βζα εκκζά πνυκζα, αδεθθέ απυ παθζά, βζαηί οπάνπεζ, υπςξ λένεζξ, έκαξ ηανιζηυξ δεζιυξ ακάιεζά ιαξ. ‟ έπς δεζ κα ακαπηφζζεζαζ ηαζ κα ααεαίκεζξ ηζ έπς δεζ ηάης απυ ημκ ελςηενζηυ άκενςπμ, κα ένπεηαζ ζε φπανλδ έκαξ κέμξ, ηνοθενυξ ηαζ βειάημξ ηαηακυδζδ άκενςπμξ, βζαηί ιπμνχ κα αθέπς ηυζμ αοηυ πμο αθέπεζ μ ηυζιμξ υζμ ηαζ ημ θεπημθοέζηενμ πνυζςπμ. Τπήνλε βζα πμθθά πνυκζα ιζα ελςηενζηή ζηθδνυηδηα, αθθά πθδζζάγεζ μ ηαζνυξ πμο ημ θεπημθοέζηενμ πνυζςπμ (πμο είκαζ βκςζηυ ηζ ακαβκςνίγεηαζ απυ έκακ ή δφμ) εα ειθακζζεεί ηαζ εα ηάκεζ ηδκ ηνμφζδ ημο ζ‟ έκακ εονφηενμ ηφηθμ. Ώοηυ δε εα βίκεζ ιε εζηειιέκδ πνμζπάεεζα, αθθά ιε ηδκ αλαγλψξηζε ηδξ απμδέζιεοζδξ ηαζ ηδξ επίηεολδξ. ημπάζμο ηζξ δφμ αοηέξ θέλεζξ. ακ ροπή ζηάζμο εθεφεενμξ ζημ πενζαάθθμκ ζμο. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο έπς κα ζμο πς ακαθένεηαζ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ μνβάκςζδ ηδξ γςήξ ζμο. Πνέπεζ ηαζ εα εηπθδνχκεζξ υθεξ ηζξ ακαβηαίεξ ηαζ μνεέξ οπμπνεχζεζξ ζμο ζ‟
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
433
εηείκμοξ ζημοξ μπμίμοξ ζ‟ ένζλε μ ηθήνμξ ζμο, αθθά πνέπεζ επίζδξ κα έπεζξ ζοβηεηνζιέκεξ χνεξ βζα ηδ γςή ημο ιαεδηή. Θέημκηαξ έηζζ ηδκ ηαηάζηαζδ εκχπζυκ ζμο, ημ ηαεήημκ ιμο ηεθεζχκεζ. Βζφ εα απμθαζίζεζξ βζα ημκ ηνυπμ, ηα ιέζα ηαζ ηζξ ιεευδμοξ. Δ απμδέζιεοζδ εα έθεεζ βζα ζέκα ιέζς ηδξ μνεήξ ακηίθδρδξ ημο ζημζπείμο ημο πνυκμο ηαζ ηδξ ακαβηαίαξ δζάηνζζδξ ακάιεζα ζηα μοζζχδδ ηαζ ηα επμοζζχδδ. Πάκς ζ‟ αοηυ ζμο γδηχ κα ζημπαζεείξ. Ξένς πςξ ηα ζδακζηά ζμο είκαζ ιζα εκημκυηενδ εζχηενδ γςή ηαζ ιζα γςηζηυηενδ γςή οπδνεζίαξ, αθθά δ ιζα ελανηάηαζ απυ ηδκ άθθδ. Βπζεοιχ ηχνα κα αθθάλς ηεθείςξ ημ δζαθμβζζιυ ζμο. Ώοηυξ πμο ζμο έδςζα κςνίηενα έπεζ εηπθδνχζεζ ημκ πνμηαηανηηζηυ ζημπυ βζα ημκ μπμίμ πνμμνζγυηακ. μο πνμηείκς θμζπυκ ημκ αηυθμοεμ. Κάκε ημκ ηακμκζηά, δίκμκηαξ πάκηςξ ηδκ ηφνζα έιθαζδ ζημ ένβμ ηδξ Πνμζέββζζδξ ηδξ Πακζεθήκμο ηαζ βζα πέκηε ιένεξ ημ ιήκα ακηζηαηάζηδζε ι‟ αοηυ ηδ ζοκήεδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία: 1. ακ ροπή ζοκδέζμο ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ηαζ ιε υθμοξ υζμοξ ανίζημκηαζ ημκηά ζμο ζηα εζχηενα πεδία ηζ ελαπυζηεζθε ημ πκεφια ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ εζνήκδξ. 2. Έπεζηα ηάκε ηδκ αηυθμοεδ άζηδζδ μναιαηζζιμφ αθμφ επζηεκηνχζεζξ ηδ ζοκείδδζή ζμο ζημ ηεθάθζ: α. Αεξ ιε ημκ μθεαθιυ ημο κμο ζμο ιζα θίικδ ιε ηοακυ κενυ, πενζηοηθςιέκδ μθυβονα απυ αμοκά. α. Βίκαζ κφπηα ηαζ δεκ οπάνπεζ ηακέκαξ ήπμξ πάκς ζηδ θίικδ, εηηυξ απυ ημκ ήπμ ημο κενμφ βφνς απυ ηδ αανημφθα ζηδκ μπμία ηάεεζαζ. Αεκ ιπμνείξ κα δεζξ ηίπμηε. β. Έπεζηα, ηαεχξ δ αάνηα ζμο θζηκίγεηαζ ζηα κενά ηδξ θίικδξ, παναηδνείξ ηδκ αοβή κα λοπκά ανβά ζηδκ ακαημθή πίζς απ‟ ηζξ αμοκμημνθέξ. δ. Καεχξ αθέπεζξ ημ θςξ κα ιεβαθχκεζ, ακηζθαιαάκεζαζ ηζ άθθεξ αάνηεξ πμο πνμπςνμφκ υθεξ ανβά πνμξ ημ θαιπενυ πνοζάθζ ζηδκ ακαημθζηή άηνδ ηδξ θίικδξ. ε. Σμ οπυθμζπμ ηςκ αζηήζεςκ μναιαηζζιμφ, ανπίγμκηαξ απ‟ ηα ζδιεία πμο ζμο οπέδεζλα παναπάκς, είκαζ ζηδκ απυθοηδ δζάηνζζή ζμο. Ώθήκς ηδκ εζηυκα αηέθεζςηδ, εβηαηαθείπμκηάξ ηδκ ζηδκ ακεθζζζυιεκδ εοηαζνία ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ ζμο. Θα εκδζαθενεχ κα ιάες ιεηά απυ δζαθμβζζιυ έλζ ιδκχκ, ηζ έπεζξ ηάκεζ ιέζα ζηδ αανημφθα ζμο. 3. Έπεζηα ορχκμκηαξ ηδ ζοκείδδζδ υζμ ημ δοκαηυ ρδθυηενα ζημ ηεθάθζ ζμο, δζαθμβίζμο “ιέζα ζημ θςξ” πάκς ζηζξ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ: 1μξ ιήκαξ – Γζα ιέκα δεκ οπάνπεζ θςξ πςνζζηά απ‟ ημοξ άθθμοξ. Ώκ εηείκμζ είκαζ ζημ ζημηάδζ, πδβαίκς ζ‟ αοηυ ημ ζημηάδζ. 2μξ ιήκαξ – Βίιαζ έκα πανάεονμ δζα ημο μπμίμο ιπμνεί κα θάιρεζ ημ θςξ. Σμ θςξ αοηυ πνέπεζ κα θηάζεζ ζημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο. 3μξ ιήκαξ – Πνέπεζ ηάεε ιένα κα αθζενχκς ηδκ πνςηανπζηή ιμο πνμζπάεεζα ζηδκ οπδνεζία ηςκ πζμ ημκηζκχκ ηαζ ηςκ πζμ ιαηνζκχκ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
434
4μξ ιήκαξ – Αε εεναπεφς ιε ηα πένζα ιμο. Θεναπεφς ιε ηδκ μιζθία. Έηζζ πνέπεζ κα ιάες κα ιζθχ ηαζ κα ιζθχ ζςζηά. 5μξ ιήκαξ – Ο κμοξ απμηαθφπηεζ ηδκ αθήεεζα. Δ αθήεεζα αοηή είιαζ εβχ. Σα θυβζα ιμο πνέπεζ κ‟ ακμίβμοκ δνυιμ ζε άθθεξ ηανδζέξ ηαζ δζάκμζεξ. 6μξ ιήκαξ – Αεκ έπς θναβιμφξ ηαζ πνμηζιήζεζξ, μφηε επζθμβέξ ηαζ πςνζζηζημφξ ημίπμοξ. ΐαδίγς πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηαζ βζα ιέκα υθα είκαζ έκα. 4. Έπεζηα πεξ ηδ Μεβάθδ Βπίηθδζδ: Ώξ θένμοκ μζ Αοκάιεζξ ημο Φςηυξ θχηζζδ ζημ ακενχπζκμ βέκμξ. Ώξ απθςεεί πακημφ ημ Πκεφια ηδξ Βζνήκδξ. Βίεε κα ζοκακηδεμφκ πακημφ μζ άκενςπμζ ηαθήξ εέθδζδξ ι‟ έκα πκεφια ζοκενβαζίαξ. Βίεε δ ζοβπχνεζδ απ‟ υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ κα είκαζ μ ααζζηυξ ηυκμξ αοηή ηδκ επμπή. Ώξ ζοκμδεφεζ δ δφκαιδ ηζξ πνμζπάεεζεξ ηςκ Μεβάθςκ κηςκ. Ώξ βίκεζ έηζζ ηαζ αμήεδζέ ιαξ κα παίλμοιε ημ νυθμ ιαξ.
5. Καζ ηεθείςζε ιε ηδκ εοθμβία: “Ώξ ιαξ δείλμοκ ηα Άβζα κηα ηςκ Οπμίςκ θζθμδμλμφιε κα βίκμοιε ιαεδηέξ, ημ θςξ πμο γδημφιε· αξ ιαξ δχζμοκ ηδκ ζζπονή αμήεεζα ηδξ ζοιπυκζαξ Σμοξ ηαζ ηδξ ζμθίαξ Σμοξ. Τπάνπεζ εζνήκδ πμο λεπενκά ηδκ ηαηακυδζδ· ηαημζηεί ζηζξ ηανδζέξ εηείκςκ πμο γμοκ ζημ Ώζχκζμ. Τπάνπεζ δφκαιδ πμο ηάκεζ ηα πάκηα κέα· γεζ ηαζ ηζκείηαζ ζ‟ εηείκμοξ πμο βκςνίγμοκ υηζ μ Βαοηυξ είκαζ έκαξ. Βίεε δ εζνήκδ αοηή κα απθςεεί πάκς ιαξ, δ δφκαιδ αοηή κα ιαξ ακορχζεζ, χζπμο κα ζηαεμφιε εηεί υπμο επζηαθμφκηαζ ημκ Έκα Μοζηαβςβυ, ςζυημο δμφιε κα αζηνάθηεζ ημ Άζηνμ Σμο. Βίεε δ εζνήκδ ηαζ δ εοθμβία ηςκ Άβζςκ κηςκ κα δζαποεεί πάκς ζημοξ ηυζιμοξ.”
επηέκβξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σμ ηνοιιέκμ πάνζζια ηδξ εκυναζδξ πμο απμδεζιεφεηαζ δζα ηδξ αβάπδξ, είκαζ αοηυ πμο έπεζξ κα δχζεζξ ζημκ υιζθυ ζμο. Σμ ηεπκζηυ εειέθζμ ηδξ αθήεεζαξ οπάνπεζ, αθθά επεζδή είκαζ ημ ίδζμ μοζζαζηζηά ζηζξ θεπημιένεζεξ ι‟ εηείκμ πμο ηαηέπμοκ ήδδ μζ αδεθθμί ζμο ζε ιεβαθφηενμ ή ιζηνυηενμ ααειυ, δε πνεζάγμκηαζ αοηή ηδ αμήεεζα απυ ζέκα. Υνεζάγμκηαζ ηδκ εκμναηζηή ηαηακυδζδ πμο ηαηέπεζ δ ροπή ηαζ ηδ πνεζάγμκηαζ κα πανμοζζάγεηαζ δζαιέζμο ηδξ αβάπδξ, πςνίξ κα ηοθθχκεηαζ απυ πνμζςπζηυηδηεξ. ηακ αβαπάξ ημοξ ακενχπμοξ, είζαζ ζοπκά ηοθθυξ ζηα ζθάθιαηά ημοξ ηαζ ημοξ δέπεζαζ βζα ηδκ ίδζα ημοξ ηδκ αλία. ηακ δε ζδιαίκμοκ ηίπμηε βζα ζέκα πνμζςπζηά, είζαζ αδζάθμνμξ. Καιζά απ‟ αοηέξ ηζξ ζηάζεζξ δεκ είκαζ μνεή. Δ ηαεανή υναζδ, δ αβάπδ βζα υθα ηα υκηα ηαζ ιζα αβκή αηηζκμαμθία ζμο ακήημοκ βζα κα ηα δχζεζξ, ακ ημ εεθήζεζξ. οκεπχξ δίκε. Μάξηηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αε πνεζάγεηαζ κα ζμο γδηήζς κα ζοκεπίζεζξ ηαζ κ‟ ακαννζπδεείξ ζημ υνμξ ηδξ επίηεολδξ. Οζ πνμηεζκυιεκεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ εα ζμο δχζμοκ ηζξ ακαβηαίεξ κφλεζξ βζα ημκ ηνυπμ ακαννίπδζδξ: 1μξ ιήκαξ – ήηςζε ηα ιάηζα ζμο. Μδ ημζηάγεζξ ζημ έδαθμξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
435
2μξ ιήκαξ – Ώκαβκχνζζε ηδκ μιάδα ηςκ ζοκηνυθςκ ακαννζπδηχκ ηζ υπζ ιμκάπα ημοξ δφμ ή ηνεζξ. 3μξ ιήκαξ – Ώξ είκαζ ηα πυδζα ζμο βνήβμνα ηαζ κα ιδκ ειπμδίγμκηαζ απυ ηζξ βήζκεξ θζθίεξ. 4μξ ιήκαξ – Ώξ είκαζ δ ηανδζά ζμο βειάηδ αβάπδ ηαζ αβάπα ημοξ πμθθμφξ. 5μξ ιήκαξ – Άπθςζε έκα πένζ ζε υθμοξ ηαζ αμήεδζε εηείκμοξ πμο ζημκηάθημοκ ζημ δνυιμ. 6μξ ιήκαξ – Αχζε δφκαιδ ζ‟ εηείκμοξ πμο ενβάγμκηαζ βζα ημοξ άθθμοξ ηζ ενβάζμο εζφ μ ίδζμξ. Γνάρε έπεζηα έκα άνενμ βζα ηδ δζηή ζμο δζαθχηζζδ πάκς ζηδ πνήζδ ηδξ αβάπδξ ζηδκ οπδνεζία ηαζ δχζε επηά ηακυκεξ ακαννίπδζδξ – ηακυκεξ πμο έπεζξ δζαηοπχζεζ βζα θμβανζαζιυ ζμο ζημ πςκεοηήνζ ηδξ οπδνεζίαξ. Έπς επίζδξ βζα ζέκα έκα ηάπςξ ιμκαδζηυ ένβμ. ηέρμο ηαζ ζπεδίαζε έκα ζφιαμθμ – ιζα εζςηενζηή ιμνθή – πμο εα εκζςιαηχκεζ ημοξ ζημπμφξ ημο μιίθμο ηςκ ιαεδηχκ ιμο ιε ημοξ μπμίμοξ ζοκδέεζαζ ηαζ οπυδεζλε ημ δνυιμ ηδξ οπδνεζίαξ. Οθηψβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ήιενα έπς βζα ζέκα ιυκμ έκα απθυ ιήκοια ηζ υιςξ μζ ιέεμδμζ ιε ηζξ μπμίεξ ιπμνείξ κα ζοιιμνθςεείξ ζηζξ κφλεζξ πμο επζγδηχ κα ζμο δχζς ζε ζοκημιία, δεκ είκαζ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ απθέξ. Δ ηφνζα ακάβηδ ζμο είκαζ βζα ιζα έληαζε ηεο εζψηεξεο πλεπκαηηθήο ζνπ έθεζεο. Πνέπεζ κα ενβαζεείξ πζμ ζοβηεηνζιέκα απ‟ υ,ηζ εα ιπμνμφζε κα μκμιαζεεί ζδιείμ έκηαζδξ. Μεθέηδζε ζηζξ κέεξ μδδβίεξ ημο μιίθμο υζα είπα βζα ηδκ ηάζδ ηαζ ηδκ έκηαζδ. Δ έκηαζδ ημο ζημπμφ εα ζε ιεηααάθεζ απυ έκα αναδοηίκδημ, ιέηνζα ζηακμπμζδηζηυ γδθςηή ζε έκα ιαεδηή ημο μπμίμο θθέβεηαζ δ ηανδζά ηζ μ κμοξ. Ίζςξ υιςξ πνμηζιάξ κα πνμπςνείξ ζηαεενά, πςνίξ μιαδζηή πνμζπάεεζα, ηάκμκηαξ ηδκ ενβαζία ζμο βζα ιέκα ηαζ βζα ημκ υιζθμ ηακμκζηυ ηιήια ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ, ηδκ μπμία ιπμνείξ κα πνμζανιυζεζξ ανηεηά ηαθά υπςξ εέθεζξ ηαζ ζηδκ μπμία δ γςή ημο πκεφιαημξ παίνκεζ ημ θμβζηυ ηδξ ιενίδζμ, ζηδκ μπμία δ υρδ οπδνεζία δεκ παναιεθείηαζ ηαζ δ πανμοζίαζδ ηδξ γςήξ ζμο ζζμννμπείηαζ απυθοηα ηαζ πνμςεείηαζ πςνίξ πμθφ πναβιαηζηυ ηυπμ. ηακ ζοιααίκεζ αοηυ, ιπμνεί κα είκαζ δ πνμηίιδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ή δ απυθαζδ ηδξ ροπήξ ζμο βζα ιζα εζδζηή γςή, αθθά αοηυ ζδιαίκεζ υηζ δελ είζαζ μ ιαεδηήξ πμο έπεζ οπμηάλεζ ηα πάκηα ζηδ γςή ηδξ ιαεδηείαξ. Θα ήεεθα εδχ κα ζμο ημκίζς δφμ πνάβιαηα: Πξψην: Ώκ ιπμνέζεζξ κα αθθάλεζξ έηζζ ηδκ έκηαζή ζμο χζηε κα εθαφκεζαζ απυ ηδ γςή ημο πκεφιαημξ, αοηυ εα ζοκεπάβεηαζ ιζα βαθαακζηή ακφρςζδ ηδξ εζχηενδξ γςήξ ζμο. Βίζαζ άναβε πνμεημζιαζιέκμξ βζ‟ αοηή; Γεχηεξν: δε εα πνμηαθέζεζ ηαιζά ελςηενζηή αθθαβή ζηζξ ζπέζεζξ ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο. Οζ ελςηενζηέξ ζμο οπμπνεχζεζξ ηαζ ηα εκδζαθένμκηα πνέπεζ κα ελαημθμοεήζμοκ κα ζηακμπμζμφκηαζ, αθθά ζμο ιζθχ ιε υνμοξ εζχηενςκ πνμζακαημθζζιχκ, δοκαιζηχκ εζχηενςκ απμθάζεςκ ηαζ ιζαξ εκδυιοπδξ μνβάκςζδξ βζα οπδνεζία ηαζ βζα εοζία. Πνμηζιάξ ίζςξ ημ αναδφηενμ ηζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
436
εοημθυηενμ δνυιμ; Ώκ ζοιααίκεζ αοηυ, είκαζ εκηεθχξ δζηή ζμο οπυεεζδ ηαζ ανίζηεζαζ αηυιδ ζημ δνυιμ ζμο. Βίζαζ αηυιδ έκα επμζημδμιδηζηυ ηαζ πνήζζιμ πνυζςπμ. Βδχ απθά ζμο δείπκς ιζα απυ ηζξ ηνίζεζξ πμο ένπμκηαζ ζηδ γςή υθςκ ηςκ ιαεδηχκ, ηαηά ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα βίκμοκ επζθμβέξ πμο είκαζ απμθαζζζηζηέξ βζα έκακ ηφηθμ, αιιά κφλν γηα έλαλ θχθιν. Βίκαζ ηαηελμπήκ γήηδια ηαπφηδηαξ ηαζ μνβάκςζδξ βζα ηαπφηδηα. Ώοηυ ζδιαίκεζ ηδκ ελάθεζρδ ηςκ ιδ μοζζςδχκ ηαζ ηδ ζοβηέκηνςζδ ζηα μοζζχδδ – ηα εζχηενα μοζζχδδ ηαεχξ αθμνμφκ ηδκ ροπή ηαζ ηδ ζπέζδ ηδξ ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηα ελςηενζηά ηαεχξ αθμνμφκ εζέκα ηαζ ημ πενζαάθθμκ ζμο. Θα ζμο δχζς εδχ ηνεζξ ζηέρεζξ ηθεζδζά βζα ααεφ ζημπαζιυ ηαηά ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ· εα ηζξ ζημπαζεείξ ιέζα ζημ ηεθάθζ ηαζ ανβυηενα εα δζαθμβζζεείξ ζ‟ αοηέξ ιέζα ζηδκ ηανδζά. Ώοηέξ μζ ζηέρεζξ ηθεζδζά είκαζ: 1. Δ ακάβηδ βζα ηαπφηδηα. 2. Δ ακαδζμνβάκςζδ ηςκ πνμηφπςκ ζηέρδξ ηαζ γςήξ. 3. Δ έηθναζδ ηδξ: α. Βζθζηνίκεζαξ. α. Θοζίαξ. β. Ώπθυηδηαξ. Θα πνυηεζκα έπεζηα ζημ ηέθμξ αοηήξ ηδξ πενζυδμο ηαζ ζακ ζοκεζζθμνά ζηδ γςή ημο μιίθμο ζμο κα βνάρεζξ έκα ηείιεκμ πμο εα πανμοζζάγεζ ηδκ ηαηακυδζή ζμο ηςκ πέκηε αοηχκ θέλεςκ – ηαπφηδηα, πνυηοπα, εζθζηνίκεζα, εοζία, απθυηδηα – ηαζ ηδξ εζχηενδξ ζδιαζίαξ ημοξ. Μζα απυ ηζξ θέλεζξ ηθεζδζά πμο ζμο έδςζα υηακ ζε δέπεδηα ζημκ υιζθμ ήηακ δ θέλδ θαηαλφεζε. Έπεζξ ζε ιεβάθμ ααειυ κμδηζηή ηαηακυδζδ· είκαζ δ ηαηακυδζδ ηδξ ηανδζάξ ζηδκ μπμία επέζηδζα ηδκ πνμζμπή ζμο. Μπμνείξ κα πνμπςνήζεζξ ιαηνζά πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο, υηακ ημ ηανδζαηυ ζμο ηέκηνμ ακμίλεζ ηαζ ιπμνέζεζξ λα ζθέθηεζαη κε αγάπε. Καηαθαααίκεζξ ημ πανάδμλμ αοημφ ημο πνάβιαημξ; πςξ ηαζ ιε ημοξ άθθμοξ, εα ζμο πς πμζεξ είκαζ μζ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ημκ ελμπθζζιυ ζμο. πςξ ήδδ λένεζξ, δ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ δ δεφηενδ· ε‟ ακηζθδθεείξ θμζπυκ ηδκ αζηία βζα ηδκ έιθαζή ιμο πάκς ζηδκ ηανδζαηή ακέθζλδ, βζαηί εα απαζηήζεζ ηδκ πνμζπάεεζα ηδξ ροπήξ ηαζ ημο κμο ζμο, πμο πνέπεζ κα ενβαζεμφκ απυ ημζκμφ βζα κα επζθένμοκ αοηυ ημ απμηέθεζια. Δ πνμζςπζηυηδηά ζμο ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ αηηίκα ηζ έπεζξ εεςνήζεζ υηζ αοηυ απμηεθεί βζα ζέκα ηδκ αηηίκα ημο ηαθθζηέπκδ, ημο δδιζμονβζημφ ενβάηδ. Ώθθά είκαζ ακαβηαίμ κα εοιάζαζ υηζ είκαζ επίζδξ δ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ ηαζ ζ‟ αοηή ηδκ υρδ ηδξ αηηίκαξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο εθζζηχ ηδκ πνμζμπή ζμο. Δ εζχηενδ αοηή δζαιάπδ πμο δίκεηαζ απ‟ ημ Θευ ηζ έπεζ ααεζά πκεοιαηζηή ζπμοδαζυηδηα, είκαζ ιζα οπδνεζία. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ πέιπηδ αηηίκα, δίκμκηάξ ζμο ηδ ζφθθδρδ ηςκ βεβμκυηςκ ηαζ ηδ ζφθθδρδ ημο πενζβνάιιαημξ ηςκ απμηνοθζζηζηχκ επζζηδιχκ. Ώθθά ημ κμδηζηυ αοηυ ζχια πνέπεζ κα ηαεμδδβδεεί έηζζ χζηε κα βίκεζ έκα υνβακμ θχηζζδξ ηζ υπζ απθά έκαξ ηαηαβναθέαξ βεβμκυηςκ· αοηυ είκαζ εθζηηυ ιυκμ υηακ δ ηανδζά ηαζ δ ηεθαθή δμκμφκηαζ ζε μιμθςκία.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
437
Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα. Ώοηυ ζμο δίκεζ ηδ ιμκμθζεζηυηδηα πμο είκαζ έκα ηυζμ ιεβάθμ πνμζυκ βζα ηάεε ιαεδηή, αθθά δίκεζ επίζδξ έκα ααειυ ζηεκυηδηαξ πμο ηαηά ηαζνμφξ ζε πανειπμδίγεζ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ ηνίηδ αηηίκα. Ώοηυ ζμο δίκεζ ιζα εκενβυ, κμήιμκα ζφθθδρδ ηδξ γςήξ ηζ έκα ζοκημκζζιέκμ θοζζηυ θμνέα. Μεηαηυπζζε ςζηυζμ, αδεθθέ ιμο, ηδκ εζηία ηδξ πνμζμπήξ ζμο ιαηνζά απ‟ ημ θοζζηυ θμνέα πμο ζοπκά απμννμθά ηδκ πνμζμπή ζμο ηαζ ιεηαηυπζζέ ηδκ επίζδξ απ‟ ημ κμδηζηυ ζχια ζημ αζηνζηυ ζχια. Υνδζζιμπμίδζε ηυηε ηδ δφκαιδ πμο εα δζέθεεζ ζ‟ αοηυ ημ θμνέα ζημ ένβμ ηδξ ηαηακυδζδξ ηδξ “ηανδζάξ ηςκ πναβιάηςκ ηαζ ηςκ ακενχπςκ” ιε ημ ιέζμκ ηδξ ακμζπηήξ ζμο ηανδζάξ. Οζ αηηίκεξ ζμο ζοκεπχξ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Μάξηηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πνέπεζ κα ζε επαζκέζς επεζδή έπεζξ δζαηδνήζεζ ηδκ αίζεδζδ ημο ζηυπμο ζμο ηαζ πέηοπεξ κα εηπθδνχζεζξ ηα μιαδζηά ζμο ηαεήημκηα πανά ηζξ ζοκεπείξ αθθαβέξ πενζαάθθμκημξ ηαζ ηδ ζοκεπή ηίκδζδ. Θα ήεεθα κα ημ λένεζξ αοηυ ηζ επίζδξ υηζ αοηή δ επζιμκή ζμο έπεζ ζδιεζςεεί ηζ έπεζ ηφπεζ ηδξ ακάθμβδξ εηηίιδζδξ. Ώπυ έκα δζεονοιέκμ μνίγμκηα ηζ απυ πμθφ εηηεηαιέκεξ επαθέξ πνέπεζ κα ακαδοεεί ιζα πθμοζζυηενδ ηαζ πθδνέζηενδ γςή οπδνεζίαξ ηαζ ιζα θζβυηενμ ζηακμπμζδηζηή ακηίδναζδ ζημ πενζαάθθμκ ηαζ ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο· ιζα αίζεδζδ αλζχκ πνέπεζ κα ζμο βίκεζ θακενή, πμο εα απαζηήζεζ μνζζιέκεξ ααζζηέξ δζεοεεηήζεζξ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή ζμο. Οζ ακαπνμζανιμβέξ αοηέξ εα είκαζ ααζζηέξ, εζχηενεξ ηαζ οπμηεζιεκζηέξ. Αε εα πνμηαθέζμοκ (υπςξ ζμο είπα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία) ηαιζά δζαηφιακζδ ζηζξ ζπέζεζξ ζμο ηαζ ζημ ηαεήημκ ζμο ζ‟ εηείκμοξ πμο αβαπάξ ηαζ ιε ημοξ μπμίμοξ ζ‟ ένζλε ημ πεπνςιέκμ ζμο βζα ημ οπυθμζπμ αοηήξ ηδξ γςήξ· δε εα επζηνέρμοκ ηαιζά παθάνςζδ ηςκ εοεοκχκ ζμο ζ‟ εηείκμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ είζαζ εκδυιοπα δεζιεοιέκμξ κ‟ αβαπάξ ηαζ κα οπδνεηείξ. Ώθθά εα πνδζζιεφζμοκ βζα κα πνμζθένμοκ ιζα δζεονοιέκδ πνμμπηζηή βζα πενζζζυηενμ ιαβκδηζηή οπδνεζία ηαζ βζα ιζα γςή ελςηενζηήξ πκεοιαηζηήξ επίηεολδξ. Γζ‟ αοηή είζαζ ηαθά ελμπθζζιέκμξ ηζ υιςξ ιε ηδκ ελαίνεζδ ηάπμζςκ θυβςκ πμο θέβμκηαζ ηαηά ηαζνμφξ ζε θίθμοξ ηαζ βκςζημφξ ηαζ ηδκ εηπθήνςζδ ηςκ μζημβεκεζαηχκ ζμο ηαεδηυκηςκ ζοκ ηδκ εηηεθεζηζηή ζμο ενβαζία ζημκ υιζθμ, δ γςή ζμο δεκ είκαζ αηυιδ δοκαιζηά εζηζαζιέκδ ζηδκ οπδνεζία ή ζηδκ εηπθήνςζδ ημο ιενηζημφ ζμο ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηδξ παβηυζιζαξ επείβμοζαξ ακάβηδξ. Αεκ ηαηαπζέγεζαζ απυ ηδκ ακάβηδ κα οπδνεηήζεζξ· δεκ παθεφεζξ βζα κα ζπεδζάζεζξ ηδ γςή ζμο έηζζ χζηε κα ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ ηάπμζα ζοβηεηνζιέκδ οπδνεζία ηαζ δεκ έπεζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
438
ηακέκα εζχηενμ πκεοιαηζηυ πνυβναιια οπδνεζίαξ πένα απυ ηδκ μνεή εηπθήνςζδ ηςκ ηαεδηυκηςκ ζμο ζακ ζογφβμο ηαζ ιδηέναξ ηαζ ηςκ ημζκςκζηχκ ζμο οπμπνεχζεςκ. μο θείπεζ αηυιδ εηείκμ ημ “ζοκ” πμο οπμδεζηκφεζ πκεοιαηζηή απμηεθεζιαηζηυηδηα· ζπαηαθάξ πμθφ πνυκμ ζε ακχθεθεξ πνάλεζξ ημο εκυξ ή ημο άθθμο είδμοξ. Γζ‟ αοηυ ημ “ζοκ” ράπκς ιέζα ζμο ηαζ βζα ιζα γςή, αδεθθέ ιμο, πμο εα δζάβεηαζ ζηαεενά, ζοκεηά ηαζ εα ααζίγεηαζ ζε έκα ηαθφηενμ πνυηοπμ αλζχκ. Μένμξ ημο πνμαθήιαημξ ζοκδέεηαζ ιε ημ ηνίημ αηηζκζηυ θοζζηυ ζμο ζχια πμο απαζηεί αθθαβή ηαζ πνεζάγεηαζ πμζηζθία· ακηζπαεεί ηδκ δνειία ηαζ ηδ ζηαεενυηδηα· ιένμξ ημο είκαζ απμηέθεζια ηδξ πέιπηδξ αηηζκζηήξ κμδηζηυηδηάξ ζμο (δ εζηία ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ανίζηεηαζ ηαηελμπήκ εηεί) πμο ζε ηαεζζηά ιδ-ιαβκδηζηυ ηαζ ζμο δίκεζ ιζα ηάεεηδ ηζ υπζ μνζγυκηζα ζηάζδ πνμξ ηδ γςή. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, πμο είκαζ δ ηέηανηδ, ακμίβεζ δζάπθαηα ηδ εφνα βζα ροπζηή επαθή ηαζ (υηακ δ επαθή αοηή βίκεζ ηζ εδναζςεεί) εα εζζάβεζ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ζμο εκένβεζα. Ώοηή ζηδκ πενίπηςζή ζμο εα εηθναζεεί πενζζζυηενμ ζακ αβάπδ πανά ζακ ζμθία ηαζ εα ζε ηαηαζηήζεζ δδιζμονβζηυ ιε ιζα κευηενδ ηαζ ζζπονυηενδ έκκμζα ηαζ εα ζε ηάκεζ ηυζμ ιαβκδηζηυ, χζηε εα βίκεζξ έκα εζηζαηυ ζδιείμ έιπκεοζδξ ηαζ αβαπδηζηήξ οπδνεζίαξ βζα υθμοξ βφνς ζμο. Ώκάθααε, αδεθθέ ιμο, ηδ δδιζμονβζηή ζμο ενβαζία ηαζ άθδζε ηδκ αβάπδ πμο είκαζ ααεζά ηνοιιέκδ ζηδ θφζδ ζμο κα ακαδοεεί πθδνέζηενα ζηδκ επζθάκεζα ζε ζπέζδ ιε ημοξ πμθθμφξ ηζ υπζ ιυκμ ιε ημοξ θίβμοξ. Θα πνυηεζκα κα αημθμοεήζεζξ ημ δζαθμβζζιυ πμο οπμδεζηκφεηαζ παναηάης. Βίκαζ ζαθχξ έκαξ δζαθμβζζιυξ πέιπηδξ αηηίκαξ ηζ έπεζ βζα ζημπυ ημο ηδκ απμηάθορδ ηδξ επζζηήιδξ ηδξ οπδνεζίαξ. Δ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Γκχζδξ είκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα δ αηηίκα ζηδκ μπμία μ άκενςπμξ ιαεαίκεζ κα πνδζζιμπμζεί υθδ ηδκ απμηηδεείζα βκχζδ ηδξ “εείαξ ιμνθήξ” ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε δ εζχηενδ γςή οπδνεηείηαζ ηζ δ ελςηενζηή ιμνθή βίκεηαζ δ ιαβκδηζηή έηθναζδ ηδξ εείαξ γςήξ. Βίκαζ δ αηηίκα ηδξ λνήκνλνο αγάπεο πάκς απυ ηαεεηί άθθμ, υπςξ αηνζαχξ δ δεφηενδ αηηίκα είκαζ δ αηηίκα ηδξ ελνξαηηθήο αγάπεο – βεβμκυξ πμο ζπάκζα ημ εοιυιαζηε ή ημ βκςνίγμοιε. ΠΡΟΣΒΕΝΟΜΒΝΟ ΑΕΏΛΟΓΕΜΟ
1. Βοεοβνάιιζζδ. Βζηίαζε ηδκ πνμζμπή ηδξ κμδηζηήξ θφζδξ ζημκ ηναδαζιυ, ηδκ πμζυηδηα ηδξ επζζηζάγμοζαξ δεφηενδξ αηηζκζηήξ ροπήξ. 2. Έπεζηα πνμζπάεδζε κα επζηφπεζξ έκα ζδιείμ ζοβπχκεοζδξ, ηναηχκηαξ ηδ ζοκείδδζδ ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ υζμ ζηαεενά ηαζ βζα υζμ πενζζζυηενμ ιπμνείξ. 3. Έπεζηα εηθχκδζε ημ Ο.Μ. ζακ ακαηείκμοζα πνμζςπζηυηδηα ηαζ λακά ζακ επζζηζάγμοζα ροπή ηζ αηυιδ ιζα θμνά απ‟ ημ επζηεοπεέκ ζδιείμ ζοβπχκεοζδξ. 4. οθθμβίζμο έπεζηα ηζξ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ή ζοιαμθζηέξ θνάζεζξ πέιπηδξ αηηίκαξ, πνμζπαεχκηαξ κα ηζξ δεηο νπηηθά ζε ζπκβνιηθή κνξθή. Πνχημξ ιήκαξ ...... Ο ιεβάθμξ Σνμπυξ βονίγεζ – μ ηνμπυξ ημο Κεναιέα. Σμ δμπείμ ηδξ γςήξ ζπδιαηίγεηαζ. Αεφηενμξ ιήκαξ .... Σμ θζθκηζζέκζμ ηαθεζδμζηυπζμ πενζέπεζ ηζξ πμθθέξ εθάζζμκεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
439
ιμνθέξ, υθεξ πζζηέξ ζημκ ηφπμ, ζοιιμνθςιέκεξ ιε ημ πνυηοπμ. Καθφπημοκ ιζα ηεκηνζηή ζθαίνα – ημ ζπένια ηδξ γςήξ. Σνίημξ ιήκαξ ........ Βιθακίγεηαζ ιζα πνοζαθθίδα. Πάκς ζημ ελςηενζηυ ηέθοθμξ, πάκς ζηδκ εζχηενδ πθεονά, ειθακίγεηαζ ημ πνυηοπμ ηδξ ιμνθήξ πμο πνυηεζηαζ κα είκαζ. Πμζα είκαζ δ ιεθθμκηζηή αοηή ιμνθή; Σέηανημξ ιήκαξ .... Έκα ημιιάηζ ιάνιανμ ανίζηεηαζ ααεζά ιέζα ζημ θαημιείμ. ιμζα ηνοιιέκδ ιέζα ημο ανίζηεηαζ ιζα ιμνθή ζπάκζαξ μιμνθζάξ. Ο βθφπηδξ ενβάγεηαζ πνμζπαεχκηαξ κ‟ απμδχζεζ πζζηά εηείκμ πμο απμηαθφπηεηαζ ζηδκ εζχηενδ υναζδ. Βνβάγεηαζ ζςζηά ηζ δ μιμνθζά ένπεηαζ ζηδ γςή. Πέιπημξ ιήκαξ ..... Μζα βέθονα ηηίγεηαζ. Αφμ ιμνθέξ ένπμκηαζ δ ιζα ζ‟ επαθή ιε ηδκ άθθδ. Κηίζε ιζα ιμνθή, ιζα βέθονα. Έηημξ ιήκαξ ......... Βίδα υθεξ ηζξ ιμνθέξ ζοβηεκηνςιέκεξ ιέζα ζηδ Μνξθή ημο Θεμφ! Έηζζ ειθακίζεδηε ιζα ιεβάθδ Μμνθή. 5. Ήπδζε ημ Ο.Μ. ηαζ γςμβυκδζε ηδκ εζημκζηή υναζδ πμο ηαηυνεςζεξ κα εθεθηφζεζξ ζηδ θακηαζζαηή ζμο ζοκείδδζδ, εκχ εα ζημπάγεζαζ ηζξ ιδκζαίεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ. Μάξηηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σα θυβζα ιμο ζ‟ εζέκα ζηδκ ηεθεοηαία ζεζνά ηςκ μδδβζχκ αοείζηδηακ ααεζά ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηαζ θίβμ-θίβμ ημ εζχηενμ πνυβναιια πμο πνέπεζ κα ηοαενκήζεζ ηδ γςή ζμο παίνκεζ ανβά ιμνθή – αηυιδ ηζ ακ δεκ ημ ζοκεζδδημπμζείξ. Πυζμ ζπάκζα εηείκμζ πμο έπμοκ πνυκμ ηζ άκεζδ οπδνεημφκ υπςξ εηείκμζ πμο μφηε πνυκμ έπμοκ μφηε άκεζδ! ηέρμο αοηή ηδ δήθςζδ ηαζ θνυκηζζε χζηε ηάπμζα ιμνθή οπδνεζίαξ γςήξ κα ζπδιαημπμζδεεί ζηδ ζοκείδδζή ζμο πμο κα είκαζ δζαθμνεηζηή απυ ηδκ ηαεδιενζκή νμοηίκα υζςκ έπμοκ ηδ θνμκηίδα εκυξ ζπζηζμφ. Συζμ ζοπκά δ θνμκηίδα εκυξ ζπζηζμφ, μ νυθμξ ζακ ζογφβμο ηαζ ιδηέναξ ηζ δ εηηέθεζδ ημο ημζκςκζημφ ηφηθμο ηνίκεηαζ επανηήξ έηθναζδ οπδνεζίαξ. Γζα ιενζημφξ ιπμνεί ηαζ πνέπεζ κα είκαζ έηζζ. Γζα άθθμοξ δεκ είκαζ ηζ εζφ είζαζ ακάιεζα ζε εηείκμοξ πμο πνέπεζ κα θεζημονβμφκ δδιζμονβζηά ηαζ δ γςή ημοξ πνέπεζ κα είκαζ αθζενςιέκδ ζηδκ έηθναζδ ηδξ εζχηενδξ πναβιαηζηυηδηαξ δζαιέζμο ηάπμζαξ ελςηενζηήξ ιμνθήξ. Σζ εα ηάκεζξ θμζπυκ ακ αοηά ηα θυβζα ιμο είκαζ αθδεζκά; Δ επείβμοζα ακάβηδ ημο ηυζιμο είκαζ ηέημζα χζηε υζμζ ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ Εενανπία ή είκαζ ιέθδ ηδξ γδημφκ υθδ ηδ ζοκεζδδηή δδιζμονβζηή αμήεεζα πμο ιπμνμφιε κα ανμφιε. ε πνμζηαθχ. ε ζέκα εκαπυηεζηαζ κα ανεζξ ημκ ηνυπμ κα οπδνεηήζεζξ ηαζ κα ηενδίζεζξ ηδκ ακαβηαία αίζεδζδ ακαθμβίαξ, ηδκ ακαβηαία ακηίθδρδ ςξ πνμξ ηα ααζζηά μοζζχδδ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ ηαζ ηδ δμηζιαζιέκδ δζάηνζζδ ηαζ δζαηνζηζηή ζηακυηδηα πμο εα ζμο οπμδείλεζ ημκ ηνυπμ, ημ πνυκμ ηαζ ηδ ιέεμδμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Αε ζμο δίκς ηαιζά αθθαβή ζημ δζαθμβζζιυ ζμο. Θα ζμο γδημφζα κα ζοκεπίζεζξ εηείκμκ πμο ζμο έδςζα ηεθεοηαία, ελαθείθμκηαξ υθα ηα πνμηαηανηηζηά ζηάδζα ηαζ –
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
440
ιεηά απυ ιζα βνήβμνδ εοεοβνάιιζζδ – κα παίνκεζξ ιζα απυ ηζξ ζοιαμθζηέξ θνάζεζξ ηαζ κα ηδ ζηέθηεζαζ ααεζά. Έπεζηα πνμπχνδζε ζημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ, βζαηί δ εκςιέκδ μιαδζηή ενβαζία ηζ δ δζεοηυθοκζδ ηδξ πνμηαηανηηζηήξ ηδξ ηεπκζηήξ οπδνεζίαξ είκαζ ημ ηφνζμ πνέμξ βζα υθμοξ ζαξ ζηδ δζάνηεζα ηδξ επυιεκδξ πενζυδμο ενβαζίαξ. ΔΜΒΕΧΔ: Πξφζθαηξα ν καζεηήο απηφο απνζχξζεθε απφ ηνλ φκηιν ησλ καζεηψλ ηνπ Θηβεηαλνχ, επεξεαζκέλνο ζ’ απηφ απφ θίινπο, αιιά θάλνληάο ην έκαζε πνιιά θαη ζηελ εζψηεξε πιεπξά παξακέλεη θνληά.
ημκ Κ.Β.S. Αχγνπζηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Ώοηή ηδ ιέεμδμ έκανλδξ ιζαξ μδδβίαξ ηδ πνδζζιμπμζχ ζοπκά, υπςξ λένεζξ ηαθά. Βίκαζ ακαβηαζηζηά ιζα πθαηζά βεκίηεοζδ, ααζζζιέκδ ζε αθδεζκή ειπεζνία ζηδ ιεηαλφ ιαξ ζπέζδ. Έηζζ ζε άθθεξ γςέξ ζηάεδηα πθάζ ζμο ζε ιζα ζπέζδ δαζηάθμο ιε ιαεδηή βζα ανηεηυ πνυκμ ηζ δ ζπέζδ αοηή πνυηεζηαζ ηχνα κα ζζπονμπμζδεεί ζημ θοζζηυ πεδίμ. Γζα πμθφ ηαζνυ έκζςεεξ ηδκ πανμοζία ιμο ηαζ ηδκ έκζςεακ επίζδξ εοαίζεδημζ άκενςπμζ πμο ζε βκςνίγμοκ ηαθά. Ώοηυ ημ λένεζξ επίζδξ ηαθά. Δ επαθή πνυηεζηαζ ηχνα κα εδναζςεεί ζηεκυηενα· δ ηαεμδήβδζή ζμο πάκς ζηδκ αηναπυ εα είκαζ ηχνα πζμ ζοβηεηνζιέκδ ηζ μ δνυιμξ ζμο εα πνμζδζμνζζεεί αηνζαέζηενα. Ώοηυ επίζδξ ιπμνεί κα ημ κζχζμοκ μζ θίθμζ ζμο ηζ επεζδή δεκ είκαζ απαθθαβιέκμζ απ‟ ημ ακενχπζκμ ζθάθια ηζ επεζδή ααδίγμοκ ζοπκά ζηδκ ημζθάδα ηδξ πθάκδξ, ίζςξ μδδβδεμφκ κα δμοκ, κα αημφζμοκ ηαζ κα δζδβδεμφκ ηάηζ πμο δε ζοιααίκεζ ηαζ πμο αζθαθχξ ιπμνείξ κα επζαεααζχζεζξ απυ πνχημ πένζ. Υνδζζιμπμίδζε θμζπυκ ηδ δζάηνζζδ, αδεθθέ ιμο. Ώοηυ πμο έκζςζακ δεκ είκαζ πανά δ παναιμνθςιέκδ ακηακάηθαζή ιμο ζημ αζηνζηυ πεδίμ, βζαηί υθα υζα ακαηθχκηαζ εηεί δε βίκμκηαζ επαηνζαχξ μναηά. Δ επαθή ιμο ιαγί ζμο πνέπεζ ζημ ιέθθμκ κα είκαζ πενζζζυηενμ άιεζδ, κα αοημεπζαεααζχκεηαζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ηαζ κα ααζίγεηαζ ζηδ ζφκδεζδ ηδξ ροπήξ ζμο ιε ηδ δζηή ιμο ζημ κμδηζηυ πεδίμ. ημπάζμο ζ‟ αοηυ. ε ηάεε δζεφνοκζδ ζοκείδδζδξ πνμδβείηαζ ιζα πενίμδμξ δμηζιαζίαξ ζε ηάπμζμ απυ ηα ηνία ζχιαηα ηαζ ζε ηάπμζα υρδ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ. ‟ αοηυ δεκ απμηεθείξ ελαίνεζδ. Γζα δφμ πνυκζα ηχνα έπεζξ δμηζιαζηεί ζοκεζδδηά ή αζοκείδδηα ηζ δ δμηζιαζία αοηή ημνοθχεδηε ιε ηδκ αζεέκεζα ημο πεναζιέκμο ηαθμηαζνζμφ. Ώοηυ λένς πςξ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. Σέημζεξ δμηζιαζίεξ πνμηαθμφκ ιζα εζχηενδ ακέθζλδ πμο ιπμνεί κα είκαζ πενζζζυηενμ θακενή ζ‟ εηείκμοξ πμο ζε δζδάζημοκ πανά ζε ζέκα ημκ ίδζμ. Δ δμηζιαζία αοηή ηαζ ηα απμηεθέζιαηά ηδξ ζοκζζημφκ ιζα εοεφκδ ηζ ακμίβμοκ θεςθυνμοξ πνμζέββζζδξ ζηδκ ηεκηνζηή πναβιαηζηυηδηα ηδξ ροπήξ, πμο ιέπνζ ηχνα δεκ είπε πνδζζιμπμζδεεί. Μπαίκεζξ πζα ζε ιζα πενίμδμ θίβςκ εηχκ έκημκδξ εηβφικαζδξ. Γζ‟ αοηή πνέπεζ κα είζαζ πνμεημζιαζιέκμξ. Βίζαζ άναβε πνυεοιμξ κα οπμηαπεείξ βζα θίβμ ζε υ,ηζ ιπμνεί κα ζμο οπμδείλς ηαζ οπμιμκεηζηά, πνυεοια ηαζ πςνίξ κ‟ απμαθέπεζξ ζε απμηεθέζιαηα κα ζοιιμνθςεείξ ιε ηζξ οπμδείλεζξ ιμο; Ώκ ημ ηάκεζξ, εα δεζξ κα ζοιααίκμοκ αθθαβέξ ζηα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
441
εκδζαθένμκηα ηαζ ηζξ απυρεζξ ζμο ηαζ εα θηάζεζξ ζε κέμοξ ηνυπμοξ εκαζπυθδζδξ ιε ηδ γςή. Θα ανεζξ επίζδξ κα ζδιεζχκμκηαζ απανκήζεζξ μζ μπμίεξ ε‟ αθθάλμοκ ηδκ ηάζδ ηςκ εκδζαθενυκηςκ ηδξ γςήξ ζμο ηζ αοηέξ εα ααζίγμκηαζ ζε ιζα αθθαβιέκδ ζηάζδ ημο κμο ηαζ ζε ιζα εεηζηυηενδ εζχηενδ εζηίαζδ. Ώοηή δ δζαδζηαζία ηδξ απάνκδζδξ ζοκζζηά ιζα απ‟ ηζξ ζηθδνυηενεξ υρεζξ ηδξ ζηαδζμδνμιίαξ ημο ιαεδηή. Έπεζξ πνμπςνήζεζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ ηαζ πνέπεζ κα είζαζ έημζιμξ. Αφμ πνάβιαηα πνεζάγμκηαζ πνμζανιμβή ζηδκ εζχηενδ γςή ηδξ ειπεζνίαξ ζμο. Πνχημ, πνέπεζ κα ιπεζξ ζε ιζα ααεφηενδ ηαζ αεααζυηενδ ροπζηή ειπεζνία. Ώοηή ζοκεπάβεηαζ ελςηενζηέξ απμζπάζεζξ, εζχηενεξ ακαπνμζανιμβέξ ηαζ ηδ ζηαεενή ακάπηολδ ηδξ ηθαλφηεηαο λα ζηέθεηο ζαλ ζπλεηδεηή ςπρή ζην θσο. Αεκ είζαζ αηυιδ ζοκδεζζιέκμξ ζηδ ιέεμδμ ηδξ δζδαζηαθίαξ ιμο, υπςξ είκαζ μζ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθυ ιμο. Γδηχ ιυκμ κα πνμηείκς. Αίκς κφλεζξ ιε ημκ ανπαίμ απμηνοθζζηζηυ ηνυπμ, αθήκμκηαξ ζε ζέκα κα ηζξ ενιδκεφεζξ ηαζ κα δναξ υπςξ ζμο θαίκεηαζ ηαθφηενμ. Γδηχ εζθζηνίκεζα ζημπμφ απυ εηείκμοξ πμο δζδάζης ηαζ ιζα πνμεοιία κα δνμοκ υηακ θςηίγεηαζ ημ επυιεκμ αήια. Αε θακενχκς ζε ηακέκακ απυ ζαξ νπνηεδήπνηε ακ οπήνλε μνεή ενιδκεία ηςκ θυβςκ ηαζ ηςκ εζζδβήζεχκ ιμο. Βπζγδηχ κα εηβοικάζς ζοκεζδδηέξ, οπεφεοκεξ ροπέξ πμο εα γοβίζμοκ μνεά ηδκ εζζήβδζδ ηαζ εα ηδ δεπεμφκ ηαζ εα δνάζμοκ υηακ δ εκυναζδ οπμδείλεζ ιζα δζαδζηαζία. Θα πνέπεζ κα ζημπαζεείξ ααεζά ηα θυβζα ιμο ςζυημο εδναζςεεί ζζπονυηενα δ επζημζκςκία ιεηαλφ ιαξ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. μο οπμδεζηκφς ιζα εεηζηή δνάζδ εοεοβναιιζζιέκδ ιε δζαφβεζα υναζδξ, ακ ιπμνμφζεξ ιυκμ κα ηδ δεζξ. Ίζςξ ημ ηάκεζξ. Αεφηενμ, οπάνπμοκ δφμ δζεοεεηήζεζξ ζηζξ ζπέζεζξ ζμο ιε ημοξ ακενχπμοξ, πμο εα ήηακ θνυκζιμ κα ηζξ ηάκεζξ· εα είπακ έκα απμδεζιεοηζηυ απμηέθεζια ζηδκ επίδναζδ ηδξ ροπήξ ζμο ηζ έηζζ πανειπζπηυκηςξ ζηδ γςή ηαζ ημ πενζαάθθμκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Αε ιζθχ ηαεανυηενα βζαηί ημ ηεθεοηαίμ ανίζηεηαζ ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ηδκ ροπή ζμο ηαζ δεκ αθμνά ηαευθμο ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Δ ηαηάζηαζδ οπάνπεζ ζημ πεδίμ ηςκ ζπέζεςκ ηαζ ζηάζεςκ ηαζ δε ζοκεπάβεηαζ ζδζαίηενα δναζηζηή δναζηδνζυηδηα ημο θοζζημφ πεδίμο. Ώκ δεκ ακηζθαιαάκεζαζ ηαεανά ζε ηζ ακαθένμιαζ, πενίιεκε οπμιμκεηζηά βζα θίβμ, ζοιιμνθχζμο ιε ηδκ ηεπκζηή πμο ζμο πνμηείκς ηαζ ίζςξ έθεεζ δ ηαηακυδζδ ηαεχξ πενκά μ ηαζνυξ. Γζα έκα πνυκμ πνέπεζ κα πνμπςνήζεζξ πνμζεηηζηά ζημ δζαθμβζζηζηυ ζμο ένβμ ηαζ βζα έλζ ιήκεξ (ςζυημο επζημζκςκήζς πνμζεπχξ ιαγί ζμο) εα ήεεθα κα ιδκ ηάκεζξ ηαιζά ακαπκεοζηζηή άζηδζδ. Ώνβυηενα, υηακ εδναζςεεί ηαθφηενα δ θοζζηή ζμο οβεία, ηέημζεξ αζηήζεζξ εα έπμοκ έκα πνήζζιμ ζημπυ. μο πενζβνάθς παναηάης ιζα απθή δζαθμβζζηζηή άζηδζδ πμο πνέπεζ κα βίκεηαζ μνεά. Ώημθμφεδζέ ηδκ πνμζεηηζηά ηαζ ιδ πνδζζιμπμζείξ αηυιδ οπεναμθζηά ιεβάθδ έκηαζδ. Βίκαζ έκαξ δζαθμβζζιυξ πμο δίκς ζοπκά ζημοξ ιαεδηέξ ιμο ηαζ μκμιάγεηαζ “Αζαθμβζζιυξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ημο Βζχηενμο Φςηυξ”. Ο δζαθμβζζιυξ αοηυξ οπάνπεζ ζημ ηέθμξ ηδξ ζπεηζηά ζφκημιδξ αοηήξ επζημζκςκίαξ πμο ζακ ηφνζμ ακηζηείιεκυ ηδξ έπεζ ηδκ έκηαζδ ημο δεζιμφ πμο οπάνπεζ ήδδ ιεηαλφ ιαξ. Ο δζαθμβζζιυξ αοηυξ ιαγί ιε ηδ βεκζηή ενβαζία πμο ακαηίεεηαζ ζημοξ ιαεδηέξ ιμο είκαζ υθα υζα ζμο γδηχ ηαηά ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
442
1. Κάεζζε εοεοηεκήξ, αθθά παθανςιέκμξ ηαζ ζε ιζα ζηάζδ θοζζηήξ άκεζδξ. 2. Ώπυζονε πνμξ ηα ιέζα ηδ ζοκείδδζδ ζε δζαδμπζηά ζηάδζα, πνδζζιμπμζχκηαξ ζ‟ αοηυ ηδ θακηαζία. Δ θακηαζία είκαζ ιζα δδιζμονβζηή δναζηδνζυηδηα πμο πνμηαθεί ζαθείξ εζχηενεξ αθθαβέξ. Μπμνείξ κα ααζίγεζαζ ζ‟ αοηή, βζαηί είκαζ ιζα απυ ηζξ δοκάιεζξ πμο επδνεάγμοκ ηδκ ηαεαοηή μοζία. οκεπχξ απυζονε ηδ ζοκείδδζή ζμο: α. Ώπυ ημ θοζζηυ εβηέθαθμ, αθμφ ηδ ζοβηεκηνχζεζξ μνζζηζηά εηεί, πνμξ ημ αζηνζηυ ζχια. α. Ώπ‟ ημ αζηνζηυ ζχια ζημ κμο. Έπεζηα ακαβκχνζζε υηζ είζαζ ιζα μθμηθδνςιέκδ πνμζςπζηυηδηα. β. Ώπυ ηδκ μθμηθδνςιέκδ πνμζςπζηυηδηα ζηδκ ροπή. 3. Καεχξ ηάκεζξ αοηυ ημ ένβμ, πνμζπάεδζε κα δεζξ ημ κήια ημο πνοζμφ θςηυξ πμο ζοκδέεζ ηα ηνία αοηά ζχιαηα, ηναηχκηαξ ηδ ζοκείδδζή ζμο ζηαεενά ζημ ηεθάθζ, ζημ ηέκηνμ ακάιεζα ζηα θνφδζα, ζημ ηέκηνμ άγκα. Ώοηυ ημ κήια, δζπθυ ζε θφζδ ζακ δφμ πνοζά ζοκοθαζιέκα ηαθχδζα, πενκά απ‟ ηδκ ηανδζά ηαζ ημ ηεθάθζ ηαζ ζε ζοκδέεζ ζακ πνμζςπζηυηδηα ιε ηδκ ροπή. 4. ηακ ηδκ έπεζξ ιεηαθένεζ έηζζ πνμξ ηα επάκς ηαζ ηδκ έπεζξ δεζ κα εοεοβναιιίγεζ ηαζ κα ζοκδέεζ ηαζ ηζξ ηνεζξ υρεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, ηάκε ιζα παφζδ ζημ δζαθμβζζιυ ζμο ηαζ ζοκεζδδημπμίδζε – ήζοπα ηαζ ζζςπδθά – υηζ: α. ΐνίζηεζαζ ηχνα πνυζςπμ ιε πνυζςπμ ιε ηδκ ροπή ζμο ηαζ ζηέηεζξ ιπνμζηά ζημκ Άββεθμ ηδξ Πανμοζίαξ, πμο είκαζ εζφ μ ίδζμξ. α. Βζφ – μ πνμζςπζηυξ εαοηυξ – ηζ μ Άββεθμξ, μ εείμξ Βαοηυξ, είζηε ιία μοζζχδδξ Πναβιαηζηυηδηα πμο εηδδθχκεηαζ ιέζς ηνζχκ υρεςκ. Βίζηε ζοκεπχξ ιζα ακηακάηθαζδ ηδξ Σνζάδαξ ηδξ Θευηδηαξ. β. Αεκ οπάνπεζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα πςνζζιυξ ή δοαδζηυηδηα, μφηε Ββχ ή Βζφ, αθθά απθά έκαξ Θευξ ζε εηδήθςζδ, ημο Οπμίμο δ θφζδ είκαζ Φςξ. 5. Έπεζηα πεξ: α. Έπμκηαξ δζαπενάζεζ αοηυ ημκ ηυζιμ ημο ιζηνμφ, εηδδθςιέκμο εαοημφ ιε έκα ηιήια ημο εαοημφ ιμο, παναιέκς ιεβαθφηενμξ, εονφηενμξ ηζ επζζηζάγμκηαξ υθδ ηδκ ηαεδιενζκή ιμο γςή. οθθμβίζμο αοηή ηδ ζηέρδ βζα πέκηε θεπηά. α. Ββχ, μ εηδδθμφιεκμξ Βαοηυξ, δζα ηδξ ιαβζηήξ δφκαιδξ ηδξ θφζδξ ιμο ακαγςμβμκχ, θοηνχκς ηζ απμννμθχ εη κέμο αοηυ ημ ηιήια πμο εκμζηεί ζημ ζχια. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ βζα πέκηε θεπηά. 6. Έπεζηα ιεηάθενε ηδ γςή ηαζ ημ θςξ ημο Ώββέθμο ηδξ Πανμοζίαξ πίζς λακά ζοκεζδδηά ιέζα ζημ ζχια ηαζ γλψξηζε υηζ ανίζηεηαζ εηεί, θςηίγμκηαξ ημ κμο ζμο, ηαεζζηχκηαξ εεηζηή ηαζ ήνειδ ηδκ αζηνζηή ζμο θφζδ ηζ εκδοκαιχκμκηαξ ηαζ δζεβείνμκηαξ ημ θοζζηυ ζμο ζχια. Κάκημ αοηυ απμθαζζζηζηά ηζ ανβά, πνδζζιμπμζχκηαξ ηδ εέθδζδ. 7. Καηυπζκ ελαπυζηεζθε ημ εζζενπυιεκμ θςξ ηαζ ηδκ αβάπδ ιε δφκαιδ ηαζ εοθμβία: α. Πνμξ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. α. Πνμξ υθμοξ ζηδκ μζημβέκεζα ηαζ ημ άιεζμ πενζαάθθμκ ζμο πμο επζγδηάξ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
443
αμδεήζεζξ. β. Πνμξ ηδ δοζηοπζζιέκδ ακενςπυηδηα. Καεχξ ημ ηάκεζξ εεχνδζε υηζ ενβάγεζαζ ζοκεζδδηά ζακ ροπή ηαζ ζακ ιζηνμζημπζηυξ ακηζπνυζςπμξ ηαζ αβςβυξ βζα ηδκ Εενανπία ηςκ Αζδαζηάθςκ ημοξ Οπμίμοξ επζδζχηεζξ κα οπδνεηήζεζξ. Ώοημί ιπμνμφκ κα θηάζμοκ ζημκ άιεζμ πνμζςπζηυ ζμο ηφηθμ ηαζ πενζαάθθμκ ιμκάπα ιέζα απυ ζέκα. 8. Έπεζηα πεξ δοκαηά ηδκ αηυθμοεδ επίηθδζδ: “Βίεε δ εκένβεζα ημο εείμο Βαοημφ κα ειπκέεζ ηαζ ημ θςξ ηδξ Φοπήξ κα δζεοεφκεζ· είεε κα μδδβδεχ απ‟ ημ ζημηάδζ ζημ θςξ, απ‟ ημ απαηδθυ ζημ πναβιαηζηυ, απ‟ ημ εάκαημ ζηδκ αεακαζία”.
Μάηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ‟ έπς παναημθμοεήζεζ ιε ιεβάθδ πνμζμπή ηαηά ημοξ πεναζιέκμοξ ηέζζενζξ ιήκεξ. Ώκηζθαιαάκμιαζ υηζ δ ηφνζα ακάβηδ ζμο αοηή ηδ ζηζβιή είκαζ δ αολδιέκδ θοζζηή γςηζηυηδηα πμθφ πενζζζυηενμ απυ ηζξ ανεηέξ, ηα παναηηδνζζηζηά ηαζ ηζξ ακηζθήρεζξ πμο ζοκήεςξ εεςνμφκηαζ πκεοιαηζηέξ. Κάπμζα ιένα μζ οζμί ηςκ ακενχπςκ εα θεάζμοκ ζηδκ ηαηακυδζδ ηαζ ηδκ ακαβκχνζζδ υηζ υθμζ μζ ηνυπμζ φπανλδξ, έηθναζδξ ηζ επαθήξ είκαζ πκεοιαηζημί ηαζ ίζδξ ζπμοδαζυηδηαξ ιε ηδκ ροπή πμο παναηδνεί ηζ ένπεηαζ ζ‟ επαθή. Ώοηυ εα ζμο γδημφζα κα ημ εοιάζαζ ηαζ κα πνμζπαεείξ κα ημ ακηζθδθεείξ. Έπεζξ δφμ πνάβιαηα, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο, κα ηάκεζξ ηαηά ημοξ ενπυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ. Σμ έκα είκαζ κα εδναζχζεζξ ηαζ κα ηναηήζεζξ ιζα ζηεκυηενδ εκεοιδηζηή επαθή ιε ηδκ ροπή ζμο. Δ επαθή αοηή έπεζ ήδδ βίκεζ ηαζ ζ‟ αοηή ηδ αεααίςζδ ιπμνείξ κα ζηδνίγεζαζ ηαζ κα επακαπαφεζαζ. Ώθθά εα ζμο γδημφζα κα θένεζξ ηδκ ακηίθδρδ αοηή ιέζα ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο ζοκείδδζδ, οπμθμβίγμκηαξ ζ‟ αοηή ηζ επςθεθμφιεκμξ ηςκ πυνςκ ηαζ ηδξ δφκαιδξ πμο ηαηέπεζξ, ζδζαίηενα υηακ πνμζπαεείξ κα αμδεήζεζξ ημοξ άθθμοξ. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο εα ζμο γδημφζα κα ηάκεζξ είκαζ κα αημθμοεήζεζξ ιζα ακαπκεοζηζηή άζηδζδ πμο εα ζμο δχζς. Αε εα ζμο πς ημ ακηζηείιεκυ ηδξ βζαηί εα αθήζμοιε ηα θοζζηά απμηεθέζιαηα κα δζεοεεηδεμφκ ιυκα ημοξ πςνίξ ηαιζά κμδηζηή εκηφπςζδ απυ ιένμοξ ζμο… Ώζπμθήζμο ζοκεπχξ, αδεθθέ ιμο, ιε ηζξ οπμεέζεζξ ηςκ Μεβάθςκ κηςκ. Μπμνείξ κα ηάκεζξ πμθθά ιε ηδ ζηέρδ ηαζ ηδκ πέκκα βζα κα αμδεήζεζξ ημοξ αδεθθμφξ ζμο κα ενβάγμκηαζ ιε ιεβαθφηενδ δφκαιδ ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ. Πνέπεζ κα ενβάγεζαζ απυ έκα ήζοπμ εζχηενμ ηέκηνμ· ημ ένβμ ζμο δεκ είκαζ κα παθέρεζξ ιε ηζξ δοκάιεζξ ηδξ γςήξ ζημ παγάνζ ηδξ γςήξ – ακ ιμο επζηνέπεζξ κα ιζθήζς έηζζ ζοιαμθζηά. Αεκ λένεζξ άναβε υηζ ειείξ – μζ δάζηαθμζ ζηδκ εζχηενδ πθεονά – πνεζαγυιαζηε εηείκμοξ ηςκ μπμίςκ μζ γςέξ ιπμνμφκ κα πνμθοθαπεμφκ απ‟ ηζξ ζηθδνυηενεξ επαθέξ ηδξ γςήξ δζα ηςκ μπμίςκ ιπμνμφιε κα ενβαζεμφιε; Ώκ ιενζημί απυ ημοξ γδθςηέξ ηαζ ιαεδηέξ ιαξ ζηζξ ααζακζζιέκεξ πχνεξ ημο ηυζιμο ιπμνμφζακ κα ζοθθάαμοκ αοηυ ημ βεβμκυξ, δε εα πάθεοακ έηζζ εκακηίμκ ηςκ ελςηενζηχκ θοζζηχκ ζοκεδηχκ ζηζξ μπμίεξ ανίζημκηαζ. Θα γμφζακ ιε δνειία, ακαπηφζζμκηαξ αολακυιεκδ εοαζζεδζία ζηζξ εκηοπχζεζξ ιαξ ηαζ εα πεζνίγμκηακ ιεβαθφηενδ δφκαιδ δζα ηδξ μνεά ηαηεοεοκυιεκδξ ζηέρδξ. οθθμβίζμο ζ‟
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
444
αοηυ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ, υπςξ ίζςξ ημ έπεζξ οπμεέζεζ. Ώοηυ δζεοημθφκεζ ηδκ επαθή ηαζ ηδκ εκηφπςζδ απυ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο. Ώοηυ εα ζμο βίκεηαζ αολακυιεκα θακενυ ηαεχξ ιαεαίκεζξ κα εζηζάγεζαζ ζημ κμο ζμο. Θα εζζαβάβεζξ ζοκεπχξ ιζα πθδνέζηενδ πθδιιφνα ροπζηήξ δφκαιδξ ηαεχξ πενκά μ ηαζνυξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ ή ημο Εδεαθζζιμφ. Ώοηυ ελδβεί πμθθά απ‟ ηα εκδζαθένμκηα ηδξ γςήξ ζμο πμο πνμζθένεζ εοηαζνία βζα οπδνεζία ηαζ δείπκεζ μνζζιέκεξ βναιιέξ εκηοπςηζηυηδηαξ. Ώοηέξ απαζημφκ παναημθμφεδζδ ηαζ πνεζάγμκηαζ μνεή ενιδκεία. Πάκς ζ‟ αοηή ηδκ εζζήβδζδ εα ζμο γδημφζα κα ζοθθμβζζεείξ, εκεοιμφιεκμξ υηζ υηακ ημ αζηνζηυ ζχια ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα, εδναζχκεηαζ ακαβηαζηζηά ιζα βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ ακάιεζα ζ‟ αοηυ ηαζ ημ έηημ πεδίμ, βζαηί έπεζξ ημκ έηημ θμνέα, ημ έηημ πεδίμ ηαζ ηδκ έηηδ αηηίκα ζηεκά ζοζπεηζζιέκα. Οζ ζπμοδαζηέξ εα έηακακ ηαθά κα έπμοκ ηαηά κμο αοηέξ ηζξ ζπέζεζξ, βζαηί μζ βναιιέξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ είκαζ ζπάκζα μζ βναιιέξ πμο πνέπεζ κα αημθμοεδεμφκ. Κζ υιςξ ηαηά ηαζνμφξ είκαζ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ ακάβηδ βζα δζαηνζηζηή ελέηαζδ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ ή Μαβείαξ, απ‟ υπμο ηαζ ημ εκδζαθένμκ ζμο βζα ημκ πκεοιαηζζιυ απυ ηδ ιζα ιενζά ηζ επίζδξ δ εηθμβή ημο επαββέθιαημξ ηδξ γςήξ ζμο απυ ηδκ άθθδ. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ εοημθία ιε ηδκ μπμία εα ιπμνμφζεξ κα εβηαεζδνφζεζξ ηαζ κα δζαηδνήζεζξ ιζα ζηαεενή επαθή ιεηαλφ ροπήξ-κμο-εβηεθάθμο. Έπεζξ πμθθά βζα κα ενβαζεείξ ηαζ βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο εα πνέπεζ αοηυ κα ημ εοιάζαζ. Τπάνπμοκ πμθθά πμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ βζα κ‟ αολήζεζξ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα ακαπηφζζεζξ ζοκέπεζα ζοκείδδζδξ ακάιεζα ζηα δζάθμνα πεδία. Θα ζοκζζημφζα αοηή ηδ ζηέρδ ζηδκ άιεζδ πνμζμπή ζμο. Ηαλνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Θα ήεεθεξ κα ιεθεηήζεζξ πνμζεηηζηά ηδκ άζηδζδ μναιαηζζιμφ πμο έπς δχζεζ ζημκ Ρ.D.W. ηαζ κα ηδκ αημθμοεήζεζξ έπεζηα ιε πνμζμπή εζφ μ ίδζμξ; Θα είκαζ ηαθυ ηαζ βζα ημοξ δφμ ζαξ βζαηί ηαζ μζ δφμ κζχεεηε ελίζμο ημοξ πενζμνζζιμφξ ημο θοζζημφ ζχιαημξ ηζ αιθυηενμζ – επεζδή παναζφνεζεε απυ ηδκ πανυνιδζδ κα οπδνεηήζεηε – έπεηε πμθθά κα οπμιείκεηε ζηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ οπμιμκήξ ηαζ ιζαξ μνεήξ αίζεδζδξ ακαθμβίαξ. Θα εθζζημφζα ηδκ πνμζμπή ζμο ιε έιθαζδ ζε ιζα θέλδ πμο εα ιπμνμφζε κα δχζεζ έκα ηθεζδί ζηδ γςή ζμο: άκεζε γλψζε. Αεκ ακηζθαιαάκεζαζ άναβε υηζ ζηδκ δνειία ημο δςιαηίμο ζμο ηαζ ιαηνζά απ‟ ημ πάμξ ηδξ ζφβπνμκδξ γςήξ (πμο είκαζ ημ ηςνζκυ ζμο πνμκυιζμ) έπεζξ ηδκ ακεηηίιδηδ εοηαζνία κ‟ απμηηήζεζξ ηδκ άιεζδ αοηή βκχζδ; Ο Ρ.D.W. έπεζ ήδδ απμηηήζεζ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ηαζ βζα εηείκμκ δίκεηαζ δ εηβφικαζδ (λακά ζηδκ δζοπία ημο δςιαηίμο ημο) βζα κα ηδ πνδζζιμπμζήζεζ δοκαιζηά ζημ ααζίθεζμ ηδξ ζηέρδξ. Θα ιπμνμφζεξ ζςζηά κα ιμο οπμαάθεζξ ηδκ ενχηδζδ: Άιεζδ βκχζδ ηίκμξ; Καζ εα απακημφζα: Άιεζδ βκχζδ ηδξ δζηήξ ζμο ροπήξ, χζηε κα βίκεζ έκα βεβμκυξ ηαζ ιζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
445
πναβιαηζηυηδηα ζηδ γςή ζμο ηζ υπζ ιυκμ πίζηδ ηαζ εθπίδα. Ο δνυιμξ πνμξ αοηή ηδ βκχζδ είκαζ κέζσ επζπγξάκκηζεο. Άιεζδ βκχζδ ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο, χζηε κα ημοξ ηαηαθάαεζξ ηαζ κα πνμεημζιαζεείξ βζα πθδνέζηενδ οπδνεζία ζημκ επυιεκμ ηφηθμ ηδξ γςήξ ζμο. Ο δνυιμξ πνμξ αοηή είκαζ κέζσ αγάπεο ζοκ ηδ κμδηζηή ιεθέηδ ηδξ εζςηενζηήξ ροπμθμβίαξ πμο ιπμνείξ κ‟ απμηηήζεζξ απ‟ ηδ ιεθέηδ ηδξ Πξαγκαηείαο επί ησλ Δπηά Αθηίλσλ. Άιεζδ βκχζδ ημο εζχηενμο μιίθμο ηςκ ενβαηχκ ιε ημκ μπμίμ είζαζ ζοκδειέκμξ. Ώοηυξ πενζθαιαάκεζ ημ Θζαεηακυ αδεθθυ ζμο, ημ δάζηαθμ ηαζ θίθμ ζμο ηαζ πενζθαιαάκεζ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Θα ζμο γδημφζα κα πνμζπαεήζεζξ κα ένεεζξ ζε επαθή ιαγί ημοξ κέζσ δηαινγηζκνχ ηαζ κα ημοξ πθδζζάγεζξ ιε αβάπδ ηαζ ιζα ζηάζδ αμήεεζαξ. Θα ιπμνμφζεξ κα ηάκεζξ πμθθά βζα ημκ F.C.D. απυ ηδκ δνειία ημο δςιαηίμο ζμο. Θα ιπμνμφζα κα πνμζεέζς υηζ πνμζπαεεί κα ζε αμδεήζεζ θοζζηά ηαζ κα ζε εκζζπφζεζ ιε γςή (μπμοδήπμηε ηζ ακ γεζξ αοηή ηδ γςή). Πνμζπάεδζε επίζδξ κα ανίζηεζαζ ζ‟ επαθή ιαγί ημο. Ώξ πνμζεέζς πςξ δ εοθμβία ηαζ δ ζηέρδ ιμο παναιέκμοκ ζηαεενά επάκς ζμο. ΔΜΒΕΧΔ: Δίλαη θαλεξφ απφ ηελ πξψηε νδεγία φηη ν Θηβεηαλφο ήμεξε απφ ηελ αξρή πσο ν Κ.Δ.S. είρε ιίγα κφλν ρξφληα λα δήζεη. ηελ ηειεπηαία ηνπ νδεγία ρξεζηκνπνηεί ηε θξάζε “νπνπδήπνηε θη αλ δεηο απηή ηε δσή”. Ο Κ.Δ.S. πέζαλε κεηά απφ ιίγνπο κήλεο.
ημκ O-L.R.D. Αχγνπζηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Γζα ανηεηά πνυκζα ενβάζεδηεξ δναζηήνζα ηαζ ζοκεζδδηά βζα ηδκ πκεοιαηζηή ζμο ακέθζλδ. Πνζκ απ‟ αοηά δ ηάζδ ηδξ γςήξ ζμο ήηακ πνμξ ημ θςξ, ιε δζαθείιιαηα θδζιμκζάξ ηαζ απμννυθδζδξ ζηα πνάβιαηα ηδξ ηαεδιενζκήξ φπανλδξ. Τπήνπε ζηζξ πνμδβμφιεκεξ αοηέξ επμπέξ έκα ιζηνυ ιυκμ ιένμξ ζηαεενμφ, ζοκημκζζιέκμο ζημπμφ. Σχνα δ επζιμκή ζμο κα ιεηααείξ απυ ηδκ ηαηχηενδ ζηδκ ακχηενδ γςή ηαζ δ οπυζπεζδ ζηδκ ροπή ζμο κα ιδκ επδνεαζεείξ απυ πνμζηυιιαηα ή ειπυδζα, έπεζ ζδιεζςεεί. Θα ζμο δμεεί ζοκεπχξ αμήεεζα ηαζ εα πανχ κα ζε αμδεήζς ζημ δνυιμ ζμο ιε ζοιαμοθέξ ηαζ άβνοπκδ ζοκενβαζία. Θα ζμο εφιζγα αηυιδ ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ υηζ ηάης απυ ημοξ κυιμοξ ηδξ Νέαξ Βπμπήξ ηέημζα αμήεεζα δίκεηαζ ιυκμ ζ‟ εηείκμοξ πμο έπμοκ οπεναεί ηδκ εβςζζηζηή έθεζδ ηζ έπμοκ πάζεζ ηδ εέα ηδξ δζηήξ ημοξ πνμυδμο ιε ηδκ επζεοιία κα οπδνεηήζμοκ. Ο Νυιμξ ηδξ Τπδνεζίαξ, υπςξ λένεζξ, είκαζ μ κυιμξ πμο εα ηοαενκά ζημ ιέθθμκ ηαζ πμο εκζςιαηχκεζ ηδ κέα ηεπκζηή. ηζξ πεναζιέκεξ επμπέξ εηείκμ πμο απμννμθμφζε ηδκ πνμζμπή ημο γδθςηή ήηακ δ οπδνεζία ηδξ δζηήξ ημο ροπήξ (ιε ηδκ έιθαζδ πάκς ζηδκ αημιζηή ζςηδνία). Σίπμηε άθθμ δεκ ελεηαγυηακ. Έπεζηα ήνεε δ πενίμδμξ υπμο δ οπδνεζία ημο Αζδαζηάθμο ηζ επίζδξ ηδξ ροπήξ ημο ακενχπμο εεεςνείημ ζδιακηζημφ εκδζαθένμκημξ· μ Αζδάζηαθμξ οπδνεηείημ ηαζ ημκζγυηακ ημ ηαεήημκ ζ‟ Ώοηυκ, βζαηί έηζζ οπμαμδεείημ δ ζςηδνία ημο αηυιμο. Σχνα ακηδπεί έκαξ κέμξ θευββμξ – μ θευββμξ ηδξ ακάπηολδξ δζα ηδξ οπδνεζίαξ ηδξ θοθήξ ηαζ δζα ιζαξ ηαθθζενβδιέκδ αοημπαναβκχνζζδξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
446
ΐνίζηεζαζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο, υπςξ ανίζημκηαζ υθμζ μζ άθθμζ, βζα κα ιεθεηήζεζξ έκακ ηνυπμ οπδνεζίαξ βζα ημκ μπμίμ είζαζ ηαθά πνμζανιμζιέκμξ – ηδκ οπδνεζία ηαζ ηδκ ηέπκδ ηδξ εεναπείαξ. θα υζα ζοιααίκμοκ, αδεθθέ ιμο, ζηδ γςή ζμο ηαζ ηάεε πνμεημζιαζία πμο πζεακυκ κα ηάκεζξ βζα ηζξ ιεθθμκηζηέξ γςέξ ηζ υθα υζα πνμζπαεείξ κα ηάκεζξ πνέπεζ ζημ ιέθθμκ κα οπμαμδεμφκ ηδ ααζζηή αοηή ζδέα ηδξ οπδνεζίαξ δζα ηδξ εεναπείαξ. Ο ηαθφηενμξ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ ιπμνείξ κα ακαπηφλεζξ ηδκ απαζημφιεκδ ηαηακυδζδ ηαζ ηεπκζηή είκαζ μ δζαθμβζζιυξ. Γζα ζέκα μ δνυιμξ ημο δζαθμβζζιμφ δεκ πανμοζζάγεζ ιεβάθδ δοζημθία. ε πνμδβμφιεκεξ γςέξ εδναίςζεξ ηδ βναιιή πνμζέββζζδξ. Μπμνείξ κα πνμζακαημθζζεείξ εφημθα πάκς ζ‟ αοηυ ημ δνυιμ. Γζα ζέκα πάκηςξ πνέπεζ κα ένεεζ (ζηα επυιεκα δφμ πνυκζα) δ ηονζανπία ηδξ ηεπκζηήξ δζα ηδξ μπμίαξ: 1. Θα ιάεεζξ κα πνδζζιμπμζείξ ηδ δζαθμβζζηζηή πενίμδμ βζα κα επζθένεζξ ιζα έκημκδ εζηίαζδ πάκς ζημ εέια ηδξ εεναπεοηζηήξ, ημοξ κυιμοξ ηαζ ηζξ ιεευδμοξ ηδξ. 2. Θα ηονζανπήζεζξ ηδκ ηεπκζηή ιε ηδκ μπμία εα ιπμνείξ ζοκεζδδηά κα πνμαάθθεζξ ηδ ζηέρδ ζμο ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε δ εεναπεία κα ιπμνεί κα ζοιαεί υπμο ηαζ υπμηε πνεζάγεηαζ. ηδ ιζα πενίπηςζδ εηβοικάγεζαζ κα είζαζ έκα “ζδιείμ επαθήξ” βζα ηζξ εεναπεοηζηέξ δοκάιεζξ ημο πθακήηδ. ηδκ άθθδ εηβοικάγεζαζ κα είζαζ έκαξ “αβςβυξ δζακμιήξ”. ημπάζμο ημοξ δφμ αοημφξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ, αθθά ιδκ πενζιέκεζξ αηυιδ κα ιπμνείξ κα ημοξ θηάζεζξ. ημ ένβμ ημο ιαεδηή ημ ζημζπείμ ημο πνυκμο δεκ οπμθμβίγεηαζ. ηυπμξ ημο είκαζ δ ακάπηολδ, ααεζά νζγςιέκδ ηαζ εδναζςιέκδ ηαζ δ ακάπηολδ, ακ είκαζ οβζήξ ηαζ ηαθή, είκαζ ανβή. πεηζηά ιε ηδκ ακάπηολδ ημο παναηηήνα ζμο πνμζπάεδζε κα επζηεθέζεζξ δφμ πνάβιαηα: 1. Μζα απμηέκηνςζδ ηαζ αοημπαναβκχνζζδ πμο εα ελμοδεηενχζεζ ηαζ εα αηονχζεζ ηδκ πκεοιαηζηή εηείκδ δοζπζζηία ηαζ δοζανέζηεζα ιε ημκ εαοηυ ζμο, πμο πνςιαηίγεζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ζηέρδξ ζμο. 2. Μζα ηνοθενυηδηα πμο εα πνμηφρεζ απυ ιζα αολακυιεκδ ζηακυηδηα κα ηαοηίγεζαζ ιε άθθμοξ ακενχπμοξ ηαζ ιε ηα πνμαθήιαηά ημοξ. Δ γςή ζμο επζθφθαλε ιεβάθδ δοζημθία ηαηά ημοξ πεναζιέκμοξ ηνεζξ ιήκεξ· απαζηήεδηακ πμθθέξ πνμζανιμβέξ, εζχηενεξ ηζ ελςηενζηέξ. Δ απυζπαζδ είκαζ ημ ιάεδια πμο ιαεαίκεζξ ηαζ ζμο δείπκεζ ημ δνυιμ ηδξ απμδέζιεοζδξ. ακ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ πμο εηπαζδεφμκηαζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ, ή πνμεημζιάγμκηαζ βζα κα εηπαζδεοεμφκ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ, πμθθά έπνεπε κα ζοκηνζαμφκ ζηδ γςή ζμο βζα κα εδναζςεμφκ μζ κέμζ νοειμί. Δ δζαδζηαζία αοηή πνέπεζ κα ζοκεπζζεεί αηυιδ ηαζ πνέπεζ κα είζαζ πνμεημζιαζιέκμξ βζ‟ αοηυ. Έπεζξ πάκηςξ επανηέξ θςξ ηαζ ανηεηή δφκαιδ βζα κα ζμο επζηνέρμοκ κα ααδίζεζξ ημ δνυιμ ημο ιαεδηή. Μπμνείξ κα ααζζζεείξ ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ ζηδ δζηή ζμο εεζυηδηα. μο ζοκζζηχ ηδκ πνμζεηηζηή ηήνδζδ ημο πκεοιαηζημφ ζμο διενμθμβίμο. Γνάθμκηάξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
447
ημ ιένα ιε ηδ ιένα, ηάκε ημ ιε ηδκ οπεκεφιζζδ υηζ δ ζηακυηδηά ζμο κα εηθνάγεζξ πκεοιαηζηέξ ζηέρεζξ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ αμήεεζα ηςκ άθθςκ. “Δ ηανδζά βκςνίγεζ ηδκ ακάπηολή ηδξ. Ο παναηδνδηήξ βεφεηαζ ημκ ηανπυ απ‟ αοηή.” Δ ζηέρδ αοηή πμο έπεζ ανπαία ζδιαζία, εα ζδιαίκεζ πμθθά βζα ζέκα. οθθμβίζμο ζ‟ αοηή. Πνμηείκς ηζξ αηυθμοεεξ δζαθμβζζηζηέξ ηζ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ… Μπμνεί κα πνεζαζηεί έκα ιζηνυ δζάζηδια βζα κα ελμζηεζςεείξ ιαγί ημοξ, αθθά ιε ημκ ηαζνυ πνέπεζ πναβιαηζηά κα ςθεθδεείξ απ‟ αοηέξ… Έπεζηα, εζηζαζιέκμξ ζημ ηεθάθζ ηαζ εκεοιμφιεκμξ υηζ είζαη δ ροπή, ηάκε ημ δζαθμβζζηζηυ ζμο ένβμ ιε ιζα αολδιέκδ έκηαζδ ηαζ αβκυηδηα ζημπμφ. Ώθζένςζε δεηαπέκηε πενίπμο θεπηά ζ‟ αοηή ηδκ ενβαζία. Καηυπζκ δζάεεζε δεηαπέκηε θεπηά ζε έκακ πνμζεηηζηυ ζημπαζιυ πάκς ζηζξ ζηέρεζξ ηδξ εεναπείαξ. Θα ιπμνμφζεξ, ακ πνμηζιάξ, κα δζαθέλεζξ μνζζιέκεξ ζηέρεζξ ηθεζδζά απ‟ ηα θυβζα ιμο ηαζ κα ηζξ ηάκεζξ εέια ηδξ ζδζαίηενδξ πνμζμπήξ ζμο. Κάκε ημ ηαζ ηνάηα ζδιεζχζεζξ. Έπεζηα δζάεεζε πέκηε θεπηά ζε ηάπμζα ζοβηεηνζιέκδ ενβαζία βζα κα αμδεήζεζξ ηάπμζμκ κα απμηηήζεζ ιεβαθφηενμ θςξ ηζ εθεοεενία ηαζ κα εοιάζαζ υηζ δ εεναπεία ιπμνεί κα είκαζ ζ‟ υθα ηα πεδία. Θα ζμο γδημφζα κα πνμπςνήζεζξ ανβά ηαζ κα ηάκεζξ υθδ αοηή ηδκ ενβαζία ιε πμθθή ζηέρδ. Μάξηηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Βδναζχκμκηαξ, υπςξ ημ ηάκς, ιζα ζηεκυηενδ ηαζ δζανηέζηενδ επαθή ηάεε θμνά πμο επζημζκςκχ ι‟ έκακ απυ ημοξ ιαεδηέξ ιμο, κζχες υηζ ιέπνζ ημ ηέθμξ ημο πνυκμο δε πνεζάγεηαζ κ‟ αθθάλς ηδκ ενβαζία ζμο. Βίζαζ ζπεηζηά ηυζμ θίβμ δζάζηδια ζημκ υιζθμ ηαζ δεκ οπήνλε ζοκεπχξ ηαζνυξ βζα ημ δζαθμβζζιυ πμο ζμο ακέεεζα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο επζημζκςκία, κα εηηεθέζεζ ηδκ απμζημπμφιεκδ θεζημονβία ημο. Δ απυ ιένμοξ ζμο ζφθθδρδ ηδξ δζδαζηαθίαξ είκαζ ηυζμ βνήβμνδ ηαζ ηυζμ εκμναηζηή ηαζ μζ κμδηζηέξ ζμο δζαδζηαζίεξ ηείκμοκ ηυζμ βμνβά κα αδνάπκμοκ ηα μοζζχδδ, χζηε είκαζ γςηζηά ακαβηαίμ κα οπάνπεζ πάκημηε ζηδκ πενίπηςζή ζμο πνυκμξ βζα ήνειδ ζηέρδ βζα ηδκ αθμιμίςζδ ηςκ ακαβκςνζζιέκςκ αθδεεζχκ ηαζ βζα ηδκ εκζςιάηςζή ημοξ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή. Ο υιζθμξ αοηυξ είκαζ ζήιενα βζα πνχηδ θμνά ιζα ζοιπθδνςιέκδ μιαδζηή ιμκάδα. Ο πνυκμξ βζα ζοβπχκεοζδ ηζ ακάιεζλδ ηαζ βζα ηδ ιυκζιδ εδναίςζδ ιζαξ μνεήξ αθθδθμζπέηζζδξ πνέπεζ πάκηςξ κα παναηαεεί. μο γδηχ ζαθχξ κα ηναηήζεζξ ημκ υιζθμ ιε ηδκ ζζπφ ηδξ αβάπδξ ζμο ηζ έηζζ κα αμδεήζεζξ ηδκ πνυμδυ ημο… Εδζαίηενα υιςξ ζμο γδηχ κα πνμζέλεζξ ηαζ κα εκδζαθενεείξ ζπεηζηά ιε ηδκ Βπαθή ηδξ Πακζεθήκμο βζα ηδκ εδναίςζδ ιζαξ βμνβήξ ηζ εφημθδξ επζημζκςκίαξ ζ‟ αοηή ηδκ ζενή ζηζβιή, υπζ ιυκμ ιε ιέκα αθθά ηαζ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Ώοηυ εα ηάκεζ πενζζζυηενα απυ ηαεεηί βζα ηδκ απμδέζιεοζδ αοημφ ημο μιίθμο ηαζ ηδκ εοεοβνάιιζζή ημο ιαγί ιμο ηαζ ιε υ,ηζ ακηζπνμζςπεφς. Θα αμδεήζεζ ζημ ζιίλζιυ ημοξ ιε ημ δεζιυ ηδξ ηαηακυδζδξ. ηδκ ζδζαίηενδ αοηή ενβαζία ιπμνείξ κα αμδεήζεζξ οθζηά, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο ημο παθζμφ ηαζνμφ, ελαζηίαξ ηδξ θοζζηήξ ζμο “εοπένεζαξ επαθήξ” πμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
448
εεςνείηαζ ζακ ιζα οπδνεζία πμο ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ ζημκ υιζθμ. Πνμπχνδζε ιε δφκαιδ, αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ ηαζ ιδκ αθήκεζξ ημκ ηαηχηενμ έθθμβμ κμο κα ζε ειπμδίγεζ κα πνμζδμηάξ ηαζ κα πενζιέκεζξ ιεβάθα πνάβιαηα. Έπεζξ δφκαιδ ηαζ ζζπφ ηαζ ιζα δοκαιζηή εέθδζδ, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε. Ώοηά είκαζ εεία πνμζυκηα. πςξ ακηζθαιαάκεζαζ ηζ μ ίδζμξ, ειπμδίγεζξ ηδ εεία ημοξ έηθναζδ επεζδή δεκ αβαπάξ ανηεηά. Μδκ είζαζ ζηθδνυξ, αθθά ιάεε κα ααδίγεζξ ιε ηνοθενυηδηα ιε ημοξ άθθμοξ. Έηζζ υ,ηζ έπεζξ απμααίκεζ επμζημδμιδηζηυ. Αχζε αβαπδηζηή δφκαιδ. επηέκβξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Θα πάνεζξ ηζξ αηυθμοεεξ ζδέεξ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηαζ εα ηζξ ζημπαζεείξ ημοξ ενπυιεκμοξ έλζ ιήκεξ, ακαγδηχκηαξ εζθζηνζκά ηδκ οπμηεζιεκζηή ημοξ αλία ηαζ ηδκ ακηζηεζιεκζηή ημοξ πναβιάηςζδ: 1μξ ιήκαξ – Ο Ανυιμξ ηδξ Ώβάπδξ είκαζ μ θςηζζιέκμξ Ανυιμξ. 2μξ ιήκαξ – Δ εέθδζδ-βζα-δφκαιδ πνέπεζ κα βαθαακίγεηαζ απυ αβάπδ. 3μξ ιήκαξ – Κάεε πνμζηοκδηήξ πάκς ζημ Ανυιμ είκαζ θεανιέκμξ ηαζ ημοναζιέκμξ. θμζ είκαζ εζθζηνζκείξ. Μδκ ημ λεπκάξ. 4μξ ιήκαξ – Κάεε ηνίζδ ηδξ γςήξ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζε πθαηφηενμ υναια ή ζ‟ έκα δζαπςνζζηζηυ ημίπμ. 5μξ ιήκαξ – Ο πνυκμξ είκαζ θίβμξ. Μυκμ μζ ζηέρεζξ πμο ζιίβμοκ ηαζ ζοβπςκεφμοκ ιπμνεί κα δζανηέζμοκ. Ο ιμκαπζηυξ Ανυιμξ είκαζ ζημηεζκυξ. 6μξ ιήκαξ – Ώξ ζε μδδβήζεζ δ αηηζκμαμθία ηδξ ηανδζάξ ζηδκ εζνήκδ. Να επζεοιείξ δζαηαχξ ηδκ αβαπδηζηή, αηηζκμαυθμ ηανδζά πμο ζημνπίγεζ εζνήκδ ηαζ εεναπεοηζηή δφκαιδ ζημοξ άθθμοξ. Θα ζμο γδημφζα, αδεθθέ ιμο, κα ιεθεηήζεζξ υθα υζα έπς πεζ ζηα δζάθμνα βναπηά ιμο πάκς ζηδ ζπέζδ ημο ηεθαθζημφ ηέκηνμο ηαζ ημο ηανδζαημφ ηέκηνμο ηαζ πάκς ζηδ ζπέζδ εέθδζδξ ηαζ αβάπδξ. Έπεζηα βνάρε έκα ηείιεκμ βζα κα αμδεήζεζξ ημοξ οπδνέηεξ ζοκηνυθμοξ ζμο. Φεβξνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Οζ ηεθεοηαίμζ έλζ ιήκεξ πνμηάθεζακ ιέζα ζμο έκα ζαθή πνμζακαημθζζιυ πνμξ ηδκ επυιεκδ δζεφνοκζδ ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο ηζ έπεζξ αοηή ηδκ επίβκςζδ. Ώοηή δ ηαηάζηαζδ επίβκςζδξ έπεζ ιεβάθδ ζδιαζία βζα ζέκα. Θα ζμο ήηακ επίζδξ πμθφηζιμ ακ ιπμνμφζεξ – ηαεανά ηαζ ιε θέλεζξ – κα εηθνάζεζξ πμζμ πζζηεφεζξ (ζηζξ ακχηαηεξ ηαζ ααεφηαηεξ ζηζβιέξ ζμο) υηζ είκαζ ημ επυιεκμ αήια πμο ανίζηεηαζ αιέζςξ ιπνμζηά ζμο. ακ ροπή πμο θεζημονβεί ιέζς ιζαξ πνμζςπζηυηδηαξ, πμζα είκαζ δ επυιεκδ ακαβκχνζζδ ή ακηίθδρδ πμο δ ροπή ζμο πνμζπαεεί κα ηαηαβναθεί ζηδκ εβηεθαθζηή ζμο ζοκείδδζδ; Γζα κα ζε αμδεήζς κα ημ ηάκεζξ, επίηνερέ ιμο κα δζαηοπχζς ηνεζξ ενςηήζεζξ πμο ιπμνεί κα αμδεήζμοκ ζηδκ πνμζπάεεζα αοηή κα εηθνάζεζξ ηαεανά ηάηζ πμο ίζςξ ιυκμ αιοδνά βίκεηαζ αζζεδηυ:
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
449
1. Πμζμ αηνζαχξ είκαζ ημ υναια, υπςξ ημ αθέπς, ζε ζπέζδ ιε ηδκ άιεζδ ακέθζλή ιμο; 2. Πμζμ εα είκαζ ημ πναηηζηυ απμηέθεζια ηδξ οθμπμίδζδξ αοημφ ημο μνάιαημξ ζηδκ ηαεδιενζκή, ελςηενζηή ιμο γςή; 3. Πμζα εα είκαζ δ πνηφηεηα ηδξ ειπεζνίαξ, υηακ εα ηδκ έπς ηάκεζ γεγνλφο ζηδ κμδηζηή ηζ εβηεθαθζηή ιμο ζοκείδδζδ; ΐθέπεζξ, αδεθθέ ιμο, είζαζ μοζζαζηζηά απμηνοθζζηήξ, επεζδή είζαζ ιζα ροπή πνχηδξ αηηίκαξ ηζ ενβάγεζαζ ιέζς ιζαξ πνμζςπζηυηδηαξ πέιπηδξ αηηίκαξ. Ώοηυξ είκαζ έκαξ ζοκδοαζιυξ ιεβάθδξ αλίαξ αθθά έπεζ ημοξ πενζμνζζιμφξ ημο βζαηί ανίζηεηαζ ελμθμηθήνμο πάκς ζε ιζα ηφνζα βναιιή εκένβεζαξ 1-3-5-7 ηζ αοηυ εκηείκεηαζ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ ημ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηνίηδ αηηίκα ηαζ ημ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ πνχηδ. Ο ηεθεοηαίμξ αοηυξ ηφπμξ δφκαιδξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ απυ ζέκα ζημ θοζζηυ ζχια είκαζ ακηίεεημξ ζημ ζοκδεζζιέκμ ηακυκα, αθθά ιε ημοξ ιαεδηέξ μ ηακυκαξ δεκ είκαζ αιεηάαθδημξ. Θ‟ ακηζθδθεείξ θμζπυκ πχξ δ βναιιή εκένβεζαξ ηδξ εέθδζδξ ή δφκαιδξ, ακ εθανιμζεεί ιε κμδιμζφκδ, ελμοζζάγεζ ημκ ελμπθζζιυ ζμο ζ‟ αοηή ηδ γςή. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα· αοηυ ζοκζζηά ηδ “εφνα εζζυδμο” ζμο ζηδκ ηφνζα αηηίκα ημο δθζαημφ ζοζηήιαημξ ηαζ ζηδκ Κανδζά ημο Θεμφ ηαζ ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο. ηδκ επυιεκδ εκζάνηςζή ζμο εα πνεζαζηεί κα ελζζμννμπήζεζξ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηαζ δ ελζζμννυπδζδ εα ζοιαεί υπςξ είκαζ επζεοιδηυ, ιυκμ ακ δ χεδζδ βζ‟ αοηή πνμέθεεζ απυ ηδ δφκαιδ ηδξ αβάπδξ πμο ημ αζηνζηυ ζμο ζχια ιπμνεί κα επζηφπεζ κα εηθνάζεζ ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ. οκεπχξ βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ ηςνζκήξ ζμο γςήξ δ μνεή ακέθζλδ ηζ μ επζηεοπεείξ έθεβπμξ ηδξ αβαπδηζηήξ θφζδξ, υπςξ ιπμνεί κα ηδκ εηθνάζεζ ημ αζζεακηζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια, είκαζ πνςηανπζηήξ ζπμοδαζυηδηαξ. Βίκαζ μοζζχδδξ βζα ηδ βμνβή μθμηθήνςζή ζμο ιέζα ζηδκ ζενανπία ηςκ ροπχκ ηαζ ηςκ οπδνεηχκ. Έπεζξ ηάκεζ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ κμδηζηήξ πνμεημζιαζίαξ ηαζ ημο πνμζςπζημφ ζοκημκζζιμφ. Δ πέιπηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο δζεοημθφκεζ ηδ θήρδ ηδξ θχηζζδξ, βζαηί δ δζακυδζδ ηαζ δ εκυναζή ζμο ιπμνμφκ κα ζοζπεηζζεμφκ εφημθα. Έπεζξ επζηφπεζ πμθθά πμο μζ άθθμζ παθεφμοκ αηυιδ κα επζηφπμοκ. Σχνα εηείκμ πμο πνέπεζ κα επζζφνεζ ημ ιεβαθφηενμ ααειυ ηδξ πνμζμπήξ ζμο είκαζ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια ηζ έπεζηα ιέζς αοημφ ε‟ ακμζβεί ιπνμζηά ζμο μ ηυζιμξ ηδξ αθδεζκήξ φπανλδξ ηαζ εα πνμζεέζεζξ ζηδ βκχζδ ζμθία ηαζ ζηδ κμήιμκα ηαηακυδζδ ηδκ πναηηζηή αθθά ιοζηζηζζηζηή ηδξ υρδ, ημ υναια πμο οπμηζκείηαζ απυ αβάπδ. Σμ αζηνζηυ ζμο ζχια πανμοζζάγεζ βζα ζέκα ημ ηφνζμ πνυαθδιά ζμο. Καεχξ εηπαζδεφμοιε ιαεδηέξ, πνμζπαεμφιε κα ακαπηφλμοιε ζημκ απμηνοθζζηή ηδ ιοζηζηζζηζηή επίβκςζδ ηαζ ζημ ιοζηζηζζηή ηδκ πναηηζηή απμηνοθζζηζηή βκχζδ. Σμ υναιά ζμο ιπμνεί κα ανίζηεηαζ ζε ορδθά επίπεδα ηζ εηεί πνέπεζ εζφ ζακ ροπή κα ααδίγεζξ ζοκεζδδηά. Σμ υναια αοηυ πνέπεζ πάκηςξ κα ηαηέθεεζ ζε παιδθυηενμ επίπεδμ ζοκείδδζδξ. Δ πενζμπή ηδξ θοζζηήξ ζμο φπανλδξ πμο ιέπνζ ηχνα είκαζ δ πζμ πανειπμδζζιέκδ, είκαζ εηείκδ ηδξ ζοκαζζεδιαηζηήξ ακηίδναζδξ. Μδ θμαάζαζ ηδ ζοκαζζεδιαηζηή ενήιςζδ, αδεθθέ ιμο. Μενζημί ιαεδηέξ εα ιε νςημφζακ ηζ εκκμχ ι‟
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
450
αοηυ. Αε πνεζάγεηαζ κα ζμο ημ ελδβήζς, βζαηί ε‟ ακαβκςνίζεζξ αοηυ βζα ημ μπμίμ ιζθχ. Αεκ επεηηείκμιαζ εδχ ζηδκ ηνοιιέκδ ζδιαζία πμο ζμο είκαζ θακενή. Μ‟ εκδζέθενε κα θνμκηίζς κα δζαηνίκεζξ ηδ ζπενιαηζηή ζηέρδ πμο πνμμνζγυηακ κα δζεβείνεζ ηδκ ακηίζηαζή ζμο. Γζα ζέκα ήηακ δ πζμ ζδιακηζηή απυ υθεξ. Δ ζδέα δεκ είκαζ ανκδηζηή, υπςξ οπμεέηεζξ. Οζ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ “ημοναζιέκςκ πνμζηοκδηχκ πάκς ζημ Ανυιμ” είκαζ πνάβιαηζ ημοναζιέκεξ ηαζ θεανιέκεξ. Δ ακενςπυηδηα ζήιενα είκαζ πμθφ ημοναζιέκδ. Οζ θμνείξ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί βζα πμθθμφξ ηφηθμοξ ηζ δ δοκαιζηυηδηά ημοξ (ιε εεηζηή έκκμζα) ελακηθείηαζ, πνάβια πμο είκαζ μ ημκηζκυξ ζηυπμξ. Γζα πμθθμφξ ηφηθμοξ δ ροπή οπήνλε ανκδηζηή ζημ απμηέθεζιά ηδξ πάκς ζηδκ πνμζςπζηυηδηα ηζ μ πνμζςπζηυξ ελμπθζζιυξ οπήνλε δ εεηζηή έηθναζδ ημο πκεοιαηζημφ ακενχπμο. Έπεζηα ημ ηαηχηενμ αοηυ άενμζζια δοκάιεςκ ανπίγεζ κα ελακηθείηαζ· μ ηναδαζιυξ ημο ελαζεεκεί ηζ επεζδή έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ζοκείδδζδξ είκαζ αηυιδ ηαοηζζιέκμ ιε ηδ ζςιαηζηή θφζδ, μ ιαεδηήξ έπεζ ζοκείδδζδ ηδξ ημφναζδξ, ημο πυκμο, ηδξ απεθπζζίαξ ηαζ ιζαξ ααεζάξ ηυπςζδξ. Δ “ηυπςζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ” ηδξ ακενχπζκδξ θοθήξ οπήνλε ιενζηά οπεφεοκδ βζα ημ οπεναμθζηυ ζφιπθεβια δοζηοπίαξ, ηδκ αίζεδζδ ηαηςηενυηδηαξ ηαζ ηδκ ροπμθμβία ημο πυεμο-βζαθφηνςζδ ηδξ Υνζζηζακζηήξ πανμοζίαζδξ ηδξ αθήεεζαξ. Καεχξ επζηεθείηαζ αηυιδ ιεβαθφηενδ πνυμδμξ, δ πανά ηδξ ροπήξ ανπίγεζ κα δζαπφκεηαζ ζημοξ θεανιέκμοξ ηαζ ημοναζιέκμοξ θμνείξ ηαζ ααειζαία επζηναηεί δ εεηζηή θφζδ ηδξ ροπήξ. ηακ αοηή είκαζ ανηεηά ζζπονή ηζ μ άκενςπμξ είκαζ επανηχξ απμηεκηνςιέκμξ, δ ροπζηή πμζυηδηα εα ειιείκεζ πανά ημοξ θοζζημφξ πενζμνζζιμφξ ηαζ δ εζχηενδ αίζεδζδ ηδξ θεμνάξ εα ελμοδεηενςεεί ηυηε πνμζεηηζηά ηαζ εα ιεημοζζςεεί ζοκεζδδηά ηαζ ιε κμδιμζφκδ. Θα ακαβκςνζζεεί δ ηαθαζπςνία ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, αθθά ηαζ ιζα ζπεδζαζιέκδ πνμζπάεεζα οπένααζήξ ηδξ. Ώοηή δ δζαδζηαζία ηδξ “εείαξ επζαμθήξ” εζζάβεζ ααειζαία ηδ εεναπεοηζηή δφκαιδ ηζ έηζζ δ ηέθεζα οβεία ζε ηάπμζα γςή είκαζ δ ακηαιμζαή ηδξ πνμζπάεεζαξ ημο ιοδιέκμο κα γεζ ζακ ροπή ηαζ κα ιδ κζχεεζ ζακ πνμζςπζηυηδηα. Δ εεία αοηή εζζνμή ηδξ ροπζηήξ πμζυηδηαξ ηδξ γςήξ είκαζ ημ αθδεζκυ ηθεζδί βζα ηδκ αοημπνμηαθμφιεκδ εεναπεία. Να εοιάζαζ αοηυ πμο ηυκζζα αθθμφ υηζ: 1. Βοηοπία είκαζ μ ζηυπμξ ηδξ επζεοιίαξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ δ πζμ επζεοιδηή αζζεακηζηή ηδξ ακηίδναζδ. 2. Υανά είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ροπζηήξ γςήξ ηζ αοηή δ πμζυηδηα ιπμνεί κα επζαθδεεί ζηδκ πνμζςπζηυηδηα, παναβηςκίγμκηαξ έηζζ ηδκ εοηοπία ηαζ πανέπμκηαξ ημ δχνμ ηδξ αθήεεζαξ. 3. Δ ιαηανζυηδηα έπεζ ηδ θφζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ Όπανλδξ ηαζ ιε ηδ ζεζνά ηδξ ηαζ ζημκ ηαηάθθδθμ πνυκμ επζαάθθεηαζ ζημ νοειυ ηδξ ροπήξ. Βίκαζ ημ δχνμ ηδξ ζφκεεζδξ. ΐθέπεζξ ηαεανά απυ ηδ ζημπζά ηδξ κμδηζηήξ παναηήνδζδξ πμο εθανιυγεηαζ ιε μλφκμζα ηαζ κμδιμζφκδ. Μάεε ηχνα κα ληψζεηο ημ ίδζμ ηαεανά αοηυ πμο αθέπεζξ, ηυζμ ημ ηαθυ υζμ ηζ εηείκμ πμο δεκ είκαζ ηυζμ ηαθυ ηζ αβάπα ζηαεενά ηαζ ζηζξ δφμ ηαηεοεφκζεζξ. Μέπνζ ηχνα δεκ αβαπάξ εηείκμ πμο επζηνίκεζξ. Ώοηυ πνέπεζ κα ιάεεζξ κα ηάκεζξ ηζ αοηή
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
451
δ αβάπδ εα νίλεζ κέμ θςξ ζ‟ εηείκμ πμο ακηζθαιαάκεζαζ ηαζ εα ιάεεζξ κα κζχεεζξ. Δ γςή εα ακμίλεζ ηυηε ιπνμζηά ζμο κέμοξ νοειμφξ οπδνεζίαξ ηαζ πνδζζιυηδηαξ. Γε γδηχ κα απακηήζεζξ ζηζξ ηνεζξ ενςηήζεζξ πμο ζμο οπέααθα κςνίηενα ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία χζηε ηδκ απάκηδζή ζμο κα δμοκ ιυκμ ηα δζηά ζμο ιάηζα ηαζ ηα δζηά ιμο ηαζ ηακεκυξ άθθμο. Ώκ πάκηςξ εεθήζεζξ κ‟ απακηήζεζξ ιε ηέημζα ιμνθή χζηε μζ απακηήζεζξ ζμο κα ιπμνμφκ κα οπδνεηήζμοκ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ, αοηυ είκαζ απμηθεζζηζηά δζηή ζμο οπυεεζδ. μο δίκς ιζα άθθδ κφλδ ηαζ ιζα οπυδεζλδ πμο ιυκμ εζφ εα ηαηαθάαεζξ. Τπάνπμοκ ηνεζξ άκενςπμζ πμο πνέπεζ κα πάνεζξ ζηδκ ηανδζά ζμο ηαζ κ‟ αβαπάξ. Μέπνζ ηχνα δεκ ημοξ αβαπάξ. Ο έκαξ απ‟ αοημφξ δε ζ‟ αβαπά. Οζ δφμ άθθμζ γδημφκ ηδκ αβάπδ ζμο. Μάεε κ‟ αβαπάξ ηαζ ημοξ ηνεζξ, υπζ εεςνδηζηά απυ έκα ακχηενμ, ροπνυ, κμδηζηυ φρμξ, αθθά ηάης ζηα πεδία ηδξ βδξ· αβάπα ημοξ ιε ηδκ ηανδζά ζμο. Δ γςή εα αθθάλεζ ηυηε βζα ζέκα. Κζ επζπθέμκ, αδεθθέ ιμο, ιδκ ημοξ αβαπάξ οπαημφμκηαξ ζημκ οπαζκζβιυ ιμο ή ιε ιζα επίδεζλδ ιεβαθυροπμο πκεφιαημξ ή ζακ απμηέθεζια δζακμδηζημφ ζοθθμβζζιμφ, αθθά επεζδή αγαπάο. Αφμ απ‟ αοημφξ ημοξ ηνεζξ έπμοκ πμθθά κα ζμο δχζμοκ ηαζ ιπμνμφκ κα ζε μδδβήζμοκ ιαγί ημοξ πάκς ζημ Ανυιμ. Αεκ ακαθένς ηα μκυιαηά ημοξ, μφηε έπς πεζ ζε ηακέκακ πμζμζ είκαζ. Βίκαζ δζηή ζμο οπυεεζδ, υπζ δζηή ιμο, μφηε δζηή ημοξ, αθθά δζηή ζμο. μο δίκς ηχνα ηνεζξ θνάζεζξ βζα κα δζαθμβζζεείξ ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ. Καηά ημοξ πνχημοξ ηνεζξ ιήκεξ εα δζαθμβζζεείξ ζ‟ αοηέξ ιέζα ζηδκ ηεθαθζηή ζοκείδδζδ ηαζ ηαηά ημοξ επυιεκμοξ ηνεζξ ιήκεξ εα επακαθάαεζξ ημ δζαθμβζζιυ, αθθά αοηή ηδ θμνά ιέζα ζηδκ ηανδζά ηαζ εα πνμζπαεήζεζξ κα κζχζεζξ ηδ ζδιαζία ημοξ. Έηζζ εα έθεεζ δ ακηίθδρδ. Φξάζε Η. ακ ιζα πνοζή πεηαθμφδα πμο πεηά πνμξ ημκ ήθζμ, ζηέημιαζ πάκς ζημ πέηαθμ ημο θςημφ ηδξ βδξ. Κναηδιέκμξ απυ ηδκ πκμή ηδξ αγάπεο, θηενμοβίγς. ηέημιαζ ιζα ιζηνή ζηζβιή ηζ έπεζηα πεηχ ζημ πνοζυ ιμκμπάηζ πμο μδδβεί ιέζα ζημκ ήθζμ.
Φξάζε ΗΗ. Αεκ οπάνπεζ ζημηάδζ μφηε μιίπθδ. Αεκ οπάνπεζ κφπηα μφηε ιένα. Αεκ οπάνπμοκ μφηε εφεθθεξ μφηε βαθήκδ· μφηε ακάπαοζδ, μφηε πάθδ. Μυκμ δ αιεηάαθδηδ αγάπε ημο Θεμφ πμο ενβάγεηαζ βζα ημ ηαθυ.
Φξάζε III. Καηεααίκς απυ ηδ αμοκμημνθή, θένκμκηαξ ημ θςξ ηδξ αγάπεο, ηδξ αβάπδξ ημο Θεμφ. Μέζα ζημ ηφπεθθμ υθςκ ηςκ ιμνθχκ πμο ζοκακηχ, πφκς αοηή ηδκ αγάπε ηδκ μπμία πανέπεζ ημ θςξ, αοηή ηδκ αγάπε ηδκ μπμία οπμζηδνίγεζ δ γςή. ΐθέπς ηδκ αγάπε ηδξ εείαξ γςήξ κα δζαπφκεηαζ ζηδ ιμνθή, ηδ δζηή ιμο ηαζ ηςκ άθθςκ. Θεναπεφεζ ηαζ πανδβμνεί. Έηζζ εηηεθείηαζ ημ ένβμ. Έηζζ έκαξ άκενςπμξ ηδξ βδξ ιεηαζπδιαηίγεηαζ ζε Τζυ ημο Θεμφ.
οκμρίγμκηαξ ηζξ αηηζκζηέξ πμζυηδηεξ ιε ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα αζπμθδεείξ βζα κα πνμζανιμζεείξ βζα ηδκ πνυμδμ ζηδκ παβηυζιζα οπδνεζία, εα ιπμνμφζε κα δδθςεεί υηζ είκαζ μζ αηυθμοεεξ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Βπζζηήιδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ Ώηηίκα ηδξ Νμήιμκμξ Αναζηδνζυηδηαξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
452
4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Γζα ηδκ εκεάννοκζή ζμο ηαεχξ ηαζ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο εα ήεεθα κα ημκίζς υηζ δ μιαδζηή ενβαζία ηδξ εεναπείαξ ιπμνεί κ‟ ανπίζεζ, ακ μ υιζθμξ ζοκεπίζεζ ημ ένβμ ηδξ μθμηθήνςζήξ ημο ηζ ακαπηοπεεί ζε αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. οκέπζζε ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ ηαζ ημ ένβμ ηδξ Πνμζέββζζδξ ηδξ Πακζεθήκμο, δίκμκηαξ ζηεκή πνμζμπή ζηδκ ηεθεοηαία. Μάεε ημ δνυιμ πνμξ ημ Άζναι ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ ιέζς ηδξ ακμζπηήξ (ακ ηαζ ιοζηζηήξ) εφναξ ηδξ δζηήξ ζμο ηανδζάξ. ΔΜΒΕΧΔ: ηελ νδεγία ηνπ Μαξηίνπ ηνπ 1936 ν Θηβεηαλφο είπε ζην καζεηή φηη ρξεηαδφηαλ λα κάζεη “λα βαδίδεη κε ηξπθεξφηεηα κε ηνπο άιινπο”. Απέηπρε λα ην κάζεη θαη πξφζθαηξα ηνπιάρηζηνλ ε εξγαζία ηνπ ζην Άζξακ βξίζθεηαη ζε αλαζηνιή.
ηδκ S.R.D. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΣΟΤ ΠΏΛΕΟΤ ΚΏΕΡΟΤ, Έκα απυ ηα πνάβιαηα πμο είκαζ ζζπονυηαημ ζηδ ζοκείδδζή ζμο είκαζ δ ακηίθδρδ ηδξ ανπαίαξ ιαξ ζπέζδξ ηαζ δεζιμφ. Γκςνίγεζξ απυ πνυκζα υηζ έκαξ ηέημζμξ δεζιυξ οπάνπεζ. οπκά ακανςηήεδηεξ ηζ ζμο πνδζζιεφεζ. Έθηαζεξ ζηδ ιέζδ δθζηία ηδξ γςήξ ηαζ πενζζζυηενμ πςνίξ κα έπεζξ ακαηαθφρεζ βζα πμζμ ζημπυ οπάνπεζ αοηή δ ακηίθδρδ ή ηζ ιπμνείξ κα ηάκεζξ βζα κα πνμζθένεζξ ζοβηεηνζιέκδ οπδνεζία, βζαηί, αδεθθέ ιμο, (βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο) πνέπεζ κα πνμζθένεζξ ιεβαθφηενδ οπδνεζία απ‟ υζδ ιέπνζ ηχνα. Ώκ είζαζ ιαεδηήξ, πνέπεζ κα εοιάζαζ υηζ είζαζ ηέημζμξ θυβς ιζαξ ζηακυηδηαξ κα οπδνεηείξ ηζ υπζ θυβς ηάπμζςκ ηανιζηχκ δεζιχκ. Βζφ ηαζ δ L.R.U. ζπεηίγεζεε ηανιζηά ιαγί ιμο ηαζ ζοκεπχξ ζπεηίγεζεε ηανιζηά ιεηαλφ ζαξ. Ώκ αοηή δ ζπέζδ δεκ εηδδθςεεί ζε οπδνεζία ηςκ ζοκακενχπμοξ ζαξ, είκαζ άπνδζηδ. Σμ ιάεδιά ζμο ηαεχξ ηαζ ημ δζηυ ηδξ είκαζ δ ππεξεζία πμο πνέπεζ κα πνμζθενεεί ιε ακζδζμηέθεζα ηαζ ιε εοζία. Αεκ ακήηεζ ζε ιέκα κα ζμο πς πχξ κα οπδνεηείξ ή ζε πμζμ πεδίμ πνέπεζ κα πνμζθενεεί δ οπδνεζία. ε παναημθμφεδζα κα ρδθαθείξ ημ δνυιμ ζμο πνμξ αολδιέκδ πνδζζιυηδηα ηα πεναζιέκα ηνία πνυκζα ηαζ λένς ηαθά ηδκ απυθαζή ζμο κα ιδ ζε ζηαιαηήζεζ ηίπμηε. Να εοιάζαζ, αδεθθέ ιμο, υηζ ζοπκά ειπμδζγυιαζηε απ‟ ημ απνμζδυηδημ ηζ υπζ απυ εηείκμ πμο πνμζδμημφιε. Ώκ ημοξ πνμζεπείξ ιήκεξ κζχζεζξ ιζα ιείςζδ ηδξ επαθήξ ιε ιέκα, ιδκ ελαπαηδεείξ απυ ηδκ πθάκδ. Δ ακαβκχνζζδ αοηή εα ααζίγεηαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα πάκς ζε ιζα ειααεοκυιεκδ κμδηζηή ζφθθδρδ ηδξ αθήεεζαξ ηαζ πάκς ζε ιζα εθάηηςζδ ηδξ πνμζμπήξ ζηδκ αζηνζηή εοαζζεδζία. Ώοηή είκαζ μοζζχδεξ κα ηδκ οπεναείξ. Βίζαζ οπενεοαίζεδημξ αζηνζηά ηαζ πνεζάγεζαζ αολδιέκδ πυθςζδ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. Ώοηή εα μδδβήζεζ ζε δφμ πνάβιαηα: 1. Μζα ζηαεενυηενδ ηαημπή ημο ηαηχηενμο εαοημφ απ‟ ηδκ ροπή, έηζζ χζηε δ ροπή ζμο κα ζδιαίκεζ πενζζζυηενα βζα ζέκα. 2. Μζα ααεφηενδ μθμηθήνςζδ ιέζα ζημκ υιζθυ ζμο ηςκ ζοββεκζηχκ ροπχκ, ιε ιζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
453
επαηυθμοεδ ζφθθδρδ ηςκ μιαδζηχκ επαθχκ ηαζ θζβυηενμ εκδζαθένμκ βζα ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηζ αηυιδ θζβυηενμ εκδζαθένμκ βζα ημ δάζηαθυ ζμο, ημ Θζαεηακυ. Ββχ, μ Θζαεηακυξ αδεθθυξ ζμο, εκδζαθένμιαζ βζα ημκ υιζθμ αθθά υπζ βζα ημ άημιμ. Ώοηυ είκαζ ημ πνχημ ιάεδια πμο πνμζπαεχ κα ζμο δζδάλς. Βνβάζμο επίιμκα ζηδκ επαθή ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Να ζηέθηεζαζ πμθφ θζβυηενμ ειέκα ηαζ ηδ ζπέζδ ζμο ιαγί ιμο. Μδ ιζθάξ βζα ιέκα ζε ηακέκακ πμηέ βζα έκα πνυκμ. Ώθθά ζηδκ επμπή ηδξ πακζεθήκμο πνμζπάεδζε κα έθεεζξ ζε επαθή ηαζ κα εδναζχζεζξ ηαζ κα εκζζπφζεζξ ημ δεζιυ ζμο ζε ζπέζδ: α. Με ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. α. Με ηδκ L.R.U. β. Κανιζηά ιε ιέκα. Έπεζηα, βζα ημ οπυθμζπμ ημο ιήκα ηαζ ιέπνζ ηδκ επυιεκδ πακζέθδκμ ζοθθμβίζμο ηδκ μιαδζηή ενβαζία ηζ υπζ ημ Θζαεηακυ. Φακηάγμιαζ, αδεθθέ ιμο, υηζ εα δεζξ εφημθα ηδ ζμθία υθςκ αοηχκ. Βίζαζ θοζζηά έκαξ δάζηαθμξ ηζ έκαξ δάζηαθμξ πμο εηπαζδεφεηαζ· ιπμνείξ κα δζδάλεζξ ηαζ πνέπεζ κα δζδάλεζξ. Άδναλε ηάεε εοηαζνία κα δζδάζηεζξ ηαζ κα ζοβηεκηνχκεζξ εηείκμοξ πμο ιπμνμφκ κα οπδνεηδεμφκ έηζζ. Να επζθέβεζξ ηδκ πμζυηδηα ηζ υπζ ηδκ πμζυηδηα ηαζ δίδαζηε απυ ηδ ζημπζά ηδξ βκχζδξ πμο πνμζεηηζηά ζηέθεδηεξ ζημ δζαθμβζζιυ. ‟ αοηή ηδκ πνυηαζδ ζμο δίκς ημ ηθεζδί βζα ηδ δζαθμβζζηζηή ζμο ενβαζία… Μεηά ημ δζαθμβζζιυ ζμο πεξ ηδκ αηυθμοεδ οπμπνέςζδ: “Παίγς ημκ νυθμ ιμο ιε αοζηδνή απυθαζδ, ιε δζάπονδ έθεζδ· ημζηάγς επάκς, αμδεχ ηάης· δεκ μκεζνεφμιαζ, μφηε ακαπαφμιαζ· ιμπεχ· οπδνεηχ· εενίγς· πνμζεφπμιαζ· ακεααίκς ζημ ζηαονυ· ααδίγς ημ Ανυιμ· ααδίγς πάκς ζημ ένβμ πμο ηάκς· ακεααίκς πάκς ζημ ζθαβζαζιέκμ ιμο εαοηυ· εβηαηαθείπς ηδκ εζνήκδ· ζηενμφιαζ ηδκ ακάπαοζδ ηαζ ζηδκ έκηαζδ ημο πυκμο πάκς ημκ εαοηυ ιμο ηαζ ανίζης ημκ Βαοηυ ιμο ηαζ εζζένπμιαζ ζηδκ εζνήκδ.”
Γζα ζπενιαηζηέξ ζμο ζηέρεζξ ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ εα πνδζζιμπμζήζεζξ ηζξ αηυθμοεεξ: 1μξ ιήκαξ – Ο κμοξ απμηαθφπηεζ ημ Πναβιαηζηυ. 2μξ ιήκαξ – Σμ Φςξ είκαζ δζπθυ. Αείπκεζ πνμξ ηα ειπνυξ εηείκμ πμο δε θαίκεηαζ. Ρίπκεζ ηζξ αηηίκεξ ημο πάκς ζημκ ηαεδιενζκυ δνυιμ. 3μξ ιήκαξ – θα υζα οπάνπμοκ, εηδδθχκμοκ ηάπμζα ζπενιαηζηή ζδέα. 4μξ ιήκαξ – Μζα ζηέρδ βζα ημ Θευ, ηάπμζα πναβιαηζηή ζδέα, πνέπεζ κα απμηαθοθεεί ιέζα ζηδκ ηανδζά ιμο. 5μξ ιήκαξ – Ο ηυζιμξ πνέπεζ κα ζςεεί ιε ζδέεξ. Θα ζδιεζχζεζξ, αδεθθέ ιμο, πμζμξ είκαζ μ ζημπυξ ιμο ζηδκ ανπζηή αοηή εηπαίδεοζδ ζηδκ μπμία ζμο γδηχ κα οπμαθδεείξ. Ώξ ημ δζεοηνζκίζς. Πνμζπαεχ κα ζε δς πζμ ζοβηεηνζιέκα πμθςιέκμ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. Πνμζπαεχ κα ζε δς κα ακαθαιαάκεζξ θζβυηενμ ηδ ζηάζδ ημο αθμζζςιέκμο ηαζ κα είζαζ πενζζζυηενμ απνυζςπμξ, πενζζζυηενμ εθεφεενμξ κα οπδνεηείξ βζα πάνδ ηδξ οπδνεζίαξ ηζ υπζ κα οπδνεηείξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
454
ελαζηίαξ ηδξ αθμζίςζήξ ζμο ζ‟ έκα δάζηαθμ, ιζα αζηία ή ιζα πίζηδ. Μήπςξ δεκ εοεοβναιιίγεηαζ αοηυ ιε ηδ ααεφηενδ ηζ ακχηενδ ζδέα ζμο; Μάξηηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Σα ιαεήιαηα ηδξ αθδεζκήξ ηαπεζκυηδηαξ ηζ επειφεεζαξ δεκ είκαζ ηυζμ εφημθμ κα ιαεεοημφκ υπςξ ίζςξ θαίκεηαζ, ζδζαίηενα ιάθζζηα υηακ ημ ζφιπθεβια ηαηςηενυηδηαξ είκαζ ηυζμ ζζπονυ υπςξ ζηδκ πενίπηςζή ζμο. Βίκαζ ηυζμ εφημθμ κα ζοβπέεζξ ιζα θοζζηή αοημτπμηίιδζδ ιε ηδκ αθδεζκή πκεοιαηζηή ηαπεζκυηδηα, αθθά ιαεαίκεζξ βνήβμνα. Έκα πνάβια γδηχ κα ζμο ημκίζς: δ ηαπεζκυηδηα πνέπεζ πάκημηε κα ζοκμδεφεζ έκακ πκεοιαηζηυ αοημζεααζιυ πμο απαβμνεφεζ ζ‟ έκα ιαεδηή κα ζηέηεζ μπμοδήπμηε πάκς ζηδκ Ώηναπυ, εηηυξ απυ ηδ ζςζηή ημο εέζδ. Σμ βεβμκυξ είκαζ υηζ δ ιαεδηεία δζηαζμθμβεί ηδκ ακαβκχνζζδ. Αεκ οπάνπεζ θακεαζιέκδ οπενδθάκεζα λένμκηαξ υηζ είκαζ ηακείξ ιαεδηήξ. Ώοηυ ημ ημκίγς ζε ζέκα ηαζ ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ. Δ ακαβκχνζζδ ηδξ εέζδξ ςζηυζμ είκαζ έκα ηαεανά πνμζςπζηυ εέια· πνέπεζ κα ακηζιεηςπζζεεί ηαζ κα βίκεζ δεηηυ ηζ έπεζηα κα αημθμοεδεεί απυ ζησπή. Πμζμ είκαζ θμζπυκ ημ ιάεδια πμο επζδζχης κα ζμο δχζς ζήιενα ηαζ πμο πνμθμβίγς ιε ηα παναπάκς θυβζα; Ώπθά αοηυ: Να ακαβκςνίζεζξ ημ δεζιυ ζμο ηαζ κα βκςνίζεζξ υηζ δ ανπαία ζμο έθεζδ θένκεζ ηαζ εα θένκεζ ηανπυ. Ώπυζονε ηα ιάηζα ζμο απ‟ ημκ εαοηυ ζμο, απυζονέ ηα απυ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζμο ηαζ απυζονέ ηα αηυιδ ηζ απυ ιέκα, ημ θίθμ ηαζ δάζηαθυ ζμο βζα ανηεηέξ γςέξ ηαζ λέπκα ηαεεηί εηηυξ απ‟ ηδκ ακάβηδ εηείκςκ πμο ζοκακηάξ ηαεδιενζκά. Συηε ππεξέηεζε. Κθείζε ηδκ πυνηα ζε ηάεε ζηέρδ βζα ημκ εαοηυ ηαζ ζ‟ εηείκεξ ηζξ ακηζδνάζεζξ πμο ιπμνεί κα βεκκδεμφκ απυ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ· ηθείζε ηδκ επίζδξ ζηζξ εοθααζηέξ εθέζεζξ πμο ηυζμ ζοπκά ηαηεοεφκεζξ ζ‟ ειέκα ηαζ πέηαλέ ηζξ απυ πάκς ζμο. Έπεζηα ιε ιζα ηνοθενή ηανδζά αβάπδξ ηαζ μίηημο οπδνέηδζε υθμοξ υζμοξ ζοκακηάξ, λένμκηαξ υηζ “ηάεε ηανδζά ηνφαεζ ηδ δζηή ηδξ πίηνα”. Ώοηυ απμηεθεί ημ ηφνζμ ιάεδιά ζμο πάκς ζηδκ Ώηναπυ αοηή ηδ ζηζβιή, αδεθθέ ιμο – ημ ιάεδια ηδξ πθήνμοξ αοημθδζιμκζάξ. Ξέπαζε ημ πανεθευκ ηαζ υθμ ημκ πυκμ ηαζ ηδ πανά πμο ζμο έθενε· λέπαζε ημκ πνμζςπζηυ εαοηυ ηζ υθα υζα έπεζ κα δχζεζ ή υ,ηζ ηαηαηναηεί· λέπαζε υζα έπεζξ πεζ ή έπμοκ εζπςεεί ζπεηζηά ιε ζέκα ηαζ ημοξ ηνυπμοξ ζμο ηαζ πνμζπάεδζε απθά κα οπδνεηείξ. Τπδνέηδζε ιε πανμφιεκδ ηανδζά ηαζ ζζμννμπία. Έκαξ απυ ημοξ ιεβάθμοξ πενζμνζζιμφξ ζμο είκαζ δ οπενεοαζζεδζία. Σμ ελςηενζηυ ζμο ηέθοθμξ πνεζάγεηαζ ζηθήνοκζδ· πνέπεζ κα ιάεεζξ κα απμζοκημκίγεζαζ ηαζ κα αθήκεζξ πςνίξ ακαβκχνζζδ εηείκμ πμο ιπμνεί κα δζαηανάλεζ ηδ γςή ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Δ πανμζιία έπεζ ςξ ελήξ: “Λέκε. Σζ θέκε; Άθδζέ ημοξ κα θέκε”. Γζα ζέκα αοηυ πενζέπεζ πμθθή αθήεεζα. Οζ ιαεδηέξ πάκμοκ ηυζμ πμθφ πνυκμ ζε ζηεκμπχνζα βζα ηα θυβζα, ηζξ ζηέρεζξ ηαζ ηζξ πνάλεζξ ηςκ άθθςκ ιαεδηχκ ηζ έηζζ πάκεηαζ πνυκμξ πμο εα ιπμνμφζε κα πνδζζιμπμζδεεί πζμ επμζημδμιδηζηά. Μήπςξ δεκ λένεζξ υηζ ηα θεπηά βίκμκηαζ χνεξ ηαεχξ μ ιαεδηήξ παθεφεζ ιε ημκ εαοηυ ημο βζα κα ακαηηήζεζ ηδκ ζζμννμπία; Ρχηδζε ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. Ξένεζ ηδ ζδιαζία ηςκ παιέκςκ αοηχκ ςνχκ ηαζ ιπμνεί κα ζε αμδεήζεζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
455
ζ‟ αοηυ. Θοιήζμο αηυιδ, αδεθθέ απυ παθζά, υηζ υθα ηα αάζακα πάκς ζηδ βναιιή ηδξ οπενεοαζζεδζίαξ δείπκμοκ εβςηεκηνζζιυ ηζ αοηυξ ιε ηδ ζεζνά ημο ακηζζηναηεφεηαζ ηδκ ακαβηαία πενζεηηζηυηδηα πμο ηεθζηά εα ηάκεζ επζηοπέξ ημ μιαδζηυ αοηυ ένβμ ζηδκ οπδνεζία. Σμ ημκίγς αοηυ, βζαηί πνεζάζηδηε κα παθέρεζξ πάκς ζ‟ αοηέξ ηζξ βναιιέξ ημοξ ηεθεοηαίμοξ έλζ ιήκεξ· δ ηφνζα αδοκαιία ζμο είκαζ αοηή δ εοαζζεδζία πμο μδδβεί ζε ιζα αδζηαζμθυβδηδ εζηίαζδ πάκς ζημ ιζηνυ εαοηυ. Θα ζμο γδημφζα κα ζοκεπίζεζξ ηδ ιεθέηδ ζμο πάκς ζηζξ βναιιέξ πμο ζμο οπέδεζλα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο επζημζκςκία ηαζ βζα ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ κα αζπμθδεείξ ιε ημ εέια ηδξ θχηζζδξ ιέζς ηςκ ζδεχκ. Ώνπίγεζξ κα ζοθθαιαάκεζξ θίβμ ηδ ζδιαζία ηςκ ζδεχκ. Σχνα ελέηαζε ηζ ιπμνμφκ κα ηάκμοκ βζα ζέκα αοηέξ μζ ζδέεξ, θςηίγμκηαξ ημ κμο ζμο ηζ ειπθμοηίγμκηαξ ζοκεπχξ ηδκ οπδνεζία ζμο. θα υζα ιαεαίκεζξ πνέπεζ κα ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οπδνεζία. Βηεί ανίζηεηαζ ημ ζδζαίηενμ ιάεδιά ζμο. Έπεζξ ημκ ελμπθζζιυ· έπεζξ επανηείξ απυρεζξ· έπεζξ έκα κμο πμο ιπμνεί κα θςηζζεεί· ιπμνείξ κα δζδάλεζξ ηαζ ιπμνείξ κα οπδνεηήζεζξ. Με αοηά δεκ έπεζξ αηυιδ ανπίζεζ επανηχξ. Πνέπεζ κα ιάεεζξ κα οπδνεηείξ ζακ ροπή ηζ υπζ ζακ ιζα πνμζςπζηυηδηα ορδθμφ ααειμφ. Βδχ ζμο δίκς ιζα κφλδ ηαζ λένς πςξ εκδζαθένεζαζ ανηεηά βζα κα ηδ δεπεείξ. Χξ πνμξ ημ δζαθμβζζιυ ζμο ζοκέπζζε υπςξ πνζκ. Αεκ ηάκς ηαιζά αθθαβή ηαηά ηακέκακ ηνυπμ. επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μυκμ ιζα ζφκημιδ θέλδ αοηή ηδ θμνά, αθθά εα είκαζ ανηεηή. Ώπμδέζιεοζε ηδκ ηνοιιέκδ μιμνθζά πμο ανίζηεηαζ ζηδκ πναβιαηζηή αοημπαναβκχνζζδ ηαζ άθδζε ηδκ αθμζίςζδ (δμηζιαζιέκδ ηαζ απμδεζβιέκδ) ηαζ ηδκ εζθζηνίκεζά ζμο κα ζηαεενμπμζήζεζ ημκ υιζθυ ζμο. Μδκ αζπμθείζαζ ιε ηα ιδ-μοζζχδδ ηδξ πνμζςπζηήξ γςήξ. Να είζαζ βεκκαζυδςνμξ ιε ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ημ πνυκμ ηαζ δίκε ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ιε ιζα ζαθή απνμζςπία πμο δε γδηά ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ. Ώοηυ δε ζοιααίκεζ αηυιδ. Ηαλνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Καηά ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ήνειδξ ιεθέηδξ ηαζ πνμεημζιαζίαξ εα ζμο γδημφζα κα πενζθάαεζξ ηζξ ζδέεξ πμο ακαθένμκηαζ παναηάης ζημ δζαθμβζζιυ ζμο ηαζ κα ζημπαζεείξ ααεζά πάκς ζ‟ αοηέξ, ηαεζζηχκηαξ ηεξ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ δζαηνζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ γςήξ ζμο. Έπς έκα ζοβηεηνζιέκμ ζημπυ ζημ κμο ιμο ηαεχξ ζμο ηζξ δίκς: 1μξ ιήκαξ – Σμ πανυκ εκζςιαηχκεζ υθμ ημ πανεθευκ. Σμ ιέθθμκ ελανηάηαζ απ‟ ηδκ ηαεανή εέα ημο άιεζμο μνάιαημξ. 2μξ ιήκαξ – Ξέπαζε ημ πανεθευκ ηαζ υνιδζε πάθζ βζα ηδ δυλα ημο Βνπυιεκμο. 3μξ ιήκαξ – Ώξ ααζζθεφεζ δ ζζςπή ζακ απμηέθεζια ιζαξ ηανδζάξ εθεφεενδξ απ‟ ηζξ αιθζαμθίεξ ηζ υπζ ζακ απμηέθεζια ημο ηθεζζίιαημξ ιζαξ πυνηαξ. 4μξ ιήκαξ – Δ ηαπεζκυηδηα ηαζ δ δφκαιδ αξ είκαζ ημ δχνμ ζμο πνμξ ημοξ άθθμοξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
456
5μξ ιήκαξ – Ονζζιέκμζ εδζαονμί είκαζ πμθφ πμθφηζιμζ ηζ εφεναοζημζ βζα κα εηηεεμφκ ζηδ εέα ηςκ άθθςκ. Κνάηδζέ ημοξ ιέζα ζηδκ ηθεζδςιέκδ ιμκαλζά ηδξ ηανδζάξ ζμο. 6μξ ιήκαξ – Αίκε απ‟ ηα δζηά ζμο υζμ ιπμνείξ ζε ηάεε πεδίμ ηαζ δίκε λακά. Κζ έηζζ δίκμκηαξ, ηένδζζε. Ηνχληνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Λίβα ιπμνεί κα ηάκεζ ηακείξ υηακ μζ δμηζιαζίεξ ηαζ δ ααεζά ακδζοπία ηαζ ζηεκμπχνζα ηαηαπμκμφκ έκα ιαεδηή, εηηυξ κα ζηαεεί πθάζ ιε αβάπδ, κα ζηέθκεζ εεναπεοηζηέξ ζηέρεζξ ηαζ κα εθεθηφζεζ ηδκ εζχηενδ δφκαιδ ηδξ ροπήξ, χζηε κα ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ μζ θμνείξ. Έπεζξ ιπνμζηά ζμο ιενζηέξ εαδμιάδεξ ηαζ ιήκεξ ακζδζμηεθμφξ οπδνεζίαξ. Πνυζθενε οπδνεζία πςνίξ ζηέρδ ημο εαοημφ ηαζ ι‟ έκα πκεφια πανάξ· δίκε απ‟ ηδ δφκαιή ζμο ηαζ αβάπα πςνίξ αοημ-ακαθμνά ζηδκ ηανδζά ή ζηα θυβζα ζμο ηαζ πςνίξ ηαιζά ζηέρδ ημο ιζηνμφ εαοημφ ζημ κμο ζμο. Αε ζμο δίκς ηαεμνζζιέκδ ενβαζία ιεθέηδξ αοηή ηδ θμνά, αθθά εα ζμο δχζς ιενζηέξ κέεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ ηαζ εα ζμο γδηήζς κα ηζξ ζημπαζεείξ ααεζά. Έπεζηα εα ήεεθεξ ηάεε ιήκα κα εκζςιαηχκεζξ ζφκημια ηα απμηεθέζιαηα αοηχκ ηςκ ζηέρεςκ ζ‟ έκα ηείιεκμ πμο εα απμζαθδκίγεζ ηδκ ελεηαγυιεκδ ζδέα; διείςζεξ, αδεθθέ ιμο, ηδκ αλία ηαζ ηδ ζδιαζία ηδξ ζπενιαηζηήξ ζηέρδξ πμο ζμο έδςζα βζα ημοξ έλζ ιήκεξ; μο έδςζε ημ ηθεζδί βζα ηδκ άιεζδ οπδνεζία ζμο. Πνχημξ ιήκαξ ...... Ώξ ακηδπήζεζ απυ ιέκα ημ ηναβμφδζ ηδξ ροπήξ ηαζ μζ ηαεανέξ ορδθέξ κυηεξ αξ θένμοκ εζνήκδ ηαζ πανά ζημοξ άθθμοξ. Δ θέλδ ιμο ζήιενα είκαζ Υαξά. Αεφηενμξ ιήκαξ .... Ώξ θακεί ιέζα ιμο δ πμζυηδηα ηδξ ροπήξ, δ πμζυηδηα ηδξ αβάπδξ. Βίκαζ ιζα αβάπδ πμο δε αθέπεζ ηζξ ιζηνέξ ιμνθέξ ημο εαοημφ, αθθά ημκ Έκακ Βαοηυ ζε υθα. Δ πμζυηδηά ιμο ζήιενα είκαζ Απηνιεζκνληά. Σνίημξ ιήκαξ ........ Ώξ εηπμνεοεεί δ θέλδ ηδξ ροπήξ ιμο ιε δφκαιδ πνμξ ημοξ άθθμοξ. Δ θέλδ αοηή βζα ιέκα ζηδ ζφκημιδ αοηή πενίμδμ ηδξ γςήξ ιμο είκαζ Καηαλφεζε. Σέηανημξ ιήκαξ .... Ώξ είκαζ ηαεανή δ υναζδ ημο κμο ιμο ηαζ ζίβμονδ· ημ πενίβναιιά ηδξ αθδεζκυ ηαζ πναβιαηζηυ. Δ υναζδ αοηή είκαζ εηείκδ ηδξ ακάβηδξ ημο ακενχπζκμο βέκμοξ, ηδξ μδφκδξ ηαζ ημο πυκμο, βζαηί οπάνπεζ ζ‟ υθμ ημκ ηυζιμ. Σμ ηθεζδί βζα ιέκα ζήιενα είκαζ Τπεξεζία. Πέιπημξ ιήκαξ ..... Ώξ θακεί δ δυλα ημο Κονίμο πμο είκαζ δ γςή ιμο. Δ δυλα αοηή είκαζ δ δυλα ημο Βκυξ. Δ δζάηνζζδ ηζ υθεξ μζ δζαθμνέξ λεεςνζάγμοκ. Δ θέλδ πμο είκαζ βζα ιέκα δ έκκμζα αοηήξ ηδξ γςήξ είκαζ Σαχηηζε. Έηημξ ιήκαξ ......... Οζ πνάλεζξ ηδξ ροπήξ αξ είκαζ ηα ηίκδηνα ηδξ ηαεδιενζκήξ ιμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
457
γςήξ. Βίιαζ αοηή δ ροπή ηαζ ζ‟ αοηήκ αθζενχκμιαζ. Δ ροπή αοηή είκαζ ιζα ζε υθμοξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο ηζ εβχ είιαζ έκα ι‟ αοημφξ. Ο ααζζηυξ ηυκμξ ηδξ δνάζδξ ηδξ ροπήξ είκαζ Θπζία. Μζα πναβιαηζηή ηαηακυδζδ ημο ζημπμφ αοηχκ ηςκ ζηέρεςκ εα πνμηαθέζεζ ααζζημφξ ιεηαζπδιαηζζιμφξ ζηδ γςή ηαζ ηζξ ζηάζεζξ ζμο, μδδβχκηαξ ζε ιζα κέα ζηακυηδηα κα οπδνεηείξ. πεηζηά ιε ηζξ αηηίκεξ ζμο, αδεθθέ ιμο, είκαζ εκδζαθένμκ κα λένεζξ, υπςξ ζμο είπα κςνίηενα, υηζ δ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο είκαζ δ δεφηενδ ηζ δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ δ έηηδ, πμο αιθυηενεξ ανίζημκηαζ ζηδ βναιιή 2.4.6. Βίκαζ ακαβηαίμ κα οπάνλεζ ηάπμζα ζοκεζδδηή ηαζ ζοβηεηνζιέκδ μθμηθήνςζδ. Δ ακζζμννμπία ημκίγεηαζ επίζδξ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ ημ λνεηηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ ηέηανηδ αηηίκα, ζοιπθδνχκμκηαξ έηζζ ηδκ άιεζδ ακηζπνμζχπεοζδ αοηήξ ηδξ βναιιήξ εείαξ εκένβεζαξ. πςξ θοζζηά εα ακηζθδθεείξ, αοηυ πενζπθέηεζ αλζμζδιείςηα ημ πνυαθδιά ζμο, βζαηί δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ, υηακ είκαζ ηυζμ ζζπονή υζμ ζηδκ πενίπηςζή ζμο, βίκεηαζ έκα ζοβηεηνζιέκμ ειπυδζμ. πςξ ιε ιενζημφξ άθθμοξ ζημκ υιζθυ ιμο, ημ αζηξηθφ ζνπ ζψκα δε ανίζηεηαζ ζηζξ ζοκδεζζιέκεξ αηηίκεξ. Ώοηέξ ηακμκζηά είκαζ είηε δ έηηδ είηε δ δεφηενδ, αθθά έπεζξ έκα αζηνζηυ ζχια πνχηδξ αηηίκαξ ηαζ δ εζηίαζδ ηδξ δφκαιδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ανίζηεηαζ ζηδ ζοκαζζεδιαηζηή ζμο θφζδ. Ώοηυ είκαζ έκα οπυθεζιια ηδξ έηηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηδξ ηεθεοηαίαξ ζμο εκζάνηςζδξ, πμο ήηακ ελαζνεηζηά δοκαιζηή ηαζ ζειεκαηηθά ελεξγνπνηείην απ‟ υ,ηζ εα μκυιαγα αμοθδηζηή υρδ ηδξ αθμζίςζδξ. Ξένς υηζ εα ηαηαθάαεζξ αοηυ ζημ μπμίμ ακαθένμιαζ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα αμδεά ζηδκ ελζζμννυπδζδ ηδξ ηαηελμπήκ δεφηενδξ αηηζκζηήξ θφζδξ ζμο, βζαηί ανίζηεηαζ ζηδκ ηνίηδ αηηίκα ηαζ υπςξ λένεζξ, δ πνχηδ ηζ δ ηνίηδ αηηίκα ανίζημκηαζ πάκς ζηδκ ίδζα ηφνζα βναιιή δφκαιδξ. Βπεζδή ημ αζηνζηυ ηαζ ημ θοζζηυ ζχια ζοκδέμκηαζ ηυζμ ζηεκά, ελδβείηαζ δ ηονζανπία ηδξ εθεζζαηήξ ζμο εέθδζδξ ζηδ θοζζηή ζμο έηθναζδ. οθθμβίζμο ηα παναπάκς ηζ ανβυηενα εα αζπμθδεμφιε πζμ ζοβηεηνζιέκα ιε ημ πνυαθδιά ζμο. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ. Ηαλνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έκα απυ ηα πνάβιαηα πμο έηακεξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ είκαζ κα δναξ ζακ ζηαεενή, αβαπδηζηή, μθμηθδνχκμοζα δφκαιδ. Ώοηυ ημ έηακεξ ζηαεενά ηαηά ημοξ πεναζιέκμοξ ιήκεξ ηαζ oζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ πνέπεζ κα έπμοκ ηδκ επίβκςζή ημο. οκέπζζε ι‟ αοηή ηδκ ενβαζία μθμηθήνςζδξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
458
Κάπμηε ζηδκ πνυζθαηδ ζζημνία ημο μιίθμο πμο απμηεθεί ιένμξ ημο Άζναι ιμο, έδςζα ιζα μνζζιέκδ εκημθή ζ‟ έκακ αδεθθυ. Σμο είπα κα πνμπςνήζεζ ζηδκ μιαδζηή ημο ενβαζία θδζιμκχκηαξ ιε. Σμο απαβυνεοζα κα ιε ζηέθηεηαζ ή κα ιε ζοθθμβίγεηαζ ζακ θίθμ ημο, δάζηαθυ ημο ηαζ αδεθθυ ημο πάκς ζημ Ανυιμ. Ο ζημπαζιυξ ημο πάκς ιμο ηαζ δ πνμζθμνά ηδξ αθμζίςζήξ ημο ζακ απμηέθεζια, δεκ επδνέαγε ηαευθμο ηα βεβμκυηα. Ήιμοκ μ αδεθθυξ ημο, o δάζηαθυξ ημο ηζ μ θίθμξ ημο. Ήηακ έκαξ ζηθδνυξ θυβμξ ηαζ οπέθενε πμθφ ζηδκ πνμζπάεεζα κ‟ ακηαπμηνζεεί ζηζξ απαζηήζεζξ ιμο. Γζαηί ημο έηακα αοηή ηδκ οπυδεζλδ πμο ζζμδοκαιμφζε ζπεδυκ ιε δζαηαβή; Γζαηί δ αβαπδηζηή ημο εηηίιδζδ βζα ιέκα ηαζ δ πίζηδ ημο υηζ ανζζηυιμοκ ζε δζανηή επαθή ιαγί ημο πνμηαθμφζε δεκηά ζηελ αλεμάξηεηε πλεπκαηηθή δσή, ηε δσή ηνπ ζαλ ςπρή· δ αθμζίςζή ημο ζηδκ οπδνεζία ααζζγυηακ ζηδκ αθμζίςζή ημο ζε ιέκα ηαζ δζέεεηε πμθφ πνυκμ ιεθεηχκηαξ ηα θυβζα ιμο ηζ υπζ ανηεηυ πνυκμ οπδνεηχκηαξ ηδκ ακενςπυηδηα· ή ακ οπδνεημφζε, ημ έηακε βζαηί ημ ακέιεκα ηαζ βζαηί ημο ήηακ εοπάνζζημ κα ιε εοπανζζηεί. Δ ηαηάζηαζδ αοηή δεκ ιπμνμφζε κα ζοκεπζζεεί πςνίξ ζμαανυ ηίκδοκμ βζα ηδκ πνυμδυ ημο ζηδκ Ώηναπυ. Ξεπκμφζε ηνία πνάβιαηα: Πξψην, υηζ δ ροπή ημο ηζ δ ροπή ιμο ήηακ ιία ροπή ηζ υηζ (ζημ ροπζηυ πεδίμ) είιαζηε ίζμζ. Δ δζαθμνά ακάιεζά ιαξ ήηακ δζαθμνά ζηακυηδηαξ ζηδκ ροπζηή έηθναζδ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ. ημπάζμο αοηή ηδ ζηέρδ. Γεχηεξν, υηζ είιαζ πμθφ απαζπμθδιέκμξ ιε ημ παβηυζιζμ ένβμ ηζ εηηυξ απυ ηδ ζηζβιή ηςκ Πνμζεββίζεςκ ηδξ Πακζεθήκςκ, δεκ ιπμνχ ηαζ δεκ αζπμθμφιαζ ιε ηακέκακ απυ ζαξ ζαλ άηνκα. Αεκ επζδζχης κα ένες ζε επαθή ιαγί ζαξ, εηηυξ απυ ιζα θμνά ημ ιήκα ηαζ ηυηε ιυκμ ιε ημκ υιζθμ ζακ ζφκμθμ. Γελ αζπμθμφιαζ πμηέ κα θές θυβζα ζμθίαξ ή πανάξ ζε ηακέκακ απυ ζαξ, εηηυξ απυ ιζα ή δφμ πενζπηχζεζξ ηνμιενήξ ακάβηδξ ηαζ δοζημθίαξ, πμο δεκ έπμοκ πανμοζζαζεεί ηεθεοηαία ζε ηακέκακ απυ ζαξ. Σξίην, υηζ οπάνπεζ ιζα ζζπονή δζηή ιμο ζηεπημιμνθή ζημ αζηνζηυ πεδίμ, δμιδιέκδ απυ ηζξ πζθζάδεξ πμο έπμοκ δζααάζεζ ηα πμθθά αζαθία ιμο ηαζ ηςκ μπμίςκ μζ ζηέρεζξ ζε ηέημζεξ ζηζβιέξ ζηνέθμκηαζ ζε ιέκα ιε εοβκςιμζφκδ ή ηνζηζηή, ιε ζοιπάεεζα ή ακηζπάεεζα. Οζ ζηέρεζξ, αδεθθέ ιμο, είκαζ πνάβιαηα· είκαζ δδιζμονβζηέξ, δδιζμονβμφζεξ ηαζ δδιζμονβδιέκεξ μκηυηδηεξ ηαζ ηάεε θμνά πμο ηάπμζμξ αθέπεζ αοηή ηδ ζηεπημιμνθή ιμο ηαζ ακηαπμηνίκεηαζ ζ‟ αοηή, αολάκεζ ηδ δφκαιδ ηαζ ηδκ ζζπφ ηδξ. Οζ ιαεδηέξ ηαζ μζ μπαδμί ιμο πνέπεζ κα εθεοεενςεμφκ απ‟ ηδ ιαβκδηζηή ηδξ αφνα, βζαηί δεκ είκαζ πανά ιυκμ δ ζηέρδ ημο ακενχπμο βζα ιέκα ηζ υπζ εβχ μ ίδζμξ. Μπμνεί κα ζε παναπθακήζεζ ηαζ κα ζε ελαπαηήζεζ· ιπμνεί κα πεζ ηαθά θυβζα ιέηνζαξ πανάξ ηζ εκεάννοκζδξ, αθθά δεκ είκαζ ηα θυβζα ιμο ηζ αοηυ εέθς κα ημ έπεζξ ηαηά κμο. Δ έηηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο ηαζ ημ πνχημ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια ζε ηάκμοκ επζννεπή ζ‟ αοηή ηδκ ςναία αθθά απαηδθή δφκαιδ πμο απμννέεζ απυ ιζα πθακενή ιμνθή. Έηζζ, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο, εα ζμο γδημφζα κα ζοβηεκηνςεείξ ζε ηνία πνάβιαηα ηαηά ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ηαζ κα ιε αθήζεζξ εκηεθχξ έλς απ‟ ηδκ εζηυκα, εηηυξ απυ ηδ ζηζβιή ηδξ Πνμζέββζζδξ ηδξ Πακζεθήκμο, δ μπμία είκαζ ιζα μιαδζηή δναζηδνζυηδηα πμο δζανηεί πέκηε ιένεξ, υπςξ λένεζξ. Σα ηνία αοηά πνάβιαηα είκαζ: 1. Μζα πνμζπάεεζα κα επζηφπεζξ ιζα ααεζά ηαζ πζμ άιεζδ επαθή ιε ηδκ ροπή ζμο ιέζς
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
459
ιζαξ εζηζαζιέκδξ εοεοβνάιιζζδξ ηαζ ηδξ ηαηακυδζδξ ηαζ απμηεθεζιαηζηήξ πνήζδξ ημο ηέηανημο αηηζκζημφ κμδηζημφ ζμο ζχιαημξ. 2. Δ ακάπηολδ εκυξ ιεβαθφηενμο πκεφιαημξ οπδνεζίαξ ηαζ ζε εονφηενδ ηθίιαηα. Δ οπδνεζία ζμο ηχνα είκαζ ηάεεηδ ηζ αθμνά εηείκμοξ πμο ανίζημκηαζ ιαγί ζμο ζημκ ακμδζηυ δνυιμ – ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ, ημοξ πνμζςπζημφξ ζμο θίθμοξ ηαζ ζέκα ημκ ίδζμ. Γζαηί, αδεθθέ ιμο, οπδνεηείξ οπεναμθζηά ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ζημ ζηάδζμ ηδξ ακέθζλήξ ζμο αοηυ δεκ πνέπεζ κα βίκεηαζ. Πνμζθένεζξ ζημκ εαοηυ ζμο πμθθή οπδνεζία, πμθθή ζηέρδ, οπεναμθζηή θνμκηίδα ηαζ πάνα πμθθά πνάβιαηα. Δ οπδνεζία ζμο πνέπεζ κα βίκεζ μνζγυκηζα ηαζ δζεονοκυιεκα πενζεηηζηή, βζαηί δ χνα ηδξ επείβμοζαξ ακάβηδξ ημο ηυζιμο ανίζηεηαζ πάκς ιαξ ηαζ πμζμξ άθθμξ ιπμνεί κα ακηζιεηςπίζεζ αοηή ηδκ ακάβηδ εηηυξ απυ εηείκμοξ πμο βκςνίγμοκ! Κζ εζφ, αδεθθέ ιμο, γλσξίδεηο! 3. Δ επίηεολδ ιζαξ κμδηζηήξ πυθςζδξ είκαζ επίζδξ μοζζχδδξ. Ώοηή (επεζδή ηοπαίκεζ κα έπεζξ έκα θοζζηυ ζχια ηνίηδξ αηηίκαξ) εα δζεοημθοκεεί ζε ιεβάθμ ααειυ ιε ηδ εέζπζζδ μνζζιέκςκ θοζζηχκ πεζεανπζχκ. Φνυκηζζε ςζηυζμ κα είκαζ πναβιαηζηέξ πεζεανπίεξ ηαζ κα ζε πθδβχκμοκ ζηδκ εθανιμβή ημοξ ηζ υπζ απθά δ ελάθεζρδ εηείκςκ ηςκ πναβιάηςκ πμο δε ζε πθδβχκμοκ υηακ ηα εβηαηαθείπεζξ. Θα ήεεθα κα ηάκεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ, αθθά πνζκ ημκ ηάκεζξ, εα ήεεθα κα ζοθθμβζζεείξ πμθφ ααεζά ηζξ αηυθμοεεξ ζηέρεζξ (έλζ ζε ανζειυ) πμο έπς δζαθέλεζ βζα ζέκα – ηζξ μπμίεξ επακαθαιαάκς, αδεθθέ ιμο, έπς δζαθέλεζ βζα ζέκα. Ώκ ημ ηάκεζξ αοηυ, υηακ ανπίζεζ ημ ένβμ ημ θεζκυπςνμ εα ημιίζεζξ ζ‟ αοηυ ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ έκα ηαθφηενα ελμπθζζιέκμ υνβακμ, ζδζαίηενα ακ εθανιυζεζξ ηα απμηεθέζιαηα ημο δζαθμβζζιμφ ζμο ιε πναηηζηυ ηνυπμ, θνμκηίγμκηαξ κα έπεζξ ηδ ζημπζά ηδξ ροπήξ ςξ πνμξ ηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή. Πνχημξ ιήκαξ ...... Ο ελαβκζζιυξ ηδξ αζηνζηήξ επζεοιίαξ. Αεφηενμξ ιήκαξ .... Ο ελαβκζζιυξ ημο θοζζημφ ζχιαημξ. Σνίημξ ιήκαξ ........ Σα ιέζα ιε ηα μπμία μ εβηέθαθμξ ιπμνεί κα βίκεζ εοαίζεδημξ ζηδκ ακχηενδ εκηφπςζδ. Σέηανημξ ιήκαξ .... Δ ελάθεζρδ εηείκςκ ηςκ ζοκδεεζχκ πμο ηείκμοκ κα εμθχζμοκ ημ κμο ηαζ κα ηαηαζηήζμοκ ημκ άκενςπμ ακαίζεδημ ζηδκ ακχηενδ επαθή. Πέιπημξ ιήκαξ ..... Δ θφζδ ημο ελαβκζζιμφ απυ ηδ ζημπζά ηδξ υναζδξ ημο ιαεδηή. Έηημξ ιήκαξ ......... Δ δζαηφπςζδ εηείκςκ ηςκ πεζεανπζχκ πμο εα αμδεήζμοκ ζημκ ελαβκζζιυ. Ώκ ημ ηάκεζξ αοηυ πζζηά, ζε έλζ ιήκεξ εα ζμο βίκεζ θακενυ βζαηί ηυκζζα αοηή ηδκ υρδ ηδξ εηβφικαζδξ ζηδ γςή ηαζ ζημ ένβμ ζμο. Ηνχιηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Πέναζεξ απυ ααεζά κενά ημκ πεναζιέκμ πνυκμ ηαζ ημ ιάεδια ηδξ απμηέκηνςζδξ είκαζ δφζημθμ κα ιαεεοηεί – ζδζαίηενα βζα ζέκα ιεηά απυ πνυκζα εβςηεκηνζηήξ γςήξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
460
Γζα κα ζε αμδεήζς ζ‟ αοηυ ημ ένβμ ηαζ κα ζμο δζδάλς υηζ δεκ είζαζ ημ εζηζαηυ ζδιείμ ημο ιζηνμφ ζμο ηυζιμο, πνεζάζηδηε κα ιάεεζξ κα ααδίγεζξ ιυκμξ. Γζα ζέκα θαίκεηαζ δφζημθμ, αθθά ιπμνείξ άναβε κα ιδ ζοθθάαεζξ ηδ ζηέρδ υηζ δ ζημνβζηή ιένζικα ηζ δ ζοκεπήξ θνμκηίδα υζςκ ζοκδέμκηαζ ιαγί ζμο, ή μπμζμοδήπμηε πνμζχπμο, ιπμνεί κα ημκίζεζ αζοκαίζεδηα ημκ εβςζζιυ ζμο ηαζ κα ηάκεζ δφζημθδ ηδκ απεθεοεένςζή ζμο απ‟ ημ δίπηο ηδξ αζζεακηζηήξ γςήξ πμο ζε πενζηοθίβεζ – ηδξ γςήξ πμο δίκεζ έιθαζδ ζε οθζηά απμηηήιαηα; ηέηεζξ ιυκμξ ηχνα ηζ αοηυ δε ζμο ανέζεζ. Κζ υιςξ βζα πνχηδ θμνά ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ δ ροπή ζμο έπεζ ηάκεζ αοηυ πμο μκυιαζα “πνμζπάεεζα κα ηθδεείξ ζηδκ μνζγυκηζα γςή”. Σχνα οπάνπεζ ιζα δοκαηυηδηα βζα ζέκα, εκχ ιέπνζ ηχνα είπεξ ηδκ ηάεεηδ γςή ηδξ πκεοιαηζηήξ έθεζδξ ηαζ ηδκ εβςηεκηνζηή γςή ηδξ πνμζςπζηήξ άκεζδξ. Ο δνυιμξ ηδξ ζημπαζηζηήξ ακζδζμηέθεζαξ είκαζ ακμζπηυξ βζα ζέκα – έκαξ δνυιμξ πμο δεκ έπεζξ πμηέ ιέπνζ ηχνα ααδίζεζ. Μ‟ αοηυ εκκμχ, αδεθθέ ιμο, υηζ δεκ έπεζξ πμηέ οπδνεηήζεζ ι‟ έκα πθήνςξ εοζζαζηζηυ πκεφια. Έηακεξ ηαθά πνάβιαηα ηαζ ιζηνέξ εοζίεξ, αθθά δεκ οπδνέηδζεξ πμηέ ζακ ροπή – ιδκ έπμκηαξ ηίπμηε ηαζ ιδ γδηχκηαξ ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ. Ώοηυ είκαζ ημ ιάεδιά ζμο βζα ημκ επυιεκμ πνυκμ – ημ ιάεδια ιζαξ γςήξ αθζενςιέκδξ ζηδκ οπδνεζία, ζηδ δζακμιή, ζηδκ ελςζηνέθεζα, ζηδκ αοημπαναβκχνζζδ, ζηδ γςή ηδξ πθήνμοξ πανάδμζδξ, ηδξ πεζεανπίαξ ηαζ ηδξ παναίηδζδξ. Αε εα ιπμνμφζα κα ζμο ημ εέζς ηυζμ ςιά, ζηθδνά ηαζ ηυζμ ζαθχξ, ακ δεκ ήλενα ηδ ααεζά εζχηενδ αβάπδ ζμο, ηδκ αθδεζκή ζμο αθζένςζδ ηαζ ηδκ ακαπηοβιέκδ ζμο αθμζίςζδ. Αε εα ιπμνμφζα κα ααζζζηχ ζηδκ απμδμπή ηςκ απαζηήζεςκ ηδξ ροπήξ ζμο, ακ δεκ ακηζθαιαακυιμοκ υηζ μ δνυιμξ ηδξ ροπήξ ηαζ δ εηπθήνςζδ ηδξ οπμπνέςζδξ ηδξ ροπήξ ζμο ηζ δ ακάθδρδ ηδξ εοεφκδξ ηδξ οπδνεζίαξ ιαξ είκαζ βζα ζέκα οπμηεζιεκζηά πνςηανπζηή, αηυιδ ηζ ακ πνέπεζ κα βίκεζ ακηζηεζιεκζηά θακενή. Βίκαζ γςηζηήξ ζδιαζίαξ βζα ζέκα. οκζζηά ηδκ φρζζηδ έθεζή ζμο. Ώθθά οπμθμβίγς ζηδκ ηαηακυδζή ζμο ηαζ ζηδκ απμδμπή ζμο ηαζ ζηδκ πνμζπάεεζα κα ζηακμπμζήζεζξ ηδκ ακάβηδ ηαζ κα οπδνεηήζεζξ, υπζ ιυκμ ζηα θεπημθοέζηενα πεδία ηαζ επίπεδα επίβκςζδξ, αθθά ηαζ ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ηδξ απηήξ, οθζηήξ, θοζζηήξ γςήξ. Θα ζμο γδημφζα κα αθζενχκεζξ πέκηε θεπηά ηάεε ιένα, πνζκ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ, ζημ δζαθμβζζιυ πάκς ζ‟ έκακ απυ ημοξ αηυθμοεμοξ υνμοξ ή θνάζεζξ: Παξαίηεζε Πεηζαξρία Απην-εμάιεηςε
ηγή Οξηδφληηα δσή Διεπζεξία απφ ηνλ απηννηθηηξκφ.
Οζ έλζ αοηέξ θνάζεζξ πνέπεζ κα ζπδιαηίζμοκ ημ εέια ημο πνμζςπζημφ ζμο δζαθμβζζιμφ. Έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο. Έπεζξ ιζα ααεζά ηαζ γςηζηή βκχζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ ηαζ εζςηενζηήξ αθήεεζαξ ηαζ ιπμνείξ ζοκεπχξ κα οπδνεηήζεζξ ζημ κμδηζηυ πεδίμ. Έπεζξ ιζα αολακυιεκδ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ ηαζ ιζα αθμζίςζδ πμο ιπμνεί κα θηάζεζ ιέπνζ ηδκ ηαεαοηή πφθδ ηδξ ίδζαξ ηδξ γςήξ. Μπμνείξ ζοκεπχξ κα οπδνεηήζεζξ. Έπεζξ οπδνεηήζεζ απμηεθεζιαηζηά ζημ αζηνζηυ πεδίμ. Έπεζξ επίζδξ πμθθά κα δχζεζξ ζημ θοζζηυ πεδίμ υηακ εα έπεζξ ηονζανπήζεζ ηδκ επζζηήιδ ηδξ απυζπαζδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
461
ηαζ ηδκ πεζεανπία ηδξ παναίηδζδξ. Ώοηυ ζημ έπς πεζ ηαζ πνζκ, αθθά δ πνμμπηζηή ζμο παναιέκεζ πνμξ ημ πανυκ δζαζηνεαθςιέκδ. ΐνίζηεζαζ υιςξ ζημ δνυιμ ζμο βζα ηδκ επίηεολδ ηαζ ηδκ πκεοιαηζηή επζηοπία ηαζ βζ‟ αοηυ πνέπεζ κα ορχκεζξ ηδκ ηανδζά ζμο ιε εοβκςιμζφκδ. ΔΜΒΕΧΔ: Ζ πξννπηηθή απηνχ ηνπ καζεηή παξακέλεη θαηαθαλψο αθφκε δηαζηξεβισκέλε. Γελ εξγάδεηαη ελεξγά ζην Άζξακ. Δίλαη αθφκε δεισηήο θαη απνηπγράλεη λα θάλεη ην απνθαζηζηηθφ βήκα πνπ κεηαηξέπεη έλα δεισηή ζε καζεηή.
ηδκ H.S.D. Μάξηηνο 1934 Έπεζξ πμηέ ζηεθεεί, αδεθθέ ιμο, υηζ μ εκεμοζζαζιυξ έπεζ θφζδ αζηνζηή ηαζ ζοκεπχξ ιπμνεί κα εμθχζεζ ηδκ υναζδ; Ώοηή είκαζ δ πνχηδ ενχηδζδ πμο εέθς κα ζμο οπμαάθς ηαεχξ βίκεζαζ ιέθμξ ημο μιίθμο ηςκ ιαεδηχκ ιμο. Δ δεφηενδ ενχηδζδ είκαζ: Βίζαζ πνυεοιμξ κα οπμαθδεείξ ζε ιζα ηυζμ έκημκδ ροπακάθοζδ ζακ εηείκδ πμο πνμζπαεείξ κα οπμαάθθεζξ ημοξ άθθμοξ; Δ απάκηδζδ ηαζ ζηζξ δφμ αοηέξ ενςηήζεζξ λένς πςξ εα είκαζ εεηζηή, βζαηί δεκ ηίεεηαζ πμηέ γήηδια βζα ηδκ έκημκδ εζθζηνίκεζα ηαζ ηδκ πνμζδθςιέκδ ζμο αθμζίςζδ. Βπζδίςλα κα ανς ιζα πνμζέββζζδ ζ‟ εζέκα πμο ηαηά ηακέκακ ηνυπμ δε εα πνμηαθέζεζ πανενιδκεία απ‟ ημκ οπεν-εκενβδηζηυ, ηαηχηενμ κμο ζμο. Έεεζα ζημκ εαοηυ ιμο ηδκ ενχηδζδ: Μπμνεί αοηυξ μ αδεθθυξ κα εηβοικαζεεί ηυζμ χζηε ημ πεδίμ ηδξ οπμηεζιεκζηήξ ακηίθδρδξ κα ιπμνέζεζ κα πάνεζ ηδ εέζδ ηδξ ελςηενζηήξ ηζ ακηζηεζιεκζηήξ ακάθοζδξ; Μ‟ αοηά ηα θυβζα ζμο δίκς ημ ηθεζδί ηδξ υθδξ πνμζπάεεζάξ ζμο βζα ημκ πνχημ πνυκμ ηδξ ενβαζίαξ ζμο ιαγί ιμο. Έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ αθθά δελ είκαζ αοηυ πμο κμιίγεζξ πςξ πνέπεζ κα δχζεζξ. Σμ υιμνθμ ηαζ εαοιάζζμ πνάβια πμο είκαζ δ πναβιαηζηή ζμο ζοκεζζθμνά, είκαζ αηυιδ ααεζά ηνοιιέκμ· ιυκμ ιζα επζζηαιέκδ πνμζμπή ζηζξ ιεηαδζδυιεκεξ μδδβίεξ ιμο ηαζ ιζα ηαπεζκή πνμεοιία κα ακαπνμζανιυζεζξ ηζξ πνμηαηεζθδιιέκεξ ζδέεξ ζμο εα ζε μδδβήζμοκ ζημ θςηζζιέκμ ααζίθεζμ υπμο εα ειθακζζεεί δ αηναπυξ ηδξ αθδεζκήξ οπδνεζίαξ βζα ζέκα. θμζ μζ υιζθμζ ηςκ ιαεδηχκ πμο επζγδημφκ κα ενβαζεμφκ απυ ημζκμφ οπυ ηδκ ηαεμδήβδζδ εκυξ Αζδαζηάθμο έπμοκ ηα ζδζάγμκηα πνμαθήιαηά ημοξ. Σα πνχηα πνυκζα ημο ζπδιαηζζιμφ πενζθαιαάκμοκ εηείκεξ ηζξ δμηζιαζηζηέξ δοζημθίεξ πμο εα απμδείλμοκ ημ εάννμξ ημο μιίθμο ηαζ εα εέζμοκ ηδκ ακημπή ηαζ ηδκ πίζηδ ηςκ ιεθχκ ημο μιίθμο ζε ιζα πζμ επανηή δμηζιαζία. Πμθθμί ακάιεζα ζημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο πανμοζζάγμοκ ζδζάγμοζεξ δοζημθίεξ βζα ιέκα – έκα δάζηαθμ ζηδ δεφηενδ αηηίκα – θυβς ηδξ ζζπονήξ ακάπηολδξ ηδξ ηνζηζηήξ ζηακυηδηαξ ιενζηχκ ιεθχκ. (ΔΜΒΕΧΔ: ηδκ παβηυζιζα αοηή ηνίζδ μ Θζαεηακυξ ακέθααε ηδ θνμκηίδα ηςκ ιαεδηχκ ηςκ μιίθςκ ανηεηχκ άθθςκ Αζδαζηάθςκ, χζηε κα απμδεζιεφζεζ ημοξ Αζδαζηάθμοξ αοημφξ ζε δζαθμνεηζηά ηαζ ζδιακηζηυηενα ένβα. Ώ.Ώ.Μπ.) Ώπ‟ ηδκ ηνζηζηή αοηή ζηάζδ έκαξ ή δφμ απυ ζαξ είκαζ παναδυλςξ απαθθαβιέκμζ· μζ οπυθμζπμζ είζηε πμθφ επζννεπείξ κα αθέπεηε ηα πνάβιαηα ελςηενζηά, απυ ηδ ζημπζά ηδξ ελςηενζηήξ θεπημιένεζαξ ηζ απυ ηδκ άπμρδ ημο επμοζζχδμοξ. Ώοηυ δνα ζακ πναβιαηζηυ ειπυδζμ ζηδκ πνυμδμ. αξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
462
παναηαθχ θμζπυκ κα ιδκ εηθνάγεηε βκχιεξ ςξ πνμξ ηζξ ηεπκζηέξ ηαζ ημοξ ακηζηεζιεκζημφξ ζημπμφξ ιμο ιέπνζ κα ιάεεηε πενζζζυηενα βζ‟ αοηέξ! αξ γδηχ κα οπμαάθθεηε αοηυ πμο έπς κα ζαξ δχζς ζηδκ μθεζθυιεκδ δμηζιή ηζ υπζ ζε ακάθοζδ, ημοθάπζζημκ βζα έκα πνυκμ. Πνχημ, αδεθθέ ιμο, αξ ακαπνμζανιυζς ηζξ ζδέεξ ζμο ςξ πνμξ ημκ εαοηυ ζμο. Βίζαζ ιζα έηηδ αηηζκζηή ροπή πμο θεζημονβεί ιέζς ιζαξ πνχηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ. Λέβμκηάξ ζμο αοηυ, ζμο οπμδεζηκφς ηδκ μιαδζηή ζμο ζοκεζζθμνά ηζ αηυιδ ημ αημιζηυ ζμο πνυαθδια. Δ πυθςζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ ηαηελμπήκ κμδηζηή. Γζα ζέκα δ πνμζήθςζδ ηυζμ ζηα εέιαηα ηδξ ροπήξ υζμ ηαζ ζηζξ ζπέζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ είκαζ δ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ· έπεζξ ιζα ιμκμθζεζηή πνμζέββζζδ ζηα πνμαθήιαηα, ηζξ ζοκεήηεξ ηαζ ηζξ ηαηαζηάζεζξ, πμο ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ ζοκζζηά ιζα ιμκμθζεζηή επίεεζδ. Σμ θές υπζ ιε πκεφια ηνζηζηήξ, βζαηί δ μνεή πνήζδ αοηήξ ηδξ ζδζυηδηαξ ηζ μ ακαπνμζακαημθζζιυξ ηδξ εα ζε πνμζβεζχζεζ ιπνμζηά ζηδκ Πφθδ ηδξ Μφδζδξ. Σμ εέης ιπνμζηά ζμο ζηυπζια ηζ υπζ ζακ ιζα πνμηνμπή ζηδκ πνυμδμ ή αηυιδ ζακ εκεάννοκζδ, αθθά ζακ ηδκ πνμθδηεία ιζαξ πζεακυηδηαξ. ΐνίζηεζαζ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Δ εοηαζνία ζηέηεζ ιπνμζηά ζμο ηαζ ιπμνείξ κα ααδίζεζξ ημ Ανυιμ ιε ζζβμονζά. Μδκ έπεζξ θυαμοξ, αδεθθέ ιμο. Ώπυζονε ηα ιάηζα ζμο απ‟ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ιε ηδκ ηονζανπζηή πνςηαηηζκζηή ηδξ εέθδζδ ηαζ ηδκ ηάζδ ζμο βζα κμδηζηή ηονζανπία (υπςξ ηδκ υνζζεξ εζφ μ ίδζμξ) ηζ εζηίαζε ηδκ πνμζμπή ζμο ζημ πνυαθδια ηδξ ροπήξ ζμο πμο είκαζ κα ιεηαθένεζ ηδ ζοκείδδζή ζμο απυ ηδκ έηηδ ζηδ δεφηενδ αηηίκα πνζκ ιπμνέζεζ κα θάαεζ πχνα ηάπμζα ηφνζα ιφδζδ. Σμ πνυαθδιά ιμο είκαζ θμζπυκ κα ζε αμδεήζς κα ημ ηάκεζξ – υζμ εφημθα ηζ έλοπκα είκαζ δοκαηυ. Σμ ιοζηζηυ ηδξ επζηοπίαξ βζα ζέκα ανίζηεηαζ ζηδκ πνμζπάεεζα ιεηαηυπζζδξ ηδξ εζηίαξ ηδξ πνμζμπήξ ζμο απ‟ ημ ηεθάθζ ζηδκ ηανδζά. Ώοηυ πανειπζπηυκηςξ ιπμνεί κα αμδεήζεζ ηδκ ηαηάζηαζδ ημο ηεθαθζμφ βζα ηδκ μπμία παναπμκζέζαζ. Δ εκαδζηή ζμο αηηίκα είκαζ δ δεφηενδ αηηίκα ηζ έηζζ δ ροπή ζμο, επεζδή είκαζ ζε ιζα ιζηνυηενδ αηηίκα, πνέπεζ κα ιεηαθενεεί ζ‟ αοηή ηδ βναιιή. πςξ λένεζξ, δ ζεζνά ηδξ δνάζδξ είκαζ πάκημηε δ ιεηαθμνά ηδξ ηέηανηδξ ηαζ ηδξ έηηδξ αηηίκαξ ζηδ δεφηενδ ηαζ ηδκ ηνίηδ, ηδξ πέιπηδξ ηαζ ηδξ έαδμιδξ αηηίκαξ ζηδκ πνχηδ. Θ‟ ανπίζμοιε θμζπυκ ιε έκα δζαθμβζζιυ πμο πνέπεζ κα ζε αμδεήζεζ ζ‟ αοηή ηδ ιεηαηυπζζδ ηδξ εζηίαξ. Πνζκ ζμο ημκ δχζς, ζμο γδηχ κα ελαθείρεζξ απυ ηδ ζοκείδδζή ζμο υθα ηα ζημζπεία ηδξ αζαζφκδξ ηαζ κα ανπίζεζξ έηζζ κα αζπμθείζαζ ιε ηδκ οπεναμθζηή εηείκδ έκηαζδ πμο θεείνεζ ημ θοζζηυ ζμο ζχια ηαζ ηαεζζηά ηδκ ηνμφζδ ζμο πάκς ζημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο (μπμηεδήπμηε ημοξ πνμζεββίγεζξ) ηυζμ οπεναμθζηά ζζπονή. Αεκ οπάνπεζ αζαζφκδ. Αεκ οπάνπεζ ακάβηδ κα ημκίγεζξ ηδκ ηαπφηδηα ζηδ γςή ζμο. Δ παθάνςζδ είκαζ βζα ζέκα ιζα ακαβηαία ζδζυηδηα, αθθά πνέπεζ κα επζηεοπεεί ιέζς ιζαξ κμδηζηήξ ζηάζδξ ιάθθμκ πανά ιε αζηήζεζξ παθάνςζδξ· αοηέξ ηείκμοκ κα εζηζάζμοκ ηδκ πνμζμπή πάκς ζημ θοζζηυ ζχια ηαζ κα πνμηαθέζμοκ – ελαζηίαξ ηδξ κμδηζηήξ ζμο πυθςζδξ – ιζα αολδιέκδ εζζνμή εκένβεζαξ. Δ εκένβεζα αημθμοεεί ηδ ζηέρδ. Τπάνπεζ πμθφξ πνυκμξ βζα ακάπηολδ ηυζμ εδχ υζμ ηαζ ζε άθθεξ ηαηαζηάζεζξ φπανλδξ… οκέπζζε ημ δζαθμβζζιυ ζμο ζηδκ ηανδζά ηζ υπζ ζημ ηεθάθζ,
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
463
παναημθμοεχκηαξ πνμζεηηζηά βζα μπμζαδήπμηε θοζζμθμβζηά απμηεθέζιαηα ακεπζεφιδηδξ θφζδξ· ακ ζοιαεί ηάηζ, ακάθενέ ημ. Μεηά ηδκ ακαπκεοζηζηή άζηδζδ πμο ζμο έπς δχζεζ, ζε παναηαθχ ηάκε ηδκ αηυθμοεδ δζαθμβζζηζηή ενβαζία: 1. Βηθχκδζε ηδκ Εενή Λέλδ, ημ Ο.Μ., δοκαηά, εηπκέμκηάξ ημ απ‟ ημ ηεθάθζ ζηδκ ηανδζά. 2. Οναιαηίζμο έπεζηα έκα πνοζυ ήθζμ, πμο ακαηέθθεζ αξγά πάκς απ‟ ημκ μνίγμκηα. Αεξ ημκ εαοηυ ζμο κα ζηέηεζ ιπνμζηά ημο ηαζ κα απμννμθάηαζ ανβά ιέζα ζηζξ αηηίκεξ ημο. Έπεζηα θακηάζμο ημκ εαοηυ ζμο υηζ δνα ζακ θαηυξ ή ζδιείμ δζααίααζδξ δζα ημο μπμίμο “ημ θςξ ημο αηηζκμαυθμο αοημφ Δθίμο πμο είκαζ ημ θςξ ηδξ Ώβάπδξ” ιπμνεί κα δζαποεεί πάκς ζ‟ υθμοξ υζμοξ πνμζεββίγεζξ. 3. Αζαθμβίζμο ζηζξ αηυθμοεεξ θέλεζξ: 1μξ ηαζ 2μξ ιήκαξ – Σμ θςξ ηδξ αβάπδξ. 3μξ ηαζ 4μξ ιήκαξ – Δ δφκαιδ ηδξ αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ. 4. Να πανειαάθθεζξ ζημ ζδιείμ αοηυ μπμζαδήπμηε εκδζάιεζδ ενβαζία ή ζδεαθζζηζηή οπδνεζία πμο πζεακυκ εκδζαθένεζαζ κα ηάκεζξ. 5. Σεθείςζε ιε ιζα αθζένςζδ ημο εαοημφ ζμο ηζ υθςκ υζςκ είζαζ ηζ έπεζξ, ζημ ένβμ ηδξ οπδνεζίαξ ηαζ πνςηανπζηά ζηδκ οπδνεζία ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Θα νςηήζεζξ πμζα πνυηεζηαζ κα είκαζ δ οπδνεζία ζμο. Ώοηή, αδεθθέ ιμο, εα ακαπηοπεεί απ‟ ημ δζαθμβζζιυ ζμο. Αεκ εκαπυηεζηαζ ζε ιέκα κα πς πμζα δναζηδνζυηδηα πνέπεζ κα αημθμοεήζεζ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο· δ ροπή ζμο πνέπεζ κα ημ ηάκεζ αοηυ. Ξένεζξ ήδδ ηάηζ απ‟ αοηυ ηαζ ζ‟ αοηυ ιπμνεί κα ακαθενεχ. ζμκ αθμνά εζέκα, ιείκε ζηαεενυξ ζηδκ πνμζπάεεζά ζμο κα αμδεήζεζξ ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Ώοηή πνέπεζ κα είκαζ δ πνςηανπζηή πνμζπάεεζα βζα πμθθά ιεθθμκηζηά πνυκζα υθςκ ηςκ αθδεζκχκ γδθςηχκ ζ‟ υθεξ ηζξ εζςηενζηέξ ζπμθέξ. Δ αμήεεζά ημοξ ιαξ πνεζάγεηαζ. Αε ζμο δίκς αζηήζεζξ βζα κα αημθμοεήζεζξ εηηυξ απυ ηδκ ακαπκεοζηζηή άζηδζδ πμο ζμο έπς πενζβνάρεζ ηζ μφηε εα αζπμθδεχ εζδζηά ιε ηδ θοζζηή ζμο ηαηάζηαζδ. Δ ιεηαηυπζζδ ηδξ εζηίαζήξ ζμο απ‟ ημ ηεθάθζ ζηδκ ηανδζά είκαζ μ ηαθφηενμξ ηνυπμξ βζα κα αμδεήζεζξ ηδ βεκζηή ζμο οβεία ηαζ κα ακαημοθίζεζξ ηδκ ηαηάζηαζδ ζημ ηεθάθζ πμο ζμο πνμηαθεί πνυαθδια. Θοιήζμο πάθζ υηζ δ εκένβεζα αημθμοεεί ηδ ζηέρδ· αοηυ ιπμνεί κα έπεζ έκα ηαηυ απμηέθεζια, πνμηαθχκηαξ οπεναμθζηή έκηαζδ, ή έκα ηαθυ απμηέθεζια, δδιζμονβχκηαξ ιζα απμδέζιεοζδ εκένβεζαξ ζε δζάθμνεξ ηαηεοεφκζεζξ υπμο ιπμνεί κα ελοπδνεηήζεζ ηαθφηενα. Θοιήζμο επίζδξ υηζ ιαγί ζμο πνέπεζ κα πνμπςνήζς ανβά, ελαζηίαξ ηδξ εζχηενδξ ροπμθμβζηήξ ζμο αζαζφκδξ ηαζ ηδξ ελςηενζηήξ ζμο έκηαζδξ. Μεθέηδζε ηαθά ημοξ ααζζημφξ ηυκμοξ ηδξ γςήξ ζμο· αοηυ εα αμδεήζεζ ηδκ ροπζηή ζμο ακάπηολδ ηαζ εα μδδβήζεζ ζε εβηανηένδζδ ιέπνζ ημ ηέθμξ. Ηνχιηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μζα πμθφ ζοβηεηνζιέκδ δζαδζηαζία ακαδζμνβάκςζδξ έπεζ πνμπςνήζεζ ζηδ γςή ζμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
464
οπυ ηδ δζεφεοκζδ ηδξ ροπήξ ζμο. Ώοηή έπεζ επζθένεζ ηνία βεβμκυηα ζηδ γςή ζμο: 1. Μζα ιεηαηυπζζδ ηδξ πνμζμπήξ ζμο απυ μνζζιέκα εζηζαηά ζδιεία (πμο ηα λένεζξ ηαθά) ζε άθθα εονφηενδξ ζδιαζίαξ. 2. Έκακ ακαπνμζακαημθζζιυ ηδξ υθδξ γςήξ ζμο πνμξ ηδκ ροπή ηαζ ηδκ ενβαζία ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο. 3. Μζα ακαδζεοεέηδζδ ηςκ εκενβεζχκ ηςκ θεπημθοχκ ζςιάηςκ, πμο πνμηαθεί πνυζηαζνδ δοζθμνία αθθά έπεζ πναβιαηζηή ηαζ δζανηή αλία. Δ δζαδζηαζία αοηή ήηακ δφζημθδ ηαζ πνμζπάεδζα ηνεζξ θμνέξ ζηδ δζάνηεζα ηςκ ηεζζάνςκ ηεθεοηαίςκ ιδκχκ κα ζε αμδεήζς ζαθχξ. Ώκανςηζέιαζ ακ είπεξ επίβκςζδ ημο ηναδαζιμφ ιμο ηαζ ηδξ ζηέρδξ ιμο υηακ πνμηαθμφζα αοηά ηα ζδιεία επαθήξ; Πνμζπάεδζε κ‟ ακαπηφλεζξ εοαζζεδζία ζημκ ηναδαζιυ ιμο ηαηά ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ, ζδζαίηενα ηδ ζηζβιή ηδξ Πακζεθήκμο. Τπήνπακ δφμ πανάβναθμζ ζηδκ ηεθεοηαία μδδβία πμο ζμο έδςζα, ζηζξ μπμίεξ επζζφνς λακά ηδκ πνμζμπή ζμο. οκμρίγμοκ ηδκ εοηαζνία ηαζ ημ πνυαθδιά ζμο. ε παναηαθχ κα ηζξ ιεθεηήζεζξ ηαζ κα ζημπαζεείξ ααεζά ηζξ ζοκέπεζέξ ημοξ. ηακ ημ ένβμ πενζβναθεί ηαεανά ηαζ ημ πνυαθδια ακηζιεηςπζζεεί εοεέςξ, είκαζ εοημθυηενμ κα ενβαζεείξ ιε κμδιμζφκδ ηαζ επμζημδμιδηζηά. Σμ ένβμ ζμο βζα ανηεηυ ηαζνυ πνέπεζ κα ζοκεπζζεεί ιε ηδκ επακεζηίαζδ, ηδκ επακεοεοβνάιιζζδ ηαζ ηδκ εζχηενδ ακαδζμνβάκςζδ. Μδκ λεπκάξ ηδκ πνμδβμφιεκδ εκημθή ιμο κα ζπεφδεζξ ανβά. Ηαλνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Δ πίεζδ ηςκ ηαζνχκ είκαζ πμθφ ιεβάθδ ηζ υιςξ ηαοηυπνμκα πνμέπεζ ιεβάθδ ακάβηδ πνμζμπήξ, Θέθς πνχηα απ‟ υθα κα ζμο ημκίζς πμφ ανίζηεηαζ μ ιεβαθφηενυξ ζμο ηίκδοκμξ ηαζ πνδζζιμπμζχ ζηυπζια ηδ θέλδ “ηίκδοκμξ”. Σμ ακηζθαιαάκεζαζ ιυκμξ ζμο, ημ λένς, αθθά δ επακέιθαζδ απυ ιένμοξ ιμο δε εα απμδεζπεεί ακχθεθδ. Σμ θοζζηυ ζμο ζχια είκαζ πμθφ εφεναοζημ ηαζ ζοκεπχξ πνέπεζ κα πεζνζζεείξ ηδ δφκαιδ ηαζ ηδκ πκεοιαηζηή εκένβεζα ιε εζδζηή θνμκηίδα· υπμο οπάνπεζ έκα αδφκαιμ ηζ εφεναοζημ ελςηενζηυ ηέθοθμξ, ηα εζχηενα θεπημθοή ζχιαηα ιπμνμφκ κα βίκμοκ πμθφ ηονζανπζηά· ηαεχξ εζζνέεζ δ δφκαιδ, ηα θεπημθοή αοηά ζχιαηα βίκμκηαζ γςηζηυηενα. Πμθθή δφκαιδ νέεζ απυ ζέκα αοηή ηδκ επμπή. Μδ ζοιπενάκεζξ απ‟ αοηή ηδκ παναηήνδζδ υηζ πνμζεββίγεζξ ηζ εθηφεζξ πενζζζυηενδ δφκαιδ απ‟ υζδ μζ ζοιιαεδηέξ ζμο, βζαηί δε ζοιααίκεζ ηάηζ ηέημζμ. Ώθθά μ θοζζηυξ ζμο ελμπθζζιυξ είκαζ ηέημζαξ θφζδξ χζηε απμηεθεί έκα πναβιαηζηυ πνυαθδια. Δ επαηυθμοεδ επίδναζδ ηαζ ζζπφξ ηςκ εζχηενςκ ζςιάηςκ – ζδζαίηενα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ ιε ηζξ ηνίζζιεξ θεζημονβίεξ ημο – είκαζ οπεναμθζηά ζζπονή ζηδκ έηθναζδ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Ώοηυ, ακηζθαιαάκμιαζ ηαθά, υηζ ημ λένεζξ ηζ μ ίδζμξ. Έκα απυ ηα πνμαθήιαηα πμο ακηζιεηςπίγεζ ηάεε Αζδάζηαθμξ (πμο δζδάζηεζ έκακ υιζθμ ιαεδηχκ ζακ αοηυκ) είκαζ πχξ κα ημοξ μδδβήζεζ ζημ επυιεκμ αήια, υηακ πμθθά απυ υζα ιπμνεί κα ημοξ πεζ είκαζ απθά ιζα έιθαζδ εηείκςκ πμο μζ ίδζμζ – ζακ πμθφ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
465
κμήιμκεξ γδθςηέξ – λένμοκ ήδδ. Βίκαζ θίβα υζα ιπμνχ κα ζμο πς πνμζςπζηά αοηή ηδ ζηζβιή. Έπεζξ ηυζδ πμθθή βκχζδ ηζ ακηζθαιαάκεζαζ ηαθά υηζ ημ ηφνζμ πνυαθδιά ζμο είκαζ μ ζςζηυξ πεζνζζιυξ ηδξ δφκαιδξ. Ίζςξ εα ζε αμδεήζς πενζζζυηενμ ακ ζε παναηαθέζς κα ιδ πεζνίγεζαζ ηδ δφκαιδ ηυζμ ζζπονά. Μάεε κα πνμζεββίγεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ηα πνμαθήιαηα ηδξ γςήξ ζμο, ημ ένβμ ζμο ζακ ιαεδηή, ηδ ζπέζδ ζμο ιε ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηζ υθα υζα ένπμκηαζ ζημ δνυιμ ζμο, κε ιηγφηεξε έληαζε. Υεζνίγεζαζ ζοκεζδδηά ημκ εαοηυ ζμο ηυζμ ζζπονά ηαζ ιε ηέημζα αζαζυηδηα χζηε ζοκηνίαεζαζ ζοκεπχξ ηαζ ηαηαζηνέθεζξ δζανηχξ ηζξ επαθέξ πμο έπεζξ, ημ ένβμ πμο ηάκεζξ ηαζ ηζξ βέθονεξ πμο εβηαεζζηάξ ακάιεζα ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ ημοξ άθθμοξ. Ώοηυ ηαζ πάθζ ημ λένεζξ. Θα ιε ηαηαθάαεζξ άναβε ηαζ εα ιε πζζηέρεζξ, αδεθθέ ιμο, ακ ζμο πς υηζ βζα ζέκα δ επίηεολδ ιζαξ εζχηενδξ δνειίαξ απμηεθεί ηδ δζέλμδμ βζα υθα ζμο ηα πνμαθήιαηα; Ο έκημκα δναζηήνζμξ κμοξ ζμο πμο ηζκείηαζ απ‟ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ιέπνζ ημ πέδζμ, απ‟ ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο ιέπνζ ηζξ θεπημιένεζεξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ ηαζ πμο δεκ είκαζ ήνειμξ μφηε βζα έκα θεπηυ απ‟ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ηδξ δυιδζδξ ζηεπημιμνθχκ, πξέπεη κα ιάεεζ κα ακαπαφεηαζ ήνεια ζημ θςξ. Πνέπεζ κα ιάεεζ κ‟ αληαλαθιά απθά, ηυζμ ιε ηδκ έκκμζα ηδξ ήνειδξ ζηέρδξ υζμ ηαζ ιε ηδκ αίζεδζδ ιζαξ ήνειδξ αηηζκμαμθίαξ. Συηε μζ ζηέρεζξ ζμο εα εκανιμκίγμκηαζ ηαζ εα ζιίβμοκ· ηυηε ηα ζπέδζα ζμο εα είκαζ επμζημδμιδηζηά ηαζ απαθθαβιέκα απ‟ ημκ εαοηυ· ηυηε εα βίκεζξ έκα ηέκηνμ εζνήκδξ ηζ έκα ζδιείμ αηηζκμαυθμο εκένβεζαξ πμο εα εκχκεζ ημοξ ακενχπμοξ ηαζ εα δνα ζακ ζοκεηηζηή δφκαιδ. Ώξ είκαζ θμζπυκ δ πνμζπάεεζά ζμο βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ δ επίηεολδ ηδξ εζχηενδξ αοηήξ δνειίαξ. Ώοηυ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ δε εα επδνεάζεζ ή ε‟ αθθάλεζ ημ ζηυπμ ημο ένβμο ζμο· δε εα ελμοδεηενχκεζ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ ηζξ ιεευδμοξ ιε ηζξ μπμίεξ επζδζχηεζξ κα αμδεήζεζξ ημ ένβμ ιμο. Χζηυζμ εα επδνεάζεζ ηδκ πμζυηδηα ηαζ ημ νοειυ εηείκμο πμο επζδζχηεζξ κα ηάκεζξ ηαζ εα ζμο ελμζημκμιήζεζ πμθφ πνυκμ μ μπμίμξ πνμξ ημ πανυκ δαπακάηαζ ζε ζοκεπή ακαδυιδζδ. Πνμθοθάλμο ηδ ζηζβιή ηδξ πακζεθήκμο ηάεε ιήκα ηαζ ζδζαίηενα ηδ ζηζβιή ηδξ Πακζεθήκμο ημο ΜαΎμο απυ οπενδζέβενζδ, αθθά ιδκ απμθεφβεζξ ηδκ επαθή ιε ηδκ πκεοιαηζηή αοηή εκένβεζα. Πνμθοθάλμο απυ ηδκ οπενέκηαζδ ηζ έηζζ εα απμηηήζεζξ ιζα αθδεζκυηενδ αίζεδζδ ακαθμβίαξ. Δ Εενανπία πενζιέκεζ οπμιμκεηζηά ηδκ ηανπμθμνία ηςκ πνμζπαεεζχκ ηδξ, αθμφ ηάκεζ υθα υζα ιπμνμφκ κα βίκμοκ ζε υθα ηα πεδία. Σδ δζανηή αοηή πνμζμπή ηαζ άβνοπκδ ακαιμκή πνέπεζ κα ιζιμφκηαζ υθμζ μζ ιαεδηέξ. Να εκμζηείξ ζοκεπχξ ζημκ Οίημ ηδξ Δνειίαξ, αδεθθέ ιμο, αθθά ιδκ εθαηηχκεζξ ηδκ οπδνεζία ζμο. Σα πάκηα είκαζ γήηδια εζχηενμο πνμζακαημθζζιμφ ηαζ ζηάζδξ· δεκ είκαζ γήηδια ελςηενζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Ώοηή ιπμνεί κα παναιείκεζ ίδζα ή αηυιδ κα επζηαποκεεί ηαζ κα βίκεζ δοκαιζηυηενδ, αθθά δ πμζυηδηα ηαζ δ εκενβμπμζυξ γχζα ανπή ιπμνεί κα είκαζ ορδθυηενδ, πζμ αβαπδηζηή, πθδζζέζηενδ ζημ ηέκηνμ ηαζ ζοκεπχξ εξεκφηεξε. Δ ιυκδ άζηδζδ πμο εα ζμο δχζς αοηή ηδ ζηζβιή είκαζ δ ελήξ: 1. Μζα απθή ακαπκεοζηζηή άζηδζδ…
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
466
2. Έπεζηα ηάεζζε ζε ηέθεζα εζχηενδ ζζβή ηαζ δνειία βζα δεηαπέκηε θεπηά, πςνίξ κα βθζζηνάξ ανκδηζηά ζε ιζα ηαηάζηαζδ διζφπκςζδξ, αθθά έπμκηαξ εκενβά επίβκςζδ ημο εζχηενμο εηείκμο ηέκηνμο δνειίαξ ηαζ εζνήκδξ υπμο έπμοκ ηδκ έδνα ημοξ δ πανά ηαζ δ ιαηανζυηδηα. 3. ηακ κζχζεζξ υηζ υθα ηα ζχιαηά ζμο είκαζ ήνεια ηζ υηζ “ήνεεξ ζημκ ηυπμ ηδξ ζζςπδθήξ, ζενήξ ακάπαοζδξ”, ηυηε αθζενχζμο ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο, εέημκηαξ ημκ εαοηυ ζμο ζηδ δζάεεζδ εηείκςκ πμο οπδνεημφκ αοηυ ημ πέδζμ. 4. Έπεζηα πεξ: “Υςνίξ κα γδηχ ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ, δζαπφκς αβάπδ”. Έπε ηαηά κμο: α. Σμκ άιεζμ μζημβεκεζαηυ ζμο ηφηθμ. α. Σμοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηαζ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. β. Σμ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. δ. Σδκ Ώκενςπυηδηα. 5. Σεθείςζε ιε ηδκ Βοθμβία. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο ηαζ είεε, αδεθθέ ιμο, δ εζνήκδ πμο λεπενκά ηδκ ηαηακυδζδ κα ακηαιείρεζ υθεξ ηζξ πνμζπάεεζέξ ζμο. Ηνχληνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Βζηίαζε ηδ εέθδζδ πάκς ζημ άιεζμ ηαεήημκ ηαζ ιδ πάκεζαζ ζημοξ θααφνζκεμοξ ηδξ δοκαηυηδηαξ. Με ηδ δζηή ζμο εθεφεενδ εέθδζδ ακέθααεξ κα ενβαζεείξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηαζ κα ζοκενβαζεείξ ιε ημοξ ενβάηεξ πμο πνμζπαεμφκ κα πνμςεήζμοκ ηα ένβα πμο ημοξ ακαηέεδηακ. Αεζιεφεδηεξ ζε δφμ ζηζβιέξ αθμζίςζδξ ηαζ πναβιαηζηήξ ηαηακυδζδξ κα ζοκενβαζεείξ ιε ημ ένβμ ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Μδκ αθήκεζξ ηδκ μιμνθζά εηείκμο πμο εα ιπμνμφζε κα βίκεζ, κα ζε μδδβήζεζ κα λεπάζεζξ αοηυ πμο έπεζ ανπίζεζ· αθθζχξ ιπμνεί κα πνμζβεζςεείξ ζημκ ηυζιμ ηδξ πθάκδξ ηαζ ηδξ επαηυθμοεδξ ιαηαζυηδηαξ. Έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ, δχζε θμζπυκ απυ ηα πθμφηδ ηδξ ηαηακυδζήξ ζμο. ηακ ημ μιαδζηυ ένβμ είκαζ επζηοπέξ, είκαζ βζαηί μ ελμπθζζιυξ ημο μιίθμο εκζζπφεηαζ απ‟ αοηυ πμο έπεζ κα δχζεζ ηάεε άημιμ. Δ εκένβεζα ηδξ ιμκάδαξ απμννμθάηαζ απυ μθυηθδνμ ημκ υιζθμ ηζ έηζζ αολάκεηαζ ημ μιαδζηυ απμηέθεζια ζηδκ οπδνεζία. Ο υιζθμξ βίκεηαζ ηυηε ζηακυξ κα ιεηαημπζζεεί ζ‟ έκα ακχηενμ πεδίμ οπδνεζίαξ ηαζ ζοκείδδζδξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Ηαλνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΒΚΛΒΚΣΒ ΦΕΛΒ, ‟ έπς παναημθμοεήζεζ ιε πνμζμπή ηαζ ηαηακυδζδ ζηδ δζάνηεζα ημο πεναζιέκμο πνυκμο. Ξένς ηζ έπεζξ οπμζηεί ηαζ ημ ιέβεεμξ ηςκ δοζημθζχκ ηαζ ηςκ πνμαθδιάηςκ ζμο. Ώοηά ηα ακηζιεηχπζζεξ υπςξ ζοκήεςξ ιε εάννμξ. Σμ πανεθευκ ανίζηεηαζ πίζς ζμο ηαζ πανυηζ ζε παναηδνμφζα ιε ακδζοπία ιέπνζ πνζκ θίβεξ εαδμιάδεξ, δεκ ημ ηάκς πζα. Μπμνείξ ηαζ εα βίκεζξ ιζα μθμηθδνχκμοζα δφκαιδ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ. Μζα ιεβάθδ δζαδζηαζία ιεημοζίςζδξ ηςκ ηαηχηενςκ εκενβεζχκ ζοκηεθείηαζ ιέζα ζμο, πμο πνμςεείηαζ υπςξ πάκηα ιέζς ημο δθζμπθεβιαηζημφ ηέκηνμο – ημο ιεβάθμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
467
αοημφ ηαεανηήνζμο ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Ώοηή οπήνλε βζα ζέκα ιζα ημνοθαία ηνίζδ ζηδ γςή ζμο, ιζθχκηαξ εζςηενζηά, ακ ηαζ ηα απμηεθέζιαηά ηδξ ιπμνεί κα πνμηαθέζμοκ ελςηενζηά βεβμκυηα. Σα ηεθεοηαία είκαζ (δεκ είκαζ;) ιζηνήξ ζδιαζίαξ ζοβηνζκυιεκα ιε ηα εζχηενα ζοιαάκηα. Τπήνλακ ζηζβιέξ ηαηά ηζξ μπμίεξ δ ηαηάζηαζδ ήηακ ηνίζζιδ. ε ηνεζξ ηέημζεξ ζηζβιέξ ημκ πεναζιέκμ πνυκμ πανεκέαδκ ζαθχξ ηαζ πμνήβδζα ηδ αμήεεζά ιμο, πανυηζ εζφ αέααζα δεκ ημ ήλενεξ. Μπμνχ άναβε ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ κα ζμο δχζς έκα ιάεδια πμο πνέπεζ κα ιάεμοκ υθμζ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ; Μζα ηέημζμο είδμοξ πανέιααζδ απυ έκακ επζηδνμφκηα Αάζηαθμ ή Αζδάζηαθμ είκαζ ηάηζ πμο πνέπεζ κα ζοιααίκεζ ζπάκζα ηαζ ηάηζ πμο υθμζ μζ ζοκεζδδημί ιαεδηέξ επζδζχημοκ κα απμθεφβμοκ· ηάηζ πμο πμηέ δεκ πενζιέκμοκ ηαζ πμηέ δε γδημφκ. Δ ζοκεζδδηή ιαεδηεία ιυκμ ηχνα ακμίβεζ ιπνμζηά ζμο ζακ απμηέθεζια αοηήξ ηδξ ειπεζνίαξ ηαζ ζηδ δζάνηεζα ημο αζοκείδδημο ζηαδίμο πνάβιαηζ αμδεμφιε πενζζηαζζαηά. Ώοηυ έηακα. Θα ζμο γδημφζα κα εεςνήζεζξ υηζ δ δζαδζηαζία εκυξ ηέημζμο ζοβηεηνζιέκμο ακαπνμζακαημθζζιμφ ηαζ ιεημοζίςζδξ έπεζ πζα ηεθεζχζεζ – ίζςξ βζα μθυηθδνδ ηδ γςή αοηή. Έπεζξ πενάζεζ ζ‟ έκα ααειυ απμδέζιεοζδξ ηαζ είζαζ απεθεοεενςιέκμξ βζα οπδνεζία ιε ιζα έκκμζα πμο δεκ ήηακ εθζηηή πνμδβμοιέκςξ. Σχνα ζμο γδηχ κα πενάζεζξ ανηεημφξ ιήκεξ ζε πθήνδ δνειία, δίκμκηαξ ζημ δθζαηυ πθέβια ημ πνυκμ κα παθανχζεζ ηαζ ζημκ εβηέθαθμ ηαζ ημ κμο ζμο ημ πνυκμ κα πνμζανιμζεμφκ ζημοξ κευηενμοξ νοειμφξ. Μδκ ηάκεζξ ζπέδζα αθθά αημθμφεδζε ηζξ βναιιέξ ηδξ οπδνεζίαξ ηαεχξ ακμίβμοκ ηαζ ηαεχξ ένπμκηαζ ζηδκ πνμζμπή ζμο μζ ακάβηεξ. Αε πνεζάγεζαζ κα ζμο γδηήζς κα ζηαεείξ ημκηά ζημ ένβμ ιμο ηαζ ζηα πνάβιαηα πμο επζπεζνχ κα ηάκς ζημκ ηυζιμ, βζαηί λένς πςξ εα ημ ηάκεζξ. Δ ροπή ζμο ημ απαζηεί απυ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ηαζ εα ζε ανεζ πάκημηε έημζιμ. Παναηάης είκαζ έλζ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ πμο δζάθελα βζα κα ηζξ ιεθεηήζεζξ. Θα αθζενχζεζξ άναβε ζ‟ αοηέξ δεηαπέκηε θεπηά ήνειδξ ζηέρδξ ηάεε ιένα; 1μξ ιήκαξ – Βίιαζ έκα ςδζηυ πμοθί. ζμζ είκαζ ρδθά ζημκ αένα ιπμνμφκ κ‟ αημφζμοκ ημ ηναβμφδζ ιμο. Οζ ζφκηνμθμί ιμο πνμζηοκδηέξ κζχεμοκ ηδ πανά ιμο. 2μξ ιήκαξ – Βίιαζ μ θςηυξ ηδξ ηανδζάξ. Σμ άνςια ηδξ ηανδζάξ πνέπεζ κα βειίζεζ ημκ αένα βφνς ιμο ηαζ κα λεημονάγεζ ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο. 3μξ ιήκαξ – Βίιαζ ιζα ήνειδ θίικδ. Σίπμηε δεκ πνέπεζ κα ηαηαζηνέρεζ αοηή ηδκ εζνήκδ, βζαηί υθα βφνς ιμο πνεζάγμκηαζ αοηή ηδκ εζνήκδ ηαζ ηδκ δνειία πμο δίκμοκ ηα βαθήκζα κενά. 4μξ ιήκαξ – Βίιαζ έκαξ ζηένεμξ θυθμξ υπμο πκέεζ εθεφεενδ δ αφνα ημο Θεμφ. Οζ ημοναζιέκμζ πνμζηοκδηέξ πάκς ζημ Ανυιμ ανίζημοκ δνμζενή δφκαιδ ηαζ ημκςηζηή γςή πάκς ζ‟ αοηυ ημ θυθμ. 5μξ ιήκαξ – Βίιαζ ιζα θςκή πμο ηαθεί ηαζ θένκεζ πανά βζαηί αθέπς ημ υναια. 6μξ ιήκαξ – θα υζα είιαζ ηζ υθα υζα έπς ακήημοκ ζημοξ άθθμοξ, υπζ ζε ιέκα. Σμ ένβμ πμο ζπεδζάγεζξ ηχνα ηαζ βζα ημ μπμίμ ιμο έπεζξ ιζθήζεζ, εα ανηέζεζ βζα ηδκ ενβαζία ζμο ημοξ θίβμοξ επυιεκμοξ ιήκεξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
468
Ηνχιηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώξ ιζθήζμοιε ζήιενα βζα ηζξ δοζημθίεξ ημο Ανυιμο ηζ αξ επζδζχλμοιε έηζζ κα ακαηαθφρμοιε πμζα είκαζ ηα ειπυδζα ηαζ ηα πνμαθήιαηα πμο πνέπεζ κ‟ ακηζιεηςπίζεζξ. Έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ δοζημθίαξ, επαηυθμοεμ ηδξ έκημκδξ νεοζηυηδηαξ ημο κμο ζμο, ααζίγεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ ιεηαθένεζαζ απυ ηδκ έηηδ αηηίκα ζηδ δεφηενδ· έηζζ ζ‟ αοηή ηδκ εβςζηή ιεηαηυπζζδ οπάνπεζ ιεηαθμνά εκένβεζαξ. Πενκάξ απυ ιζα εκδζάιεζδ πενίμδμ. Έκαξ ή δφμ απυ ημοξ άθθμοξ ιαεδηέξ ιμο αζπμθμφκηαζ επίζδξ ιε ημ ίδζμ ένβμ, αθθά ημ έπμοκ ζπεδυκ ζοιπθδνχζεζ. Σμ απμηέθεζια επάκς ζε ιενζημφξ απ‟ αοημφξ είκαζ ηονίςξ θοζζηυ ηζ επίζδξ επάκς ζημ ηέκηνμ ηδξ ηανδζάξ. Με ζέκα ημ απμηέθεζια έβζκε αζζεδηυ ζημ κμδηζηυ ζχια ηαζ ζημ ηέκηνμ ημο θαζιμφ. Δ θοζζηή ηαηάζηαζδ πμο ζε δοζπεναίκεζ δεκ πνμένπεηαζ απ‟ αοηή ηδ ιεηαηυπζζδ. Πνμαάθθεζ έκα εκδζαθένμκ βεβμκυξ ηαζ εα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ζ‟ αοηυ. Δ ζφκδεζή ζμο ι‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ηαζ ζοκεπχξ ιε ιέκα μθεζθυηακ ζηδκ χεδζδ ηδξ ροπήξ ζμο βζα επαθή ιε έκακ ζζπονυ δεοηεναηηζκζηυ ηναδαζιυ, έηζζ χζηε κα ζμο επζηνέρεζ κα ηάκεζξ ηδκ απαναίηδηδ αθθαβή ιε ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα ηζ εοημθία. Βίκαζ ελαζνεηζηά πνήζζιμ βζα ζέκα κα επζθένεζξ ηδκ ακαβηαία αοηή ζηαεενμπμίδζδ ιέζα ζ‟ έκα ηέκηνμ δεφηενδξ αηηίκαξ. Θα ήεεθα κα ζοθθμβζζεείξ ηζξ ζοκέπεζεξ αοηήξ ηδξ δήθςζδξ ηαζ κα πνμζπαεήζεζξ κα ακηζθδθεείξ ηδκ ακάβηδ ηαζ ημ ηάθεζια ηδξ ροπήξ ζμο βζα ιζα ηέημζα ζηαεενμπμίδζδ ηαζ ηδκ επείβμοζα ακάβηδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο βζα ηδκ εξεκία πμο δζαπφκεηαζ απυ έκακ υιζθμ δεφηενδξ αηηίκαξ. Γζα ζέκα δε εα οπάνλεζ πναβιαηζηή επίηεολδ ζ‟ αοηή ηδ γςή ακ δε ιάεεζξ ηδ κμδηζηή αοηή δνειία ηαζ ηδκ εζνδκζηή αοηή δναζηδνζυηδηα πμο πνμένπεηαζ απ‟ ημ κα αβαπάξ αθδεζκά ζακ ροπή, απυ ιζα πθήνδ απμπή απ‟ υθεξ ηζξ ααζακζζηζηέξ αιθζαμθίεξ, απ‟ ηδ ζηαεενμπμίδζή ζμο βζα ιεθθμκηζηυ ένβμ, επζημζκςκία ηαζ έηθναζδ ιέζα ζημ μιαδζηυ ζμο ηέκηνμ ηζ απυ έκα λενίγςια ηάεε ηνζηζηήξ πμο πανμοζζάγεζ ζοκεπχξ μ οπενεκενβδηζηυξ ζμο κμοξ. Δ κμδηζηή αοηή ακδζοπία (ακ ιπμνχ κα ηδκ μκμιάζς έηζζ, αδεθθέ ιμο, πςνίξ κα ζ‟ εκμπθχ οπεναμθζηά) επζηείκεηαζ ζοπκά απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ ημ λνεηηθφ ζνπ ζψκα, υπςξ ηζ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο, ανίζηεηαζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα. Οζ ζοκέπεζεξ πμο ζοκμδεφμοκ ημ βεβμκυξ αοηυ εα ζμο βίκμοκ αιέζςξ θακενέξ. Ώξ ημζηάλμοιε ημ πνυαθδιά ζμο υπςξ είκαζ: Πνχημ, πνέπεζ κα ακαβκςνζζεεί ιζα ηνίζδ ζηδ γςή ηδξ ροπήξ υηακ δ εκένβεζα ιεηαημπίγεηαζ απυ ηδκ εζηία ιζαξ εθάζζμκμξ αηηίκαξ ζ‟ εηείκδ εκυξ ηέκηνμο ιείγμκμξ αηηίκαξ. Βπεζδή δ πνμζςπζηυηδηά ζμο ανίζηεηαζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα, είκαζ ηακμκζηά ηαζ δοκαιζηά ιμκμθζεζηή ηζ αοηυιαηα εβςηεκηνζηή· δ ηαηάζηαζδ αοηή δε δζεοημθφκεηαζ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ δ δφκαιδ ηδξ μθμηθδνςιέκδξ πνμζςπζηυηδηαξ νέεζ ιέζς εκυξ πνχημο αηηζκζημφ κμδηζημφ ζχιαημξ. Ώοηυ πνμηαθεί ακαπυθεοηηα ηα ζοκμδεοηζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ έκημκδξ επζηέκηνςζδξ (δεκ είπα εβςζζηζηήξ, αδεθθέ ιμο) ηαζ ηδξ εκενβμφ αεααζυηδηαξ, ηδξ οπενηνμθζηήξ έθεζδξ (ζοπκά εκηεθχξ μνεήξ θφζδξ, αθθά πενζζηαζζαηά υπζ ηυζμ μνεήξ) ηαζ ηδξ δφκαιδξ κα ακαθφεζξ ηαζ ζοπκά κα επζηνίκεζξ άθθμοξ, ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ηαζ ηα ένβα ημοξ. Ο κέμξ ηναδαζιυξ ζημκ μπμίμ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
469
ζε μδδβεί δ ροπή ζμο (εηείκμξ ηδξ δζεφνοκζδξ ηαζ ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ ζοκ ηδ δφκαιδ κα ζοκεέηεζξ ηαζ κα ηαηακμείξ) είκαζ ζε ηάπμζεξ θάζεζξ ημο πμθφ ζζπονυξ βζα ζέκα ηαζ δεκ έπεζξ ςξ ηχνα μνβακχζεζ ηζξ ακηζδνάζεζξ ημο. ε μδδβεί ζε ιζα ζοβηεηνζιέκδ (ηαζ ζοπκά ζπεδυκ ακελέθεβηηδ) ηάζδ κα ηαοηίγεζαζ ιε ηάεε θακηαζηζηή άπμρδ, κα ηα αθέπεζξ υθα ιε απμνία ακ ηαζ ζπάκζα ιέπνζ ηδκ ηανδζά ηδξ ηαζ κ‟ αββίγεζξ ζηζβιζαία ηδ ιζα ή ηδκ άθθδ ζηάζδ ζηέρδξ ηαζ ζοκαζζεήιαημξ. Οζ ακηζδνάζεζξ αοηέξ δεκ παναιέκμοκ ανηεηά χζηε κα ζμο επζηνέρμοκ κα ηαηακμήζεζξ αθδεζκά. Ένπεζαζ ζ‟ επαθή ιε ακενχπμοξ ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζοκείδδζήξ ημοξ, αθθά υπζ ζοπκά ζηδκ ηανδζά ή ηδ γςή ημοξ. Θα δεπεείξ άναβε αοηή ηδ δζάβκςζδ, αδεθθέ ιμο ηαζ θίθε ιμο; Ξένεζξ ηδκ έκημκδ επζεοιία ιμο κα ζε δς ζηαεενμπμζδιέκμ βζα ημ οπυθμζπμ αοηήξ ηδξ γςήξ, πςνίξ κα πάκεζξ πνυκμ ηαζ κα επζηοβπάκεζξ ζαθχξ επμζημδμιδηζηά απμηεθέζιαηα ιέζα ζημκ υιζθυ ζμο ηαζ ιέζα ζημ ηέκηνμ ζημ μπμίμ ζ‟ έπεζ ηαηεοεφκεζ δ ροπή ζμο. Σα επμζημδμιδηζηά αοηά απμηεθέζιαηα εα ηανπμθμνήζμοκ ακ εζηζάζεζξ ηζξ δοκάιεζξ ζμο ιέζα ζ‟ έκα ηναδαζιζηυ ηέκηνμ δεφηενδξ αηηίκαξ, βζαηί αοηυ εα αμδεήζεζ ηδ ιεηαηυπζζδ ηςκ εκενβεζχκ ιε ηζξ μπμίεξ ειπθέηεηαζ ηχνα δ ροπή ζμο. Ώοηυ ημ δεφηενμ αηηζκζηυ ηναδαζιζηυ ηέκηνμ ιπμνεί κα είκαζ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ιε ημκ μπμίμ ζοκδέεζαζ ηχνα· ιπμνεί κα είκαζ ηάεε άθθδ μιάδα, μνβάκςζδ ή ζπμθή ζηέρδξ· ιπμνεί κα είκαζ ηχνα ακηζηεζιεκζηυ βζα ζέκα ή απθά οπμηεζιεκζηυ ηαζ ιδ ακηζθδπηυ. Ώκ δ ροπή ζμο πνυηεζηαζ κα ηάκεζ ηδκ ακαβηαία ιεηαηυπζζδ ζ‟ αοηή ηδ γςή, είκαζ μοζζχδεξ κα εζηζαζεείξ ηαζ κα παναιείκεζξ ζπεηζηά ζηαηζηυξ ιέζα ζημ επζθεβιέκμ ηέκηνμ ζμο βζα πμθφ ηαζνυ. Ώθθζχξ δ ροπή ζμο εα ακαβηαζεεί κα ακααάθεζ ηδκ ακαβηαία ιεηαηυπζζδ ιέπνζ ηδκ επυιεκδ γςή. Βίκαζ εκδζαθένμκ κα δεζ ηακείξ ηδκ αζηία ηςκ βεβμκυηςκ ιέζα ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζοκείδδζήξ ημο, κ‟ ακηζθδθεεί ημ δζαοβέξ θςξ πμο ιενζηέξ θμνέξ πέθηεζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ πάκς ζηα θάεδ ηαζ κα βκςνίγεζ ηζ είκαζ εηείκμ πμο πνέπεζ κα ηάκεζ. Ο κμοξ ζμο είκαζ πάκημηε ενεοκδηζηυξ. Καεήημκ ιμο είκαζ πάκηα κα ζε λακανίπκς πίζς ζηζξ απμνίεξ ζμο ηαζ κα θνμκηίγς κα ηζξ απακηάξ μ ίδζμξ. Θα ζμο γδημφζα κα ακηζθδθεείξ ηδκ πθαηζά πνμμπηζηή πμο μ βυκζιμξ, οπενεκενβδηζηυξ ζμο κμοξ θένκεζ ζε ηάεε απμνία ηαζ ηδ πθαηζά έηηαζδ ηςκ ηοπαίςκ ηαζ ζπεηζηχκ ενςηήζεςκ πμο οπμαάθθεζ. Αε εα έθενκα ζηδκ πνμζμπή ζμο αοηυ ημ εέια ακ δεκ ακηζθαιαακυιμοκ υηζ έκαξ ηέημζμξ πενζεηηζηυξ κμοξ, πμο ακαπηφπεδηε ιέπνζ ημ ζδιείμ πμο έπεζ θηάζεζ μ δζηυξ ζμο, είκαζ έκα πμθφηζιμ πνμζυκ πμο ζε ηαεζζηά εοαίζεδημ υζμ ηαζ πενζεηηζηυ – ιε ηδκ ακχηαηδ έκκμζα αοηχκ ηςκ θέλεςκ. Έκαξ ηέημζμξ κμοξ είκαζ έκα ααζζηυ απαζημφιεκμ βζα υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ηαζ υθμοξ ημοξ οπμρδθίμοξ βζα ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Ώθθά έκαξ ηέημζμξ κμοξ πνεζάγεηαζ ζοβηεηνζιέκμ έθεβπμ, ζοκεηή ζοζπέηζζδ ι‟ έκα ζηαεενυ ηέκηνμ ηαζ πενζμνζζιυ ιέζα ζε υνζα. Άθδζε ηδκ απθυηδηα, αδεθθέ ιμο, κα είκαζ μδδβυξ ζμο ηαζ ηδκ πνμζδθςιέκδ αβάπδ ηφνζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζμο ζημπυξ. Αζάθελε έκα πεδίμ οπδνεζίαξ πμο κα έπεζ ηαεμνζζιέκα υνζα – βζαηί υθμζ μζ ιαεδηέξ είκαζ πενζμνζζιέκμζ ηαζ δεκ ιπμνμφκ κα ηαθφρμοκ ιζα πθακδηζηή πενζμπή ζηζξ ζηέρεζξ ημοξ. Έπεζηα ενβάζμο – κμδηζηά ηαζ θοζζηά – ιέζα ζ‟ αοηά ηα υνζα. Δ ζοιπθήνςζδ ηάπμζμο αοημπνμζδζμνζζιέκμο ένβμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
470
ιέζα ζημ πεδίμ ηςκ ηανιζηχκ πενζμνζζιχκ ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ υπμο ζε έπεζ νίλεζ ημ πεπνςιέκμ ζμο είκαζ υθα υζα απαζημφκηαζ βζα ζέκα. Σζ εηπθδνχκεζξ αοηή ηδ ζηζβιή; Τπάνπεζ ιυκμ έκα μνζζιέκμ εφνμξ πνυκςκ ιπνμζηά ζμο ζηδκ δθζηία πμο έθηαζεξ ηζ έπεζξ έκα εφεναοζημ ζχια. Δ οπδνεζία ζμο αξ πενζμνζζεεί ιέζα ζημ πεδίμ επαθήξ υπμο ανίζηεζαζ ηζ αξ ιδκ εηηείκεηαζ ζ‟ μθυηθδνμ ημκ πθακήηδ. Τπάνπεζ άναβε ηακέκα γήηδια ιεβαθφηενμ ή ζδιακηζηυηενμ απ‟ ημ κα εηπθδνχζεζξ ημ ένβμ ζμο ηαζ κα ημ θένεζξ ζε πθδνυηδηα πνμημφ πενάζεζξ ζηδκ άθθδ πθεονά ηαζ κα ημ ηάκεζξ ζημκ ηυπμ πμο ανίζηεζαζ ηαζ ιε ημοξ επζθεβιέκμοξ ζοκηνυθμοξ ζμο; Πίζηερέ ιε υηακ ζε αεααζχκς πςξ δεκ επζδζχης κα απμθφβς ηζξ ενςηήζεζξ πμο ίζςξ οπμαάθεζξ, αθθά ακ ιπμνέζς κα ζε αθοπκίζς ζηδκ ακηίθδρδ ηδξ ακάβηδξ βζα “πκεοιαηζηυ πενζμνζζιυ” (υπςξ μκμιάγεηαζ εζςηενζηά υηακ μνίγμοιε ηδ ζηαδζμδνμιία εκυξ ιαεδηή ιέζα ζηα υνζα ημο ένβμο ημο) ηαζ κα θένς ζηδκ πνμζμπή ζμο ηδκ ακάβηδ επίηεολδξ ημο ζηυπμο πμο έεεζεξ υηακ άνπζζεξ κα ενβάγεζαζ ιαγί ιμο, εα ζ‟ έπς αμδεήζεζ πμθφ. Βίιαζ αέααζμξ υηζ εα ζοθθάαεζξ ηδ ζμθία αοηχκ ηςκ παναηδνήζεςκ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα ηζ εδχ πανμοζζάγεηαζ λακά έκα πνυαθδια βζα ζέκα. Πάκς ζ‟ αοηυ δε πνεζάγεηαζ κα επεηηαεχ, εηηυξ ιυκμ βζα κα ζμο εοιίζς υηζ έκα αζηνζηυ ζχια έηηδξ αηηίκαξ (υζμκ αθμνά έκα ιαεδηή) πνμδζηάγεζ έκημκδ πνμζηυθθδζδ ζε ιζα βναιιή ζηέρδξ, ζε ιζα ζδέα, ιζα μιάδα, έκα πνυζςπμ ή ιζα ζηάζδ ή ζε ιζα πνμηαηάθδρδ. Ώοηέξ ιπμνεί κα είκαζ μνεέξ ή θακεαζιέκεξ αθθά δ ηάζδ βζα πνμζηυθθδζδ είκαζ δοκαιζηά πανμφζα ηαζ ιπμνεί κα είκαζ έκα ιεβάθμ πνμζυκ ή έκα ηφνζμ ειπυδζμ. Πάκηςξ – ηαζ πάθζ βζα έκα ιαεδηή – μπμζαδήπμηε έκκνλε ηδέα (εηηυξ απυ εηείκδ ημο μνεμφ πκεοιαηζημφ πνμζακαημθζζιμφ) ιπμνεί κα είκαζ ειπυδζμ βζα ηδκ πνυμδμ, ακ οπμηζκείηαζ θακαηζηά. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζηδκ έαδμιδ αηηίκα ηζ αοηυ ζοκηεθεί ζηδκ μθμηθήνςζδ ηαζ ηδκ απμηεθεζιαηζηυηδηα. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ ιπμνεί κα δδθςεεί υηζ είκαζ: 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ.
Γκςνίγεζξ ηυζα πμθθά χζηε εα ηαηαθάαεζξ εφημθα πχξ αοηυ ζπδιαηίγεζ έκακ πμθφ πθμφζζμ ζοκδοαζιυ εκενβεζχκ ηζ άενμζζια δοκάιεςκ, πανμοζζάγμκηαξ ζοβηεηνζιέκδ εοηαζνία ηζ επίζδξ μνζζιέκα πμθφ ζοβηεηνζιέκα πνμαθήιαηα. Γζα ζέκα μ μιαδζηυξ δζαθμβζζιυξ είκαζ μοζζχδδξ· εα ζοιαάθεζ κα αμδεήζεζ ηδκ ροπή ζμο ζημ ένβμ ηδξ γςήξ ηδξ ηαζ κα ζε μθμηθδνχζεζ ιέζα ζε ιζα δεοηεναηηζκζηή ζθαίνα επζννμήξ, πμο εα είκαζ πναβιαηζηά πνήζζιδ. Ώδεθθέ ιμο, δελ ηαλζδεφμοιε ιυκμζ. Γζα ζέκα πάθζ δ μιαδζηή αβάπδ, δ μιαδζηή ηαηακυδζδ, δ μιαδζηή εοηοπία ηζ δ μιαδζηή ενβαζία είκαζ μοζζχδεζξ βζα ηδκ πνυμδμ, ηδκ πναβιαηζηή εοηοπία ηαζ ηδκ ηαθή θοζζηή οβεία. Με ηδκ μιαδζηή ενβαζία ηζ επαθή ένπεηαζ ακαημφθζζδ απυ ηδκ εζχηενδ έκηαζδ δζα ημο ιενζζιμφ ηδξ δφκαιδξ. Έπεζξ έκα εφεναοζημ ζχια ηαζ ιεηαθένεζξ πμθθή δφκαιδ. Αζαζηυνπζζέ ηδκ ζημοξ αδεθθμφξ ζμο.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
471
Θα ζε παναηαθμφζα κα αθμζζςεείξ ζηζξ πέκηε ιένεξ ηδξ Βπαθήξ ηδξ Πακζεθήκμο, ηαεζζηχκηαξ ηζξ εαδμιάδεξ ιεηαλφ ηάεε πακζεθήκμο απθά πνμηαηανηηζηέξ βζα ημ ένβμ πμο εα βίκεζ ηζξ πέκηε αοηέξ ιένεξ. ε παναηαθχ επίζδξ κα πάνεζξ ημοξ Κακυκεξ ημο Ανυιμο (πμο εα ανεζξ πνμζανηδιέκμοξ ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία) ηαζ κα ημοξ ιεθεηήζεζξ. Έπμοκ αμδεήζεζ πμθθμφξ ακενχπμοξ. ΟΙ ΚΑΝΟΝΔ ΣΟΤ ΓΡΟΜΟΤ
1. Ο Ανυιμξ δζακφεηαζ ζημ πθήνεξ θςξ ηδξ ιέναξ, πμο νίπκεηαζ πάκς ζηδκ Ώηναπυ απυ Βηείκμοξ πμο βκςνίγμοκ ηαζ μδδβμφκ. Σίπμηε δεκ ιπμνεί ηυηε κα ηνοθηεί ηαζ ζε ηάεε ζηνμθή πάκς ζ‟ αοηυ ημ Ανυιμ μ άκενςπμξ πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγεζ ημκ εαοηυ ημο. 2. Πάκς ζημ Ανυιμ ημ ηνοιιέκμ απμηαθφπηεηαζ. Ο ηαεέκαξ αθέπεζ ηαζ βκςνίγεζ ηδ θαοθυηδηα ημο ηαεεκυξ. Κζ υιςξ δεκ οπάνπεζ ιε ηδ ιεβάθδ αοηή απμηάθορδ, επζζηνμθή, αιμζααία πενζθνυκδζδ, ηαθάκηεοζδ πάκς ζημ Ανυιμ. Ο Ανυιμξ πνμπςνεί ζηδκ διένα. 3. Πάκς ζ‟ αοηυ ημ Ανυιμ ηακείξ δεκ πενζπθακάηαζ ιυκμξ. Αεκ οπάνπεζ αία, μφηε αζαζφκδ. Κζ υιςξ δεκ οπάνπεζ ηαζνυξ βζα πάζζιμ. Κάεε πνμζηοκδηήξ, λένμκηάξ ημ, επζηαπφκεζ ηα αήιαηά ημο πνμξ ηα ειπνυξ ηαζ ανίζηεηαζ πενζηοηθςιέκμξ απυ ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο. Μενζημί ηζκμφκηαζ ιπνμζηά· αοηυξ αημθμοεεί. Μενζημί ηζκμφκηαζ πίζς· νοειίγεζ ημ αήια ημο. Γελ ηαλζδεφεζ ιυκμξ. 4. Σνία πνάβιαηα πνέπεζ κ‟ απμθφβεζ μ Πνμζηοκδηήξ. Να θμνά ιζα ημοημφθα, έκακ πέπθμ πμο ηνφαεζ ημ πνυζςπυ ημο απ‟ ημοξ άθθμοξ· κα ιεηαθένεζ ιζα ζηάικα κενυ πμο πενζέπεζ ανηεηυ ιυκμ βζα ηζξ δζηέξ ημο ακάβηεξ· κα έπεζ έκα νααδί ζημκ χιμ, πςνίξ ηφνηςια βζα κα ηναηά. 5. Κάεε Πνμζηοκδηήξ πάκς ζημ Ανυιμ πνέπεζ κα έπεζ ιαγί ημο υ,ηζ πνεζάγεηαζ: έκα ιαβηάθζ βζα κα εενιαίκεζ ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο· ιζα θοπκία βζα κα νίπκεζ ηζξ αηηίκεξ ηδξ πάκς ζηδκ ηανδζά ημο ηαζ κα δείπκεζ ζημοξ ζοκακενχπμοξ ημο ηδ θφζδ ηδξ ηνοιιέκδξ γςήξ ημο· έκα πμοβηί πνοζάθζ πμο δε ζημνπίγεζ πάκς ζημ Ανυιμ, αθθά ημ ιμζνάγεηαζ ιε ημοξ άθθμοξ· έκα ζθναβζζιέκμ δμπείμ υπμο ιεηαθένεζ υθδ ημο ηδκ έθεζδ βζα κα ηδ νίλεζ ζηα πυδζα Βηείκμο πμο πενζιέκεζ κα ημκ παζνεηήζεζ ζηδκ πφθδ – έκα ζθναβζζιέκμ δμπείμ. 6. Ο Πνμζηοκδηήξ, ηαεχξ ααδίγεζ πάκς ζημ Ανυιμ, πνέπεζ κα έπεζ ημ ακμζηηυ αοηί, ημ πένζ πμο δίκεζ, ηδ ζζςπδθή βθχζζα, ηδκ αβκή ηανδζά, ηδ πνοζή θςκή, ημ βμνβυ πυδζ ηαζ ημ ακμζπηυ ιάηζ πμο αθέπεζ ημ θςξ. Ξένεζ πςξ δεκ ηαλζδεφεζ ιυκμξ. Ηαλνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκ ιπμνείξ κα ηναηδεείξ ζηαεενά ζημ ζδιείμ πμο έθηαζεξ ηαηά ημοξ πεναζιέκμοξ θίβμοξ ιήκεξ, ακ ιπμνείξ κ‟ ανπίζεζξ κα πνδζζιμπμζείξ ηδ δεοηεναηηζκζηή ροπζηή δφκαιδ πμο έπεζξ επζηέθμοξ ηαημνεχζεζ κ‟ αββίλεζξ ηζ ακ ιπμνείξ κα ζηαεενμπμζήζεζξ ημ ένβμ πμο έβζκε ιέζα ζμο, εα ακαηαθφρεζξ υηζ ιπαίκεζξ ζε ιζα πενίμδμ ηανπμθυνμο οπδνεζίαξ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
472
Θα εθζζημφζα ηδκ πνμζμπή ζμο ζε ιενζηέξ θέλεζξ απυ ιζα μδδβία πμο ζμο έδςζα κςνίηενα, υπμο ηυκζζα ηδκ ακάβηδ ζμο κα επζδζχλεζξ ηδ ζηαεενμπμίδζδ ιέζα ζ‟ έκα ηέκηνμ δεφηενδξ αηηίκαξ. Πχξ ένπεηαζ αοηή δ ζηαεενμπμίδζδ; Αζα ηδξ ζηαεενήξ ηαφηζζδξ ιε ημκ επζεοιδηυ ηναδαζιυ. Μηα απφ ηηο θχξηεο ρξήζεηο ηνπ νκαδηθνχ έξγνπ είλαη ην απνηέιεζκα ηνπ νκαδηθνχ θξαδαζκνχ πάλσ ζηνλ θξαδαζκφ ηνπ αηφκνπ. Σμκ ιεηνζάγεζ υηακ αοηυ είκαζ απαναίηδημ, ημκ δζεβείνεζ ηαζ δζεοημθφκεζ ηδκ πνμαμθή ημο ζε πενζπηχζεζξ ζακ ηδ δζηή ζμο. ηακ δ ροπζηή αηηίκα ανίζηεηαζ ζε ιζα ζδζαίηενδ βναιιή, είκαζ ζδζαγυκηςξ πμθφηζιμ βζα ηδκ πνμζςπζηυηδηα κα οπμηαπεεί ζημκ μιαδζηυ ηναδαζιυ ηζ επαθή, υπμο δ αζημφιεκδ πίεζδ ηζ μ πνμζεββζγυιεκμξ ηναδαζιυξ εα είκαζ ίδζμζ ιε ηδκ ηνοιιέκδ ή ακαδουιεκδ ροπζηή αηηίκα. Ώοηή είκαζ ιζα υρδ ηδξ μιαδζηήξ δναζηδνζυηδηαξ πμο θίβμ ηαηακμείηαζ. Υνεζάγεζαζ ζαθέζηαηα αοηή ηδ ζηζβιή ημκ ηναδαζιυ ιζαξ μιάδαξ δεφηενδξ αηηίκαξ. Αεκ έπεζ ζδιαζία πμζα μιάδα εα δζαθέλεζξ, αθθά έπεζ ζδιαζία υηζ ζε ηάπμζα μιάδα δεφηενδξ αηηίκαξ αμδεάξ ημκ εαοηυ ζμο, εμαλαγθάδνληαο ηδκ ακάδοζδ ηςκ δεοηεναηηζκζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ζμο. Ώοηυ δεκ οπμδεζηκφεηαζ βζαηί εζφ, ζακ άημιμ, έπεζξ ηυζδ ζδιαζία ή βζαηί μζ δεοηεναηηζκζηέξ μιάδεξ οπάνπμοκ βζα κα αμδεμφκ ακενχπμοξ ζακ εζέκα. Γελ οπάνπμοκ βζ‟ αοηυ. Ώθθά ημ ένβμ ηςκ Αμιδηχκ απαζηείηαζ απυ ηάεε πθεονά ζήιενα ηζ μζ γδθςηέξ δεφηενδξ αηηίκαξ πνεζάγμκηαζ βζα κα δζεοεφκμοκ αοηυ ημ ένβμ ηαζ βζα κα εκζζπφζμοκ ηα πένζα ηςκ Αμιδηχκ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Πμζμ είκαζ άναβε εηείκμ πμο ιέπνζ ζήιενα έπεζ πανειπμδίζεζ ηδκ ηανπμθμνία ηδξ εζθζηνζκμφξ ζμο επζεοιίαξ κα οπδνεηήζεζξ; Ώδεθθέ ιμο, ιέπνζ ηχνα δεκ έπεζξ ηάκεζ ηαιζά οπδνεζία πμο εα ζοκεπζζεεί ζημ ιέθθμκ, βζαηί δεκ έπεζ βίκεζ ιε εοζία ημο εαοημφ ζμο, δεκ έπεζ πενζθάαεζ ηδ εοζία ημο πνυκμο ζμο, ηςκ πνμζςπζηχκ ζμο ζοιθενυκηςκ ηαζ ηςκ πνμζςπζηχκ ζμο επζεοιζχκ πμο ααζίγμκηαζ ζηζξ πνμζςπζηέξ ζμο πμζυηδηεξ. Έπεζξ παναηδνήζεζ ηδκ οπδνεζία ηςκ άθθςκ ηζ έπεζξ ακανςηδεεί βζαηί ηαζ πχξ δζαθέβμοκ κα οπδνεημφκ ιε ημοξ δζάθμνμοξ ηνυπμοξ πμο ημ ηάκμοκ· έπεζξ πνμηείκεζ ζημοξ άθθμοξ ηδκ οπδνεζία ηαζ ηαηά ηαζνμφξ ημοξ έπεζξ ηαηαζηήζεζ ζηακμφξ κα οπδνεηήζμοκ· έπεζξ ιζθήζεζ ζε μιάδεξ βζα ηδκ οπδνεζία ηζ υιςξ πςνίξ απμηεθέζιαηα ακάθμβα ηδξ δαπακδεείζαξ δφκαιδξ. Γζαηί έβζκε αοηυ; Γζαηί υθδ ηδκ χνα δεκ έδζκεξ απ‟ ημκ εαοηυ ζμο ιε αβάπδ, αθθά ιυκμ απ‟ αοηυ πμο ήηακ ελςηενζηυ βζα ζέκα. Καζ βζαηί, αδεθθέ ιμο (βζα κα ζοκεπίζς ιε ηζξ ενςηήζεζξ), έβζκε αοηυ; Πμφ ανίζηεηαζ δ δοζημθία ζμο – ιζα δοζημθία πμο ιπμνείξ πζα κ‟ ακηζιεηςπίζεζξ, βζαηί έπεζξ εδναζχζεζ ιζα ροπζηή επζημζκςκία ηαζ ημ θςξ ηζ δ αβάπδ ηδξ ροπήξ δζαπφκμκηαζ πάκς ζμο. Δ δοζημθία ανίζηεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ έπεζξ ιζα πνμζςπζηυηδηα πνχηδξ αηηίκαξ ηζ έκα κμδηζηυ ζχια πνχηδξ αηηίκαξ ηαζ ηα δφμ αοηά ζοκδέμκηαζ ηυζμ ζηεκά χζηε είζαζ ημ εφια (ή οπήνλεξ εα ιπμνμφζαιε κα πμφιε, βζαηί υθα αοηά ιπμνμφκ πζα κα αθθάλμοκ) αοημφ ημο ζοκδοαζιμφ ηςκ δφμ πνςηαηηζκζηχκ ακηαπμηνζηζηχκ υρεςκ. Θα ήηακ ίζςξ εκδζαθένμκ ακ ιεθεημφζεξ ιαγί ιμο βζα ιζα ζηζβιή πχξ μζ πνςηαηηζκζημί αοημί θμνείξ επδνεάγμοκ ηδκ εηδήθςζή ζμο ζημκ ηυζιμ. Ώξ ημοξ ιεθεηήζμοιε καδί. Ο πνχημξ αηηζκζηυξ κμοξ ζμο ηείκεζ κα πνμηαθέζεζ ιέζα ζμο ηζξ αηυθμοεεξ ηαηαζηάζεζξ: 1. Μηα αίζζεζε (κεξηθέο θνξέο κε αληηιεπηή) ρσξηζηηθφηεηαο. πμο οπήνλεξ ιδ-
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
473
πςνζζηζηυξ, αοηυ ζοκέαδ βζαηί ελακάβηαζεξ ημκ εαοηυ ζμο κα ζοκενβαζεεί ηζ υιςξ υθδ ηδκ χνα ημ ακηζθαιαακυζμοκ. οκενβαζία ηαζ ακενχπζκεξ επαθέξ είκαζ εεςνδηζηά εφημθεξ βζα ζέκα, αθθά δφζημθεξ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ηαζ εα ήηακ ιέπνζ ηχνα αδφκαηεξ ακ δεκ οπήνπε ημ έηημ αηηζκζηυ ζοκαζζεδιαηζηυ ζμο ζχια ηαζ μ ζηαεενυξ παθιυξ ηδξ αβαπδηζηήξ ζμο ροπήξ – πμο ηχνα ακαθαιαάκεζ ημκ έθεβπμ. 2. Μηα ηάζε λα επηθξίλεηο. Υνεζάγεηαζ άναβε κα επεηηαεχ ζ‟ αοηυ; Νμιίγς υπζ, βζαηί ακηζθαιαάκμιαζ υηζ οπμθχζηεζ ζηδ ζοκείδδζή ζμο υηζ έπεζξ πάζεζ ανηεηά πνυκζα επζηνίκμκηαξ ημοξ ζοιιαεδηέξ ηαζ ημοξ πνυεοιμοξ ζοκενβάηεξ ζμο ηζ αοηυ έπεζξ δεζιεοεεί πζα κα ζηαιαηήζεζ. Αφμ θμνέξ ημοξ ηεθεοηαίμοξ θίβμοξ ιήκεξ ζδιείςζα ηζξ ζμαανέξ ζμο πνμζπάεεζεξ βζα ηδκ ελάθεζρδ ηδξ ηνζηζηήξ. 3. Μηα κεγάιε επρέξεηα γηα ππεξδξαζηεξηφηεηα. Έπεζξ έκα κμδηζηυ ζχια πμο ανίζηεηαζ ζε ζοκεπή ηαηάζηαζδ πονεημφ, ιε (ιζθχκηαξ ζοιαμθζηά, αέααζα) πενζυδμοξ αίαζδξ δναζηδνζυηδηαξ πμο θηάκεζ ζπεδυκ ζε παναθήνδια. πςξ ζμο ηυκζζα κςνίηενα, είζαζ ηυζμ οπενεκενβδηζηυξ ηζ μ κμοξ ζμο εηηείκεηαζ ηυζμ πθαηζά, εδχ ηζ εηεί ηαζ πακημφ, χζηε απμηοβπάκεζξ ζε ηαηακυδζδ ηαζ αθδεζκή πνμμπηζηή. Αεκ είπεξ πνυκμ κα ηαηακμήζεζξ μηζδήπμηε πνμημφ λεηζκήζεζξ πάθζ ζε ιζα εκηεθχξ δζαθμνεηζηή δζεφεοκζδ. Ώοηά πνέπεζ κα ηεθεζχζμοκ, αδεθθέ ιμο. Ώπυ ηζξ πμθθέξ δοκαηέξ βναιιέξ δνάζδξ πμο ακμίβμκηαζ ιπνμζηά ζμο, εα δζαθέλεζξ άναβε δφμ ηαζ κα ζοιιμνθςεείξ ζ‟ αοηέξ αηυιδ ηζ υηακ δ ηαζκμημιία λεεςνζάζεζ ηαζ θαπηανάξ κα δζαζπίζεζξ κέα πεδία; Μδκ λεπκάξ υηζ ε Ηεξαξρία ζηέθεη. Έηζζ κα ζηαεείξ ηζ εζφ ηαζ κ‟ αθζενχζεζξ ημ πνυκμ ζμο ζε δφμ πεδία οπδνεζίαξ ζηα μπμία εα επζθέλεζξ κα ζοκενβαζεείξ. Σμ έκα απ‟ αοηά αξ είκαζ ιζα δεοηεναηηζκζηή μιάδα ιε ηδκ μπμία εα επζθέλεζξ κα νίλεζξ ημκ ηθήνμ ζμο ηζ αξ είκαζ ημ άθθμ ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ υπμο ηάπμζα ακενςπζζηζηή πνμζπάεεζα δζεηδζηεί ηδκ πνμζμπή ζμο. Αχζε, ακ ιπμνείξ, ημ ελήκηα ημζξ εηαηυ ημο πνυκμο ζμο ζηδκ μιαδζηή πνμζπάεεζα, βζαηί ζ‟ αοηή ακήηεζξ· ιδ ζπαηαθάξ πνυκμ απμθαζίγμκηαξ πμζα εα είκαζ δ μιάδα. Ώκαθένμιαζ εδχ – υηακ ικδιμκεφς αοηά ηα πμζμζηά – ζημ πνυκμ, ηδ δφκαιδ ηαζ ημ εκδζαθένμκ πμο ιπμνείξ κα δζαεέζεζξ. Αεκ ακαθένμιαζ ζημ πνυκμ πμο δζαεέηεζξ ζηα μζημβεκεζαηά ζμο εκδζαθένμκηα, ζηζξ οπμπνεχζεζξ ηαζ ηα ηαεήημκηα. Αζάεεζε έπεζηα ημ οπυθμζπμ ζανάκηα ημζξ εηαηυ ημο πνυκμο ζμο ζηδκ ελςηενζηή δναζηδνζυηδηα ζημκ ηυζιμ. Δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο ηάκεζ δφμ πνάβιαηα: ε απμιμκχκεζ ζημ κμο ζμο απ‟ ημοξ ζοκηνυθμοξ ζμο ηαζ πνεζάγεηαζ κα ιάεεζξ ηδκ ακάβηδ ηαφηζζδξ ιε υζμοξ είκαζ ζοκενβάηεξ ζμο. Ώοηυ δε ζδιαίκεζ ιυκμ ηαφηζζδ ιε ημκ μιαδζηυ ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ ή ηαφηζζδ ιε ηζξ ηφνζεξ ανπέξ ημο μιίθμο, αθθά ζδιαίκεζ επίζδξ ηαφηζζδ ιε ηζξ επζηοπίεξ, ηζξ απμηοπίεξ, ηζξ δοζημθίεξ ηαζ ηα πνμαθήιαηα. Αεκ είκαζ θμζπυκ δ ζοκενβαζία ημο λέκμο πμο ένπεηαζ κα αμδεήζεζ, αθθά δ ζοκενβαζία εηείκμο πμο ζοκδέεηαζ ηυζμ ζηεκά ιε ηα πνμαθήιαηα ηαζ ιε υζμοξ ηα πεζνίγμκηαζ, χζηε δεκ οπάνπεζ αίζεδζδ πςνζζιμφ, ηνζηζηή ακηίδναζδ ή οπενμπηζηή παναηήνδζδ. Δ πνχηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο ιαγί ιε ημκ πνχημ αηηζκζηυ κμο ζμο εθεθηφεζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
474
ιέζα ζμο ιζα αβάπδ βζα δφκαιδ ηαζ ιζα επζεοιία βζα ηδκ εοπάνζζηδ εηείκδ αίζεδζδ πμο πνμένπεηαζ απυ ηδκ μιζθία πμο πνμηαθεί ζοκαίκεζδ. Ώοηυ ζοκηεθεί κα ζε ημπμεεηεί “ζηδκ έδνα ημο ακχηενμο πνμζχπμο”, υπςξ θέκε μζ Κζκέγμζ. Θα ανεζξ, αδεθθέ ιμο, υηζ είκαζ ζοκήεςξ εφημθμ κα ζοβηεκηνχκεζξ βφνς ζμο πμθθμφξ ιζηνμφξ ακενχπμοξ, ζπεηζηά αζήιακημοξ (απυ ηδ ζημπζά ηδξ παβηυζιζαξ οπδνεζίαξ) αθθά υηζ μζ ηαθφηενεξ δζάκμζεξ δεκ έπμοκ πνυκμ βζα ηέημζα ζοκαίκεζδ· πνμπςνμφκ ζημ δνυιμ ημοξ, αθήκμκηάξ ζε κα αημθμοεήζεζξ ηαζ ηεθζηά κα ημοξ θηάζεζξ. Δ ηάζδ αοηή πάκηςξ ηενιαηίγεηαζ βμνβά ιέζα ζμο ηαζ ιε πανμφιεκδ ζοκηνμθζηυηδηα (πνςιαηζζιέκδ απυ ηδκ αβάπδ ζμο, δμλαζιέκδ απ‟ ηζξ μιαδζηέξ επζηοπίεξ ηαζ ιαεαίκμκηαξ απ‟ ηα θάεδ) εα ααδίζεζξ ζημ ιέθθμκ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημ Ανυιμ. Θα ήεεθα επίζδξ κα ημκίζς δφμ πνάβιαηα: Πνχημ, ημ έηημ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια – εοαίζεδημ, έλμπα μνβακςιέκμ ηαζ οπμηζκμφιεκμ απυ ορδθή έθεζδ – παναζφνεηαζ πμθφ ζοπκά ζε δναιαηζηή, οπενημκζζιέκδ δνάζδ, επεζδή ακηζδνά ζηδ αίαζδ ηνμφζδ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ημο κμο ζμο. Ώοηυ αξ ηενιαηζζεεί. Βηβφικαζε ηα ζοκαζζεήιαηά ζμο κ‟ ακηαπμηνίκμκηαζ ζηδ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο ηαζ βζα ιζα πενίμδμ ημοθάπζζημκ ελάθεζρε ημ κμο απυ ημκ αζηνζηυ έθεβπμ. Μπμνείξ άναβε κα ημ ηάκεζξ; Ώκ ιπμνέζεζξ, εα ελζζμννμπήζεζξ ηαζ εα μθμηθδνχζεζξ ηδ θφζδ ζμο, βζαηί ηυηε μζ ηονζανπζημί πανάβμκηεξ εα είκαζ: 1. Δ ροπή πμο ενβάγεηαζ δζα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ ηζ εθέβπεζ ημ θςξ ηδξ ηανδζάξ ζμο. 2. Δ πνμζςπζηυηδηα πμο ενβάγεηαζ δζα ημο κμο ηζ εθέβπεζ υθεξ ηζξ μιαδζηέξ ζπέζεζξ, ηαεζζηχκηαξ ηεξ κμήιμκεξ ηαζ πανμοζζάγμκηαξ ζηδκ ροπή ηαζ ζηδκ ηανδζά ηδκ οπδνεζία εκυξ κμο ηζ εβηεθάθμο, εκανιμκζζιέκςκ ιε ηζξ αβαπδηζηέξ, κμήιμκεξ πανςεήζεζξ ηδξ μιαδζηήξ γςήξ. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο εα ήεεθα κα ζμο πς είκαζ υηζ δε ζημπεφς κ‟ ακαθενεχ πάθζ ζηα πνμαθήιαηα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ζηζξ δοζημθίεξ ημο παναηηήνα ζμο. Γζα έκα ιαεδηή πμο οπμηζκείηαζ ιε ηυζδ κμδιμζφκδ υζμ εζφ ηαζ ιε ιζα αβαπδηζηή θφζδ ηυζμ ααεζά ηαζ οβζή ηαζ βθοηζά ζακ ηδ δζηή ζμο, δε πνεζάγμκηαζ πενζζζυηενα ζπυθζα. Βθπίγς υηζ ζηδκ πνμζεπή επζημζκςκία ιμο ιαγί ζμο εα είιαζ ζηακυξ κα πενζμνζζεχ ζηδκ ακάπηολδ ιέζα ζμο εηείκςκ ηςκ πμζμηήηςκ πμο εα ζε ηάκμοκ πναβιαηζηυ εεναπεοηή ηαζ ζηακυ κα ενβαζεεί ζ‟ έκακ υιζθμ εεναπεοηχκ. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο, αδεθθέ ιμο, ιε έκα κέμ ηνυπμ ηαζ ζε πθδζζάγς ιε πανά ζηδκ ηανδζά ιμο. ζμκ αθμνά ημ ένβμ πμο εα ήεεθα κα ηάκεζξ, δ πνυηαζή ιμο είκαζ κα ζοβηεκηνςεείξ ζημ ένβμ ηςκ Πνμζεββίζεςκ ηδξ Πακζεθήκμο. Γζα ζέκα δ ζηζβιή ηάεε πακζεθήκμο είκαζ ιζα ζηζβιή πναβιαηζηήξ ζπμοδαζυηδηαξ· ακ πνμεημζιαζεείξ βζ‟ αοηή υπςξ πνέπεζ ηζ υπςξ ιπμνείξ, εα πνμηαθέζεζξ ιέζα ζμο μνζζιέκα ζοβηεηνζιέκα απμηεθέζιαηα ηςκ μπμίςκ ε‟ απμηηήζεζξ ααειζαία επίβκςζδ. επηέκβξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αε ζε απμιαηνφκς μφηε γδηχ ηδκ παναίηδζή ζμο απ‟ ημκ υιζθυ ιμο. Μπμνεί κα ημ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
475
ηάκς ανβυηενα. Έπς δφμ απθέξ ενςηήζεζξ κα ζμο εέζς: Γζαηί ενβάγεζαζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ; Γζαηί ελαημθμοεείξ κα είζαζ ιέθμξ ημο; Οζ θυβμζ πμο ιε παναηζκμφκ κα ζμο εέζς ηζξ δφμ αοηέξ ενςηήζεζξ είκαζ μζ αηυθμοεμζ: Γζα ανηεηά πνυκζα ηαζ πενζζζυηενα έπεζξ ζηαεενά δζαηδνήζεζ ηδ εέζδ υηζ έκαξ απ‟ ημοξ ιαεδηέξ ιμο έπεζ απμηφπεζ κα ζηαεεί ζημ φρμξ ηςκ εοηαζνζχκ ημο ηζ υηζ μθυηθδνμξ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ιμο δεκ έπεζ απμδχζεζ ηδκ οπδνεζία πμο απαζηείημ απ‟ αοηυκ. Έηακεξ αοηή ηδ δήθςζδ ζε ανηεημφξ ακενχπμοξ ηαζ αεααίςζεξ επίζδξ υηζ ημ ένβμ ιμο – υπςξ ημ οπμδεζηκφς ζηα δζάθμνα θοθθάδζα ηαζ αζαθία ιμο – δεκ έπεζ βίκεζ μνεά μφηε απυ ημκ υιζθμ μφηε απυ εηείκμοξ πμο έπμοκ δεζιεοεεί κα ημ ηάκμοκ. Έπεζξ επζηνίκεζ δδιυζζα υθα υζα έπμοκ επζπεζνδεεί ηζ έπεζξ ζηαεενά ιεζχζεζ ηζ ακμζπηά οπμηζιήζεζ ημ ένβμ πμο έβζκε. Έπεζξ πανελδβήζεζ ηδ ζηάζδ μθυηθδνμο ημο μιίθμο ιμο. Αεκ έπεζξ ιε ηακέκακ ηνυπμ αμδεήζεζ επμζημδμιδηζηά. Έπεζξ εζζαβάβεζ πακημφ έκα πκεφια ηνζηζηήξ. Γζαηί ζοιααίκεζ αοηυ; Τπάνπμοκ, αδεθθέ ιμο, δφμ θυβμζ ηζ εκδζαθένμιαζ ανηεηά βζα ηδκ ακέθζλή ζμο χζηε κα ζμο πς ιε εζθζηνίκεζα πμζμζ είκαζ. Ο έκαξ είκαζ υηζ μ νεοζηυξ, ακελέθεβηημξ, ηαηχηενμξ κμοξ ζμο ζηνέθεηαζ ιε εοπένεζα ζηδκ ηνζηζηή, ζηδ δζαηφπςζδ μιαδζηχκ ζπεδίςκ πμο είκαζ αδφκαημ κα εηπθδνςεμφκ, ζηδκ αθθαβή ηέημζςκ ζπεδίςκ ζε ζοπκά δζαζηήιαηα ηαζ ζηδ πνήζδ ηδξ μιζθίαξ ζακ ιέζμο δζαζπμνάξ δοζπζζηίαξ ηαζ επίηνζζδξ. Αεφηενμ, είζαζ κμδηζηά ηαζ πκεοιαηζηά θζθυδμλμξ ηζ υιςξ δεκ έπεζξ ημκ πνμζςπζηυ ιαβκδηζζιυ ή ηδκ εηηεθεζηζηή ζηακυηδηα πμο εα ζμο επέηνεπε κα ζπδιαηίζεζξ ηδ δζηή ζμο μιάδα. Βίκαζ εοημθυηενμ κα οπμκμιεφεζξ ιζα άθθδ μιάδα. Θα ήεεθα θμζπυκ κα ζμο εέζς ιζα ή δφμ ενςηήζεζξ ζηδκ πνμζπάεεζά ιμο κα ζμο επζηνέρς κα λεηαεανίζεζξ ημ κμο ζμο ηζ απυ ηδκ ακηίδναζή ζμο ζε υζα εα πς ηαζ απ‟ ηζξ απακηήζεζξ ζμο ζηα ενςηήιαηα πμο εα ζμο εέζς – εα πνμαχ ζε μπμζαδήπμηε εκένβεζα ιπμνεί κα θακεί επζεοιδηή. Μπμνείξ κ‟ απακηήζεζξ ζηζξ ενςηήζεζξ αοηέξ είηε πνμθμνζηά (ηαζ εα αημφζς) είηε βναπηά. Ώκ δε κζχεεζξ ζηακυξ κα ημ ηάκεζξ, εα πνέπεζ κα ημ εεςνήζς ζακ έκδεζλδ υηζ δε κζχεεζξ πςξ ακήηεζξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηζ υηζ δεκ επζεοιείξ κα ζοιιεηέπεζξ ζηδκ μιαδζηή δναζηδνζυηδηα. Γζ‟ αοηυ εα θοπδεχ, αθθά δεκ ιπμνχ κα ζοκεπίζς ημ ένβμ αοημφ ημο μιίθμο ελαζηίαξ ζμο. Σα ενςηήιαηα πμο εέθς κα ζμο εέζς είκαζ ηα αηυθμοεα: 1 ηαζ 2. Σα δφμ πνμδβμφιεκα ενςηήιαηα ζηδκ πνχηδ πανάβναθμ αοηήξ ηδξ επζημζκςκίαξ. 3. Ώκ κζχεεζξ υηζ ημ ένβμ πμο πνμςεείηαζ δεκ είκαζ ζφιθςκμ ιε ηδ εέθδζή ιμο ηαζ δεκ είκαζ πναβιαηζηά πνήζζιμ (επεζδή ακήηεζ ζε παθζά επμπή ηαζ δε ζοκημκίγεηαζ ιε ημ κέμ ζημπυ), βζαηί δεκ ανπίγεζξ ηδ δζηή ζμο μιάδα ηαζ δε δείπκεζξ πχξ πνέπεζ κα ενβάγεηαζ ιζα μιάδα; Βίζαζ βειάημξ ζπέδζα ηαζ ζδέεξ πμο πνμαάθθεζξ ζε πμθθμφξ ακενχπμοξ, αθθά, αδεθθέ ιμο, ηίπμηε δε βίκεηαζ. Οζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθυ ιμο ακηζιεηςπίγμοκ ιεβάθεξ δοζημθίεξ θυβς ηδξ παβηυζιζαξ ηαηάζηαζδξ ηαζ πνμζθένμοκ πζζηή οπδνεζία. Γελ είιαζ δοζανεζηδιέκμξ. Δ εηθμβή ζμο είκαζ ζαθήξ ηαζ ηαθά ηαεμνζζιέκδ. Μπμνείξ είηε κα ζοκενβαζεείξ εοηοπζζιέκα ι‟ αοηυ ημκ υιζθμ ζημ ένβμ πμο ηχνα επζπεζνείηαζ ηαζ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
476
πνμζθένεζξ υθδ ηδ αμήεεζα πμο ιπμνείξ, ή ιπμνείξ κα ζοβηεκηνχζεζξ ημ δζηυ ζμο υιζθμ ηζ έηζζ κα ηαηαδείλεζξ ηδ δζηή ζμο ζδέα. 4. Βπζεοιείξ πναβιαηζηά κα μνβακχζεζξ ιζα μιάδα ηαζ κζχεεζξ υηζ ιπμνείξ κα ημ ηάκεζξ; Καηαθαααίκεζξ ηαεανά ηζ πνέπεζ κα βίκεζ; 5. Μπμνείξ κα εηπαζδεοεείξ βζα κα οπενκζηήζεζξ έκα ηνζηζηυ πκεφια; Θα ήεεθα κα ζμο εοιίζς υηζ δ ζοκήεεζα είκαζ ζζπονή ηζ υηζ ακηζιεηςπίγεζξ ημ ένβμ ηδξ γςήξ ζμο ηαζ ημ ηφνζμ πνυαθδιά ζμο. Βίζαζ επανηήξ βζα ημ ένβμ, αθθά ιυκμ ακ πεζζεείξ αθδεζκά βζα ηδκ ακάβηδ. 6. Μπμνείξ κ‟ ανπίζεζξ κ‟ αζπμθείζαζ ιε επμζημδμιδηζηυ ένβμ πμο εα ακηζιεηςπίζεζ ηδκ ηςνζκή ακάβηδ βφνς ζμο; Μίθδζεξ πμθφ. Μπμνείξ ηχνα κ‟ ανπίζεζξ κα ενβάγεζαζ; Γζα ηδκ εζθζηνίκεζά ζμο ηαζ ηζξ ηαθέξ ζμο πνμεέζεζξ δεκ οπάνπεζ εέια. Ώθθά ημ ένβμ βίκεηαζ ιε ένβα ηζ υπζ ιε θυβζα. Γίκεηαζ ιε ηδ αμήεεζα ηςκ ακενχπςκ ζημκ άιεζμ μνίγμκηά ζμο ηαζ ιε ηδκ ζηακμπμίδζδ ηςκ άιεζςκ ακαβηχκ ημοξ. Αε βίκεηαζ ιε ηδκ ηαηάζηνςζδ ιεβάθςκ ζπεδίςκ πμο δεκ πναβιαημπμζμφκηαζ επεζδή δε ααζίγμκηαζ ζε βενά εειέθζα. Θα ζμο γδημφζα κα βίκεζξ επμζημδμιδηζηά πνήζζιμξ ηαζ κα πάρεζξ κα δναξ ηαηαζηνεπηζηά ηαζ ανκδηζηά. ζπμο κα ιάες ηζ απμθάζζζεξ υηζ είκαζ ζςζηυ βζα ζέκα ηαζ χζπμο κα έπς ηδ ζηάζδ ζμο ζηζξ παναπάκς ενςηήζεζξ, δε εα λακαεπζημζκςκήζς ιαγί ζμο. Ώοηυ ε‟ αθήζεζ ημ κμο ζμο εθεφεενμ κα ζηεθεεί ήνεια. Σμ ενχηδια πμφ ανίζηεηαζ ημ ένβμ ζμο είκαζ εέια πμο πνέπεζ κ‟ απμθαζίζεζξ ιυκμξ ζμο. Γεθέκβξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αεκ έπς ηαζνυ κα ζμο βνάρς ηυζα υζα ζηυπεοα. Έπς πνμζπαεήζεζ βζα ιένεξ κα ελμζημκμιήζς θίβμ πνυκμ αθθά δεκ ηα ηαηάθενα. Βιείξ πμο ενβαγυιαζηε απυ ηδκ άθθδ πθεονά ημο πέπθμο, πνέπεζ πάκημηε κα έπμοιε ηαηά κμο ημ βεβμκυξ υηζ εηείκμζ ιε ημοξ μπμίμοξ ζοκδευιαζηε, πενζμνίγμκηαζ απυ ηδ πνμκζηή ελίζςζδ ηαζ ζηζξ ζπέζεζξ ιαξ ιαγί ημοξ πνέπεζ κα ενβαγυιαζηε απ‟ αοηή ηδκ άπμρδ ημο πενζμνζζιμφ. Έπς πάκηςξ θίβα θεπηά δζαεέζζια αοηυ ημ πνςί ηαζ εα ζμο ιζθήζς ζφκημια. Αζάααζα ηζξ απακηήζεζξ ζηζξ ενςηήζεζξ ιμο ηαζ ηαεχξ δζααάγς ακάιεζα ζηζξ βναιιέξ (πενζζζυηενα απ‟ υζα θεξ) κζχες ιζα ζοβηεηνζιέκδ αθθαβή ηανδζάξ ιέζα ζμο πμο μδδβεί βμνβά ζε ιζα δζαθμνεηζηή κμδηζηή ζηάζδ – ιζα πζμ ζηαεενμπμζδιέκδ, πζμ βαθήκζα ηζ υιςξ πενζζζυηενμ εζηζαζιέκδ οπδνεζία ημο κμο. Μδκ λεπκάξ υηζ μ κμοξ ζηδκ πενίπηςζή ζμο ιπμνεί κα είκαζ έκαξ ηφνζμξ ηαηεοεοκηήνζμξ πανάβμκηαξ ηδξ ζοκαζζεδιαηζηήξ γςήξ ηαζ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ζμο ημο θοζζημφ πεδίμο. Γζα ημ ζημπυ ηδξ ροπήξ ζμο δεκ οπήνλε πμηέ ηαιζά αιθζαμθία μφηε βζα ηδκ αθμζίςζή ζμο ζε ιέκα, ημ δάζηαθμ ηαζ θίθμ ζμο. Ώθθά έπεζξ πάκημηε ενβαζεεί ζ‟ εηείκδ ηδκ πενζμπή ή ζηνχια ηδξ κμδηζηήξ μοζίαξ υπμο δ ηάζδ ζηδκ ηνζηζηή ηαζ δ πίζηδ (πμο ιενζηέξ θμνέξ δε βίκεηαζ ακηζθδπηή) υηζ μζ απυρεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ ζςζηέξ ηαζ ζδιακηζηέξ, ιπμνεί πμθφ εφημθα κα πνμηαθέζεζ πθάκδ. Ώπ‟ αοηά εθεοεενχκεζαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
477
βνήβμνα. Βίκαζ ζςζηυ κα πάνεζξ αοηή ηδκ εκεάννοκζδ απυ ιένμοξ ιμο. ε ηαθςζμνίγς θμζπυκ πίζς ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο, ζηδκ άιεζδ αοηή οπδνεζία δ μπμία εα απαζηήζεζ ηδ ζοβηεκηνςιέκδ εηείκδ πνμζπάεεζα ηζ επζπεζνδιαηζηυηδηα πμο εα απμννμθά ζοκεπχξ ημ εκδζαθένμκ, ηδ δφκαιδ ηαζ ημ ζημπυ αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ πμο ενβάγεηαζ οπυ ηδκ άιεζδ επίαθερή ιμο. Οζ θεπημιένεζεξ ημο πεδίμο έπμοκ ιέζα ημοξ ηα ζπένιαηα ηδξ παβηυζιζαξ ζςηδνίαξ ηαζ ιπμνμφκ – ακ πνμςεδεμφκ ζςζηά ηαζ ζοκεηά – κα δδιζμονβήζμοκ δζανηή παβηυζιζα απμηεθέζιαηα· μζ θεπημιένεζεξ αοηέξ πνέπεζ κα πναβιαηςεμφκ· ιπμνμφκ ηαζ πνέπεζ κα δζαθένμοκ ακάθμβα ιε ηζξ ακάβηεξ δζαθμνεηζηχκ εεκχκ ηαζ πενζζηάζεςκ, αθθά ν ζρεκαηηζκφο ελφο θεληξηθνχ παγθφζκηνπ θφκκαηνο ηαζ δ μνβάκςζδ ηςκ ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ ηαθήξ εέθδζδξ απαζηεί οπένηαηδ πνμζπάεεζα. Μάξηηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Ώοηή είκαζ ιζα απυ ηζξ πμθθέξ μδδβίεξ πμο ζμο έπς βνάρεζ ζημ δζάζηδια αοημφ ημο πνυκμο. Ώοηυ απυ ιυκμ ημο πνέπεζ κα δείπκεζ υπζ ιυκμ δοκαιζηυηδηα (βζα ηδκ μπμία ράπκμοιε δζανηχξ υθμζ ειείξ πμο ζοκδευιαζηε ιε ηδκ Εενανπία) αθθά ηαζ επίηεολδ· δεκ έπμοιε πνυκμ κα ζπαηαθμφιε ι‟ εηείκμοξ πμο δεκ ηάκμοκ ηαιζά πνυμδμ ή δεκ είκαζ απμθαζζζιέκμζ κ‟ ακηζιεηςπίζμοκ ημκ Άββεθμ ηδξ Πανμοζίαξ ή ζηακμί βζα ηδ θχηζζδ ηαζ ηδκ απμηάθορδ πμο επαημθμοεεί – ιζα θχηζζδ ηδξ γςήξ ηδξ ροπήξ ηαζ ιζα απμηάθορδ ηδξ ακάβηδξ ηαζ ηςκ πενζμνζζιχκ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ ζπεηζηά απθυ ηζ δ οπδνεζία ζμο δζπθή. Υνεζάγεζαζ ιζα απθυηδηα θυβμο ηαζ άπμρδξ – απαθθαβιέκδ απυ ηδκ ηάζδ ηδξ επίηνζζδξ ηαζ ηνίζδξ ζοκ ιζα πνμεοιία κα οπδνεηείξ εηεί υπμο δ ακάβηδ είκαζ ιεβαθφηενδ. Ώοηυ είκαζ ημ πνυαθδιά ζμο. Έπεζξ ήδδ ανπίζεζ κα ημ θφκεζξ ηζ έπεζξ ζοθθάαεζ οπμηεζιεκζηά ηζξ ζοκέπεζέξ ημο. Σχνα ανπίγεζξ κα πναβιαημπμζείξ ακηζηεζιεκζηά ηδ θφζδ. ζμζ έπμοκ πθακδεεί ζε μπμζαδήπμηε πκεοιαηζηή ηαηεφεοκζδ είκαζ πάκημηε δοκαιζημί υηακ αθθάλμοκ. Δ οπδνεζία ζμο είκαζ ααζζηά δ ελήξ: κα ζηαεείξ πθάζ ζε ιέκα ηαζ ζημ ένβμ πμο επζπεζνχ κα ηάκς ζημκ ηυζιμ (ηζ εοηοπχξ βζα ζέκα αοηή είκαζ ηζ δ επζεοιία ηδξ ηανδζάξ ζμο) ηαζ κα ημ εηθνάγεζξ ιε ζοβηεηνζιέκδ ενβαζία. Δ ενβαζία αοηή δζαζνείηαζ ζε δφμ ηαηδβμνίεξ: Πνχηα απ‟ υθα, κα πνμζθένεζξ αιεηάαθδηδ ζοκενβαζία ζ‟ υζμοξ ενβάγμκηαζ ζημκ υιζθυ ιμο ηαζ ηάης απ‟ ηδ δζεφεοκζή ιμο ηαζ δεφηενμ, κα εηθνάγεζξ ηδκ ροπή ζμο ιεηαθένμκηαξ απμηάθορδ ζε ιζηνέξ μιάδεξ. Ώοηυ ζοκεπάβεηαζ θζβυηενδ αημιζηή ενβαζία ηαζ πενζζζυηενδ ενβαζία ιε ιζηνέξ μιάδεξ ακενχπςκ. ΐνεξ ηζξ ιζηνέξ αοηέξ μιάδεξ ηαζ φρςζε ημκ ηναδαζιυ ημοξ ιε ζφκημιεξ ηαζ δοκαιζηέξ επαθέξ, χζηε δ ηάεε χνα πμο δζαεέηεζξ ιαγί ημοξ κα οπμθμβίγεηαζ ηαζ κα είκαζ πμθφηζιδ, αθήκμκηάξ ημοξ ιε πθαηφηενεξ απυρεζξ ηαζ αεααζυηενμ μνίγμκηα. Έπεζηα πνμπχνδζε. οκενβαζία, ηίκδζδ, δοκαιζηή πνμζπάεεζα ηζ έπεζηα απυζονζδ – αοηυ είκαζ ημ ιεθθμκηζηυ ζμο ένβμ ζφιθςκα ιε ημ ζπέδζμ ιμο. Πνέπεζ κα ημ εηηεθείξ ζε ζοκενβαζία ιε άθθμοξ, ιε ηζξ κέεξ μιάδεξ πμο έπμοκ ιζα κέα ροπμθμβζηή άπμρδ ηαζ ιζα μνεή ηεπκζηή δζαθμβζζιμφ. Ώοηυ πμο πνεζάγεηαζ μ ηυζιμξ ζήιενα είκαζ μιαδζηή ενβαζία ηζ αολακυιεκδ ζοβπχκεοζδ ηςκ ροπχκ ηαζ ηςκ ιμκάδςκ ζηζξ δζάθμνεξ μιάδεξ πμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
478
πνςιαηίγμκηαζ απυ ηδ ζηάζδ πμο εα δζαηνίκεζ ημ ιεθθμκηζηυ πμθζηζζιυ. Νμιίγς πςξ ηαηαθαααίκεζξ ηαθά ηζ εκκμχ ηαζ ηζ γδηχ· έπεζξ ήδδ ηάκεζ ιζα ανπή πάκς ζ‟ αοηή ηδκ ηάπςξ ζδζάγμοζα βναιιή. Σμ ηαεήημκ εκυξ ζενανπζημφ Παναηδνδηή (υπςξ εβχ) είκαζ ιυκμ κα οπμδεζηκφεζ – ιεηά ημ βεβμκυξ, ιδκ ηαηαπαηχκηαξ έηζζ ηδκ εθεφεενδ αμφθδζδ ημο ακενχπμο – υηζ δ δνάζδ πμο ακαθαιαάκεηαζ είκαζ εοεοβναιιζζιέκδ ιε ηδκ ροπζηή πνυεεζδ. Ώοηή είκαζ πάκημηε ζε ζοιθςκία ιε ηδκ ζενανπζηή πνυεεζδ. Ώοηυ θμζπυκ ηάκς. Απξίιηνο 1940 ΦΕΛΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Θα ήεεθα κα ζογδηήζς ζήιενα ιαγί ζμο, ιεηά απυ ιζα ζζςπή πμο ηνάηδζε πμθθμφξ ιήκεξ. ‟ αοηυ ημ δζάζηδια πνμζανιυζεδηεξ ζηδ γςή ηδξ ροπήξ ηαζ αθζενχεδηεξ εη κέμο ζηδκ παβηυζιζα οπδνεζία ηαζ ζε ιέκα. Ώοηυ έπεζ ζδιεζςεεί απυ ιέκα ηαζ δεκ ημ λεπκχ. Δ εζχηενδ επαθή ζμο ιε ηδκ ροπή ζμο ηαζ ιε ιέκα εκζζπφεδηε ηαζ ημ θςξ εκηάεδηε. Έκαξ ιαεδηήξ ζημ δζηυ ζμο ζηάδζμ ακάπηολδξ πνέπεζ κα ιάεεζ δφμ ηφνζα ιαεήιαηα. Εδζαίηενα υηακ έπεζ ημκ ζοκδοαζιυ αηηίκςκ πμο έπεζξ εζφ. Οθείθεζ κα ιάεεζ πνχηα απ‟ υθα κα ζηέηεζ εκηεθχξ ιυκμξ (ακ ηαζ ιυκμ θαζκμιεκζηά ηαζ ιυκμ βζα έκα πνυζηαζνμ πνμκζηυ δζάζηδια), απμζπαζιέκμξ απυ ηδκ επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ. Μενζηέξ θμνέξ ιάθζζηα ηαζ δ ίδζα δ ροπή ημο θαίκεηαζ ζζςπδθή. Ώοηυ υιςξ είκαζ ιζα πθάκδ. Οζ πενζζηάζεζξ δζεοεεημφκηαζ χζηε κα επζθένμοκ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηζ ακ δε δζεοεεηδεμφκ έηζζ απυ ηδκ ροπή ημο ιαεδηή, ηυηε μ Αζδάζηαθμξ δνα βζα κα επζθένεζ αοηή ηδκ πενίζηαζδ. Ο ιαεδηήξ πνέπεζ κα ααζζζηεί ζηα δζηά ημο ιέζα. Ώοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ ζηαεενμπμίδζδξ ανίζηεηαζ ηχνα πίζς ζμο ηαζ ζημ ιέθθμκ πνέπεζ κα εηδδθχζεζξ ηδ ζηαεενή εηείκδ δνειία βζ‟ αοηή ηδ γςή, εηείκδ ηδκ “ζζμννμπδιέκδ εέζδ ζημ ηέκηνμ” πμο είκαζ ημ δχνμ ηδξ άιεζδξ πεναζιέκδξ ειπεζνίαξ ζμο. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο πνέπεζ κα ιάεεζξ είκαζ μ έθεβπμξ ημο νεοζημφ κμο πμο ηάκεζ δζαβνάιιαηα ηαζ δζαηοπχκεζ ζπέδζα. Ώοηυ ημ πνάβια ζμο έθενε ζπεδυκ ηδκ ηαηαζηνμθή. Ο ηίκδοκμξ πάκηςξ έπεζ πζα πενάζεζ. Έπεζξ ηδκ επίβκςζή ημο ηαζ εα πενζθνμονδεείξ πνμζεηηζηά απ‟ αοηυκ. ηακ έκαξ ιαεδηήξ εζζένπεηαζ βζα πνχηδ θμνά ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο (υπςξ εζφ ζημ δζηυ ιμο) δ εζζνμή εκένβεζαξ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ χζηε ζοπκά μ κμοξ δζεβείνεηαζ ζε ιζα ηυζμ έκημκδ δναζηδνζυηδηα χζηε λεθεφβεζ πνυζηαζνα απυ ημκ ήνειμ έθεβπμ. Πάνα πμθθά βίκμκηαζ μναηά αιέζςξ· πάνα πμθθά βίκμκηαζ αζζεδηά ηζ ακηζθδπηά· δοκαηυηδηεξ ηαζ ζπέδζα, ηνυπμζ ηαζ ιέεμδμζ δζδαζηαθίαξ ηαζ οπδνεζίαξ ηαζ δοκαιζηυηδηεξ (ιέπνζ ηχνα ιδ ακηζθδπηέξ) δζαπφκμκηαζ ακειπυδζζηεξ ηαζ ηαοηυπνμκα ζηδ ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή. ηακ ζοιααίκεζ αοηυ, αημθμοεεί ιζα πενίμδμξ ζμαανήξ αζηάεεζαξ, νεοζηυηδηαξ ζηέρδξ ηζ εβπεζνδιάηςκ, αίαζμο πεζναιαηζζιμφ ηζ υ,ηζ εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς πκεοιαηζηή απμπαθίκςζδ. Ώοηή πνέπεζ ηεθζηά κα ηενιαηζζεεί πνμημφ ιπμνέζεζ μ ιαεδηήξ κα εζζέθεεζ ζηδκ πναβιαηζηή ημο οπδνεζία. Ώοηή δ επακαθδθεείζα ζηαεενυηδηα ζοκέαδ ζε ζέκα βζαηί είζαζ ααζζηά ζηαεενυξ ηαζ ζοκεηυξ ηαζ βζαηί – ζε ηέημζεξ πενζυδμοξ – μ υιζθμξ ημο Αζδαζηάθμο οπμζηδνίγεζ ηαζ πνμζηαηεφεζ ημ ιαεδηή πμο πενκά δζα ηδξ ειπεζνίαξ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
479
οπενδζέβενζδξ. Σμ πνμζηαηεοηζηυ ένβμ πμο βίκεηαζ ζημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο είκαζ ηάηζ εθάπζζηα ακηζθδπηυ απ‟ ημ ιέζμ ιαεδηή. Βκχ αοηυξ μ ηφπμξ ειπεζνίαξ ζοκεπίγεηαζ, μ ελςηενζηυξ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ημο Αζδαζηάθμο απμδεζηκφεηαζ εθάπζζηα πνήζζιμξ· δζεβείνεζ απθά ημ κμο, πανέπμκηαξ δζελυδμοξ βζα ηδκ ηοθθή απμπαθζκςιέκδ ζοκείδδζδ. Γζαοηυ δ απυζονζή ζμο ήηακ μνεή ηαζ ζοκεηή αθθά δε πνεζάγεηαζ κα ζοκεπζζεεί πενζζζυηενμ. Γζα έκα πνάβια, αδεθθέ απυ παθζά, είιαζ ζίβμονμξ ηζ αοηυ είκαζ υηζ εα ηαηακμήζεζξ αοηυ βζα ημ μπμίμ ζμο ιζθχ. Δ πενίμδμξ έκηαζδξ ηαζ πίεζδξ ανίζηεηαζ πίζς ζμο. Δ εέζδ ζμο ζημκ εζχηενμ υιζθυ ιμο είκαζ αζθαθήξ. Σμ ένβμ ζμο ζημκ ελςηενζηυ υιζθμ δζακμίβεηαζ ηζ υ,ηζ ζμο έπς πεζ εδχ είκαζ ιυκμ δ επζαεααίςζδ ηδξ εζχηενδξ εκυναζήξ ζμο. Αφμ πνάβιαηα ανίζημκηαζ ιπνμζηά ζμο: Να ιάεεζξ κα ενβάγεζαζ ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ζε μιαδζηή ζοκενβαζία ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηαζ ιε εηείκμοξ πμο εα ζοβηεκηνχζμοκ βφνς ημοξ ζηα επυιεκα πνυκζα ηζ επίζδξ δ ζζπονμπμίδζδ ημο εζχηενμο νοειμφ ηδξ ροπήξ ηαεχξ νοειίγεζ ηδκ ελςηενζηή γςή ζε ιζα ήνειδ ηαζ αολακυιεκδ οπδνεζία ηαζ ζοκενβαζία ιε ηα ηαεμνζζιέκα ιμο ζπέδζα. Ώοηά ιπμνείηε κα ηα πναβιαημπμζήζεηε ιαγί υθμζ εζείξ πμο είζηε μζ επζθεβιέκμζ ιμο ιαεδηέξ. Ώοηυ ημ καδί είκαζ εηείκμ πμο ηυζμ ζοπκά απμδεζηκφεηαζ δφζημθμ ζημοξ ενβάηεξ ιαξ. Βπζεοιμφιε ηδκ μιαδζηή ενβαζία ηζ υπζ ηδκ ελμοζία εκυξ πνμζχπμο ζηδκ μιάδα ή ημκ έθεβπμ δφμ ή ηνζχκ ακενχπςκ. Ώοηυ ζδιαίκεζ αναδφηενδ ενβαζία αθθά πζμ εηηεηαιέκδ επζννμή. Μαηνμπνυεεζια είκαζ αζθαθέζηενδ ηαζ πενζζζυηενμ ηανπμθυνμξ. Δ μιαδζηή ενβαζία ζοκεπάβεηαζ πμθθά πνάβιαηα ηαζ ιεβάθδ ακάπηολδ ιέζα ζηδκ μιαδζηή ζοκείδδζδ. Έκα απ‟ αοηά είκαζ κα ανμοκ ην επίπεδν ππεξεζίαο, έηζζ χζηε υ,ηζ βίκεηαζ κα είκαζ ιζα μιαδζηή πνμζπάεεζα. Συηε εα απμδεζπεεί επζηοπήξ, βζαηί εα ααζίγεηαζ ζηδκ μιαδζηή πεπμίεδζδ ηαζ ζηδκ μιαδζηή ηαηακυδζδ. Έκα άθθμ είκαζ υηζ μζ ιαεδηέξ πμο ενβάγμκηαζ ηάης απυ έκα Αζδάζηαθμ, βίκμκηαζ ιζα επέηηαζδ ημο Άζναι Σμο πάκς ζημ ελςηενζηυ πεδίμ. Έκα άθθμ πνάβια πμο είκαζ ζδιακηζηυ ηαζ πνέπεζ κα ζοθθάαεζξ είκαζ ημ εζδζηυ πεδίμ οπδνεζίαξ ζμο ηζ μζ ζοκεήηεξ ηάης απυ ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα ζοκεπίζεζξ ημ ένβμ ζμο. Ο θοζζηυξ ζμο θμνέαξ πνέπεζ κα είκαζ πνμθοθαβιέκμξ ηαζ ηάεε έκηαζδ πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ. Ώοηή είκαζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ παναίκεζδ απυ ιέκα. Μζθχκηαξ εζςηενζηά, δ ζοκεζζθμνά ζμο είκαζ μ δζαθμβζζιυξ ηαζ δ αμήεεζα ζηδ δζαθμβζζηζηή γςή ημο μιίθμο· ιζθχκηαξ ελςηενζηά, ανίζηεηαζ ζηδ ζοκδζάζηερδ (ιε μπμζμκδήπμηε απυ ημοξ ιαεδηέξ ιμο ιπμνεί κα βκςνίγεζξ) ζπεηζηά ιε ημ κέμ ηφηθμ ημο ένβμο πμο ακεθίζζεηαζ, βζα ημοξ μιαδζημφξ ζημπμφξ, ηα ακηζηείιεκα, ηζξ ανπέξ ηαζ ηζξ πμθζηζηέξ. Ώοηή είκαζ μιαδζηή οπδνεζία ηαζ πνέπεζ κα δζελάβεηαζ καδί. μο βνάθς ηυζα πμθθά βζαηί ιζα γςή, πθμφζζα ζε οπδνεζία ηζ εηπθήνςζδ, ιπμνεί κ‟ ακμίλεζ βζα ζέκα εθυζμκ εδναζχζεζξ ηαζ δζαηδνήζεζξ εοηοπζζιέκεξ ακενχπζκεξ ζπέζεζξ ιε ημοξ επζθεβιέκμοξ ζοκενβάηεξ ζμο, ιζα ααεζά ηαζ ζηαεενή ηαπεζκυηδηα ηαζ ιζα έκημκδ πίζηδ. Ώοηυ λένς πςξ είκαζ δ επζεοιία ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ είκαζ επίζδξ δ δζηή ιμο βζα ζέκα. ε ηαηακμχ ηαζ ζε ειπζζηεφμιαζ, ιαεδηή ιμο. Έπς θίβμ πνυκμ αοηέξ ηζξ ιένεξ ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
480
παβηυζιζαξ αβςκίαξ βζα κα αθζενχζς ζηδκ ζδζαίηενδ εηπαίδεοζδ μπμζμοδήπμηε απυ ζαξ. Πνμζθένς ιυκμ εοηαζνία. ΔΜΒΕΧΔ: Θα γίλεη θαλεξφ απφ ηελ παξαπάλσ νδεγία φηη ν καζεηήο είρε πξνζσξηλά απνζπξζεί απφ ηελ ελεξγφ εξγαζία ηνπ νκίινπ κέρξη λα κάζεη νξηζκέλα καζήκαηα. Αθνινχζεζε ε επάλνδφο ηνπ.
ημκ L.T.S-K. Ηαλνπάξηνο 1932 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αεκ οπάνπεζ ακάβηδ αίαξ ζημ ένβμ πμο βίκεηαζ απυ ηα ιέθδ ημο μιίθμο εκυξ Αζδαζηάθμο. Δ ζμαανή επζεοιία βζα πνυμδμ ιπμνεί ηυζμ κα ειπμδίζεζ υζμ ηαζ κα αμδεήζεζ. H εκυναζδ είκαζ ιζα ακάπηολδ ηονίςξ ζηδκ εοαζζεδζία ηαζ ιζα εζχηενδ ακηαπυηνζζδ ζηδκ ροπή. Ώοηή πνέπεζ κα ηαθθζενβδεεί πνμζεηηζηά ηαζ δεκ πνέπεζ κα δίκεηαζ ηαιζά πνμζμπή ζημκ πανάβμκηα ημο πνυκμο. Έπς, αδεθθέ απυ παθζά, ηνία πνάβιαηα κα ζμο πς ηαζ δφμ πνάβιαηα κα πνμηείκς· δ ακηαπυηνζζή ζμο ζ‟ αοηά εα εββοδεεί ηδκ επζηοπία ζμο. Πξψην: ΐνίζηεζαζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ βζα δφμ θυβμοξ. Έπεζξ έκακ ζζπονυ ηανιζηυ δεζιυ ιαγί ιμο, πμο πάκηα ημκ ακαβκχνζγεξ ηαζ ημκ ηυκζγεξ οπεναμθζηά. Γεχηεξν: ΐνίζηεζαζ ζ‟ έκα πμθφ ηνίζζιμ ζδιείμ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Αμηζιαζίαξ, βζαηί ιπμνείξ, ακ ηείκεζξ ζ‟ αοηυ, κα ηάκεζξ εηείκα ηα αήιαηα πμο εα ζε θένμοκ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Σξίην: Πνέπεζ κα έπεζξ ηαηά κμο ημ βεβμκυξ υηζ δ γςή ζμο – ιέπνζ πνζκ ηνία πνυκζα – οπήνλε πανάδεζβια οπεναμθζηήξ δοαδζηυηδηαξ. ηδ δζπθή αοηή γςή δ έιθαζή ζμο είπε ηεεεί ζημ “κα ηάκεζξ ημ ηαθυ” ζημ θοζζηυ πεδίμ ζημκ ηυζιμ ηςκ επζπεζνήζεςκ· πανάθθδθα αθθά πςνζζηά, οπήνπε ιζα έκημκδ εζχηενδ γςή έθεζδξ ηζ αθμζίςζδξ ζηα Μεβάθα κηα ηζ ανβυηενα ζε ιέκα, έκακ ενβαγυιεκμ ηζέθα ηδξ Μεβάθδξ Λεοηήξ ημάξ. Ώνηεηά πενίενβα ηαηάθενεξ κα ηναηήζεζξ ηζξ δφμ αοηέξ βναιιέξ δναζηδνζυηδηαξ πςνζζηέξ απυ ηάεε επαθή ιεηαλφ ημοξ. Δ αθμζίςζή ζμο δε πνδζίιεοε κα ειπμδίγεζ ηα ζθάθιαηα ή ηδκ ηαηάπνδζδ ηςκ εβηυζιζςκ εοηαζνζχκ, μφηε δ δναζηήνζα εβηυζιζα γςή ζμο θαζκυηακ κα επδνεάγεζ ηαηά ηάπμζμκ ηνυπμ ηδ θθμβενή ζμο αθμζίςζδ ηαζ ηδκ επζιμκή ζμο πνμξ ημ ζηυπμ. Δ δζπθή αοηή δναζηδνζυηδηα πνέπεζ κα ηενιαηζζεεί ηαζ μ ζημπυξ ζμο πνέπεζ κα είκαζ κα επζθένεζξ ιέζα ζμο ηδκ εκμπμίδζδ, ή ηδκ έκςζδ ηςκ ζηυπςκ ηαζ ηςκ ζημπχκ πμο ιέπνζ ηχνα πςνίγμκηακ. Μδ ιε πανελδβείξ, αδεθθέ ιμο: Ο απχηαημξ ακηζηεζιεκζηυξ ζημπυξ ηδξ γςήξ ημο θοζζημφ πεδίμο είκαζ κα ηεεμφκ ηα ηένδδ απ‟ ηζξ επζπεζνήζεζξ ζηδ δζάεεζδ ηςκ Μεβάθςκ κηςκ, αθθά μ ζημπυξ αοηυξ δε πνςιάηζζε ηδκ ηεπκζηή ζμο. Θα λένεζξ ζήιενα πυζμ ζςζηή είκαζ αοηή δ ηνζηζηή. Πνζκ ηέζζενα πνυκζα δε εα ιπμνμφζα κα απεοεοκεχ έηζζ ζ‟ εζέκα, βζαηί δε εα είπεξ ακαβκςνίζεζ ημ δίηζμ ηςκ παναηδνήζεχκ ιμο. Σμ πνυαθδιά ζμο έπεζ πενζπθαηεί (υπςξ ηαζ ημ πνυαθδια υθςκ ηςκ ιαεδηχκ πμο ανίζημκηαζ ζημ ηαηχθθζ ηδξ απμδμπήξ) απυ ηδ δφκαιδ ηςκ αηηζκζηχκ ζμο πανςεήζεςκ ηαζ απ‟ ηδ δοζημθία ηδξ επμπήξ ζηδκ μπμία γεζξ ηαζ ημο ζηαδίμο υπμο ζηυπζια έπεζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
481
δζαθέλεζ κα παίλεζξ ημ νυθμ ζμο. Έπεζξ ηνία πνυκζα βζα κα ηαηααάθεζξ ηδκ πνμζπάεεζα κα βίκεζξ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ, υηακ βονίζεζξ λακά ζ‟ αοηή ηδ βδ. Αεκ εκκμχ ι‟ αοηυ υηζ πνυηεζηαζ κα απμπςνήζεζξ ζηδκ δθζηία ηςκ πεκήκηα έλζ εηχκ. Μζθχ βζα ηδκ εδναίςζδ εκυξ νοειμφ πμο εα είκαζ ανηεηά δοκαηυξ ηαζ ανηεηά γςηζηυξ βζα κα δδιζμονβήζεζ ηδκ ακαβηαία ζοβπχκεοζδ ροπήξ ηαζ πνμζςπζηυηδηαξ. Βιείξ πμο δζδάζημοιε, παναημθμοεμφιε ηαζ ηαεμδδβμφιε ηδκ εζχηενδ ακάπηολδ ημο ακενχπμο, λένμοιε υηζ ακ δεκ εδναζςεεί έκαξ μνζζιέκμξ ααειυξ ζοβπχκεοζδξ ζηδκ δθζηία ηςκ πεκήκηα έλζ εηχκ, ζπάκζα εδναζχκεηαζ ανβυηενα. Μεηά απ‟ αοηή ηδκ δθζηία μ άκενςπμξ ιπμνεί κα ηναηδεεί ζημ ζδιείμ πμο πέηοπε ηαζ κα εκζζπφζεζ ηδκ έθεζή ημο, αθθά δ δοκαιζηή ηαεοπυηαλδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδ εέθδζδ ηαζ ηδ γςή ηδξ ροπήξ είκαζ ζπάκζα ιεηά απ‟ αοηή ηδκ δθζηία. ηακ έπεζ επζηεοπεεί πνζκ απυ ηδκ δθζηία ηςκ πεκήκηα έλζ εηχκ, ηυηε δ ιεηέπεζηα ακάπηολδ ηζ ακέθζλδ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ είκαζ αζθαθχξ εθζηηή. Οζ δφμ εζζδβήζεζξ πμο γδηχ κα ηάκς ηαζ πμο ζ‟ αοηέξ ζμο γδηχ κα ενβαζεείξ ημοξ επυιεκμοξ δχδεηα ιήκεξ είκαζ μζ αηυθμοεεξ: Πξψην: Ξέπαζε ηδκ ηανιζηή ζμο ζπέζδ ιαγί ιμο ηαζ ιδ δίκεζξ πνυκμ ζηζξ ζηέρεζξ ζμο βζα ημ Θζαεηακυ. Θα είκαζ δφζημθμ κα ημ ηάκεζξ, αθθά κα εοιάζαζ υηζ είιαζ απθά ηάπμζμξ πμο ζοιπανίζηαηαζ ηαζ πνμζθένεζ εοηαζνία, ακαγδηχκηαξ εηείκμοξ πμο εα πάζμοκ ημκ εαοηυ ημοξ ζηδκ οπδνεζία. Δ έηηδ αηηζκζηή αθμζίςζή ζμο έπεζ ζηνέρεζ ηδκ πνμζπάεεζά ζμο πενζζζυηενμ ζηδκ αζηνζηή ακαβκχνζζδ πανά ζηδκ εκυηδηα ηαζ ηδκ εκμπμίδζδ ζημ ιεβάθμ ένβμ. Γεχηεξν: Βνβάζμο ζηαεενά ζημ πνυαθδια ηδξ εζζυδμο ζημ αβκυ θεοηυ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο. Πχξ εα βίκεζ αοηυ; Ώξ είιαζηε πναηηζημί ηζ αξ πενζβνάρμοιε μνζζιέκα πνάβιαηα πμο πνέπεζ κα επζηεοπεμφκ ζημ οπυθμζπμ αοημφ ημο πνυκμο: 1. Ν‟ απέπεζξ απ‟ ημ δζάααζια ηςκ αζαθίςκ βζα ηα μπμία είιαζ οπεφεοκμξ. ΐοείζηδηεξ ζηδ δζδαζηαθία πμο πενζέπμοκ βζα πνυκζα. Σψξα λα αζθήζεηο ηηο αιήζεηεο πνπ έκαζεο απ’ απηά. Ώκηίεεηα ιεθέηδζε ιε ιεβάθδ πνμζμπή ηδκ Μπαγθαβάη Γθίηα ηαζ πνδζζιμπμίδζέ ηδκ ζακ εβπεζνίδζμ ηαεμδήβδζήξ ζμο. 2. Ώκηί κα ιεθεηάξ ηα βναπηά ιμο, εα ήεεθεξ κα οπδνεηήζεζξ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηάκμκηαξ (βζα πάνδ ημοξ) ιζα ζηεκή ιεθέηδ ηδξ ροπμθμβίαξ ηδξ εκυναζδξ; Βλαηνίαςζε ημ ηαθφηενμ πμο έπεζ πεζ μ άκενςπμξ βζ‟ αοηή ηζ εημίιαζε βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο ιζα ζοθθμβή πάκς ζημ εέια ηαζ ιζα πενίθδρδ ηδξ ζδιαζίαξ ηδξ εκυναζδξ ηαζ ημο ηνυπμο ακέθζλήξ ηδξ. Γήηδζε ημοξ μνζζιμφξ ηδξ εκυναζδξ ηαζ ζοβηέκηνςζέ ημοξ υθμοξ ιαγί βζα πνήζδ ηζ επίζδξ ηάκε ιζα πνήζζιδ αζαθζμβναθία ηδξ θζθμθμβίαξ πάκς ζημ εέια. Κάεε υιζθμξ ιαεδηχκ ιμο έπεζ ηάηζ κα ζοκεζζθένεζ ηζ μ υιζθμξ ζημκ μπμίμ ακήηεζξ πνέπεζ κα δζαηνζαχζεζ πμθθά πάκς ζημ γήηδια ηδξ εκυναζδξ. 3. Ώημθμφεδζε ηζξ ακαπκεοζηζηέξ αζηήζεζξ ιε πνμζμπή, έπμκηαξ πάκηα ηαηά κμο ηδ ζηέρδ υηζ αμδεμφκ ζηδκ εκμπμίδζδ ροπήξ ηαζ ζχιαημξ ηαζ ζηδκ ηάεανζδ ηςκ πενζαθδιάηςκ. 4. ημ δζαθμβζζιυ ζμο ηάεε πνςί ελάθεζρε λακά υθεξ ηζξ ιμνθέξ πμο ζηνέθμοκ ηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
482
πνμζμπή ζηα Μεβάθα κηα ή ζ‟ ειέκα, ημ Θζαεηακυ αδεθθυ ζμο. Γζα έκα πνυκμ επζηέκηνςζε ηδ ζοκείδδζή ζμο ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ δζαηήνδζε ημ δζαθμβζζιυ ζμο πμθφ απθυ. Δ εζθζηνζκήξ εοπή ημο ζοκενβάηδ ζμο, ημο Θζαεηακμφ, είκαζ κα ιάεεζξ κα ααδίγεζξ ζημ θςξ πμο λεπφκεηαζ απυ ηδκ ροπή ζμο. Ηνχιηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ο δνυιμξ ημο γδθςηή ηθζιαηχκεηαζ ηαηά ηαζνμφξ ηαζ εα ιπμνμφζε κα πενζβναθεί ζακ ιζα ζεζνά ζηαεενά αολακυιεκςκ ηφηθςκ πμο ημκίγμκηαζ ηαηά δζαθείιιαηα απυ ζοβηεηνζιέκεξ πενζυδμοξ ελακαβηαζιέκδξ ακάπηολδξ υπμο απμαάθθεηαζ ακαβηαζηζηά μ έκαξ πενζμνζζιυξ ιεηά ημκ άθθμ απυ ζέκα ημκ ίδζμ. θμζ μζ πενζμνζζιμί ηαζ ηα ειπυδζα πνέπεζ κα θφβμοκ. Γζα πνυκζα ήζμοκ ζακ έκαξ άκενςπμξ πμο ζηέηεηαζ ζ‟ έκα δςιάηζμ ιε ηδκ πθάηδ ζημ πανάεονμ – έκα πανάεονμ πμο ηυζμ πμθφ πνεζαγυηακ ηαεάνζζια χζηε ημ θςξ ζημ δςιάηζμ ήηακ αιοδνυ ηαζ ιυκμ ιενζηά δζαπευηακ. ήιενα είζαζ ζακ έκαξ άκενςπμξ πμο ζηνάθδηε ηαζ πνμπχνδζε ιέπνζ ημ πανάεονμ ηζ έπεζηα ηαεάνζζε έκα ιζηνυ ηφηθμ δζα ημο μπμίμο παναηδνεί. Μπμνείξ κα δεζξ υζα είκαζ βφνς ζμο πμθφ ηαεανυηενα. Σμ δςιάηζμ θςηίγεηαζ ηαθφηενα ηζ εζφ ηχνα έπεζ ζαθέζηενδ επίβκςζδ εηείκμο πμο πνεζάγεηαζ κα ηάκεζξ βζα ημκ εαοηυ ζμο ηαζ βζα ημ δςιάηζμ. Ώοηυ είκαζ πμθφ, αδεθθέ ιμο, βζαηί ημ έηακεξ υθμ ζημοξ ηεθεοηαίμοξ δχδεηα ιήκεξ. Πνζκ απ‟ αοηή ηδκ επμπή δ επίηεολή ζμο έιμζαγε αιθίαμθδ, υπζ απυ ηαηή πνυεεζδ, αθθά βζαηί είπεξ ζοκδείζεζ ηδ εέζδ ηαζ ηδ ζηάζδ ζμο ηαζ ημ δςιάηζμ υπμο γμφζεξ. Δ βκχζδ ζμο βζα υ,ηζ ανίζηεηαζ απ‟ έλς ήηακ εεςνδηζηήξ ηζ υπζ πναηηζηήξ θφζδξ. Μζα ζφκημιδ πνμκζηή πενίμδμξ απμιέκεζ ζηδκ μπμία κα ηεθεζχζεζξ ημ ηαεάνζζια ημο παναεφνμο ηαζ ημ θςηζζιυ ημο δςιαηίμο, ζοκδέμκηαξ έηζζ ημκ εαοηυ ζμο ιε ηδ γςή έλς απ‟ ημ πανάεονμ. Πζζηεφς πςξ ιπμνείξ κα ημ ηάκεζξ ακ δεκ επζεοιείξ ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ· ακ εηβοικαζεείξ κα αθέπεζξ ηα πνάβιαηα ηαζ πάκς απ‟ υθα ημοξ ακενχπμοξ υπςξ είκαζ ηαζ ιε ιζα αθδεζκή πνμμπηζηή. Οζ άκενςπμζ δεκ είκαζ αοηυ πμο εέθεζξ κα είκαζ ηαζ γμοκ επίζδξ ζε δςιάηζα ιε ζημηεζκζαζιέκα πανάεονα. ηακ ημζηάγεζξ ιέζα απ‟ ημ πανάεονμ δεκ οπάνπεζ ηίπμηε κα δεζξ υπςξ είκαζ πναβιαηζηά. θα είκαζ δζαζηνεαθςιέκα. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ ημ πνυαθδια ηδξ ηαηακυδζδξ ηδξ βμδηείαξ ηαζ ηδξ πθάκδξ ζηδκ μπμία ακαβηαζηζηά πνέπεζ κα γεζξ ηζ έηζζ κα ενβάγεζαζ δζα ηδξ βμδηείαξ χζηε κα ιπμνέζεζξ κα δεζξ ηδ γςή αθδεζκά. Μδκ απμεαννφκεζαζ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ, αδεθθέ απυ παθζά, ακ ανεζξ ημκ ακδθμνζηυ δνυιμ ζηθδνυ ηαζ δφζημθμ ζημ ζηανθάθςια. ΐνίζηεζαζ ιε ηαθή ζοκηνμθζά ηαζ δεκ είζαζ ιυκμξ. Ώπυ ηδκ ηςνζκή ηαηάζηαζδ βεκκζέηαζ δ αθδεζκή ζμθία. Πνμημφ θάιρεζ ημ θςξ ημο δθίμο ηδκ χνα ηδξ αοβήξ, πνέπεζ κα πνμδβδεεί δ δζάθοζδ ηδξ μιίπθδξ – ιζαξ μιίπθδξ πμο δζαζηνεαθχκεζ ηαζ ηνφαεζ. Ώοηυ δε βίκεηαζ απυ ηάπμζα θεζημονβία ηδξ ίδζαξ ηδξ μιίπθδξ, αθθά απ‟ ηδκ ακάπηολδ ζε δφκαιδ ηςκ αηηίκςκ ημο ακαηέθθμκημξ δθίμο. οκεπχξ βζα ζέκα πνέπεζ κα οπάνπεζ δ ζηαεενή ακάπηολδ ημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
483
θςηυξ ηδξ ροπήξ ζμο, πμο βαθμοπείηαζ απ‟ ημ δζαθμβζζιυ, εηθνάγεηαζ ζηδκ ακζδζμηεθή οπδνεζία ηζ αολάκεζ ζε αηηζκμαμθία δζα ηδξ έκηαζδξ ηδξ γςήξ ηδξ ροπήξ ζμο. Γήζε θμζπυκ ζακ ροπή ηαζ λέπαζε ηδκ πνμζςπζηυηδηα. Μδ δζαεέηεζξ ηυζμ πμθφ πνυκμ ζηδκ ελέηαζδ ηςκ ζθαθιάηςκ ηαζ θαεχκ ημο πανεθευκημξ. Δ αοημτπμηίιδζδ δεκ είκαζ ακαβηαζηζηά ζδιάδζ πκεοιαηζηήξ ακάπηολδξ. Βίκαζ ζοπκά ημ πνχημ απμηέθεζια ηδξ ροπζηήξ επαθήξ ηαζ ζδιαίκεζ ηδκ απμηάθορδ ηςκ πνμζςπζηχκ πενζμνζζιχκ πμο ηαθφπημοκ πμθθά πνυκζα. Έπεζ πνυζηαζνδ αλία οπυ ηδκ πνμτπυεεζδ υηζ εα ζηνέρεζξ λακά ηα ιάηζα ζμο ζηδκ ροπή. Ξεπκχκηαξ ηα πνάβιαηα πμο ανίζημκηαζ πίζς, άθδζε ημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο κα ζε μδδβήζεζ υπμο εέθεζ. Να είζαζ, υπςξ έπς πεζ ζ‟ έκακ άθθμ απ‟ ημοξ ιαεδηέξ ιμο ζημκ υιζθμ, μ ζακκοάζζκ – πμο γεζ ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ, έπεζξ υιςξ ηα εκδζαθένμκηά ημο ζημκ ηυζιμ υπμο ενβάγμκηαζ ηα Μεβάθα κηα. Αεκ είζαζ ιυκμξ. Έπεζξ ανεζ ηδ ζοκηνμθζά ζμο απυ ροπέξ. Αε ααδίγεζξ ζημ ζημηάδζ, βζαηί οπάνπεζ θςξ πάκς ζημ δνυιμ ζμο. ηάζμο ιέζα ζηδκ αηηίκα αοημφ ημο θςηυξ ηαζ ιδκ πενζπθακζέζαζ ηάης ζηζξ βκςζηέξ πανυδμοξ. Σα θυβζα αοηά ιπμνεί κα θακμφκ ημζκμημπίεξ ζ‟ υζμοξ ηα δζααάγμοκ, πμο ιπμνμφκ κα εθανιμζεμφκ ζημκ ηαεέκα. Βζφ πάκηςξ λένεζξ πυζμ έκημκα ιπμνμφκ κα εθανιμζεμφκ ζε ζέκα. Μπμνείξ κα λακανπίζεζξ ηδ ιεθέηδ ηςκ μδδβζχκ ηαζ ηςκ βναπηχκ ιμο, αθθά πνέπεζ κα ηδνήζεζξ ιζα ζζμννμπδιέκδ ζηάζδ. Τπάνπμοκ ηζ άθθα πνάβιαηα πμο πνέπεζ κα βίκμοκ απ‟ ημ κα είζαζ απθά μπαδυξ ημο Θζαεηακμφ αδεθθμφ ζμο. Ώημθμφεδζε ημ δζαθμβζζιυ πμο ζμο δίκς εδχ… Μάξηηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Γζα ζέκα δεκ έπς ηαιζά μδδβία αοηή ηδ ζηζβιή. Πνέπεζ πνχηα κα λένς υηζ έπεζξ ηαεανίζεζ αηυιδ έκα ηγάιζ. Βπίζδξ αοηυ πμο ηαεάνζζεξ κςνίηενα ηαζ ζημ μπμίμ ακαθένεδηα ζηδκ ηεθεοηαία επζημζκςκία ιμο είκαζ ηαζ πάθζ εαιπςιέκμ, υπζ ηυζμ πμθφ απυ ηδ ζοζζχνεοζδ ανςιζάξ, αθθά απ‟ ημ ρφπμξ πμο οπάνπεζ ιέζα ηαζ πνμηαθεί ζοιποηκχζεζξ οδναηιχκ. ηέρμο ημ αοηυ. Βνεφκδζε ηα ηίκδηνά ζμο, βζαηί αοηά είκαζ ζηδ νίγα υθςκ ηςκ πνμαθδιάηςκ ζμο ηαζ ιδκ απαηάζαζ ιε ηδκ πίζηδ υηζ ειροπχκεζαζ απυ ανπέξ ή υηζ ιάπεζαζ βζα ανπέξ ηαζ αζπμθείζαζ έηζζ ιε ηδκ αθήεεζα. Λεξ υηζ ακαθένεζξ αοηά ηα βεβμκυηα ηαζ ηζξ εκηοπχζεζξ ζε ιέκα ηαζ ζημκ υιζθμ, ιε ηδκ ειπζζημζφκδ υηζ ιπμνείξ αζθαθχξ κα ζηναθείξ ζημ δάζηαθμ βζα επζαεααίςζδ ή δζυνεςζδ ζε ηάπμζμ ζδιείμ. Ώκ ζε ηάπμζμ γήηδια πνμπςνείξ ζε θακεαζιέκεξ βναιιέξ, εέθεζξ κα ημ λένεζξ ηαζ κα ακαιμνθχζεζξ ηδ γςή ζμο ζφιθςκα ιε ηζξ επζεοιίεξ ιμο. Πυζμ αβαπάξ ηδκ αοεεκηία ηαζ πυζμ εα ήεεθεξ, αδεθθέ ιμο, κα ζε βθζηχζς απυ πμθθμφξ ιπεθάδεξ, κα ηαηεοεφκς ημ δνυιμ ζμο ηαζ κα ζε πθδνμθμνχ βζα ημ ηζ είκαζ ζςζηυ ηαζ θάεμξ! Ώθθά ακ δεπυιμοκ ημ αίηδιά ζμο ηαζ ζμο έθεβα υ,ηζ εέθεζξ κα ιάεεζξ, πμζμ εα ήηακ ημ απμηέθεζια; μο εζπχεδηε πμζα ήηακ δ ηαηάζηαζδ ηαζ λένεζξ ηαεανά ημ θυβμ βζα ημκ μπμίμ μζ επζημζκςκίεξ απμηνμφζεδηακ ηζ ανκήεδηεξ κα ημκ δεπεείξ. Πμζα είκαζ δ δζαθμνά, υηακ ζμο πς ηα ίδζα; Ώκ υ,ηζ βνάθεηαζ ή θέβεηαζ ζοιπίπηεζ ιε ηζξ ζδέεξ ζμο, πυζμ πανμφιεκα εα άνπαγεξ ηα θυβζα ιμο. Ώκ υιςξ υπζ, πυζμ εφημθα εα δήθςκεξ υηζ είκαζ θυβζα ηάπμζμο άθθμο ηαζ εα εεςνμφζεξ υηζ είπακ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
484
ιεηαθενεεί θακεαζιέκα ή υηζ ήηακ πνςιαηζζιέκα απυ πνμζςπζηέξ ακηζδνάζεζξ. Ή εα ηα δεπυζμοκ απυθοηα βζαηί ηα είπα εβχ ηζ έηζζ εα οπμηθζκυζμοκ ζηδκ αοεεκηία ηαζ εα άθδκεξ ηδκ εκυναζή ζμο αηυιδ αδνακή. Ώθθά δεκ έπς ηαιζά αοεεκηία, αδεθθέ ιμο, μφηε ζζπονίζεδηα πμηέ υηζ έπς. ηδ ιζα πενίπηςζδ απμηοβπάκεζξ κα ακαπηφλεζξ ηδκ ζηακυηδηα κα ζηέηεζξ ιυκμξ ηαζ κα παίνκεζξ ζοκεηέξ απμθάζεζξ ααζζζιέκεξ ζηδκ εκμναηζηή ακαβκχνζζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ· ηαζ ζηδκ άθθδ αολάκεηαζ ζε δφκαιδ ημ ζδιείμ ηδξ πςνζζηζηυηδηαξ. Σζ ιπμνεί κα ζηεθηυηακ μ δάζηαθυξ ζμο, εβχ μ ίδζμξ, ζημ πανεθευκ, έπεζ ιζηνή ζδιαζία. Οηζδήπμηε ιπμνεί κα ζηέθηεηαζ ηαζ κα θέεζ μπμζμζδήπμηε άθθμξ, έπεζ ιζηνή ζδιαζία. Βηείκμ πμο έπεζ ζδιαζία βζα ζέκα ζήιενα είκαζ κα αθέπεζξ ηαεανά, κα θεξ ηδκ αθήεεζα ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ κα ααδίγεζξ ζημ θςξ – ηάηζ πμο πμηέ ςξ ηχνα δεκ έηακεξ βζα μπμζμδήπμηε πνμκζηυ δζάζηδια. Ώκαθένεζξ ακάπηολδ ζηδκ αθδνδιέκδ ζοκείδδζδ. Αε πνεζάγεζαζ ηέημζα ακάπηολδ. Υνεζάγεζαζ ακάπηολδ ζε ζαθή ζηέρδ ηαζ ζε ζαθή δνάζδ. Ώκηζιεηςπίγεζξ ημ πνυαθδια ημο εαοημφ ζμο ηαζ εα ημ θφζεζξ ιυκμ υηακ απεθεοεενςεείξ απ‟ ηζξ πνμζςπζηέξ πανμνιήζεζξ ηζ απυ ηδ βμδηεία ζηδκ μπμία ζοκήεςξ ααδίγεζξ. διείςζε, αδεθθέ ιμο, ηδκ απμθαζζζηζηυηδηα ηαζ ηδ ζαθήκεζα ιε ηδκ μπμία απεοεφκμιαζ έηζζ ζε ζέκα. διείςζε ημ φθμξ ιμο, βζαηί είκαζ ημ ίδζμ φθμξ υπςξ πνζκ, αθθά δζαηοπχκς πνμζεηηζηά αοηή ηδκ επζημζκςκία έηζζ χζηε κα ιπμνέζεζξ κα ζοθθάαεζξ ηαεανά ηα θυβζα ιμο. Ώκ ζμο ανέζμοκ μζ βειάηεξ επίεεηα θνάζεζξ ημο ζπμθζαζηή πμο απμννυθδζε ηεθεοηαία ηδκ πνμζμπή ζμο, εα ζε απμηαθμφζα (ιε ημ φθμξ ημο) έκακ αδεθθυ εοθααζηχκ ζοκαζζεδιάηςκ αθθά ιε θηςπή εκμναηζηή κμδηζηυηδηα ηζ έκα ζημηζζιέκμ γδθςηή. μο ηα θές αοηά ιε υθδ ιμο ηδκ αβάπδ ηαζ ζε ιζα πνμζπάεεζα κα δζεβείνς ηδκ πνμζμπή ζμο. πςξ είπα ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ιμο, θές ηαζ ζε ζέκα: Ώκ επζδζχηεζξ κα ενβαζεείξ ιαγί ιμο ηαζ εέθεζξ κα ζοιιμνθςεείξ ιε ηζξ μιαδζηέξ απαζηήζεζξ, ηυηε εβχ απ‟ ηδκ πθεονά ιμο εα ηάκς υ,ηζ ιπμνχ βζα κα ζε αμδεήζς ζημ νκαδηθφ ζμο ένβμ. θμ ημ ένβμ πμο ακαεέης ζε άημια ζημκ υιζθμ δεκ απμαθέπεζ πανά ιυκμ ζ‟ έκα ζημπυ – κα ημοξ επζηνέρεζ κα ενβαζεμφκ ζακ μιάδα βζα ημ ηαθυ ηδξ μιάδαξ. Ώοηυ δεκ ημ έπεζξ ηάκεζ ηαζ ημ μιαδζηυ ένβμ ζαλ ζχλνιν ηαεοζηένδζε ελαζηίαξ ζμο, βζαηί μ υιζθμξ πνμπςνά ζακ υιζθμξ· πανυηζ ηα άημια ιπμνεί κα έπμοκ ακαπηοπεεί, μ υιζθμξ δεκ έπεζ πνμπςνήζεζ, αθθά έπεζ ειπμδζζεεί ημοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ απυ ηδκ ηαηάζηαζδ βζα ηδκ μπμία είζαζ ηονίςξ οπεφεοκμξ. Αεκ ακαθένμιαζ ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία ζημ πνυαθδια ηςκ επζημζκςκζχκ. Οζ ιαεδηέξ είκαζ εθεφεενμζ κα εκδζαθένμκηαζ βζα μπμζμκδήπμηε ανζειυ μιάδςκ ηαζ ζπμθζαζηχκ. Ώκαθένμιαζ ζημ πνυαθδια ηδξ ζδζαίηενδξ εηείκδξ ηαηάζηαζδξ πμο είκαζ απθά εηείκδ ηδξ ηαπηφηεηαο. Μδκ ημ λεπκάξ ηαζ ιδ ζοβπέεζξ ημ γήηδια. Γελ είκαζ γήηδια αοεεκηίαξ. Βίκαζ γήηδια ηαοηυηδηαξ. Βίζαζ θοζζηά εθεφεενμξ ζακ ιαεδηήξ κα θαιαάκεζξ επζημζκςκίεξ απυ μπμζαδήπμηε πδβή. Ώθθά κα είζαζ ζίβμονμξ υηζ δε ζοβπέεζξ ηζξ ηαοηυηδηεξ. Ώοηή δ ηαηάζηαζδ ζημκ υιζθμ ιμο πνμηάθεζε ζμαανή ελέηαζδ. Σμ ηαθυ ηδξ μιάδαξ έπεζ πνςηανπζηή ζδιαζία. Βιπθέημιαζ ζ‟ έκα πείναια ιε ημ μιαδζηυ αοηυ ένβμ. Αεκ είκαζ εφημθμ μφηε βζα ιέκα μφηε βζα ηα ιέθδ ημο μιίθμο. Θα εοζζάζς άναβε ημκ υιζθμ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
485
ζηδ βμδηεία εκυξ πνμζχπμο; Γζαηί ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ μζ άθθμζ δε εα είπακ ηυζμ επδνεαζεεί ακ είπεξ δεζ αθδεζκά ηαζ είπεξ ζοκενβαζεεί ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ μιαδζηήξ ζζμννμπίαξ ηαζ δεκ είπεξ πανειαάθεζ ημ πνυαθδια ηςκ ηαοημηήηςκ ζηδκ μιαδζηή αοηή ενβαζία. Αεκ ιπμνχ κα ζοκεπίζς κα ζμο δίκς αοηέξ ηζξ μδδβίεξ ακ εζζάβεζξ έηζζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηδ πςνζζηζηυηδηα ζημ ένβμ. Γε ζμο γδηχ κα δέπεζαζ ηοθθά υθα υζα παίνκεζξ. Ώθθά ελφζσ είζαη ζηνλ φκηιν, ζμο γδηχ κα ζοιιμνθχκεζαζ ιε ηζξ μιαδζηέξ απαζηήζεζξ, κα ενβάγεζαζ ιε ηδκ μιαδζηή ιμκάδα ηαζ κα απμθεφβεζξ κα εζζάβεζξ ζημ μιαδζηυ ένβμ ηα ηάεε είδμοξ πνμαθήιαηα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. ηακ δε κμζάγεζαζ πζα βζα ηδ δζδαζηαθία ηαζ δεκ ηάκεζξ αοηυ πμο γδηείηαζ, είκαζ δζηαίςιά ζμο κ‟ απμζονεείξ απ‟ ημ μιαδζηυ ένβμ βζα κα δζαηδνδεεί έηζζ δ μιαδζηή εκυηδηα. Ώοηυ βζα ημ μπμίμ ενβάγμιαζ είκαζ δ νκαδηθή ελφηεηα ηζ υπζ δ αημιζηή ζμο ακάπηολδ ηαζ δζέβενζδ. Μζθχ έηζζ ιε θαζκμιεκζηή ζηθδνυηδηα ζε ιζα πνμζπάεεζα κα αάθς ηέθμξ ζηα πνυκζα ηδξ μιίπθδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ηδξ ααεζά εδναζςιέκδξ θζθμδμλίαξ ζμο. Σα δφμ αοηά ζοκδέμκηαζ. Μδκ λεπκάξ μφηε ηδκ πνμδβμφιεκδ εκημθή ιμο ζ‟ εζέκα υηζ “Τπάνπμοκ ηζ άθθα πνάβιαηα πμο πνέπεζ κα βίκμοκ απ‟ ημ κα είζαζ μπαδυξ ημο Θζαεηακμφ αδεθθμφ” ή ημο Θζαεηακμφ ηζ εκυξ πθαζημφ αζηνζημφ ακηζβνάθμο. Οζ θέλεζξ ηθεζδζά βζα ζέκα είκαζ αοημβκςζία, θςηεζκυηδηα ηαζ αθήεεζα ηαζ πνέπεζ υθεξ κα ένεμοκ ζε δνάζδ αοηή ηδκ επμπή. Να εοιάζαζ υηζ ακ δ απυθαζή ζμο ααζζζεεί ζε ιζα εηθμβή ακάιεζα ζε δφμ Θζαεηακμφξ, εα είκαζ εζθαθιέκδ. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ εηείκμ ηδξ εηθμβήξ ακάιεζα ζημ δάζηαθμ πμο μκμιάγμοιε Πνμζςπζηυηδηα ηαζ ζημ δάζηαθμ πμο μκμιάγμοιε ακχηενμ Βαοηυ. Σαηημπμίδζε ημ πνυαθδια αοηυ ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ηζ υπζ ιε πανμνιδηζηέξ ακηζδνάζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Ηνχιηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηακ ζε ζηέθημιαζ ημ ηάκς ιε ιζα αίζεδζδ ένεοκαξ, αβαπδηζηήξ ηαθμζφκδξ ηζ επίζδξ ιε ιζα αίζεδζδ επείβμοζαξ ακάβηδξ. Σα πνυκζα πενκμφκ· εηείκμζ πμο παναηδνμφκ ηζξ γςέξ ηςκ γδθςηχκ έπμοκ ζοπκά ιζα αίζεδζδ ηδξ επείβμοζαξ αοηήξ ακάβηδξ – ιζαξ επείβμοζαξ ακάβηδξ πμο μ ίδζμξ μ γδθςηήξ ζπάκζα κζχεεζ. Δ γςή ζμο πνυζθενε ιεβάθδ εοηαζνία βζα πνυμδμ, αθθά ιπήηεξ ζηδ γςή ηαζ δυιδζεξ έκα ζχια πμο έπεζ ιέζα ημο πμθφ ηνοζηαθθςιέκμ οθζηυ ηζ έκα κμδηζηυ ζχια ηέημζαξ αηαιρίαξ χζηε ημ πνυαθδιά ζμο (ζ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ) ήηακ – ακ ιπμνμφζα κα πνδζζιμπμζήζς ιζα ηυζμ ακεπανηή ιμνθή θέλεςκ – κα ζοκηνίρεζξ αοηυ πμο μ ίδζμξ δυιδζεξ ηαζ πνδζζιμπμίδζεξ. Έπνεπε κα ζοκηνίρεζξ ηζξ παθζέξ ζμο ζηεπημιμνθέξ ηδξ ναδζμονβίαξ, ηδξ θζθμδμλίαξ ηαζ ηδξ δφκαιδξ πνμημφ ιπμνέζεζξ κα εθεοεενςεείξ βζα πναβιαηζηή οπδνεζία. Μζζυξ αζχκαξ έπεζ πενάζεζ. Δ ζηεπημιμνθή ηδξ θζθμδμλίαξ έπεζ ζοκηνζαεί ηαζ απνδζηεοεεί, αθθά δεκ πνέπεζ κα πάνεζ ηδ εέζδ ηδξ ιζα αίζεδζδ ιαηαζυηδηαξ. Δ ζηεπημιμνθή ηδξ δφκαιδξ ελαζεεκεί. Δ ζηεπημιμνθή ηδξ ναδζμονβίαξ δέπεδηε έκα άζπδιμ πηφπδια ζηδ δζάνηεζα ημο επεζζμδίμο ηδξ βμδηείαξ ζηζξ ανπέξ ηδξ άκμζλδξ. Ώθθά μζ ιμνθέξ ειιέκμοκ αηυιδ. ηέηεζξ ιπνμζηά ημοξ ζαζηζζιέκμξ, ακοπυιμκμξ κα ηάκεζξ ημ ζςζηυ, ηοθθςιέκμξ απυ ηδ δφκαιδ ηςκ δζηχκ ζμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
486
δδιζμονβδιάηςκ πμο θάιπμοκ ιε ημ δζηυ ημοξ θςξ ηαζ ηοθθςιέκμξ επίζδξ απυ ηδ θάιρδ ημο θςηυξ πμο εηπμνεφεηαζ απυ ηδκ ροπή ζμο ηζ απυ ηδκ μιαδζηή ροπή. Ώθθά ηοθθςιέκμξ ηαζ θαζκμιεκζηά ααμήεδημξ. Κακείξ δεκ ιπμνεί κα ζε αμδεήζεζ, αδεθθέ ιμο. Βζφ μ ίδζμξ πνέπεζ κα εβηαηαθείρεζξ υθα ηα πνάβιαηα ηαζ κα βίκεζξ “ημ ιζηνυ παζδί” βζα ημ μπμίμ ιζθά δ Βίβινο. Οφηε εβχ μφηε ηακείξ δάζηαθμξ ιπμνεί κα ζμο πεζ ηζ κα ηάκεζξ. Μπμνεί κα έηακεξ ηάηζ ηαζ ηάκμκηάξ ημ δε εα ιάεαζκεξ ηίπμηε. Μέζα απ‟ ημκ εαοηυ ζμο πνέπεζ κα ένεεζ ημ ηέκηνζζια ηαζ απυ ημκ εαοηυ ζμο πνέπεζ κα εηπμνεοεεί δ ηαεανή ζμθία ηζ δ λεηάεανδ δνάζδ πμο ηεθζηά εα ζμο θένεζ ηδκ απμδέζιεοζδ. Σζ θμζπυκ ιπμνεί κα ηάκεζ μπμζμζδήπμηε απυ ιαξ; Μδ κμιίζεζξ απυ ηα παναπάκς υηζ εβχ ή μζ άθθμζ κζχεμοιε υηζ δεκ οπάνπεζ απμδέζιεοζδ βζα ζέκα ζ‟ αοηή ηδ γςή. Σίπμηε δεκ ιπμνεί κα ζηαιαηήζεζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ημ ένβμ ηδξ ροπήξ ζμο. Μυκμ δ επείβμοζα ακάβηδ ηςκ ηαζνχκ πανμηνφκεζ ημκ ηαεέκα ιαξ κα επζεοιεί ηδκ επίηεολδ αοηήξ ηδξ απμδέζιεοζδξ υζμ ημ δοκαηυ ηαπφηενα βζα κα ζε εθεοεενχζεζ ζηδκ οπδνεζία. Ίζςξ μ ηνυπμξ βζα κα ζε αμδεήζς ηαθφηενα είκαζ κα ζμο δχζς έκα δζαθμβζζιυ πμο εα ζμο επζηνέρεζ κα λεηαεανίζεζξ ημ πεδίμ ηςκ θηλήηξσλ. Σμ ηίκδηνμ ηδξ γςήξ ζμο κα ααδίζεζξ ηδκ Ώηναπυ είκαζ οβζέξ, αθθά αηυιδ ηζ αοηυ ημ ηίκδηνμ πνςιαηίγεηαζ απυ ανπαίμοξ νοειμφξ. Σα άθθα ηίκδηνά ζμο είκαζ ζοπκά υιμνθα, αθθά γδιζχκμκηαζ απυ ηζξ οπμηείιεκεξ δζαζηνεαθχζεζξ ημο ζοβηεηνζιέκμο κμο πμο οπμηζκεί ηδ θζθμδμλία, ηδκ αβάπδ ηδξ δφκαιδξ ηαζ ηδκ οζηενμαμοθία ζηδκ πνμζέββζζδ ηάεε είδμοξ δνάζδξ. οκεπχξ βζα ζέκα δ απθυηδηα ηζ δ ζαθήκεζα ςξ πνμξ ηα αίηηα υθςκ υζςκ ηάκεζξ είκαζ μοζζχδεζξ ηζ ακαβηαίεξ. Σδκ ακαημθή, ημ ιεζδιένζ, ηδ δφζδ ηαζ ηδ κφπηα – ηέζζενζξ θμνέξ ηδ ιένα – αημθμφεδζε ηδ δζαδζηαζία πμο πενζβνάθεηαζ παναηάης: 1. Βηθχκδζε ηδκ Εενή Λέλδ ηνεζξ θμνέξ, εηπκέμκηάξ ηδκ ζακ ροπή δζα ηςκ ηνζχκ ζςιάηςκ. 2. Πεξ έπεζηα ηαεχξ ζηέηεζαζ ζημ θςξ ηδξ ροπήξ: “ηέης ιπνμζηά ζηδκ έδνα ηνίζδξ ηδξ ροπήξ ιμο. ηέης ζημ θςξ πμο ένπεηαζ απ‟ ηδ εεία αοηή πδβή. Γδηχ κα ααδίζς ιε αθήεεζα, εζθζηνίκεζα ηαζ αβάπδ.”
3. Έπεζηα οπυααθθε ζημκ εαοηυ ζμο ηζξ ελήξ ηνεζξ ενςηήζεζξ: α. ,ηζ έηακα ηζξ θίβεξ ηεθεοηαίεξ χνεξ, ηαηακμήεδηε άναβε ηαεανά απυ ιέκα; α. Βκήνβδζα απθά ηαζ θμβζηά ηαζ ιε ζοκεηή ηαηεφεοκζδ; β. Γζαηί έδναζα ηαζ ιίθδζα ηζ έβναρα ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή πενίζηαζδ; Σζ παναηίκδζε ηδκ εζδζηή αοηή πνάλδ; 4. Έπμκηαξ ακαθφζεζ έηζζ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ηςκ θίβςκ πεναζιέκςκ ςνχκ, αθζένςζέ ηεξ έπεζηα ζηδκ οπδνεζία ημο Αζδαζηάθμο. Δ πνάλδ αοηή εα ελαθείρεζ πμθθή ζηέρδ ηαζ ένβμ πνμζςπζηήξ πνυεεζδξ. Φαίκεηαζ απθυξ ηαζ ζπεδυκ ζημζπεζχδδξ, αθθά ακ ζοκεπίζεζξ αοηυ ημ δζαθμβζζιυ βζα ημοξ επυιεκμοξ ηνεζξ ιήκεξ πςνίξ κα ηάκεζξ ηίπμηε άθθμ, ε‟ ακαηαθφρεζξ υηζ ημ υθμ πνυαθδια ημο ηζκήηνμο εα λεηαεανζζεεί βζα ζέκα. Βίκαζ αοηυ πμο εέθεζξ, δεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Σμ λένς ηαθά. Δ ααζζηή πνυεεζδ ηδξ γςήξ ζμο δε ιμο πνμλεκεί έβκμζα. ηδ νίγα υθδξ ηδξ δοζημθίαξ ανίζηεηαζ δ ηεπκζηή ηδξ γςήξ ζμο. Αζέπεηαζ ηυζμ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
487
ζοπκά απυ ζημπζιυηδηα. Μδ ζπαηαθάξ ηυζμ πμθφ πνυκμ ζε πενίπθμηεξ ηαζ οζηενυαμοθεξ ζηέρεζξ. Πνμζπάεδζε κα γεζξ κμδηζηά πμθφ απθμφζηενα. Μδ γδηάξ ηαζ ιδκ ράπκεζξ ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ ηζ ελάθεζρε ηάεε ζηέρδ πάκς ζηζξ βναιιέξ ηδξ πνμζπάεεζαξ ημο ηαηχηενμο εαοημφ. Ο υιζθμξ ζηέηεζ πθάζ ζμο ιε αβαπδηζηή πνδζζιυηδηα ηαζ εημζιυηδηα κα αμδεήζεζ. Σμ ίδζμ ηζ εβχ. Αεκ είκαζ άζημπα θυβζα, αθθά ιζα αθδεζκή δήθςζδ βεβμκυημξ ζηδκ μπμία ιπμνείξ κα ααζζζεείξ. Ηαλνπάξηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηέθεδηεξ πμθφ μνεά ημοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ ηζ μ ηανπυξ ημο δζαθμβζζιμφ ζμο ανπίγεζ κα ζοθθέβεηαζ. Μπμνείξ πζα κα ζηαιαηήζεζξ ημ δζαθμβζζιυ πμο ζμο έδςζα ημκ πεναζιέκμ Εμφθζμ, αθθά ηζξ ηνεζξ ενςηήζεζξ πμο ήηακ εκζςιαηςιέκεξ ζημ ηνίημ ζδιείμ, πνέπεζ κα ηζξ πνδζζιμπμζείξ ηάεε ανάδο ζακ ιμνθή ακαζηυπδζδξ. Υνεζάγεζαζ αηυιδ ιζα πενίμδμ βζα ηδκ ήνειδ ελέηαζδ ηςκ πανςεδηζηχκ ηζκήηνςκ ηδξ ηαεδιενζκήξ δνάζδξ. Σμ μνευ ηίκδηνμ ηαζ δ ηαεανή υναζδ ηςκ πδβχκ δνάζδξ είκαζ αηυιδ επζηαηηζηέξ ακάβηεξ βζα ζέκα. Θα μδδβήζμοκ ζε μνεή δναζηδνζυηδηα, αθδεζκή ζηέρδ ηαζ μνεή μιζθία. Ώθθά έπεζξ ηάκεζ πνυμδμ ηαζ δεκ έπεζξ θυβμοξ, αδεθθέ ιμο, βζα ηαηάεθζρδ ή βζα κα ζπαηαθάξ πνυκμ ζε εθίρδ βζα ημ πανεθευκ. Δ ιυκδ εθίρδ πμο είκαζ δζηαζμθμβδιέκδ ααζίγεηαζ ζηδκ απμηοπία κα ιάεεζξ ηα ιαεήιαηα ηδξ απμηοπίαξ. Βζφ πάκηςξ ιαεαίκεζξ. Τπάνπμοκ, υπςξ λένεζξ ηαθά, αηυιδ μνζζιέκεξ κμδηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ακήημοκ ζηδκ παθζά κμδηζηή ζμο ηαηάζηαζδ, μζ μπμίεξ ημπθάγμοκ ηάης απυ ηδκ επζθάκεζα ηδξ γςήξ ζμο. Κζ αοηέξ επίζδξ πνέπεζ κα ιεημοζζςεμφκ ηζ εζφ πνέπεζ κα ακαηαθφρεζξ ηδ ιέεμδμ. Αεκ ιπμνχ πανά κα οπμδείλς ηδκ ακάβηδ ηαζ ηδκ εοηαζνία. ζμ βζα ηδ ιέεμδμ πμο πνέπεζ κα αημθμοεήζεζξ ζημ δζαθμβζζιυ, εα πνμηείκς ηδ δζαδζηαζία πμο πενζβνάθεηαζ παναηάης: 1. Βοεοβναιιίζμο ηζ έπεζηα φρςζε ηδ ζοκείδδζδ υζμ ημ δοκαηυ πζμ ρδθά. Πάνε έπεζηα ηδ ζηάζδ ηδξ ροπήξ. 2. Ήπδζε ηδκ Εενή Λέλδ, εηπκέμκηάξ ηδκ δζαιέζμο μθυηθδνδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. 3. οθθμβίζμο έπεζηα πάκς ζηδκ Κονζαηή Πνμζεοπή ζακ ιένμξ ημο μιαδζημφ ζμο ένβμο. 4. Βπζδίςλε ιε ηδ δφκαιδ ηδξ ζηέρδξ ηαζ ιε ηδ δζάποζδ ηδξ αβάπδξ κα έθεεζξ ζ‟ επαθή ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ηαζ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Ώοηυ είκαζ ζδιακηζηυ βζα ζέκα, βζαηί δε αμδεά ιυκμ ηδκ μιαδζηή μθμηθήνςζδ, αθθά πνδζζιεφεζ κα ζε απμηεκηνχκεζ απ‟ ημ ηέκηνμ ηδξ ζηδκήξ ζμο. 5. Πνμζπάεδζε έπεζηα κα εκαηεκίζεζξ ή κα ακηζθδθεείξ ημκ εαοηυ ζμο ζακ ηδκ ροπή, ζακ ημ εείμ, ζακ ημκ έκδμκ Υνζζηυ. Ώοηυ εα απαζηήζεζ ηδκ ακχηαηδ ζοβηέκηνςζδ βζα ηδκ μπμία είζαζ ζηακυξ. 6. Έπεζηα πεξ ηα αηυθμοεα ιε ηδ ζηέρδ πίζς απυ ηζξ θέλεζξ: “ηέης ιπνμζηά ζηδκ έδνα ηνίζδξ ηδξ ροπήξ ιμο. Βίιαζ αοηή δ ροπή. Βίιαζ υθμξ αβάπδ ηαζ θςξ. Τπδνεηχ ημκ ηυζιμ ηαζ πάκς ημκ εαοηυ ιμο ζηδκ οπδνεζία. Ώοηή είκαζ δ γςή ιμο ηζ αοηυξ είκαζ μ δνυιμξ πμο εα ααδίζς χζπμο δ Μένα-κα-είκαζ-ιαγί-ιαξ.”
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
488
7. Ήπδζε ηδ Λέλδ ανβά, απμζηέθθμκηάξ ηδκ ιε αβάπδ ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Αχγνπζηνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, ΐαδίγεζξ αηυιδ ζε μιίπθδ. Δ βμδηεία ζε πενζζημζπίγεζ αηυιδ. Ώοηαπαηάζαζ αηυιδ ηαζ δεκ ιπμνχ κα ζε θηάζς αοηή ηδκ επμπή. Φεβξνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηακ ζμο έβναρα ηεθεοηαία θμαυιμοκ υηζ ίζςξ κα ήηακ δ ηεθεοηαία επζημζκςκία ιμο ι‟ εζέκα. Ώθθά ημοξ πεναζιέκμοξ έλζ ιήκεξ έκα ιένμξ ηδξ βμδηείαξ απ‟ ηδκ μπμία ήζμοκ πενζζημζπζζιέκμξ, ελαθακίζεδηε. Ώπμιέκεζ αηυιδ πμθθή. Χζηυζμ δ επζηοπήξ πνμζπάεεζά ζμο κα δεζξ ιε ιεβαθφηενδ δζαφβεζα, ιε εκεαννφκεζ κα ζμο βνάρς υπςξ ζοκήεςξ ηαζ κα επζαθέρς πάθζ ηδκ ενβαζία ζμο. Αεκ ημ έηακα βζα έλζ ιήκεξ. Μδκ λεπκάξ υηζ υηακ έκαξ πνεζαφηενμξ ηαζ ζοκεπχξ ζζπονυηενμξ ιαεδηήξ ζηνέθεζ ηδκ πνμζμπή ημο ζε ζέκα, δ πνμηφπημοζα δζέβενζδ εα δνάζεζ ιε δφμ ηνυπμοξ. Ο έκαξ απ‟ αοημφξ εα είκαζ δ έκηαζδ ηδξ βμδηείαξ, έηζζ έπε ημ αοηυ οπυρδ βζα επηά εαδμιάδεξ αθμφ πάνεζξ αοηή ηδκ ακαημίκςζδ. Ο δνυιμξ βζα ζέκα δεκ είκαζ αηυιδ μ “θςηζζιέκμξ Ανυιμξ”. Έπεζξ πενζηνζβονζζεεί ιε ηυζδ πμθθή μιίπθδ ηαζ ιε έκα ηυζμ ποηκυ ζφκκεθμ απυ αοημδδιζμφνβδηεξ ηαζ αοημοπμηζκμφιεκεξ ζηεπημιμνθέξ, χζηε ημ θςξ ιυκμ ηαηά ηυπμοξ δζεζζδφεζ. Μέπνζ ηχνα δεκ οπάνπεζ ζηαεενυ νεφια ή θςηζζιέκμξ Ανυιμξ. οκεπχξ πνμξ ημ πανυκ ημ πζμ ηαηάθθδθμ υκμια βζα εηείκμ ημ ιένμξ ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Μαεδηείαξ πμο ααδίγεζξ είκαζ Γξφκνο ηεο Θπζίαο – ηδξ εοζίαξ ηςκ ζηέρεχκ ζμο, ηςκ επζεοιζχκ ζμο, ηςκ ζημπχκ ηαζ ηςκ μκείνςκ ζμο. Γζα ζέκα ζδιαίκεζ ηδ δζάκοζδ ημο αναπχδμοξ δνυιμο ημο ηαεήημκημξ, ημο κηάνια ηαζ ηδξ ηαεανήξ απυθαζδξ. οκεπχξ βζα ημοξ επυιεκμοξ έλζ ιήκεξ εα ήεεθεξ άναβε κα πενζθάαεζξ ζημ δζαθμβζζιυ ζμο ηζξ αηυθμοεεξ θέλεζξ; 1μξ ιήκαξ – Καεήημκ. 2μξ ιήκαξ – Νηάνια ή οπεφεοκδ οπμπνέςζδ. 3μξ ιήκαξ – Αζάηνζζδ. 4μξ ιήκαξ – Ώπάεεζα. 5μξ ιήκαξ – Ώπυθαζδ. 6μξ ιήκαξ – Πεπνςιέκμ. διείςζε υηζ δ ηάεε θέλδ έπεζ ημ ίδζμ ανπζηυ βνάιια ζηα Ώββθζηά ηζ αοηυ εα ζε δζεοημθφκεζ κα ηζξ εοιάζαζ. οθθμβίζμο ααεζά αοηέξ ηζξ θέλεζξ ηζ ανβυηενα βνάρε έκα άνενμ ζημ μπμίμ εα ζοκδέεζξ αοηέξ ηζξ θέλεζξ ζοκεεηζηά ηαζ δζαδμπζηά ηζ έηζζ εα πνμζθένεζξ έκα άνενμ βζα ηδ Μαεδηεία πμο εα ιπμνμφζε κα πνδζζιεφζεζ ζε άθθμοξ. Έπεζξ ηδκ ζηακυηδηα κα βνάθεζξ· ζοκεπχξ πνμξ ημ πανυκ οπδνέηδζε ιέζς ηδξ βναθήξ. Κνάηα ηα ιάηζα ζμο ζημ θςξ ιπνμζηά. Μδ ιζθάξ βζα ημκ εαοηυ ζμο. Ββηαηάθεζρε ηάεε ζπέδζμ πνμξ ημ πανυκ, αθθά εηηέθεζε ηζξ πνάλεζξ ζμο ιε απυζπαζδ ηζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
489
επζδελζυηδηα. ηυνπζζε ηα ζφκκεθα βφνς ζμο ιε ημ δοκαιζηυ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ βζα κα ημ ηάκεζξ, επζδίςλε ιεβαθφηενδ ηαζ ηαπφηενδ εοεοβνάιιζζδ. Θα ζμο δχζς έκακ οπαζκζβιυ. ηακ δεθεαζεείξ κα ηαηέαεζξ ιέζα ζηα ζφκκεθα ηςκ ζηεπημιμνθχκ ζμο ηαζ ιέζα ζημ οθάδζ ηςκ δζηχκ ζμο οθζηχκ ζπεδίςκ, ζηέθκε ηδ ζηέρδ ζμο ζ‟ ειέκα. Αχγνπζηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζμο έηακα μνζζιέκεξ οπμδείλεζξ. Ίζςξ μ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ ιπμνχ κα ζε αμδεήζς ηαθφηενα αοηή ηδ ζηζβιή είκαζ κα ηζξ απανζειήζς ηαεανά ηαζ ζφκημια βζα ζέκα ηαζ κα ζμο γδηήζς – ζηδ ζζβή ηδξ ηανδζάξ ζμο ηαζ ζημ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο – κα απακηήζεζξ ζ‟ αοηέξ. μο είπα: 1. Να εοζζάζεζξ ηζξ ζηέρεζξ, ηζξ επζεοιίεξ, ημοξ ζημπμφξ ηαζ ηα υκεζνά ζμο. Σμ έηακεξ αοηυ; 2. Να αημθμοεήζεζξ ημ αναπχδδ δνυιμ ημο ηαεήημκημξ, ημο κηάνια ηαζ ηδξ ηαεανήξ απυθαζδξ. Σμ έηακεξ αοηυ; 3. Να ηναηάξ ηα ιάηζα ζμο ζημ Φςξ πμο ανίζηεηαζ ιπνμζηά ή ζε απυζηαζδ. Σμ έηακεξ αοηυ; 4. Να ηδνείξ ζζβή υζμκ αθμνά ημκ εαοηυ ζμο. Σμ έηακεξ αοηυ; 5. Να εβηαηαθείρεζξ υθα ηα ζπέδζα. Σμ έηακεξ αοηυ; 6. Να δζαθφζεζξ ηα ζφκκεθα ηδξ βμδηείαξ βφνς ζμο ιε ημ δοκαιζηυ θςξ ηδξ ροπήξ ζμο. Σμ έηακεξ αοηυ; 7. Να ζηέθκεζξ ηζξ ζηέρεζξ ζμο ζ‟ ειέκα. Σμ έηακεξ αοηυ; Θα απακηήζς βζα ζέκα ζε δφμ απ‟ αοηέξ ηζξ ενςηήζεζξ, αθθά δε εα επεηηαεχ ζ‟ αοηέξ. Πνχημ: Αεκ έπεζξ ζηείθεζ ηζξ ζηέρεζξ ζμο ζ‟ ειέκα. Αεκ έπς ηαηαβνάρεζ μφηε ιζα ζηέρδ. Έζηεζθεξ αθμζίςζδ, επζεοιία, αζηήιαηα, έθεζδ, πυεμοξ ηζ εοπέξ – υπζ υιςξ ιζα ηαεανή ζηέρδ. Γζαηί; ηέρμο ημ ηαθά, αδεθθέ ιμο. Έπεζξ ηάκεζ ζπέδζα. Θα λακαδζααάζεζξ άναβε ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα ηαζ εα ηδ εεςνμφζεξ ζακ ημ ιήκοιά ιμο ζ‟ εζέκα; Θα ζοκεπίζεζξ βζα άθθμοξ έλζ ιήκεξ ημκ ίδζμ δζαθμβζζιυ; Ώπυ ημ ένβμ πμο εα βίκεζ ημοξ ενπυιεκμοξ έλζ ιήκεξ εα ελανηδεμφκ πμθθά. ηείθε ηζξ ζθέςεηο ζμο ζ‟ ειέκα ηαζ εα ηζξ ακαβκςνίζς. Μάεε ηδ δζάηνζζδ ακάιεζα ζηδ ζηέρδ ηαζ ηδκ επζεοιία. Ώοηά ηα δφμ δεκ είκαζ ζαθχξ πνμζδζμνζζιέκα ζημ κμο ζμο. Φεβξνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, μο είπα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία υηζ απ‟ ημ ένβμ πμο εα βζκυηακ ζηδ δζάνηεζα ηςκ επυιεκςκ έλζ ιδκχκ εα ελανηχκηακ πμθθά. Έπεζξ ηάκεζ ζςζηά ημ ένβμ ηαζ ηα πυδζα ζμο είκαζ πζμ ζηένεα πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ παθζάξ βμδηείαξ έπεζ δζαθοεεί. Θα ήεεθα κα κζχεεζξ εάννμξ, βζαηί ηζ εβχ έπς εκεαννοκεεί βζα ζέκα. Μυθζξ πνζκ έκα πνυκμ έκζςεα υηζ εα έπνεπε ίζςξ κα πενζιέκεζξ βζα ιζα άθθδ πενίμδμ γςήξ πνμημφ ιπμνέζεζξ κα ηαθφρεζξ ηδ εέζδ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο, πμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
490
γδηχ κα ζε δς κα ηαθφπηεζξ. Σχνα λένς υηζ δε πνεζάγεηαζ κα πενζιέκς ηυζμ αυνζζηα. Σέζζενζξ θμνέξ έπς ηαηαβνάρεζ απυ ζέκα ιζα ηαεανή ζηέρδ – ηζ αοηυ δεκ έπεζ πμηέ ζοιαεί πνμδβμοιέκςξ ζηδ γςή ζμο. Δ αζηία ήηακ υηζ έπεζξ εβηαηαθείρεζ ηα ζπέδζα ζμο ηαζ ημκ πνμζςπζηυ ζμο πνμβναιιαηζζιυ ηζ έηζζ έπεζξ δζαθφζεζ ζε ηάπμζμ ααειυ ηα ιζάζιαηα ηςκ ααζακζζηζηχκ ζμο ζηέρεςκ πμο ααζίγμκηαζ ζηδ θζθμδμλία ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ζηζξ θακηαζζμπθδλίεξ ημο ζοβηεηνζιέκμο κμο. Μπμνχ κα ζε πθδζζάζς ηχνα, αδεθθέ ιμο – πνάβια πμο ήηακ αδφκαημ ιέπνζ ηχνα. Μέπνζ ηχνα έπνεπε κα ζε πθδζζάγς ιέζς ηδξ Ώ.Ώ.Μπ. Μδκ αθήζεζξ ηδκ ακαβκχνζζδ αοημφ ημο βεβμκυημξ κα πνμηαθέζεζ ιζα κέα πθακενή ζηάζδ ηζ έηζζ κα απμηεθέζμοκ ηα θυβζα ιμο ημ ζπένια εκυξ κέμο πεδίμο βμδηείαξ. μο ηάκς αοηή ηδκ πνμεζδμπμίδζδ, βζαηί έπεζξ ιζα ηέημζα έιθοηδ ηάζδ κα βμδηεφεζαζ. Οζ εκημθέξ πμο ζμο έπς δχζεζ ζηζξ δφμ πνμδβμφιεκεξ ακαημζκχζεζξ ιμο απμηεθμφκ αηυιδ ηδ αάζδ βζα ηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Σίπμηε δεκ έπεζ αθθάλεζ, εηηυξ απυ ζέκα ηαζ πνέπεζ κα πνμθοθαπεείξ απ‟ ηδκ οπμηνμπή. Αεκ είζαζ αηυιδ απμηνοθζζηζηά “εδναζςιέκμξ” πάκς ζημ Ανυιμ· δεκ είζαζ αηυιδ έιπεζνμξ ζηδκ ακαβκχνζζδ ηαζ ηδ δζάθοζδ ηδξ βμδηείαξ. οκεπχξ πνμπχνδζε ιε ηδκ μθεζθυιεκδ πνμζμπή. Θα ήεεθα κα πάνεζξ ημοξ Καλφλεο ηνλ Γξφκνπ ηαζ κα ημοξ ιεθεηήζεζξ. Πάνε ημοξ ζακ εέια ημο ζημπαζιμφ ζμο ηαηά ημοξ ενπυιεκμοξ έλζ ιήκεξ ηαζ ζημ ηέθμξ δχζε ηδκ ενιδκεία ζμο ζε ηάεε Κακυκα βζα κα αμδεήζεζξ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Ώοηυ είκαζ ημ ένβμ πμο ζμο ακαεέης. επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Έκαξ κέμξ ηφηθμξ ενβαζίαξ ακμίβεηαζ ιπνμζηά ζμο αοηή ηδκ επμπή ηζ αοηυ είκαζ απμηέθεζια ηδξ πνμζμπήξ πμο έπεζξ δχζεζ ζηζξ μδδβίεξ ιμο ηαζ ηδξ ακηαπυηνζζδξ ζηδκ πνμζπάεεζα ηδξ ροπήξ ζμο κα απμδεζιεφζεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο απυ ηδ βμδηεία. Μπμνχ άναβε κα ζμο ημκίζς υηζ πμθφ ζοπκά, υηακ έπεζ οπενκζηδεεί έκαξ μνζζιέκμξ ααειυξ βμδηείαξ (υπςξ ζηδ πενίπηςζή ζμο), ιπμνεί ηυηε κα οπεζζέθεεζ δ πθάκδ; Θα ήεεθα κα ζε πνμεζδμπμζήζς βζα δφμ ηέημζεξ πθάκεξ: α. Σδξ πθάκδξ υηζ δ βμδηεία δεκ ιπμνεί πζα κα επζηναηήζεζ πάκς ζμο. οκεπήξ πνμθφθαλδ είκαζ απαναίηδηδ. α. Σδξ πθάκδξ ηδξ επζθμβήξ ηαζ ηδξ ακηαιμζαήξ. ‟ αοηή είκαζ πενζζζυηενμ απυ ζοκήεςξ επζννεπείξ υθμζ μζ γδθςηέξ έηηδξ αηηίκαξ. Να ιε ζοβπςνέζεζξ επίζδξ υηακ ζμο ημκίγς υηζ δ είζμδμξ ζημ ζδζαίηενμ αοηυ πεδίμ οπδνεζίαξ ηαζ δ δζάααζδ ηδξ εφναξ ζ‟ αοηυ ημκ ηφηθμ ενβαζίαξ απμηεθεί ζοβηεηνζιέκα βζα ζέκα ηδκ αθνινχζεζε ηεο γξακκήο ειάρηζηεο αληίζηαζεο. Μπμνείξ κα πνμζθένεζξ ηαθή οπδνεζία ακ αημθμοεήζεζξ ιε πνμζμπή ηζξ μδδβίεξ, αθθά ημ απμηέθεζια ζημ μπμίμ ακαθένεδηα ζηδκ πνχηδ πανάβναθμ είκαζ δ εοηαζνία κα οπδνεηήζεζξ ηζ υπζ μ εζδζηυξ ηφπμξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ, βζαηί ακ ηαηακμήζεζξ υ,ηζ γδηχ κα ζμο εκηοπχζς, δ οπδνεζία ζμο εα αμδεδεεί πμθφ ηζ δ πνδζζιυηδηά ζμο εα αολδεεί. Ώθμφ έηακεξ ηδκ εηθμβή ηαζ ηδκ απυθαζή ζμο, ημ πνυαθδιά ιμο είκαζ ηχνα πχξ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
491
ζε αμδεήζς κα ηάκεζξ ημ ηαθυ ζημ ιέθθμκ πμο ακμίβεηαζ ιπνμζηά ζμο. Οζ δφμ οπμδείλεζξ ιμο ιπμνεί κα ζε εηπθήλμοκ βζαηί δε εα είκαζ ηαευθμο πάκς ζε υ,ηζ πενζιέκεζξ. Πνχηα απ‟ υθα εα ήεεθα κα ζμο πς: Μδκ παίνκεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηυζμ ζμαανά. Ο ηυζιμξ πνμπςνεί αηυιδ ζημ δνυιμ ημο ηζ μ πθακήηδξ ελαημθμοεεί κα πενζζηνέθεηαζ, είηε οπδνεηείξ είηε υπζ. Υαιήθςζε ηδκ έκηαζδ ημο ηναδαζιμφ ζμο. Μπνξείο κα οπδνεηήζεζξ ηζ δ οπδνεζία ζμο πνεζάγεηαζ. θμζ μζ οπδνέηεξ πνεζάγμκηαζ αοηή ηδκ επμπή. Πέναζεξ απυ ιζα δναζηζηή πεζεανπία ηαζ πνέπεζ κα έιαεεξ πμθθά· αθθά εα εηιδδεκίζεζξ ηδ πνδζζιυηδηά ζμο ηαζ εα ιεζχζεζξ ηδκ πενίμδμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ιε ηδκ έκημκδ ζμαανυηδηά ζμο. Θοιήζμο υηζ πνέπεζ κα ακηζζηαειίγεζξ ζπλερψο ηδκ έηηδ αηηζκζηή πνμζςπζηυηδηά ζμο. Θα ιε ηαηαθάαεζξ άναβε ακ ζμο πς υηζ πμηέ δεκ εηδδθχκεζξ ηάπμζα θακηαζία ή έλαρδ πανά ιυκμ πάκς ζηζξ βναιιέξ ηδξ ιαεδηείαξ ηζ υηζ ηυηε εηδδθχκεζξ πμθθά; Θα ζμο δχζς ανβυηενα ζ‟ αοηή ηδκ μδδβία ιενζημφξ ζηίπμοξ ζημοξ μπμίμοξ εα ζμο γδηήζς κα ζημπαζεείξ ηαζ κα ζηεθεείξ, υπζ ζημ δζαθμβζζιυ ζμο (βζαηί εα ήεεθα κα αημθμοεείξ ιυκμ ημκ μιαδζηυ ζμο δζαθμβζζιυ) αθθά ζηδ δζάνηεζα ηδξ ιέναξ. Να είζαζ ζζμννμπδιέκμξ ηαζ κα εοιάζαζ, αδεθθέ ιμο, υηζ ημ ένβμ βζα ιαξ πενζθαιαάκεζ πμθθά πνάβιαηα, αηυιδ ηαζ χνεξ παθάνςζδξ ηαζ απαζηεί αέααζα ηδ πνήζδ ηδξ δζάηνζζδξ ζηδ δζαηνίαςζδ ηςκ μοζζςδχκ ηαζ ζημ δζαπςνζζιυ ημοξ απυ ηα ιδ-μοζζχδδ. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο εα ήεεθα κα ζμο πς ιπμνεί κα ζε εηπθήλεζ πενζζζυηενμ απ‟ ημ παναπάκς πμο έπεζξ ίζςξ οπμρζαζεεί ηζ μ ίδζμξ ηάπμζεξ ζηζβιέξ. Θα ήεεθα κα ζμο ημκίζς: Ώβάπα πενζζζυηενμ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο. Πνμξ ημ πανυκ αβαπάξ ημ ένβμ ιαξ ηαζ ηδκ οπδνεζία ηαζ ημ ζδακζηυ πενζζζυηενμ απ‟ υζμ αβαπάξ ημοξ αδεθθμφξ ζμο. Ώοηυξ είκαζ μ θυβμξ πμο είζαζ έκαξ ηυζμ θηςπυξ, ηυζμ πνιχ θηςπυξ ροπμθυβμξ. Γελ αγαπάο αξθεηά. Κάεε ακενχπζκμ μκ πμο ζοκακηάξ, ημ ελεηάγεζξ ηαζ ημ πνμζεββίγεζξ απ‟ ηδ ζημπζά ημο ένβμο ηζ υπζ επεζδή είκαζ ζοιπνμζηοκδηήξ ή άκενςπμξ πμο ιπμνείξ κ‟ αβαπήζεζξ ηαζ κα αμδεήζεζξ. Βζφ ζακ οπδνέηδξ ηαζ ημ ένβμ (ζακ ένβμ ιαξ) πανειααίκεζ ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο ηαζ ηεθζηά εα ελμοδεηενχζεζ ηδ πνδζζιυηδηά ζμο. Βίκαζ ημ “μνβακςηζηυ πκεφια” ηαζ δ “ζηακυηδηα πεζνζζιμφ” ημο ηνίηδξ αηηίκαξ ενβάηδ. Οζ ενβάηεξ ιαξ αζπμθμφκηαζ ιε ροπέξ ηζ υπζ ιε ημ ένβμ. Ώζπμθμφκηαζ ιε ηδ αμήεεζα ηςκ αηυιςκ ηαζ δζα ηςκ αηυιςκ ιε ηδ αμήεεζα ημο ηυζιμο. Αεκ αζπμθμφκηαζ ιε ηδ ιμνθζηή πθεονά. Κζ αοηή ελεηάγεηαζ ηαζ παναημθμοεείηαζ, αθθά είκαζ δεοηενεφμοζα. Βζφ υιςξ ηδκ ηάκεζξ πνςηεφμοζα. Δνέιδζε, αδεθθέ ιμο. Να αβαπάξ ηαζ κα οπδνεηείξ· κα παθανχκεζξ ηαζ κα γεζξ ιζα ηακμκζηή, πνήζζιδ γςή. Ώθθζχξ ηα πονά ηδξ έκηαζήξ ζμο ηζ δ εενιυηδηα ηδξ έθεζήξ ζμο εα ηαίκε ηυζμ αίαζα χζηε ηακείξ δε εα ιπμνεί κα ζε πθδζζάζεζ. Αζάεεζε πνυκμ βζα κα βκςνίζεζξ ημοξ ακενχπμοξ βζα ηνπο ίδηνπο ηζ υπζ βζα ηδκ πζεακή δζαεεζζιυηδηά ημοξ ζημ ένβμ. Κζ υιςξ ιδκ πέθηεζξ πνμξ ηα πίζς ηαεχξ παναημθμοεείξ ηζξ μδδβίεξ ιμο. Δ ζζμννμπία είκαζ πάκηα βζα ημ γδθςηή μ ηφνζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζημπυξ. Οζ δφμ θνάζεζξ πμο ζμο δίκς βζα ιεθέηδ είκαζ μζ ελήξ: “Σμ πον πμο δδιζμονβχ πνέπεζ κα εενιαίκεζ, υπζ κα ηαίεζ· πνέπεζ κα εθηφεζ ζηδ εένιδ ημο ημκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
492
άκενςπμ πμο πνεζάγεηαζ ηδ εενιυηδηά ημο· δεκ πνέπεζ κ‟ απςεεί αίαζα ηδκ ροπή πμο γδηά· είκαζ ημ πον ηδξ αβάπδξ ηζ υπζ ημ πον ηδξ έθεζήξ ιμο.” “Δ οπδνεζία πμο πνμζθένς πνέπεζ κα είκαζ ζε ροπέξ ηζ υπζ ζημκ εαπηφ κνπ πάκς ζηδκ Ώηναπυ. Έηζζ εα ζηακμπμζήζς ιζα ακάβηδ ηαζ θδζιμκχκηαξ ημκ εαοηυ ιμο ηαζ ηα θυβζα ηαζ ηδ εέζδ ιμο, εα μδδβήζς ημοξ άθθμοξ ζημ θςξ.”
Αε ζμο οπέδεζλα ηζξ αηηίκεξ πμο ηοαενκμφκ ημοξ θμνείξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, βζαηί επζδζχης κα εέζς ημ εκδζαθένμκ ζμο υπζ ζημκ εαοηυ ζμο αθθά ζημοξ άθθμοξ. Φεβξνπάξηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΦΕΛΒ ΜΟΤ, Θα ήεεθα κα ζμο εοιίζς μνζζιέκεξ παναηδνήζεζξ πμο έηακα ζηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία. Με ηδ ζοκδεζζιέκδ ζμο ηάζδ κα δζαθέβεζξ εηείκμ πμο πνμηζιά δ πνμζςπζηυηδηά ζμο ηαζ ημ μπμίμ ηεκηνίγεζ ηδκ αίζεδζή ζμο ηδξ αιανηίαξ (ημ θές ι‟ έκα παιυβεθμ, αδεθθέ, αθθά δ δναιαηζηή βμδηεία ημο έηηδξ αηηίκαξ πνμζχπμο πμο ενβάγεηαζ ζηδκ Επεοαηή Υνζζηζακζηή επμπή, αβαπά ηδ δδιυζζα ηαηαδίηδ ηδξ ηαηήξ πνάλδξ) ηαζ ηνέθμκηαξ ηδκ αίζεδζή ζμο ημο δνάιαημξ, ζμο επζηνέπεζ κα θεξ: “Σχνα λένς”, εκχ δεκ λένεζξ. Συκζζεξ εηείκμ πμο ήηακ θακενυ ηαζ αβκυδζεξ ηα αθδεζκά πνάβιαηα ιε ηα μπμία επζδίςλα κα ζε πνμζεββίζς. Πμζα ήηακ ηα ζδιεία πναβιαηζηήξ ζπμοδαζυηδηαξ ζηδκ ηεθεοηαία ιμο ακαημίκςζδ ζ‟ εζέκα; Θα ηα απανζειήζς ιε ζοκημιία: 1. Δ πθάκδ ηδξ επζθμβήξ ηαζ ηδξ ακηαιμζαήξ βζα ηδκ μπμία ζε πνμεζδμπμίδζα (ζακ πνυζςπμ έηηδξ αηηίκαξ) υηζ ήζμοκ επζννεπήξ. 2. Δ εοηαζνία βζα οπδνεζία. 3. Να παθανχζεζξ ηαζ κα γήζεζξ ιζα ηακμκζηή γςή. Θα παναηδνήζεζξ υηζ ηαιζά απ‟ αοηέξ ηζξ πνμηάζεζξ δεκ πνμήθεε απυ ηζξ δφμ παναβνάθμοξ πμο έκζςζεξ υηζ ήηακ ηυζμ ζδιακηζηέξ ηαζ πμο ηυκζζεξ ζηα ηείιεκα ηαζ ηζξ επζζημθέξ ζμο. Σέημζα είκαζ δ ηςνζκή ζμο ηαηάζηαζδ βμδηείαξ χζηε ημ μοζζχδεξ δε ζμο πνμηαθεί εκηφπςζδ. Αεκ ημ αθέπεζξ. Σέημζα είκαζ δ ηςνζκή ζμο βμδηεία, χζηε ιε πμθφ ιεβάθδ δοζημθία ιπμνχ κα ζε πνμζεββίζς αοηή ηδ ζηζβιή. Πνμζπαεχ, αδεθθέ ιμο, αθθά ιμο θαίκεηαζ υηζ αοηυ εα απμηεθέζεζ ηδκ ηεθεοηαία ιμο πνμζπάεεζα κα ζε αμδεήζς, βζαηί ακ αοηή δ δζδαπή δε ζε ςθεθήζεζ, δεκ οπάνπεζ ηίπμηε πενζζζυηενμ πμο ιπμνχ κα ηάκς. Μζα εοηαζνία κα οπδνεηήζεζξ ηαζ κα ηάκεζξ ιζα κέα ανπή ζμο έπεζ πνμζθενεεί. μο γδηήεδηε κα αμδεήζεζξ ζε ηάπμζμ ένβμ πμο άνπζζα ημ 1919 (υηακ βζα πνχηδ θμνά πνμζέββζζα ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. ηαζ άνπζζα ημ ένβμ ιμο ιαγί ηδξ). Σα ζπέδζα έπμοκ βίκεζ ηαζ ημ ένβμ θεζημονβεί. Κζ υιςξ δε δέπεδηεξ ηαεμδήβδζδ απυ εηείκμοξ πμο επζδίςλακ κα ζε αμδεήζμοκ κα οπδνεηήζεζξ ηαζ πμο άκμζλακ βζα ζέκα ηδ εφνα ηδξ εοηαζνίαξ. Πνμζπάεδζεξ κα εβηαζκζάζεζξ εζφ μ ίδζμξ δναζηδνζυηδηεξ, ηάκμκηαξ αζαζηζηά ηαζ ζοπκά ακεπανηχξ ηα πνάβιαηα πμο ζμο γδηήεδηακ κα ηάκεζξ. Ήζμοκ απμθαζζζιέκμξ κα ανεζξ πνυκμ βζα ηα πνάβιαηα πμο δ πθακδιέκδ πνμζςπζηυηδηά ζμο έκζςεε υηζ ήηακ ζδιακηζηά. Πνμηίιδζεξ κα επζθέλεζξ ημ ένβμ πμο εέθεζξ κα ηάκεζξ ακηί κα ζοκενβαζεείξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
493
ζηδκ οπδνεζία πμο απμδέπεδηεξ. Πνμζπάεδζεξ κ‟ απμηηήζεζξ ζπέζεζξ άζπεηεξ ιε ημ ένβμ πμο είπε ήδδ ακαθδθεεί ηαζ μνβακςεεί πνμημφ εκςεείξ ιε ημκ ζδζαίηενμ αοηυ υιζθμ ενβαηχκ πμο ζε πνμζηάθεζε. Πνμζπάεδζεξ κα μνβακχζεζξ ηζξ δζηέξ ζμο δναζηδνζυηδηεξ ακηί κα ζοκενβαζεείξ ιε ημ ένβμ πμο είπε ήδδ ανπίζεζ ηαζ ζημ μπμίμ είπεξ πνμζηθδεεί κα ζοκενβαζεείξ – ηαζ ιε ημ μπμίμ δέπεδηεξ κα ζοκδεεείξ. Οζ δναζηδνζυηδηέξ ζνπ ήηακ ζδιακηζηέξ ζηδ ζοκείδδζή ζμο (πανά ηζξ δζαιανηονίεξ βζα ημ ακηίεεημ) ηζ μζ μιαδζηέξ δναζηδνζυηδηεξ ήηακ δεοηενεφμοζεξ. ε ζοιαμφθερα κα γήζεζξ ηακμκζηά ηαζ κα παθανχζεζξ ηδκ έκηαζή ζμο, αθθά έγδζεξ ακχιαθα ηαζ ιε ιζα απμηνοθζζηζηή αζαζυηδηα πμο ήηακ αθααενή βζα ζέκα. Λεζημφνβδζεξ ζημκ απαηδθυ ηυζιμ ηδξ δζηήξ ζμο ζδέαξ βζα ηδκ οπδνεζία ηαζ βζα υ,ηζ έπνεπε κα βίκεζ, αθθά δεκ οπήνλε αθδεζκή ζοκενβαζία ιε αοηυ πμο γηλφηαλ – ιυκμ έκα εκδζαθένμκ βζα υ,ηζ δ οπενεκενβυξ ηνίηδ αηηζκζηή ζμο ηάζδ επεδίςηε κα δδιζμονβήζεζ, απαζπυθδζε ηδ ααεφηαηδ πνμζμπή ζμο. Βπζθακεζαηά ζοκενβάγεζαζ, ααζζηά υπζ. Παναπθακήεδηεξ απυ ηζξ δζηέξ ζμο αλίεξ ηζ υπζ απυ ηζξ μιαδζηέξ αλίεξ. Λμλμδνυιδζεξ απυ πμθθά επμοζζχδδ γδηήιαηα ηαζ δε ζοκενβάζεδηεξ ζημ ένβμ ιμο ή ιε εηείκμοξ πμο είκαζ ήδδ μθμηθδνςιέκμζ ιε ημ ένβμ πμο επζδζχης κα ηάκς. Ώκαθένμιαζ ζημκ εαοηυ ιμο ζ‟ αοηή ηδκ ακαημίκςζδ πνμξ εζέκα, ζακ ηζξ δδθχζεζξ ζμο ηαζ πζζηεφς υηζ δ πνυεεζή ζμο ήηακ πάκημηε κα εηθνάγεζξ αθμζίςζδ ζε ιέκα, ημ Θζαεηακυ δάζηαθυ ζμο. Βπζδίςλεξ κα μθμηθδνχζεζξ ιέζα ζημ ένβμ εηείκμοξ πμο δεκ ακήημοκ ζηδκ ζδζαίηενδ αοηή βναιιή πνμζπάεεζαξ, αθθά ενβάγμκηαζ ζε άθθα πεδία ζενανπζηήξ δναζηδνζυηδηαξ – πμο έπμοκ αζθαθχξ ίζδ ζπμοδαζυηδηα, αθθά δεκ είκαζ ημ ένβμ ζημ μπμίμ δεζιεφεδηεξ πνζκ πνυκζα. Αε δζαηδνείξ ηαεανή ηδ βναιιή ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Πθακζέζαζ ζε πάνα πμθθά άθθα πεδία οπδνεζίαξ πμο δε ζμο ακήημοκ ηζ υπμο δε πνεζάγεζαζ. Συζμ ιεβάθδ ήηακ δ βμδηεία ζμο χζηε επζεφιδζεξ αηυιδ κα ζπνχλεζξ ιέζα ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ιζα γδθςηή δ μπμία ζε ιζα ιεηαβεκέζηενδ γςή εα ιεηαημπίζεζ ηδ ζοκείδδζή ηδξ ζημ κμδηζηυ πεδίμ ηαζ ααειζαία εα βίκεζ ζοκεζδδηή ιαεήηνζα, αθθά δεκ ενβάγεηαζ αηυιδ ζημ επίπεδμ υπμο ενβάγμκηαζ εηείκμζ πμο εα ιπμνμφζακ κα είκαζ ή είκαζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ. μο ιζθχ πςνίξ ηαιζά οπεηθοβή. Οζ αθδεζκμί ζμο θίθμζ είκαζ ααεζά απεθπζζιέκμζ ηαζ γδημφκ κα ζε πνμαζπίζμοκ ηαζ κα ζε ηναηήζμοκ ζηδκ εοεεία αηναπυ ηδξ οπδνεζίαξ. οκεζδδημπμζμφκ ηδκ απμηοπία ηαζ ηαηδβμνμφκ ημκ εαοηυ ημοξ βζα έθθεζρδ μνεήξ ηεπκζηήξ. Γζαηί έπνεπε κα επζηφπμοκ εηεί υπμο ηζ εβχ πνμθακχξ απέηοπα ηζ υηακ δ ροπή ζμο θαίκεηαζ ακίζπονδ κα δζαπενάζεζ ηδ βμδηεία ζηδκ μπμία πενζπθακζέζαζ ηοηθζηά; Πμζεξ είκαζ μζ ηφνζεξ βμδηείεξ ζηζξ μπμίεξ εζζπςνείξ ηυζμ εφημθα ηαζ πμο ελαθείθμοκ, υζμ δζανημφκ, ηάεε αθδεζκή ακηίθδρδ; 1. Ζ γνεηεία ηνπ ζρεδηαζκνχ. Βίζαζ εοαίζεδημξ ζημ πέδζμ, αθθά αζπμθείζαζ ιε ηα δζηά ζμο ζπέδζα ηαζ πζζηεφεζξ υηζ ηα ζπέδζα ζμο είκαζ ιένμξ ημο πεδίμο. Ώπανίειδζε ηα ζπέδζα ηαζ ημοξ ζπεδζαζιμφξ πμο έπεζξ ακαπηφλεζ πάκς ιε πμθθέξ βναιιέξ ηαζ δεξ, αδεθθέ ιμο, πυζα έπεζξ ηαημνεχζεζ κα εηηεθέζεζξ. Μδκ ηαηδβμνείξ ηακέκακ εηηυξ απυ ημκ εαοηυ ζμο αθμφ είκαζ εειεθζςιέκα πάκς ζε αζηνζηά υκεζνα. 2. Ζ γνεηεία ηεο πλεπκαηηθήο ζνπ θηινδνμίαο. Βπζεοιείξ κα είζαζ έκαξ μιαδζηυξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
494
μνβακςηήξ ηάης απ‟ ημ πέδζμ. Πμεείξ κα δδιζμονβήζεζξ ηάπμζμ ζπέδζμ ενβαζίαξ, πανυιμζμ ιε αοηυ πμο ήδδ βίκεηαζ αθθά ζαθχξ δζηυ ζμο ή κα μνβακχζεζξ ηάπμζα μιάδα, πανυιμζα ιε αοηέξ πμο ήδδ οπάνπμοκ αθθά επίζδξ ζαθχξ δζηή ζμο. Ώθθά υηακ ζμο γδημφκ κα πνμζανιμζεείξ ζημ ένβμ ιζαξ μιάδαξ πμο ήδδ οπάνπεζ, είζαζ οπεναμθζηά απαζπμθδιέκμξ ιε ηα υκεζνά ζμο κα ημ ηάκεζξ ηαζ πενζθνμκείξ ηάπςξ ημ ηαεήημκ πμο ζμο ακαηίεεηαζ. Ώθθά, αδεθθέ ιμο, ζημ ένβμ ιαξ δεκ οπάνπεζ ιζηνυ ή ιεβάθμ ηαεήημκ, ιυκμ οπαημή ζημ επυιεκμ πνέμξ υπμζμ ηζ ακ είκαζ. 3. Ζ γνεηεία ηεο πλεπκαηηθήο θπξηαξρίαο ή ειέγρνπ πάλσ ζηνπο άιινπο. οκεπχξ επζδζχηεζξ ζοκεπχξ κα ανεζξ εηείκμοξ ζημοξ μπμίμοξ ιπμνείξ κα ζηαεείξ ζακ πκεοιαηζηυξ μνβακςηήξ. Βίκαζ πάκηα εηείκμζ πμο δε θμβανζάγμκηαζ πμθφ ζηδκ ηθίιαηα ηδξ πκεοιαηζηήξ πνδζζιυηδηαξ ηαζ είκαζ πάκηα ηαθμπνμαίνεημζ γδθςηέξ, αθθά ιεβαθμπμζείξ ηδ πνδζζιυηδηα ηαζ ηζξ δοκαηυηδηέξ ημοξ βζα κα εδναζςεείξ – ζηα δζηά ζμο ιάηζα, ακ ιπμνμφζεξ κα ημ ακαβκςνίζεζξ – ζακ μδδβυξ ηαζ ανπδβυξ άθθςκ ιαεδηχκ πάκς ζημ Ανυιμ. Σμ έηακεξ αοηυ ιε δφμ ακενχπμοξ πμο ηαζ μζ δφμ ήηακ ηαθμί δφθηκνη ιαεδηέξ ηζ μ έκαξ πθδζζάγεζ ζηδκ απμδμπή, αθθά ηαζ μζ δφμ ενβάγμκηακ ζημ αζηνζηυ πεδίμ, εκχ εηείκμζ ιε ημοξ μπμίμοξ επζδζχης – ηδκ ζδζαίηενδ αοηή επμπή – κα ζοκενβαζεχ, δελ ενβάγμκηαζ πανά ιυκμ ζακ ροπέξ πμο οπδνεημφκ απ‟ ημ κμδηζηυ πεδίμ ηζ απυ ροπζηά επίπεδα. Ξακά ηαζ λακά, αδεθθέ ιμο, ηα πεναζιέκα πνυκζα επζδίςλα κα ζε αμδεήζς. Δ απυδεζλδ υηζ αοηυ πμο θές είκαζ αθδεζκυ ανίζηεηαζ ζε δφμ ααζζηά βεβμκυηα: Πνχημ, ηδ ααεζά ζμο δοζηοπία αοηή ηδκ επμπή ηαζ ηδκ ακζηακυηδηά ζμο κα ενβαζεείξ ιε ημοξ άθθμοξ, ήνεια ηαζ ιεηνζυθνμκα ηαζ δεφηενμ, υηζ δεκ είπεξ πμηέ ηαιζά επζηοπία πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή. Ώκηζιεηχπζζέ ημ αοηυ ηαζ ηαηακυδζε ηζξ ζοκέπεζεξ. Ώκηζιεηχπζζε ηα δφμ αοηά βεβμκυηα ιε δζαφβεζα ηαζ ιε εθπίδα. Ο αθδεζκυξ ιαεδηήξ πνέπεζ πάκημηε κ‟ ακηζιεηςπίγεζ ηα βεβμκυηα. Ώξ ζμο ακαθένς μνζζιέκα βεβμκυηα ηαζ ζε παναηαθχ κα ηα ζοθθμβζζεείξ: 1. Βίζαζ ζπεδυκ ελήκηα πνυκςκ. Μπνμζηά ζμο ανίζημκηαζ θίβα αηυιδ πνυκζα οπδνεζίαξ, ακ ημ εεθήζεζξ, ή ιζα ιάηαζδ πενζπθάκδζδ, ακ πάθζ ημ εεθήζεζξ. 2. μο έπεζ γδηδεεί κα ζοκενβαζεείξ ζημ ένβμ ιμο. Ώοηυ δεκ είκαζ γήηδια πνμζθμνάξ οπαημήξ απυ ιένμοξ ζμο· βζ‟ αοηή δεκ εκδζαθένμιαζ, αθθά ιυκμ βζαηί πνζκ απυ πνυκζα ιε ακαβκχνζζεξ ηαζ πνμζθένεδηεξ κα αμδεήζεζξ. Ώκαβκχνζζεξ ιενζημφξ απυ ημοξ ζοκενβάηεξ ιμο ηαζ πνυζθενεξ ηδ αμήεεζά ζμο. 3. Δ θεβυιεκδ “οπδνεζία” ζμο ήηακ ιέπνζ ηχνα δ ηαηάζηνςζδ ζπεδίςκ ιεηά ηδκ ανπζηή ζμο οπδνεζία πνδιαημδυηδζδξ ημο πνχημο ζηαδίμο. Ώθθά, αδεθθέ ιμο, δ πνμζθμνά πνδιάηςκ είκαζ ημ θζβυηενμ ζδιακηζηυ πνάβια πμο έπεζξ κα πνμζθένεζξ. Ώζπμθήεδηεξ ιε ιεβάθα ζπέδζα ηακέκα απ‟ ηα μπμία δεκ ηανπμθυνδζε βζαηί δεκ ήηακ εηείκμ πμο είπεξ ζακ ροπή ακαθάαεζ κα ηάκεζξ ηαζ ζοκεπχξ ημοξ έθεζπε δ εζζνμή ηδξ μιαδζηήξ εκένβεζαξ πμο εα ιπμνμφζε κα εββοδεεί ηδκ επζηοπία ημοξ. Ώζπμθήεδηεξ ζε ιζα απυπεζνα κα μνβακχζεζξ ιζα μιάδα εδχ ηαζ ιζα άθθδ εηεί. Ώθθά ηα ζπέδζα έπμοκ ήδδ ηαηαζηνςεεί· μζ υιζθμζ έπμοκ ήδδ ζπδιαηζζεεί· δ μνβάκςζδ πμο ζοκδέεηαζ ιε ημ ένβμ ιμο ήδδ θεζημονβεί. Συηε βζαηί, αδεθθέ ιμο, κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
495
ιδ ζοκενβαζεείξ ι‟ αοηυ πμο ήδδ ππάξρεη; 4. Αεκ έπεζξ ηδκ ζηακυηδηα κα ενβαζεείξ ιε ιεβάθμ ηνυπμ απ‟ ηδκ εβηυζιζα πθεονά ηαζ είζαζ πμθφ βένμξ βζα κα ιάεεζξ. Ώθθά δ επζηοπία υθςκ ηςκ ιεβάθςκ εβπεζνδιάηςκ ααζίγεηαζ ζηα ιζηνά πνάβιαηα, ζηα ιζηνά ένβα, πμο εηπθδνχκμκηαζ πζζηά απυ ημ ιαεδηή πμο είκαζ απαθθαβιέκμξ απυ πνμζςπζηή θζθμδμλία. 5. Πνυεεζή ιμο ήηακ κα ανπίζς ιε ιενζημφξ απυ ζαξ έκα ζαθχξ επμζημδμιδηζηυ ένβμ ζπεηζηά ιε ηδ δζάθοζδ ηδξ παβηυζιζαξ βμδηείαξ. Ώθθά ηδ δναζηδνζυηδηα αοηή ηδκ έπεζξ ηαεοζηενήζεζ. Έπεζξ ειπμδίζεζ ιέπνζ ζήιενα ημ ένβμ ζημκ υιζθμ ηζ αοηυ δεκ ιπμνεί κα επζηναπεί πενζζζυηενμ. Σμ ένβμ πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή ιπμνεί κα βίκεζ ιε επζηοπία ιυκμ απυ εηείκμοξ πμο ηονζανπμφκ ηζξ πνμζςπζηέξ ημοξ βμδηείεξ. ΐνίζηεζαζ αηυιδ ζηα αάεδ ηδξ βμδηείαξ ηαζ οπμζοκείδδηα λένεζξ υηζ αοηυ αθδεεφεζ. ζμζ ζε βκςνίγμοκ ηαζ ζε αβαπμφκ ημ λένμοκ ηαζ ανίζημκηαζ ζε ααεζά ζηεκμπχνζα ηζ ακανςηζμφκηαζ ηζ ιπμνμφκ κα ηάκμοκ βζα κα ζε αμδεήζμοκ ηαζ κα ζοιαάθμοκ ζηδκ απμδέζιεοζή ζμο. 6. Ζ ζχξα κέλεη αθφκε νξζάλνηρηε γηα ζέλα. Ώθθά δ εοηαζνία βζα κα πνμπςνήζεζξ ιε ημκ υιζθυ ζμο ελανηάηαζ απ‟ ημ κα παναδεπεείξ ηα παναπάκς βεβμκυηα ηαζ κ‟ ανπίζεζξ βζα πνχηδ θμνά ζηδ γςή ζμο κα ενβάγεζαζ ζακ ηαπεζκυξ οπδνέηδξ, εβηαηαθείπμκηαξ υθα ηα ζπέδζα, υθεξ ηζξ ιεβάθεξ ζδέεξ ηαζ βζα ημ οπυθμζπμ αοηήξ ηδξ γςήξ (πμο δεκ είκαζ πανά ιζα ζηζβιή πνυκμο ζημ ιεβάθμ ηφηθμ ηδξ ροπήξ) ηάκμκηαξ ηα ιζηνά πνάβιαηα πίζς απυ ηδ ζηδκή, βζα ηα μπμία ηακείξ δε εα λένεζ. Τπήνλα ζηθδνυξ, αδεθθέ ιμο; ε αεααζχκς βζα ηδ ζηαεενή ιμο αβάπδ ηαζ βζα ηδ ααεζά ηαζ δζανηή επζεοιία ιμο κα ζε αμδεήζς ηαζ κα ζε οπδνεηήζς. Αε εα επζπεζνήζς πενζζζυηενμ κα ζμο δζεοηνζκίζς ηδ ιαηαζυηδηα ηδξ ηςνζκήξ ζμο γςήξ ηαζ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ. Βίιαζ έημζιμξ κα ζε ζοκδέζς ιε ημκ υιζθμ ζημκ μπμίμ δεζιεφεδηεξ ζακ ροπή ηαζ ζε ροπζηά επίπεδα. Ώθθά βζα κα ημ ηάκς αοηυ πνέπεζ κα θηάζεζξ ζημ ζδιείμ ηδξ πθήνμοξ αοημ-πανάδμζδξ ηαζ κα επζδείλεζξ ηδκ πνμεοιία ζμο κα οπδνεηείξ ιε ηαπεζκυηδηα ηζ εημζιυηδηα. Θα επζημζκςκήζς ιαγί ζμο λακά υηακ εηθνάζεζξ ηδκ επζεοιία κα ημ ηάκς ηαζ δείλεζξ ηαοηυπνμκα ιζα πναβιαηζηή ηαηακυδζδ υζςκ πνμζπάεδζα κα ζμο εκηοπχζς. Έπεζξ ιζα αθμζίςζδ ηαζ ιζα επζιμκή πμο κπνξνχλ ηαζ πξέπεη κα ζε θένμοκ ζημ θςξ. Μέπνζ ηχνα ήηακ ιζα επζιμκή ααζζζιέκδ ζηδκ αδοκαιία ηαζ δ αθμζίςζή ζμο ήηακ παναπθακδιέκδ. Ώξ έθεμοιε ηχνα ζηα βεβμκυηα. Πνέπεζ κα εηδδθχζεζξ ζημ ιέθθμκ ιζα επζιμκή πμο εα ααζίγεηαζ ζηδκ πεπμίεδζδ υηζ ανίζηεζαζ ζημ Ανυιμ ηδξ Τπδνεζίαξ ηζ υηζ δεκ ηαλζδεφεζξ ιυκμξ, αθθά έκαξ υιζθμξ αδεθθχκ ζηέηεζ έημζιμξ κα ενβαζεεί ιαγί ζμο υηακ ενβαζεείξ ιαγί ημοξ. Δ αθμζίςζή ζμο αξ είκαζ αθμζίςζδ ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ, ζηδκ ακάβηδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ζημ πέδζμ ηαζ ηεθεοηαία ηαζ ιυκμ ηεθεοηαία, ζε ιέκα. Φεβξνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Με ααεζά θφπδ γδηχ ηδκ παναίηδζή ζμο απυ ημκ υιζθμ. Ώκ ζε ηαημπζκά πνυκζα ιμο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
496
δείλεζξ ιζα αθθαβή ηανδζάξ ηαζ ιζα απαθθαβή απυ ηδκ ηςνζκή ζμο βμδηεία, εα ζε λακαπάνς πμθφ εοπανίζηςξ ζε ηάπμζμκ υιζθμ – ακ ηζ υπζ ζ‟ αοηυκ. Πζζηεφς υηζ είζαζ πνμεημζιαζιέκμξ βζ‟ αοηή ηδκ απυθαζή ιμο. Ο θυβμξ βζ‟ αοηή είκαζ υηζ δεκ ιπμνχ πζα κα επζηνέρς ζημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ κα ειπμδίγμκηαζ ζημ μιαδζηυ ημοξ ένβμ απ‟ ηδ ζοκεπχξ επακαθαιαακυιεκδ ηάζδ ζμο βζα βμδηεία. Τπέθενακ ιε οπμιμκή βζα πμθθά πνυκζα, βζα κα ζμο δχζμοκ ημ πνυκμ κα δζεζζδφζεζξ ζημ θςξ, αθθά δ επείβμοζα ακάβηδ ηςκ ηαζνχκ είκαζ ηέημζα χζηε υθμζ μζ ενβάηεξ πνεζάγμκηαζ ηαζ ημ μιαδζηυ ένβμ πνέπεζ κα πνμπςνήζεζ. Καεχξ εβηαηαθείπεζξ αοηυ ημκ υιζθμ, ηζ πνέπεζ κα ζμο πς; Πνχηα απ‟ υθα, υηζ μ ηανιζηυξ ζμο δεζιυξ ιαγί ιμο παναιέκεζ αδζάζπαζημξ. Αεφηενμ, υηζ δ εέζδ ζμο δε εα πθδνςεεί… Λίβα έπς κα ζμο πς βζαηί ζμο είπα πάνα πμθθά ηα πεναζιέκα πνυκζα. Δ εέζδ ζμο ιέκεζ ακμζπηή. Μδκ ημ λεπκάξ. Ο πνυκμξ ιπμνεί κα ζμο επζηνέρεζ κα δείλεζξ ιζα αθθαβή ζηάζδξ. Ώκ επζθέλεζξ ηζ ακ εεθήζεζξ ιζα οπυδεζλδ απυ ιένμοξ ιμο, εα ηαεανίζεζξ άναβε υθα υζα ανίζημκηαζ ζημ κμο ζμο – ηάηζ πμο ζμο είκαζ ελαζνεηζηά δφζημθμ κα ηάκεζξ; Γνάρε εθεφεενα. Βηθνάζμο πθήνςξ ηαζ δναζηζηά. Ώκ δε δζαθοεεί δ βμδηεία ζ‟ αοηή ηδ γςή, ηυηε ζε ιζα άθθδ γςή ιπμνεί κα οπάνλεζ επάκμδμξ ζε παθζέξ ηανιζηέξ ζπέζεζξ. Ώοηυ ελανηάηαζ απυ ζέκα. Θα ιάεεζξ πμθθά ηχνα πεζνζγυιεκμξ ηδ γςή, εκδζαθενυιεκμξ βζα εηείκμοξ βζα ημοξ μπμίμοξ είζαζ οπεφεοκμξ ηαζ δζαηδνχκηαξ ηδ ζπέζδ ζμο βζα πνήζζιδ οπδνεζία… Μάξηηνο 1941 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Νμιίγς πςξ λένεζξ πςνίξ κα ημ ημκίζς υηζ δ ζπέζδ ακάιεζά ιαξ παναιέκεζ αδζάζπαζηδ, ακ ηαζ δεκ ιπυνεζα βζα ανηεηυ ηαζνυ κα ζε πνμζεββίζς οπμηεζιεκζηά. Δ ακζηακυηδηα απυ ιένμοξ ιμο μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ δ δζέβενζδ πμο ακαπυθεοηηα εα έθενκε ιζα ηέημζα επαθή, εα ιπμνμφζε (υπςξ πάκηα ζημ πανεθευκ) κα ενέρεζ ηζξ βμδηείεξ ζηζξ μπμίεξ ηυζμ εφημθα οπμηφπηεζξ. Πζζηεφς ηχνα υηζ μ ηίκδοκμξ έπεζ εθαηηςεεί ηαζ ζήιενα ιπμνχ κα ζμο έπς ειπζζημζφκδ βζα ιζα ζηεκυηενδ επαθή ιε ιέκα ηαζ ιε ημκ υιζθμ ζημ εζχηενμ οπμηεζιεκζηυ πεδίμ. Ο εζχηενμξ υιζθμξ παναιέκεζ ηαζ είκαζ ζηεκά ζοκδειέκμξ ιαγί ιμο. Ώβςκίζεδηεξ πμθθά πνυκζα βζα κα οπενκζηήζεζξ ηζξ βμδηείεξ ηαζ ηζξ πθάκεξ πμο ηυζμ ζοπκά ζε ηαηαηθφγμοκ. Σμ ηφνζμ ηένδμξ ζμο ήηακ δ πζμ ζοκεζδδηή ακαβκχνζζδ ημο ηζκδφκμο ηαζ ιζα πζμ βμνβή ακηίδναζδ υηακ ειθακίγεηαζ. ημ ηέθμξ ημο πεναζιέκμο ηαθμηαζνζμφ ηαζ ζηζξ ανπέξ ημο θεζκμπχνμο θίβμ έθεζρε κα οπμηφρεζξ ζ‟ έκακ παθζυ νοειυ. Δ οπμρία βζα ημκ εαοηυ ζμο, ιζα ακήζοπδ ζοκείδδζδ ηαζ πμθθή ενβαζία ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ζοκέηεζκακ κα ζε πνμθοθάλμοκ. Φνυκηζζε ιε ιεβάθδ πνμζμπή χζηε αοηή δ επαθή ιαγί ιμο ηαζ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ εζχηενμ υιζθμ κα ιδκ επακαθοπκίζεζ ζε δναζηδνζυηδηα ηαθθζενβδιέκεξ ηάζεζξ, παθζέξ ιμνθέξ εοζεαχκ πυεςκ ηαζ παθζέξ επζεοιίεξ βζα δφκαιδ. Γζα ζέκα ημ οπυθμζπμ αοηήξ ηδξ γςήξ πνέπεζ κα αθζενςεεί ζηδ ζηαεενή πνμζηυθθδζδ ζημ ηαεήημκ ηδξ ιέναξ ηαζ ζε ιζα έκημκδ εζχηενδ γςή δζαθμβζζιμφ. Να
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
497
είζαζ ζοκεζδδηά ζακκοάζζκ. Βπίζδξ, αδεθθέ ιμο, κα ζοκενβάγεζαζ ιε υ,ηζ απμδεζηκφεηαζ (ζηδκ εκυναζή ζμο) υηζ είκαζ μιαδζηή δναζηδνζυηδηα ηαζ ζηδκ μπμία ιπμνείξ κα ζοκεζζθένεζξ δφκαιδ (ηενδζζιέκδ ζημ δζαθμβζζιυ) ηαζ αμήεεζα βειάηδ ηαηακυδζδ. θα ηα άθθα πνέπεζ κα απμαθδεμφκ απ‟ αοηή ηδ γςή· μ δζαθμβζζιυξ ηζ δ μιαδζηή οπδνεζία πνέπεζ ηαζ εα πανάζπμοκ επανηή έηθναζδ βζα υθεξ ηζξ δοκάιεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ ηδξ ροπήξ ζμο. ΐνεξ πνυκμ βζ‟ αοηή ηδκ οπδνεζία ηαζ ιδκ ηαηαηθφγεζαζ μθμηθδνςηζηά απ‟ ηδ δμοθεζά ημο θοζζημφ πεδίμο. Δ ηαεδιενζκή ζμο ενβαζία, δ ηαεδιενζκή ζμο οπδνεζία ζημ πενζαάθθμκ ζμο, δ εοαζζεδζία ζμο ζηδκ εκηφπςζή ιμο (πμο ιπμνεί αολακυιεκα κα ακαπηοπεεί) ηαζ δ ζπέζδ ζμο ιε ημκ εζχηενμ υιζθμ ζημ κμδηζηυ πεδίμ εα ζμο δχζεζ πνμμπηζηή βζα ιζα αβαπδηζηή, ηανπμθυνμ γςή ηαζ εα ζε πνμεημζιάζεζ βζα ηδκ πζμ εθεφεενδ οπδνεζία ηδξ επυιεκδξ γςήξ. Πέναζεξ ιζα ελακηθδηζηή ηαζ δμηζιαζηζηή πενίμδμ, αδεθθέ ιμο. Δ αεθηίςζή ζμο οπήνλε ανβή αθθά πναβιαηζηή. Μπμνχ πζα κα ζε ειπζζηεοεχ ζαθέζηενα απ‟ υ,ηζ ζημ πανεθευκ ηαζ βζ‟ αοηυ ημ θυβμ ζμο πνμζθένς λακά ιζα πζμ ζοκεζδδηή επαθή ιαγί ιμο. μο θές εδχ ημ υκμιά ιμο – έκα βεβμκυξ πμο ημ λένεζξ ήδδ εκμναηζηά. Κάκμκηάξ ημ ζμο απμηαθφπης ηδ εέζδ ζμο πάκς ζηδκ Ώηναπυ – εηείκδ εκυξ Ώπμδεβιέκμο Μαεδηή. Ώοηή ζοκεπάβεηαζ εκεάννοκζδ, εοεφκεξ ηαζ ηζκδφκμοξ. Καεχξ ανίζηεζαζ πζα ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ οπυ ηδκ άιεζδ επζννμή ιμο, ημο Αζδαζηάθμο… ημ ηφνζμ ηαεήημκ ζμο είκαζ κα εηβοικαζεείξ ζηδκ ακαβηαία εοαζζεδζία ακηαπυηνζζδξ ζηδ θςκή ιμο ηαζ ζηδκ εκηφπςζδ πμο ιπμνεί κα πνμζπαεήζς κα ηάκς ζηδκ ακαηείκμοζα ζοκείδδζή ζμο. Θα ημ επζηφπεζξ ιε ιζα ζοκεπή ζηάζδ ηαηεοεοκυιεκδξ πνμζμπήξ, ιζα εθεβπυιεκδ πνμζςπζηή γςή ηαζ ηδκ ελάθεζρδ ηάεε πονεηχδμοξ πνμζπάεεζαξ πάκς ζηδ βναιιή μπμζμοδήπμηε εβπεζνήιαημξ. Έκαξ ηαεανυξ, εζηζαζιέκμξ κμοξ, ιζα αβαπδηζηή ηανδζά ηαζ ιζα ηαθθζενβδιέκδ απθυηδηα ηαηακυδζδξ ημο εαοημφ ζμο, ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ άθθςκ είκαζ δ ιεβάθδ ζμο ακάβηδ ηχνα. Θα ζοκηεθέζεζ πμθφ βζα κα θένεζ ηζξ παναπθακδηζηέξ ηαζ πενίπθμηεξ κμδηζηέξ ζμο ζηάζεζξ ηαζ εθέζεζξ ζε μνεή ηάλδ. Ώπθμπμίδζε πμθφ ηδ γςή, αδεθθέ ιμο. Ηνχληνο 1942 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Γφνζζεξ ζε ιζα θάζδ ημο ένβμο ιμο πμο ζηζξ πνχηεξ ιένεξ ιε αμήεδζεξ κ‟ ανπίζς. Δ εοηαζνία ακμίβεηαζ ιπνμζηά ζμο· ιπμνείξ κα είζαζ ηαζ κα ηάκεζξ πμθθά. Δ επζηοπία εα ελανηδεεί απυ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα ααδίγεζξ ηαπεζκά ηαζ κα ακαβκςνίγεζξ ημ βεβμκυξ υηζ μζ ανπαίεξ ζηεπημιμνθέξ οπάνπμοκ αηυιδ ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο ηζ υηζ μ Έκμζημξ ζημ Καηχθθζ παναιέκεζ πάκηα έημζιμξ κα επςθεθδεεί απ‟ ηζξ αδοκαιίεξ ζηζξ μπμίεξ ήζμοκ επζννεπήξ. Σμ θές αοηυ απθά βζα κα ζε πνμεζδμπμζήζς ηαζ είιαζ εοηοπήξ πμο ζε αθέπς λακά ιέζα ζηδ ζθαίνα δνάζδξ ημο ένβμο. Πνμζαθέπς ζε ζέκα βζα κα ζοκδνάιεζξ ηαζ κα αμδεήζεζξ. Ώκ δναξ πάκηα ιε πθήνδ ζοκενβαζία ιε ημοξ ζοκενβάηεξ ζμο ηζ ακ ηαθθζενβήζεζξ ηδκ εζθζηνίκεζα, ηδκ εβηανδζυηδηα ηαζ ηδκ ηαεανή μιζθία, ημ ηέθμξ είκαζ αέααζμ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
498
Δ πκεοιαηζηή αηηζκμαμθία ηναηά ημ ηθεζδί βζα ηδκ επζηοπή οπδνεζία ζμο ηζ δ πνμζεηηζηή επζηήνδζδ ηςκ ηαηχηενχκ ζμο ηάζεςκ έηηδξ ηαζ ηνίηδξ αηηίκαξ. Πνέπεζ κα είζαζ πνμεημζιαζιέκμξ βζα δμηζιαζίεξ ηαζ δοζημθίεξ ιέπνζξ υημο απμδείλεζξ ημκ εαοηυ ζμο· αοηέξ ένπμκηαζ ζπάκζα απ‟ ημ δνυιμ πμο ηζξ πενζιέκμοιε. Μζα απ‟ ηζξ ηφνζεξ πνμζηαζίεξ ζμο είκαζ πάκημηε, υπςξ ζμο έπς ήδδ πεζ, κα πνμζημθθδεείξ ηαζ κα πνμςεήζεζξ ημ επυιεκμ ηαεήημκ ηαζ κα ζοβηεκηνςεείξ ζ‟ αοηυ πμο έπεζ ακαθδθεεί. Ώπυθοβε υ,ηζ ανίζηεηαζ έλς απυ ηδκ πενζθένεζα ημο ένβμο, εεςνχκηαξ ηαεεηί άθθμ ζακ θμλμδνυιδζδ βζα ζέκα. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο ηζ δ ειπζζημζφκδ ιμο ζηδκ ζηακυηδηά ζμο κα ζηέηεζξ ζηαεενυξ ηαζ κα απμθεφβεζξ ηδ βμδηεία είκαζ πάκηα πανμφζα. Γεθέκβξηνο 1942 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Δ γςή οπήνλε δφζημθδ βζα ζέκα απυ ηυηε πμο γήηδζεξ πάθζ κα ενβαζεείξ ζφιθςκα ιε ηα ζπέδζα ιμο. Σα πνάβιαηα δεκ ελεθίπεδηακ υπςξ πενίιεκεξ ηαζ είζαζ βειάημξ απυ εζχηενδ απεθπζζία, αιθζαμθία ηαζ ζφβποζδ. Ώοηυ ήηακ ακαπυθεοηημ· ιπήηεξ ζηδκ ακακεςιέκδ μιαδζηή αοηή ζπέζδ ιε ηζξ ίδζεξ ιεβάθεξ ζδέεξ πμο ήηακ πάκηα απμηοπίεξ ζηδ γςή ζμο ηζ αοηυ πανά ηδ ζοβηεηνζιέκδ πνμεζδμπμίδζδ ηςκ αθδεζκχκ ζμο θίθςκ πμο ζε αβαπμφκ ηαζ ζε βκςνίγμοκ. θεζθεξ κα ακαηαθφρεζξ υηζ δ εζηυκα πμο είπεξ ηυζμ βζα ημκ εαοηυ ζμο ζακ ενβάηδ υζμ ηαζ βζα ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ, ήηακ δζαζηνεαθςιέκδ απυ “ίκεξ βμδηείαξ” ηζ υηζ μζ εοζεαείξ ζμο πυεμζ ηζ μζ ζδεαθζζηζηέξ θακηαζζχζεζξ ημο εαοημφ ζμο έπνεπε κα ακαεεςνδεμφκ. Σέημζα δζαδζηαζία δεκ είκαζ ηαευθμο εφημθδ ηαζ δεκ έηακα ηίπμηε βζα κα ηδκ ηάκς εοημθυηενδ. Θα ήεεθα κα ημ ζδιεζχζεζξ αοηυ. Σμ ένβμ πνεζάγεηαζ ακενχπμοξ αθζενςιέκμοξ ηαζ αθμζζςιέκμοξ πμο δεζιεφεδηακ ζε αηαθάκηεοηδ οπδνεζία – ηδκ οπδνεζία ηςκ ιζηνχκ πναβιάηςκ – ηαζ εα ιπμνμφζεξ κα δχζεζξ πμθθά· αθθά δεκ ιπμνείξ κα ηα δχζεζξ ςζυημο αθθάλεζξ πθήνςξ ηδκ εηηίιδζή ζμο βζα ημκ εαοηυ ζμο. ημ πανεθευκ οπέηορεξ ζε βμδηείεξ δζαθυνςκ εζδχκ: Γμδηεία βζα ιέκα – ημ Αζδάζηαθμ – ηαζ βζα ηδκ Εενανπία ηαζ ηδ ζπέζδ ζμο ι‟ αοηή ηδκ Εενανπία· βμδηεία βζα μνζζιέκμοξ παβηυζιζμοξ ιαεδηέξ ηαζ ηδ ζπέζδ ζμο ιαγί ημοξ· βμδηεία βζα ημ ιέβεεμξ ημο ένβμο· βμδηεία βζα ηάπμζμ ιζηνυ εθζαενυ γδθςηή· βμδηεία βζα ηδκ επζζηδιμκζηή ζμο ζηακυηδηα πμο ζε ηνάηδζε βζα πμθθά πνυκζα ιαηνζά απ‟ ημ ένβμ ιμο· βμδηεία βζα ημ πνήια· βμδηεία βζα ημοξ ακενχπμοξ. ήιενα δ βμδηεία ζμο έπεζ επζηεκηνςεεί βφνς ζμο ηαζ είκαζ ζοβηεκηνςιέκδ ζε υ,ηζ κμιίγεζξ πςξ είζαζ ηαζ ιπμνείξ κα εηπθδνχζεζξ, ζηδκ μνευηδηα ηδξ ηνίζδξ ζμο ηαζ ηδκ έηηαζδ ηδξ αθμζίςζήξ ζμο. Ώοηυ, αδεθθέ ιμο, είκαζ ηαθυ, βζαηί υηακ δζαζπαζεεί ηαζ δζαζημνπζζεεί ηαζ ζοκηνζαεί πθήνςξ, εα είζαζ εθεφεενμξ κα ανεζξ ηδ εέζδ ζμο ζημ ένβμ. Ώοηυ ακαβκςνίζεδηε μνεά απ‟ ημοξ αδεθθμφξ ζμο. Γκχνζγακ ηδκ ηανιζηή ζμο ζπέζδ ιε ημ ένβμ ηαζ δεκ επζεοιμφζακ κ‟ αθθάλμοκ ηδκ ηαηάζηαζδ. Οφηε ηζ εβχ. Ώθθά δεκ ιπμνείξ κα ζοκεπίζεζξ κα ενβάγεζαζ οπυ ημκ πενζμνζζιυ ηδξ ηςνζκήξ έκηαζδξ ηαζ ηδκ πίεζδ ιζαξ ααεζάξ πκεοιαηζηήξ δοζανέζηεζαξ ηαζ ιζαξ αίζεδζδξ ακηζθαηζηήξ ηαζ ιάηαζδξ έθεζδξ. Αεκ ιπμνεί κα οπάνλεζ εθεφεενδ εζζνμή πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ, ζμθίαξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
499
ηαζ θςηυξ ηαζ οθζηχκ ιέζςκ υηακ οθίζηαηαζ ιζα ηαηάζηαζδ ζακ αοηή πμο οπάνπεζ ηχνα ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηζ επίζδξ πενζθαιαάκεζ ακαπυθεοηηα ημοξ ζοκενβάηεξ ζμο. Σα υκεζνα ηζ δ πναβιαηζηυηδηα πνέπεζ κα ζοιπίπημοκ· αοηαπαηάζαζ απυ έκα υκεζνμ οπδνεζίαξ. Βιείξ πμο οπδνεημφιε ηδκ Εενανπία ηαζ ηδκ ακενςπυηδηα, εζδζηά ζήιενα, βκςνίγμοιε ηδκ έκημκδ δοζημθία ηδξ οπδνεζίαξ ζηζξ ηςνζκέξ παβηυζιζεξ ζοκεήηεξ ηαζ ηδκ απμβμήηεοζδ ιεβάθμο ιένμοξ ηδξ· λένμοιε υηζ δ οπδνεζία ζοπκά πνμζηνμφεζ ζε πμθθά πμο εα επζεοιμφζε ηακείξ κα δεζ κα βίκμκηαζ ηαζ ζε πμθθά πμο έπμοκ ζπεδζαζεεί απ‟ ημοξ οπδνέηεξ· λένμοιε πςξ οπδνεζία ζδιαίκεζ αηέθεζςηδ απμβμήηεοζδ, αδζάημπδ πάθδ, ζηθδνά πηοπήιαηα, θαζκμιεκζηέξ ακελήβδηεξ απμηοπίεξ – ηζ υθα αοηά βζαηί κέρξη ηψξα δ πκεοιαηζηή δφκαιδ ηδξ ακενςπυηδηαξ δεκ είκαζ ακηίζημζπδ ιε ηδκ οθζηή έθλδ. Κάπμζα ιένα εα θεάζμοιε ζ‟ έκα ζδιείμ ζζμννμπίαξ πμο θένκεζ – δε πνεζάγεηαζ κα ημ πμφιε – ημοξ ηζκδφκμοξ ημο, αθθά θένκεζ επίζδξ ιζα ζηαεενή ακάπηολδ πνμξ ηδκ μιμνθζά, ηδκ ηαθμζφκδ ηαζ ηδ ζμθία· ηάπμζα ιένα δ ιάπδ ηδξ οθζηήξ υρδξ εκάκηζα ζηδκ πκεοιαηζηή ε‟ απμδεζπεεί ιάηαζδ ηαζ δ δφκαιδ ημο πκεφιαημξ εα ηονζανπήζεζ· αθθά μ ηαζνυξ δεκ είκαζ ηχνα, έζης ηζ ακ δε ανίζηεηαζ ιαηνζά. Δ ιάπδ ζήιενα είκαζ ζοπκά παιέκδ. ηέρμο, αδεθθέ ιμο, ηα πνυκζα ημο ζενανπζημφ αβχκα ηαζ ηδκ ανβή, ανβή ακάπηολδ πμο μζ Αζδάζηαθμζ ακαβηάζεδηακ κα παναηδνμφκ ηαζ κα εκζζπφμοκ, ηζξ απμηοπίεξ πμο έπνεπε κα ζδιεζχζμοκ ηαζ ηζξ ακμδζίεξ ιενζηχκ απυ ημοξ ηαθφηενμοξ ενβάηεξ Σμοξ. Ώπμηνααήλμο, αδεθθέ ιμο, απυ ηζξ εζηυκεξ ηαζ ηα υκεζνά ζμο ηζ ενβάζμο πςνίξ πθάκεξ ηαζ πςνίξ κα πάκεζξ πνυκμ ζηδκ ελέηαζδ ηςκ εαοιαζηχκ δοκαημηήηςκ. Ώοηή είκαζ δ πζμ δφζημθδ ζηζβιή ζηδκ ακενχπζκδ ζζημνία ηαζ δ ζημηεζκυηενδ χνα ηδξ. Να είζαζ εοβκχιςκ βζαηί έπεζξ έκα υναια αθθά ιδ πάκεζξ πνυκμ κα ημ ζοθθμβίγεζαζ. Δ πναβιαηζηυηδηα ημο μνάιαημξ ππάξρεη. Σμ ένβμ ημο ηαεανζζιμφ ημο δνυιμο βζα ηδκ οθμπμίδζή ημο είκαζ ημ ηςνζκυ ένβμ υθςκ ηςκ ιαεδηχκ. ηδ ζηυκδ ηαζ ζημ πάμξ ηαζ ζηδκ ηαηαζηνμθή ημ υναια πάκεηαζ απ‟ ηδ εέα, ακ ηαζ ημ βεβμκυξ ηδξ φπανλήξ ημο παναιέκεζ. Κακέκαξ απυ ζαξ δε εα λακαδεί ίζςξ αοηυ ημ υναια, αθθά ημ έπεηε δεζ. ηακ πάκηςξ βίκεζ βεβμκυξ πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, εα βίκεζ βζαηί εζφ ηαζ πμθθμί άθθμζ ιμπεήζαηε ζηδ ζδιενζκή ηυθαζδ. ΔΜΒΕΧΔ: Εεηήζεθε απφ ηνλ αδειθφ απηφ, φπσο ζα έρεηε ζεκεηψζεη, λα παξαηηεζεί. Γηα κεξηθά ρξφληα δελ εξγαδφηαλ ελεξγά ζην Άζξακ. Ζ απνδνρή ηνπ ηεο πεηζαξρίαο θαη ε ζηαζεξή ηνπ πίζηε παξά ηηο ζπλερείο επαλαιακβαλφκελεο γνεηείεο έθεξε ηειηθά ηελ επαλαθνξά ηνπ θαη ηψξα είλαη έλα ελεξγφ κέξνο ηνπ νκίινπ.
ημκ ΐ.S.W. Φεβξνπάξηνο 1933 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ο θυβμξ ιμο βζα ζέκα είκαζ μ ελήξ: ακ ιαεδηήξ πμο θεζημονβεί ζηδκ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ ηζ ενβάγεηαζ οπυ ημ Αζδάζηαθμ αοηήξ ηδξ αηηίκαξ, ημ Αζδάζηαθμ Μμνφα, εα ζμο πνυηεζκα κα ζοθθμβζζεείξ ημ βεβμκυξ υηζ δ πνχηδ αηηίκα είκαζ δ πνχηδ οπμαηηίκα ηδξ δεφηενδξ Ώηηίκαξ ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ ηζ υηζ πνέπεζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
500
ζοκεπχξ κα μθμηθδνχζεζξ ηδκ ακάπηολή ζμο ιε αβάπδ πνμξ υθα ηα υκηα. Έπεζξ επζηφπεζ πμθφ ζςζηά κ‟ απμθφβεζξ ηζξ ηφνζεξ ηαηαζηνεπηζηέξ πμζυηδηεξ ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ ηαζ δ απυ ιένμοξ ζμο πνδζζιμπμίδζδ ηδξ εκένβεζαξ ζημ ένβμ ηδξ οπδνεζίαξ είκαζ αλζέπαζκδ. Ο ζημπυξ ζμο πνέπεζ κα είκαζ κα απμθεφβεζξ υθεξ ηζξ ζηαηζηέξ ηαηαζηάζεζξ. Πμθθμί άκενςπμζ πνχηδξ αηηίκαξ βίκμκηαζ ζηαηζημί ή απμηνοζηαθθχκμκηαζ, βζαηί αοηή είκαζ δ ιέεμδμξ ιε ηδκ μπμία ενβάγμκηαζ μζ ηαηαζηνμθείξ ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ – ηζ υθα απμηεθμφκ ιένμξ ημο εείμο ένβμο. Θα ήεεθα κα ζμο πς, αδεθθέ ιμο (ηαζ εα ηαηαθάαεζξ): Δ δφκαιδ ζμο ακήηεζ, βζαηί έπεζξ ααδίζεζ ζηαεενά ηδ ιμκαπζηή αηναπυ ημο ιαεδηή. Δ ζμθία ζμο ακήηεζ ηζ αοηή ηδ πνδζζιμπμζείξ βζα κα αμδεάξ ημοξ ιζηνμφξ. Δ μιμνθζά πνέπεζ κα είκαζ ηχνα ημ ακηζηείιεκμ ηδξ πνμζμπήξ ζμο. ημ δζαθμβζζιυ εα ήεεθα κα δζαθμβζζεείξ πάκς ζημ δςδεηαπέηαθμ θςηυ ηδξ ηανδζάξ, μναιαηζγυιεκυξ ημκ ζακ ααεφ νυδζκμ ζε πνχια ιε ιζα ηανδζά απυ πνοζάθζ. Αζαθέβς ημ νυδζκμ πνχια, βζαηί εα γςμβμκήζεζ ημ αζηνζηυ ακηίζημζπμ ημο ηανδζαημφ ηέκηνμο, ηυζμ ζηδ ζπμκδοθζηή ζηήθδ υζμ ηαζ ζηδκ ακχηενδ υρδ ημο ζημ ηεθαθζηυ ηέκηνμ. Ο αδεθθυξ ιμο δε πνεζάγεηαζ κα ζοιπενάκεζ απ‟ αοηυ πςξ δεκ αβαπά, αθθά μ έκημκμξ πνχημξ αηηζκζηυξ ηφπμξ πνεζάγεηαζ υ,ηζ απμηνοθζζηζηά ηαθείηαζ ημ “νυδζκμ ηδξ πνμζηυθθδζδξ”. ΐνίζημοκ εφημθα ημ δνυιμ ηδξ απυζπαζδξ· δδιζμονβμφκ ιε εοημθία έκα πνμζηαηεοηζηυ ηέθοθμξ ηαζ αβαπμφκ – ιε ορδθυ ζδεαθζζιυ – ηδκ απμιυκςζή ημοξ. ηακ υιςξ ημ ιάεδια ηδξ απμιυκςζδξ ιαεεοηεί ηζ δ απυζπαζδ είκαζ δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ, ηυηε ημ Ρφδηλν ηδξ ροπήξ πνέπεζ κα βαθμοπδεεί ηαζ κα θάιρεζ. Δ απνμζςπία είκαζ εφημθδ βζα ζέκα. Πνέπεζ πζα κα ιάεεζξ κα είζαζ πνμζςπζηυξ ιε πθήνδ απνμζςπία – ιζα πανάδμλδ απυηηδζδ αθθά ιε ιεβάθδ αλία. Θα πνυηεζκα αηυιδ, αδεθθέ ιμο, κα επζδζχλεζξ κα δζδάλεζξ (αηυιδ ηζ ακ πνυηεζηαζ βζα έκα ή δφμ ακενχπμοξ) ημ Ανυιμ ημο Μαεδηή ηαζ κα πνμεημζιάζεζξ ημοθάπζζημκ δφμ ακενχπμοξ ηαηά ηα ηνία επυιεκα πνυκζα βζα ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Θα ζμο ζηαθμφκ. Σμκ έκακ ημκ βκςνίγεζξ ήδδ. Έκακ άθθμ εα ημκ ακαβκςνίζεζξ ανβυηενα. Ώοηυ ζδιαίκεζ κα ημοξ μδδβήζεζξ κα ανμοκ ημ δεζιυ ιε ημκ υιζθυ ημοξ ηαζ ημ Αζδάζηαθυ ημοξ, βζαηί εα είκαζ άκενςπμζ πμο έπμοκ ήδδ επζηφπεζ ηδκ ροπζηή ημοξ επαθή. Δ αηηίκα ζμο είκαζ ηαηελμπήκ δ αηηίκα ημο απμηνοθζζιμφ. Ο Αζδάζηαθυξ ζμο, μ Αζδάζηαθμξ Μμνφα, είκαζ μ ανπδβυξ υθςκ ηςκ εζςηενζηχκ μνβακχζεςκ ζημκ ηυζιμ. Βθζζηχ ζ‟ αοηυ ηδκ πνμζμπή ζμο βζαηί οπάνπεζ ηάηζ πμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ ηαζ ημ ένβμ αοηυ εα βίκεζ εθζηηυ υηακ ακαπηφλεζξ ηδκ εοπένεζα κα ηαηαβνάθεζξ ιε ιεβαθφηενδ εοαζζεδζία ηζξ ροπμθμβζηέξ δοζπένεζεξ ηςκ άθθςκ. Νμδηζηά ζοθθαιαάκεζξ βνήβμνα ιζα ηαηάζηαζδ· κμδηζηά ηαζ ιε ηδ πνήζδ ηδξ μνεήξ μιζθίαξ ακηαπμηνίκεζαζ ζηδκ ακάβηδ. Σμ ηεθάθζ ζμο ακηαπμηνίκεηαζ ηαεχξ ηζ δ ροπή ζμο. ‟ αοηή ηδκ ηεθαθζηή ηαηακυδζδ ηαζ ζ‟ αοηή ηδκ ροπζηή ζμθία (πμο έπεζξ) πνυζεεζε επίζδξ ηδκ ηανδζαηή πνμζέββζζδ. Πήβαζκε ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζηδκ ημζθάδα ηαζ ιδκ ημοξ αμδεάξ ιυκμ απ‟ ηζξ ημνοθέξ ηδξ ζμθίαξ. Έπεζξ κμδηζηή δφκαιδ, ηαεανή ηαηακυδζδ, ηδκ εοημθία ηδξ ζοκεηήξ δζεοεέηδζδξ ζηζξ θφζεζξ· ακ ζ‟ υθα αοηά πνμζεέζεζξ ηδκ ζηακυηδηα ακηίδναζδξ ζηζξ ζπλαηζζεκαηηθέο ακάβηεξ ηςκ άθθςκ, εα ζοκημκίζεζξ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ιε έκα κέμ ηαζ πνήζζιμ ηνυπμ ηαζ ε‟ αολήζεζξ ηδκ ζηακυηδηά ζμο κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
501
οπδνεηείξ. Μπμνείξ κα ενβαζεείξ ιε πμθθέξ μιάδεξ ακ ημ επζεοιείξ ηαζ πνέπεζ πάκηα κα ενβάγεζαζ ζακ εκενβμπμζυξ πανάβμκηαξ. Σμ πκεοιαηζηυ ζμο διενμθυβζμ πνέπεζ κα ηδνείηαζ πνμζεηηζηά απ‟ αοηή ηδ ζημπζά ηαζ κα ζδιεζχκεηαζ ιε πνμζμπή ημ ηανδζαηυ ηίκδηνμ πμο οπυηεζηαζ ζηζξ δναζηδνζυηδηέξ ζμο. Σμ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο εα αολδεεί ηαηά πμθφ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ηαζ πάθζ δζα ηδξ χπαξμεο. Ώοηή ιπμνεί κα εκζζποεεί ιέζς ηδξ αολδιέκδξ μιμνθζάξ ηδξ εηνμήξ ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδκ αολδιέκδ αβάπδ ηδξ μιμνθζάξ. Ηνχιηνο 1933 Έπς πάκημηε ιε ζέκα, αδεθθέ ιμο, ηδκ αίζεδζδ υηζ είζαζ έκαξ ανπαίμξ ζφκηνμθμξ πμο λένεζ πμθφ ηαθά ηζ εα ήεεθα κα πς ηζ υηζ ζοκεπχξ δε πνεζάγεηαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα κα ιζθχ. ε αημφς ηαηά ηαζνμφξ κα βεθάξ ηαζ κα θεξ: Σα λένς υθα αοηά. Κάπμζα ιένα εα ηα γήζς υθα. Κάπμζα ιένα αζθαθχξ εα ημ ηάκεζξ ηαζ ανίζηεζαζ πμθφ πζμ ημκηά ζ‟ αοηή ηδ ιένα απ‟ υ,ηζ θαζκυηακ δοκαηυ πνζκ απυ δέηα πνυκζα. οκέπζζε ημ δζαθμβζζιυ πμο ζμο έδςζα ηδκ ηεθεοηαία θμνά, αθθά ιδ πνδζζιμπμζείξ πζα ημ νυδζκμ πνχια αθθά έκα πνοζμπμνημηαθί. Ώκάιεζλε ημ νυδζκμ ηαζ ημ πμνημηαθί ηαζ ηνάηδζε ημ δζαθμβζζιυ μθμζπενχξ ζημ ηέκηνμ ηδξ ηανδζάξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ημ ηέκηνμ αοηυ ανίζηεηαζ ζηδ ζπμκδοθζηή ζηήθδ, ακάιεζα ζηζξ ςιμπθάηεξ. Αζαηήνδζε πάκηα ηδ ζηάζδ ημο Παναηδνδηή ζημ ηεθάθζ. Έηζζ δ απυζπαζδ ηδξ ροπήξ εα αολδεεί, εκχ δ πνμζηυθθδζδ ηδξ ροπήξ ζηζξ ροπέξ εα αολδεεί ηαζ εα ιεβαθχζεζ. Δ ιυκδ ακαπκεοζηζηή άζηδζδ πμο ζμο μνίγς είκαζ ιζα ζεζνά ιαηνχκ ηακμκζηχκ ακαπκμχκ ηαηά ηζξ μπμίεξ εα θεξ κμδηζηά ηαεχξ εζζπκέεζξ: “οβηεκηνχκς γςή ηαζ δφκαιδ”. Καζ ηαεχξ εηπκέεζξ εα θεξ κμδηζηά: “Με αβάπδ ηζξ ελαπμζηέθθς”. Έηζζ μ νοειυξ ηδξ γςήξ ηδξ οπδνεζίαξ θακενχκεηαζ ηζ εηθνάγεηαζ. Σμ δχνμ ζμο ζημκ υιζθμ είκαζ εηείκμ ηδξ θςηζζιέκδξ βκχζδξ ηαζ δ πανμπή ιζαξ ζηαεενήξ αάζδξ βζα δνάζδ, ιε ημ πανάδεζβια ηδξ επζδελζυηδηαξ ζηδ δνάζδ. Ώνβυηενα, υηακ ιπμνεί κα ηαθέζς ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ κ‟ ακαθάαμοκ ημζκή δνάζδ πάκς ζε ηάπμζα ζδζαίηενδ βναιιή, δ δφκαιή ζμο κα βκςνίγεζξ ηδκ αζηία εηείκμο πμο οπάνπεζ, εα είκαζ πμθφ πνήζζιδ. Ώοηυξ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ είκαζ έλαο φκηινο ππεξεζίαο ηζ αοηυ πνέπεζ κα ημ εοιάζαζ πάκηα. Μδ δζαζημνπίγεζξ ηζξ δοκάιεζξ ζμο. Βπζηέκηνςζε ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ζμο ηζ ενβάζμο υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ιε άημια. Έηζζ απμηηά ηαηακυδζδ μ πνχημξ αηηζκζηυξ ηφπμξ· έηζζ αολάκεηαζ ζε αβάπδ. Φεβξνπάξηνο 1934 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Ο πεναζιέκμξ πνυκμξ οπήνλε βζα ζέκα έκαξ πνυκμξ δμηζιαζίαξ ηζ έκηαζδξ ηαζ ζοκεπμφξ, πζζηήξ, εζχηενδξ ενβαζίαξ. Ήζμοκ πάκημηε αέααζμξ βζα ηζξ πκεοιαηζηέξ ζμο ζπέζεζξ ηζ αοηυ είκαζ ζςζηυ ηαζ ηαθυ, αθθά εοηοπχξ είζαζ ηχνα θζβυηενμ αέααζμξ βζα ηζξ ηνίζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. ηακ δ πνμζςπζηυηδηα ιπαίκεζ ζηδ ζςζηή ηδξ εέζδ ζακ έκα υνβακμ ηαζ δ ζοκείδδζδ ιεηαημπίγεηαζ απυ ηδκ ελςηενζηή γςή ηδξ ιμνθήξ ζηδκ εκδυηενδ γςή ηδξ ροπήξ, ηυηε βίκεηαζ εθζηηή δ αθδεζκή εζςηενζηή γςή. ηδ γςή
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
502
υθςκ ηςκ ιαεδηχκ ένπεηαζ μ ηαζνυξ υπμο ζοιααίκεζ έκα δζάθεζιια δοζπένεζαξ. ηδ δζάνηεζα αοημφ ημο δζαθείιιαημξ ακαηαθφπηεηαζ υηζ δ εέθδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, δ ηνίζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ δ έθεζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ είκαζ ιένμξ ηδξ βεκζηήξ βμδηείαξ – ιζαξ βμδηείαξ πμο ιπμνεί κα δζαζημνπζζεεί ιυκμ ηαεχξ δ ροπή δζαπφκεζ ηδ γςή ηαζ ημ θςξ ηδξ ιε ζηαεενή αηηζκμαμθία ζημ υνβακμ. Σμ ηαθφηενμ πμο ιπμνχ κα επζεοιήζς βζα ζέκα, αδεθθέ ιμο, είκαζ κα πθδιιονίζεζ ημ δζαζημνπζζηζηυ αοηυ θςξ ηδ γςή ζμο ηαζ κα εθεθηφζεζ εηείκδ ηδκ απθυηδηα πμο είκαζ πάκημηε έκδεζλδ ροπζηήξ ηονζανπίαξ. Ώοηή δ ιμκαδζηή θέλδ “απθυηδηα” πνέπεζ κα εκζςιαηχζεζ ημ εέια ηδξ ζηέρδξ ζμο βζα ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ ηαζ κα απμηεθέζεζ ημ ααζζηυ ηυκμ ημο δζαθμβζζιμφ ζμο. Βίζαζ ιζα δοκαηή ροπή ηαζ πνέπεζ κα δζακμίλεζξ ημ δζηυ ζμο δνυιμ ιέζς ηδξ γμφβηθαξ ηδξ εβηυζιζαξ φπανλδξ. Σζ εκκμχ ιε ηα θυβζα “ιζα δοκαηή ροπή”; Αεκ εκκμχ ιυκμ υηζ εηθνάγεηαζ δ πνχηδ αηηζκζηή πμζυηδηα ηδξ δφκαιήξ ζμο. Ώοηυ είκαζ θοζζηυ. Ώθθά εκκμχ ηονίςξ υηζ είζαζ έκπεηξνο ηζ αοηή δ πείνα ζμο επζηνέπεζ κα εηδδθχκεζξ ζηαεενυηδηα ηζ εηείκδ ηδκ εοζηάεεζα ζηδκ απμιυκςζδ πμο ιεηαδίδεζ ζημοξ άθθμοξ ηδκ αίζεδζδ υηζ ιπμνμφκ κα ααζζζημφκ ζε ζέκα. Ώοηυ ηαηά δεφηενμ θυβμ ζδιαίκεζ ιζα αολακυιεκδ ζηακυηδηα κα είζαζ ιαβκδηζηυξ ηαζ ζ‟ αοηή ηδ θέλδ “ιαβκδηζηυξ” ανίζηεηαζ μ ζηυπμξ ηδξ ειπεζνίαξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Σμ πνχημ αηηζκζηυ πνυζςπμ είκαζ εφημθα ζζπονυ, αθθά υπζ ηυζμ εφημθα ιαβκδηζηυ, βζαηί μ ιαβκδηζζιυξ είκαζ πάκς απ‟ υθα είηε ιζα ηανδζαηή είηε ιζα δθζμπθεβιαηζηή εηπυνεοζδ. Ώπυ ηδκ είζμδυ ζμο ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο οπάνπεζ ιζα αολακυιεκδ έκδεζλδ ηδξ αθφπκζζδξ ημο ηανδζαημφ ηέκηνμο ηζ αοηυ πνέπεζ κα ζ‟ εκεαννφκεζ. Ώξ ενβαζεμφιε πζμ ζοβηεηνζιέκα πάκς ζ‟ αοηυ. Αεκ επζδζχης ηχνα κα πανέιας ζημ δζαθμβζζιυ ζμο, αθθά έπεζξ ακαβκςνίζεζ υηζ ζηδκ πίεζδ ημο ένβμο ηαζ βζα ηδκ πενίμδμ ηςκ θίβςκ επυιεκςκ πνυκςκ δ ενβαζία ζμο ιπμνεί, ακ ημ εεθήζεζξ, κα δζεοεφκεηαζ απυ ιέκα ηζ έηζζ βζα ιζα ζφκημιδ πενίμδμ έπεζξ εημφζζα οπμηαπεεί ζηζξ πνμηάζεζξ εκυξ ιαεδηή δεφηενδξ αηηίκαξ, ειέκα ημο ίδζμο. Δ πίεζδ ημο ένβμο πάκς ζημοξ Αζδαζηάθμοξ Μμνφα ηαζ Κ.Υ. είκαζ ηέημζα χζηε ιενζημί απυ ιαξ ζδηχκμοιε υ,ηζ ιπμνμφιε απυ ημοξ χιμοξ Σμοξ. Με ημκ ίδζμ ηνυπμ μ Αζδάζηαθμξ Εθανίςκ ζδηχκεζ έκα ιεβάθμ αάνμξ ημο ένβμο ηδξ εηβφικαζδξ ηςκ ιαεδηχκ έηηδξ αηηίκαξ απυ ημοξ χιμοξ ημο Αζδαζηάθμο Εδζμφ. Έκαξ ανζειυξ εζχηενςκ δζεοεεηήζεςκ ζοκεπίγεηαζ ζηδκ επζηαηηζηυηδηα ηδξ πίεζδξ αοημφ ημο ηφηθμο. Βίκαζ έκα ένβμ ηαζ υθεξ μζ δοκάιεζξ, αδεθθέ ιμο, είκαζ εηθνάζεζξ ηδξ εκένβεζαξ ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ δοκαιζηυηδηαξ ηδξ ζμθίαξ. ηδ δφκαιδ ηδξ ζμθίαξ ημο ΐμφδδα ακηαπμηνίκεζαζ εφημθα. ηδ ιαπδηζηυηδηα ηαζ ηδκ αθμζίςζδ ημο Αζδαζηάθμο Εδζμφ ηαζ ζημκ ηναδαζιυ ημο μνβακζζιμφ Σμο, ηδξ ζηναηεοιέκδξ Βηηθδζίαξ, δμκείζαζ επίζδξ ιε εοημθία, βζαηί ημ ζεναηείμ οπήνλε βζα πμθφ ηαζνυ ημ επζθεβιέκμ πεδίμ οπδνεζίαξ ζμο. Βίζαζ έκαξ ανπαίμξ ζακκοάζζκ. ηδκ ηαηακυδζδ ηαζ ηδκ πενζεηηζηή αβάπδ ηδξ Υνζζηζηήξ υρδξ ηαεχξ εηθνάγεηαζ ιε ημ “πον ηδξ εείαξ ζοιπυκζαξ” ακηαπμηνίκεζαζ ιυκμ ιε ιζα δεοηενεφμοζα έκκμζα. Δ αθφπκζζδ αοηήξ ηδξ ζοιπυκζαξ πνέπεζ κα είκαζ έκαξ απυ ημοξ ακηζηεζιεκζημφξ ζμο ζημπμφξ ζημ δζαθμβζζιυ. Θα μδδβήζεζ ζε πενζεηηζηυηδηα ηαζ ζηδ δφκαιδ κα “αθέπεζξ ηα πνάβιαηα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
503
υπςξ ηα αθέπμοκ μζ άθθμζ”. Ο δζαθμβζζιυξ ζμο δεκ απαζηεί πνμξ ημ πανυκ ηδκ άζηδζδ ημο μναιαηζζιμφ ηαζ ηδκ ηαηαβναθή πνχιαημξ. Οζ ανπαίεξ πμιπέξ ηαζ ηεθεημονβίεξ εκυξ ζεναηζημφ πανεθευκημξ ανίζημκηαζ εαιιέκεξ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηζ εφημθα εθεθηφμκηαζ· ζημ νίβμξ ηδξ δδιυζζαξ ηεθεηήξ ηαζ ηδξ νοειζηήξ μνβάκςζδξ ανίζηεζξ ηδ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζήξ ζμο. Σμ πνχημ αηηζκζηυ πνυζςπμ έπεζ ζοκείδδζδ ηδξ ιεεμδζηήξ γςήξ, ημο ιεβαθείμο ηςκ δζεοεεηδιέκςκ δοκάιεςκ· δ δυλα ηδξ κμήιμκμξ “δζεοεέηδζδξ” ηςκ δοκάιεςκ πμο ανίζημκηαζ πίζς απυ ημκ εηδδθςιέκμ ηυζιμ είκαζ ημ κυιζιμ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ημο. ‟ αοηυ υιςξ πνέπεζ κα πνμζηεεεί δ δφκαιδ κα εκμνά ημ πέδζμ υπςξ οπάνπεζ ζηδκ ηανδζά ηδξ αβάπδξ, βζαηί ιυκμ δ αβάπδ απμηαθφπηεζ ημ πέδζμ ηαζ ημ νυθμ πμο πνέπεζ κα παίλμοκ ζ‟ αοηυ μζ ροπέξ ζε ηάεε δεδμιέκμ πνυκμ ηαζ ηυπμ. Βπεηηείκμιαζ έηζζ βζαηί πνμζπαεχ κα ειπθμοηίζς ηδ γςή ζμο ιε δφμ πνάβιαηα: ιε ιζα ακαβκχνζζδ ημο πεδίμο υπςξ οπάνπεζ ηχνα ζημ αζηνζηυ πεδίμ, ημκηά ζηδκ οθμπμίδζδ ηαζ δεφηενμ, ιε ηδκ ακαβκχνζζδ ηδξ εθεοεενίαξ υθςκ ηςκ ροπχκ κα πναβιαηχκμοκ αοηυ ημ πέδζμ ζε μιμθςκία ιεηαλφ ημοξ, πςνίξ κα πανειααίκεζ δ ιζα ζηζξ ιεευδμοξ ηδξ άθθδξ, αθθά δίκμκηαξ δ ιζα ζηδκ άθθδ ηδκ αβάπδ ηαζ ηδ ζοκενβαζία ζ‟ εηείκα ηα ζδιεία υπμο ημ ηαεήημκ ηζ δ οπμπνέςζδ πνμηαθμφκ επαθή. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ… Γεθέκβξηνο 1934 ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα, αδεθθέ απυ παθζά, ζμο είπα κα ζηέηεζξ ζακ πφνβμξ δφκαιδξ βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο. Με ηδ ζοκδεζζιέκδ ζμο πνυεοιδ απμδμπή ηςκ πνμηάζεχκ ιμο πμο ζμο θαίκμκηαζ δζακμδηζηά ηαζ εκμναηζηά επμζημδμιδηζηέξ, επζδίςλεξ κα ημ ηάκεζξ. Ώθθά, αδεθθέ ιμο, οπήνλε πμθφξ πφνβμξ ζηδ ζηάζδ ζμο ηζ έκαξ ρδθά ημπμεεηδιέκμξ ηαζ ιάθθμκ πςνζζηζηυξ Παναηδνδηήξ ζηδκ ημνοθή ημο πφνβμο. Ίζςξ έθηαζβε δ πνήζδ ιμο ηδξ θέλδξ “πφνβμξ”. Ίζςξ ημ υναιά ιμο βζα ζέκα ζακ εκυξ δοκαημφ ηαζ ζηαεενμφ αμδεμφ, πνυζεεζε ζηδκ έιθοηδ απμιυκςζή ζμο ηαζ ζε πανέζονε πμθφ ιαηνζά. Ο πνχηδξ αηηίκαξ ιαεδηήξ αβαπά ηδκ απμιυκςζδ. Γζ‟ αοηυκ είκαζ δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ. Βίκαζ, υπςξ λένεζξ, αοηυξ πμο ηακμκζηά ζηέηεζ ιυκμξ. Βίκαζ δ δφκαιή ημο ηζ επίζδξ δ αδοκαιία ημο. Ώβαθθζάγεζ ιε ηδκ απυζπαζδ, αηυιδ ηζ ακ εζφ αβαθθζάγεζξ εκδυιοπα βζα ηδ δφκαιή ζμο κα πνμζανιμζεείξ ζ‟ ειέκα, ημ δάζηαθμ πμο ζμο μνίζεδηε απ‟ ημ δζηυ ζμο Αζδάζηαθμ. Ώβαπμφζεξ ηδκ εοημθία ιε ηδκ μπμία έηακεξ ηδκ πνμζανιμβή, έηζζ δεκ είκαζ; Αεκ είκαζ εφημθμ βζα ημ ιαεδηή πνχηδξ αηηίκαξ κα ιάεεζ ηδκ πξνζθφιιεζε (ιε ηδκ μνεή ηαζ πκεοιαηζηή έκκμζα) απ‟ υζμ είκαζ βζα ημ ιαεδηή δεφηενδξ αηηίκαξ κα ιάεεζ ηδκ απυζπαζδ. Οζ ιαεδηέξ ηαζ ζηζξ δφμ αοηέξ αηηίκεξ έπμοκ κα ιάεμοκ έκα αηναίμ ιάεδια ζπεηζηά ι‟ αοηυ· πνέπεζ κα πνμζεββίζμοκ ημ πνυαθδια απυ δζαθμνεηζηέξ εέζεζξ, βζαηί ημ πνυαθδια ηδξ πνμζηυθθδζδξ ηαζ ηδξ απυζπαζδξ είκαζ έκα. Βίκαζ ημ πνυαθδια ηςκ μνεχκ αλζχκ. Ο πνχημξ αηηζκζηυξ ηφπμξ αβαπά πμθφ ημκ εαοηυ ημο, ηδ δφκαιή ημο ηαζ ηδκ απμιυκςζή ημο. Ο δεφηενμξ αηηζκζηυξ ηφπμξ ζθάθθεζ δζα ηδξ ααεζάξ πνμζηυθθδζδξ ζημοξ άθθμοξ ηαζ ιζαξ οπεναμθζηά νεοζηήξ πενζεηηζηυηδηαξ πμο εηθνάγεηαζ πνμημφ μ ιαεδηήξ ηαηακμήζεζ ηδκ αθδεζκή θφζδ ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ. Ο δεφηενμξ αηηζκζηυξ ηφπμξ ζθάθθεζ ιέζς ημο θυαμο υηζ δε εα ηαηακμδεεί ή δε εα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
504
αβαπδεεί ανηεηά ηαζ κμζάγεηαζ πμθφ βζα ημ ηζ ιπμνεί κα ζηεθεμφκ ή κα πμοκ μζ άθθμζ βζ‟ αοηυκ. Ο πνχημξ αηηζκζηυξ ηφπμξ ζθάθθεζ ζημ υηζ δεκ αθζενχκεζ ανηεηή ζηέρδ ζηδκ ακηίδναζδ ηςκ άθθςκ ζ‟ αοηά πμο θέεζ ηαζ ηάκεζ· οπενδθακεφεηαζ βζα ηδκ απμζπαζιέκδ ζηάζδ ημο ηαζ βζα ηδκ ακμζία ημο ζηδκ πνμζηυθθδζδ· ανέζεζ κα εηηζιμφκ ηδ δφκαιδ ηαζ ηδκ απμιυκςζή ημο. Ο έκαξ οπμθένεζ απυ θυαμ. Ο άθθμξ απυ οπενδθάκεζα. Ώπαζηείξ, αδεθθέ ιμο, εζθζηνίκεζα ηαζ ηδ δίκεζξ πθήνςξ· βζαοηυ ηαζ δ εζθζηνίκεζά ιμο ιε ζέκα. Δ εζχηενδ αοηή “απμιυκςζδ” πμο ηδκ αβαπάξ ααεζά ηαζ ηδκ εκίζποζεξ ιε ηδκ ανπζηή εηπαίδεοζδ ηαζ ηζξ ηςνζκέξ πενζζηάζεζξ, ακηζζηναηεφεηαζ ηδκ ηδθεπαεδηζηή εοαζζεδζία ζμο ζημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ. Ώκηί ηδξ ηυζμ πμθθήξ “εέθδζδξ βζα αβάπδ” βζαηί δεκ αβαπάξ πζμ απθά; Βζφ ηζ μ F.C.D. είζηε αηναίμζ ηφπμζ ζηζξ εζδζηέξ αηηίκεξ ζαξ. ‟ εηείκμκ ηονζανπεί δ ηανδζά, ακ ηαζ δ ζμθία ημο είκαζ ααεζά ηαζ δ ηαηακυδζή ημο ζπάκζα. ‟ εζέκα ηονζανπεί ημ ηεθάθζ ηαζ ηάεεζαζ ζηδκ ημνοθή ημο πφνβμο ζμο, εκχ υθδ ηδκ χνα ημ ηάθεζια ηδξ ηανδζάξ δπεί ζ‟ υθδ ζμο ηδκ φπανλδ ηαζ ζηα αοηζά ζμο. Κζ υιςξ θμαάζαζ κα ηαηέαεζξ ηαζ κα ααδίζεζξ ακάιεζα ζημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο, ζε αβαπδηζηή ηαφηζζδ ιαγί ημοξ. Μυκμ ααδίγμκηαξ ζημοξ ζημκζζιέκμοξ δνυιμοξ ηδξ γςήξ ιε ημοξ αδεθθμφξ ιαξ ανίζημοιε ηεθζηά υηζ πενκάιε απ‟ ηδκ πφθδ ηδξ ιφδζδξ. Κζ υιςξ, αδεθθέ απυ παθζά, έπς παναηδνήζεζ υηζ ζε ζηζβιέξ πίεζδξ ηαζ πζεακήξ πανελήβδζδξ, επζθέβεζξ ημ δνυιμ ηδξ ηανδζάξ. Ώκ δε ζοκέααζκε αοηυ, δε εα έβναθα έηζζ. Θα ήεεθα κα ζμο ακαεέζς κα βνάρεζξ έκα άνενμ πάκς ζηδ πνήζδ ηδξ αβάπδξ ζακ ενιδκεοηή ηςκ ακενχπςκ. μο ζοκζζηχ αοηυ ημ εέια βζα δζαθμβζζιυ. Έπεζξ δφκαιδ ζημ βνάρζιμ ηαζ ηδκ ζηακυηδηα έηθναζδξ ηςκ ααεφηενςκ αθδεεζχκ ιέζς ηςκ θέλεςκ ηαζ ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ιπμνεί κα αολδεεί απυ ηδκ άπμρδ αοηή. Γνάρε θμζπυκ βζα ημοξ πμθθμφξ πμο εα αημφζμοκ ηα θυβζα ζμο ηαζ βνάρε ι‟ εηείκδ ηδκ ηαηακμμφζα ηανδζά πμο ζμο ακήηεζ πθήνςξ υηακ ηαηεααίκεζξ απυ ημκ πφνβμ ζμο ηαζ δίκεζξ ζηδκ αβάπδ πνυκμ ηαζ πνμμπηζηή. Θα ήεεθα αηυιδ κα ζμο ημκίζς υηζ ιζα ακαβκχνζζδ ηςκ αηηζκζηχκ αοηχκ πνμαθδιάηςκ ηαζ ιεζμκεηηδιάηςκ πμο οπάνπμοκ ζηδ γςή ζμο ηαζ ζηζξ γςέξ υζςκ ανίζημκηαζ βφνς ζμο, δε ζοκεπάβεηαζ ηνζηζηή απυ ιένμοξ ιμο ή ζε ηάπμζμκ απυ ζαξ. Σα βεβμκυηα ηδξ θφζδξ οπάνπμοκ· μ ζμθυξ άκενςπμξ ηα ακηζιεηςπίγεζ βκςνίγμκηάξ ηα βζ‟ αοηυ πμο είκαζ ηζ έπεζηα πνμζπαεεί κα ηα οπεναεί… Θα ζμο γδημφζα επίζδξ κα ιεθεηήζεζξ λακά ηδκ ηεθεοηαία μδδβία πμο ζμο έδςζα, βζαηί εκζςιαηχκεζ αηυιδ πμθθή ακαβηαία ενβαζία. Δ κέα αοηή μδδβία έπεζ ηδ θφζδ εζθζηνζκμφξ ζογήηδζδξ ιε έκακ αδεθθυ πμο εηηζιχ οπεναμθζηά. Καζ ζε εηηζιχ, θίθε ιμο. Ηνχληνο 1935 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, ΐνίζηεζαζ ζηα ιζζά ημο δνυιμο απ‟ ημ φρμξ ημο πφνβμο ζμο ηζ αοηυ είκαζ ηαθυ. ηδκ ηεθεοηαία ιμο μδδβία ζμο ιίθδζα ιε εζθζηνίκεζα ηζ ακαβκχνζζεξ ηδκ μνευηδηα υζςκ είπα ηαζ άνπζζεξ κα ηάκεζξ ηζξ ακαβηαίεξ ακαπνμζανιμβέξ. Σμ ένβμ αοηυ πνέπεζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
505
κα ζοκεπζζεεί βζα άθθμκ έκα πνυκμ. Γκςνίγεζξ, αδεθθέ ιμο, ιε ηζ θνμκηίδα παναημθμοεχ ημ ένβμ αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ; Παναημθμοεχ ιε οπμιμκεηζηή πνμζμπή, υπζ ελαζηίαξ ηακεκυξ πνμζςπζημφ εκδζαθένμκημξ υζμκ αθμνά ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ ιαεδηχκ αθθά ελαζηίαξ ηδξ θακεάκμοζαξ δοκαιζηυηδηαξ ηέημζςκ αθζενςιέκςκ μιίθςκ. Ώκ ημ πνμζςπζηυ ημο μιίθμο ιπμνέζεζ κα ελαβκζζεεί επανηχξ ηαζ κα εηπαζδεοεεί ηζ ακ μζ ιαεδηέξ πμο ημκ απμηεθμφκ ιπμνέζμοκ κα ζοβπςκεοεμφκ επανηχξ ζε ιζα θεζημονβζηή ιμκάδα, ηυηε πμθθά ιπμνεί κα επζηεοπεμφκ. θα ανίζημκηαζ αηυιδ ζε δμηζιαζηζηυ ζηάδζμ ιε πμθθμφξ απ‟ αοημφξ ηαζ ιυκμ ηα θίβα πνμζεπή πνυκζα εα δείλμοκ ζημοξ Αζδαζηάθμοξ πμζμζ απυ ημοξ μιίθμοξ Σμοξ ιπμνμφκ κ‟ ακηέλμοκ ηδκ πίεζδ ηζ υιςξ κα δζαηδνήζμοκ ημκ ροπζηυ δεζιυ πμο οπυηεζηαζ ζ‟ υθεξ ηζξ δζαθμνεηζηέξ πνμζςπζηυηδηεξ. Σμ πνυαθδια ηδξ μιαδζηήξ μθμηθήνςζδξ είκαζ πάκημηε δφζημθμ· ήηακ ζδζαίηενα δφζημθμ βζα ζέκα κα μθμηθδνςεείξ ιέζα ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ελαζηίαξ ηδξ πμθφ αβαπδιέκδξ ηαζ ααεζά νζγςιέκδξ αίζεδζδξ ηδξ απμιυκςζήξ ζμο. Ώκαπηφπεδηε ζηδκ ηεθεοηαία γςή ζμο ζακ έκαξ αιοκηζηυξ ιδπακζζιυξ ιζαξ πμθφ εοαίζεδηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Χζηυζμ ιαεαίκεζξ κα εβηαηαθείπεζξ αοηή ηδ ζηάζδ. Γζ‟ άθθμοξ ιαεδηέξ μζ θυβμζ πμο ακηζιάπμκηαζ ηδκ μθμηθήνςζδ πμζηίθθμοκ. Γζα ιενζημφξ ααζίγμκηαζ ηονίςξ ζηδκ ηαηααφεζζδ ζε πνμζςπζηά πνμαθήιαηα· αοηά ηναημφκ ημ ιαεδηή βενά θοθαηζζιέκμ υπςξ αηνζαχξ εζφ ηναηήεδηεξ ζημκ πφνβμ ηδξ απμιυκςζήξ ζμο. Γζ‟ άθθμοξ ημ πνυαθδια ανίζηεηαζ ζηδκ ζζπονή εέθδζδ-βζα-φπανλδ ζημ ηέκηνμ, ηυζμ ιε ηδκ μνεή ηζ εοβεκζηή έκκμζα υζμ ηαζ ηδκ πνμζςπζηή ηζ εζθαθιέκδ έκκμζα. Δ ζηάζδ αοηή πνμηαθεί ιζα αίζεδζδ ηαοηυηδηαξ ηαζ οπμηεζιεκζηυηδηαξ πμο ειπμδίγεζ ηδκ μθμηθήνςζδ. Άθθμζ ιαεδηέξ ειπμδίγμκηαζ απυ ηδκ ακηίεεζδ αοηήξ ηδξ ζηάζδξ ηζ απ‟ ηδ δεφηενδ αηηζκζηή ημοξ δφκαιδ ηδξ πνμζηυθθδζδξ ηαζ πενζεηηζηυηδηαξ. Ώοηή πνέπεζ κα ελμοδεηενςεεί ζηδκ πενίπηςζδ ηδξ πνμζηυθθδζδξ ηζ απαζηεί ιζα εζηίαζδ υπμο είκαζ επμζημδμιδηζηά εθζηηή δ ηάζδ βζα δζεφνοκζδ. Μ‟ αοηέξ ηζξ ζδέεξ ιπνμζηά ζμο ιπμνείξ κα ακηζθδθεείξ ηδκ ακάβηδ πμο έκζςζα βζα ηδ ζςζηή ηαηακυδζδ απυ ιένμοξ υθςκ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ιαεδηχκ ηςκ ηακυκςκ βζα μιαδζηή ενβαζία ηαζ ηδξ μνεήξ ακηίθδρδξ ηδξ εέζδξ πμο μ ηαεέκαξ ζαξ έπνεπε κα πάνεζ ζηδ ιεθθμκηζηή ενβαζία. Ώκ υθμζ μζ ιαεδηέξ ιμο αδνάλμοκ ηδκ ηςνζκή εοηαζνία ιε κέα πνμζπάεεζα ηζ εκεμοζζαζιυ, ε‟ ακαηαθφρμοκ ηυηε ηζ είκαζ αοηυ πμο ιπμνμφκ κα επζηφπμοκ μζ ιαεδηέξ ζημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο. Ώνηεηέξ θμνέξ ζμο έπς πεζ υηζ δ θεζημονβία ζμο ζημκ ζδζαίηενμ αοηυ υιζθμ είκαζ κα δίκεζξ δφκαιδ ηαζ ζεέκμξ ζημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο. Μπμνείξ άναβε κα ημ ηάκεζξ ιε αβκή απυζπαζδ ηαζ ααεζά πνμζηυθθδζδ; Ώοηυ είκαζ ημ πνυαθδιά ζμο. Ο ηαεέκαξ ημοξ πνεζάγεηαζ αοηυ πμο έπεζξ κα δχζεζξ, αθθά ημ πνεζάγεηαζ ιε δζαθμνεηζηυ ηνυπμ. μο ημ ζοκζζηχ ζακ εέια ιεθέηδξ βζα ημοξ θίβμοξ επυιεκμοξ ιήκεξ ηαζ ζμο πνμηείκς ηδκ αηυθμοεδ ενβαζία. Μεθέηδζε εηείκμοξ απυ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο πμο βκςνίγεζξ ηζ επζδίςλε κα ένεεζξ ζε ζηεκή επζημζκςκία ιαγί ημοξ. Μεθέηδζε αοηά πμο θέκε ηαζ βνάθμοκ ηαζ πνμζπάεδζε κα ζοκημκζζεείξ ιε ηζξ ροπέξ ημοξ ηαζ κα ηαηακμήζεζξ ηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ημοξ. Σμ απμηέθεζια εα είκαζ ηαηά έκα ιένμξ ζςζηυ ηαζ ηαηά έκα ιένμξ θακεαζιέκμ. Ώκ ακαηαθφρμοκ ηζ ηάκεζξ, εα δζαπζζηχζεζξ υηζ υθμζ είκαζ ανηεηά
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
506
απνυζςπμζ χζηε κα ζμο επζηνέρμοκ κα ιάεεζξ θίβδ ροπμθμβία απυ ιζα ιεθέηδ ημο παναηηήνα ημοξ, ηδξ ζδζμζοβηναζίαξ ηαζ ηςκ ηάζεχκ ημοξ. Θα ιμο επζηνέρεζξ επίζδξ κα ζμο δχζς ηάπμζα εηβφικαζδ ζακ πναηηζημφ ροπμθυβμο – ηάηζ πμο δεκ είκαζ πμηέ εφημθμ βζα έκα πνχημ αηηζκζηυ εβχ… Φεβξνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Ώοηυξ μ πνυκμξ ήηακ εκδζαθένςκ βζα ηδκ εζχηενή ζμο ακάπηολδ, έηζζ δεκ είκαζ; Έιαεεξ πμθθά ηζ εοηοπχξ βζα ηδκ πνυμδυ ζμο μ θζθκηζζέκζμξ ζμο πφνβμξ ηδξ μιμνθζάξ ηαζ ηδξ απμιυκςζδξ βηνειίγεηαζ απ‟ ηα εειέθζα ημο. Δ ροπή ζμο ημκ έπεζ ζμαανά οπμκμιεφζεζ. ηέηεζ αηυιδ, αθθά έπεζξ οπμρίεξ ηζ έπεζξ πάζεζ ημ εκδζαθένμκ ζμο βζ‟ αοηυκ ηζ αοηυ είκαζ έκα ιεβάθμ αήια. οκέπζζε ημ ηαθυ ένβμ ηαζ θνυκηζζε αοηυ ημ πνυκμ μ θζθκηζζέκζμξ πφνβμξ ζμο – πμο ηηίζεδηε ιε πνμζμπή ηζξ έλζ ηεθεοηαίεξ εκζανηχζεζξ – κα ελαθακζζεεί ηαζ κα ηαηέαεζξ ακάιεζα ζημοξ ακενχπμοξ ηαζ κα ιμζναζεείξ ιαγί ημοξ ηαεεηί πμο εκδζαθένεζ ηδκ ακενςπυηδηα. Αε εα πενάζεζξ πμθφ άκεηα, αθθά ιπμνείξ κα βίκεζξ – ηαζ εα βίκεζξ – εζφ μ ίδζμξ έκαξ πφνβμξ δφκαιδξ βζα ημοξ άθθμοξ. Δ ηφνζα πκεοιαηζηή ζμο δναζηδνζυηδηα πνέπεζ ηχνα κα ζηναθεί ζε ένβμ ηδ ζηζβιή ηδξ Πακζεθήκμο. Κάεε ιήκα κα δζαεέηεζξ ηζξ πενζυδμοξ ηδξ εζχηενδξ ακάικδζδξ ζηδκ πνμεημζιαζία βζα ημ ένβμ ηςκ πέκηε διενχκ ηδξ πενζυδμο ηδξ Πακζεθήκμο: 1. Σςκ δφμ διενχκ πνμεημζιαζίαξ ηαζ εκδμζηυπδζδξ. 2. Σδξ διέναξ ηδξ Πακζεθήκμο ιε ηδκ εοηαζνία ηδξ κα ζοκημκζζεείξ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο ζημ Άζναι ιμο. 3. Σςκ δφμ διενχκ απυπεζναξ κα ηεθαθαζμπμζήζεζξ υζα απμηηήεδηακ οπμηεζιεκζηά – ηάκμκηάξ ηα ακηζηεζιεκζηά ζηδ ζοκείδδζή ζμο. Σμ υθεθμξ αοηήξ ηδξ άζηδζδξ ζηδκ ακάπηολδ ηδξ εζχηενδξ εοαζζεδζίαξ ζμο, ακ εηηεθεζεεί ιε επζηοπία, εα είκαζ απνμζιέηνδημ ηζ δ πνδζζιυηδηά ζμο βζα ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο εα είκαζ ιεβαθφηενδ απ‟ υ,ηζ λένεζξ. Οζ θίβμζ επυιεκμζ ιήκεξ πνμμνίγμκηαζ κα είκαζ (βζα υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ζε υθα ηα Άζναι) ιζα πενίμδμξ πνμεημζιαζίαξ βζα πθδνέζηενδ οπδνεζία. Κακέκα ηίιδια δεκ είκαζ οπεναμθζηά ιεβάθμ κα ηαηααθδεεί βζα κα πνδζζιμπμζδεεί απυ ηδκ Εενανπία ηδ ζηζβιή ηδξ Πακζεθήκμο ημο ΜαΎμο, ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη· ηακέκα ηίιδια δεκ είκαζ ανηεηά ορδθυ βζα κα απμηηήζεζξ ηδκ πκεοιαηζηή θχηζζδ πμο ιπμνεί κα βίκεζ εθζηηή ζδζαίηενα αοηή ηδκ πενίμδμ. Αχγνπζηνο 1936 Ήηακ έκαξ πνυκμξ αθθαβήξ βζα ζέκα ηαζ ημ απμηέθεζια ήηακ υηζ οπάνπεζ ιέζα ζμο, πμθειζζηή αδεθθέ ιμο, θζβυηενμξ πμθειζζηήξ ηαζ πενζζζυηενμξ ιαεδηήξ πάκς ζημ Ανυιμ ημο Φςηυξ. Ο θζθκηζζέκζμξ πφνβμξ ζμο οπάνπεζ αηυιδ ηαζ ζηέηεζ ιε πναβιαηζηή μιμνθζά. Ίζςξ δεκ ηαηαζηναθεί πμηέ ηαζ ίζςξ ιεηααθδεεί ζε θζιάκζ ηαηαθοβήξ βζα ημοξ άθθμοξ. Οζ εφνεξ ημο ζηέημοκ μνεάκμζπηεξ ηαζ ζοπκά δε ανίζηεζαζ ιέζα ζημκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
507
πφνβμ ζμο, αθθά αζπμθείζαζ αθθμφ ιε ηδκ οπδνεζία ηςκ ζοκακενχπςκ ζμο. Κνάηα ηδ εφνα ακμζπηή ηαζ πένκα ηαζ λακαπένκα εθεφεενα, πνδζζιμπμζχκηαξ ημκ πφνβμ ζμο ζακ έκακ “Πφνβμ ζβήξ” βζα ημκ ηαηχηενμ εαοηυ, ζακ έκακ ηυπμ εζζυδμο ζημ “Μοζηζηυ Συπμ ημο Τρίζημο” ηαζ ζακ έκα “Ναυ Καηαθοβήξ” ζημκ μπμίμ μζ ημοναζιέκμζ, μζ ζαζηζζιέκμζ ηαζ μζ ιμκαπζημί ιπμνμφκ κα πενάζμοκ – βζα κα αμδεδεμφκ ηαζ κα εκδοκαιςεμφκ εηεί. Έπεζξ πμθθή ζμθία ηζ επίζδξ ηδκ πνχηδ αηηζκζηή ζηακυηδηα κα ζηδνίγεζαζ ζε ανπέξ. Γζα δεηαεηίεξ αοηά ηα δφμ (ζμθία ηαζ ανπέξ) έπμοκ εηθναζεεί υζμ ημ επέηνεπε δ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Ώθθά ιέζα ζμο έπεζξ πμθφ ααεζά έιθοηδ αβάπδ πμο πνέπεζ – ιε ηδ δζαδζηαζία ηδξ ελζζμννυπδζδξ ζηδκ μπμία οπυηεζκηαζ υθμζ μζ αθδεζκμί ιαεδηέξ – κα απμηηήζεζ πζμ ζοβηεηνζιέκδ έηθναζδ. Πνμημφ πεζξ ηζξ θέλεζξ δφκαιδξ ηαζ ζμθίαξ (πμο θεξ ιε ηέημζα εοημθία ηαζ αθήεεζα απυ ηδκ απμεήηδ ηδξ ιαηνάξ ειπεζνίαξ), πνέπεζ κα δζαπφκεζξ ηδκ αβάπδ ηδξ ηανδζάξ ζμο πάκς ζ‟ εηείκμοξ πμο ζηνέθμκηαζ ζ‟ εζέκα βζα θςξ ηαζ δφκαιδ. Οζ άκενςπμζ ζήιενα πνεζάγμκηαζ αβάπδ. Ώκ ζημ είπα πεζ αοηυ πνζκ απυ πέκηε πνυκζα, ίζςξ εα ημ πίζηεοεξ, αθθά δε εα ημ ηαηακμμφζεξ. Σχνα ηαηακμείξ. πςξ ηυκζζα ζοπκά ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο, δ πανμπή ζοκεπχκ πνμζςπζηχκ ζοιαμοθχκ δεκ ιπμνεί κα ζοκεπζζεεί βζα πάκηα. Τπάνπεζ έκα υνζμ ζ‟ αοηυ πμο ιπμνεί κ‟ αθμιμζςεεί ηαζ πμθθά ιέκμοκ αηυιδ κα πναβιαηςεμφκ ζηδκ ηαεδιενζκή ακέθζλδ. Μπμνχ ςζηυζμ κα δχζς ζε ζέκα ηαζ ζημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο πμθθά πμο έπμοκ μιαδζηή ζπμοδαζυηδηα ηαζ ζδιαζία ηαζ ιε ημ ιέζμκ αοηυ κα ελμζηεζχζς ημοξ ιαεδηέξ ιε ημοξ ηακυκεξ ηδξ μιαδζηήξ εηείκδξ δναζηδνζυηδηαξ πμο πνέπεζ κα δζέπεζ ηδκ ακέθζλδ ηαζ ηδκ οπδνεζία ζηδ δζάνηεζα ηδξ ενπυιεκδξ Νέαξ Βπμπήξ. Μπμνχ κα δχζς ηζξ ηεπκζηέξ ημο ιέθθμκημξ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ζοθθμβζζεείξ πμθφ ημ ένβμ ηςκ κέςκ μιίθςκ ιαεδηχκ ηαεχξ ζπδιαηίγμοκ ημοξ ζπενιαηζημφξ μιίθμοξ υπμο εα ιπμνεί κα εηθναζεεί δ ηεπκζηή ηδξ Νέαξ Βπμπήξ. Πνμζπάεδζε κα δεζξ ηδκ εζηυκα ημο ιεθθμκηζημφ ένβμο ηαεανά ζημ κμο ζμο ζηζξ ηνζπθέξ ημο υρεζξ. οθθμβίζμο ημ κμδηζηυ ζημπυ πίζς απ‟ υθα ηα Άζναι ηαζ ημ ζπέδζμ ιμο βζα ημ Άζναι ιμο. Λές ημ “ζπέδζμ ιμο” ζηυπζια, αδεθθέ ιμο, βζαηί γδηχ ηδκ ηαηακυδζή ζμο βζα υ,ηζ επζδζχης κα ηάκς. πεδζάγς βζα ημ ιέθθμκ ηαζ ζε ζοιθςκία ιε ημ πέδζμ. Ββχ, μ θίθμξ ηαζ δάζηαθυξ ζμο, πνμεημζιάγς ζαθχξ εζέκα ηαζ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο βζα ιζα μνζζιέκδ εθζηηή ηαζ ιάθζζηα επζηείιεκδ δζεφνοκζδ ζοκείδδζδξ. Ώνβυηενα εα ζμο γδηήζς κα ζοκημκζζεείξ ιε ηδκ ηανδζαηή γςή ημο ζδζαίηενμο αοημφ μιίθμο ζημ Άζναι ιμο, ιε ηδκ επζεοιδηζηήεθεζζαηή γςή ημο ηζ αοηυ ιέζς ημο επζεοιδηζημφ-αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ. ηακ μ ζημπυξ ηζ δ επζεοιία ημο μιίθμο (ηαεχξ πνμζπαεεί κα ζοκημκζζεεί ιε ημ ζπέδζμ ιμο) ανπίζεζ κα ςνζιάγεζ ζημ κμο ζμο, ηυηε εα πνμηφρμοκ ακαπυθεοηηα πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ μνζζιέκεξ ζοκενβαζίεξ ηαζ δναζηδνζυηδηεξ πμο εα ειθακζζεμφκ ηαεανά ζηδκ υναζή ζμο. Σζ εα είκαζ αοηέξ εα πνμαάθθεζ ανβυηενα, αθθά αηυιδ δεκ ήνεε μ ηαζνυξ. Ηαλνπάξηνο 1937 ΏΓΏΠΔΣΒ ΏΑΒΛΦΒ, Οζ απακηήζεζξ ζμο ζηα ενςηήιαηα πμο ζμο έεεζα ιε δζαζηέδαζακ. μο έιμζαγακ ηυζμ πμθφ – εζθζηνζκείξ, ζμαανέξ, κμδηζηέξ, θμβζηέξ ηαζ ιε ηδκ απνμζςπία ημο πνχημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
508
αηηζκζημφ ηφπμο. Οζ απακηήζεζξ ζμο εα ιπμνμφζακ κα πνμαθεθεμφκ. Θα απμδεζπεμφκ πνήζζιεξ ζε υζμοξ ηζξ δζααάγμοκ. Ήηακ άναβε ημ ένβμ αοηυ ςθέθζιμ βζα ζέκα; μο έθενε άναβε δ απάκηδζδ αοηχκ ηςκ ενςηήζεςκ θχηζζδ ηζ εηείκεξ ηζξ ζηζβιέξ ηδξ αοημαπμηάθορδξ πμο δεκ είκαζ εφημθεξ βζα ακενχπμοξ ημο ηφπμο ζμο; ηακ ένπμκηαζ, ένπμκηαζ πάκς ζηα θηενά εηηοθθςηζημφ θςηυξ. Μζα ιεθέηδ ημο Ώπ. Παφθμο, ηδξ απμηάθορήξ ημο ηαζ ημο ηνυπμο ηδξ αθήεεζάξ ημο, ηδξ θμβζηήξ ημο ζοκμπήξ (άζπεημ ακ είπε ηαηαζηνμθζηά απμηεθέζιαηα πάκς ζημ Υνζζηζακζζιυ) ηαζ ηδξ απνμζςπίαξ ημο πνέπεζ κα ζμο δχζεζ πμθθά – ζε εάννμξ, πνμεζδμπμίδζδ, αθήεεζα ηζ ακαβηαζυηδηα. Θα ιπμνμφζεξ εφημθα, αδεθθέ ιμο, κα είπεξ βνάρεζ ηδκ πξνο Ρσκαίνπο Δπηζηνιή. Θα ανεζξ άναβε ημ βζαηί; Δ ενβαζία αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ ιε ημκ μπμίμ ζοκδέεζαζ, αολάκεηαζ ηαζ δ ζζμννμπδιέκδ ηνίζδ ηαζ ημ ηαεανυ ζμο υναια ιπμνεί κα πνεζαζεμφκ ζημ ιέθθμκ. Αχζε ημ πθήνεξ ιέηνμ ζοιαμοθήξ ηαζ αμήεεζαξ, ιεηνζάγμκηαξ ηα πάκηα ιε ιζα πζμ γςηζηά θακενή αβάπδ. Έκα “κμδηζηυ ζχια ζηθδνυ ζακ κφπζ” πνέπεζ ηάπμζα ιένα κα ηαηαζηναθεί. Γζαηί κα ιδκ ανπίζεζξ δζαηδνχκηαξ ακέπαθδ ηδκ ανπή ημο κμο, επζηνέπμκηαξ έηζζ ηδκ εθεφεενδ θεζημονβία, αθθά πνδζζιμπμζχκηαξ ημκ ζηα θηενά ηδξ αβάπδξ ηαζ ζε απμζημθέξ ζοιπυκζαξ; Ο ημζκυξ άκενςπμξ ενβάγεηαζ απυ ζοκαζζεδιαηζηά επίπεδα, ααμήεδημξ απυ ημ κμο ηαζ πςνίξ ηδ θχηζζδ ηδξ ροπήξ. Ο πνμπςνδιέκμξ άκενςπμξ ηζ μ γδθςηήξ ενβάγμκηαζ απυ κμδηζηά επίπεδα, πανάβμκηαξ ηδκ μθμηθήνςζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ζοκεπχξ δχλακε. Ο ιαεδηήξ ενβάγεηαζ απυ ροπζηά επίπεδα πμο είκαζ ηα επίπεδα ηδξ εείαξ αβάπδξ. Κζκδημπμζεί ημ κμο ιε αβάπδ, οπμηάζζμκηαξ ημ αίζεδια ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδκ παβηυζιζα αβάπδ πμο βίκεηαζ πνάλδ ηαζ δε ιέκεζ εεςνία. Θα ιπμνμφζα κα ζε αμδεήζς, αδεθθέ ιμο, ακ δε ζ‟ αβαπμφζα ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ; Μπμνχ κα ζμο γδηήζς κα ηάκεζξ ιζα ενβαζία ιέζς ηαζ ιέζα ζημκ εαοηυ ζμο; Θα ιεθεηήζεζξ ηδ εεςνία ηδξ ιεημοζίςζδξ ηςκ κμδηζηχκ ζηάζεςκ δζα ηςκ δζαδζηαζζχκ ηδξ αβάπδξ – δζαδζηαζζχκ πμο ιε ηακέκακ ηνυπμ δεκ ελμοδεηενχκμοκ ηδκ ηήνδζδ αοηχκ ηςκ ζηάζεςκ, αθθά ηζξ ηζκδημπμζμφκ ηαζ ηζξ παβημζιζμπμζμφκ. Αζ‟ αοηχκ ηςκ δζαδζηαζζχκ ιζα κμδηζηή έκκμζα ιπμνεί κα βίκεζ βεβμκυξ ζημ θοζζηυ πεδίμ ιέζς ηδξ μνεά πνδζζιμπμζδιέκδξ δναζηδνζυηδηαξ ηδξ αβάπδξ. Θα ιπμνμφζεξ κα ηάκεζξ πμθθά ι‟ αοηή ηδ ζηέρδ ηαζ κα δζδάλεζξ πμθθά ζ‟ εηείκμοξ πμο δζααάγμοκ ηα θυβζα ζμο. Αεκ έπς ηαιζά εζδζηή απμηνοθζζηζηή άζηδζδ κα ηάκεζξ, εηηυξ απ‟ ημ κα πνμζέπεζξ ηδκ πκεοιαηζηή ζμο εοαζζεδζία ηδ ζηζβιή ηάεε Πακζεθήκμο ηαζ κα ημ ηάκεζξ αοηυ απυ ηνεζξ ζημπζέξ: 1. Βπζδίςλε κα έθεεζξ ημκηά ιμο ηαζ πνμζπάεδζε κα κζχζεζξ ημκ ηναδαζιυ ιμο. 2. Πνμζπάεδζε ηαοηυπνμκα κα ακηζθδθεείξ ημκ ηναδαζιυ ημο μιίθμο ηςκ ιαεδηχκ ιμο. 3. Καηάβναρε ηάεε θαζκυιεκμ, ακ οπάνλεζ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
509
Ηνχιηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Αε πνεζάγεηαζ κα ηάκς ηάηζ πενζζζυηενμ απ‟ ημ κα ζμο δχζς ηα βεβμκυηα· ιπμνείξ ηαζ εα ηάκεζξ ηζξ πνμζανιμβέξ ζμο. Έπεζξ ηδκ ζηακυηδηα κα εεςνείξ ηα βεβμκυηα ηαεανά ηζ έπεζηα κα δναξ πάκς ζε υ,ηζ ακαηαθφπηεζξ ή ζοιπεναίκεζξ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα (ηζ αοηυ ιπμνεί κα ζε εηπθήλεζ!) ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ, απ‟ υπμο ηαζ δ έκηαζδ ηδξ ιοζηζηζζηζηήξ εκδυηενδξ γςήξ ζμο. Ώοηήξ ηδξ εκδυηενδξ γςήξ θίβμζ έπμοκ επίβκςζδ. Βίκαζ δ βθοηζά, πενζεηηζηή υρδ ηδξ γςήξ ζμο ηζ δ πυθςζή ζμο ανίζηεηαζ ηονίςξ εηεί ηαζ πνέπεζ κα ανίζηεηαζ αολακυιεκα εηεί. Βίκαζ μ πανάβμκηαξ ζηδ γςή ζμο πμο ζε ηαεζζηά ιαβκδηζηυ ηαζ αβαπδηυ. Έπεζξ έκα ιδ-πςνζζηζηυ κμο. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ οπυ ηδκ επζννμή ηδξ έηηδξ Ώηηίκαξ ηδξ Ώθμζίςζδξ, απ‟ υπμο ηαζ ημ πνχζιμ εκδζαθένμκ ζμο ζε πνάβιαηα Επεοαηά ηαζ δ ζζπονή Υνζζηζακζηή ζμο ηάζδ. Ώπ‟ υπμο επίζδξ δ ζζπονή ζοκαζζεδιαηζηή ζμο θφζδ πμο ςζηυζμ εθέβπεηαζ ηαθά, ηονίςξ επεζδή ζ‟ αοηή ηδ γςή έπεζξ έκα ανζεκζηυ ζχια. πςξ ιπμνείξ ηαθά κα θακηαζεείξ, ημ θπζηθφ ζνπ ζψκα νοειίγεηαζ απ‟ ηδκ έαδμιδ αηηίκα. Πάκς ζ‟ αοηυ δε πνεζάγεηαζ κα επεηηαεχ. Βίζαζ ζοκεπχξ έκα ζφκεεημ άενμζζια δοκάιεςκ ςξ ελήξ: 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Δ αηηίκα ημο κμο – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Ηαλνπάξηνο 1938
ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκανςηζέιαζ ακ εα ιπμνέζεζξ κα ζοθθάαεζξ ηδκ πνυεεζή ιμο ή ακ εα ιπμνέζς κα ζε πνμζεββίζς. Με ημοξ ιαεδηέξ ζημκ υιζθυ ιμο δεκ ενβάγμιαζ ζημ αζηνζηυ πεδίμ. Βνβάγμιαζ ζε κμδηζηά επίπεδα, πνμζπαεχκηαξ κα ζαξ αμδεήζς υθμοξ ζηδ δυιδζδ ημο βεθονςηζημφ δεζιμφ ακάιεζα ζηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ζαξ ηαζ ζηδκ ροπή ζαξ, ακάιεζα ζημκ ηαεέκα ζαξ ζακ ζοιιαεδηέξ ηζ ακάιεζα ζημ Άζναι ηαζ ηδκ Ώδεθθυηδηα ζηδκ μπμία ακήης ηαζ ηδκ μπμία δ ροπή ζαξ, ζημ επίπεδυ ηδξ, επζδζχηεζ ζοκεζδδηά κα οπδνεηήζεζ. Ώθθά – ήζμοκ ιαηνζά απ‟ ημ ζπίηζ ζμο βζα ανηεηυ δζάζηδια. Αεκ είζαζ, αδεθθέ ιμο, ζδζαίηενα εκμναηζηυξ ηζ μφηε δ επαθή ζμο ιε ηζξ “εζχηενεξ αδεθθυηδηεξ” έπεζ ηαιζά ζπέζδ ιε ηδκ εκυναζδ ή ηδκ έιπκεοζδ. Αεκ οπάνπμοκ αδεθθυηδηεξ ζημ πεδίμ ηδξ εκυναζδξ. Οζ αδεθθυηδηεξ είκαζ μιαδζηέξ ιμνθέξ ηζ έπμοκ ηδ θφζδ ηδξ υρδξ πνμζςπζηυηδηα ηςκ εβςζηχκ μιάδςκ. Δ έηθναζδ ή μ υνμξ Εενανπία είκαζ ιυκμ ιζα θέλδ πμο εθανιυγεηαζ ζηδ ιεηαιμνθςιέκδ υρδ πνμζςπζηυηδηα υθςκ ηςκ εβςζηχκ αοηχκ μιάδςκ ηςκ απεθεοεενςιέκςκ εβχ ή ροπχκ πμο θεζημονβμφκ ζηα ακχηενα επίπεδα ημο κμδηζημφ πεδίμο ηζ απυ εηεί επζδζχημοκ κα αμδεήζμοκ ημοξ οζμφξ ηςκ ακενχπςκ. Δ επαθή ζμο ιε ηδκ Εενανπία ανίζηεηαζ ζοκεπχξ ζε κμδηζηά επίπεδα.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
510
Δ επαθή ζμο ιε υ,ηζ απμηαθείξ “εζχηενεξ αδεθθυηδηεξ” είκαζ αζηνζηή, ιε υθα υζα οπμκμεί αοηή δ θέλδ. Αεκ οπάνπεζ ακαβηαζηζηά ηάηζ θακεαζιέκμ ή ακεπζεφιδημ ζ‟ αοηή ηδκ επαθή, ανηεί κα ακαβκςνίγεζξ ημ ζπέδζμ ζημ μπμίμ θεζημονβείξ, ιε ημοξ θακενμφξ ημο πενζμνζζιμφξ. Έπεζξ άναβε ζδιεζχζεζ υηζ ζε εηβοικάγς βζα κα αβεζξ απ‟ ημκ πφνβμ ζμο ηδξ απμιυκςζδξ ηζ υιςξ ηαοηυπνμκα εηβοικάγς ηδκ C.D.P. βζα κα ζηαεεί πάκς ζηδκ ημνοθή ημο πφνβμο ηδξ; Ώθθά μ δζηυξ ζμο είκαζ έκαξ πφνβμξ ηδξ απμιμκςιέκδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ εηείκδ έπνεπε κα ιάεεζ (ηζ αηυιδ ιαεαίκεζ) κα δδιζμονβήζεζ έκακ πφνβμ δφκαιδξ ηζ ακηίζηαζδξ ζηζξ ηαηχηενμο είδμοξ ηθήζεζξ. Ο πφνβμξ ηδξ δεκ έπεζ ηαιζά ζπέζδ ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηα. Μδκ λεπκάξ, αδεθθέ ιμο, υηζ υηακ ιάεεζξ κα εβηαηαθείπεζξ ημκ πφνβμ ζμο δε ζδιαίκεζ υηζ πνέπεζ κα εηηείκεζαζ ζηα επίπεδα ηδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ πςνίξ αθδεζκή δζεφεοκζδ. Ώκ ημζηάλεζξ λακά ηδ δζδαζηαθία πμο ζμο έδςζα ηα θίβα πεναζιέκα πνυκζα, εα παναηδνήζεζξ υηζ είπα έκα δζπθυ ένβμ: 1. Να ζμο απμηαθφρς υηζ ήζμοκ έκαξ πνχημξ αηηζκζηυξ ηφπμξ ηαζ ζοκεπχξ πνεζαγυζμοκ κα ιάεεζξ ηδκ πνμζηυθθδζδ ημο μνεμφ είδμοξ. Έπνεπε κα ιάεεζξ κα μθμηθδνχκεζαζ ιέζα ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο ηαζ κα αβαπάξ ιε πενζεηηζηυηδηα ηζ υπζ απμηθεζζηζηυηδηα. 2. Να ζε εθεοεενχζς απυ έκακ πφνβμ ζημκ μπμίμ είπεξ απμιμκςεεί. Σμ ηεθεοηαίμ αοηυ ένβμ εηηεθέζεδηε ιε επζηοπία. Σμ πνχημ ένβμ ιέκεζ αηυιδ κα μδδβδεεί ζε ζηακμπμζδηζηή εηπθήνςζδ. Ο υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ζημκ μπμίμ ακήηεζξ, αδεθθέ ιμο, ανίζηεηαζ ζημ κμδηζηυ πεδίμ ηαζ οθίζηαηαζ ζε δφμ ιένδ: Τπάνπεζ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ζημκ μπμίμ ακήηεζξ, ζημκ μπμίμ έπεζ ακαηεεεί απυ ιέκα εζδζηυ ένβμ· οπάνπεζ επίζδξ μ ζενανπζηυξ υιζθμξ, ημ ζδζαίηενμ Άζναι ιμο, ιε ημκ μπμίμ έπεζξ ζοκδεεεί ηαζ ζημκ μπμίμ πνέπεζ κα απμννμθδεείξ ιε ηδκ ροπζηή αθζένςζδ ηζ ανβυηενα, ηαεχξ πενκμφκ ηα πνυκζα, ιε ηδ ιφδζδ. Μυκμ έκα πνάβια ειπμδίγεζ ηδ βνήβμνδ μθμηθήνςζή ζμο ζηδκ αθδεζκή ζμο εέζδ· αοηυ είκαζ δ ανπαία ζμο αβάπδ βζα ηδκ αζηνζηή πενζπθάκδζδ ηαζ βζα ηα ροπζηά θαζκυιεκα. Ώοηή δ ηάζδ ζημκ αζηνζηζζιυ είκαζ ιζα ηθδνμκμιζά απυ άθθεξ γςέξ ηζ έπεζ ηδ αάζδ ηδξ ζε παθζέξ ιμκαζηζηέξ ηάζεζξ ηαζ ζημκ μκεζνζηυ ηυζιμ υπμο πενζπθακζυζμοκ ζε παθζυηενμοξ ηαζνμφξ βζα κα ακαημοθίζεζξ ηδ ιμκμημκία ηδξ γςήξ ιέζα ζημοξ ηέζζενζξ ημίπμοξ ημο ηεθζμφ ζημ μπμίμ γμφζεξ, αθζενςιέκμξ ζηδ γςή ηδξ εκαηέκζζδξ. Δ ζοκείδδζή ζμο ήηακ ηυηε ιοζηζηζζηζηή, μναιαηζζηζηή ηαζ θακηαζζαηή, παθζκδνμιχκηαξ ζε ααζίθεζα αζηνζηήξ ρεοδαίζεδζδξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ πςξ ζ‟ αοηή ηδ γςή ημ αζηνζηυ ζμο ζχια επζζηνέθεζ εφημθα ζημοξ ανπαίμοξ ηνυπμοξ, ηζξ ανπαίεξ ζηέρεζξ, ζημκ έθεβπμ ανπαίςκ ζηεπημιμνθχκ ηαζ ζοκεπχξ οπυηεζηαζ ζε εφημθδ ελαπάηδζδ. Με ιαεδηέξ πνχηδξ αηηίκαξ ιπμνχ πάκηα κα ιζθχ ιε ζαθήκεζα ηαζ εζθζηνίκεζα, λένμκηαξ υηζ εα πάνμοκ ηα θυβζα ιμο ιε ημ ζςζηυ πκεφια. μο θές θμζπυκ ιε εζθζηνίκεζα ηαζ ηαηακυδζδ υηζ πενζπθακζέζαζ ζηζξ πθάκεξ ηςκ αζηνζηχκ θαζκμιέκςκ. Αεκ οπάνπεζ αθδεζκή πναβιαηζηυηδηα ζε υ,ηζ ηάκεζξ ηχνα. Βίζαζ ιζα ροπή ηζ υπζ έκαξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
511
ακαγδηδηήξ αζηνζηχκ θαζκμιέκςκ. Σνεζξ ή ηέζζενζξ απυ εηείκμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ ενβάγεζαζ ζημ αζηνζηυ πεδίμ είκαζ βκήζζα παναπθακδιέκμζ ηαζ ανίζημκηαζ ζε ηίκδοκμ, βζαηί ημοξ ειπμδίγεζξ κα πνμμδεφζμοκ ζηα κμδηζηά επίπεδα. Γζα ηδκ πθεζμκυηδηα ηδξ μιάδαξ ιε ηδκ μπμία ενβάγεζαζ, δεκ οπάνπεζ ηαιζά απμθφηςξ πναβιαηζηυηδηα· δεκ είκαζ πανά ηεθφθδ ανπαίςκ αζηνζηχκ ενβαηχκ, ζοκδειέκςκ ζε ιμνθζηή δναζηδνζυηδηα απυ ημοξ θίβμοξ ακενχπμοξ πμο ανίζημκηαζ ζημ δνυιμ ημοξ ιέζς ημο αζηνζημφ πεδίμο ζηα ακχηενα επίπεδα. οβηναημφκηαζ επίζδξ απυ εηείκμοξ ζημ θοζζηυ πεδίμ πμο δεθεάγμκηαζ απυ ηα αζηνζηά θαζκυιεκα ηζ εηηνέπμκηαζ πνυζηαζνα απυ ηδ βμδηεία. Σμ αζηνζηυ πεδίμ δεκ είκαζ βζα ζέκα, αδεθθέ ιμο. Πνμηείκς κα εβηαηαθείρεζξ αοηή ηδ δναζηδνζυηδηα ηαζ κ‟ ανπίζεζξ πάθζ κα θεζημονβείξ ζακ ροπή. Δ ροπή ζηδκ αθδεζκή ηδξ θφζδ δεκ ηαοηίγεηαζ ιε θαζκυιεκα· είκαζ ημ ηέκηνμ ηδξ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ δζα ηδξ μπμίαξ ένπμκηαζ ζε φπανλδ ηα ζπέδζα ημο Θεμφ. Οζ πενζπθακήζεζξ ζμο ζημκ ηυζιμ ηδξ ιάβζα ηαζ ηδξ πθάκδξ ειπυδζζακ ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ ιε ημκ μπμίμ ενβάγεζαζ ηαζ ηαεοζηένδζακ ηδκ εκςιέκδ μιαδζηή ημοξ δναζηδνζυηδηα. Αεκ ηήνδζεξ ηακέκακ απυ ημοξ ηακυκεξ πμο ηοαένκδζακ βζα ιήκεξ ημοξ ιαεδηέξ ιμο· αοηυ ζδιαίκεζ, αδεθθέ απυ παθζά, υηζ δ μιαδζηή αηεναζυηδηα πανααζάζεδηε ηζ υηζ μ υιζθμξ δε θεζημονβεί ηδ ζηζβιή αοηή ζακ ιμκάδα. Μέπνζ κα βίκεζ πάθζ έκα θεζημονβζηυ ζφκμθμ, δ ζπεδζαζιέκδ ιαξ ενβαζία δεκ ιπμνεί κα ακαθδθεεί. ΐνίζηεζαζ ζηδ δφζημθδ εέζδ κα ζοβηναηείξ ημοξ ζοιιαεδηέξ ζμο απυ έκα εζδζηυ ένβμ πμο ημοξ έπεζ ακαηεεεί. Θα ζοθθμβζζεείξ άναβε αοηά ηα εέιαηα ηαζ εα εθεοεενςεείξ ημοξ επυιεκμοξ ιήκεξ απ‟ αοηή ηδκ ηάζδ πνμξ ηδ θαζκμιεκζηή επζδίςλδ; ε έπεζ ηάκεζ κα θμλμδνμιήζεζξ ζοπκά ηαηά ηα πεναζιέκα δέηα πνυκζα. Μάξηηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώκ ιπμνέζεζξ κα ζοθθάαεζξ ηαεανά ηζξ ζοκέπεζεξ εηείκμο πμο επζδζχης ηχνα κα ζμο πς, εα ηάκεζξ πναβιαηζηή πνυμδμ. Θα ζε αθήζς κα ανεζξ ιυκμξ ζμο πμζεξ είκαζ αοηέξ μζ ζοκέπεζεξ. ΐνίζηεζαζ ζ‟ έκα ζδιείμ ζηδκ ακάπηολή ζμο υπμο – εηηυξ ακ ακαδοεείξ ζ‟ έκακ πζμ κμδηζηυ ηφπμ ακηίθδρδξ – εα απμηνοζηαθθςεείξ ζ‟ έκακ ορδθμφ ααειμφ αζηνζηυ ιάβμ ηαζ εα ζηαιαηήζεζξ ηδκ αθδεζκή ζμο ακάπηολδ βζ‟ αοηή ηδ γςή. Σνία πνάβιαηα εα ήεεθα κα ζμο ημκίζς ζπεηζηά ι‟ αοηυ: 1. Ααπακάξ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ οπμηεζιεκζηήξ ζμο γςήξ ζημ αζηνζηυ πεδίμ. 2. Δ πνμζπάεεζά ζμο – ηονίςξ αζοκείδδηα – κα ενβάγεζαζ υπςξ ενβάγεηαζ έκαξ αζηνζηυξ ιάβμξ, πνδζζιμπμζχκηαξ ιέμεηο βζα κα ζοκεκχζεζξ γςή ηαζ ιμνθή. Αε πνδζζιμπμζείξ ηδ Λέλδ. 3. Σμ ένβμ πμο ηάκεζξ βίκεηαζ πάκς ζε αζηνζηά επίπεδα ηζ υπζ απυ ροπζηά επίπεδα, έηζζ χζηε δ Λέλδ Αφκαιδξ ηδκ μπμία πνδζζιμπμζεί δ ροπή οπμαζαάγεηαζ ζηζξ πμθθέξ, πμθθέξ θέλεζξ πμο ανίζηεζ απαναίηδηεξ μ αζηνζηυξ ιάβμξ. Δ έιθαζή ζμο ανίζηεηαζ ηχνα ζηδ ιμνθή ηζ υπζ πάκς ζηδκ πκεοιαηζηή υρδ. Ώοηυ μθείθεηαζ ζε δφμ πνάβιαηα: Πνχημ, ζημ βεβμκυξ υηζ δ αηηίκα ηδξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
512
πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ δ έαδμιδ ηζ έπεζξ επίζδξ έκακ έαδμιμ αηηζκζηυ εβηέθαθμ. Αεφηενμ, ιεηέθενεξ αοηή ηδκ ηάζδ απυ ιζα πνμδβμφιεκδ γςή· πνέμξ ζμο ήηακ κα ηα οπεναείξ υθα ηαζ κα εθεοεενςεείξ απυ ηάεε είδμοξ ιαβζηυ ένβμ ςζυημο εδναζςεείξ ζηδκ ροπζηή ζοκείδδζδ. Ώθθά πνμξ ημ πανυκ αβαπάξ αοηυ ημκ ηφπμ ημο πνάβιαημξ ηαζ πζζηεφεζξ πςξ υ,ηζ πνμζεββίγεζξ είκαζ πναβιαηζηυηδηα. Βθυζμκ ζοιααίκεζ αοηυ, ε ςπρηθή ζνπ δσή πεξηνξίδεηαη ζηα αζηξηθά επίπεδα. Μζα άθθδ δοζημθία πμο πνμηφπηεζ απ‟ αοηυ, είκαζ ημ βεβμκυξ υηζ ελαζηίαξ ημο αζηνζημφ αδζελυδμο δ ροπή ζμο είκαζ εζηζαζιέκδ ζημ αζηνζηυ ζχια. Αεκ ιπμνεί κα εηθναζεεί παναπένα, δδθαδή ζημ θοζζηυ πεδίμ, θυβς ηδξ βμδηείαξ πμο ζε πενζαάθθεζ. Δ εκένβεζα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ εζηζαζιέκδ ζημ κμδηζηυ ζχια. Ώοηυ θένκεζ ηδκ επίδναζδ ηδξ ιαβζηήξ έαδμιδξ αηηίκαξ ζημ κμο ζμο έηζζ χζηε αζπιαθςηίγεζαζ απυ ηδ βμδηεία ζε δφμ ηαηεοεφκζεζξ. Ο εβηέθαθυξ ζμο, επεζδή είκαζ ηζ αοηυξ ιζα έηθναζδ ηδξ έαδμιδξ αηηζκζηήξ δφκαιδξ, δζεοημθφκεζ αοηυ ημ ένβμ ηδξ ιαβείαξ. Μέπνζ κα πμθςεείξ ζηδκ ροπή, αδεθθέ ιμο, παίγεζξ ιε ηδ θςηζά ηαζ ημ ιαβζηυ ένβμ ημο αζηνζημφ πεδίμο είκαζ βειάημ ηζκδφκμοξ βζα ζέκα. Ώηυιδ ηαζ ημ έκημκμ εκδζαθένμκ ζμο βζα ημκ Σεηημκζζιυ είκαζ αζφκεημ βζ‟ αοηή ηδ γςή, βζαηί ημ Σεηημκζηυ Ένβμ είκαζ ιαβζηυ ένβμ, υκηαξ ακηακάηθαζδ ηςκ δζαδζηαζζχκ ηδξ ιφδζδξ δζα ηςκ μπμίςκ δ δφκαιδ ημο πκεφιαημξ ηαζ δ δφκαιδ ηδξ μοζίαξ ζοκεκχκμκηαζ ιέζς ημο “καγηθνχ έξγνπ ηεο ςπρήο”. Μζθχ ιε εζθζηνίκεζα βζαηί εέθς κα ζε δς απμδεζιεοιέκμ απ‟ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ηζ απ‟ ημ αδζέλμδμ ζημ μπμίμ έπεζξ θηάζεζ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς θμζπυκ – είηε δέπεζαζ είηε υπζ ημ ζοιπέναζιά ιμο – κα αθζενχκεζξ δέηα θεπηά ηάεε πνςί ζηδκ επίηεολδ ηδξ ζηάζδξ ηαζ ημο φρμοξ ηδξ ροπήξ ηζ απ‟ αοηυ ημ ζδιείμ (ή έκα ζδιείμ ηυζμ ορδθυ υζμ είκαζ δοκαηυ κα επζηφπεζξ ζε ηάεε δεδμιέκδ ζηζβιή) κα ζηεθεείξ ηα επζπεζνήιαηα οπέν ηαζ ηαηά ηδξ ηςνζκήξ ζμο ζηάζδξ ηαζ ηςκ εκδζαθενυκηςκ ηδξ γςήξ ζμο. Φνυκηζζε ηαεχξ ημ ηάκεζξ, χζηε δ ροπή ηαζ μ εβηέθαθμξ κα είκαζ ζε επηθνηλσλία – πνάβια πμο ζπάκζα ζοιααίκεζ ζε ζέκα. Ώκ ιπμνέζεζξ κα ζηεθεείξ ηαεανά πάκς ζ‟ αοηή ηδ βναιιή, εα εθεοεενςεείξ βνήβμνα απ‟ ηδ βμδηεία. Μδκ λεπκάξ υηζ ημ έηημ αηηζκζηυ αζηνζηυ ζμο ζχια εκηείκεζ ημ πνυαθδιά ζμο βζαηί ζε μδδβεί κα αθμζζχκεζαζ ζηα επζθακεζαηά θαζκυιεκα πμο εεςνείξ ζακ πναβιαηζηυηδηεξ… Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο. Θα ήεεθα ζδζαίηενα κα ζμο γδηήζς κα ηαηαζηήζεζξ ηδκ πενίμδμ ηδξ Πακζεθήκμο ηάεε ιήκα, πενίμδμ αθδεζκήξ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ ηαζ εκδζαθένμκημξ. Θα ζε παναηαθμφζα κα πνμζπαεήζεζξ κα αημφζεζξ ηαζ κα δεζξ υζα θές. Σα έπς δζαηοπχζεζ ιε ζοβηεηνζιέκδ πνυεεζδ. Θα ηενδίζεζξ πμθθά απυ ηδκ πνμζπάεεζα. ΔΜΒΕΧΔ: Ο Θηβεηαλφο δήισζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1938 φηη “κφλν έλα πξάγκα εκπνδίδεη ηε γξήγνξε νινθιήξσζή ζνπ ζηελ αιεζηλή ζνπ ζέζε θη απηφ είλαη ε αξραία αγάπε ζνπ γηα ηελ αζηξηθή πεξηπιάλεζε θαη ηα ςπρηθά θαηλφκελα”. Απηφ απνδείρζεθε αιεζηλφ θη ν καζεηήο απηφο έρεη παξεθηξαπεί θαη ζπλεπψο δελ εξγάδεηαη ζην Άζξακ ηνπ Θηβεηαλνχ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
513
ηδκ R.S.W. Μάξηηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώοηή είκαζ δ πνχηδ ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα ηαζ δ πνχηδ ιμο ακαημίκςζδ· είκαζ εκηεθχξ πνμηαηανηηζηήξ θφζδξ. Μέπνζ κα έθεεζ μ ηαζνυξ βζα ηδκ πνμζεπή μδδβία, αοηυξ μ υιζθμξ ηςκ οπδνεημφκηςκ αδεθθχκ πνέπεζ κα πενζιέκεζ βζα ιζα πθδνέζηενδ έκδεζλδ ημο αημιζημφ ημο ένβμο – ιζα έηθναζδ πμο εα βίκεζ εθζηηή ιυκμ ακ μ υιζθμξ δείλεζ ιεβαθφηενδ μθμηθήνςζδ ηζ ακ δ ακηαπυηνζζή ημο ζηδκ έηποζδ ημο Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη είκαζ επανηήξ. Ώκανςηζέζαζ ίζςξ βζαηί ζ‟ έπς αάθεζ κα ενβαζεείξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ. Τπάνπεζ άναβε ηάηζ ιεβάθδξ αλίαξ πμο ιπμνείξ κα ζοκεζζθένεζξ; Αφμ ενςηήζεζξ ακαηφπημοκ ζημ κμο ζμο. Σζ ιπμνείξ κα θένεζξ ζημκ υιζθμ; Σζ έπεζ κα ζμο δχζεζ μ υιζθμξ; Έεεζα ηζξ ενςηήζεζξ αοηέξ ιε ηδ ζςζηή ζεζνά, βζαηί πάκηα μ ααζζηυξ ηυκμξ πνέπεζ κα είκαζ δ οπδνεζία. Φένκεζξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ιζα ηανδζά βειάηδ ηαηακυδζδ. Βίζαζ έκαξ ζηαεενυξ ηαζ ηαθυξ ροπμθυβμξ, υπζ ιυκμ απυ αηαδδιασηή εηπαίδεοζδ αθθά απυ ιζα πθήνδ ειπεζνία ζε άθθεξ γςέξ ηαζ ιζα θοζζηή εκμναηζηή ζφθθδρδ ηςκ πνμαθδιάηςκ ηςκ ακενχπςκ. Γκςνίγεζξ ημοξ ακενχπμοξ βζαηί ημοξ αβαπάξ ηαζ βζαηί πνμζπαεείξ κα είζαζ ααθααήξ. Σζ εα απμημιίζεζξ ηαζ βζαηί ζ‟ έπς ημπμεεηήζεζ εδχ; Έκαξ απ‟ ημοξ θυβμοξ πμο είζαζ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ είκαζ επεζδή πνεζάγεζαζ έκα ιεβαθφηενμ ααειυ ζηαεενμπμίδζδξ ηζ μ υιζθμξ αοηυξ εα ζε αμδεήζεζ κα ημκ απμηηήζεζξ. Δ θεζημονβία ζμο ζημκ υιζθμ εα βίκεζ πζμ θακενή ηαεχξ πενκά μ ηαζνυξ. Έπεζξ έκακ οπενεκενβυ κμο ηαζ ιζα ζηακυηδηα κα ζοθθαιαάκεζξ υθεξ ηζξ πθεονέξ εκυξ γδηήιαημξ ηαζ κα ηάκεζξ πμθθά πνάβιαηα ανηεηά ηαθά. Ώοηυ απμηεθεί ηίκδοκμ υζμ ηαζ πνμζυκ. Πνέπεζ κα εζηζάζεζξ αοηυ ημ κμο ηζ αοηή ηδ βειάηδ ηαηακυδζδ ηανδζά πνμξ ιζα δζεφεοκζδ ηχνα ηζ αοηή είκαζ εηείκδ ηδξ ροπμθμβζηήξ εεναπείαξ· εδχ εα ζμο δμεεί ένβμ βζα κα ζε αμδεήζεζ· ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ ιπμνχ κ‟ ανπίζς κα ζε δζδάζης· ηζ εδχ ιπμνείξ κα ανπίζεζξ κα ηάκεζξ ημ ένβμ ηδξ γςήξ ζμο πμο είκαζ πναβιαηζηά δζηυ ζμο. Έπε θμζπυκ οπμιμκή βζα έκακ πενίπμο πνυκμ. Βίζαζ κέμξ. Ώνβυηενα εα θακεί ηαεανυηενα ζηδκ ακηίθδρή ζμο πμφ ιπμνείξ κα οπδνεηήζεζξ ηαθφηενα. Γκςνίγς ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο, αθθά δε εα ζμο ημ πς πμηέ· ηάεε ιαεδηήξ πνέπεζ κα θηάζεζ εθεφεενα ζε ιζα ηαηακυδζδ ηδξ πνμηαεμνζζιέκδξ ημο οπδνεζίαξ. ηακ λένεζξ απυ ιυκμξ ζμο πμζα είκαζ, ηυηε εα ζε αμδεήζς κα εηθνάζεζξ ηδκ έθεζή ζμο. Θα ζμο δχζς ζοιαμθζηά ιζα κφλδ. Δ ιμοζζηή πενζπθάκδζδ εδχ ηζ εηεί ημο ιζηνμφ πμηαιμφ ηαεχξ ακαδφεηαζ απ‟ ηδκ πδβή ημο ηαζ νέεζ πάκς απ‟ ηζξ πέηνεξ ηαζ ημοξ ανάπμοξ, ακηαπμηνζκυιεκμξ ζηδ θζαηάδα ηαζ ηδ ανμπή, πνέπεζ κα δχζεζ ηδ εέζδ ηδξ ζηδκ ήνειδ, ααεζά νμή εκυξ πμηαιμφ, ηαεχξ πφκεηαζ ζηδ εάθαζζα, βμκζιμπμζχκηαξ ημοξ αβνμφξ δζα ηςκ μπμίςκ νέεζ ηαζ ηαεζζηχκηαξ δοκαηέξ πμθθέξ ακενχπζκεξ δναζηδνζυηδηεξ. Θα ζμο δχζς ηχνα ηζξ εζδζηέξ μδδβίεξ ιμο βζα ηδκ ηςνζκή πενίμδμ. Έπμοκ ηδ θφζδ πνμπαναζηεοαζηζηήξ ενβαζίαξ, εκυξ πνμηαηανηηζημφ ακαπνμζακαημθζζιμφ ηζ εκυξ ηα-
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
514
εανζζιμφ ημο εδάθμοξ βζα ιεηαβεκέζηενδ δναζηδνζυηδηα. Οζ παναηάης ζηέρεζξ, αδεθθέ ιμο, ακ πνδζζιμπμζδεμφκ μνεά, έπμοκ ιέζα ημοξ ηα ζπένιαηα ηδξ ακαβηαίαξ δφκαιδξ ηαζ ζμθίαξ πμο ε‟ απαζηήζεζ δ γςή ζμο ημκ επυιεκμ πνυκμ. Βίκαζ απθμφζηαηεξ ηζ υιςξ έπμοκ έκα αάεμξ πμο εα απαζηήζεζ ημκ ακχηαημ ααειυ ηδξ κμδιμζφκδξ ζμο: 1μξ ιήκαξ – 2μξ ιήκαξ – 3μξ ιήκαξ – 4μξ ιήκαξ – 5μξ ιήκαξ – 6μξ ιήκαξ –
Ο Ανυιμξ ηδξ Νμδιμζφκδξ μδδβεί ζημ θςξ. Ο Ανυιμξ ημο Αζαθμβζζιμφ μδδβεί ζηδκ πφθδ. Ο Ανυιμξ ηδξ Πανμοζίαξ μδδβεί ζημ εζχηαημ ηέκηνμ. Ο Ανυιμξ ηδξ Βκδμζηυπδζδξ μδδβεί ζηδκ απμηάθορδ. Ο Ανυιμξ ηδξ Τπδνεζίαξ μδδβεί ζηδκ απεθεοεένςζδ. Ο Ανυιμξ ηδξ Μαεδηείαξ μδδβεί ζημ Αζδάζηαθμ.
Δ ζηαεενυηδηα ηζ δ αιεηάαθδηδ ηαηακυδζδ είκαζ δ ζοκεζζθμνά ζμο ζημκ υιζθμ αοηή ηδκ επμπή. Μδκ παναζφνεζαζ απ‟ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ, αθθά πάνε ηδ εέζδ ζμο πάκς ζηδκ αημιζηά απμηηδεείζα ζμθία ζμο· δζαηήνδζε ηδκ μιαδζηή αηεναζυηδηα ιε ζοβηεηνζιέκδ πνμζπάεεζα. Κάκε ημ ένβμ πμο ζμο έπς ακαεέζεζ. Βνβάζμο βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ μιαδζηήξ αηεναζυηδηαξ. Ώοηυ γδηχ απυ ζέκα. Ηαλνπάξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Θα ζδιείςζεξ υηζ μζ ηφνζεξ αηηίκεξ ζμο είκαζ μζ ίδζεξ ιε ημο P.G.C. Πμφ ανίζηεηαζ δ δζαθμνά ιεηαλφ ζαξ, βζαηί οπάνπεζ δζαθμνά, έηζζ δεκ είκαζ; Δ δζαθμνά δεκ μθείθεηαζ μθμηθδνςηζηά ζημ βεβμκυξ υηζ ανίζηεζαζ ζ‟ έκα εδθοηυ ζχια ηζ εηείκμξ ζε ανζεκζηυ, ή ζημ υηζ δζαθένεηε αζηνζηά. Οθείθεηαζ πνςηανπζηά ζημ βεβμκυξ ημο πενζαάθθμκημξ ηαζ ημο πνμζακαημθζζιμφ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. ΐνίζηεζαζ ζ‟ έκα ζδιείμ ζηδκ ελέθζλή ζμο ηαζ ζηδκ ηαεδιενζκή ζμο γςή (υπςξ κμιίγς υηζ λένεζξ) υπμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ, υηακ εα είζαζ ζανάκηα εκκέα εηχκ, ηυζμ βμνβή πνυμδμ χζηε δ υθδ γςή ζμο εα δζεοεοκεεί ζηδκ επζθεβιέκδ ηζ εκδεζηκουιεκδ οπδνεζία ζμο. Πμζα είκαζ δ εηθμβή πμο πνέπεζ κα ηάκεζξ; Αζαηφπςζέ ηδκ ηαεανά ζημκ εαοηυ ζμο ηαζ κάζε ηζ γδηάξ κα ηάκεζξ. Αε ε‟ αθθάλς ηζξ ζπενιαηζηέξ ζμο ζηέρεζξ βζα ημοξ θίβμοξ πνμζεπείξ ιήκεξ. Αεκ έπεζξ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ ελακηθήζεζ ηδ ζδιαζία ημοξ, έηζζ δεκ είκαζ; Θα πνυηεζκα κα ηζξ ιεθεηήζεζξ λακά ηζ αοηή ηδ θμνά κα βνάρεζξ ιζα έηεεζδ πάκς ζημοξ Έμη Γξφκνπο πξνο ην Κέληξν ηεο Εσήο. Γνάθε έκα ηείιεκμ ηάεε ιήκα υζμ πθδνέζηενα ιπμνείξ βζα ηδ αμήεεζα ηςκ άθθςκ. Αίκε υ,ηζ ηαθφηενμ έπεζξ εοζζαγυιεκμξ ζηδκ απμδμπή ημο ακαηεεέκημξ αοημφ ένβμο. Ώξ ιεθεηήζμοιε ηχνα ζφκημια ηζξ αηηίκεξ ζμο. Σδκ αηηίκα ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ ηδκ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ήδδ ηζξ λένεζξ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ αηηίκα δ μπμία ζμο δίκεζ ηδκ αβάπδ ζμο βζα ηζξ ηέπκεξ ηαζ ηζξ επζζηήιεξ· βζα ζέκα πάκηςξ είκαζ ααζζηά δ αηηίκα πμο θένκεζ – ηαζ πνέπεζ κα θένκεζ – ηδ δζαιάπδ ζηδ γςή ηαζ ηζξ ζπέζεζξ ζμο. Δ ζδέα αοηή είκαζ πμθφηζιδ ηαζ πνήζζιδ βζα ζέκα, βζαηί δ δζαιάπδ ζηδ γςή ζμο (ηαζ ζοπκά, αδεθθέ ιμο, ιζα ιάπδ πμο δυεδηε ηαζ πέηοπε ζηδκ έηααζή ηδξ) είκαζ αοηή πμο ζζπονμπμζεί ημ πένζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
515
ζημ ζημηάδζ βζα ημοξ άθθμοξ. Μδκ ημ λεπκάξ αοηυ, αθθά ζοκέπζζε κα ιάπεζαζ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ δεκ ηαλζδεφεζξ ιυκμξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδ δεφηενδ αηηίκα ηαζ ημ βεβμκυξ αοηυ δζεοημθφκεζ πμθφ ημ ένβμ ηδξ ροπήξ ζμο ηαζ απμηεθεί ελήβδζδ ηδξ ζηακυηδηαξ πμο εα ακαηαθφρεζξ ιέζα ζμο κα είζαζ δζααζααζηήξ θςηυξ ηαζ αβάπδξ ζημοξ άθθμοξ. Ώοηή δ εοεοβνάιιζζδ ιεηαλφ ηδξ ροπήξ ηαζ ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ ζμο πανέπεζ ηδκ εκμναηζηή δζυναζδ πμο ιπμνείξ κα πνδζζιμπμζήζεζξ, ακ παναιείκεζξ ηαπεζκυξ ηαζ ζοκεπίζεζξ κα αβαπάξ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έαδμιδ αηηίκα ηζ αοηυ εα ζμο είκαζ εφημθα θακενυ, βζαηί απμηεθεί ελήβδζδ ημο εκδζαθένμκηυξ ζμο βζα ηδ ιμοζζηή, ηδκ ηεθεημονβία, ηδκ ροπακάθοζδ. Ο ζηυπμξ ηαζ ηςκ ηνζχκ αοηχκ ιεευδςκ έηθναζδξ είκαζ κα ζοκεκχζμοκ ηαζ κα ζοζπεηίζμοκ ανιμκζηά ηδκ ροπή ηαζ ηδ ιμνθή, πμο είκαζ ημ ηφνζμ ένβμ ηδξ έαδμιδξ αηηίκαξ πάκς ζημ έαδμιμ ή θοζζηυ πεδίμ. Ώοηυ λένς πςξ εα ζε εκδζαθένεζ. Οζ αηηίκεξ ζμο ζοκεπχξ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Ννέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Οζ ηεθεοηαίμζ έλζ ιήκεξ οπήνλακ ιήκεξ πεζεανπίαξ βζα ζέκα. ηδ δζάνηεζά ημοξ έηακεξ δφμ ζμαανά θάεδ ηαζ ηνεζξ πναβιαηζηέξ επζηοπίεξ ζπεηζηά ιε ηδ δναζηδνζυηδηα ηδξ γςήξ ζμο – ελςηενζηήξ ηαζ εζςηενζηήξ. Θα εεθήζεζξ κα ηα ιεθεηήζεζξ, ακαηαθφπημκηαξ πνχηα απ‟ υθα ηζ είκαζ ηαζ ιαεαίκμκηαξ απ‟ αοηά; Κμίηαλε, αδεθθέ ιμο, ηδ γςή ηαηά πνυζςπμ ηαζ κα είζαζ έημζιμξ κα ακαβκςνίγεζξ ηαζ κα παναδέπεζαζ ηα θάεδ· κα είζαζ ελίζμο έημζιμξ κα δζαηνίκεζξ πμφ δ επζηοπία ζηεθάκςζε ηδκ πνμζπάεεζά ζμο ηαζ δυλαζε ημ δνυιμ ζμο· ιάεε επίζδξ κα ράπκεζξ βζα ηζξ απμηοπίεξ ζμο εηεί υπμο μ ελςηενζηυξ ηυζιμξ πζεακυκ κα αθέπεζ ιυκμ επζηοπία ή ηάπμζμο είδμοξ επίηεολδ. Δ αίζεδζή ζμο ηςκ αλζχκ είκαζ μνεή, αθθά πνεζάγεηαζ ιεηαηυπζζδ ζε ιζα ακχηενδ ζηνμθή ημο ζπεζνμεζδμφξ. Σα πανίζιαηά ζμο ηδξ ηαηακυδζδξ ηαζ ηδξ ροπμθμβζηήξ εκυναζδξ είκαζ ελαζνεηζηά ηαθά, αθθά πνεζάγμκηαζ ιεβαθφηενδ πνδζζιμπμίδζδ. Οζ απαζηήζεζξ ηδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, πμο ίζςξ ζμο δίκμοκ πνμζςπζηή ζηακμπμίδζδ, πνεζάγμκηαζ ακαπνμζακαημθζζιυ ζηζξ ηςνζκέξ απαζηήζεζξ ηδξ γςήξ ηαζ ζηδκ επείβμοζα ακάβηδ ημο πανυκημξ. Έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ ηαζ εα ήεεθα, αδεθθέ ιμο, κα ζε πανμηνφκς κα ηα δχζεζξ ηζ επίζδξ εα ήεεθα κα ζε πανμηνφκς κα ιδκ έπεζξ οπεναμθζηή επίβκςζδ ηδξ απμηεθεζιαηζηήξ ζμο πνμζθμνάξ. Τπάνπεζ ηάηζ αοηή ηδ ζηζβιή πμο έπεζ ηδ θφζδ ιζαξ δζαημπήξ ζηδ νμή ηδξ γςήξ ηαζ ηδξ αβάπδξ ζηδ δεφηενδ αηηζκζηή ζμο ροπή. Μπμνείξ κ‟ ακαηαθφρεζξ, αδεθθέ ιμο, ηζ είκαζ αοηυ ηαζ ημοξ επυιεκμοξ θίβμοξ ιήκεξ κα ιεηααάθθεζξ ηαζ κ‟ αθθάλεζξ αοηή ηδκ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
516
ηαηάζηαζδ; Ώκάιεζα ζηα ιέθδ αοημφ ημο μιίθμο ιαεδηχκ οπάνπμοκ μηηχ ροπέξ δεφηενδξ αηηίκαξ. Γζαηί ζοιααίκεζ αοηυ; Γζαηί δ εεναπεοηζηή αηηίκα, πάκς απ‟ υθεξ ηζξ άθθεξ, είκαζ δ δεφηενδ αηηίκα. Τπάνπμοκ δφμ ηφνζεξ εεναπεοηζηέξ αηηίκεξ ακάιεζα ζηζξ επηά. Βίκαζ δ δεφηενδ ηζ δ έαδμιδ. Δ επζηοπία ηάεε εεναπεοηζημφ εβπεζνήιαημξ ελανηάηαζ ζοκεπχξ απυ ηδκ ζηακυηδηα ηςκ ιεθχκ ημο μιίθμο κα ενβάγμκηαζ ηαηά αμφθδζδ ηαζ απαίηδζδ οπυ ηδκ επζννμή ηςκ ροπχκ ημοξ. Θα ζμο βίκεζ επίζδξ θακενυ βζαηί πνεζάζεδηε ηυζμξ ηαζνυξ βζα κα πνμεημζιαζεεί αοηυξ μ υιζθμξ ιαεδηχκ βζα εκενβυ εεναπεοηζηή οπδνεζία. Μμο ήηακ ακαβηαίμ κα ζαξ αμδεήζς υθμοξ κα επζηφπεηε ιζα πθδνέζηενδ έηθναζδ ροπζηήξ δφκαιδξ ιέζς ηςκ πνμζςπζημηήηςκ ζαξ. Πμθφ θίβμ ιε δοζηυθερεξ ζ‟ αοηυ, βζαηί δ ροπή ζμο έπεζ ιζα εφημθδ βναιιή ηαευδμο (ακ ιπμνχ κα ημ εηθνάζς έηζζ) ιέζς ημο ηέηανημο αηηζκζημφ κμο ζμο ηαζ ημο δεφηενμο αηηζκζημφ αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ. Ώκ ιεθεηήζεζξ ηζξ αηηίκεξ ζμο, αδεθθέ ιμο, εα ζδιεζχζεζξ υηζ είζαζ ηαηελμπήκ ελμπθζζιέκμξ βζα κα εεναπεφεζξ, βζαηί έπεζξ δφμ νεφιαηα δεφηενδξ αηηζκζηήξ εκένβεζαξ πμο νέμοκ ιέζα απυ ζέκα ηζ επίζδξ δφμ νεφιαηα έαδμιδξ αηηζκζηήξ εκένβεζαξ. Ώοηυ ζοκζζηά δφκαιδ ζηδ εεναπεοηζηή. ηακ ανπίζμοιε εκενβά ημ ένβμ, εα βίκεζ θακενυ υηζ ιενζημί απυ ζαξ έπμοκ πνμδζάεεζδ βζα κμδηζηή εεναπεία· υηζ άθθμζ εα θεζημονβμφκ εοημθυηενα πάκς ζηδ βναιιή ηδξ αζηνζηήξ ή ροπζζηζηήξ εεναπείαξ· ηζ αηυιδ υηζ άθθμζ εα επζθένμοκ θοζζηή εεναπεία. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ μ υιζθμξ πνέπεζ κα είκαζ ζηακυξ κα ενβάγεηαζ ιε ημ φιν πνυζςπμ ή ιε μιάδεξ ζαλ ζχλνιν. Θα ήεεθα κα γδηήζς απ‟ υθμοξ ζαξ κα ζοθθμβζζεείηε ηδ δήθςζδ αοηή ηαζ κα δείηε πυζμ πθαηφ πεδίμ οπδνεζίαξ δζακμίβεηαζ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ακηζθδθεείξ ηδ δοκαιζηυηδηά ζμο ζηδ εεναπεοηζηή ηαζ κα αθζενςεείξ πνμζεηηζηά ζ‟ αοηή, θνμκηίγμκηαξ χζηε δ μιαδζηή ροπζηή ζμο αηηίκα κα εθέβπεζ ηαζ κα ηονζανπεί ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Ώοηυ εα ζε ηαηαζηήζεζ ακζδζμηεθή ζε υθα υζα επζπεζνείξ κα ηάκεζξ ηαζ εα ζε πνμθοθάλεζ απυ οπεναμθζηυ εκδζαθένμκ βζα ημκ ηυπμ, ηδ εέζδ ηαζ ηδκ επζηοπία. Σμοξ πνμζεπείξ θίβμοξ ιήκεξ εα ζμο γδηήζς κα ζηαεενμπμζδεείξ ζημ ηέκηνμ ηδξ φπανλήξ ζμο, κα επζηφπεζξ εφημθδ επαθή ιε ηδκ ροπή ηαζ κα δμιήζεζξ ιε πνμζμπή ηδκ ακηαπηάνακα, απυ ηδκ ηανδζά ιέζς ηδξ ηεθαθήξ πνμξ ηδκ ροπή. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα πνμζθένεζξ ηάεε δοκαηή ροπμθμβζηή αμήεεζα υηακ ζμο γδηείηαζ ηαζ ιέζς εηείκςκ ηςκ αβςβχκ πμο αοηή ηδκ επμπή είκαζ ζαθχξ ακμζηημί βζα ζέκα. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα εθανιυγεζξ ζηδκ πνμζέββζζδ ηδξ Πακζεθήκμο ιζα έκηαζδ ζημπμφ πμο πνέπεζ κα ζε μδδβεί ζε έκα ορδθυ ζδιείμ μιαδζηήξ ζοβπχκεοζδξ. Έπς γδηήζεζ απυ πμθθμφξ απυ ζαξ κα δζαεέημοκ πμθθέξ ιένεξ πνμεημζιαζίαξ πνζκ ηαζ ιεηά ηδκ πεκεήιενδ πενίμδμ ηδξ Πακζεθήκμο. Θα ήεεθα κα πνμηείκς βζα ζέκα ιζα δζαθμνεηζηή ηεπκζηή. Θέθς απυ ζέκα έκηαζδ, δοκαιζηή πνμζήθςζδ ηαζ εζηζαζιέκδ πνμζμπή. Θα ήεεθα ζοκεπχξ κα πνμηείκς κα εζηζαζεείξ ζηδκ Πνμζέββζζδ ηδξ Πακζεθήκμο (θυβς ηδξ έκηαζδξ ηαζ πίεζδξ πμο δ πνυηαζδ ιμο ιπμνεί κα εθεθηφζεζ ζημοξ θμνείξ ζμο) βζα ιζα ιυκμ διένα πνζκ ηδκ Πακζέθδκμ, βζα ηδκ διένα ηδξ Πακζεθήκμο ηαζ βζα ηδκ διένα πμο αημθμοεεί ηδκ Πακζέθδκμ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ενεοκάξ ηαζ κα ακαιέκεζξ μνζζιέκεξ ακηζδνάζεζξ – θαζκμιεκζηέξ ηαζ ροπμθμβζηέξ. Ώοηέξ ιπμνεί κα είκαζ άιεζεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
517
ζε ειθάκζζδ ή ιπμνεί κα δνάζμοκ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηδκ εαδμιάδα πμο αημθμοεεί ηδκ Πακζέθδκμ. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ζε ηαηχηενα ροπζηά θαζκυιεκα, αθθά ζε ηάπμζα πκεοιαηζηά βεβμκυηα ηαζ ροπζηέξ εκμνάζεζξ πμο είκαζ δοκαηυ κα ζδιεζςεμφκ ιενζηέξ θμνέξ υηακ ημ ζδιείμ έκηαζδξ είκαζ επανηέξ. Πνυζελε αοηέξ ηζξ ειπεζνίεξ – εκμναηζηέξ, ηδθεπαεδηζηέξ ηαζ πκεοιαηζηέξ – ηαζ ζδιείςκέ ηεξ ζημ πκεοιαηζηυ ζμο διενμθυβζμ, επζπεζνχκηαξ κα ηζξ ενιδκεφεζξ μνεά. Αε ζμο δίκς εζδζηή ενβαζία εηηυξ απ‟ αοηή πμο γδηχ απ‟ υθα ηα ιέθδ ημο μιίθμο. Γδηχ απυ ζέκα έκα ένβμ έκηαζδξ ηζ αοηυ εα επζηνέρεζ ιεβαθφηενδ πνδζζιυηδηα ζημκ υιζθμ. Αχγνπζηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Λίβα έπς κα πς ζε ζέκα ή ζε ηάεε άθθμκ απ‟ ημκ υιζθμ αοηή ηδ ζηζβιή. Οζ ηεθεοηαίεξ μιαδζηέξ μδδβίεξ πμο έδςζα ήηακ εηηεκείξ ηαζ πθήνεζξ ηαζ εα απαζηήζμοκ κέα ιεθέηδ ηαζ ελέηαζδ. Πνυζελε ζε παναηαθχ αοηυ πμο έβναρα ηδκ ηεθεοηαία θμνά. Σμ κέμ μιαδζηυ ένβμ είκαζ ανηεηυ επίζδξ βζα κα ζε απαζπμθήζεζ πθήνςξ. Τπάνπμοκ πμθθά ζε υ,ηζ θές πμο εα πνεζαζημφκ ιαηνμπνυκζα ιεθέηδ· οπάνπεζ έκαξ κέμξ δζαθμβζζιυξ πμο πνέπεζ κα ζοθθδθεεί, κα ηονζανπδεεί ηαζ κα εθανιμζεεί· οπάνπεζ ζοβηεηνζιέκδ εεναπεοηζηή ενβαζία πμο πνέπεζ κα βίκεζ. Αζαθμβίγεζαζ επίζδξ βζα αθθαβέξ ζηδ γςή ζμο. Οζ αθθαβέξ αοηέξ είκαζ αηαδδιασηήξ θφζδξ ηζ υπζ ζαθχξ πνμζςπζηέξ ηαζ ημ ηίκδηνυ ζμο είκαζ οβζέξ. Θα ήεεθα κα ακαθενεχ ζφκημια ζ‟ αοηέξ. Καεχξ ημ ηάκς, εα ήεεθα ηαοηυπνμκα κα ζμο γδηήζς κα έπεζξ ηαηά κμο υηζ ιυκμ πνμηείκς. Βίζαζ θοζζμθμβζηά ηαθυξ ροπμθυβμξ ηζ έπεζξ ιζα εκμναηζηή ηαηακυδζδ ηςκ ακενχπςκ. ε παναηαθχ κα ημ έπεζξ αοηυ ηαηά κμο ηαζ πςνίξ κα οπενηζιάξ ημκ εαοηυ ζμο κα εοιάζαζ υηζ δ αηαδδιασηή δζακμδηζηή πνμζέββζζδ ζηδκ ακενςπυηδηα, δ μπμία θέβεηαζ ζφβπνμκδ ροπμθμβία, δεκ πνέπεζ κα ζημιχκεζ ηδκ ηυρδ ηδξ βαθήκζαξ εηείκδξ ηαηακυδζδξ, ηδξ αοηυιαηδξ εηείκδξ άθμβδξ ακηίθδρδξ πμο ζήιενα είκαζ δζηή ζμο. Ώοηυ κα ημ έπεζξ πάκηα οπυρδ, βζαηί θμαάιαζ ηάπςξ ηδκ αηαδδιασηή δζδαζηαθία βζα ζέκα. Καηά πμθθμφξ ηνυπμοξ δεκ ηδ πνεζάγεζαζ. Να εοιάζαζ επίζδξ υηζ ηαεχξ είζαζ εοαίζεδημξ (ηζ αοηή είκαζ δ ηφνζα ζοιαμθή ζμο ζημ ένβμ πμο επζδζχημοιε κα ηάκμοιε) ιπμνεί κ‟ ακηζδνάζεζξ οπεναμθζηά ζηδκ μιαδζηή ηνμφζδ ζηδκ μπμία εα ανεεείξ ηαεχξ παίνκεζξ αηαδδιασηή δζδαζηαθία. Ώκ ζοιαεί αοηυ, μ αθδεζκυξ υιζθμξ ζημκ μπμίμ ακήηεζξ – μ υιζθμξ ηςκ κέςκ ροπμθυβςκ ζηδκ εζχηενδ πθεονά – ιπμνεί κα οπμπςνήζεζ ζημ πενζεχνζμ ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο. Συηε δε εα είζαζ πζα ηαευθμο πνήζζιμξ, ιε ηδκ πναβιαηζηή ηζ αθδεζκή έκκμζα ηδξ θέλδξ. Μδ ιε πανελδβείξ, αδεθθέ ιμο. Αεκ επζδζχης κα ζε απμηνέρς απ‟ ηδκ ενεοκά ζμο βζα αηαδδιασηή βκχζδ. Έκαξ ιζηνυξ ααειυξ ηδξ είκαζ ζοκεηυξ ηαζ ακαβηαίμξ. Βζφ υιςξ ηείκεζξ κα θδζιμκείξ υηζ πμθθά ιπμνμφκ κ‟ απμηηδεμφκ ιε ηδκ ηνζηζηή ακάβκςζδ ηαζ ιε ηδκ ηαεμδήβδζδ μνζζιέκςκ πνμζεηηζηά επζθεβιέκςκ ροπμθυβςκ ηςκ μπμίςκ δ βκχζδ ηαζ δ ζφθθδρδ ηςκ ακενχπζκςκ μοζζςδχκ ανίζηεηαζ ιπνμζηά απυ εηείκδ ηςκ ζοκαδέθθςκ ημοξ. Έκα πνάβια εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς: Υνδζζιμπμίδζε ζακ αάζδ υθδξ ηδξ ενβαζίαξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
518
ζμο υζα έβναρα πάκς ζηζξ επηά αηηίκεξ ηζ απμδέλμο ηδ δζδαζηαθία αοηή ζακ απμδεζπεείζα οπυεεζδ· ιδ ιεηαπείεεζαζ ζ‟ αοηή ηδκ απμδμπή απυ μπμζαδήπμηε αηαδδιασηή θεηηζηή δζαηφπςζδ. Ώκήηεζξ ζηδ κέα ζπμθή ζηδκ μπμία έπεζ ακαηεεεί ημ ένβμ ηδξ δδιζμονβίαξ ηδξ κέαξ, εζςηενζηήξ ροπμθμβίαξ πμο ααζίγεηαζ ζηζξ πέκηε αηηίκεξ μζ μπμίεξ εηδδθχκμκηαζ ιέζς ηάεε ακενχπζκμο υκημξ – ηδκ αηηίκα ηδξ ροπήξ, ηδκ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηζξ αηηίκεξ ηςκ ηνζχκ ζςιάηςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. θα είκαζ εκένβεζα ηαζ δφκαιδ ηζ αοηυ δεκ ημ εοιάηαζ μ ζφβπνμκμξ ροπμθυβμξ. Ώκ δεπεείξ ηαζ μνίζεζξ ηδκ απμηνοθζζηζηή αοηή οπυεεζδ ζακ ααζζηή ζμο ανπή ηαζ οπμαάθεζξ υθα υζα ιπμνεί κα ιάεεζξ ζηδ θοδία θίεμ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ ηαζ πκεοιαηζηήξ δζδαζηαθίαξ, ιπμνείξ κα επζηφπεζξ πμθθά. Ώθθά, αδεθθέ ιμο, άθδζε πνχηα κα ζοιαμφκ δφμ πνάβιαηα: Δ ιεθέηδ ηςκ αηηίκςκ ηαζ δεφηενμ, δ εθανιμβή ημοξ ζηδκ ακενχπζκδ γςή. Έπεζηα εα αημθμοεήζεζ δ ελάζηδζδ ηζ δ εκενβυξ ενβαζία ιε ηα άημια. Θα ιάεεζξ πμθφ πενζζζυηενα δζα ηςκ πνμζςπζηχκ επαθχκ ηαζ ηδξ οπδνεζίαξ απ‟ υζα είκαζ δοκαηυ κα ιάεεζξ απυ δζαθέλεζξ ηαζ αζαθία, ακ ηζ αοηά θμβζηά έπμοκ ηδ εέζδ ημοξ. Σμ ένβμ ζμο βζα ημ οπυθμζπμ ηδξ γςήξ ζμο πνέπεζ κα ααζίγεηαζ ζηδκ μνεή πνμμπηζηή (εθεφεενδ απυ εζθαθιέκεξ αλίεξ) ηαζ ζε ιζα μνβακςιέκδ εκενβυ οπδνεζία. Δ πεζεανπία βζα ημκ εαοηυ ζμο (ηζ αοηή δε ζμο ανέζεζ) ηαζ δ οπδνεζία βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο εα απμδεζιεφζμοκ ιέζα ζμο ηδ βκχζδ πμο έπεζξ απμηηήζεζ ζε πνμδβμφιεκεξ γςέξ ηαζ οπάνπμοκ ζοκεπχξ πμθθά πμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ. Δ ιυκδ δζδαζηαθία πμο πνεζάγεζαζ απυ ημκ μνευδμλμ, αηαδδιασηυ ροπμθυβμ είκαζ ιζα ηαηακυδζδ ηδξ θφζδξ ηςκ δζαθυνςκ ζπμθχκ (πμο ηαεειζά ημοξ ημκίγεζ ηάπμζα αθήεεζα) ζηζξ ααζζηέξ οπμεέζεζξ ημοξ ηαζ ζημοξ ηνυπμοξ πνμζέββζζήξ ημοξ. Θα ζμο γδηήζς κα έπεζξ ηαηά κμο υηζ δε πνεζάγεηαζ κα ηαοηζζεείξ ιε ηαιζά ζδζαίηενδ ζπμθή. Δ ηαεειζά ημοξ εκζςιαηχκεζ ηδκ πνμζπάεεζα ημο ακενχπζκμο κμο κα ηαηακμήζεζ, οπμηεζιεκζηά ηζ ακηζηεζιεκζηά, ηδ θφζδ ηαζ ημ ζημπυ ηδξ ελέθζλδξ ημο ακενχπμο. θεξ ημοξ είκαζ ιενζηχξ μνεέξ ζηα ζοιπενάζιαηά ημοξ ηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ θακεαζιέκεξ· υθεξ ημοξ είκαζ ιυκμ πνμηαηανηηζηέξ βζα ηδ κέα ηαζ ιεθθμκηζηή ζπμθή ροπμθμβίαξ πμο εα είκαζ δ ελέπμοζα ζηάζδ ηδξ Νέαξ Βπμπήξ. Μπμνείξ κα ηάκεζξ πμθθά, ακ ημ εεθήζεζξ, βζα κα απμηαθφρεζξ ζημοξ άθθμοξ ηδ κέα αοηή ζπμθή. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο εξγάδεηαη αθφκε ζην Άζξακ.
ημκ Β.Β.S. Μάξηηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, μο γδηήεδηε κα ιπεζξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ πμο απμηεθείηαζ απυ ιενζημφξ επζθεβιέκμοξ ιαεδηέξ ιμο. μο γδηήεδηε κα εκςεείξ ι‟ αοηυκ βζα ηνεζξ θυβμοξ ηζ επεζδή βκςνίγς ημκ ενεοκδηζηυ ηαζ θμβζηυ ζμο κμο, κζχες υηζ δ ηαθφηενδ πνμζέββζζή ιμο ζ‟ εζέκα εα ήηακ κα ζμο δδθχζς πμζμζ ήηακ μζ ηνεζξ αοημί θυβμζ: 1. Τπάνπεζ ιζα ηεκή εέζδ ζηζξ ηάλεζξ ηςκ ιαεδηχκ ιμο. Ώοηή δ ηεκή εέζδ πνέπεζ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
519
πθδνςεεί (βζα κα ελμζημκμιήζμοιε πνυκμ) ιε ηάπμζμκ ημο μπμίμο ημ εκδζαθένμκ βζα ηδ εεναπεοηζηή έπεζ εδναζςεεί ηζ μ μπμίμξ είπε απμηηήζεζ ηάπμζα ειπεζνία ζε εεναπεοηζηυ ένβμ. Πνέπεζ επίζδξ κα είκαζ ηάπμζμξ πμο κα έπεζ εηβοικαζεεί βζα ιενζηά πνυκζα ζηζξ μνεέξ ιεευδμοξ ενβαζίαξ. 2. Έπεζξ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ηανιζηή ζπέζδ ιε δφμ ιέθδ ημο μιίθμο ιμο ηαζ πςνίξ κα είκαζ ακάβηδ κα ημ πς, έπεζξ έκα δεζιυ ιαγί ιμο, ημ Θζαεηακυ δάζηαθμ ηαζ θίθμ ζμο. 3. Βίζαζ απαθθαβιέκμξ απυ δφμ εθαηηχιαηα πμο έπμοκ πνςιαηίζεζ ζζπονά ημ πνμζςπζηυ ιενζηχκ απ‟ ημοξ μιίθμοξ ιμο· ιζα ηάζδ ηνζηζηήξ ηαζ ζογήηδζδξ ηζ επίζδξ ιζα ζζπονή ζοιπάεεζα βζα ηζξ ζηεκέξ πνμζςπζηέξ επαθέξ. Καιζά απ‟ αοηέξ ηζξ ζηάζεζξ δε ζ‟ εκδζαθένεζ ηαζ ζοκεπχξ ιπμνείξ κα είζαζ πναβιαηζηά πνήζζιμξ ζημκ υιζθμ ζακ ζηαεενμπμζδηζηή δφκαιδ. Έπμκηαξ ηαηά κμο αοηά ηα βεβμκυηα ζηα μπμία εα ζμο γδηήζς κα ζημπαζεείξ ηαεχξ ηαζ ηδ ζπέζδ, ζε ηαθςζμνίγς ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ βζα εζδζηή εηπαίδεοζδ ηαζ εζδζηή ιεθθμκηζηή οπδνεζία. Αεκ είκαζ εφημθμ πνάβια κα πανειαάθθεζ ηακείξ ημκ ηναδαζιυ ηάπμζμο ζε έκακ υιζθμ ή κ‟ ανπίγεζ ένβμ ζ‟ έκακ υιζθμ πμο θεζημονβεί βζα πμθθά πνυκζα ηζ έπεζ εδναζχζεζ ημοξ νοειμφξ ημο. Ο υιζθμξ αοηυξ είκαζ δφζημθμξ. Μενζηέξ μιάδεξ έπμοκ έκα ένβμ πμο αοηυιαηα πενζμνίγεζ ηδκ πνμζμπή ημοξ ζηα κμδηζηά επίπεδα. Άθθεξ έπμοκ επζθεβεί ελαζηίαξ ηδξ ζηακυηδηάξ ημοξ κα ενβάγμκηαζ ζε αζηνζηά επίπεδα. Σμ ένβμ ημο ζδζαίηενμο αοημφ μιίθμο είκαζ κα ενβαζεεί ιε δφκαιδ ζε θοζζηά επίπεδα· απ‟ υπμο ηαζ μζ ζοβηεηνζιέκεξ πνμζςπζηέξ ηάζεζξ ηζ δ επζεοιία βζα ελςηενζηή επαθή πμο ηυζμ ζζπονά έπμοκ εηδδθχζεζ ανηεηά απυ ηα ιέθδ ημο μιίθμο. Θα ήεεθα κα ημ έπεζξ αοηυ ηαηά κμο ηαζ κα επαβνοπκείξ βζα ημκ εαοηυ ζμο ηαζ κα αμδεάξ ημοξ άθθμοξ. Θα ήεεθα θμζπυκ κα ζμο γδηήζς, ακ εα ήεεθεξ κα ημ ηάκεζξ, κα πνδζζιμπμζήζεζξ αοηυ ημ ηαθμηαίνζ βζα πνμζεηηζηή ηαζ ζμαανή ιεθέηδ υθςκ ηςκ μδδβζχκ πμο έπεζ θάαεζ μ υιζθμξ, έηζζ χζηε – ιε ιζα αοημεπζαεαθδιέκδ ακαβηαζηζηή δζαδζηαζία – κα ιπμνέζεζξ κ‟ ανπίζεζξ πάκς ζε ίζδ αάζδ. Αε ζμο δίκς ηαεμνζζιέκμ δζαθμβζζηζηυ ένβμ ιέπνζ ηδκ επυιεκδ ακαημίκςζή ιμο. Δ μδδβία αοηή εα ζμο δχζεζ πενζζζυηενμ απυ επανηέξ δζαθμβζζηζηυ οθζηυ ηαζ εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ιδκ ηάκεζξ ηίπμηε πενζζζυηενμ πανά κα δζααάζεζξ ηαζ κα ζοθθμβζζεείξ ζ‟ αοηυ ηαζ κα ημ αθμιμζχζεζξ υζμ ιπμνείξ. Γζα κα ζε ζοβπνμκίζς ιε ηα άθθα ιέθδ ημο μιίθμο εα ήεεθα επίζδξ κα ζμο οπμδείλς υπζ ιυκμ ηζξ αηηίκεξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηδξ ροπήξ ζμο (βζαηί αοηυ ηάκς πάκηα ιε ηάεε κέμ ιαεδηή) αθθά ηαζ ηζξ αηηίκεξ ηςκ θμνέςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο. Δ αθηίλα ηεο ςπρήο ζνπ είκαζ δ έαδμιδ, πνάβια πμο ζμο επζηνέπεζ κα ενβαζεείξ ιε εοπένεζα ζημ κέμ ηυζιμ πμο πνμαάθθεζ ιε ηέημζα ηαπφηδηα ζε εηδήθςζδ. Θα ζε αμδεήζεζ επίζδξ ζηδ δδιζμονβία ηάλδξ ηαζ νοειμφ ζημ πενζαάθθμκ ζμο· αοηέξ ηζξ ιένεξ ηδξ ηαναπήξ ηαζ ηδξ δοζημθίαξ ηάεε νοειζηυ ηέκηνμ έπεζ αλία βζα ιαξ. Δ αθηίλα ηεο πξνζσπηθφηεηάο ζνπ είκαζ δ έηηδ. Ώοηή ζμο δίκεζ δφκαιδ πάκς ζημ αζηνζηυ πεδίμ ηαζ ζοκεπχξ ζμο δίκεζ έκα ζζπονυ ηζ εοαίζεδημ αζηνζηυ ζχια ιε υθεξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
520
ηζξ ζοκέπεζεξ ηδξ επζηοπίαξ ηαζ ηδξ απμηοπίαξ πμο ζοιααδίγμοκ ι‟ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ. Δ ζηεκή πανάεεζδ ηςκ αηηίκςκ ηδξ ροπήξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ έκα πνμζυκ, υπζ έκα ειπυδζμ. Ώοηυ μδδβεί ζε βνήβμνα απμηεθέζιαηα ζημ θοζζηυ πεδίμ υηακ εθανιυγμκηαζ ηαοηυπνμκα μζ δφμ ηφπμζ εκένβεζαξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζαθχξ ζηδκ ηέηανηδ αηηίκα ηαζ ιέζς ηδξ ηέηανηδξ αοηήξ Ώηηίκαξ ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ ιπμνείξ κα εδναζχζεζξ ιζα βμνβή επζημζκςκία ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο. οκηεθεί ζηδκ ηαηακυδζδ πμο εθανιυγεηαζ ιε κμδιμζφκδ ηαζ ζηδκ ακάδοζδ ηδξ μιμνθζάξ ιέζς αοηήξ ηδξ εδναζςεείζαξ επζημζκςκίαξ. Βίκαζ δ πμζυηδηα ιέζα ζμο πμο ζμο δίκεζ ιζα δζεοεεηδιέκδ αίζεδζδ πνχιαημξ, ακαθμβίαξ ηζ ανιμκίαξ ζημ ζπεδζαζιέκμ πενζαάθθμκ ζμο. Πνμηαθεί επίζδξ ιέζα ζμο ζοπκά ιζα αίαζδ ακηίδναζδ ζ‟ αοηυ πμο θαίκεηαζ θακεαζιέκμ, δοζανιμκζηυ ηζ εηηυξ ηυκμο ή βναιιήξ. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έηηδ αηηίκα, έηζζ χζηε εα ζμο είκαζ θακενυ υηζ ιέζς αοημφ ημο θμνέα δ πνμζςπζηυηδηά ζμο εα ανεζ ηδκ εθάπζζηδ ακηίζηαζδ· εηεί επίζδξ ανίζηεηαζ δ ακάβηδ βζα πνμζεηηζηή επμπηεία. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ λένεζξ ηαζ δεκ είκαζ ακάβηδ κα δζεοηνζκίζς αοηυ ημ εέια. Έπεζξ έκα θπζηθφ ζψκα πνχηδξ αηηίκαξ. Βίκαζ μ ιυκμξ θμνέαξ ή εκένβεζα έηθναζδξ ζημκ ελμπθζζιυ ζμο πμο ανίζηεηαζ ζε ιζα απ‟ ηζξ ηφνζεξ αηηίκεξ. Ώνηεηά πενίενβα ημ βεβμκυξ αοηυ θακενχκεζ ζε ιαξ πμο παναηδνμφιε απ‟ ηδκ εζχηενδ πθεονά υηζ δ εκαδζηή ζμο αηηίκα είκαζ δ πνχηδ ηζ υηζ ανβυηενα, ζηδκ επυιεκδ γςή ζμο, εα είκαζ ακαβηαίμ κα ιεηαημπίζεζξ ημ ηέκηνμ ηδξ εβςζηήξ ή ροπζηήξ πνμζμπήξ ζμο ζηδ δεφηενδ αηηίκα. Δ ιεηαηυπζζδ ηδξ έιθαζδξ απμηεθεί ημκ ηφνζμ ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ ηδξ ηςνζκήξ εκζάνηςζδξ, απ‟ υπμο ηαζ δ ηαημπή ιζαξ έηηδξ αηηζκζηήξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ αζηνζημφ ζχιαημξ. Ώοηή δ αθμζζςιέκδ, ζδεαθζζηζηή πνμζήθςζδ είκαζ ιζα αμήεεζα βζα ζέκα ζημ εβπείνδια ηδξ ροπήξ ζμο. Ξένς υηζ αοηυ εα ζμο δχζεζ πμθθή ηνμθή βζα ζηέρδ ηαζ εα ζε οπμηζκήζεζ ζε ακακεςιέκμ ζημπυ ζηδκ πνμζπάεεζα ηδξ γςήξ ζμο. 1. 2. 3. 4. 5.
Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ ή Αφκαιδξ.
Οζ πμζυηδηεξ πμο πνέπεζ κα ηαθθζενβήζεζξ είκαζ δ επζιμκή, δ δζεφνοκζδ ηαζ δ δφκαιδ πμο εθανιυγεηαζ ιε αβάπδ. Μάξηηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώοηή δ μδδβία είκαζ ακαβηαζηζηά ζφκημιδ· έθααεξ δφμ απυ ιέκα ημοξ πεναζιέκμοξ δχδεηα ιήκεξ ηζ αοηέξ μζ δφμ ιαγί ι‟ αοηυ ημ ζφκημιμ θυβμ εκεάννοκζδξ ηαζ πανάξ πνέπεζ κα ιεθεηδεμφκ ηαζ κα αθμιμζςεμφκ. Έηζζ εα απμηεθέζμοκ ιένμξ ηδξ βκχζδξ ημο κμο ζμο ηαζ ηδξ έηθναζδξ ηδξ ροπήξ ζμο. Θα ήεεθα κα ζμο πς υηζ δ δζαθφθαλδ ηδξ θοζζηήξ ζμο οβείαξ βζα άθθμοξ δεηαμηηχ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
521
ιήκεξ είκαζ ζδζαίηενα επζεοιδηή· δ έκηαζδ πμο είκαζ επαηυθμοεμ ηςκ εζχηενςκ επαθχκ ζμο ηαζ ημο πκεοιαηζημφ ζμο ένβμο, παίνκεζ πάκηα ημ θυνμ ηδξ απ‟ ημ θοζζηυ ζχια ηαζ πνέπεζ κα οπάνλεζ πνυκμξ βζα πνμζανιμβή ηαζ αθμιμίςζδ. Ώοηυ κμιίγς πςξ ημ ηαηακμείξ ζαθχξ ηαζ ημ απμδέπεζαζ. οκέπζζε ημ ένβμ πμο ζογδηήζαιε ηαζ πμο ακέεεζα ηαζ επζηφνςζα – ηυζμ ημ μιαδζηυ ένβμ υζμ ηζ εηείκμ πμο εκέηνζκα αημιζηά. Πεζναιαηίζμο ζ‟ αοηυ πμο πνμηάεδηε ηαζ βζα ημ μπμίμ δεκ ηάκς κέα εζδζηή ακαθμνά βζαηί ημ γήηδια ανίζηεηαζ ακάιεζα ζε ζέκα ηαζ ζε ιέκα. Αχζε έηθναζδ ζηζξ ζηέρεζξ πμο έδςζα ζηδκ πνχηδ ιμο μδδβία ζ‟ εζέκα. Κζ αοηυ είκαζ υθμ, αδεθθέ ιμο. Ηαλνπάξηνο 1940 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Σα επυιεκα ηνία πνυκζα εα είκαζ ηα πνυκζα υπμο εα πνέπεζ κα πμθειήζεζξ ιε πνμζμπή ηδ βμδηεία, πνμημφ ηαεανίζεζξ ηδκ αφνα ζμο βζα αολδιέκδ οπδνεζία. Πνέπεζ κα επζδζχλεζξ κα ααδίζεζξ ιε αηνίαεζα ζημ θςξ, βζαηί δ αηναπυξ ημο ιεζμθααδηή δεκ είκαζ δοκαηυ κα δζακοεεί ςζυημο δζαθοεεί δ βμδηεία ημο ιοζηζηζζηζημφ μνάιαημξ ηζ ημ ηαεαοηυ υναια παεεί απυ ηδ εέα ιπνμζηά ζηδκ εηπθήνςζδ ηαζ ηδκ ηαφηζζδ. Θα ζδιεζχζεζξ πυζμ ζοπκά πνδζζιμπμζχ ηδ θέλδ ηαχηηζε ζηζξ δζάθμνεξ μδδβίεξ ιμο. Ο θυβμξ είκαζ υηζ οπμδδθχκεζ ημ ζηυπμ πμο ανίζηεηαζ ιπνμζηά ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ μζ μπμίμζ εηβοικάγμκηαζ βζα μνζζιέκεξ ηφνζεξ δζεονφκζεζξ ηδξ ζοκείδδζδξ. Βπζδζχης ηδ αμήεεζά ζμο ηζ αοηυ ημ λένεζξ. Ζ ζαθήλεηα ηνπ νξηζκνχ απνδεζκεχεη ην φξακα ηαζ δ ζαθήκεζα ημο θυβμο ηαζ ηδξ βθχζζαξ είκαζ έκα ζφιαμθμ αοηήξ ηδξ απμδέζιεοζδξ (απυ ημ υναια) πνμξ ηδκ ηαφηζζδ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Ώοηή δ ζαθήκεζα πμο ηαηαθήβεζ ζε απμηνοθζζηζηή αεααζυηδηα ηζ υπζ ζε ιοζηζηή πίζηδ, είκαζ αοηυ πμο επζδζχης βζα ζέκα, απ‟ υπμο ηαζ δ ακαθμνά ιμο ζηδ βμδηεία ημο μνάιαημξ. Ώοηυ (ημ υναια) εθεθηφεζ ηδ δζηή ημο αφνα ηαζ ηδ δζηή ημο αηιυζθαζνα ηζ μ ιαεδηήξ πνέπεζ κα δζεζζδφζεζ ζ‟ αοηή πνμξ ηδκ πναβιαηζηυηδηα. μο έδςζα εδχ, ζηδκ παναπάκς πνμζεηηζηά δζαηοπςιέκδ πανάβναθμ, ανηεηά βζα κα απαζπμθήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ιέπνζ ημ Μάζμ. Θα ήεεθα επίζδξ κα ζμο πς υηζ δ δζέβενζδ ημο δθζαημφ πθέβιαημξ ηαζ ημο ηέκηνμο ηδξ ηανδζάξ (πμο εα είκαζ ημ ακαπυθεοηημ απμηέθεζια ημο δζαθμβζζιμφ πμο έπς ακαεέζεζ) εα ζμο δχζεζ ηδκ ζηακυηδηα κα ζοκημκζζεείξ ιε ηα “πνάβιαηα υπςξ είκαζ” ζημκ ηυζιμ ζήιενα – ηζξ ακεπζεφιδηεξ υρεζξ ηαζ ηναβςδίεξ ιέζς ημο δθζαημφ πθέβιαημξ ηαζ ηζξ ακενχπζκεξ ακηζδνάζεζξ ηαζ ημοξ αβαεμφξ ζημπμφξ ιέζς ηδξ ηανδζάξ. Να είζαζ έημζιμξ βζ‟ αοηυ δζα ηδξ δναζηδνζυηδηαξ εκυξ θςηζζιέκμο κμο, ιζαξ κμήιμκμξ εηηίιδζδξ ηςκ αθδεζκχκ αλζχκ ηαζ ιζαξ ααεζάξ ηζ αθδεζκήξ αβάπδξ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ζμο, πμο εα ζμο επζηνέρεζ κα εοζζαζηείξ βζα ημ ηαθυ ημο ζοκυθμο. Πνμζπάεδζε κα δεζξ ηδκ ακενςπυηδηα απεθεοεενςιέκδ, εθεφεενδ ηαζ ζηακή κα γήζεζ ηδκ ηαεδιενζκή ηδξ γςή ζημ θςξ ηδξ αβάπδξ ηαζ ηάκε ημ πνέμξ ζμο βζ‟ αοηή ηδκ εηπθήνςζδ ζε υθα ηα πεδία υπμο ιπμνείξ ζοκεζδδηά κα θεζημονβείξ. Καεχξ δζαθμβίγεζαζ ζηδ δζάνηεζα ηςκ επυιεκςκ ιδκχκ ιπμνεί κα έθεεζ πμθθή βκχζδ ηαζ πμθθέξ ακαπνμζανιμβέξ. ηδκ μιαδζηή δζέβενζδ πνέπεζ κα ακαγδηάξ ιζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
522
ζοβπχκεοζδ ηαζ ιζα δζεφνοκζδ πμο μδδβμφκ ζε αολακυιεκδ ηαφηζζδ· αοηυ εα ζε ιεηααάθθεζ απυ έκακ πνμθοθαβιέκμ οπδνέηδ ηαζ ενβάηδ ζ‟ έκα άημιμ πμο είκαζ πνυεοιμ κα δζαηζκδοκεφζεζ βζα ηδκ οπυεεζδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ βζα ηδκ αβάπδ ηςκ ζοκακενχπςκ ημο. Ώβαπάηε αθθήθμοξ. Να ζηέθηεζαζ ιε ζαθήκεζα, απαθθαβιέκμξ απυ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ πνμηαηάθδρδξ ηαζ ηδξ πνμπαβάκδαξ. Να οπδνεηείξ ιε υθα υζα ανίζημκηαζ ιέζα ζμο ζ‟ αοηέξ ηζξ ιένεξ ηδξ παβηυζιζαξ αβςκίαξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ακ δεκ οπμθένεζξ ιαγί ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζ‟ μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ, πμο ανίζημκηαζ ζημ ιέζμ ηδξ πάθδξ ηαζ ημο πάμοξ (εκκμχ ιζα ζοιιεημπή ζηα αάζακα ηζ υπζ έκακ αβχκα βζα κα ηαηακμείξ ηαζ κα ζοιπαεείξ, υπςξ ημ ηάκεζ ζήιενα μ ηυζιμξ βζα ηδ Φζκθακδία), πάκεζξ έκακ απ‟ ημοξ ιεβαθφηενμοξ απμηαθοπηζημφξ πνάηημνεξ υθςκ ηςκ επμπχκ. Δ εοθμβία ιμο είκαζ επάκς ζμο υπςξ πάκηα ηαζ βζα πάκηα. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο είρε κηα ηδηαίηεξα ζηελή ζρέζε κε ην Θηβεηαλφ θαη θάπνηα πνιχ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία είρε ζρεδηαζζεί γη’ απηφλ, αιιά πξφζθαηξεο ζθέςεηο θαη ε επηξξνή ελφο άιινπ πξνζψπνπ απέζπαζαλ ηελ πξνζνρή ηνπ θαη πξνο ην παξφλ δελ εξγάδεηαη ζην Άζξακ.
ημκ R.R.R. Ηαλνπάξηνο 1936 ΏΑΒΛΦΒ ΏΠΟ ΠΏΛΕΏ, Έπεζξ πεζνζζεεί ηδ γςή ιε εάννμξ, ιε έιπκεοζδ ηαζ ιε μλφεοιδ δζάεεζδ. Έηζζ δεκ είκαζ; Ώκ πνμζπαεήζεζξ ζημ ιέθθμκ κα εβηαηαθείρεζξ ηδκ ηεθεοηαία πμζυηδηα πμο ακέθενα, δ γςή ηδξ οπδνεζίαξ ζμο εα ηοθήζεζ ιε ιεβαθφηενδ εθεοεενία ηαζ ιε θζβυηενα ειπυδζα ηαζ θναβιμφξ ηαζ ζοκεπχξ ιε θζβυηενδ απχθεζα πνυκμο. Ώκηζθαιαάκμιαζ υηζ οπήνλακ επμπέξ υπμο δ μλοεοιία ήηακ ιεβάθδ ακαημφθζζδ. Έπεζξ πζα θηάζεζ ζημ ζηάδζμ ημο δεζιεοιέκμο ενβάηδ ηαζ ημο ζακκοάζζκ ηζ έπεζξ απμδείλεζ ημ ζεέκμξ ζμο ζηδ θςηζά ηδξ δοζημθίαξ. Πμθθή ζημονζά έπεζ ηαεί. Σμ εάννμξ ζμο ζ‟ έπεζ ζηδνίλεζ ηαζ δ έιπκεοζδ ηδξ ροπήξ ζμο (πμο ιπμνείξ κ‟ αββίγεζξ ιε ηυζδ εοημθία) ζ‟ έπεζ ηναηήζεζ ζηαεενά ηζ έπεζ βθοηάκεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Φνυκηζζε βζα πάνδ ηδξ οπδνεζίαξ πμο ιπμνείξ κα πνμζθένεζξ, κα πνμζεέζεζξ ζηζξ δφμ αοηέξ ελαίνεηεξ ζηακυηδηεξ ηδκ αίζεδζδ ηαζ ηδ δφκαιδ ηδξ Αλάπαπζεο, βζαηί αοηυ είκαζ πμο πνεζάγεζαζ. Μεθέηδζε ημοξ ααζζημφξ ηυκμοξ ηδξ γςήξ ζμο. Πνέπεζ ηαζ ιπμνμφκ κα είκαζ ηα ελέπμκηα παναηηδνζζηζηά ζμο ηζ αοηά βζα ηα μπμία ιπμνείξ κα βίκεζξ βκςζηυξ πνμημφ ηεθεζχζεζ δ πενίμδμξ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο. Τπάνπμοκ ηυζα θίβα πμο ιπμνχ κα ζμο πς ηα μπμία κα ιδκ ηα λένεζξ ήδδ υζμκ αθμνά ηδ δζάπθαζδ ημο παναηηήνα. Τπάνπμοκ ηυζα θίβα ηαζκμφνβζα ηαζ κέα πμο ιπμνχ κα οπμδείλς ζε ηάπμζμκ πμο έπεζ ηυζδ πείνα πάκς ζηδκ Ώηναπυ. Θεςνδηζηά λένεζξ πάνα πμθθά. Ώπμιέκεζ κα ιεηαηνέρεζξ ηδ εεςνία ζε επανηέζηενδ πναηηζηή ηαζ ζ‟ αοηυ ήδδ ενβάγεζαζ. Σζ θμζπυκ ιπμνχ κα πς ή κα ηάκς, εηηυξ απ‟ ημ κα ζηέημιαζ πθάζ ζμο, κα θές πενζζηαζζαηά ηάπμζα θέλδ, κα παιμβεθχ ζοπκά ιαγί ζμο ηαζ κ‟ αζπμθμφιαζ ιε ηα πμθθά ιμο ηαεήημκηα υηακ ένπεηαζ δ ακάθθελδ ηδξ μλοεοιίαξ! Ώοηή δεκ επζεοιχ κα ηδ αθέπς ηζ έηζζ ζοιαμθζηά εα βονίγς ηδ νάπδ ιμο. Αεκ είκαζ αοηυ πμο επζεοιείξ, αδεθθέ ιμο;
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
523
Δ ζοκεζζθμνά ζμο ζημ ένβμ ηςκ ιαεδηχκ ιμο είκαζ δ ζημπαζηζηή ζηέρδ ηαζ ημ βνάρζιμ εηείκμο πμο εα είκαζ επμζημδμιδηζηά αμδεδηζηυ, βζαηί αοηυ ιπμνείξ κα ημ ηάκεζξ πμθφ ηαθά. Έπε οπμιμκή ηαεχξ παναηδνείξ ηδκ ακέθζλδ ηδξ μιαδζηήξ αοηήξ ενβαζίαξ, βζαηί ιέπνζ ηχνα δε αθέπεζξ ημκ πναβιαηζηυ ζημπυ ή ηδ ιεθθμκηζηή μθμηθήνςζδ ή ηδκ μιαδζηή ζπέζδ. Τπάνπμοκ δφμ άκενςπμζ, αδεθθέ ιμο, ηςκ μπμίςκ δ επίδναζδ ζηδ γςή ζμο είκαζ ηαηαζηνεπηζηή ηαζ πμο ζοπκά ζ‟ έπμοκ αθάρεζ πμθφ. (Αεκ ακαθένμιαζ ζημ αίζεδιά ζμο.) ζπμο κα βίκεζ δ εζχηενδ ζπέζδ ζμο ι‟ αοημφξ ιζα ζπέζδ πθήνμοξ αθθά αβαπδηζηήξ απυζπαζδξ, εα ηείκμοκ κα ειπμδίγμοκ ηδκ ακέθζλή ζμο. Αε θές πενζζζυηενα, εηηυξ υηζ ζε πθδβχκμοκ αηυιδ ηζ ακ δεκ ημ ακηζθαιαάκεζαζ, αθθά πθδβχκεζαζ βζαηί δεκ οπάνπεζ αβάπδ ζηδ γςή ηδξ ζηέρδξ ζμο υζμκ αθμνά αοημφξ. Δ αγαπεηηθή απφζπαζε είκαζ δ ιέεμδμξ πμο πνέπεζ κα ηοαενκά ηδκ πνμζέββζζή ζμο ζηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ ακενχπςκ ιε ημοξ μπμίμοξ ένπεζαζ ζ‟ επαθή. Βθεθηφεζξ αηυιδ ιζα οπεναμθζηά αίαζδ ακηαπυηνζζδ απυ ημοξ άθθμοξ. Ώοηή μθείθεηαζ ζημκ ηαηυ πεζνζζιυ ηδξ δφκαιδξ πμο νέεζ απυ ζέκα. Αζεοεέηδζε αοηυ ημ γήηδια ηζ δ ηςνζκή ζμο ζθαίνα οπδνεζίαξ εα πανέπεζ έκα ςναίμ έδαθμξ εηβφικαζδξ πάκς ζ‟ αοηυ ημ εέια. Συηε δ δφκαιή ζμο κα αμδεάξ εα αολδεεί ηαηά πμθφ. Ββχ ηαζ μζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ ζηδκ εζχηενδ πθεονά θνμκηίγμοιε βζα ηδ αμήεεζά ζμο ζηδκ παβηυζιζα οπδνεζία. Μπμνχ κα πς βζα κα ζε εκεαννφκς υηζ έπεζξ ηάκεζ ιζα ηαθή ανπή. Θα ήεεθα κα ζμο πνμηείκς κα πνμζεέηεζξ ζηζξ ζοκδεζζιέκεξ διενμθμβζαηέξ ζδιεζχζεζξ ζμο ιζα ηαηαβναθή Ηδεψλ. Θα ημ ανεζξ πνήζζιμ ηζ επμζημδμιδηζηυ. Κάεε έλζ ιήκεξ ηαλζκυιδζε αοηέξ ηζξ ζδέεξ χζηε κα ιπμνείξ κα ηζξ ιμζναζεείξ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Να πνμζεέηεζξ ζ‟ αοηέξ μπμζεζδήπμηε ζηέρεζξ βζα κα ηζξ ειπθμοηίζεζξ ηαζ κα ηζξ οθμπμζήζεζξ. Ώοηυξ είκαζ έκαξ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ μζ κέεξ ζδέεξ εα δζαζπανμφκ ηαζ εα ελαπθςεμφκ. Κάπμζμξ πνέπεζ κα ηζξ ζηεθεεί, ηάπμζμξ πνέπεζ κα ηζξ πεζ ηαζ ηάπμζμξ πνέπεζ κα ακηαπμηνζεεί ζ‟ αοηέξ. Ώημθμφεδζε ημ δζαθμβζζιυ πμο πενζβνάθεηαζ εδχ ιέπνζ ημκ Ώπνίθζμ ή ιέπνζ κευηενδξ εζδμπμίδζδξ: 1. Μεηά απυ ιζα ζφκημιδ ακαπκεοζηζηή άζηδζδ, πέηοπε ηδκ εοεοβνάιιζζδ ηαζ ηδκ αοημθδζιμκζά. 2. Ήπδζε αημοζηά ημ Ο.Μ. 3. Πεξ ηδκ αηυθμοεδ επίηθδζδ: “Βίεε ηα Άβζα κηα ηςκ μπμίςκ πμεμφιε κα βίκμοιε ιαεδηέξ, κα ιαξ εκδοκαιχκμοκ ηυζμ χζηε κα ιπμνμφιε κα δχζμοιε ημκ εαοηυ ιαξ πςνίξ επζθφθαλδ, ιδκ επζδζχημκηαξ ηίπμηε, ιδ γδηχκηαξ ηίπμηε, ιδκ εθπίγμκηαξ ηίπμηε βζα ημ πςνζζηυ εαοηυ· αξ είιαζηε εοπανζζηδιέκμζ είηε ανζζηυιαζηε ζημ θςξ είηε ζημ ζημηάδζ, είηε είιαζηε δναζηήνζμζ είηε παεδηζημί, είηε ενβαγυιαζηε είηε πενζιέκμοιε, είηε ιζθμφιε είηε ζζςπμφιε, είηε ιαξ επαζκμφκ είηε ιαξ επζηνίκμοκ, είηε κζχεμοιε θφπδ είηε πανά – ιμκαδζηή ιαξ επζεοιία είκαζ κα είιαζηε αοηυ πμο πνεζάγμκηαζ ζακ υνβακα βζα ημ ζζπονυ Σμοξ ένβμ ηαζ κα πθδνχκμοιε μπμζαδήπμηε εέζδ είκαζ ηεκή ζημκ μίημ Σμοξ.”
4. Έπεζηα δζαθμβίζμο βζα 15 θεπηά ζηζξ αηυθμοεεξ ζπενιαηζηέξ ζηέρεζξ: 1μξ ιήκαξ – Αλάπαπζε – “Ο Συπμξ ηδξ Ώκάπαοζδξ ανίζηεηαζ ζηδκ ημνοθή ημο
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
2μξ ιήκαξ – 3μξ ιήκαξ – 4μξ ιήκαξ – 5μξ ιήκαξ –
6μξ ιήκαξ –
524
αμοκμφ υπμο ζηέης απμζπαζιέκμξ. Βίιαζ πθδιιονζζιέκμξ απυ ηδ γςή ηαζ ηδκ αβάπδ ημο Θεμφ. Σδκ αβάπδ αοηή ζηέθκς ζ‟ υθμοξ ημοξ ζοκακενχπμοξ ιμο.” “Δ ακάπαοζδ έπεζ ημ ηέκηνμ ηδξ ζηδ δναζηδνζυηδηα.” Δθιέπηπλζε – “Σα πονά ημο Θεμφ, δθεηηνζηά ηαζ δοκαιζηά, ηαίκε ημ ηνάια. Ώθήκμοκ ακέπαθμ ημ ηαεανυ πνοζάθζ.” “Σμ θθεβυιεκμ πον αζηναπμαμθεί ηαζ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ηαζ ηα ηνία ζχιαηα ιπαίκμοκ ζηδ θθυβα. Δ εεζυηδηα παναιέκεζ.” Αθηηλνβνιία – “Δ Ώκάπαοζδ ημο Θεμφ οπυηεζηαζ ζ‟ υθδ ηδ γςή. Σα πονά ημο Θεμφ αζηναπμαμθμφκ. Οζ άκενςπμζ γεζηαίκμκηαζ ιπνμζηά ζηδ θςηζά ιμο. Δ εεία αηηζκμαμθία δζαθάιπεζ ιέζα απυ ιέκα.” “Βίεε κα παεχ απ‟ ηδ εέα ηαζ ιυκμ δ αηηζκμαμθία ηζ δ ακάπαοζδ κα θηάκεζ ημοξ ακενχπμοξ.”
5. Κνάηδζε ηυηε ημ κμο ζηαεενυ ζημ θςξ ηαζ ιεηάθενε ηα ζπέδζα ηαζ ηδκ οπδνεζία ζμο ζηδκ Πανμοζία. Απξίιηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, ηέηεζξ ζήιενα ζε ιζα ηνίζζιδ ζηζβιή ζηδκ εζχηενδ γςή ζμο ηαζ ζημ ηαηχθθζ ιζαξ ιεβάθδξ εοηαζνίαξ. Ώπυ ηδκ πνυμδμ πμο εα ζδιεζςεεί ηαηά ηα επυιεκα δφμ πνυκζα εα ελανηδεεί ακ εα εζζέθεεζξ ζε ιζα γςή πθαηζά εηθναζιέκδξ πνδζζιυηδηαξ ή ακ εα ζοκεπίζεζξ απθά ζημ ιέθθμκ υπςξ είζαζ ηχνα, αθήκμκηαξ βζα ιζα άθθδ γςή ημ ιάεδια πμο πνεζάγεζαζ ηαζ πμο κπνξείο κα ιάεεζξ ηχνα. ΐνίζηεζαζ ζε ιζα εέζδ πθαηζάξ δοκαηυηδηαξ βζα οπδνεζία. Δ εοηαζνία ζμο κα ηάκεζξ ιζα πναβιαηζηή ηνμφζδ ζηζξ ζοκεζδήζεζξ εηείκςκ πμο είκαζ βφνς ζμο είκαζ πμθφ πάκς απ‟ ημ ιέζμ υνμ. Δ ακάβηδ ημο ηυζιμο ζήιενα δεκ ήηακ πμηέ ηυζμ ιεβάθδ, μφηε δ εοεφκδ πμο αανφκεζ υζμοξ ααδίγμοκ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ ηυζμ ααεζά, πναβιαηζηή ηζ επείβμοζα. Υνεζαγυιαζηε υθμοξ υζμοξ ενβάγμκηαζ πάκς ζ‟ αοηή ηδκ Ώηναπυ ηαζ ακαηείκμοκ ζηδκ απμδέζιεοζδ. Υνεζαγυιαζηε εηείκμοξ πμο επζδζχημοκ ζηεκή επαθή ιε ηζξ ροπέξ ημοξ ηαζ ι‟ Βιάξ πμο γδημφιε κα μδδβήζμοιε ζήιενα ηδ θοθή. Υνεζαγυιαζηε ζοκενβάηεξ ιε αθζένςζδ ηαζ ακζδζμηέθεζα υζμ πμηέ πνζκ ζηδκ ζζημνία ηδξ θοθήξ. Καεχξ είζαζ ημπμεεηδιέκμξ ηχνα ζε ιζα εέζδ ηθεζδί ηαζ ζοκακηάξ ακενχπμοξ ηάεε έεκμοξ, δ εοηαζνία ζμο κα ακαθθέλεζξ άθθεξ γςέξ, κα πνμζθένεζξ ηδ δάδα ηδξ γχζαξ αβάπδξ ζημοξ άθθμοξ ηαζ κα ελαπμζηείθεζξ ακενχπμοξ ζακ πνάηημνεξ ημο θςηυξ ζηζξ πχνεξ ηαζ ηζξ ζθαίνεξ επζννμήξ ημοξ ιπμνεί κα είκαζ ιεβάθδ. Δ έηηαζή ηδξ ελανηάηαζ απυ ηδκ πνμεοιία ζμο κα ηάκεζξ μνζζιέκεξ αθθαβέξ ηαζ πνμζανιμβέξ ιέζα ζμο ηαζ κα ακαπνμζακαημθζζεείξ. Ώοηέξ μζ αθθαβέξ είκαζ απθέξ, αθθά είκαζ ηυζμ εηηεηαιέκδξ θφζδξ ηαζ είκαζ ηυζμ δναζηζηέξ ζηδκ πνμμπηζηή ημοξ χζηε ακανςηζέιαζ ακ έπεζξ επανηή επίβκςζδ ηδξ παβηυζιζαξ ακάβηδξ βζα κα εοζζάζεζξ ηδκ ζζπονή ζμο πνμζςπζηυηδηα – ιε υθδ ηδκ εζθζηνίκεζα ηαζ ηδκ αβαπδηζηή πνμεοιία – ζ‟ αοηή ηδκ ακάβηδ. Βίζαζ άναβε ζηακυξ; Ώοηέξ είκαζ ιένεξ υπμο δ ιμκάδα είηε θμβανζάγεηαζ πμθφ θίβμ ηζ έπεζ απθά ιζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
525
ηακμκζηή ζοθθμβζηή αλία ζηδκ πανμοζία ηδξ πίεζδξ ζημκ ηυζιμ ηαζ ηδξ ηνέπμοζαξ ακαηαναπήξ, είηε αθθζχξ ιπμνεί κα θμβανζάγεηαζ πάνα πμθφ. Πνμξ ημ πανυκ θμβανζάγεζαζ πμθφ θίβμ υηακ ιεηνδεείξ ιε ηδκ παβηυζιζα ακάβηδ, αθθά εα ιπμνμφζεξ κα θμβανζάγεζαζ πμθφ. Κάκεζξ πμθφ ιζηνή ηνμφζδ πάκς ζηδ δδιυζζα ζοκείδδζδ πανά ηζξ εοηαζνίεξ ζμο ηαζ ημ θοζζηυ ζμο ελμπθζζιυ. Ώθθά εα ιπμνμφζεξ κα είζαζ έκαξ απυ ημοξ πνδζζιυηενμοξ παβηυζιζμοξ ιαεδηέξ ζημκ ζδζαίηενμ ααειυ ηαζ ζθαίνα οπδνεζίαξ ζμο, ακ ημ ήεεθεξ. θα ζε ζέκα ςζηυζμ είκαζ αναποηοηθςιέκα ηαζ ζοκεπχξ ημ θςξ ηαζ δ αηηζκμαμθία ζμο είκαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ υπζ ηδξ ροπήξ· δ δφκαιή ζμο κα δζεβείνεζξ ημοξ άθθμοξ ηαζ κα ημοξ παναηζκείξ είκαζ ιάηαζδ. Δ αθήεεζα αοηή είκαζ πάκημηε θακενή ζε ιέκα ηζ ακ ιεθεηήζεζξ ηζξ ζοκέπεζεξ ηςκ θυβςκ ιμο, εα δζαπζζηχζεζξ επίζδξ ηδκ μνευηδηά ημοξ. Δ απαζπυθδζδ ημο κμο ζμο είζαζ εζφ ζακ ενβάηδξ, εζφ ζακ εηείκμξ πμο πεζνίγεηαζ ηαηαζηάζεζξ ηαζ ζοκδζαθέβεηαζ ιε ακενχπμοξ, εζφ ζακ ημ δναιαηζηυ ηέκηνμ υθςκ υζςκ ζοιααίκμοκ βφνς ζμο, εζφ ζακ εηείκμξ πμο ιζθά ηαζ δζδάζηεζ ηαζ βνάθεζ, εζφ ζακ εηείκμξ πμο πμεεί ηαζ παθεφεζ ηαζ ααζακίγεηαζ ηαζ πανελδβείηαζ ηζ ακηζιεηςπίγεζ ζοκεπχξ ηνίζεζξ (πμο δεκ έπμοκ ηαιζά ζδιαζία ζηδκ εονφηενδ εζηυκα). Βίζαζ εηείκμξ πμο είκαζ εοηοπζζιέκμξ ηαζ δοζηοπζζιέκμξ, ακήζοπμξ ή ήζοπμξ, πμο δνα ζοκεηά ή ιαεαίκεζ ηνμιαηηζηά δναζηζηά ιαεήιαηα – ηα πάκηα αναποηοηθςιέκα ηαζ ζηαιαηδιέκα απυ ζέκα ημκ ίδζμ ηαζ ζοκεπχξ ηακέκα δζαοβέξ αηηζκμαυθμ θςξ, ακειπυδζζημ απυ ηα ζφκκεθα ημο εαοημφ – ημο ιζηνμφ εαοημφ – ηζ ακειπυδζζημ απυ ηζξ ακηακαηθάζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Ώημφβμιαζ ζηθδνυξ, αδεθθέ ιμο; Αε κζχες έηζζ. Ώοηυ πμο πνμζπαεχ κα ηάκς ααζίγεηαζ ζε ιζα βκχζδ ημο εαοημφ ζμο ζακ Φπρήο ηαζ ιζα εηηίιδζδ ημο ηζ εζφ – ζακ ροπή – εα ιπμνμφζεξ κα ηάκεζξ. Βίζαζ πνμζηζζιέκμξ, ζοκεηυξ ηαζ δοκαηυξ, αθθά υθα αοηά ζπεηζηά ελμοδεηενχκμκηαζ βζαηί δεκ ιπμνείξ κα αβεζξ απ‟ ημ ηέκηνμ ηδξ ίδζαξ ζμο ηδξ εζηυκαξ ηζ απυ ηδ ζηδκή ζμο ηαζ κα είζαζ απθά έκαξ αοημπαναβκςνζζιέκμξ αβςβυξ αβάπδξ ηαζ θςηυξ. Αεκ είζαζ υιςξ αοηυ. Παθεφεζξ ιακζςδχξ βζα κα είζαζ έκαξ ηέημζμξ αβςβυξ, αθθά είζαζ ηυζμ απαζπμθδιέκμξ ιε ηδκ πάθδ ζμο ηζ έπεζξ ηυζδ επίβκςζδ υηζ παθεφεζξ χζηε δ πναβιαηζηυηδηα βζα ηδκ μπμία παθεφεζξ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ζοπκά λεπκζέηαζ. Υάκεηαζ απυ ηδ εέα ζηδ δναιαηζηή εζηυκα πμο έπεζξ βζα ημκ εαοηυ ζμο ζακ ααζακζζιέκμο ιαεδηή, ιε θαζκμιεκζηέξ δοζημθίεξ ζηδ γςή ζμο. Ώθθά μζ δοζημθίεξ ηαζ ηα πνμαθήιαηά ζμο δελ είκαζ θαζκμιεκζηά, αδεθθέ ιμο. Αεκ οπάνπεζ ηίπμηε δναιαηζηυ βφνς απ‟ ηδκ ειπεζνία ζμο ηαζ είκαζ πμθφ θζβυηενμ ημπζαζηζηή ηαζ δφζημθδ απυ ηδκ ειπεζνία πμθθχκ. Ώοηυ είκαζ ημ ιήκοια πμο έπς βζα ζέκα. Ζ δσή ζνπ είλαη μεθαζαξηζκέλε γηα ππεξεζία, βζαηί είζαζ εθεφεενμξ κα οπδνεηείξ ηαζ ζμο έπεζ δμεεί δ εοηαζνία βζα κα οπδνεηείξ έηζζ. Έπεζξ πανίζιαηα ημο κμο, ημο εβηεθάθμο ηαζ ηδξ ηανδζάξ πάκς απυ ημ ιέζμ υνμ – δειέκα ζηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο αζθαθχξ, αθθά βζα απμδέζιεοζδ ηαζ βζα πνήζδ. Μπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα κα ζμο δχζμοκ πμθθή επζννμή ηαζ ηδ δφκαιδ κα ακορχκεζξ ημοξ άθθμοξ. Σα θοζζηά ζμο ιεζμκεηηήιαηα δεκ έπμοκ ζδιαζία, βζαηί δεκ έπμοκ ηαιζά πναβιαηζηή θοζζηή αάζδ· ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ζοκαζζεδιαηζηή θφζδ ηαζ εηθνάγμοκ ηζξ εζχηενεξ εφεθθεξ ζηζξ μπμίεξ ηυζμ ζηαεενά γεζξ. Μυθζξ απμθαζίζεζξ κ‟ απμηεκηνςεείξ ηαζ κα ζηαιαηήζεζξ κα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
526
δδθδηδνζάγεζξ ημ ζχια ζμο ιε ηδκ αζηνζηή δναζηδνζυηδηα πμο ηυζμ ζηαεενά ζε παναζφνεζ, μζ θοζζηέξ ζμο δοζημθίεξ εα ελαθακζζεμφκ ααειζαία. Έπεζξ έκα πάνζζια βζα θέλεζξ ζηδκ μιζθία ηαζ ζημ βνάρζιμ, πμο είκαζ ζπάκζμ ηαζ πμθφηζιμ ηζ έπεζξ ιζα εζθζηνίκεζα ζημπμφ πμο πνμηαθεί ημ εαοιαζιυ ιμο ηαζ ζηδκ μπμία ζηδνίγμιαζ αοηή ηδκ επμπή. Υνδζζιμπμζείηαζ υιςξ ηονίςξ βζα ηδκ απεζηυκζζδ ημο εαοημφ ζμο ζ‟ υζμοξ είκαζ βφνς ζμο. Βίζαζ ημ εέια υθςκ υζςκ θεξ. Σμ είπεξ ακηζθδθεεί αοηυ, αδεθθέ ιμο; Νμιίγς υπζ. ε πνεζαγυιαζηε ζημ ένβμ ιαξ. ΐνίζηεζαζ, υπςξ ζμο έπς ήδδ ημκίζεζ, ζε ιζα οπεφεοκδ εέζδ. Δ εέζδ υπμο ανίζηεζαζ είκαζ βζα ζέκα δ εέζδ ηδξ απμηάθορδξ ηαζ ηδξ θχηζζδξ. Βίκαζ επίζδξ δ εέζδ υπμο ιπμνεί κα πνμζθενεεί ηχνα δ ηαθφηενδ οπδνεζία ζμο. Σμ πνυαθδιά ζμο δεκ είκαζ ηαευθμο θεπημθοέξ ή ζημηεζκυ. Ώοηυ ημ ηαεζζηά ζοκεπχξ εοημθυηενμ κα ημ ηαηακμείξ, κα ημ επζθφεζξ ηαζ κα ημ πεζνίγεζαζ. Βίκαζ απθά ημ πνυαθδια ηδξ αοημπαναβκχνζζδξ. ηακ εα έπεζξ αβάθεζ ημκ εαοηυ ζμο απυ ηδκ εζηυκα ηαζ εα έπεζξ ιάεεζ κα είζαζ ζζςπδθυξ ςξ πνμξ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ πνμξ υ,ηζ ζηέθηεζαζ ηζ αζζεάκεζαζ ηαζ ηάκεζξ, αδεθθέ ιμο, μ πθμφημξ ηδξ ζοκεζζθμνάξ πμο εα έπεζξ κα δχζεζξ, εα είκαζ ηυζμ ιεβάθμξ χζηε ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ζμο ηζ δ δφκαιή ζμο κα ζοκενβάγεζαζ ιε ηδκ Εενανπία εα επεηηαεμφκ ηαηά πμθφ. Υξεηάδεζαη. Υξεηάδεζαη εθεί πνπ είζαη. Θα ηάκεζξ άναβε ηζξ απαναίηδηεξ πνμζανιμβέξ ζε ζοκενβαζία ιαγί ιμο ζ‟ αοηυ πμο επζδζχης κα ηάκς βζα κα επζθένς ηδκ απμδέζιεοζή ζμο; Σμ πνυαθδια αοηυ πνέπεζ κα ημ πεζνζζεείξ ιέζς ημο δζαθμβζζιμφ ηαζ ιέζς ηδξ ζηαεενήξ ηαεδιενζκήξ παναηήνδζδξ. Πνέπεζ κ‟ αζπμθδεείξ ιαγί ημο ιέζα απυ μνεή ζηέρδ· ημ πνχημ πνάβια πμο πνέπεζ κα βίκεζ είκαζ κα ακαηαθφρεζξ ημκ εαοηυ ζμο ηαζ κα ακηζθδθεείξ ηδκ εκηφπςζδ πμο πνμλεκείξ ζημοξ ακενχπμοξ. Πνέπεζ κα ακαηαθφρεζξ ηαζ κα απμθαζίζεζξ ιυκμξ ζμο ακ δ ακάθοζή ιμο δζηαζχκεηαζ ηζ ακ δ αθήεεζα ανίζηεηαζ πίζς απυ υζα έπς βνάρεζ. Έηζζ ιπμνείξ κα αμδεδεείξ κ‟ ακαθάαεζξ έκα ηαλίδζ ακαηάθορδξ ζπεηζηά ιε ημκ εαοηυ ζμο, ημ μπμίμ (ακ ημ πεζνζζεείξ ιε πζμφιμν, απυζπαζδ ηαζ εζθζηνίκεζα) εα ηεθεζχζεζ επζηνέπμκηάξ ζμο κα έθεεζξ ζε ζηεκυηενδ ζπέζδ ιε ηδκ Εενανπία ηαζ κα πενάζεζξ ζε ιζα ακχηενδ ηαηάζηαζδ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Αεκ ημ ακαθένς αοηυ ζακ κ‟ απμηεθεί ηαηά ηάπμζμκ ηνυπμ ιζα ακηαιμζαή, αθθά ζακ εκδεζηηζηυ ιζαξ δοκαηυηδηαξ πμο εα ειπθμοηίζεζ ηαηά πμθφ ηδκ οπδνεζία ζμο. Ο δζαθμβζζιυξ ζμο ιπμνεί βζα ημοξ επυιεκμοξ ηνεζξ ιήκεξ κα αημθμοεήζεζ ηζξ βναιιέξ πμο οπμδεζηκφμκηαζ παναηάης. ηδ δζάνηεζα αοηχκ ηςκ ιδκχκ ιπμνείξ κ‟ αημθμοεήζεζξ αοηή ηδκ εζζήβδζδ ηζ έπεζηα κα ακαθάαεζξ ημ δζαθμβζζιυ ζμο υπςξ πενζβνάθδηε ηεθεοηαία απυ ιέκα βζα ημοξ οπυθμζπμοξ ηνεζξ ιήκεξ. ΑΕΏΓΡΏΜΜΏ ΑΕΏΛΟΓΕΜΟΤ
1. Πέηοπε άκεζδ, εοεοβνάιιζζδ ηζ έθεβπμ. Ώοηά δε πνεζάγεηαζ κα ζηα επελδβήζς. Σα βκςνίγεζξ. 2. Βηθχκδζε ημ Ο.Μ. ζακ ροπή ηζ εηπκέμκηαξ εοθυβδζε ηδκ πνμζςπζηυηδηα. 3. Βηθχκδζε ημ Ο.Μ. ζακ πνμζςπζηυηδηα ακηαπμηνζκυιεκμξ ζηδκ ροπή.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
527
4. Βηθχκδζε ημ Ο.Μ. ζακ ζφκεεζδ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ροπήξ. 5. Έπεζηα παθάνςζε ηζ αζπμθήζμο ηάεε ιένα ηδξ εαδμιάδαξ ιε ηζξ αηυθμοεεξ επηά ενςηήζεζξ: Κονζαηή ......... Βνβάζεδηα ζακ ροπή ζηδκ οπδνεζία ιμο πεεξ ή ζακ πνμζςπζηυηδηα; Ήηακ ημ εκδζαθένμκ ιμο ζημκ εαοηυ ιμο ζακ οπδνέηδ; Ή ήιμοκ απμννμθδιέκμξ ζηδκ ακάβηδ εηείκςκ πμο οπδνέηδζα; Αεοηένα ......... ΐμδεχκηαξ ημοξ άθθμοξ ή ιζθχκηαξ ιε μπμζμκδήπμηε, ιίθδζα ηαευθμο (πεεξ ηαεχξ οπδνεημφζα) βζα ημκ εαοηυ ιμο; Σνίηδ.............. Πμζμξ ήηακ μ βεκζηυξ ηυκμξ ηςκ ζηέρεχκ ιμο ζηδ δζάνηεζα ηδξ ιέναξ – ημ ένβμ πμο είπα κα ηάκς, μζ άθθμζ άκενςπμζ ή μ εαοηυξ ιμο; Σεηάνηδ ......... Πμζμ ήηακ ημ ηέκηνμ ηδξ γςήξ ιμο πεεξ – δ ροπή ηδξ μπμίαξ δ θφζδ είκαζ απνυζςπδ αβάπδ ή δ πνμζςπζηυηδηα ηδξ μπμίαξ δ θφζδ (ζημ ζδιείμ ηδξ ελέθζλήξ ιμο) είκαζ εηείκδ ημο “ελφο ζημ ηέκηνμ”, ημο δναιαηζημφ εαοημφ πμο εηθνάγεζ ζοκεπχξ ηδκ ηαηχηενδ θφζδ; Πέιπηδ .......... Πυζμ ζοπκά ακαθένεδηα πεεξ ζημκ εαοηυ ιμο, είηε ιε μίηημ, είηε ζακ πανάδεζβια, είηε βζα κα πνμηαθέζς εκδζαθένμκ; Παναζηεοή .... Πμζα ήηακ δ ηφνζα απαζπυθδζή ιμο πεεξ; Ήιμοκ εοηοπζζιέκμξ; Γζαηί; Ήιμοκ δοζηοπζζιέκμξ; Γζαηί; Ήιμοκ δναιαηζηυξ; Γζαηί; άαααημ ......... Πμζμ απμηέθεζια είπα ζημοξ ακενχπμοξ; Γζαηί ημ είπα; Μίθδζα ζ‟ αοημφξ βζα ημκ εαοηυ ιμο; 6. Έπεζηα ηαπεζκά, ιε εοβκςιμζφκδ ηζ εοηοπζζιέκα, ηάκε ηζξ αηυθμοεεξ αεααζχζεζξ: α. Πνμπςνχ ζημ ζηυπμ ηδξ πθδνέζηενδξ οπδνεζίαξ· είιαζ δ ροπή ηδξ μπμίαξ δ θφζδ είκαζ θςξ ηζ αβάπδ ηζ ακζδζμηέθεζα. α. Πνμζακαημθίγς ημ κμο ιμο ζημ θςξ ηαζ ζημ θςξ αοηυ αθέπς ηδκ ροπή. Βίιαζ ημ πέδζμ ηαζ είιαζ έκα ιε υθα υζα ακαπκέμοκ. β. Βλαβκίγς ηδκ αζηνζηή ιμο γςή ηαζ λένς υηζ μ εαοηυξ ιμο δεκ είκαζ ηίπμηε άθθμ πανά έκαξ αβςβυξ βζα ηδκ αβάπδ ημο Θεμφ. Καζ ζ‟ αοηυ ημ ζζπονυ ζχια ημο ηαηχηενμο εαοημφ ηίπμηε δεκ ιπμνεί κα οπάνπεζ πμο κα ειπμδίγεζ ηδκ ελενπυιεκδ αβάπδ ημο Θεμφ πνμξ υθμοξ υζμοξ ζοκακηχ. δ. ηέης εοεοηεκήξ δζα ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ εείαξ δφκαιδξ. Βηδδθχκς ηδ θφζδ εκυξ Τζμφ ημο Θεμφ. Έηζζ ιπμνχ κα θοηνχζς εηείκμοξ πμο οπμθένμοκ ζημ δνυιμ ηδξ γςήξ ηαζ κα ακορχζς ημοξ ιζηνμφξ. Μπμνείξ κα πνμζανιμζεείξ ζ‟ αοηή ηδκ οπμδεζηκουιεκδ ακάβηδ, αδεθθέ ιμο; Βίκαζ δ αβάπδ ζμο βζα ημ ένβμ ηαζ βζα ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ ανηεηή βζα κα ζμο επζηνέρεζ κα ακηζιεηςπίζεζξ ημ πνυαθδιά ζμο; Πζζηεφς πςξ είκαζ ηαζ λένεζξ ηαζ πνέπεζ κα ακηζθδθεείξ υηζ ιε αβάπδ ζηέης πθάζ ζμο ηαζ δε εα ζε εβηαηαθείρς ακ ιε πνεζαζεείξ ηζ ακ ιε ηαθέζεζξ. Πενζζζυηενα απ‟ αοηυ δεκ ιπμνχ κα πς. Οθηψβξηνο 1937 Ώκανςηζέιαζ, αδεθθέ ιμο, ακ έπεζξ πμηέ ζοθθάαεζ πναβιαηζηά ηδκ αθήεεζα υηζ δ αίζεδζδ ηδξ φπανλδξ ζημ ηέκηνμ ηδξ ζηδκήξ ζηδ γςή ζμο είκαζ έκα παναηηδνζζηζηυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
528
πνχηδξ αηηίκαξ; ηδκ πενίπηςζή ζμο είκαζ ηονζανπζηά ιζα ζδζυηδηα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, βζαηί μζ άκενςπμζ δεφηενδξ αηηίκαξ δεκ είκαζ επζννεπείξ ζ‟ αοηή ηδ δναιαηζηή εβςηεκηνζηή ζηάζδ. ηακ ζοκεπχξ ηονζανπήζεζ πναβιαηζηά δ δεφηενδ αηηζκζηή ροπή ζμο, δ αίζεδζδ αοηή πμο ηχνα εθέβπεζ (δ αίζεδζδ ηδξ φπανλδξ πάκημηε ζημ ηέκηνμ, ημ εζηζαηυ ζδιείμ ημο εκδζαθένμκημξ) ε‟ ανπίζεζ ζαθχξ κα λεεςνζάγεζ. Δ παναπάκς δήθςζδ εα ζμο θακενχζεζ ηζ πνέπεζ κα ηάκεζξ βζαηί – ηχνα – δ γςή ζμο, μζ ζηέρεζξ ζμο, ημ ένβμ ηαζ δ οπδνεζία ζμο ηζ μζ ζπέζεζξ ζμο ιε ημοξ άθθμοξ είκαζ υθα δμιδιέκα βφνς απυ ημκ εαοηυ ζμο. Πμηέ, αδεθθέ ιμο, μφηε βζα έκα ιυκμ δεοηενυθεπημ δεκ ελαθακίγεζαζ πναβιαηζηά απ‟ ηδκ εζηυκα, αηυιδ ηαζ ζε υ,ηζ εεςνείξ ζακ ηζξ φρζζηεξ πκεοιαηζηέξ ζμο ζηζβιέξ. Βίζαζ αηυιδ ιζα ενβαγυιεκδ πνμζςπζηυηδηα ηζ υπζ ιζα ενβαγυιεκδ ροπή, βζαηί δ εεςνία ζμο λεπενκά ηδ δνάζδ ζμο. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ πναβιαηζηά ααεζά δοζηοπία ηαζ απμβμήηεοζή ζμο. Σζ πνέπεζ κα βίκεζ; Πχξ ιπμνείξ κ‟ αθθάλεζξ υθα αοηά; Σζ αλία έπεζ βζα ιέκα κα ζμο ημκίζς ιζα ηαηάζηαζδ ακ εβχ ηαοηυπνμκα δε ζμο οπμδεζηκφς ημ θάνιαημ ή ημκ ηνυπμ ηδξ απμδέζιεοζδξ; Καζ ηαοηυπνμκα ιπμνχ κα ζμο πς ηάηζ πμο δεκ λένεζξ; Τπάνπεζ ηαιζά υρδ ηδξ αθήεεζαξ ζπεηζηά ιε ζέκα ηδξ μπμίαξ δεκ έπεζξ αηυιδ επίβκςζδ; θα υζα ιπμνχ κα ζμο πς είκαζ υηζ βζα ζέκα δ απμδέζιεοζδ πνέπεζ κα έθεεζ δζα ηδξ οπμηαηάζηαζδξ ημο πεδίμο βζα ηα ζπέδζα ζμο, ηδξ ακενχπζκδξ ακάβηδξ βζα ηδκ ακάβηδ ζμο ηαζ ημο Ένβμο βζα ημ ένβμ ζμο. οθθμβίζμο αοηή ηδ θέλδ Τπνθαηάζηαζε. Πνμξ ημ πανυκ είκαζ ηα ζπέδζα ζμο ηζ υπζ ημ πέδζμ· είκαζ μζ ακάβηεξ ζμο – μζημκμιζηέξ ηαζ θοζζηέξ, ζοκαζζεδιαηζηέξ ηαζ κμδηζηέξ – ηζ υπζ μζ ακάβηεξ ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο· είκαζ ημ ένβμ ζμο ηζ αοηυ πμο έπεζξ κα ηάκεζξ ηζ υπζ δ βειάηδ πνμζδμηία ηαεδιενζκή ζηακμπμίδζδ ηςκ ακαβηχκ ηςκ άθθςκ. Βηείκμοξ πμο ένπμκηαζ ζ‟ εζέκα, ημοξ αθέπεζξ ζημ θςξ ηδξ δζηήξ ζμο πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ιε υνμοξ ηςκ ακηζδνάζεχκ ηνπο ζ‟ εζέλα. Αεκ ημοξ αθέπεζξ ζακ ροπέξ ή ζακ πνάηημνέξ ιαξ. Ώοηυ, αδεθθέ ιμο, πνέπεζ κ‟ αθθάλεζ ηαζ κπνξεί κ‟ αθθάλεζ ακ ημ επζεοιείξ. Μζα ιεθέηδ ηςκ αηηίκςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ιπμνεί κα πνδζζιεφζεζ βζα κα νίλεζ θςξ πάκς ζημ πνυαθδιά ζμο. Υνεζάγεζαζ ζημ ένβμ ηζ έπεζξ πμθθά κα δχζεζξ. Έπεζξ δφκαιδ ηαζ ιπμνείξ κα εκζζπφζεζξ ημοξ άθθμοξ υηακ δ δφκαιή ζμο απμιαηνοκεεί απυ ζέκα ηζ απυ ηδ δναιαηζηή ζμο αίζεδζδ ημο αοημμζηηζνιμφ. Έπεζξ ιεβάθδ ζμθία ηαζ ιπμνείξ κα ηδ πνδζζιμπμζήζεζξ, ακ πάζεζξ ηδ εέα ημο εαοημφ ζμο ζακ δαζηάθμο. Αεκ οπμθένεζξ απυ ζφιπθεβια ηαηςηενυηδηαξ, υπςξ πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά δ ηαηαπνδζηζηή αοηή θέλδ, μφηε είζαζ εφια εκυξ ζοιπθέβιαημξ δηημπάεεζαξ. Σμ κα πζζηεφεζξ έηζζ ηαηά ηαζνμφξ ηαζ κα επακαπαφεζαζ ιε ηδκ ζδέα αοηή είκαζ ιυκμ ιζα ιμνθή αοηαπάηδξ ηζ έκαξ δνυιμξ δζαθοβήξ απυ ηδκ εοεφκδ ηδξ δδιζμονβίαξ μνεχκ εκδυιοπςκ ζηάζεςκ. Δ θοζζηή ζμο ηαηάζηαζδ, μζ ζοιπάεεζεξ ηαζ μζ ακηζπάεεζέξ ζμο ηαζ μζ ζοκαζζεδιαηζηέξ ακηζδνάζεζξ ζμο ηζ μζ ζδέεξ ζμο θαίκμκηαζ ηυζμ ιεβάθεξ χζηε δ ζμθή, ζημνβζηή, κμήιςκ ροπή ζμο έπεζ έκα δφζημθμ ένβμ βζα κα ηάκεζ αζζεδηή ηδκ πανμοζία ηδξ. Τπάνπεζ ιζα πζεακυηδηα δ αίζεδζδ ημο δνάιαημξ ηαζ ημο αοημμζηηζνιμφ ζμο κα ζε ηάκεζ κα πάζεζξ ηδ ζδιαζία ημο ιαεήιαημξ πμο πνμζπαεχ κα ζμο δχζς. Έηζζ δεκ είκαζ; ηακ ιπμνέζεζξ κα ακηζθδθεείξ υηζ ζηζξ ιένεξ αοηέξ ηδξ ακενχπζκδξ ηνίζδξ (υπμο δ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
529
ηθήζδ έπεζ εηπειθεεί ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ ηαζ ημοξ γδθςηέξ κα ζοκαενμζζεμφκ βζα ηδ αμήεεζα ημο ακενχπζκμο βέκμοξ) ηακέκα απ‟ αοηά ηα πνάβιαηα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ δεκ έπεζ ζδιαζία ηζ υηζ πμθθά απ‟ αοηά εα λεεςνζάζμοκ υηακ μζ αζπμθίεξ ζμο είκαζ εκυξ ακχηενμο πνυηοπμο αλζχκ, ηυηε ημ ένβμ ζμο εα πάνεζ ηαζκμφνβζα γςή ηαζ δ οπδνεζία ζμο εα βίκεζ έκα δοκαιζηυ, ιαβκδηζηυ, εζηζαηυ ζδιείμ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ πμο λένς υηζ πνμξ ημ πανυκ δεκ ημ ακηζθαιαάκεζαζ. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ ηζ υπζ ζηδκ πνχηδ αηηίκα υπςξ πζζηεφεζξ ιενζηέξ θμνέξ. Ώκ ανζζηυηακ ζηδκ πνχηδ αηηίκα, εα είπε ηονζανπήζεζ ημ αζηνζηυ ζμο ζχια ηαζ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο εα είπε πμθφ δζαθμνεηζηή ειαέθεζα. Ώθθά είκαζ ημο ηέηανημο αηηζκζημφ ηφπμο. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ δ ανιμκία ζε πνμζεθηφεζ ηζ επίζδξ δ ζοκέκςζδ ηςκ ακηζεέηςκ ζε ιζα κμήιμκα εκυηδηα. Ώθθά είκαζ ιζα ανιμκία πμο ενιδκεφεηαζ ιε υνμοξ ζοκαζζεήιαημξ· ζημ βεβμκυξ αοηυ εα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο. Πνέπεζ κα ζοθθμβζζεείξ πάκς ζηδκ ανιμκία υπςξ ηδκ ηαηακμεί μ κμοξ ηαζ κα εοιάζαζ υηζ ιυκμ εηείκμζ πμο ενβάγμκηαζ απυ έκα ζηαεενυ ηέκηνμ πνμζανιμβήξ επζηοβπάκμοκ κα ακαβάβμοκ ηδκ παναθςκία ζε ανιμκία. Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ζαθχξ έηηδξ αηηίκαξ, απ‟ υπμο ηαζ δ πνμδζάεεζή ζμο ζε Επεοαηέξ ζηάζεζξ, ζοκαζζεδιαηζηέξ έκκνλεο ηδέεο, αίαζεξ αζηνζηέξ ηνζηοιίεξ, ιεβάθεξ αθμζζχζεζξ πμο ηαθμφκ ζε δνάζδ ηζξ ζοκαζζεδιαηζηέξ ζμο ακηζδνάζεζξ ζε εέιαηα ηαζ γδηήιαηα ηα μπμία αοηή ηδ ιένα ηδξ παβηυζιζαξ μδφκδξ ηαζ ηνίζδξ δε δζηαζμθμβμφκ ηδκ πνμζμπή ηαζ ζοκζζημφκ έκακ εφημθμ ζοκημκζζιυ ιε ηδ βμδηεία ηαζ ηδκ πθάκδ. Σμ θπζηθφ ζνπ ζψκα είκαζ ημο πνχημο αηηζκζημφ ηφπμο ηζ αοηυ δίκεζ ζηδκ πνχηδ αηηζκζηή ζμο πνμζςπζηυηδηα ιζα εφημθδ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ, βζαηί ημ οπενζζπφμκ πνχια ηςκ εβηεθαθζηχκ ζμο ηοηηάνςκ αοηή ηδ ζηζβιή (ακ ιπμνχ κα ιζθήζς ζοιαμθζηά) είκαζ πνχηδξ αηηίκαξ. ηέρμο ημ αοηυ πνμζεηηζηά. Πνέπεζ θμζπυκ κα κζχεεζξ εκεαννοιέκμξ ηαεχξ ιεθεηάξ ημοξ αηηζκζημφξ ζμο ζοκδοαζιμφξ, βζαηί δ δεφηενδ αηηζκζηή εκένβεζα ηονζανπεί ηεθζηά 2.4.6 ηαζ πανυηζ ηα πνςηαηηζκζηά παναηηδνζζηζηά είκαζ ζζπονά ηαζ δοκαιζηά, δεκ πενζπθέημκηαζ απυ ηαιζά απυ ηζξ δεοηενεφμοζεξ ζδζυηδηεξ, υπςξ 3.5.7. Αεκ είκαζ θμζπυκ ηυζμ δφζημθμ βζα ζέκα κα ζοκημκζζεείξ ιε ηδ βναιιή εκένβεζαξ ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ ζηδκ εηδήθςζδ. Βίκαζ δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζήξ ζμο. Σμ πνυαθδιά ζμο είκαζ δ ζφκδεζδ αοημφ ημο ηνζβχκμο δφκαιδξ (2.4.6) έηζζ χζηε κα οπάνπεζ εθεφεενδ αθθδθεπίδναζδ ηαζ ηοηθμθμνία εκένβεζαξ. Έηζζ δ ροπή ζμο εα ακαθάαεζ ημκ έθεβπμ. Αήθςζα ιε ηζξ παναπάκς θίβεξ θέλεζξ ηυζμ ημ πνυαθδιά ζμο υζμ ηαζ ηδ θφζδ ημο. Θα ήεεθα πάκηςξ κα ζμο εοιίζς υηζ είκαζ έκα πνυαθδια ροπήξ ηζ υπζ πνμζςπζηυηδηαξ. Ώκ πνμζεββίζεζξ ημ πνυαθδια αοηυ απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, δε εα επζηφπεζξ κα ημ θφζεζξ βζαηί δ πνμζςπζηυηδηά ζμο εα βίκεζ ημ ηέκηνμ ημο ηνζβχκμο, εκχ δε εα πνέπεζ κα οπάνπεζ ηέκηνμ, αθθά εα πνέπεζ κα γεζξ πάκηα ζηδκ ειπεζνία ηδξ ακενςπυηδηαξ ζακ ζφκμθμ. Θα ζμο γδηήζς κα ιεθεηήζεζξ βζα έλζ ιήκεξ ηζξ θέλεζξ “εηβοικαζιέκδ αδζαθμνία” ηαζ ηάεε πνςί κα ηάκεζξ ηδκ Ώκαζηυπδζδ πάκς ζηδκ Ώδζαθμνία πνμημφ ακαθάαεζξ ηα ηαεδιενζκά ηαεήημκηα. Γζα ζέκα δ αδηαθνξία ηναηά ημ ηθεζδί πνμξ ηδκ απμδέζιεοζδ –
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
530
απμδέζιεοζδ απυ ημκ έθεβπμ ηαζ ηζξ ακηζδνάζεζξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, απμδέζιεοζδ απυ ημκ αοημμζηηζνιυ, απμδέζιεοζδ απυ θοζζημφξ ηαζ ζοκαζζεδιαηζημφξ πενζμνζζιμφξ. Σμ πνυαθδιά ζμο δεκ είκαζ κα απαθθαβείξ απυ ηζξ δοζημθίεξ αθθά απθά κα είζαζ αδζάθμνμξ ακ οπάνπμοκ ή υπζ. μο απδφεοκα έκα “ζηθδνυ θυβμ”, αδεθθέ ιμο; Ώκ καζ, δ ακηίδναζδ ζηδ ζηθδνυηδηα ανίζηεηαζ ζηδκ πθεονά ζμο ηζ υπζ ζηδ δζηή ιμο. Βπζγδηχ ιυκμ κα ζε αμδεήζς ηαζ κα ζε απμδεζιεφζς ζε πθδνέζηενδ ηαζ πζμ πανμφιεκδ οπδνεζία, ζε ιζα αοημθδζιμκζά πμο ηαηαθήβεζ ζηδ δφκαιδ κα ηαοηίγεζαζ ιε ημοξ άθθμοξ ηαζ ζοκεπχξ ιζα γςή αβαπδηζηήξ οπδνεζίαξ πμο εα ελαθείρεζ ημοξ ημπζαζηζημφξ δνυιμοξ ημο πανεθευκημξ. Μάηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Ώθθαβέξ ζοκηεθμφκηαζ αθθά ιυκμ ζακ πνμεημζιαζία βζα πθδνέζηενδ οπδνεζία. Πνζκ υιςξ βίκεζ δοκαηή δ πθδνέζηενδ αοηή οπδνεζία, πνέπεζ κα οπάνλεζ έκα δζάθεζιια απμβναθήξ εθμδίςκ (δεκ είκαζ αοηή δ ζςζηή ειπμνζηή θέλδ;) ηαζ ιζα πενίμδμξ ακαζηυπδζδξ ηζ ακακεςιέκδξ αθζένςζδξ. Υνεζάγεηαζ επίζδξ ιζα θοζζηή ακαπνμζανιμβή, αθθά ιπμνεί κα ιδκ είκαζ ηυζμ ζμαανή υζμ πενζιέκεζξ (πανά ηα βεκκαία ζμο θυβζα, αδεθθέ ιμο). Πμθθέξ απυ ηζξ δοζημθίεξ ζμο είκαζ ροπμθμβζηέξ ηαζ πνμηαθμφκηαζ απυ ιζα εζχηενδ έκηαζδ ηαζ ηάζδ πμο είκαζ ηεθείςξ πενζηηέξ. Γζα κα ηζξ ακηζζηαειίζεζξ εα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ζοθθμβζζεείξ ιζα απυ ηζξ θέλεζξ ηθεζδζά πμο ζμο έδςζα υηακ ιπήηεξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ οπυ εηπαίδεοζδ ιαεδηχκ – ηδ θέλδ αλάπαπζε. Μδκ ενβάγεζαζ ηυζμ ζηθδνά, επίπμκα ηζ έκημκα ζηδκ πκεοιαηζηή γςή. Βίκαζ ιζα ηαηάζηαζδ φπανλδξ ηζ υπζ ηυζμ πμθφ ηαηάζηαζδ επίηεολδξ. Βίκαζ ιζα ηαηάζηαζδ μνεμφ πνμζακαημθζζιμφ ηαζ δζεφεοκζδξ ηζ υπζ ηυζμ πμθφ ιζα μδοκδνή ηαζ ζοπκά δναιαηζηή πνμζπάεεζα κα ζηαεείξ ζημ φρμξ εκυξ πνμηφπμο πμο κμιίγεζξ πςξ ημ εέηεζ δ ροπή ζμο ή ημ εέης, θυβμο πάνδ, εβχ, ή μζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ πενζιέκμοκ κα ημ επζηφπεζξ ηαζ ημ έπεζξ δεπεεί. Κζ υιςξ θαίκεηαζ κα ζμο δζαθεφβεζ ηαζ δε κζχεεζξ υηζ ημ έπεζξ επζηφπεζ. Κζ υιςξ δεκ έπεζξ απμηφπεζ ηυζμ άζπδια υζμ ηείκεζξ κα κμιίγεζξ ζε ζηζβιέξ ηαηάεθζρδξ. Γζαηί ζηέθηεζαζ ηυζμ πμθφ ημκ εαοηυ ζμο, αδεθθέ ιμο; Αεκ άημοζεξ πμηέ ηα θυβζα: “Ώπυηθεζζε ημκ ηαθυ εαοηυ ηαζ ημκ ηαηυ εαοηυ ηζ άθδζε ιυκμ ημκ Υνζζηυ κα θαίκεηαζ ηαζ κα αημφβεηαζ”; Ώημφξ ηυζα πμθθά κα ένπμκηαζ ζοκεπχξ απυ ηδκ αβςκζγυιεκδ πνμζςπζηυηδηα. μο ιζθά ηυζμ ηναοβαθέα χζηε δ ήνειδ ηζ εοβεκζηή θςκή ηδξ ροπήξ, πμο θένκεζ αηηζκμαμθία ηζ ακάπαοζδ, αζημπεί κα ηνμφζεζ πάκς ζηδ γςή ζμο. Ώκαπαφζμο θμζπυκ ηαζ ζηαιάηδζε, αδεθθέ ιμο, ηδ αίαζδ πάθδ. Μδκ πέθηεζξ ζηδκ παβίδα ηςκ πμθθχκ θυβςκ υηακ επακανπίζεζξ ηζξ παθζέξ επαθέξ. Μπεξ ζε ιζα πενίμδμ εοηοπζζιέκδξ ζζβήξ ηαζ εζχηενδξ ακάννςζδξ. Ώθθά κα είζαζ υζμ ημ δοκαηυ πενζζζυηενμ έκα πνυζςπμ ζε αοημπαναβκχνζζδ πμο θένκεζ πανά ηζ έιπκεοζδ ζημοξ άθθμοξ ηαζ αβκμεί ηζξ ακηζδνάζεζξ ημο ιε εεία αδζαθμνία.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
531
Μάηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Μπμνείξ εδχ πμθφ μνεά κα ιε νςηήζεζξ: Με πμζμ ηνυπμ ειπμδίγς; Αεκ είιαζ θζθυδμλμξ. Αε δδιζμονβχ πνμαθήιαηα μιαδζημφ είδμοξ· δδιζμονβχ πνμαθήιαηα ιυκμ βζα ημκ εαοηυ ιμο. Πνμζπαεχ κα είιαζ ζημνβζηυξ ηζ εοβεκζηυξ. Βνβάγμιαζ υζμ ζηθδνά κμιίγς πςξ πνέπεζ κα ενβαζεχ. Ώβαπχ ηδκ αθήεεζα ηαζ πνμζπαεχ κα ζηακμπμζήζς ηζξ απαζηήζεζξ. θα αοηά ιπμνεί κ‟ αθδεεφμοκ, αδεθθέ ιμο, αθθά μζ δδθχζεζξ αοηέξ δε ζοκζζημφκ άθθμεζ βζα υ,ηζ είκαζ θάεμξ. Σμ πνάβια πμο ιπμνεί κα ηαηαζηνέρεζ ημ ένβμ δυιδζδξ πμο πνμηίεεηαζ κα ηάκεζ μ υιζθυξ ζμο, είκαζ δ αζαζυηδηα ηςκ ακηζδνάζεςκ ηαζ ηςκ ηναδαζιχκ ζμο υηακ είζαζ ζοκαζζεδιαηζηά ακαζηαηςιέκμξ (ηζ αοηυ ζοιααίκεζ ζοπκά) ηζ δ ιακζχδδξ αοημπνμαμθή ιε ηδκ μπμία πνμζπαεείξ κα δζηαζμθμβήζεζξ ιζα ηέημζα αζαζυηδηα ηαζ μ δναιαηζηυξ αοημμζηηζνιυξ ζμο. Ώκ δεκ ιπμνέζεζξ κα ιάεεζξ κα απμηεκηνχκεζαζ ηζ ακ δεκ πάρεζξ αοηή ηδ ζοκεπή ζηέρδ βζα ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ηδκ αοημ-ζοιπυκζα ηάης απ‟ υθεξ ηζξ πενζζηάζεζξ ηαζ δε ζηαιαηήζεζξ κα μναιαηίγεζαζ πάκηα ημκ εαοηυ ζμο υηζ ανίζηεηαζ ζημ ηέκηνμ – ημκ εαοηυ ζμο ζακ ενβάηδ, ημκ εαοηυ ζμο ζακ ιέθμξ ημο μιίθμο, ημκ εαοηυ ζμο ζακ εηείκμκ πμο οπμθένεζ απυ ηζξ πανελδβήζεζξ ηαζ ηα θάεδ ηςκ άθθςκ, ημκ εαοηυ ζμο ζακ ζδιακηζηυ – ηαζ δε ιάεεζξ κα αθέπεζξ ημκ εαοηυ ζμο υπςξ είζαζ αθδεζκά, ιπμνείξ κα ειπμδίζεζξ ηζ ειπμδίγεζξ ημ ένβμ ηαζ εέηεζξ ζε ηίκδοκμ ημ ιεθθμκηζηυ επμζημδμιδηζηυ ένβμ ημο μιίθμο. Ώοηυ ημ λένεζξ. Αεκ αβαπάξ αθδεζκά ηακέκακ άθθμκ εηηυξ απ‟ ημκ εαοηυ ζμο. Ώκ αβαπμφζεξ αθδεζκά ηζ απνυζςπα, δε εα πνμλεκμφζεξ ημκ πυκμ πμο πνμλεκείξ ζ‟ εηείκμοξ πμο ζε αβαπμφκ ηαζ πζζηεφμοκ ζηδκ ζηακυηδηά ζμο· εα ήζμοκ πενζζζυηενμ ιαβκδηζηυξ ζε πθαηφηενδ ηθίιαηα, βζαηί ιέπνζ ηχνα είζαζ ιαβκδηζηυξ ιυκμ βζα εηείκμοξ πμο ακαβκςνίγμοκ ηαζ αβαπμφκ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο. Ώπ‟ αοηή ηδκ έθθεζρδ πάζπεζ ημ ένβμ ζμο. Κζ υιςξ υθα εα ιπμνμφζακ κα αθθάλμοκ ηυζμ εφημθα, ακ ιάεαζκεξ εηείκδ ηδ ζεία αδηαθνξία πμο πνεζάγεζαζ – αδζαθμνία ζ‟ εζέκα ηαζ ζηα ζοιθένμκηα ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο, ηζξ ζοιπάεεζεξ ηζ ακηζπάεεζεξ, αδζαθμνία βζα ηζξ έβκμζεξ, ηζξ ακδζοπίεξ ηαζ ηζξ επζηοπίεξ ζμο. Θα ήζμοκ ηυηε ζε εέζδ, κα κζχεεζξ πναβιαηζηά ηδ ζδιαζία ημο ένβμο, ηδ ιμκαδζηυηδηα ηςκ εοηαζνζχκ ζμο αοηή ηδκ επμπή ηαζ ηδκ πναβιαηζηά ζηναηδβζηή εέζδ ζμο. Ώθθά είζαζ πμθφ βειάημξ απυ θυαμ ηαζ ζδζμηέθεζα ηζ έηζζ δεκ ηαηαθένκεζξ κα ηάκεζξ ηδκ ακαβηαία ηνμφζδ πάκς ζ‟ εηείκμοξ πμο πνεζάγμκηαζ ηδ αμήεεζά ζμο. Αέπμκηαζ ηδκ ηνμφζδ ηςκ θνμκηίδςκ ηαζ ηςκ θυαςκ ζμο ηαζ ηδξ απαίηδζήξ ζμο κα είζαζ ανεζηυξ. Μπμνείξ κα ημ αθθάλεζξ αοηυ; Αε ζμο θές ηίπμηε ηαζκμφνβζμ. Ώκάιεζα ζημοξ ηζέθα ζημ Άζναι ιμο είζαζ ζηδ εέζδ ημο άηαηημο, πεζζιαηάνζημο παζδζμφ, βζαηί ηα ζθάθιαηα ηαζ ηα θάεδ ζμο είκαζ ζθάθιαηα εκυξ παζδζμφ ηαζ ηαευθμο ζθάθιαηα εκδθίημο. Σμ υκεζνυ ζμο είκαζ μ ηυζιμξ ηςκ μκείνςκ εκυξ παζδζμφ. Πνέπεζ κα εκδθζηζςεείξ, αδεθθέ ιμο, βζαηί μ ηυζιμξ πνεζάγεηαζ εκήθζημοξ ενβάηεξ αοηή ηδκ επμπή ηαζ ιπμνείξ κα ακηζιεηςπίζεζξ ηδκ ακάβηδ· ιπμνείξ κα ηάκεζξ ιεβάθμ ηαζ ηαθυ ένβμ· ιπμνείξ κα ηάκεζξ ιζα ροπζηή ηνμφζδ πάκς ζημοξ βφνς ζμο· κπνξείο κα πάρεζξ κα είζαζ έκαξ ηαηαζηνεπηζηυξ πνάηημναξ ηαζ κα βίκεζξ έκαξ επμζημδμιδηζηυξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
532
ενβάηδξ. Ώθθά αοηυ εα βίκεζ δοκαηυ ιυκμ ακ μζ ζοιπάεεζεξ ηζ μζ ακηζπάεεζέξ ζμο, μζ πνμζςπζηέξ ζμο απμθάζεζξ ηζ αβάπεξ, ηα αζζεήιαηά ζμο ηζ μζ θοζζηέξ ζμο ζηεκμπχνζεξ ζαήζμοκ απυ ηδκ εζηυκα ηαζ παναιείκεζ ιυκμ δ ακάβηδ ημο ηυζιμο ηαζ δ θαπηάνα κα ηδκ ζηακμπμζήζεζξ υπςξ ιπμνείξ. Βπακαθαιαάκς, υπςξ ιπμνείξ. Ββχ ηζ μ υιζθμξ ζε πνεζαγυιαζηε. Αε ζμο πνμζθένς μφηε ηδκ απμιάηνοκζδ μφηε ηδκ εοηαζνία κα παναζηδεείξ. μο γδηχ κα ακηζιεηςπίζεζξ ημ γήηδια ηαζ κα ηάκεζξ ημ ηαθυ. Ώβςκίζμο βζ‟ αοηυ ημ εέια ηαζ πμθέιδζέ ημ ιυκμξ. Μάεε κα ηναηάξ ηα πνάβιαηα πμο ζ‟ εκδζαθένμοκ βζα ημκ εαοηυ ζμο – ηάηζ πμο πμηέ δεκ έιαεεξ. Μδκ εβηαηαθείρεζξ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ παναζημφιεκμξ ή ιε ιζα αίαζδ έηνδλδ – πμο μζ ακηίηηοπμί ηδξ ιπμνεί κα πθδβχζμοκ ηαζ κα αθάρμοκ. Ώκηζιεηχπζζε ηδ γςή ζηαεενά, υπςξ έκαξ εκήθζημξ πμο έπεζ ιάεεζ ζημ ζπμθείμ ηδξ ζμθίαξ υηζ δ νμπή υθςκ ηςκ πναβιάηςκ είκαζ ηαθή. Υεζνίζμο ηδ γςή ιε αβάπδ ζακ ιέθμξ ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο κάρεηαη αθφκε αιιά δελ ππάξρεη αθφκε θακηά έλδεημε απ’ ην Θηβεηαλφ φηη ε λίθε έρεη επαξθψο θεξδεζεί γηα λα δηθαηνινγεί πην ελεξγφ έξγν ζην Άζξακ. Ο R.R.R. είλαη αθφκε εμσηεξηθά αδξαλήο ζε ζρέζε κε ηνλ φκηιν.
ηδκ J.S.P. επηέκβξηνο 1937 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Καεοζηένδζα κα ζμο δχζς ηζξ πνμζςπζηέξ ζμο μδδβίεξ ιέπνζ ηχνα επεζδή δ ήνειδ δζαδζηαζία ηδξ μθμηθήνςζήξ ζμο ζημκ υιζθυ ιμο πνμςεείηαζ ιε επζηοπία. Έκζςζα ζοκεηυ κα πενζιέκςΒίπεξ ημ δφζημθμ ένβμ κα βίκεζξ δεηηυξ ζ‟ έκακ υιζθμ πμο θεζημονβμφζε ζαλ κνλάδα βζα ανηεηυ ηαζνυ ηαζ δ πμζυηδηα ημο ακαβκςζηζημφ οθζημφ πμο έπνεπε κα ηονζανπήζεζξ ηζ μ νοειυξ ζημκ μπμίμ έπνεπε κα πνμζανιμζεείξ έηακακ ημ ένβμ ζμο αηυιδ δοζημθυηενμ. Δ ειπεζνία ζμο ζε μιαδζηυ ένβμ, δ ακμζπηυιοαθδ ζηάζδ ζμο ζημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ ηαζ ημ βεβμκυξ υηζ (οπμηεζιεκζηά) ακήηεξ ζ‟ αοηυ ημκ υιζθμ απφ ηε ζηηγκή ηεο έλαξμήο ηνπ αμήεδζε πμθφ. Ήνεεξ ζε ιζα εέζδ πμο ζμο ακήηε οπμηεζιεκζηά απυ πμθφ ηαζνυ. Ώκαθένς αοηή ηδ δζανηή εζχηενδ ζπέζδ ι‟ ειέκα ηαζ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ χζηε κα ιπμνέζεζξ κα ακηζθδθεείξ υηζ πνέπεζ κα εδναζχζεζξ ιυκμ ημοξ ελςηενζημφξ δεζιμφξ. Οζ εζχηενμζ είκαζ ήδδ ζθονδθαηδιέκμζ. Δ γςή ημο ιαεδηή πνμπςνεί δζαιέζμο ζηζβιχκ ηνίζδξ. Οζ ηνίζεζξ αοηέξ πνμηαθμφκ δφμ απμηεθέζιαηα: 1. Σδκ έκηαζδ ηδξ έθεζδξ, ακ μ ιαεδηήξ ανίζηεηαζ αηυιδ ζηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ ή ηδκ έκηαζδ ηδξ θχηζζδξ, ακ μ ιαεδηήξ πνμζεββίγεζ ηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ ή ανίζηεηαζ πάκς ζηδκ ηαεαοηή Ώηναπυ. 2. Σδκ επίηεολδ ιζαξ πζμ ζηαεενήξ ζηάζδξ απυζπαζδξ, ααζζζιέκδξ ζε ζοκεζδδηή απάνκδζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, ζε μνευ πνμζακαημθζζιυ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδκ ροπή (πμο είκαζ μ ιυκμξ Αζδάζηαθμξ, ημ Φςξ ηδξ Γςήξ) ηαζ ζηδκ Εενανπία ηςκ Τπδνεηχκ. Θα πνμηαθέζμοκ ζοκεπχξ ιζα αολακυιεκδ δφκαιδ εθέβπμο απυ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
533
ηδκ ροπή – ημκ Έκακ πμο δε βκςνίγεζ πνμζηυθθδζδ ηαζ πμο ζηέηεζ εκςιέκμξ ιε υθεξ ηζξ ροπέξ ζ‟ υθεξ ηζξ ιμνθέξ. Σέημζεξ ζηζβιέξ ηνίζδξ ηζ έκηαζδξ ηζ αηυιδ δ απάνκδζδ ήηακ βζα πνυκζα μ ηθήνμξ ζμο, δεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Έπμοκ παναζφνεζ μθυηθδνδ ηδκ πνμζςπζηυηδηά ζμο ζε ιζα ζηάζδ απυζονζδξ απυ ηα πνάβιαηα ηςκ αζζεήζεςκ ηαζ ζε ιζα ζμαανή πνμζέββζζδ ζημκ ηυζιμ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. ηδ γςή ζμο απυ ηυηε πμο εκζανηχεδηεξ αοηή ηδ θμνά, οπήνλακ ηέζζενζξ ηέημζεξ ζηζβιέξ, ιε ηδκ ηφνζα έκκμζα – πμο δ ηαεειζά ημοξ πνμδβείημ απυ ιζα πενίμδμ πνμζδθςιέκδξ έθεζδξ, μδοκδνήξ ηαζ ζοπκά αβςκζχδμοξ απυζπαζδξ απ‟ υθα υζα εεςνμφζε πνμζθζθή δ πνμζςπζηυηδηα. Δ ηαεειζά ημοξ πνμηάθεζε ιζα επαηυθμοεδ ακηίδναζδ ζηδκ μπμία θαζκυηακ πςξ υθα ήηακ ζημηεζκά ηζ υηζ δ λδναζία ηαζ δ άβνζα πάθδ ήηακ ημ πενίενβμ ηαζ ακεπζεφιδημ απμηέθεζια ηδξ εοζίαξ ηζ εκυξ ακαβκςνζζιέκμο ορδθμφ ζδιείμο θχηζζδξ. Γζα ζέκα, υπςξ βζα ηυζμοξ πμθθμφξ ιαεδηέξ ζημκ ζδζαίηενμ αοηυ ηφηθμ γςήξ, ημ ιάεδια ήηακ κα ιάεεζξ κα πνμπςνείξ πανά ηδ δναζηδνζυηδηα ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ, πςνίξ κα δίκεζξ πνμζμπή ζηζξ ακηζδνάζεζξ ηςκ αζζεήζεςκ, ζηέημκηαξ εθεφεενμξ ηζ άθμαμξ είηε δ ειπεζνία πμο αίςκεξ ήηακ ορδθήξ ζδιαζίαξ ηαζ πκεοιαηζηήξ ζηακμπμίδζδξ, είηε ειπεζνία ζοιαάκηςκ ημο “κεηνμφ επζπέδμο”, υπμο ηίπμηε δε θένκεζ πανά ηαζ υπμο ανίζημοιε ιυκμ πυκμ, θυαμ ηαζ οπμρία. Πνέπεζ κα ιάεεζξ κα πνμπςνείξ ζηαεενά κεηαμχ ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ, θέβμκηαξ ζημκ εαοηυ ζμο: Αεκ είιαζ αοηυ· δεκ είιαζ εηείκμ· είιαζ αζχκζα μ Δαπηφο. Μαεαίκεζξ αοηά ηα ιαεήιαηα (ηαζ ηα ιαεαίκεζξ βμνβά). Έπεζξ πζα θηάζεζ ζ‟ έκα ζδιείμ υπμο ιπμνείξ κα ηα ιάεεζξ ζ‟ έκακ υιζθμ – έκακ υιζθμ ζοιιαεδηχκ πμο δμηζιάγμοκ ηζξ ίδζεξ ειπεζνίεξ, είκαζ πνμζακαημθζζιέκμζ ζηδκ ίδζα δζεφεοκζδ, αζπμθμφκηαζ ιε ηα ίδζα πνμαθήιαηα ηαζ οπμηζκμφκηαζ απ‟ ηδκ ίδζα επζεοιία κα οπδνεηήζμοκ. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ δελ ηαλζδεφεζξ ιυκμξ, αθθά ζηδνίγεζαζ ηαζ ζοβηναηείζαζ ηζ εκζζπφεζαζ απυ ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. ζμζ ενβάγμκηαζ ζ‟ αοημφξ ημοξ μιίθμοξ εα ζμο πμοκ υηζ πανά ηζξ δοζημθίεξ ηαζ ζοπκά ηα αολδιέκα πνμαθήιαηα ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ – ηα απμηεθέζιαηα ιζαξ ακακεςιέκδξ αθζένςζδξ ηαζ ιζαξ ηαεανυηενα πνμζδζμνζζιέκδξ οπδνεζίαξ – δ “ζοκηνμθζηυηδηα ηδξ Ώηναπμφ” ηαζ δ έιπκεοζδ ηζ δ αβάπδ ημο μιίθμο ζοκζζημφκ πνάβιαηζ ιζα πακίζπονδ αμήεεζα ηαζ θένκμοκ ιζα αίζεδζδ γςήξ ηζ αβάπδξ πμο ελμοδεηενχκεζ ηδκ ανπαία ιμκαλζά ηζ ακηζζηαειίγεζ ηδκ παθζά ιμκαπζηή μδφκδ. οκέπζζε πνμζεηηζηά ημ ένβμ ηδξ Πνμζέββζζδξ ηςκ Πακζεθήκςκ, βζαηί εα ζμο θένεζ πμθθά ηαζ πνέπεζ κα έθεεζξ ιέζα απ‟ αοηυ ζε ζηεκυηενδ επαθή ιε ημκ εζχηενμ πκεοιαηζηυ Ήθζμ, ηδκ ροπή ηαζ ιε υθμοξ ειάξ πμο ζημοξ δζάθμνμοξ ααειμφξ ιαεδηείαξ ιαξ πνμζπαεμφιε κα οπδνεηήζμοιε ημοξ ζοκακενχπμοξ ιαξ. Ώοηυ ημ ένβμ ηςκ Πακζεθήκςκ ζοκεπάβεηαζ ηδ πνήζδ ηδξ δδιζμονβζηήξ θακηαζίαξ, ηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ δφκαιδξ ημο μναιαηζζιμφ, ηδκ έκηαζδ ημο ιαβκδηζημφ ηναδαζιμφ ημο ηέκηνμο άγκα ηαζ ζοκεπχξ ηδξ οπυθοζδξ. Ώοηυ εδναζχκεζ έκα ιαβκδηζηυ πεδίμ βζα ηδκ αθθδθεπίδναζδ ηςκ νεοιάηςκ ηαζ ηςκ εκενβεζχκ πμο ένπμκηαζ ζε δνάζδ δζα ηδξ δναζηδνζυηδηαξ ημο ηεθαθζημφ ηέκηνμο ηαζ ηδξ επίθοζδξ. Οζ ακχηενεξ αοηέξ δοκάιεζξ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
534
πνμζάβμκηαζ ηαζ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηζξ δζαθμβζζηζηέξ δζαδζηαζίεξ πμο αημθμοεεί υθμξ μ υιζθμξ. Αεκ έπς ηίπμηε κα πς ζπεηζηά ιε ηδ γςή ηδξ οπδνεζίαξ ηαζ ηδξ δναζηδνζυηδηάξ ζμο. Ώοηή εα ζοκεπζζεεί θοζζμθμβζηά ηαζ υπςξ ζοιααίκεζ πάκημηε ιε ημοξ αθδεζκμφξ γδθςηέξ, πνέπεζ κα πνμζθένεηαζ πςνίξ ζηέρδ βζα ηoκ εαοηυ, αθθά ζε ιζα πνμζπάεεζα ζηακμπμίδζδξ ηδξ ακάβηδξ εηείκςκ ιέζα ζημ πενζαάθθμκ ζμο πμο πνμζαθέπμοκ ζ‟ εζέκα βζα αμήεεζα – θοζζηή, ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ κμδηζηή – αθθά πάκημηε ιε πκεοιαηζηή πνυεεζδ. Θα ζμο ηάκς ιενζηέξ οπμδείλεζξ ςξ πνμξ ημ πνυαθδια ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο ηαζ εα πενζβνάρς βζα ζέκα ηάπμζμ δζαθμβζζηζηυ ένβμ. Υνδζζιμπμζχ ηδ θέλδ “οπμδείλεζξ” ζηυπζια, βζαηί εα ήεεθα κα ακηζθδθεείξ απυ ηδκ ανπή ημο ένβμο ζμο υηζ πμηέ δε δίκς ηάηζ πενζζζυηενμ απυ έκακ οπαζκζβιυ ή ιζα ηαεανή οπυδεζλδ ή ημκίγς ιζα πζεακή βναιιή δνάζδξ. Πνμηείκς έκακ ηνυπμ εηβφικαζδξ ηαζ δζαθμβζζιμφ ηζ έπεζηα αθήκς ημκ ηαεέκα ζαξ εθεφεενμ κα δεπεεί ηζξ οπμδείλεζξ ηαζ κα ζοιιμνθςεεί ιε ηζξ δζαβναθυιεκεξ ζδέεξ υπςξ ημο θαίκεηαζ ηαθφηενμ. Βπζδζχης κα ζμο δχζς έκακ οπαζκζβιυ ςξ πνμξ ηζξ αηηζκζηέξ επζδνάζεζξ ζμο, χζηε κα δζεοηνζκζζεμφκ βζα ζέκα μνζζιέκεξ ζηάζεζξ ημο κμο ηζ εηθνάζεζξ αζζεδηζηήξ ακηίθδρδξ. Οζ πέκηε αηηζκζηέξ δοκάιεζξ πμο ζοκζζημφκ ημ πνυαθδιά ζμο (ηαζ ιε ηδκ ροπή ζοκζζημφκ επίζδξ ημ ιδπακζζιυ οπδνεζίαξ δζα ημο μπμίμο εηδδθχκεηαζ δ εκάδα), πανέπμοκ ημ πεδίμ ηδξ εοηαζνίαξ ζμο ηαζ ηδκ ηφνζα θεςθυνμ βκχζδξ ζημκ ηυζιμ ηδξ ακενχπζκδξ έηθναζδξ. Δ αθηίλα ηεο ςπρήο ζνπ είκαζ δ δεφηενδ αηηίκα. Δ αθηίλα ηεο πξνζσπηθφηεηάο ζνπ είκαζ δ έηηδ αηηίκα, υπςξ ημ έπεζξ ζοπκά οπμρζαζεεί. Ώοηή εα ζε ζοκδέζεζ ζηεκά θυβς μιμζυηδηαξ ηναδαζιμφ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο D.Δ.ΐ. ηαζ D.Ε.J. Σμ λνεηηθφ ζνπ ζψκα δζέπεηαζ απ‟ ηδκ ηέηανηδ αηηίκα, πνμηαθχκηαξ εηείκδ ηδκ αβάπδ βζα ηδκ ηέπκδ ηαζ ηδ θμβμηεπκία πμο ζε δζαηνίκεζ ηαζ πανέπεζ επίζδξ ημ πεδίμ δζαιάπδξ πμο παναηηδνίγεζ υθδ ηδ γςή ζμο. Δ ανιμκία ιέζς δζαιάπδξ είκαζ μ ααζζηυξ ηυκμξ ηδξ γςήξ ζμο, ιε ηδκ ροπή πάκημηε εκήιενδ ηδξ ααζζηήξ ανιμκίαξ, αθθά ιε ηδκ πνμζςπζηυηδηα κα ηαηαβνάθεζ πζμ ζοβηεηνζιέκα ηδ δζαιάπδ ηαζ κα έπεζ πενζζζυηενδ επίβκςζδ ηδξ πάθδξ ηαζ ηδξ δοζημθίαξ. Ο κμοξ επζδίςηε πάκηα κα εθέβπεζ· δ ροπή πνμζπαεμφζε πάκηα κα ιεηαθένεζ αολδιέκδ θχηζζδ ιέζς ημο κμο· μ πνμζςπζηυξ ηαηχηενμξ εαοηυξ ακηζζηεηυηακ πάκηα ζ‟ αοηή ηδ θχηζζδ ηαζ ημκ έθεβπμ. Αεκ είκαζ έηζζ, αδεθθέ ιμο; Σμ αζηξηθφ ζνπ ζψκα ζοκδέεηαζ ζηεκά ιε ηδκ ροπή ζμο ηαζ δζέπεηαζ απυ ηδ δεφηενδ αηηίκα, απμηεθχκηαξ έηζζ βζα ζέκα ηδ βναιιή εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ ζ‟ αοηή ηδ γςή. Γζα ζέκα δ βναιιή ημο αζζεήιαημξ-εκυναζδξ, ηδξ αζηνζημ-αμοδδζηήξ πνμζέββζζδξ είκαζ μ δνυιμξ. Βδχ αηνζαχξ έπεζ ηδκ ηφνζα δοζημθία ημ ηέηανημ αηηζκζηυ πνυαθδια ημο κμο ζμο ηζ αοηυ βζα ημκ ελήξ θυβμ: ‟ αοηή ηδ γςή μ ηφνζμξ ηναδαζιυξ ζμο δζαηνέπεζ ηδ βναιιή 2-4-6, πνμηαθχκηαξ ηδκ έκηαζδ ηςκ δεοηεναηηζκζηχκ πμζμηήηςκ ζμο ηαζ θακενχκεζ ηδκ ακάβηδ βζα ηάπμζμκ ελζζμννμπδηζηυ πανάβμκηα. Δ δοζημθία ςζηυζμ οπμαμδεείηαζ ηαζ ημ πνυαθδια μδδβείηαζ ζηδ θφζδ ημο απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ ημ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
535
θπζηθφ ζνπ ζψκα ανίζηεηαζ ζηδκ έαδμιδ αηηίκα πμο εζζάβεζ ημκ ηναδαζιυ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ βναιιήξ εκένβεζαξ, 1-5-7. Ώοηυ ζε αμδεά πμθφ. οκεπχξ πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ έπεζξ ημ ένβμ ηδξ ελζζμννυπδζδξ αοηήξ ηδξ οπενμπήξ ηςκ δεοηεναηηζκζηχκ ζδζμηήηςκ, πμζμηήηςκ ηαζ νοειχκ. Οζ αηηίκεξ ζμο θμζπυκ είκαζ: 1. Δ αηηίκα ηδξ ροπήξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 2. Δ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ – δ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ. 3. Δ αηηίκα ημο κμδηζημφ ζχιαημξ – δ ηέηανηδ Ώηηίκα ηδξ Ώνιμκίαξ ιέζς Αζαιάπδξ. 4. Δ αηηίκα ημο αζηνζημφ ζχιαημξ – δ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ. 5. Δ αηηίκα ημο θοζζημφ ζχιαημξ – δ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ. Θα ανεζξ υηζ υθα αοηά έπμοκ ααεφ εκδζαθένμκ ηζ υηζ ακ εηηζιδεμφκ μνεά, εα θένμοκ ηανπμθυνμ ακάπηολδ ζηδ γςή ζμο. Πνμηείκς κα ηάκεζξ ημκ αηυθμοεμ δζαθμβζζιυ βζα ιζα πενίμδμ ηνζχκ ιδκχκ ηζ έπεζηα κ‟ ακαθάαεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ. Έηακα ημκ πνμζςπζηυ ζμο δζαθμβζζιυ πμθφ ζφκημιμ έηζζ χζηε υηακ ακαθάαεζξ ημκ μιαδζηυ δζαθμβζζιυ κα ιπμνεί κα απμηεθέζεζ ιζα πνμηαηανηηζηή άζηδζδ. 1. οκέπζζε ηδκ απθή ακαπκεοζηζηή άζηδζδ πμο εηηεθείξ ηχνα. Βίκαζ πμθφηζιδ βζα ζέκα βζαηί πνμηαθεί εζχηενδ εοεοβνάιιζζδ ηζ εκανιμκίγεζ ηα ζχιαηά ζμο. 2. Έπεζηα ιε ιζα πνάλδ εέθδζδξ απυζονε ηδ ζοκείδδζδ ζημ ηεθάθζ ηζ εηεί μναιαηίζμο ημκ εζχηενμ αηηζκμαυθμ ήθζμ πμο ζπδιαηίγεηαζ απυ ηδ ζοβπχκεοζδ ηδξ ιζηνυηενδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ιε ημ αηηζκμαυθμ θςξ ζηδκ ροπή ζμο. ημ ηαεαοηυ ηέκηνμ αοηήξ ηδξ γςήξ δεξ ημκ Βαοηυ, ημκ εζχηενμ Υνζζηυ ή ΐμφδδα. Έπεζηα εζηίαζε ηδ ζηέρδ ζμο πςνίξ πνμζπάεεζα ή δφκαιδ ζ‟ αοηυ ημ ηέκηνμ. 3. Καηυπζκ εηθχκδζε ημ Ο.Μ. εηπκέμκηάξ ημ ιέζς ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ θένκμκηαξ: α. Φςξ ζημ κμο. α. Βζνήκδ ζημ αζηνζηυ ζχια. β. Αφκαιδ ζημ θοζζηυ ζχια. 4. Σέθμξ ζακ ροπή ηαζ πνμζςπζηυηδηα καδί ήπδζε λακά ημ Ο.Μ., ιζα θμνά αημοζηά ηαζ ιζα θμνά κμενά, ζηεπηυιεκμξ ηαεχξ ημ ηάκεζξ ηδκ ακάβηδ ημο ηυζιμο ηαζ ηδ δφκαιδ ηδξ ροπήξ κα ζηακμπμζεί αοηή ηδκ ακάβηδ ιε ημ ιέζμκ ηδξ έθεζδξ ηαζ ηδξ δζάηνζζδξ. 5. οκέπζζε έπεζηα ιε μπμζμκδήπμηε δζαθμβζζιυ πμο εα κζχζεζξ ηδκ ακάβηδ κα ηάκεζξ. Έπε ζημ αάεμξ ηδξ ζοκείδδζήξ ζμο ηζξ ηνεζξ θέλεζξ: πανά, ζηαεενυηδηα ηαζ ημ πέδζμ.
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
536
Μάξηηνο 1938 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ ΚΏΕ ΤΝΣΡΟΦΒ ΜΟΤ, Αεκ έπς πμθθά κα ζμο πς αοηή ηδ θμνά βζαηί ζμο έδςζα πθήνεζξ ηαζ ιαηνέξ μδδβίεξ ηαζ ανηεηέξ οπμδείλεζξ ζηδκ ηεθεοηαία ιμο ακαημίκςζδ. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ζοκεπίζεζξ κα ηζξ ιεθεηάξ ηαζ κα ελαημθμοεήζεζξ κα ζοθθμβίγεζαζ ηδ ζδιαζία ημοξ ηαζ ηζξ επζπηχζεζξ ημοξ. Τπάνπμοκ ζ‟ αοηέξ πμθθά πμο δεκ είπεξ ημκ ηαζνυ κα αθμιμζχζεζξ, βζαηί ζμο έδςζα πμθθά, λένμκηαξ υηζ ιπμνμφζεξ κα ακηέλεζξ ηδκ πίεζδ ηδξ οπυδεζλήξ ιμο. Έηακεξ ηαθή πνυμδμ ζοκδευιεκμξ ιε ημοξ αδεθθμφξ ζμο ζημκ υιζθμ. Αεκ είκαζ εφημθμ ένβμ κα ενβαζεείξ ζ‟ έκακ υιζθμ πμο έπεζ θεζημονβήζεζ βζα έκα δζάζηδια ηζ έπεζ ήδδ επζηφπεζ έκα ααειυ οπμηεζιεκζηήξ μθμηθήνςζδξ, αθθά μζ αδεθθμί ζμο ζημκ υιζθμ ανίζημκηαζ ημκηά ζμο ηαζ δ ζοκείδδζδ αοημφ ημο βεβμκυημξ αολάκεζ ζηαεενά ζημ κμο ζμο. Μπμνεί κα ζε αμδεήζεζ ηαζ κα ζοιπθδνχζεζ ηζξ πθδνμθμνίεξ πμο δυεδηακ ζηδκ πνχηδ ζμο πνμζςπζηή μδδβία, ακ οπμδείηκοα ηα ζδιεία επαθήξ δζα ηςκ μπμίςκ ενβάγμκηαζ πνςηανπζηά δ ροπή ηζ δ πνμζςπζηυηδηά ζμο: 1. ‟ αοηή ηδκ εκζάνηςζδ ημ εβχ ή δ ροπή ζμο επζδζχηεζ κα εηθναζεεί δζα ημο αζηνζημφ ζμο ζχιαημξ. Δθεί ανίζηεηαζ βζα ζέκα δ βναιιή ηδξ εθάπζζηδξ ακηίζηαζδξ. Ώοηή δ εδναζςιέκδ επαθή εα ιεημοζζχζεζ βμνβά ηδκ έηηδ αηηζκζηή αθμζίςζδ ζε παβηυζιζα ηαζ ιδ επζηνζηζηή αβάπδ. Θα ζμο δχζεζ υ,ηζ εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς μνζγυκηζα πενζεηηζηυηδηα ηαεχξ ηαζ ηαηαηυνοθδ πνμζήθςζδ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. 2. Δ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ζμο είκαζ εζηζαζιέκδ ζημκ έαδμιμ αηηζκζηυ ζμο εβηέθαθμ. Ώοηυ ζμο δίκεζ ηδ δφκαιδ κα ζπεδζάγεζξ, κα μνβακχκεζξ ηζ αηυιδ ηδ δφκαιδ κα δίκεζξ ιμνθή ζηζξ ζδέεξ. οθθμβίζμο επίζδξ ζ‟ αοηυ. Θα ήεεθα κα επζζηήζς λακά ηδκ πνμζμπή ζμο ζηζξ ηνεζξ θέλεζξ ηθεζδζά, Υανά, ηαεενυηδηα ηαζ ημ πέδζμ· ημκ πεναζιέκμ πνυκμ πανμοζζάζεδηακ πμθθέξ πενζπηχζεζξ ζηζξ μπμίεξ μ Ανυιμξ ηδξ Υανάξ οπήνλε δφζημθμξ βζα κα ημκ αημθμοεήζεζξ. Κζ υιςξ είκαζ έκα απυ ηα ακαβηαία παναηηδνζζηζηά ηδξ ιαεδηείαξ πμο μδδβμφκ ζε ροπζηή δφκαιδ· είκαζ ιζα μοζζχδδξ πμζυηδηα βζα υθμοξ εηείκμοξ ημοξ ακενχπμοξ δεφηενδξ αηηίκαξ πμο είκαζ ζδζαίηενα πνμζακαημθζζιέκμζ κα ααδίζμοκ, ζε ηάπμζα ιεθθμκηζηή πνμκμθμβία ηαζ ιεηά ηδ ιφδζδ, ημ δφζημθμ δνυιμ υθςκ ηςκ παβηυζιζςκ ζςηήνςκ. Βίκαζ πμθφηζιδ βζα ζέκα δ δζάηνζζδ ιεηαλφ ελφο Παβηυζιζμο ςηήνα ηαζ ησλ παβηυζιζςκ ζςηήνςκ. μο έδςζα εδχ έκα ααεζά εζςηενζηυ οπαζκζβιυ. Δ ζηαεενυηδηα πμο είκαζ δ δφκαιδ κα ζηέηεζξ αιεηαηίκδημξ ζημ ηέκηνμ ημο πενζαάθθμκηυξ ζμο ηαζ ζημ ιέζμ ιεηαααθθυιεκςκ ζοκεδηχκ, εα δμηζιαζεεί ιέζα ζμο αοηυ ημ πνυκμ. Δ ροπή ζμο ζε πνμηαθεί κα οπμζηείξ αοηή ηδ δμηζιαζία. ηακ θμζπυκ πανμοζζαζεεί δ ακάβηδ βζα ήνειδ ηζ ζζμννμπδιέκδ δφκαιδ ηζ ένεμοκ εηείκεξ μζ ζηζβιέξ υπμο δ ζζπονή δνάζδ θαίκεηαζ επζεοιδηή ή δ αίαζδ δζαιανηονία ή ηα θυβζα ηνίκμκηαζ ςθέθζια, κα ζηαεείξ ιε ζηαεενυηδηα ηαζ κα εοιάζαζ ηδκ ακάβηδ βζα
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
537
εοζηάεεζα, βζα οπμιμκή ηαζ ηδκ επζεοιία κα ακαιέκεζξ ηδ ζςζηή οπυδεζλδ ημο δνυιμο πμο εα πάνεζξ ηαζ ηδκ ακάβηδ βζα μιζθία ή βζα ζζςπή. Ώοηή δ ακαιμκή εα αθθάλεζ ζοπκά ηδκ ηαηεφεοκζδ ηδξ πνυεεζήξ ζμο ηαζ ηυηε ηαιζά δνάζδ δε εα ακαθδθεεί εηηυξ απυ ηδ ζηαεενή υναζδ πμο αθέπεζ ηδκ εζχηενδ πθεονά ηζ υπζ ημ ελςηενζηυ βεβμκυξ. Πμνεφζμο, αδεθθέ ιμο, εκ εζνήκδ ηαζ ιάεε εη κέμο ηδ ζοκηνμθζηυηδηα ηδξ Ώηναπμφ. Φεβξνπάξηνο 1939 ΏΑΒΛΦΒ ΜΟΤ, Δ έκηαζδ ημο θυαμο είκαζ ιεβάθδ ζημκ ηυζιμ ζήιενα. Οζ άκενςπμζ πακημφ γμοκ ηάης απυ ιεβάθδ πίεζδ. Μδκ λεπκάξ υηζ είκαζ μζ ιίγνη ζε ηάεε πχνα (ηζ υηακ θές “ζε ηάεε πχνα” δεκ ηάκς ελαίνεζδ) πμο πνμηαθμφκ ημ παβηυζιζμ ηαηυ. Ώθθά εα ήεεθα κα εοιάζαζ επίζδξ υηζ δ εέθδζδ ηςκ ιαγχκ ηςκ ακενχπςκ, εηηυξ ακ παναπθακάηαζ, είκαζ πνμξ ημ ηαθυ ηαζ ηδκ ηαηακυδζδ. Μζθχ εδχ ζπεηζηά ιε ηζξ παβηυζιζεξ οπμεέζεζξ. Μείκε θμζπυκ ζηαεενυξ ηαζ ιδκ επζηνέπεζξ ζε ζηέρεζξ ιίζμοξ ηαζ θυαμο κα ανμοκ θζθμλεκία ζημ κμο ζμο. ηάζμο ζηαεενά βζα ημ ηαθυ, ακαγδηχκηαξ ημ ζε υθμοξ ημοξ θαμφξ ηαζ ηζξ θοθέξ, επζγδηχκηαξ έηζζ κα δζμβηχζεζξ ηδκ ακενπυιεκδ παθίννμζα εηείκςκ πμο επζδζχημοκ μνεέξ ακενχπζκεξ ζπέζεζξ, λένμκηαξ υηζ δ δφκαιδ ηδξ αβάπδξ υηακ εηθνάγεηαζ μνεά είκαζ ιεβάθδ ηαζ είκαζ – αοηή ηδκ επμπή – μ ιυκμξ πανάβμκηαξ πμο ιπμνεί κα ελμοδεηενχζεζ ημ ιίζμξ. πεηζηά ιε ημ ζδιείμ αοηυ εα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζμο ζηζξ μδδβίεξ πμο δυεδηακ ζηδκ D.I.J., βζαηί ζ‟ αοηέξ ακαθένμιαζ ζηδκ μιμζυηδηα ηςκ πνμαθδιάηςκ ζμο ιε ηα δζηά ηδξ ηαζ ιε εηείκα ημο D.Δ.ΐ. Μπμνείξ ιέζς αοηήξ ηδξ μιμζυηδηαξ (πμο πνμηαθείηαζ απυ ηδκ μιμζυηδηα ηςκ αηηίκςκ ζαξ) κα εκδοκαιχζεηε ηαζ κα εκζζπφζεηε μ έκαξ ημκ άθθμ ηαζ κα δδιζμονβήζεηε ιζα ηνζπθή ιμκάδα εκένβεζαξ πμο εα οπδνεηήζεζ ημοξ αδεθθμφξ ζαξ ζημκ υιζθμ. Βζείξ μζ ηνεζξ ιπμνείηε απυ μνζζιέκεξ απυρεζξ κα δζαθμβίγεζεε ιαγί ηάεε ιένα. Θα ήεεθα κα ζμο γδηήζς κα ακαθάαεζξ ζακ εζδζηυ ένβμ ζμο ημ εέια πμο ζήιενα ζ‟ εκδζαθένεζ ηυζμ πμθφ – ηδκ ζδέα ημο εακάημο ηαζ ηδκ απυδεζλδ ημο βεβμκυημξ ηδξ αεακαζίαξ. Δ επζαίςζδ, αδεθθέ ιμο, έπεζ απμδεζπεεί. Ώοηυ οπήνλε ημ ιεβάθμ ένβμ ηζ δ πναβιαηζηή επίηεολδ ηδξ πκεοιαηζζηζηήξ ηίκδζδξ ζ‟ υθμ ημκ ηυζιμ. Δ αεακαζία ςζηυζμ δεκ έπεζ απμδεζπεεί. ηακ ειααεφκεζξ πεναζηένς ζημ εέια, πνμζεββίγμκηάξ ημ ιε πανά ηαζ ιε πκεφια οπδνεζίαξ, εα ζμο δχζς ανβυηενα ιενζηέξ ζδέεξ πάκς ζηζξ μπμίεξ εα ιπμνμφζεξ κα ενβαζεείξ. Αε εα ημ ηάκς ηχνα βζαηί εέθς κα δζααάζεζξ ηαζ κα ζηεθεείξ ιε ιεβαθφηενδ δζαφβεζα υναζδξ ηαζ ιε ηαεανυηενδ ακηίθδρδ ηζ είκαζ αοηυ πμο επζδζχηεζξ κ‟ ακαθάαεζξ. Έκαξ θυβμξ πμο ιπμνείξ κα ηάκεζξ αοηυ ημ ένβμ είκαζ υηζ υθεξ ζμο μζ αηηίκεξ ανίζημκηαζ πάκς ζηδ βναιιή ηδξ δυιδζδξ ηαζ ηδξ ενδζηείαξ. Μπμνείξ θμζπυκ κα πνμζεββίζεζξ ηδ ζηδκή ι‟ έκακ πμθφ πζμ απμζπαζιέκμ ηνυπμ, πανά ακ μζ αηηίκεξ ζμο ήηακ ηαεανά κμδηζηέξ ή πάκς ζηδ βναιιή ηδξ πνχηδξ αηηίκαξ πμο είκαζ δ αηηίκα πμο επζθένεζ πάκημηε απυζονζδ ηζ αθαίνεζδ ηαζ είκαζ δ αηηίκα ημο ηαηαζηνμθέα ή ημο εακάημο. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Τπάνπεζ ιζα ζπέζδ ηδξ πνχηδξ αηηζκζηήξ υρδξ πμο είκαζ
ΠΡΟΧΠΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Δ ΜΑΘΖΣΔ
538
εέθδζδ ηζ εηείκδξ ημο εακάημο. Ο εάκαημξ είκαζ ηχνα ημ απμηέθεζια ηδξ εέθδζδξ ηδξ ροπήξ. Σεθζηά πνέπεζ κα είκαζ ημ απμηέθεζια ηδξ εκςιέκδξ εέθδζδξ ηδξ ροπήξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ υηακ ζοιαεί αοηυ δε εα οπάνπεζ μ θυαμξ ημο εακάημο. οθθμβίζμο επίζδξ ζ‟ αοηυ. Έκα απυ ηα πνμαθήιαηά ζμο ζπεηζηά ιε ηάεε πκεοιαηζηυ ηαζ δζαθμβζζηζηυ ένβμ είκαζ κα απμθεφβεζξ κα βίκεζαζ οπεναμθζηά αθδνδιέκμξ· δ πκεοιαηζηή επίηεολδ βζα ζέκα ζ‟ αοηή ηδ γςή εα έθεεζ ιε ηδκ ακάιεζλδ ημο ακχηαημο δοκαημφ ζδιείμο πκεοιαηζηήξ ακαβκχνζζδξ ιε ημ θςηζζιέκμ ζμο κμο ηαζ ιε ηδ θοζζηή εβηεθαθζηή ζμο ζοκείδδζδ. Ο ααζζηυξ ηυκμξ ηδξ επίηεολδξ αοηήξ είκαζ αέααζα δ εοεοβνάιιζζδ. Έπε αοηή ηδ ζηέρδ ηδξ εοεοβνάιιζζδξ ζηδ ζοκείδδζή ζμο ηαεχξ πνμπςνείξ ζημκ αηυθμοεμ δζαθμβζζιυ: 1. Ήπδζε ηδκ Εενή Λέλδ αημοζηά, εεςνχκηαξ ημκ εαοηυ ζμο ζακ ημ θοζζηυ άκενςπμ ηαζ δζαηδνχκηαξ ηδ ζηέρδ ημο θοζζημφ ζοκημκζζιμφ. Αζάθεζιια ζημ μπμίμ ακαπκέεζξ έλζ θμνέξ ανβά ηαζ ααεζά, ζηεπηυιεκμξ ηαεχξ ημ ηάκεζξ ημ ζοκημκζζιυ. 2. Ήπδζε έπεζηα ιδ αημοζηά ηδκ Εενή Λέλδ, εεςνχκηαξ ημκ εαοηυ ζμο ζακ ημκ αζηνζημ-ζοκαζζεδιαηζηυ άκενςπμ, ζοβηναηχκηαξ ηαεχξ ημ ηάκεζξ ηδ ζηέρδ ημο ελαβκζζιμφ ηαζ ηδξ ιεημοζίςζδξ ηδξ επζεοιίαξ. Αζάθεζιια υπμο επζδζχηεζξ μνζζηζηά κα ακορχζεζξ πζμ ρδθά ηδ ζοκείδδζή ζμο ηζ εκχ ημ ηάκεζξ αοηυ παίνκεζξ επηά ααεζέξ ηαζ ανβέξ ακαπκμέξ. 3. Ήπδζε λακά ηδκ Εενή Λέλδ ιδ αημοζηά, ζοθθμβζγυιεκμξ αοηή ηδ θμνά ημ κμο ζακ ακαηθαζηήνα ημο θςηυξ ηδξ ροπήξ ηαζ πνμζπαεχκηαξ κα ηναηήζεζξ ημ κμο ζηαεενά ζ‟ αοηυ ημ θςξ. Αζάθεζιια ζημ μπμίμ ακαηείκεζξ ζηδκ ροπζηή ζοκείδδζδ εκχ παίνκεζξ δέηα ιαηνέξ ηζ ανβέξ ακαπκμέξ, ορχκμκηαξ ηδ ζοκείδδζή ζμο υζμ πζμ ρδθά ιπμνείξ. 4. Ήπδζε ηδκ Εενή Λέλδ αοηή ηδ θμνά ζακ ροπή, ακηζθαιαακυιεκμξ υηζ δ πνμζμπή ηδξ ροπήξ είκαζ ζηναιιέκδ μνζζηζηά πνμξ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηζ υηζ επζδζχηεζ κα εθέβλεζ ηαζ κα ηονζανπήζεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα. ηακ παίνκεζξ ηδκ ανβή ακαπκμή, πνμζπάεδζε κα ηάεεζαζ εοεοηεκήξ πςνίξ έκηαζδ ηαζ θνυκηζζε χζηε πμηέ, εκυζς εζζπκέεζξ, κα ιδ θμοζηχκεζξ ημ οπμβάζηνζμ, αθθά κα ημ ηναηάξ ηνααδβιέκμ πνμξ ηδ ζπμκδοθζηή ζηήθδ ηάης απ‟ ημ δζάθναβια. Δ εοθμβία ιμο ανίζηεηαζ πάκς ζμο, αδεθθέ ιμο. ‟ αοηέξ ηζξ δφζημθεξ ιένεξ εοιήζμο ιε πανά υηζ δ Εενανπία ηςκ πκεοιαηζηχκ δοκάιεςκ ζηέθεη. ΔΜΒΕΧΔ: Ο καζεηήο απηφο είλαη πηζαλφλ αθφκε ελεξγφο ζην Άζξακ ηνπ Θηβεηαλνχ θαη θνληά ζ’ Απηφλ, αιιά έρεη εμαθαληζζεί ζην ράνο ηνπ Δπξσπατθνχ πνιέκνπ.
ΣΡΕΣO ΣΜΔΜΏ ΣΑ ΔΞΙ ΣΑΓΙΑ ΣΗ ΜΑΘΗΣΔΙΑ
ΣΑ ΔΞΙ ΣΑΓΙΑ ΣΗ ΜΑΘΗΣΔΙΑ ΔΙΑΓΧΓΙΚΔ ΗΜΔΙΧΔΙ 1. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ μ ιαεδηήξ ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ δζαιέζμο εκυξ άθθμο ηζέθα ζημ θοζζηυ πεδίμ. Ώοηυ είκαζ ημ ζηάδζμ ηδξ “Μζηνήξ Μαεδηείαξ”. 2. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ έκαξ ακχηενμξ ιαεδηήξ δζεοεφκεζ ημκ ηζέθα απ‟ ημ εβςζηυ επίπεδμ. Ώοηυ ημ ζηάδζμ μκμιάγεηαζ έκαξ “Σζέθα ζημ Φςξ”. 3. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ ακάθμβα ιε ηδκ ακάβηδ μ Αζδάζηαθμξ ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημκ ηζέθα δζαιέζμο: α. Μζαξ γςδνήξ μκεζνζηήξ ειπεζνίαξ. α. Μζαξ ζοιαμθζηήξ δζδαζηαθίαξ. β. Σδξ πνδζζιμπμίδζδξ ιζαξ ζηεπημιμνθήξ ημο Αζδαζηάθμο. δ. Μζαξ επαθήξ ζημ δζαθμβζζιυ. ε. Μζαξ ζοβηεηνζιέκδξ ακάικδζδξ ηδξ ζοκέκηεολδξ ζημ Άζναι ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηυ είκαζ ζαθχξ ημ ζηάδζμ ημο Ώπμδεβιέκμο Μαεδηή. 4. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ έπμκηαξ δείλεζ ηδ ζμθία ημο ζημ ένβμ ηαζ ηδκ εηηίιδζή ημο ημο πνμαθήιαημξ ημο Αζδαζηάθμο, μ ηζέθα δζδάζηεηαζ πχξ (ζε επείβμοζεξ ακάβηεξ) κα πνμζεθηφεζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο ηζ έηζζ κα ακηθεί απυ ηδ δφκαιδ, ηδ βκχζδ ηαζ ηδ ζοιαμοθή Σμο. Βίκαζ έκα ζηζβιζαίμ βεβμκυξ ηαζ δεκ απαζπμθεί ζπεδυκ ηαευθμο ημ πνυκμ ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηυ ημ ζηάδζμ έπεζ ημ ζδζάγμκ υκμια ημο “Σζέθα πάκς ζημ Νήια” ή ζμοηνάηια. 5. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ επζηνέπεηαζ ζημκ ηζέθα κα βκςνίζεζ ηδ ιέεμδμ ιε ηδκ μπμία ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ έκακ ηναδαζιυ ηαζ ιζα ηθήζδ πμο ημο δίκεζ ημ δζηαίςια ιζαξ ζοκέκηεολδξ ιε ημ Αζδάζηαθμ. Ώοηυ επζηνέπεηαζ ιυκμ ζ‟ εηείκμοξ ημοξ έιπζζημοξ ηζέθα ζημοξ μπμίμοξ ιπμνεί ηακείξ κα ααζζζηεί υηζ δε εα πνδζζιμπμζήζμοκ ηδ βκχζδ βζα μηζδήπμηε άθθμ εηηυξ απυ ηδκ ακάβηδ ημο ένβμο· ηαιζά πνμζςπζηή αζηία ή ζηεκμπχνζα δεκ πνέπεζ κα ημοξ παναηζκήζεζ κα ηδ πνδζζιμπμζήζμοκ. ημ ζηάδζμ αοηυ μ ηζέθα μκμιάγεηαζ “εηείκμξ ιέζα ζηδκ αφνα”. 6. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ μ ηζέθα ιπμνεί κα πθδζζάζεζ ημ αοηί ημο Αζδαζηάθμο ημο μπμζαδήπμηε ζηζβιή. ΐνίζηεηαζ πάκηα ζε ζηεκή επαθή. Βίκαζ ημ ζηάδζμ υπμο μ ηζέθα πνμεημζιάγεηαζ ζαθχξ βζα ιζα άιεζδ ιφδζδ ή έπμκηαξ θάαεζ ηδ ιφδζδ, ημο ακαηίεεηαζ εζδζηή ενβαζία ζε ζοκενβαζία ιε ημ Αζδάζηαθυ ημο. Ο ηζέθα ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ πενζβνάθεηαζ ζακ “εηείκμξ ιέζα ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο ημο”. Τπάνπεζ έκα ιεηαβεκέζηενμ ζηάδζμ αηυιδ ζηεκυηενδξ ηαφηζζδξ υπμο οπάνπεζ ιζα ζοβπχκεοζδ ηςκ Φχηςκ, αθθά δεκ οπάνπεζ επανηήξ πανάθναζδ ηςκ υνςκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα ηαθφρμοκ ημ υκμια. Σα έλζ ζηάδζα πμο πνμακαθέναιε έπμοκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
542
παναθναζεεί βζα ηδ Αοηζηή ηαηακυδζδ ηαζ δεκ πνέπεζ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ κα εεςνμφκηαζ ζακ ιεηάθναζδ ηςκ ανπαίςκ υνςκ. ΒΞΕ ΛΒΞΒΕ ΓΕΏ ΜΏΘΔΣΒ
1. Ώκάικδζδ πμο ηαηαθήβεζ ζε ζοβηέκηνςζδ. 2. Ώκηαπυηνζζδ πμο ηαηαθήβεζ ζε ιζα αθθδθεκένβεζα ιεηαλφ ακχηενμο ηαζ ηαηχηενμο. 3. Ώηηζκμαμθία πμο ηαηαθήβεζ ζε ιζα εηθχκδζδ. 4. Ώκαπκμή πμο ηαηαθήβεζ ζε δδιζμονβζηυ ένβμ. 5. Βπακέκςζδ πμο ηαηαθήβεζ ζηδκ εκμπμίδζδ. 6. Ώκαπνμζακαημθζζιυξ πμο ηαηαθήβεζ ζηδκ ηαεανή υναζδ ημο πεδίμο. Δ ΜΒΣΏΡΕΧΔ ΣΧΝ ΠΒΝΣΒ ΏΝΘΡΧΠΕΝΧΝ ΣΏΑΕΧΝ
ηάδην Η. Δ γςή ακαννζπήεδηε ρδθά ζηδκ ηθίιαηα ιε ηδκ ηαεδιενζκή πνήζδ ηδξ ιμνθήξ. Αζα ηςκ ηαηχηενςκ ηνζχκ, ιε αναδεία πνυμδμ, δζακφεδηε ημ ιαηνφ ιμκμπάηζ. Μζα άθθδ πυνηα ζηέηεζ ηχνα ακμζηηή. Ώκηδπμφκ ηα θυβζα: “Πένκα ζημ δνυιμ ηδξ πναβιαηζηήξ επζεοιίαξ”. Δ γςή πμο λένεζ ημκ εαοηυ ηδξ ιυκμ ζακ ιμνθή, ζηεπάγεηαζ ιε γςδνυ ενοενυ, ημ ενοενυ ηδξ βκςζηήξ επζεοιίαξ ηαζ ιε ημ ενοενυ υθεξ μζ πμεδηέξ ιμνθέξ πνμζεββίγμκηαζ, ανπάγμκηαζ ηαζ ηναηζμφκηαζ, πνδζζιμπμζμφκηαζ ηζ απμννίπημκηαζ, χζπμο ημ ενοενυ αθθάλεζ ζε νυδζκμ ηαζ ημ νυδζκμ ζε ςπνυηαημ νυδζκμ ηζ αοηυ ζε θεοηυ. Συηε ακείγεζ ημ αβκυ θεοηυ νυδμ ηδξ γςήξ. Σμ ιζηνμζημπζηυ νυδμ ηδξ γχζαξ γςήξ θαίκεηαζ ζακ ιπμοιπμφηζ· υπζ αηυιδ ημ ηέθεζα ακμζπηυ άκεμξ.
ηάδην ΗΗ. Δ εζηυκα αθθάγεζ ιμνθή. Μζα άθθδ θςκή πμο ένπεηαζ απυ ημκηά, εηζημιίγεζ ιζα άθθδ θνάζδ. Δ γςή ζοκεπίγεζ ημ δνυιμ ηδξ. “Μπεξ ζημκ ηάιπμ πμο παίγμοκ ηα παζδζά ηαζ πάνε ιένμξ ζημ παζπκίδζ ημοξ.” Ώθοπκζζιέκδ ζημ παζπκίδζ ηδξ γςήξ, δ ροπή πενκά απ‟ ηδκ πφθδ. Ο ηάιπμξ είκαζ πνάζζκμξ ηαζ ζηδκ πθαηζά ημο έηηαζδ μζ πμθθέξ ιμνθέξ ηδξ ιίαξ ηζκμφιεκδξ Γςήξ δζαζηεδάγμοκ· βκέεμοκ ημ πμνυ ηδξ γςήξ, ηζξ πμθθέξ ζπεδζαζιέκεξ ιμνθέξ πμο παίνκεζ μ Θευξ. Δ ροπή ιπαίκεζ “ζημ ζηίαμ ημο Κονίμο” ηζ εηεί παίγεζ ιέπνζ κα δεζ ημ αζηένζ ιε ηζξ πέκηε θαιπενέξ ημνοθέξ ηαζ πεζ: “Σμ Άζηνμ ιμο”.
ηάδην ΗΗΗ. Ο δνυιμξ ηδξ ηυηηζκδξ επζεοιίαξ απμηοβπάκεζ. Υάκεζ ηδ ζαβήκδ ημο. Σμ βήπεδμ ηςκ οζχκ ημο Θεμφ δεκ είκαζ πζα εθηοζηζηυ. Δ θςκή πμο δφμ θμνέξ ακηήπδζε απ‟ ημκ ηυζιμ ηδξ ιμνθήξ, δπεί ηχνα ζηδκ ηανδζά. Ένπεηαζ δ πνυηθδζδ: “Ώπυδεζλε ηδ δζηή ζμο αλία. Πάνε ηδκ πμνημηαθζά ιπάθα ημο απμηθεζζηζημφ ζμο ζημπμφ”. Ώκηαπμηνζκυιεκδ ζηδκ εηπειθεείζα θέλδ, δ γχζα ροπή, αοεζζιέκδ ζηδ ιμνθή, ακαδφεηαζ απυ ηζξ πμθθέξ ιμνθέξ ηαζ ζιζθεφεζ ημκ πνμξ ηα ειπνυξ δνυιμ ηδξ. Ένπεηαζ μ δνυιμξ ημο ηαηαζηνμθέα, ημο δμιδηή ηαζ λακά ημο παθαζηή ηςκ ιμνθχκ. Οζ ζπαζιέκεξ ιμνθέξ δεκ έπμοκ ηδ δφκαιδ κα ζηακμπμζήζμοκ. Δ ιμνθή ηδξ ίδζαξ ηδξ ροπήξ είκαζ πζα δ ιεβάθδ επζεοιία ηζ έηζζ αημθμοεεί δ είζμδμξ ζημ ζηίαμ ημο κμο. ιςξ ζ‟ αοηά ηα υκεζνα ηαζ ηζξ θακηαζζχζεζξ ένπεηαζ ηαηά ηαζνμφξ έκα υναια – έκα υναια ηθεζζημφ άκεμοξ θςημφ, ιε ζθζηηά πέηαθα, ενιδηζηά ζθναβζζιέκα, πμο ημο θείπεζ αηυιδ ημ άνςια, υιςξ θμφγεηαζ ζε ροπνυ ηοακμφκ θςξ. Πμνημηαθί ηαζ ηοακμφκ εα ζιίλμοκ ηάπμζα ιαηνζκή επμπή, αθθά δ ιένα αοηή ανβεί. Σμ ζιίλζιυ ημοξ θμφγεζ ημ ιπμοιπμφηζ ζημ θςξ ηαζ θένκεζ ημ ιεθθμκηζηυ άκμζβια. Σμ θςξ αξ θάιρεζ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
543
ηάδην IV. Μέζα ζημ ζημηάδζ πνμπςνεί δ γςή. Μζα δζαθμνεηζηή θςκή θαίκεηαζ κ‟ ακηδπεί. “Μπεξ ζηδ ζπδθζά ηαζ ανεξ ημοξ δζημφξ ζμο· πενπάηα ζημ ζημηάδζ ηαζ ζημ ηεθάθζ ζμο ηνάηα ιζα ακαιιέκδ θοπκία.” Δ ζπδθζά είκαζ ζημηεζκή ηαζ ιμκαπζηή· είκαζ ροπνή ηαζ ηυπμξ πμθθχκ ήπςκ ηαζ θςκχκ. Οζ θςκέξ ηςκ πμθθχκ οζχκ ημο Θεμφ, πμο αθέεδηακ κα παίγμοκ ζημ ζηίαμ ημο Κονίμο, ηάκμοκ έηηθδζδ βζα θςξ. Δ ζπδθζά είκαζ ιαηνζά ηαζ ζηεκή. Ο αέναξ είκαζ βειάημξ ηαηαπκζά. Ο ήπμξ ημο ηνεπμφιεκμο κενμφ ζοκακηά ημκ μνιδηζηυ ήπμ ημο ακέιμο ηαζ ηδ ζοπκή ανμκηή ημο ηεναοκμφ. Μαηνζά, αιοδνά ηαζ δζαηνζκυιεκμ απκά, θαίκεηαζ έκα ςμεζδέξ άκμζβια, ημ πνχια ημο ηοακμφκ. Ώπθςιέκμξ ζ‟ αοηυ ημ πχνμ ημο ηοακμφ, θαίκεηαζ έκαξ νυδζκμξ ζηαονυξ ηαζ ζημ ηέκηνμ ημο ζηαονμφ, εηεί πμο ζοκακηχκηαζ μζ ηέζζενζξ αναπίμκεξ, έκα νυδμ. ημ πάκς ζηέθμξ θάιπεζ έκα παθθυιεκμ δζαιάκηζ, ιέζα ζ‟ έκα πεκηάηηζκμ αζηένζ. Δ γχζα ροπή πνμπςνεί ζημ ζηαονυ πμο ηδξ θνάγεζ ημ δνυιμ ηδξ γςήξ πμο απμηαθφθεδηε ηαζ είκαζ βκςζηή. Αεκ ακέαδηε αηυιδ ζημ ζηαονυ ηαζ βζαοηυ δεκ ημκ άθδζε πίζς. ιςξ πνμπςνεί ιπνμζηά δ γχζα ροπή, ιε ηα ιάηζα πνμζδθςιέκα ζημ ζηαονυ, ηα αοηζά ακμζηηά ζημοξ μθμθονιμφξ υθςκ ηςκ αδεθθχκ ροπχκ.
ηάδην V. Έλς ζηδκ αηηζκμαυθμ γςή ηαζ ημ θςξ! Δ ζπδθζά έιεζκε πίζς· μ ζηαονυξ ακαηνάπδηε· μ δνυιμξ ιέκεζ ακμζηηυξ. Δ θέλδ δπεί ηαεανή ζημ ηεθάθζ ηζ υπζ ζηδκ ηανδζά. “Μπεξ πάθζ ζημ ζηίαμ ημο Κονίμο ηαζ ηδ θμνά αοηή δζεφεοκε ημοξ αβχκεξ.” Ο δνυιμξ ηδξ δεφηενδξ ζεζνάξ ζηαθζχκ είκαζ θναβιέκμξ ηζ αοηυ ιε πνάλδ ηδξ ίδζαξ ηδξ ροπήξ. Αεκ ηοαενκά πζα υθδ ηδ γςή δ ηυηηζκδ επζεοιία αθθά ηχνα δ ηαεανή ηοακή θθυβα ηαίεζ έκημκα. ημ ηεθεοηαίμ ζηαθί ηδξ θναβιέκδξ μδμφ επζζηνέθεζ ηαζ ηαηεααίκεζ ηα ζηαθζά πνμξ ημ βήπεδμ, ζοκακηχκηαξ κεηνά ηεθφθδ πμο δυιδζε ζε πνμδβμφιεκμ ζηάδζμ, παηχκηαξ πάκς ζε απμννζθεείζεξ ηαζ ηαηεζηναιιέκεξ ιμνθέξ ηζ απθχκμκηαξ ηα πένζα βζα αμήεεζα. ημοξ χιμοξ ηδξ ηάεεηαζ ημ πμοθί ηδξ εζνήκδξ· ζηα πυδζα ηδξ ηα ζακδάθζα ημο αββεθζαθυνμο. Αεκ ήνεε αηυιδ δ πθήνδξ δυλα ηδξ αηηζκμαυθμο γςήξ! Οφηε αηυιδ δ είζμδμξ ζηδκ πακημηζκή εζνήκδ! Τπάνπεζ αηυιδ ημ ένβμ ηαζ δ ακφρςζδ ηςκ ιζηνχκ. ΜΏΘΔΣΒΕΏ ΚΏΕ ΠΟΝΟ “Οζ οζμί ημο Θεμφ, πμο βκςνίγμοκ ηαζ αθέπμοκ ηαζ αημφκ (ηαζ βκςνίγμκηαξ, βκςνίγμοκ υηζ βκςνίγμοκ), οπμιέκμοκ ημκ πυκμ ημο ζοκεζδδημφ πενζμνζζιμφ. ΐαεζά ζηα ιφπζα ηδξ ζοκεζδδηήξ φπανλδξ δ παιέκδ ημοξ ηαηάζηαζδ εθεοεενίαξ ηνχεζ ζακ έθημξ. Δ μδφκδ, δ αννχζηζα, δ θηχπεζα ηαζ δ απχθεζα ημζηάγμκηαζ ζακ ηέημζεξ ηαζ απ‟ αοηέξ ελεβείνεηαζ ηάεε οζυξ ημο Θεμφ. Ξένεζ υηζ ιέζα ημο, υπςξ ήηακ ηάπμηε πνζκ εζζέθεεζ αζπιάθςημξ ζηδ ιμνθή, δε βκχνζγε ημκ πυκμ. Δ αννχζηζα ηζ μ εάκαημξ, δ θεμνά ηαζ δ κυζμξ, δεκ ημκ άββζγακ. Σα πθμφηδ ημο ζφιπακημξ ήηακ δζηά ημο ηαζ ηίπμηε δε βκχνζγε βζα ηδκ απχθεζα. “Οζ γςέξ πμο εζζένπμκηαζ ζηδ ιμνθή ιαγί ιε ηζξ αοημζοκείδδηεξ ιμνθέξ, μζ ληεβατθέο γςέξ πμο δμιμφκ ηζξ ιμνθέξ ζηζξ μπμίεξ εκμζημφκ υθμζ μζ οζμί ημο Θεμφ, δε βκςνίγμοκ ημκ πυκμ ή ηδκ απχθεζα ή ηδ θηχπεζα. Δ ιμνθή παναηιάγεζ, μζ άθθεξ ιμνθέξ απμζφνμκηαζ ηζ αοηυ πμο πνεζάγεηαζ βζα κα ενέρεζ ηαζ κα δζαηδνήζεζ δοκαηυ ημ ελςηενζηυ, θείπεζ. Ώθθά επεζδή θείπεζ επίζδξ δ εέθδζδ ηαζ δ ζπεδζαζιέκδ πνυεεζδ, δε κζχεμοκ εκυπθδζδ ηαζ δε βκςνίγμοκ ζαθή ελέβενζδ.”
Μζα θέλδ βζα ημκ πυκμ εα είπε ηδ εέζδ ηδξ εδχ, ιμθμκυηζ δεκ έπς ηίπμηε κα ημζκμπμζήζς ιε δοζκυδηδ θφζδ ζπεηζηά ιε ηδκ ελέθζλδ ηδξ ακενχπζκδξ ζενανπίαξ ιε ημ ιέζμκ ημο πυκμο. Οζ ληέβα δεκ οπμθένμοκ απυ πυκμ υπςξ ημ ακενχπζκμ βέκμξ. Δ ζοπκυηδηα ημο νοειμφ ημοξ είκαζ ζηαεενυηενδ ηζ υιςξ ζφιθςκδ ιε ημ Νυιμ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
544
Μαεαίκμοκ ιε ηδκ εθανιμβή ζημ ένβμ ηδξ δυιδζδξ ηαζ ιε ηδκ εκζςιάηςζδ ζηδ ιμνθή εηείκμο πμο δμιήεδηε. Ώκαπηφζζμκηαζ ιε ηδκ εηηίιδζδ ηαζ ηδ πανά ζηζξ ιμνθέξ πμο δμιήεδηακ ηαζ ζημ ένβμ πμο εηπθδνχεδηε. Οζ ληέβα δμιμφκ ηαζ δ ακενςπυηδηα ζπάγεζ ηαζ ιε ηδ ζοκηνζαή ηςκ ιμνθχκ μ άκενςπμξ ιαεαίκεζ ιέζς ηδξ δοζανέζηεζαξ. Έηζζ επζηοβπάκεηαζ δ ζοκαίκεζδ ζημ ένβμ ηςκ ιεβάθςκ Αμιδηχκ. Πυκμξ είκαζ εηείκμξ μ ακμδζηυξ αβχκαξ δζαιέζμο ηδξ φθδξ πμο πνμζβεζχκεζ ημκ άκενςπμ ζηα Πυδζα ημο Λυβμο· πυκμξ είκαζ δ αημθμφεδζδ ηδξ βναιιήξ ηδξ ιέβζζηδξ ακηίζηαζδξ ηαζ ςξ εη ημφημο δ πνμζέββζζδ ζηδκ ημνοθή ημο αμοκμφ· πυκμξ είκαζ μ ενοιιαηζζιυξ ηδξ ιμνθήξ ηαζ δ πνμζέββζζδ ημο εζχηενμο πονυξ· πυκμξ είκαζ ημ ρφπμξ ηδξ απμιυκςζδξ πμο μδδβεί ζηδ εένιδ ημο ηεκηνζημφ Δθίμο· πυκμξ είκαζ ημ ηάρζιμ ζηδκ ηάιζκμ βζα κα ιπμνέζμοιε ηεθζηά κα βκςνίζμοιε ηδκ ροπνυηδηα ημο φδαημξ ηδξ γςήξ· πυκμξ είκαζ ημ ηαλίδζ ζηδ ιαηνζκή πχνα, πμο ηαηαθήβεζ ζημ ηαθςζυνζζια ζημκ Οίημ ημο Παηνυξ· πυκμξ είκαζ δ πθάκδ ηδξ απμηήνολδξ ημο Παηνυξ, πμο μδδβεί ημκ άζςημ ηαηεοεείακ ζηδκ ηανδζά ημο Παηνυξ· πυκμξ είκαζ μ ζηαονυξ ηδξ έζπαηδξ απχθεζαξ, πμο λακαδίκεζ ηα πθμφηδ ηδξ αζχκζαξ αθεμκίαξ· πυκμξ είκαζ ημ ιαζηίβζμ πμο μδδβεί ημκ αβςκζγυιεκμ μζημδυιμ κα θένεζ ζε πθήνδ ηεθεζυηδηα ημ ηηίζζιμ ημο Ναμφ. Οζ πνήζεζξ ημο πυκμο είκαζ πμθθέξ ηαζ μδδβμφκ ηδκ ακενχπζκδ ροπή απυ ημ ζημηάδζ ζημ θςξ, απυ ηα δεζιά ζηδκ απεθεοεένςζδ, απυ ηδκ αβςκία ζηδκ εζνήκδ. Ώοηή δ εζνήκδ, αοηυ ημ θςξ ηζ αοηή δ απεθεοεένςζδ ιαγί ιε ηδ δζεοεεηδιέκδ ανιμκία ημο ηυζιμο είκαζ βζα υθμοξ ημοξ οζμφξ ηςκ ακενχπςκ. ΏΠΟ ΣΟ ΏΡΥΏΕΟ ΥΟΛΕΟ “Σα ηαηαπνατκηζηά φδαηα ρφπμοκ. Φένκμοκ αναδέςξ ακαημφθζζδ, αθαζνχκηαξ ηδ ιμνθή απυ ηαεεηί πμο ιπμνεί κ‟ αββζπεεί. Ο ηνμιχδδξ πονεηυξ ηδξ απυ ιαηνμφ ηαηαπζεζιέκδξ επζεοιίαξ οπμπςνεί απ‟ ημ ροηηζηυ νεφια. Όδςν ηαζ πυκμξ ελμοδεηενχκμκηαζ αιμζααία. Μαηνά είκαζ δ δζαδζηαζία ημο ροηηζημφ νεφιαημξ. “Σμ ηαίμκ πον απμδεζιεφεζ ηαεεηί πμο θνάγεζ ημ δνυιμ ηδξ γςήξ. Δ εοδαζιμκία ένπεηαζ ηζ αημθμοεεί ημ πον, υπςξ ημ πον ηα φδαηα. Όδςν ηαζ πον ζιίβμοκ ηαζ πνμηαθμφκ ηδ ιεβάθδ Πθάκδ. Πανάβμοκ μιίπθδ ηαζ ηαηαπκζά ηαζ αηιυ ηαζ ευνοαμ, ζοβηαθφπημκηαξ ημ Φςξ, ηνφαμκηαξ ηδκ Ώθήεεζα ηαζ απμηθείμκηαξ ημκ Ήθζμ. “Σμ πον ηαίεζ αίαζα. Πυκμξ ηαζ φδαηα ελαθακίγμκηαζ. Φφπμξ, εενιυηδηα, ημ θςξ ηδξ ιέναξ, δ αηηζκμαμθία ημο ακαηέθθμκημξ δθίμο ηαζ δ ηέθεζα βκχζδ ηδξ Ώθήεεζαξ πνμαάθθμοκ. “Ώοηή είκαζ δ αηναπυξ βζα υθμοξ υζμοξ ακαγδημφκ ημ Φςξ. Πνχηα δ ιμνθή ηζ υθμξ μ πυεμξ ηδξ. Όζηενα μ πυκμξ. Έπεζηα ηα ηαηαπνατκηζηά φδαηα ηαζ δ ειθάκζζδ θίβμο πονυξ. Σμ πον αολάκεζ ηαζ δ εενιυηδηα βίκεηαζ ηυηε εκενβυξ ιέζα ζηδ ιζηνμζημπζηή ζθαίνα ηζ επζηεθεί ημ πφνζκμ ένβμ ηδξ. Βπίζδξ παναηδνείηαζ οβναζία· ποηκή μιίπθδ ηαζ ζημκ πυκμ πνμζηίεεηαζ ιζα εθζαενή ζφβποζδ, βζαηί υζμζ πνδζζιμπμζμφκ ημ πον ημο κμο ζηα ανπζηά ζηάδζα πάκμκηαζ ζ‟ έκα θςξ απαηδθυ. “Άβνζα βίκεηαζ δ εενιυηδηα· έπεζηα ένπεηαζ δ απχθεζα ηδξ δφκαιδξ κα οπμθένμοιε. ηακ ημ ζηάδζμ αοηυ λεπεναζηεί, ένπεηαζ δ θάιρδ ημο ακειπυδζζημο Δθίμο ηαζ ημ ηαεανυ θαιπνυ θςξ ηδξ Ώθήεεζαξ. Βίκαζ δ αηναπυξ πίζς ζημ ηνοθυ ηέκηνμ. “Υνδζζιμπμίδζε ημκ πυκμ. Κάθεζε ημ πον, ς Πνμζηοκδηή ζε ιζα πανάλεκδ ηαζ λέκδ πχνα. Σα φδαηα λεπθέκμοκ ηδ θάζπδ ηαζ ημ αμφνημ ηδξ ακάπηολδξ ηδξ θφζδξ. Σα πονά ηαίκε ηζξ πανειπμδζζηζηέξ ιμνθέξ πμο γδημφκ κα ηαεοζηενήζμοκ ημκ πνμζηοκδηή ηζ έηζζ θένκμοκ απμδέζιεοζδ. Σα γχκηα φδαηα ζακ πμηαιυξ παναζφνμοκ ημκ πνμζηοκδηή ζηδκ Κανδζά ημο Παηνυξ. Σα πονά ηαηαζηνέθμοκ ημκ πέπθμ πμο ηνφαεζ ηδκ ρδ ημο Παηνυξ.”
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
545
Δ ΜΏΘΔΣΒΕΏ ΚΏΕ ΣΟ ΣΒΛΟ ΣΔ
Τπάνπεζ έκαξ πενίενβμξ ηαζ ανπαίμξ Ώηθάκηεζμξ ραθιυξ πμο δε πνδζζιμπμζείηαζ πζα, αθθά ζημοξ ιαηνζκμφξ εηείκμοξ ηαζνμφξ ραθθυηακ απυ ημ ιοδιέκμ πμο έπαζνκε ηδκ ηνίηδ ιφδζδ – ηδκ ημνοθαία ιφδζδ εηείκδξ ηδξ πενζυδμο. Έπεζ ςξ ελήξ. Δ ιεηάθναζδ ηςκ ζοιαυθςκ ιε ηα μπμία ήηακ βναιιέκμξ ηάκεζ ακαπυθεοηηδ ηδκ απχθεζα ημο νοειμφ ηαζ ηδξ ζζπφμξ: “ηέης ιεηαλφ Οονακμφ ηαζ Γδξ! ΐθέπς ημ Θευ· αθέπς ηζξ ιμνθέξ πμο μ Θευξ πήνε. Καζ ηα δφμ ηα ιζζχ. Σίπμηε δε ζδιαίκμοκ βζα ιέκα, βζαηί ημ έκα δεκ ιπμνχ κα ημ θηάζς ηαζ βζα ημ ηαηχηενμ απ‟ ηα δφμ δεκ έπς πζα ηαιζά αβάπδ. “πίγμιαζ. Σμ Υχνμ ηαζ ηδ Γςή ημο δεκ ιπμνχ κα ηα βκςνίζς ηζ έηζζ δεκ ηα εέθς. Σμ Υνυκμ ηαζ ηζξ ιονζάδεξ ιμνθέξ ημο ηα λένς ηαθά. Κνέιμιαζ ιεηέςνμξ ιεηαλφ ηςκ δφμ, πςνίξ κα επζεοιχ ηακέκακ. “Ο Θευξ απ‟ ηα φρδ ημο Οονακμφ ιζθά. Μζα αθθαβή βίκεηαζ. Ώημφς ιε πνμζεηηζηυ αοηί ηαζ ηαεχξ αθμοβηνάγμιαζ, βονίγς ημ ηεθάθζ. Ώοηυ πμο αθέπς, αθθά δ υναζδ δεκ ιπμνεί κα θηάζεζ, είκαζ πζμ ημκηά ζηδκ ηανδζά ιμο. Οζ παθζμί πυεμζ επζζηνέθμοκ, υιςξ πεεαίκμοκ. Οζ παθζέξ αθοζίδεξ ζπάκε ιε ευνοαμ. Ονιχ ιπνμζηά. “Μονζάδεξ θςκέξ ιζθμφκ ηαζ ζηαιαημφκ ηα αήιαηά ιμο. Ο ευνοαμξ ηςκ ήπςκ ηδξ βδξ απμηθείεζ ηδ θςκή ημο Θεμφ. Γονκχ απ‟ ημ ιμκμπάηζ πμο ιε μδδβεί ιπνμζηά ηαζ αθέπς πάθζ ηζξ παθζέξ πανέξ ηδξ βδξ ηαζ ηδξ ζάνηαξ ηαζ ηςκ δζηχκ ιμο. Υάκς ηδ εέα ηςκ αζχκζςκ πναβιάηςκ. Δ θςκή ημο Θεμφ ζαήκεζ. “πίγμιαζ πάθζ, αθθά ιυκμ βζα θίβμ. Μπνμξ ηαζ πίζς ηζκείηαζ μ ιζηνυξ ιμο εαοηυξ, ζακ πμοθί πμο πεηά ζημκ μονακυ ηαζ ηάεεηαζ πάθζ ζημ δέκηνμ. ιςξ μ Θευξ ζημκ ορδθυ Σμο ηυπμ δζανηεί πζμ πμθφ απ‟ ημ ιζηνυ πμοθί. Έηζζ λένς υηζ μ Θευξ εα κζηήζεζ ηζ έπεζηα εα ζηθααχζεζ ειέκα ηαζ ημ κμο ιμο. “Άημο ημ πανιυζοκμ παζάκα πμο ράθθς· ημ ένβμ έβζκε. Σμ αοηί ιμο είκαζ ημοθυ ζ‟ υθα ηα ηαθέζιαηα ηδξ βδξ, εηηυξ απυ εηείκδ ηδ ιζηνή θςκή ηςκ ηνοιιέκςκ ροπχκ ιέζα ζηζξ ελςηενζηέξ ιμνθέξ, βζαηί αοηέξ είκαζ ζακ ειέκα· ιαγί ημοξ είιαζ έκα. “Δ θςκή ημο Θεμφ ακηδπεί ηαεανή ηαζ ζημοξ ηυκμοξ ηαζ οπενηυκμοξ ηδξ μζ ιζηνέξ θςκέξ ηςκ ιζηνχκ ιμνθχκ αημκμφκ ηαζ ζαήκμοκ. Καημζηχ ζ‟ έκακ ηυζιμ εκυηδηαξ. Ξένς πςξ υθεξ μζ ροπέξ είκαζ έκα. “Παναζφνμιαζ απ‟ ηδκ παβηυζιζα Γςή ηαζ ηαεχξ μνιχ ζημ δνυιμ πμο πάεζ ιπνμζηά – ημ δνυιμ ημο Θεμφ – αθέπς υθεξ ηζξ ιζηνυηενεξ εκένβεζεξ κα ζαήκμοκ. Βίιαζ μ Έκαξ· Ββχ, Θευξ. Βίιαζ δ ιμνθή ζηδκ μπμία ζιίβμοκ υθεξ μζ ιμνθέξ. Βίιαζ δ ροπή ζηδκ μπμία ζοβπςκεφμκηαζ υθεξ μζ ροπέξ. Βίιαζ δ Γςή ηαζ ζηδ Γςή αοηή ιέκμοκ υθεξ μζ ιζηνέξ γςέξ.”
Ώοηά ηα θυβζα πμο ράθθμκηακ ζηζξ ανπαίεξ θυνιμοθεξ ηαζ ζε ζδζάγμκηεξ ηζ επζθεβιέκμοξ θευββμοξ, ήηακ πμθφ ζζπονά ηαζ πνμηαθμφζακ ζοβηεηνζιέκα απμηεθέζιαηα ζ‟ μνζζιέκεξ ανπαίεξ ηεθεημονβίεξ πμο απυ πμθφ ηαζνυ έπμοκ εηθείρεζ. ΜΔΡΟ Ι Ο ηυζιμξ ζήιενα πενκά απυ ιζα πενίμδμ πνμπαναζηεοήξ ηζ έκα δζάθεζιια πνμζανιμβήξ ζημ κέμ ηυζιμ ηαζ ηδ κέα ηάλδ πμο ένπεηαζ ζε φπανλδ. Ο κέμξ αοηυξ ηυζιμξ είκαζ αθδεζκά ιζα κέα δδιζμονβία ηαζ ιε ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ημο ειπθέημκηαζ ζήιενα μζ Αζδάζηαθμζ, ενβαγυιεκμζ υπςξ πάκηα δζα ηςκ ιαεδηχκ Σμοξ. Σδκ πνμπαναζηεοαζηζηή αοηή πενίμδμ μζ Αζδάζηαθμζ αζπμθμφκηαζ ζήιενα, ιεηαλφ άθθςκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
546
πναβιάηςκ, ιε ηδκ πνμεημζιαζία ηςκ ιαεδηχκ ζε επμζημδμιδηζηυ ένβμ βζα οπδνεζία ηαζ ηεθζηά βζα ιφδζδ. Ώζπμθμφκηαζ ζοκεπχξ ιε ημ ζπδιαηζζιυ κέςκ μιίθςκ ιαεδηχκ πμο ιπμνμφκ ααειζαία κα μθμηθδνςεμφκ ζε οπάνπμκηεξ μιίθμοξ ηαζ κα είκαζ δζαεέζζιμζ βζα παβηυζιζα οπδνεζία. Έπεζ ζπεδζαζεεί κα βίκεζ ζε πθαηζά ηθίιαηα θυβς ηδξ παβηυζιζαξ ακάβηδξ ηαζ ηδξ πνμεοιίαξ ηςκ γδθςηχκ ημο ηυζιμο κ‟ ακαθάαμοκ πνμζςπζημφξ ηζκδφκμοξ πμο ζοκμδεφμοκ ημ πνμηαηανηηζηυ αοηυ ένβμ. Τπάνπμοκ ιενζημί πμθφ απθμί ηακυκεξ ζημοξ μπμίμοξ εα ήεεθα κ‟ ακαθενεχ ηαζ μζ μπμίμζ ζπδιαηίγμοκ ιζα αάζδ αθδεεζχκ πμο απμδεπυιαζηε ήδδ ζακ απαναίηδηεξ βζα ηάεε πκεοιαηζηή πνυμδμ. Ώοηέξ είκαζ μζ απμδεηηέξ απαζηήζεζξ ηζ ακαβκςνίγμκηαζ ζακ οπάνπμοζεξ ζε υθμοξ εηείκμοξ πμο μζ Αζδάζηαθμζ πεζναβςβμφκ ηαζ εζζάβμοκ ζημοξ μιίθμοξ Σμοξ βζα οπδνεζία. Ώοημί είκαζ: 1. Δ ακαβκςνζζιέκδ ακάβηδ κα ζοκημκζζεεί υζμ ιπμνεί μ γδθςηήξ αημιζηά ιε ηδκ ακάβηδ ημο ηυζιμο πμο πνμαάθθεζ ααειζαία. Πνέπεζ κα εοιυιαζηε υηζ μζ απαζηήζεζξ βζα εηείκμοξ πμο εα ενβαζεμφκ βζα κα θένμοκ ζε φπανλδ ημ κέμ ηυζιμ εα είκαζ δζαθμνεηζηήξ θφζδξ απυ πμθθέξ απυρεζξ απυ εηείκεξ ημο πανεθευκημξ. Ώοηυ πνέπεζ κα ημ έπμοιε πνμζεηηζηά ηαηά κμο. Δ παβηυζιζα ακάβηδ πνέπεζ κα πνμζεββζζεεί κμδηζηά ηαζ πκεοιαηζηά ηζ υπζ ζοκαζζεδιαηζηά. Πανά πμθθμί γδθςηέξ ηαζ οπμρήθζμζ ιαεδηέξ είκαζ ζοκαζζεδιαηζημί· απμθεφβμοκ ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ οθζζηάιεκςκ βεβμκυηςκ ηαζ πνμζεββίγμοκ ηα πνμαθήιαηα ιε ηζξ δζηέξ ημοξ πνμηαηεζθδιιέκεξ ζδέεξ οπδνεζίαξ ηαζ ημοξ δζημφξ ημοξ εδναζςιέκμοξ ζδεαθζζιμφξ. 2. Δ επίηεολδ ιζαξ θεπηυηενδξ αίζεδζδξ αλζχκ. Δ ακάπαοζδ, δ δζαζηέδαζδ, δ κςενυηδηα, δ θζθμκζηία ηαζ δ ηνζηζηή δεκ έπμοκ πναβιαηζηή εέζδ ζηδ γςή εκυξ ιαεδηή βζα ηα επυιεκα θίβα πνυκζα. Ώπαζηείηαζ έκαξ οβζήξ πεζνζζιυξ ημο θοζζημφ ιδπακζζιμφ ζοκ ιζα εεία αδζαθμνία βζα ηα πνμζςπζηά αζζεήιαηα ηαζ ηζξ ακηζδνάζεζξ ηδξ οβείαξ. Πθήνδξ αθζένςζδ ζηδκ ζηακμπμίδζδ ηδξ ακενχπζκδξ ακάβηδξ· οπένηαηδ αθζένςζδ ζημ πέδζμ· κμήιςκ ζοκενβαζία ιε υθμοξ εηείκμοξ πμο ακαβκςνίγμκηαζ ζακ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ· επανηήξ πνμζμπή ζηδκ ακάθδρδ μνεήξ δνάζδξ ζηζξ πενζζηάζεζξ έηζζ χζηε κα ιδ ιεζχκεηαζ δ απμδμηζηυηδηα· δ δζαηήνδζδ εκένβεζαξ δζα ηδξ ζζςπήξ ηαζ δζα ηδξ ζηαεενήξ εηείκδξ αηηζκμαμθίαξ πμο ααζίγεηαζ ζηδκ αοημπαναβκχνζζδ – αοηά γδημφκηαζ ζήιενα απυ ημ ιαεδηή ημο ηυζιμο, αοηά είκαζ πμο πνμζδμηά δ Εενανπία ηζ αοηά είκαζ πμο ηεθζηά εα ακμίλμοκ ηδ εφνα ηδξ ιφδζδξ. Δ εφνα αοηή πνέπεζ κ‟ ακμζπεεί δζάπθαηα αοηή ηδκ επμπή απυ ημοξ απμδεβιέκμοξ ιαεδηέξ ημο ηυζιμο χζηε υθμ ηαζ πενζζζυηενμζ απυ ηδκ ακενχπζκδ θοθή κα ιπμνέζμοκ κα εζζέθεμοκ εοημθυηενα. Δ ζδζμηέθεζα δε εα ηδκ ακμίλεζ. 3. Δ ακάπηολδ ιζαξ νεοζηυηδηαξ κμο ηαζ ηδξ ζηάζδξ πμο εα ακαβκςνίγεζ ημ βεβμκυξ υηζ – πανυηζ ημ πέδζμ ζηέηεζ – μζ ηεπκζηέξ, μζ πανμοζζάζεζξ, μζ ζδεαθζζιμί ηζ μζ ιέεμδμζ πνέπεζ ακαβηαζηζηά κ‟ αθθάλμοκ. Ώοηυ δεκ είκαζ εφημθμ κα βίκεζ. Σμ πέδζμ, υπςξ ζαξ ημ έπς πενζβνάρεζ ζημ πανεθευκ, ήηακ έκα ζηεθεηχδεξ δζάβναιια ηαζ απθά ιζα οπμηείιεκδ ααζζηή δμιή. Ήηακ δ αηζάθζκδ ζηαθςζζά ημο κέμο ηυζιμο υζμκ αθμνά ημ ιένμξ ημο πμο εα ιπμνμφζαηε κα αμδεήζεηε κα οθμπμζδεεί.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
547
Αεκ είκαζ εφημθμ βζα ημ ιέζμ άκενςπμ κα είκαζ νεοζηυξ ηαζ κα αθθάγεζ θεπημιένεζεξ ηαζ ιεευδμοξ ζπεηζηά ιε υ,ηζ έπεζ δζδαπεεί ζημ πανεθευκ ηαζ βζα ημ μπμίμ έπεζ ακαπηφλεζ ζοβηεηνζιέκεξ ηαζ δζαηνζηέξ ζδέεξ. Βίζηε θμζπυκ πνμεημζιαζιέκμζ κα ηζξ απμννίρεηε ηαζ κα ενβαζεείηε ιε ημκ ηνυπμ πμο εα ζηακμπμζεί ηδ κέα παβηυζιζα ακάβηδ ηάης απυ ηζξ κέεξ επενπυιεκεξ επζδνάζεζξ; Ο ιαεδηήξ ζημκ μπμίμ ιπμνεί κα ααζζζεεί ιε απυθοηδ ειπζζημζφκδ μ Αζδάζηαθμξ είκαζ εηείκμξ πμο ιπμνεί – ζε πενζυδμοξ αθθαβήξ – κα δζαηδνήζεζ αοηυ πμο είκαζ ηαθυ ηαζ εειεθζχδεξ εκχ απμζπάηαζ απ‟ ημ πανεθευκ ηαζ πνμζεέηεζ ζ‟ αοηυ εηείκμ πμο οπδνεηεί άιεζα ημ πανυκ. Μζα ζηάζδ πκεοιαηζημφ ζοιαζααζιμφ είκαζ μνεή, ακαβηαία ηαζ πμθφ ζπάκζα κα ανεεεί. Σα πενζζζυηενα απυ ηα εέιαηα βζα ηα μπμία πζεακυκ κα οπάνπμοκ θζθμκζηίεξ ηαζ δζεκέλεζξ ιεηαλφ ηςκ ιαεδηχκ αθμνμφκ ιεευδμοξ ηαζ πνάβιαηα επμοζζχδδ· ζπεηίγμκηαζ ιε γδηήιαηα μνβάκςζδξ. Αεκ είκαζ ηυζμ ζδιακηζηά υζμ δ εζχηενδ εκυηδηα ημο μνάιαημξ ηζ δ ζηακυηδηα απμδμπήξ υηακ δεκ οπάνπεζ θάεμξ ηζ υηακ έκαξ ζοκενβάηδξ αζημπεί κα ακηζθδθεεί ημ γήηδια. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα πνμζέλμοκ χζηε κα ιδκ ειπμδίγμοκ ιε μπμζαδήπμηε ιμνθή αοημπνμαμθήξ ή ιε ηδκ επζαμθή ηςκ ζδεχκ ημοξ ή ιε μπμζμδήπμηε αοηανπζζιυ πμο ααζίγεηαζ ζε ηνυπμοξ ημο πανεθευκημξ. οθθμβζζεείηε ζ‟ αοηά. Ο ιαεδηήξ πμο είκαζ αέααζμξ υηζ έπεζ πάκημηε δίηζμ ηζ έπεζ ηδκ πεπμίεδζδ υηζ δ ενιδκεία ημο βζα υζα απαζημφκηαζ είκαζ αθάκεαζηα μνεή ηζ υηζ μζ άθθμζ πνέπεζ κα δεπεμφκ κα ζοκενβαζεμφκ ιε ηζξ ζπεδζαζιέκεξ ημο δζαδζηαζίεξ ιπμνεί κα ειπμδίζεζ πμθφ ημ ηαθυ ένβμ. Σμ ένβμ ημο ζφβπνμκμο ιαεδηή είκαζ κα κζχεεζ ηδκ ακάβηδ ηζ έπεζηα κα ηδκ ακηζιεηςπίγεζ ηζ αοηυ πάθζ είκαζ ιένμξ ηδξ κέαξ ακαδουιεκδξ ηεπκζηήξ ηδξ επίηθδζδξ ηζ εθέθηοζδξ. Δ γςή ημο ιαεδηή είκαζ ιζα ααειζαία αθθά ζηαεενή ηίκδζδ πνμξ ημ ηέκηνμ ηζ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ είκαζ μνζζηζηά ιένμξ ηδξ Εενανπίαξ. Δ Εενανπία είκαζ έκαξ ηυπμξ ζοβπχκεοζδξ υθςκ ηςκ ροπχκ πάκς ζηα ακχηενα επίπεδα ημο κμδηζημφ πεδίμο. Βθυζμκ έκα πνυζςπμ πενζένπεηαζ οπυ ροπζηή εκηφπςζδ, έπεζηα ροπζηυ έθεβπμ ηαζ ηεθζηή ηαφηζζδ ιε ηδκ ροπή, πνμπςνεί ζηαεενά ζημ ηέκηνμ ηδξ ζοβπχκεοζδξ. ζμ αολάκεζ δ αβάπδ ζαξ βζα ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ εθαηηχκεηαζ ημ εκδζαθένμκ ζαξ βζα ημκ εαοηυ ζαξ, ηυζμ εα πνμπςνείηε πνμξ εηείκμ ημ ηέκηνμ ημο θςηυξ ηαζ ηδξ αβάπδξ υπμο μζ Αζδάζηαθμζ ζηέημοκ ζε πκεοιαηζηή φπανλδ. Ώνβυηενα εα ελεηάζμοιε ηα δζάθμνα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ, αθθά ζημ ιεηαλφ είκαζ πμθφηζιμ βζα ζαξ κα εζηζάζεηε ηδκ πνμζμπή ζαξ ζηδ ζπέζδ ηδξ Εενανπίαξ ιε υθμοξ ημοξ απμδεβιέκμοξ ιαεδηέξ. Ώηνζαχξ επεζδή είζηε ανπάνζμζ, ημ υθμ εέια εθεθηφεζ ημ ααεφ εκδζαθένμκ ζαξ. Ο ανπάνζμξ είκαζ βειάημξ ενςηήζεζξ πάκς ζε ηάεε είδμοξ εέιαηα. Ο εηβοικαζιέκμξ ιαεδηήξ είκαζ ηυζμ απαζπμθδιέκμξ ιε ημ πέδζμ, ηυζμ πθδιιονζζιέκμξ απυ αβάπδ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο, χζηε μθυηθδνμξ μ πνμζακαημθζζιυξ ημο είκαζ ζηδκ οπδνεζία ημο πεδίμο ηζ υπζ ζηδκ αημιζηή ημο πνυμδμ ή ζημ Αζδάζηαθμ. ζμ πενζζζυηενμ πθδζζάγεζ ζημ ηέκηνμ ηαζ ζημ Αζδάζηαθμ, ηυζμ θζβυηενδ πνμζμπή ημο δίκεζ μ Αζδάζηαθμξ ηαζ ηυζμ θζβυηενμ αζπμθείηαζ κα ζηέθηεηαζ ημ Αζδάζηαθμ. ηα πνχηα ζηάδζα ίζςξ ζηέθηεηαζ ηαη‟ ακάβηδ πμθφ ηδ ζπέζδ ημο ιε ηδκ Εενανπία, ιε ημ Αζδάζηαθμ ηαζ ιε ηδκ ροπή ημο. ημ εκδζάιεζμ ζηάδζμ αζπμθείηαζ ιε ηδκ επίηεολδ ιζαξ αίζεδζδξ ακαθμβίαξ ηαζ ιζαξ μνεήξ εζχηενδξ πνμζανιμβήξ χζηε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
548
“κα ακηζηνίγεζ δφμ δνυιμοξ ηαζ ζε ηάεε δνυιμ κα αθέπεζ ημ ίδζμ υναια”. ηα ηεθζηά ζηάδζα υηακ είκαζ μ ιαεδηήξ πμο είκαζ επίζδξ μ Αζδάζηαθμξ, δ ζοκείδδζή ημο είκαζ απμννμθδιέκδ ζηδ εέθδζδ ημο Αδιζμονβμφ· δ ζηάζδ ημο είκαζ ζηάζδ αιεηάαθδηδξ αβάπδξ ηαζ ημ ένβμ ημο είκαζ ένβμ αηηζκμαμθίαξ – ιζαξ αηηζκμαμθίαξ πμο εθεθηφεζ δναζηδνζυηδηα ζημοξ άθθμοξ, εβηαζκζάγεζ ιζα ακηαπυηνζζδ απυ ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο ηαζ θένκεζ ημ πέδζμ έκα αήια πνμξ ηα ειπνυξ ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηδξ άιεζδξ ακάβηδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ. ημ δδιζμονβζηυ αοηυ ένβμ ζημ μπμίμ ακαθένεδηα παναπάκς ηαζ ζημ μπμίμ ιπμνμφκ κα ζοιαάθμοκ υθμζ μζ ιαεδηέξ, ημ ένβμ ηαζ ημ πνέμξ ηςκ Αζδαζηάθςκ είκαζ κα πνμαάθθμοκ ιέζα ζημκ ηυζιμ εηείκεξ ηζξ ζηέρεζξ ηζ εηείκεξ ηζξ δζαηοπςιέκεξ εείεξ ζδέεξ, ηζξ ακηζθήρεζξ ηαζ ηζξ ζδιαζίεξ πμο εκζςιαηχκμοκ – ζε μπμζμδήπμηε πνυκμ – ημ άιεζμ πέδζμ βζα ηδκ ακενςπυηδηα. Ο Αζδάζηαθμξ ζοκεπχξ ακαγδηεί εηείκεξ ηζξ δζάκμζεξ πμο είκαζ εοαίζεδηεξ ζ‟ αοηυ ημ πέδζμ. Αεκ αζπμθείηαζ ηονίςξ ζημ κ‟ ακαγδηεί ακενχπμοξ πμο είκαζ απθά ηαθμί – υπςξ θέβεηαζ. Δ αοημπαναβκχνζζδ ηζ δ απυθοηδ ηαθμζφκδ ζδιαίκεζ πάκηα ααθάαεζα ηζ αοηή οπμκμεί ημ οπένηαημ ηαθυ. Ώκαγδηεί εηείκμοξ ημοξ ηφπμοξ ακενχπςκ πμο ιπμνμφκ κα ακηαπμηνζεμφκ απυ ημζκμφ ζ‟ εηείκδ ηδκ υρδ ημο πεδίμο βζα ηδκ μπμία εοεφκεηαζ μ Αζδάζηαθμξ ηαζ βζα εηείκμοξ πμο ιπμνμφκ κα δζδαπεμφκ κα οπμηάζζμοκ ηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ημοξ ζηζξ απαζηήζεζξ ημο. Αεκ έπμοκ ζδζμηεθείξ ζημπμφξ ηαζ δεκ επζεοιμφκ ηίπμηε άθθμ πανά ιυκμ κα αμδεήζμοκ ημ Αζδάζηαθμ ηαζ ημοξ πνεζαφηενμοξ εηείκμοξ ιαεδηέξ πμο ιπμνεί κα ενβάγμκηαζ οπυ ηδκ επίαθερή Σμο ζε ηάπμζα υρδ ημο πεδίμο. Ώοηυ ζοκεπάβεηαζ, υπςξ έπς ημκίζεζ, ηδκ εηβφικαζή ημοξ ζηδκ πνμζανιμβή, ζηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ αθδεζκχκ αλζχκ, ζηδ νεοζηυηδηα ηςκ ζδεχκ ηαζ ζημ ακζδζμηεθέξ ένβμ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ημοξ. Ο υιζθμξ εκυξ Αζδαζηάθμο δεκ είκαζ έκαξ ηυπμξ υπμο μζ ιαεδηέξ δζδάζημκηαζ κα ηάκμοκ ηδκ πνμζςπζηή ημοξ πνμζανιμβή ηαζ ροπζηή επαθή. Αεκ είκαζ ηυπμξ υπμο επζαάθθεηαζ δ πεζεανπία ημο παναηηήνα ηζ υπμο εδναζχκμκηαζ μνεέξ ζπέζεζξ ιεηαλφ ημο πνμζςπζημφ εκυξ μιίθμο κευηενςκ ή πνεζαφηενςκ ιαεδηχκ. Οζ ηακυκεξ βζα ηδ εέζπζζδ ροπζημφ εθέβπμο είκαζ ανπαίμζ ηαζ πμθφ βκςζημί. Πνέπεζ κα εθανιμζεμφκ βζα ιαηνέξ πενζυδμοξ πνμημφ πνμζεββζζεεί ημ ζηάδζμ ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ. Ο αβχκαξ ιε ηδκ ηαηχηενδ θφζδ ηαζ ηδ δυιδζδ ηςκ ακαβηαίςκ πμζμηήηςκ πμο είκαζ μοζζχδεζξ βζα ημκ παβηυζιζμ ενβάηδ, είκαζ ημ ηακμκζηυ εέια ηδξ ειπεζνίαξ ηδξ γςήξ ηαζ ζοκεπχξ δ ακενςπυηδηα ζηζξ κμήιμκεξ ηάλεζξ ηδξ οπυηεζηαζ ζηαεενά ηαζ ζοκεπχξ ζ‟ αοηή ηδκ εηβφικαζδ. Δ ζηακυηδηα ενβαζίαξ ζε ζοκενβαζία ιε άθθμοξ ζε ηάπμζμ ηαεμνζζιέκμ ηιήια ένβμο απμηεθεί ιένμξ ηδξ ελεθζηηζηήξ δζαδζηαζίαξ ηαζ είκαζ ακαπυθεοηηδ. Θέθς κα ζαξ λεηαεανίζς εκηεθχξ υηζ μζ ελαβκζζηζηήξ θφζδξ αζηήζεζξ ηαζ μζ ηαθθζενβδιέκεξ μνεέξ ζοκήεεζεξ ζηέρδξ πμο είκαζ ημ ηφνζμ εβπείνδια ζηδ γςή εκυξ γδθςηή, δελ είκαζ ημ ηφνζμ ένβμ ημο ιαεδηή. Θεςνμφκηαζ ζακ πανειπίπημοζεξ ηαζ εειεθζχδεζξ· αθμνμφκ ημ πεζνζζιυ ημο πνμζςπζημφ εαοημφ ηαζ είκαζ ημ ένβμ ηδξ αημιζηήξ ροπήξ ηαζ πνμςεμφκηαζ οπυ ηδκ επίαθερδ ηδξ ροπήξ ηζ υπζ οπυ ηδκ επίαθερδ εκυξ Αζδαζηάθμο. Πμζα θμζπυκ είκαζ δ ζοκεζζθμνά ηαζ ημ ένβμ ημο ιαεδηή; Ο υιζθμξ ηάεε Αζδαζηάθμο δζαηνίκεηαζ απ‟ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ ζηέρδξ ημο, ζημ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
549
μπμίμ ζοκεζζθένμοκ μζ ιαεδηέξ ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ απ‟ ημ Αζδάζηαθμ ζημ ένβμ Σμο βζα ηδκ ακενςπυηδηα. οκεπχξ δ γςή ηδξ ζηέρδξ ηάεε ιαεδηή πνέπεζ κα νοειίγεηαζ απυ ηνεζξ πανάβμκηεξ: 1. Απφ ηε δχλακή ηεο. Ώοηή ελανηάηαζ απ‟ ημ μνευ πκεοιαηζηυ έκζηζηημ, ηδκ μνεή ηαηακυδζδ ηαζ ενιδκεία ηςκ ζδεχκ ηαζ ηδκ μνεή δζαηφπςζδ αοηχκ ηςκ ζδεχκ. 2. Απφ ηελ αγλφηεηά ηεο. Ώοηή πνμηφπηεζ θοζζμθμβζηά απυ ιζα αολακυιεκδ ζηακυηδηα βζα απενζυνζζηδ, ιδ-πςνζζηζηή αβάπδ, ηαεανή υναζδ ηαζ ακειπυδζζηδ νμή ροπζηήξ δφκαιδξ. 3. Απφ ηελ νξζή θαηαζηάιαμή ηεο. Ώοηή δ ηαηαζηάθαλδ ηδξ ζηέρδξ μθείθεηαζ ζε ηαεανά δζεοεοκυιεκδ πνυεεζδ, ζε ηαηακυδζδ ημο ζημπμφ βζα ημκ μπμίμ οθίζηαηαζ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ηαζ ζε ιζα αολακυιεκδ κμήιμκα ζοιιεημπή ζηδ δδιζμονβζηή δναζηδνζυηδηα ημο Αζδαζηάθμο. Ο υιζθμξ εκυξ Αζδαζηάθμο είκαζ ιζα εζηία δφκαιδξ, πμο δμιείηαζ απυ ημ Αζδάζηαθμ ηαηά ηνεζξ ηνυπμοξ: 1. Αζα ηδξ δφκαιδξ ηδξ δζηήξ Σμο γςήξ ζηέρδξ πμο εθεθηφεηαζ απ‟ ηδκ ακηαπυηνζζή Σμο ζημκ εκςιέκμ ζενανπζηυ ζημπυ ηαζ ιζα αολακυιεκδ ζηακυηδηα ακηαπυηνζζδξ ζηδ αιπάθθα. 2. Αζα ηδξ ζηακυηδηάξ Σμο κα μθμηθδνχκεζ ημ ηέκηνμ δφκαιδξ (ημκ υιζθυ Σμο βζα ημκ μπμίμ έπεζ ακαθάαεζ μ Ίδζμξ ηδκ εοεφκδ) ζηδκ άιεζδ δναζηδνζυηδηα ηδξ Εενανπίαξ. 3. Αζα ηδξ ζμθίαξ Σμο ζηδκ εηθμβή ζοκενβαηχκ. Ο υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ Σμο εα είκαζ απμδμηζηυξ ζε παβηυζιζα οπδνεζία ηαζ πνήζζιμξ ζημοξ Ώκςηένμοξ Σμο ζημ ααειυ πμο πνδζζιμπμζεί ηδκ ηνίζδ Σμο ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ ημοξ μπμίμοξ πνμεημζιάγεζ βζα ιφδζδ. Υνδζζιμπμζχ εδχ ηδ θέλδ “ιφδζδ” βζαηί εέθς υθμζ μζ ιαεδηέξ πμο δζααάγμοκ ηα θυβζα ιμο κα ακηζθδθεμφκ υηζ δ ιφδζδ δεκ είκαζ ηάηζ πμο οθίζηακηαζ ζακ απμηέθεζια μπμζαζδήπμηε εηβφικαζδξ πμο ιπμνεί κα θάαμοκ απυ έκα Αζδάζηαθμ ή επεζδή έπμοκ θηάζεζ ζ‟ έκα μνζζιέκμ ζηάδζμ πνμπςνδιέκδξ ελέθζλδξ. Βίκαζ ιζα δζαδζηαζία ζοκεπμφξ μθμηθήνςζδξ ιέζα ζε ηέκηνα δφκαιδξ, δδθ. ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο, ζηδκ Εενανπία ζακ ζφκμθμ ηαζ ζοκεζδδηά ηαζ – ηαεχξ μζ ιαεδηέξ απμααίκμοκ ιφζηεξ – ζηδ αιπάθθα. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε υηζ έκαξ Αζδάζηαθμξ ιπμνεί κα πανειπμδίγεηαζ ή κα οπμαμδεείηαζ πμθφ ζημ ένβμ Σμο βζα ηδκ ακενςπυηδηα απ‟ ηδκ επζθμβή ηςκ ιαεδηχκ Σμο. Πνέπεζ κα ζοθθμβίγμκηαζ αοηυ ημ βεβμκυξ βζαηί ιε ημκ ηνυπμ αοηυ δ δζαδζηαζία ηδξ απμηέκηνςζδξ εα πνμπςνήζεζ βνδβμνυηενα ηαζ δ αβάπδ ηζ δ οπδνεζία ημοξ ε‟ αολδεεί ζοκεπχξ ιε ιζα ακηίζημζπδ αζθάθεζα ηαζ αεααζυηδηα. Θα επζεοιμφζα υθμζ μζ ιαεδηέξ κα ζοθθάαμοκ ηαεανά υθα αοηά ηζ έηζζ κα ζοκεζδδημπμζήζμοκ ηδκ ζδέα ηδξ ζπλεηζθνξάο, παναημθμοεχκηαξ ιε πνμζμπή ηδ γςή ηδξ ζηέρδξ ημοξ, χζηε κα ιπμνεί κα οπάνπεζ ζ‟ αοηή εηείκμ πμο ε‟ αολήζεζ ηδ δφκαιδ ηαζ ηδκ αβκυηδηα ημο ζδακζημφ πμο ηάεε ζηζβιή ηονζανπεί ζημκ υιζθμ ηαζ ημ μπμίμ εα είκαζ ηέημζαξ πμζυηδηαξ χζηε εα ηαηαζηαθάλεζ εηείκδ ηδ “θίικδ ζηέρδξ” ιε ηδκ μπμία
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
550
υθμζ μζ ιαεδηέξ ιπμνμφκ κα ανίζημκηαζ ζε επζημζκςκία ηζ έπμοκ ημ δζηαίςια κα πνδζζιμπμζμφκ. Θα ήεεθα αηυιδ κα εοιάζηε υηζ μ υιζθμξ εκυξ Αζδαζηάθμο είκαζ έκα ηέκηνμ εκένβεζαξ ιέζα ζημ μπμίμ ηαηαζηαθάγεζ μ ιαεδηήξ ηζ υηζ ημ απμηέθεζιά ημο πάκς ημο, ζακ πνμζςπζηυηδηαξ, είκαζ ελαθεζπηζηυ ηαζ εθεθηοζηζηυ. Οζ δφμ αοηέξ θέλεζξ ηαθφπημοκ ηδ γςή ηάεε ιαεδηή. Βίκαζ ηαηελμπήκ πενζβναθζηέξ ημο ηζ ζοιααίκεζ ζηδκ ακενςπυηδηα ηαεχξ δ δζαδζηαζία (πμο εζπχεδηε πνζκ ηυζμ ηαζνυ) ηδξ ελςηενίηεοζδξ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηδξ απμηαηάζηαζδξ ηςκ Μοζηδνίςκ ζημ ελςηενζηυ πεδίμ, πνμπςνεί ανβά. Ζ Ηεξαξρία είλαη νπζηαζηηθά ν φκηινο ηνπ Κπξίνπ ηνπ Κφζκνπ· είλαη ην Άζξακ Σνπ. ηδ δήθςζδ αοηή ανίζηεηαζ δ ελαββεθία ιζαξ ζπεηζηά κέαξ αθήεεζαξ υζμκ αθμνά ηδκ ακενχπζκδ βκχζδ. Πνμημφ ιπμνέζεζ δ Εενανπία κα ενβαζεεί πζμ θακενά ηαζ ιε πθδνέζηενδ ακαβκχνζζδ απυ ημ ακενχπζκμ βέκμξ, πνέπεζ κα οπάνλεζ δ ελάθεζρδ ηάεε ιίζμοξ ηαζ ηάεε αίζεδζδξ πςνζζηζηυηδηαξ ηαζ δ εθέθηοζδ ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ ηαζ ηςκ μνεχκ ακενχπζκςκ ζπέζεςκ ζακ απμηέθεζια ηςκ δναζηδνζμηήηςκ υθςκ ηςκ ιαεδηχκ. Δ πθαηζά ακαβκχνζζδ ημο ηαημφ ημο ηςνζκμφ πμθέιμο ηαζ ηςκ ζθαθιάηςκ ζε ηάεε εεκζηή πμθζηζηή ηαεζζηά ηεθζηά εθζηηή ηδ δδιζμονβία ιζαξ βεκζηήξ ζηάζδξ πμο εα ηαεανίζεζ ημ δνυιμ βζα ηζξ ακαβηαίεξ μνεέξ δζεοεεηήζεζξ. Βίκαζ δ ίδζα δζαδζηαζία ηδξ αθφπκζζδξ ηαζ ηδξ επαηυθμοεδξ πάθδξ πμο αζχκμοκ μζ ιαεδηέξ ζηδκ αημιζηή ημοξ γςή ηαζ πμο ημοξ πνμεημζιάγεζ βζα ημ ζηάδζμ ημο απμδεβιέκμο ιαεδηή. Ο ζηνυαζθμξ ηδξ δφκαιδξ ιέζα ζημ μπμίμ είκαζ αοεζζιέκμξ μ ιαεδηήξ (ιε ημ δζηαίςια ηδξ πνμζπάεεζάξ ημο ηαζ ιε ηδκ απυθαζδ ημο Αζδαζηάθμο ημο) ημο πανέπεζ ιζα ακαβηαία εηβφικαζδ ζημ πεζνζζιυ εηείκςκ ηςκ εκενβεζχκ πμο είκαζ δ μοζία υθδξ ηδξ δδιζμονβίαξ, επζηνέπμκηάξ ημο έηζζ κα ζοιαάθθεζ ζηδ δδιζμονβία ημο κέμο ηυζιμο. Τπάξρεη πάληνηε έλαο λένο θφζκνο ζε δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ· μ ααζζηυξ ηυκμξ ημο ένβμο ηάεε ιαεδηή ιπμνεί κα ζοκμρζζεεί ζηζξ βκςζηέξ θέλεζξ: “Εδμφ, ηαζκά πμζχ πάκηα”. ΜΔΡΟ ΙΙ Ώκαηφπημοκ πάκημηε δφμ ενςηήιαηα ηδ ζηζβιή ζηδκ μπμία ζογδημφιε ημ ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ: ημ πνυαθδια ηδξ απμηνοθζζηζηήξ οπαημήξ ηαζ δ θφζδ ημο μνάιαημξ. Θα ήεεθα κ‟ αζπμθδεχ ι‟ αοηά αηνζαχξ ζηδκ ανπή μπμζαζδήπμηε αμήεεζαξ πμο ιπμνεί κα ζαξ δχζς. Σζ είκαζ δ απμηνοθζζηζηή αοηή οπαημή πμο οπμηίεεηαζ υηζ απαζηεί μ Αζδάζηαθμξ; ήιενα μζ Αζδάζηαθμζ αζπμθμφκηαζ ιε ημκ ορδθμφ κμδηζημφ ηφπμο ιαεδηή πμο πζζηεφεζ ζηδκ εθεοεενία ηδξ ακενχπζκδξ εέθδζδξ ηαζ ζοκείδδζδξ ηαζ δοζθμνεί ζηδκ επζαμθή μπμζαζδήπμηε αοεεκηίαξ. Ο δζακμδηζηυξ άκενςπμξ δε δέπεηαζ ηαιζά πανααίαζδ ηδξ εθεοεενίαξ ημο ηαζ ζ‟ αοηυ έπεζ ααζζηά δίηζμ. Ώνκείηαζ υηζ πνέπεζ κα οπαημφεζ. Ώοηυ είκαζ ζήιενα αλίςια. Βηηυξ απ‟ αοηυ ημ εειεθζχδεξ ενχηδια, πνμαάθθμοκ άθθα ιζηνυηενα πμο εα ήεεθα κ‟ ακαθένς. Πνέπεζ μ ιαεδηήξ κα οπαημφεζ ηαζ ζηδκ εθάπζζηδ κφλδ πμο ιπμνεί κα ηάκεζ μ Αζδάζηαθμξ; Πνέπεζ ηάεε απαίηδζδ ηαζ εζζήβδζδ κα βίκεηαζ δεηηή; Πνέπεζ κα βίκμκηαζ δεηηά υθα υζα θέεζ μ Αζδάζηαθμξ ζακ αθδεζκά ηζ αθάκεαζηα μνεά; θάθθεζ μ ιαεδηήξ υηακ ανκείηαζ (ακ ανκείηαζ) κα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
551
ακαβκςνίζεζ ηδκ άπμρδ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ηζξ δδθχζεζξ πμο ιπμνεί κα ηάκεζ; Μήπςξ ημ βεβμκυξ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ πενζμνίγεζ ηδκ εθεοεενία ηδξ βκχιδξ ή ηδξ εηθμβήξ ημο, ηαηαπζέγεζ ηδκ ηνίζδ ημο ηαζ ημκ ηαεζζηά απθά έκα πακμιμζυηοπμ ζε ζηέρδ ηδξ ζηέρδξ ημο Αζδαζηάθμο; Ώοηά είκαζ ζδιακηζηά ενςηήιαηα. Δ οπαημή πμο απαζηείηαζ είκαζ οπαημή ζημ πέδζμ. Αεκ είκαζ οπαημή ζημ Αζδάζηαθμ, αδζάθμνμ ιε υ,ηζ ιπμνεί κα θέκε μζ πμθθέξ παθαζμφ ηφπμο απμηνοθζζηζηέξ ζπμθέξ. Δ οπαημή πμο ζαξ γδηείηαζ ααζίγεηαζ ζηδκ αολακυιεκδ ακαβκχνζζή ζαξ ημο πεδίμο βζα ηδκ ακενςπυηδηα, ηαεχξ ακαδφεηαζ ζηδ ζοκείδδζή ζαξ ιέζς ηςκ δζαδζηαζζχκ ημο δζαθμβζζιμφ ηαζ δζα ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ οπδνεζίαξ πμο ααζίγεηαζ ζηδκ αολακυιεκδ αβάπδ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ζαξ. Δ οπαημή πμο απαζηείηαζ είκαζ δ οπαημή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδκ ροπή, ηαεχξ δ ροπζηή βκχζδ, ημ ροπζηυ θςξ ηζ μ ροπζηυξ έθεβπμξ βίκμκηαζ αολακυιεκα δοκαιζηά ζηζξ κμδηζηέξ ηαζ εβηεθαθζηέξ ακηζδνάζεζξ ημο ιαεδηή. Σμ υθμ αοηυ πνυαθδια ηδξ απμηνοθζζηζηήξ οπαημήξ δε εα πνμέηοπηε ηαευθμο ακ δ επζημζκςκία ιεηαλφ ροπήξ ηαζ πνμζςπζηυηδηαξ ή ιεηαλφ ιαεδηή ηαζ Αζδαζηάθμο ήηακ πθήνδξ ηαζ ζζπονά εδναζςιέκδ. Σμ υθμ γήηδια ααζίγεηαζ ζηδκ ηοθθυηδηα ηαζ ηδκ έθθεζρδ βκχζδξ ημο ιαεδηή. Καεχξ δ επζημζκςκία ζηαεενμπμζείηαζ πενζζζυηενμ, δεκ είκαζ δοκαηυ κα ειθακίγμκηαζ εειεθζχδεζξ δζαζηάζεζξ βκχιδξ· μζ ζημπμί ηδξ ροπήξ ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζιίβμοκ ηαζ ζοβπςκεφμκηαζ· μζ ακηζηεζιεκζημί ζημπμί ημο ιαεδηή ηαζ ημο Αζδαζηάθμο ηαοηίγμκηαζ ηζ δ μιαδζηή γςή νοειίγεζ ηδκ οπδνεζία πμο πνμζθένεηαζ ηαζ απυ ημοξ δφμ. Οζ πενζμνζζιμί ζοκεπχξ ημο ιαεδηή πνμηαθμφκ ημ ενχηδια ηζ μ θυαμξ ημο υηζ μ Αζδάζηαθμξ ηζ δ ροπή ημο ιπμνεί κα ημο γδηήζμοκ πάνα πμθθά. Αεκ αθδεεφεζ αοηυ, αδεθθέ ιμο; Δ πνμζηυθθδζδ ζηζξ πνμζςπζηέξ ζμο ενιδκείεξ, επζεοιίεξ ηαζ ζδέεξ ζε ηάκεζ κα απμηνααζέζαζ απυ ηδ θέλδ οπαημή. Δ ζοιπάεεζα βζα ημκ εαοηυ ζμο ηαζ ηδκ άπμρή ζμο ζε ηάκεζ – ηονζμθεηηζηά ηαζ πναβιαηζηά – κα θμαάζαζ ιζα πμθφ πνυεοιδ ζοκαίκεζδ ζηζξ βκςζηέξ οπμδείλεζξ ηςκ Αζδαζηάθςκ. Θα ήεεθα κα εοιάζαζ υηζ μ Αζδάζηαθμξ ηάκεζ ιυκμ ππνδείμεηο ζημ ιαεδηή, αηυιδ ηζ ακ ιπμνεί κα ηάκεζ εεηζηέξ δδθχζεζξ βζα ηζξ ακενχπζκεξ οπμεέζεζξ. Οζ δδθχζεζξ αοηέξ ιπμνεί κα είκαζ μθμηθδνςηζηά μνεέξ· μ κευθοημξ υιςξ είκαζ ζοκήεςξ πμθφ ηοθθυξ ή πνμηαηεζθδιιέκμξ απ‟ ηδ δζηή ημο αημιζηή άπμρδ βζα κα ηζξ απμδεπεεί. Δ οπαημή ιπμνεί κα οπάνλεζ ιυκμ ζηδκ πενίπηςζδ ιζαξ ακαπηοβιέκδξ ηαηακυδζδξ ηζ εκυξ πενζεηηζημφ μνάιαημξ· ακ αοηά θείπμοκ, ημ πέναζια ημο πνυκμο εα δζεοεεηήζεζ ημ γήηδια. Ώπ‟ αοηυ πνμηφπηεζ ημ ενχηδια ημο μνάιαημξ, ηδξ θφζδξ ηαζ ηδξ έηηαζήξ ημο. Βίκαζ αοηυ ημ υναια πμο πνέπεζ κα οπάνπεζ πνμημφ μ ιαεδηήξ επζδζχλεζ εζζδμπή ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο, ιζα ααειζαία ακεθζζζυιεκδ δζαδζηαζία ή ιζα αζοκείδδηδ ακάικδζδ ηάπμζμο πνάβιαημξ πμο ηάπμηε έβζκε αζζεδηυ ηαζ μναηυ; Βδχ ανίζηεηαζ ημ ηνίζζιμ ζδιείμ ημο πνμαθήιαημξ. Ώξ ημ ελδβήζς. Σν φξακα είλαη έλαο ζπκβνιηθφο ηξφπνο βίσζεο ηεο απνθάιπςεο. Δ πνμμδεοηζηή ακέθζλδ ηαεειζάξ απυ ηζξ πέκηε αζζεήζεζξ έθενε ιζα ζηαεενά ακαδουιεκδ απμηάθορδ ημο ηυζιμο ημο Θεμφ ηζ έκα ζοκεπχξ επεηηεζκυιεκμ υναια. Δ ακάπηολδ ηδξ υναζδξ έθενε ιζα ζοκεεηζηή ζηακυηδηα εζηίαζδξ ηςκ απμηεθεζιάηςκ υθςκ ηςκ ιζηνυηενςκ μναιάηςκ πμο μδδβήεδηακ ζε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
552
ζδιείμ απμηάθορδξ απ‟ ηζξ άθθεξ ηέζζενζξ αζζεήζεζξ. Έπεζηα ένπεηαζ έκα υναια πμο απμηαθφπηεηαζ απυ ηδκ “ημζκή αίζεδζδ” ημο κμο. Ώοηυ εηδδθχκεηαζ ζημ πζμ ακαπηοβιέκμ ημο ζηάδζμ ζακ παβηυζιζα ακηίθδρδ υζμκ αθμνά ηζξ ακενχπζκεξ οπμεέζεζξ ηαζ ζοπκά πναβιαηχκεηαζ ζηα ιεβάθα ζπέδζα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηςκ δβεηχκ ημο ηυζιμο ζηα δζάθμνα πεδία ηδξ ακενχπζκδξ γςήξ. Ώθθά ημ υναια ιε ημ μπμίμ πνέπεζ κα εκδζαθένεζαζ είκαζ κα απμηηήζεζξ επίβκςζδ εηείκμο πμο δ ροπή βκςνίγεζ ηαζ δ ροπή αθέπεζ ιε ηδ πνήζδ ημο ηθεζδζμφ βζα ημ υναια ηδξ ροπήξ – ηδκ ελφξαζε. Σμ ηθεζδί αοηυ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ιε κμδιμζφκδ ηαζ ζοκεζδδηά ιυκμ υηακ μζ πνμζςπζηέξ οπμεέζεζξ πέθημοκ ηάης απ‟ ημ ηαηχθθζ ηδξ ζοκείδδζδξ. Θα ήεεθα κα ζε νςηήζς: Πυζμ απυ ημ ηςνζκυ ζμο θεβυιεκμ υναια ελανηάηαζ απ‟ υ,ηζ έπμοκ δεζ μζ άθθμζ ηαζ πυζμ έπεζξ ακαηαθφρεζ μ ίδζμξ ζηανθαθχκμκηαξ ιε δοζημθία ηαζ πνμεοιία ζημ νμξ ημο Ονάιαημξ ηαζ (απ‟ ηδκ πενίμπηδ αοηή εέζδ ζηδκ μπμία έθηαζεξ ιυκμξ) ημζηάγμκηαξ πάκς απ‟ ημκ μνίγμκηα πνμξ ηδκ επυιεκδ ημνοθή επίηεολδξ βζα ηδκ ακενςπυηδηα; Ο ιαεδηήξ βίκεηαζ έκαξ Ώπμδεβιέκμξ Μαεδηήξ υηακ ανπίγεζ κα ζηανθαθχκεζ πνμξ ημ υναια, πνμξ ηδ αμοκμημνθή· ιπμνεί επίζδξ κα ηαηαβνάθεζ ζοκεζδδηά υ,ηζ έπεζ δεζ ηζ έπεζηα ανπίγεζ κα ηάκεζ ηάηζ επμζημδμιδηζηυ βζα ηδκ οθμπμίδζή ημο. Πμθθμί ζ‟ μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ ανπίγμοκ κα ημ ηάκμοκ. Ο άκενςπμξ βίκεηαζ Παβηυζιζμξ Μαεδηήξ ιε ηδκ ηεπκζηή έκκμζα υηακ ημ υναια είκαζ βζ‟ αοηυκ έκαξ ζδιακηζηυξ ηζ απμθαζζζηζηυξ πανάβμκηαξ ζηδ ζοκείδδζή ημο ηζ έκαξ πανάβμκηαξ ζημκ μπμίμ οπμηάζζμκηαζ υθεξ ημο μζ ηαεδιενζκέξ πνμζπάεεζεξ. Αε πνεζάγεηαζ ηακέκακ βζα κα ημο απμηαθφρεζ ημ πέδζμ. Γλσξίδεη. Δ αίζεδζή ημο ηδξ ακαθμβίαξ είκαζ πνμζανιμζιέκδ ζηδκ απμηάθορδ ηζ δ γςή ημο είκαζ αθζενςιέκδ ζημ κα θένεζ ημ υναια ζε πναβιαηζηή φπανλδ – ζε ζοκενβαζία ιε ημκ υιζθυ ημο. Βίκαζ ζοκεπχξ ιζα ααειζαία ακεθζζζυιεκδ δζαδζηαζία ιέπνζ έκα μνζζιέκμ ζηάδζμ. ηακ πνμζεββζζεεί αοηυ ημ ζηάδζμ, ημ υναια δεκ είκαζ πζα μ ηονίανπμξ πανάβμκηαξ, αθθά ημ πεδίμ ηδξ ειπεζνίαξ, ηδξ οπδνεζίαξ ηαζ ηδξ επίηεολδξ. οθθμβίζμο ζ‟ αοηυ. Κάπμζα ιένα εα ηαηαθάαεζξ. Τπάνπεζ ιζα αζοκείδδηδ εηηνμπή πνμξ ημ υναια ηζ έκαξ ζοκεζδδηυξ πνμζακαημθζζιυξ ζ‟ αοηυ. Τπάνπεζ ιζα υρδ ημο μνάιαημξ πμο ζοπκά λεπκζέηαζ απυ πμθθμφξ ιαεδηέξ. Βίκαζ δ ακάβηδ – έιθοηδ ζηδκ μνεή εηηίιδζδ ημο ηαεαοημφ μνάιαημξ – βζα ημκ ηαεέκα πμο ημ ηαηαβνάθεζ κα βίκεζ “πμνδβυξ ημο μνάιαημξ”. Σδ ζηζβιή πμο ζοιααίκεζ αοηυ, αθθάγεζ δ υθδ ηαηάζηαζδ. ηζξ ζηέρεζξ υθςκ ηςκ ανπανίςκ ακηδπεί μ θευββμξ ημο αβχκα βζα ημ υναια, ηδξ ακαγήηδζήξ ημο, ηδξ ζηακυηδηαξ ή ακζηακυηδηαξ επαθήξ ι‟ αοηυ ηαζ ζοπκά ηδξ δζαζηνμθήξ ημο μνάιαημξ ιε ημκ μνζζιυ ημο ιε υνμοξ ιεηαδμεέκηςκ ήδδ αθδεεζχκ. Δ ζηάζδ ημο κευθοημο ααζίγεηαζ ζοκεπχξ ζηδκ ακάβηδ βζα υναια, ζηδκ αημιζηή, πνμζςπζηή ακάβηδ. Ώθθά (πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ) μ ιαεδηήξ πνέπεζ κα απαθθαβεί απ‟ αοηή, βζαηί είκαζ δ αηναπυξ ηδξ αοευνιδηδξ αζοκείδδηδξ αοημπαναβκχνζζδξ. Βθυζμκ ημ υναια βίκεζ μναηυ, ηαείζηαηαζ ηυζμ ζδιακηζηυξ, χζηε ημ πχξ κζχεεζξ βζ‟ αοηυ ηαζ δ πνμζηυθθδζή ζμο ζ‟ αοηυ θαζκμιεκζηά ζαήκεζ. Ώπμννμθάζαζ ζημ υναια ηζ αοηή δ απμννυθδζδ ζοιααίκεζ πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. Συζμ μ κμοξ υζμ ηζ μ εβηέθαθμξ αζπμθμφκηαζ ιε υ,ηζ βκςνίγεζ δ ροπή ηζ αοηυ είκαζ πάκημηε υναια βζα ηδκ πνμζςπζηυηδηα.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
553
Ώκαθένεδηα παναπάκς ζηδκ φπανλδ ιαεδηχκ ηαζ παβηυζιζςκ ιαεδηχκ. Ο παβηυζιζμξ ιαεδηήξ είκαζ μ άκδναξ ή δ βοκαίηα πμο έπεζ ηάκεζ πναβιαηζηή πνυμδμ ζηδ δζεοεέηδζδ ακάιεζα ζημ ζδζαίηενμ ηαζ ημ παβηυζιζμ, ακάιεζα ζημ εζδζηυ ηαζ ημ βεκζηυ ηζ ακάιεζα ζηδ δζηή ημο ζθαίνα ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ζοκεδηχκ ηαζ ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ ηςκ ροπχκ ζε ακάβηδ. Σμ πνυαθδια ιε ημ μπμίμ αζπμθμφκηαζ ηέημζμζ ιαεδηέξ δεκ είκαζ δ δζεοεέηδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ημο εζχηενμο πκεοιαηζημφ ακενχπμο, ηδξ ροπήξ ηαζ ημο μνβάκμο ηδξ, ημο πνμζςπζημφ ηαηχηενμο εαοημφ. Σμ ηφνζμ εκδζαθένμκ ημοξ είκαζ πχξ κα εηπθδνχζμοκ ηδκ άιεζδ πνμζςπζηή οπμπνέςζδ ηαζ ηαοηυπνμκα κα πνμηαθέζμοκ έκα απμηέθεζια ζημκ πενζαάθθμκηα ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ θυβς ιζαξ ζζπονήξ εζχηενδξ πίεζδξ ηαζ ηδξ ακάβηδξ πμο κζχεμοκ κα επςιζζεμφκ ηδκ οπδνεζία ηαζ ηδκ εοεφκδ ημο Αζδαζηάθμο ημοξ ηαζ ημο μιίθμο Σμο. Ώοημί μζ άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ είκαζ πάκημηε απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ιε ηδκ αηαδδιασηή έκκμζα ημο υνμο ηαζ είκαζ ζηακμί κα ηαηαζημφκ δεηηζημί πκεοιαηζηήξ εκηφπςζδξ· ημ ηάκμοκ, ακ επζθέλμοκ, ηαηά αμφθδζδ. Βίκαζ άκενςπμζ μθμηθδνςιέκμζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ πάκημηε επζδεηηζημί ζηδκ ροπζηή επαθή. Αεκ είκαζ αηυιδ ηέθεζμζ, βζαηί δεκ είκαζ αηυιδ Αζδάζηαθμζ· δ ηέηανηδ ιφδζδ ανίζηεηαζ αηυιδ ιπνμζηά ημοξ, αθθά μζ αηέθεζέξ ημοξ δεκ είκαζ ημ ηφνζμ ζδιείμ ηδξ ροπζηήξ επίεεζδξ ή δ ηφνζα απαζπυθδζή ημοξ· δ παβηυζιζα ακάβηδ ηαζ ημ παβηυζιζμ αίηδια βζα πκεοιαηζηή ηαζ ροπζηή αμήεεζα έπεζ ηονίανπδ εέζδ ζηδ ζοκείδδζή ημοξ. Βίκαζ μλοδενηείξ ςξ πνμξ ημοξ ακενχπμοξ, αθθά ααζζηά δεκ επζηνίκμοκ· δ ακαβκχνζζδ ηδξ αηέθεζαξ είκαζ αοηυιαηδ ζ‟ αοημφξ, αθθά ιε ηακέκακ ηνυπμ δεκ ελμοδεηενχκεζ ηδκ αβαπδηζηή ηαηακυδζδ ηαζ ηδκ εημζιυηδηα κα αμδεήζμοκ ζε μπμζμδήπμηε επίπεδμ υπμο δ ακάβηδ θαίκεηαζ κα πανμοζζάγεζ ζπμοδαζυηδηα. Οζ παβηυζιζμζ ιαεδηέξ ζηέθημκηαζ ιε υνμοξ μιάδςκ ιε έκα ζηαεενά ακαπηοζζυιεκμ ααειυ πενζεηηζηυηδηαξ. Δ μιάδα ημοξ, μ ηφηθμξ ηςκ ζοκενβαηχκ ημοξ ηαζ ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ ημοξ δζαηνίκμκηαζ απ‟ αοημφξ ζηζξ μνεέξ ημοξ ακαθμβίεξ, επεζδή δεκ είκαζ πςνζζιέκμζ απ‟ ημ Όιν πμο ημοξ πενζαάθθεζ. Βίκαζ εκενβά εζηζαηά ζδιεία βζα ηζξ Αοκάιεζξ ημο Φςηυξ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ηδξ ακενχπζκδξ πνμζπάεεζαξ ηαζ ανίζημκηαζ ζε ηάεε πεδίμ ηαζ ζπμθή ζηέρδξ. Αε εα ζαξ μνίζς ηδκ εκενβυ ιαεδηεία υπςξ κμείηαζ ζοκήεςξ. Κάεε ζπμοδαζηήξ ημο εζςηενζζιμφ βκςνίγεζ ηδ ζδιαζία ηδξ, ηζξ ζοκέπεζέξ ηδξ ηαζ ηζξ εοεφκεξ ηδξ. Γδηχ κ‟ ακαπηφλς ιέζα ζαξ ηδκ αίζεδζδ ηδξ παβηυζιζαξ ακάβηδξ ηζ εηείκδ ηδκ ζηακή πνδζζιυηδηα πμο εα ηάκεζ ημκ ηαεέκα απυ ζαξ πμο δζααάγεζ ηαζ ηαηακμεί ηα θυβζα ιμο, έκακ αθδεζκυ ηαζ πναβιαηζηυ ιαεδηή. Σμ ηφνζμ ένβμ ηςκ Αζδαζηάθςκ είκαζ κα ακαπηφλμοκ ζημοξ ιαεδηέξ Σμοξ ιζα παβηυζιζα αίζεδζδ πμο εα ημοξ επζηνέρεζ κα δμοκ ηδκ άιεζδ ηαηάζηαζδ ςξ πνμξ ηδκ ζζημνία ημο πανεθευκημξ, θςηζζιέκδ απ‟ ημ θςξ ηδξ βκχζδξ ημο πεδίμο πμο αθμνά πάκημηε ημ ιέθθμκ – εηηυξ απυ ηα ζπάκζα εηείκα πκεφιαηα πμο ζηέθημκηαζ πάκηα ιε υνμοξ ζοκυθμο. Οζ ηοακμηοπίεξ βζα ημ άιεζμ ζπέδζμ ανίζημκηαζ ζηα πένζα ηςκ παβηυζιζςκ ιαεδηχκ· δ πναβιαημπμίδζδ αοηχκ ηςκ ζπεδίςκ οπυ ηδκ έιπκεοζδ ηαζ αμήεεζα ηςκ παβηυζιζςκ ιαεδηχκ ανίζηεηαζ ζηα πένζα υθςκ ηςκ απμδεβιέκςκ ιαεδηχκ πακημφ. Οφηε μζ παβηυζιζμζ ιαεδηέξ μφηε μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ είκαζ ιοζηζηζζηέξ μναιαηζζηέξ ή αυνζζημζ ζδεαθζζηέξ, αθθά
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
554
άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ πμο επζγδημφκ ιε κμδιμζφκδ ηαζ πναηηζηά κα ηάκμοκ ημ ζδεχδεξ ζπέδζμ έκα πναβιαηζηυ πείναια ηζ επζηοπία πάκς ζηδ βδ. Σέημζμ είκαζ ημ ένβμ ζημ μπμίμ υθμζ ζαξ έπεηε ηδκ εοηαζνία κα αμδεήζεηε. Δ ζηακυηδηά ζαξ κα βίκεηε ηεθζηά παβηυζιζμζ ιαεδηέξ ελανηάηαζ απ‟ ηδκ ζηακυηδηά ζαξ κα απμηεκηνςεείηε ηαζ κα λεπάζεηε ηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ζαξ. Ώοηή δ θδζιμκζά δεκ πενζθαιαάκεζ ιυκμ ηζξ δζηέξ ζαξ πνμζςπζηυηδηεξ αθθά ηαζ ηζξ πνμζςπζηυηδηεξ ηςκ ζοιιαεδηχκ ζαξ ηαζ ζοκενβαηχκ ζαξ ηαζ υθςκ υζςκ ζοκακηάηε. διαίκεζ επίζδξ υηζ ζημ ιέθθμκ εα πνμπςνείηε πνμξ έκα ιεβαθφηενμ ιέηνμ οπδνεζίαξ, παναηζκμφιεκμζ απ‟ ημ πον ηδξ αβάπδξ ζηζξ ηανδζέξ ζαξ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ζαξ. Έκαξ πανάβμκηαξ πμο εα έπνεπε κα εζβεί εδχ είκαζ υηζ ζοπκά μζ ιαεδηέξ πανειπμδίγμκηαζ, επεζδή ιδκ έπμκηαξ ιάεεζ κα θδζιμκμφκ ηζξ πνμζςπζηυηδηέξ ημοξ, έπμοκ ιζα ζηάζδ ααεζάξ έβκμζαξ βζα ηζξ εηδδθςεείζεξ πεναζιέκεξ απμηοπίεξ ηαζ ιζα ζοκείδδζδ πμθφ πναβιαηζηήξ ακεπάνηεζαξ. Ώζπμθμφκηαζ οπεναμθζηά ιε ημ πνμζςπζηυ ημο μιίθμο ηζ υπζ ιε ηδκ μιαδζηή ροπή. Βζείξ ζακ ιαεδηέξ αζπμθείζεε πμθφ ιε ηζξ δζαπνμζςπζηέξ ζπέζεζξ ηαζ δεκ είζηε επανηχξ εζηζαζιέκμζ ζηδκ μιαδζηή ροπή ηαζ ζημ Αζδάζηαθμ, ημ ηέκηνμ ηαζ ημ εζηζαηυ ζδιείμ εκένβεζαξ ημο μιίθμο. Ώκ απμννίπηαηε ηάεε ηνζηζηή, ακ ηαθθζενβμφζαηε ηδ πανά ηδξ ζπέζδξ ηαζ επζδζχηαηε πάκημηε κα ζοιιεηάζπεηε ζε μπμζαδήπμηε πκεοιαηζηή εοθμβία πμο ιπμνεί κα εηπφκεηαζ βζα ηδ αμήεεζα ημο ηυζιμο, ακ επζδζχηαηε κα έθεεηε ζακ υιζθμξ ζε επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ, ακ είζαζηακ ζε εέζδ κα βκςνίγεηε ημκ υιζθυ ζαξ ηζ ακ απμαάθθαηε ηάεε ακδζοπία βζα ηδκ επζηοπία ή απμηοπία ηδξ οπδνεζίαξ πμο ζαξ ακαθμβεί, εα αμδεμφζαηε ηαηά πμθφ ημ ένβμ πμο ακηζιεηςπίγεζ μ Αζδάζηαθμξ μπμζμοδήπμηε μιίθμο. Δ ακαβηαία ζοβπχκεοζδ ιπμνεί κα ζοιαεί πάκημηε ακάιεζα ζε ιαεδηέξ υηακ ζοκακηχκηαζ ζημ επίπεδμ ηδξ ροπήξ ηζ υηακ δ οπδνεζία πμο πνέπεζ κα πνμζθενεεί είκαζ μ ηονίανπμξ πανάβμκηαξ ηζ υπζ ηυζμ πμθφ ημ πψο εα πνμζθενεεί· βζ‟ αοηυ ηάεε ιαεδηήξ είκαζ ακελάνηδηα οπεφεοκμξ. Ο Αζδάζηαθμξ δεκ εηβοικάγεζ έκακ υιζθμ ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ βζα κα είκαζ ηαθμί ηαζ οπάημομζ ιαεδηέξ, εηηεθχκηαξ ηζξ επζεοιίεξ Σμο ηαζ πναβιαημπμζχκηαξ ημοξ ζημπμφξ Σμο. Σμοξ εηβοικάγεζ βζα κα θάαμοκ ηεθζηά ηδ ιφδζδ ηαζ κα βίκμοκ μζ ίδζμζ Αζδάζηαθμζ ηαζ δε πάκεζ πμηέ ηδ εέα ημο ακηζηεζιεκζημφ αοημφ ζημπμφ. Βζείξ ζακ ιαεδηέξ πνέπεζ ζοκεπχξ κα ιάεεηε κα πεζνίγεζεε δφκαιδ ηαζ κα ακηθείηε εκένβεζεξ ζηδκ ηαεμνζζιέκδ πενζμπή οπδνεζίαξ ηζ αοηυ είκαζ έκα βεβμκυξ πμο πνέπεζ δζανηχξ κα έπεηε ηαηά κμο. Οζ ιαεδηέξ επζθέβμκηαζ απυ ημ Αζδάζηαθμ βζαηί, πανά ημοξ μπμζμοζδήπμηε πνμζςπζημφξ πενζμνζζιμφξ, ακηαπμηνίκμκηαζ ιε ημ αημιζηυ ημοξ ιέηνμ ζημ άιεζμ υναια ηδξ εκςιέκδξ Εενανπίαξ ηαζ ζηζξ ιεευδμοξ πμο πνμηείκμοκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζηδκ οθμπμίδζδ αοημφ ημο μνάιαημξ. Σμ ζενανπζηυ υναια (υζμ ιπμνείηε κα ημ ηαηακμήζεηε) είκαζ δ ακηαπυηνζζδ ηςκ Αζδαζηάθςκ ζηδκ ακχηενδ εκηφπςζδ ζηδκ μπμία οπυηεζκηαζ ηαζ ζηδκ μπμία πανέπμοκ ηδ ζοκαίκεζή Σμοξ ακάθμβα ιε ηδκ αηηίκα ηζ υπζ ακάθμβα ιε ημ ζδιείμ ακάπηολδξ. Ο Αζδάζηαθμξ ακαβκςνίγεζ εηείκμοξ πμο ακαβκςνίγμοκ ημ πέδζμ ηαζ πνμζπαεμφκ (ιε πθήνδ ή ιε ελεζδζηεοιέκδ αθμζίςζδ) κα αμδεήζμοκ ζηδκ πναβιάηςζή ημο. Συηε ημοξ δζεβείνεζ ζακ μιάδα, βζαηί έπμοκ ηαοηυηδηα μνάιαημξ ηαζ αθμζίςζδξ· αοηυ ημοξ επζηνέπεζ, ηάης απ‟ ηδ δζέβενζδ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
555
ηζ έιπκεοζδ, κα βίκμοκ πζμ απμηεθεζιαηζημί ζηδκ επζθεβιέκδ (απυ αοημφξ) βναιιή οπδνεζίαξ. Θα ήεεθα θμζπυκ κα ζοθθμβζζεείηε πνμζεηηζηά ηζξ αηυθμοεεξ ακαβκςνίζεζξ: 1. Σδκ ακαβκχνζζδ ημο μνάιαημξ. 2. Σδκ ακαβκχνζζδ ημο πεδίμο, βζαηί υναια ηαζ πέδζμ δεκ είκαζ ημ ίδζμ. 3. Σδκ ακαβκχνζζδ πμο μ Αζδάζηαθμξ πανέπεζ ζ‟ έκακ υιζθμ αθζενςιέκςκ γδθςηχκ υηακ ημοξ δέπεηαζ ζακ ιαεδηέξ Σμο. 4. Σδκ ακαβκχνζζή ζαξ ηςκ ζδεχκ ημο Αζδαζηάθμο ζακ ζηυπμοξ βζα ιεθθμκηζηή πνμζπάεεζα. 5. Σδκ ακαβκχνζζδ ιεηαλφ ζαξ ζακ ροπέξ ηαζ οπδνέηεξ. ηακ αοηέξ μζ ακαβκςνίζεζξ ηαηακμδεμφκ ζςζηά, εα οπάνλεζ δ ηεθζηή ακαβκχνζζδ απυ ηδκ Εενανπία εκυξ μιίθμο ιαεδηχκ πμο εα ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζακ αβςβυξ δζα ημο μπμίμο ιπμνεί κα δζαποεεί πκεοιαηζηή εκένβεζα, θςξ ηαζ αβάπδ ιέζα ζ‟ έκακ ηυζιμ πμο έπεζ ακάβηδ ηαζ αβςκζά. Ο υιζθμξ ηυηε εα πνμζηζζεεί ιε δφκαιδ κα οπδνεηεί, αθθά δε εα είκαζ δφκαιδ δμζιέκδ ζ‟ αοηυκ απυ ημ Αζδάζηαθμ. Θα είκαζ ιζα δοκαιζηυηδηα βεκκδιέκδ απυ ημκ ίδζμ. Δ δφκαιδ πμο πεζνίγμκηαζ μζ ιαεδηέξ ένπεηαζ ζακ ακηαπυηνζζδ ζε ιζα γςή πμο αζχκεηαζ μνεά ηαζ ιζα αβάπδ πμο δίκεηαζ πθήνςξ. Τπάνπεζ έκαξ ιεβάθμξ κυιμξ πμο ιπμνεί κα εκζςιαηςεεί ζηα θυβζα “ζε ηείκμοξ πμο δίκμοκ ημ πακ, δίκεηαζ ημ πακ”. Ώοηυ αθδεεφεζ βζα ημ ιαεδηή αημιζηά ηαζ βζα ημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο. Πμθθμί γδθςηέξ βζα ηδ ιαεδηεία ζήιενα δε βκςνίγμοκ μφηε ακηζθαιαάκμκηαζ αοηυ ημ κυιμ· δε δίκμοκ εθεφεενα ηαζ πθήνςξ είηε ζημ ένβμ ηδξ Εενανπίαξ είηε ζ‟ εηείκμοξ πμο έπμοκ ακάβηδ. Μέπνζ κα ημ ηάκμοκ, πενζμνίγμοκ ηδκ απμηεθεζιαηζηυηδηά ημοξ ηαζ ηθείκμοκ ηδκ πυνηα ημο εθμδζαζιμφ, υπζ ιυκμ βζα ημοξ ίδζμοξ αθθά ηαζ βζα ημκ υιζθμ ιε ημκ μπμίμ ζοκδέμκηαζ ζηδκ οπδνεζία. Βδχ ανίζηεηαζ εοεφκδ. Σμ ηθεζδί βζα ημκ εθμδζαζιυ είκαζ δ πνμζςπζηή ααθάαεζα ηαζ δ αθζένςζδ υθςκ ηςκ αημιζηχκ πυνςκ ζηδκ οπδνεζία ηςκ Μεβάθςκ κηςκ, πςνίξ πενζμνζζιυ ηαζ αοευνιδηα. ηακ εζφ ζακ ιαεδηήξ πνμζπαεείξ κα γεζξ ιε ααθάαεζα – ζηδ ζηέρδ ηαζ ημ θυβμ ηαζ ηδκ πνάλδ – ηζ υηακ ηίπμηε δεκ ηαηαηναηείηαζ οθζηά, ζοκαζζεδιαηζηά ή απυ ηδκ πθεονά ημο πνυκμο, υηακ δ θοζζηή δφκαιδ δίκεηαζ ιε ηέημζμ ηνυπμ ηαζ ημ δχνμ υθςκ ηςκ πυνςκ ζοκμδεφεηαζ ιε εοηοπία, ηυηε μ ιαεδηήξ εα έπεζ υθα υζα πνεζάγεηαζ βζα κα ζοκεπίζεζ ημ ένβμ ημο ηαζ ημ ίδζμ αθδεεφεζ βζα υθεξ ηζξ ενβαγυιεκεξ μιάδεξ οπδνεηχκ. Σέημζμξ είκαζ μ κυιμξ. Δ ηεθεζυηδηα δεκ είκαζ αηυιδ εθζηηή, δε πνεζάγεηαζ κα ημ πς, αθθά ιεβαθφηενδ πνμζπάεεζα απυ ιένμοξ ζμο κα δχζεζξ ηαζ κα οπδνεηήζεζξ είκαζ εθζηηή. Θα ένεεζ θμζπυκ αζθαθχξ μ ηαζνυξ πμο εζείξ ζακ άημια ηαζ ζακ ιένδ ημο μιίθμο εκυξ Αζδαζηάθμο εα οπμηάλεηε ηδκ πνμζςπζηή ζαξ γςή ζηδκ ακάβηδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ζηδκ πνυεεζδ ημο Αζδαζηάθμο. Θα είζηε ηαζ δε εα αβςκίγεζεε ηυζμ ζηθδνά βζα κα είζηε· εα δίκεηε ηαζ δε εα πμθειάηε ζοκεπχξ ηδκ ηάζδ κα ιδ δίκεηε· εα λεπκάηε ηα θοζζηά ζαξ ζχιαηα ηαζ δε εα δίκεηε ηυζδ πνμζμπή ζ‟ αοηά (ηαζ ημ απμηέθεζια εα είκαζ ηαθφηενδ οβεία)· εα ζηέθηεζεε ηαζ δε εα γείηε ηυζμ ααεζά ζημκ ηυζιμ ημο αζζεήιαημξ· θνυκζια ηαζ ζοκεηά ηαζ ζακ ηακμκζηή δζαδζηαζία εα αάγεηε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
556
πνχημ ημ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ηδξ οπδνεζίαξ. Σζ είκαζ αοηυ ημ ένβμ; Να απμηεθέζεηε ιζα ενβαγυιεκδ κμήιμκα ηαζ αθζενςιέκδ μιάδα οπδνεηχκ δζα ηςκ μπμίςκ εα ιπμνμφκ κα πνμςεδεμφκ ηαζ κα εηδδθςεμφκ ηα ζενανπζηά ζπέδζα πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, έκα εζηζαηυ ζδιείμ πκεοιαηζηήξ εκένβεζαξ. Ώοηή ιπμνεί ηυηε κα πνδζζιμπμζδεεί απυ ηδκ Εενανπία βζα κα αμδεήζεζ ηδκ ακενςπυηδηα πακημφ, ζδζαίηενα ζ‟ αοηή ηδκ ηνίζζιδ επμπή. Σα ζπέδζα ηδξ Εενανπίαξ, ηαεχξ εκζςιαηχκμοκ ηδ εέθδζδ ηδξ αιπάθθα, ιπμνμφκ ηαζ εα εηπθδνςεμφκ· δ δζαδζηαζία υιςξ είκαζ είηε ιζα ζοκεζδδηή είηε ιζα αζοκείδδηδ ιαγζηή ακηαπυηνζζδ ζηδκ εκηφπςζδ. Ώκάιεζα ζημοξ ιαεδηέξ ημο ηυζιμο δ ακηαπυηνζζδ ηζ δ επαηυθμοεδ δναζηδνζυηδηα είκαζ ζοκεζδδηή ηαζ μδδβεί ζε κμήιμκα εβπεζνήιαηα. Σμ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο είκαζ κα εθεθηφεζ απυ ημοξ ιαεδηέξ Σμο έκα ηέημζμ αάεμξ αθζενςιέκδξ αβάπδξ ηαζ ιζα ηέημζα ακηίθδρδ ηδξ ζδιενζκήξ εοηαζνίαξ, χζηε μζ πνμζςπζηέξ υρεζξ ηδξ γςήξ ημοξ εα λεεςνζάζμοκ ζηδ ζοκείδδζή ημοξ ηζ δ ηφνζα απαζπυθδζή ημοξ εα είκαζ: Πμζα πνέπεζ κα είκαζ δ οπδνεζία ιμο αοηή ηδκ επμπή; Πμζα είκαζ ηα επμοζζχδδ πνάβιαηα ζηδ γςή ιμο ηα μπμία δεκ πνέπεζ κα πνμζέπς; Πμζμ είκαζ ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ; Πμζμζ είκαζ μζ άκενςπμζ πμο ιπμνχ κα αμδεήζς; Πμζεξ υρεζξ ημο ένβμο ημο Αζδαζηάθμο πνέπεζ κα πνμζπαεήζς κα αμδεήζς πενζζζυηενμ αοηή ηδκ επμπή; Ώοηέξ μζ ενςηήζεζξ πνέπεζ υθεξ κα ανμοκ ιζα ελζζμννμπδιέκδ, κμήιμκα ηζ υπζ θακαηζηή ακηαπυηνζζδ ηαζ απάκηδζδ. ΜΔΡΟ III Βλεηάγμκηαξ ημ υθμ εέια ηδξ ιαεδηείαξ οπάνπμοκ μνζζιέκα πνάβιαηα πμο εα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς. Ώκ ζημπαζεείηε ζ‟ αοηά εα ανείηε υηζ ιπμνεί κα αθθάλμοκ ηάπςξ ηδκ ζδέα ζαξ ζπεηζηά ιε ημ ηζ ζοκζζηά ηδ ιαεδηεία, αθθά ηαζ εα ειπθμοηίζμοκ επίζδξ ηδ βεκζηή ζαξ έκκμζα βζ‟ αοηυ ημ γήηδια. Σμ πνχημ ζδιείμ πμο εα ήεεθα κα είλς είκαζ υηζ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ εηπαζδεφμκηαζ βζα ιφδζδ. Ώκ, υηακ πθδζζάγμοκ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ, απμηφπμοκ κα ζοθθάαμοκ αοηυ ημ βεβμκυξ ηαζ κα πνμζθένμοκ ηδκ πθδνέζηενδ ζοκενβαζία, ηαεοζηενμφκ ημ πνυκμ αοηήξ ηδξ ιφδζδξ. Δ απυ ιένμοξ ημοξ ζφθθδρδ ημο βεβμκυημξ εα εηδδθςεεί ζηδκ έκηαζδ ηδξ οπδνεζίαξ πμο πνμζθένμοκ. Δ ζπεδζαζιέκδ οπδνεζία είκαζ έκαξ απυ ημοξ ηνυπμοξ εηβφικαζδξ. Οζ ιαεδηέξ ζηα ανπζηά ζηάδζα ημο ένβμο ημοξ ηείκμοκ πνςηανπζηά κα εκδζαθένμκηαζ βζα ημκ εαοηυ ημοξ ηαζ βζα ηζξ ακηζδνάζεζξ ηαζ ηζξ ζηάζεζξ ημοξ πνμξ ημ Αζδάζηαθμ. Σμ βεβμκυξ υηζ ενβάγμκηαζ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο ημοξ θαίκεηαζ βεβμκυξ ιε πνςηανπζηή ζδιαζία. Σμ δεφηενμ πνάβια πμο εα ήεεθα κα ημκίζς είκαζ υηζ οπάνπεζ ιεβάθδ δζαθμνά ιεηαλφ ημο μιίθμο εκυξ Αζδαζηάθμο ηαζ ημο Άζναι Σμο. Ώοηυ ζπάκζα βίκεηαζ ακηζθδπηυ. Πμθθμί άκενςπμζ ιπμνμφκ κα ανεεμφκ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο, αθθά ημ πνμζςπζηυ ημο Άζναι Σμο επζθέβεηαζ απ‟ ημκ υιζθμ. ε έκακ υιζθμ μ Αζδάζηαθμξ ανίζηεηαζ ζε επαθή ηζ έπεζ επίβκςζδ ημο ακαηείκμκηα ιαεδηή ηζ αοηυξ έπεζ ιζα μνζζιέκδ επαθή ιαγί Σμο, αοηή υιςξ ζοκεπάβεηαζ ηυζμ ιζα πνμζςπζηή υζμ ηαζ ιζα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
557
ροπζηή ζπέζδ. Ώθθά ζ‟ έκα Άζναι, ιέζα ζηδ ζθαίνα επζννμήξ εκυξ Άζναι, ανίζηεηαζ ιυκμ υ,ηζ είκαζ ροπζηυ. Σίπμηε απ‟ ηδκ πνμζςπζηυηδηα δεκ επζηνέπεηαζ κα εζζέθεεζ – πνμζςπζηέξ ακηζδνάζεζξ, ακζηακυηδηεξ, πενζμνζζιμί, πνμζςπζηέξ ζηέρεζξ ηαζ υ,ηζ είκαζ οθζηυ ηαζ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ ηαηχηενδ θφζδ δε θηάκεζ πμηέ ζημ Άζναι. ηα ανπζηά ζηάδζα ζοκεπχξ ημο ένβμο εκυξ ιαεδηή είκαζ δοκαηυ κα οπάνπεζ θίβμ ή ηίπμηε πμο κα ιπμνεί κα ζοκεζζθένεζ μ ιαεδηήξ βζα πμθφ ηαζνυ. Μυκμ εηείκεξ μζ εεηζηά αζζεδηέξ εκμνάζεζξ ηαζ μζ ζοβηεηνζιέκεξ εηείκεξ ροπζηέξ εκηοπχζεζξ ηαζ πανςεήζεζξ πμο ιπμνεί κα επζηφπεζ κα εθεθηφζεζ μ ιαεδηήξ (δζα ημο δζαθμβζζιμφ ηαζ ηδξ αολακυιεκδξ αβκυηδηαξ ηδξ πνυεεζδξ) ιπμνμφκ κα ζοκεζζθένμοκ ηάηζ ζηδ γςή ημο Άζναι. Τπάνπεζ ζοκεπχξ έκαξ κυιμξ πμο πνμζηαηεφεζ ημ Άζναι απυ ημοξ πενζμνζζιμφξ ζαξ. Υνδζζιμπμίδζα πμθφ ζοβηεηνζιέκα ηδ θέλδ “Άζναι” ζηδκ πνμζπάεεζά ιμο κα ζαξ μδδβήζς κα δζαηνίκεηε ακάιεζα ζ‟ έκακ υιζθμ ηαζ έκα Άζναι. Έκα Άζναι ζπδιαηίγεηαζ ααζζηά απυ εηείκμοξ μζ μπμίμζ δζα ηδξ βκχζδξ, ηδξ αθμζίςζδξ ηαζ ηδξ οπδνεζίαξ ημοξ έπμοκ ακμίλεζ ημ δνυιμ ημοξ απυ έκακ υιζθμ πνμξ έκα εζχηενμ ηέκηνμ υπμο δ εκένβεζα, δ ζμθία ηζ δ πνμζπάεεζα ημο Αζδαζηάθμο είκαζ εοημθυηενα δζαεέζζιεξ. Γζα κα δζακμίλμοκ ημ δνυιμ ημοξ απυ ημκ υιζθμ ζημ Άζναι, μζ ιαεδηέξ πνεζάγεηαζ κα δζαηνίκμοκ πμθφ πνμζεηηζηά ιεηαλφ ηςκ ορδθμφ ααειμφ ηθίζεςκ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ημοξ, ηςκ ακηαπμηνίζεχκ ημοξ ζηδκ αθήεεζα ηαζ ηα ζδακζηά ηαζ ηςκ αθδεζκχκ ροπζηχκ ακηζδνάζεχκ ημοξ, ηδξ πκεοιαηζηήξ ζμθίαξ ηαζ ηδξ εκμναηζηήξ ζφθθδρδξ. Σμ ηνίημ ζδιείμ πμο εα επζεοιμφζα κα είλς είκαζ υηζ μζ ιαεδηέξ υηακ απμηεθμφκ ιένμξ ημο Άζναι οπμαάθθμκηαζ ζε αολδιέκδ πίεζδ ηαζ είκαζ ζε εέζδ κα ζοιιεηέπμοκ ζε πμθφ πθαηφηενδ δζακμιή εκένβεζαξ απυ υ,ηζ πνςηφηενα. ήιενα ηαεχξ μ Βνπυιεκμξ πθδζζάγεζ ζηδ βδ ηαζ θηάκεζ πζμ ημκηά ζηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ηαεχξ δ εζζνμή πκεοιαηζηήξ εκένβεζαξ απυ ηδ αιπάθθα ζημ ζενανπζηυ Κέκηνμ βίκεηαζ ιεβαθφηενδ, οπάνπεζ ιζα ιεβάθδ εβνήβμνζδ ηδξ ακενχπζκδξ δεηηζηυηδηαξ ηαζ ζοιααίκεζ ιζα πμθφ αολδιέκδ δζέβενζδ ιε πμζηίθα απμηεθέζιαηα. Ώοηή ζοκεπάβεηαζ ιζα έκημκδ έθεζδ ηαζ πκεοιαηζηή απμθαζζζηζηυηδηα. διαίκεζ επίζδξ ιζα εοηαζνία πνςημθακμφξ θφζδξ. αξ έπεζ θεπεεί υηζ υηακ μ ΐμφδδαξ ήθεε ηζ ενβάζεδηε ζηδ βδ, πμθθμί γδθςηέξ εζζήθεακ ζηζξ ηάλεζξ ηςκ απμδεβιέκςκ ιαεδηχκ ηαζ πμθθμί ιαεδηέξ έθααακ ηδ ιζα ή άθθδ απυ ηζξ ηφνζεξ ιοήζεζξ. Τπήνλε ζοκεπχξ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ιεηαηυπζζδ ημο πνμζςπζημφ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ιζα ιεβάθδ επέηηαζδ πνμξ ηδ αιπάθθα ηαζ ηαοηυπνμκα πνμξ ηδκ ακενςπυηδηα. ηακ μ Υνζζηυξ ειθακίζεδηε ζηδ βδ, οπήνλε ιζα πανυιμζα ηζ αηυιδ πζμ ηθζιαημφιεκδ πνμζπάεεζα δ μπμία ημνοθχεδηε ιε ηδ ζοιιεημπή ιαεδηχκ ζηα εζχηενα Άζναι ηςκ Αζδαζηάθςκ. Μέπνζ ηυηε ηα Άζναι αοηά είπακ ηναηδεεί βζα υζμοξ είπακ θάαεζ ηδκ πνχηδ ιφδζδ. Πνζκ απυ ηδκ επμπή ημο Υνζζημφ ιυκμ εηείκμζ πμο είπακ θάαεζ ηδκ πνχηδ ιφδζδ ηαζ ήηακ ιοδιέκμζ ζπδιάηζγακ ημ Άζναι. Βλαζηίαξ υιςξ ηδξ αολακυιεκδξ εοαζζεδζίαξ ηδξ ακενςπυηδηαξ απμθαζίζεδηε ηυηε υηζ μζ ιαεδηέξ εα ιπμνμφζακ κα βίκμοκ δεηημί ζηα Άζναι ηαζ κα ανίζημκηαζ έηζζ κμδηζηά ηαζ αζηνζηά ζε επζημζκςκία ιε ημκ εζχηενμ υιζθμ ηαζ κ‟ ανπίζμοκ κα απμηεθμφκ ιένμξ ηδξ ζθαίναξ ηδξ ηαηεοεοκυιεκδξ επζννμήξ ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηή είκαζ δ εοηαζνία πμο πανμοζζάγεηαζ ζήιενα ζημοξ γδθςηέξ ηαζ ημοξ δυηζιμοξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
558
ιαεδηέξ. Δ πνμζπάεεζα αοηή εα ιπμνμφζε κα μνζζεεί ζακ ελςηενίηεοζδ ημο Άζναι. αξ έπεζ εζπςεεί υηζ πνυεεζδ ηδξ Εενανπίαξ είκαζ κα απμηαηαζηήζεζ ηα Μοζηήνζα πάκς ζηδ βδ. Ώοηυ είκαζ ημ πνχημ αήια πνμξ ημκ ακηζηεζιεκζηυ αοηυ ζημπυ. Ώκ δ ειανοχδδξ αοηή ελςηενίηεοζδ επζηφπεζ ζηδ θεζημονβία ηδξ ηζ ακ εηείκμζ πμο ζοιιεηέπμοκ ζηδ κέα αοηή πνμζπάεεζα ηαηαθένμοκ κα ενβαζεμφκ ιε εκυηδηα, αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ ηζ ακ αοηή απμδεζπεεί ηυζμ ζζπονή χζηε κα ακηέλεζ ζε υθεξ ηζξ δζαζπαζηζηέξ δοκάιεζξ, ηυηε εα βίκεζ ανβυηενα εθζηηυ κα αολδεμφκ ηα ιέθδ, δ δφκαιδ ηαζ ημ ιέβεεμξ μπμζμοδήπμηε Άζναι. Ώοηυ ανίζηεηαζ μθμηθδνςηζηά ζηα πένζα ημο μιίθμο. Κάεε κέμ πνυζςπμ πμο ένπεηαζ ζ‟ επαθή ιε ημ Άζναι απμηεθεί ιζα ζοβηεηνζιέκδ εοεφκδ. Σμ ένβμ ηδξ μθμηθήνςζδξ ηαζ ηδξ απμννυθδζδξ έβηεζηαζ ζημ Άζναι ηζ υπζ ζημ άημιμ. Ώοηυ δε βίκεηαζ εφημθα θακενυ ςζυημο μζ ιαεδηέξ βίκμοκ απμδεβιέκα ηζ ακαπυζπαζηα ιένδ ημο Άζναι. Σέημζμζ ιαεδηέξ ζοκζζημφκ έκα ζοβηεηνζιέκμ πνυαθδια. Σχνα ακαηφπηεζ ημ ενχηδια: Πχξ ζπδιαηίγεζ ηαζ μνβακχκεζ μ Αζδάζηαθμξ ημ Άζναι Σμο ή εζχηενμ υιζθμ ημο μπμίμο ημ πνμζςπζηυ πνμένπεηαζ απυ ημκ ελςηενζηυ υιζθμ ηςκ γδθςηχκ; Πνέπεζ αζθαθχξ κα ζαξ είκαζ θακενυ υηζ έκαξ Αζδάζηαθμξ, ζπδιαηίγμκηαξ ημ Άζναι Σμο, πνμπςνεί ηυζμ αοηυιαηα υζμ μ Αδιζμονβυξ. Αζαθμβίγεηαζ· μναιαηίγεηαζ· ιζθά ηζ αοηυ πμο επζδζχηεζ κα δδιζμονβήζεζ ηαζ κα οθμπμζήζεζ (ζφιθςκα ιε ημ ζενανπζηυ πέδζμ) ανπίγεζ κα παίνκεζ ιμνθή. Με ηδ δφκαιδ ηδξ εζηζαζιέκδξ ηαζ ηαηεοεοκυιεκδξ ζηέρδξ Σμο πνμζεθηφεζ εηείκμοξ ηςκ μπμίςκ μ ηφπμξ ημο κμο είκαζ ζοβπνμκζζιέκμξ ιε ημ δζηυ Σμο θυβς αηηίκαξ, ηανιζηήξ ζπέζδξ, ζδιείμο ελέθζλδξ ηαζ αβάπδξ βζα ηδκ ακενςπυηδηα. ηζξ θέλεζξ εζηίαζε ηαζ θαηεχζπλζε ανίζηεηαζ ημ ηθεζδί βζα ηάεε ηεπκζηή ή ιέεμδμ ζοκεζζθμνάξ ζε υ,ηζ εα ιπμνμφζα εδχ κα μκμιάζς δελαιεκή ζηέρδξ πμο είκαζ έκα Άζναι. Μζα δζαηδνμφιεκδ εζηίαζδ ζοκ ιζα δοκαιζηή ηαηεφεοκζδ ηαεζζηά αοηή ηδ δελαιεκή ζηέρδξ απμδμηζηή ζε παβηυζιζα οπδνεζία ηαζ δδιζμονβζηά απμηεθεζιαηζηή. Σμ ζδιακηζηυ πνάβια πμο πνέπεζ κα ζοθθάαεζ μ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ είκαζ ηζ πνμζπαεεί κα επζηφπεζ μ Αζδάζηαθμξ ιε ημ ιέζμκ ημο μιίθμο Σμο. Ώοηυ ζοκεπάβεηαζ ηεθζηά ηδκ ένεοκα ζημ κμο ημο ιαεδηή βζα κα δζαπζζηχζεζ ακ ζηέθηεηαζ, εζηζάγεηαζ ηζ ενβάγεηαζ πάκς ζε βναιιέξ πανυιμζεξ ι‟ εηείκεξ ημο Αζδαζηάθμο. Πυζμ ημκηά ανίζηεηαζ μ ιαεδηήξ ζηζξ ζηέρεζξ ημο Αζδαζηάθμο; Ο Αζδάζηαθμξ ηςθφεηαζ απυ απμηνοθζζηζηυ κυιμ κα πνδζζιμπμζήζεζ μπμζαδήπμηε πίεζδ ή δφκαιδ ζηδκ πνμζπάεεζα κα παναζφνεζ ηζξ δζάκμζεξ εηείκςκ πμο επδνεάγεζ ζε μιμθςκία ιε ηδ δζηή Σμο. Γελ ιπμνεί κα επζαάθθεζ ηδ εέθδζή Σμο πάκς ζημ ιαεδηή· μζ επζεοιίεξ, μζ εθέζεζξ ηζ μζ εοπέξ Σμο δεκ πνέπεζ κα είκαζ έκαξ ελακαβηαζηζηυξ ηαηεοεοκηήνζμξ πνάηημναξ ζηδ γςή εηείκςκ ιε ημοξ μπμίμοξ ανίζηεηαζ ζ‟ επαθή. Μπμνεί κα εκηοπχζεζ ημ κμο ημοξ ιε αοηυ πμο κζχεεζ υηζ πνεζάγεηαζ ζε πενζυδμοξ παβηυζιζαξ ηνίζδξ. Μπμνεί κα ημοξ εηθνάζεζ εηείκμ πμο κζχεεζ υηζ πνέπεζ κα βίκεζ. Ώθθά απμιέκεζ ζημ ιαεδηή κ‟ απμθαζίζεζ ηαζ κ‟ απμδείλεζ. Οζ ιαεδηέξ ανίζημκηαζ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο θυβς ηδξ μιμζυηδηαξ ηςκ ζδεχκ, πανυηζ κζχεμοκ ηζ εηθνάγμοκ αοηέξ ηζξ ζδέεξ πμθφ θζβυηενμ ηαεανά απυ Βηείκμκ ηαζ αθέπμοκ ημ υναια ζακ ιέζα απυ εαιπυ ηγάιζ. Ώθθά μζ έιθοηεξ πεπμζεήζεζξ ημοξ είκαζ ααζζηά ίδζεξ ηαζ ημ ηαεήημκ ημοξ είκαζ κα ακαηαθφρμοκ ηα ζδιεία επαθήξ, ημκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
559
ακάθμβμ ζδεαθζζιυ βζα ηδκ μιαδζηή πνμζπάεεζα ηζ έπεζηα κα οπμηάλμοκ μθυηθδνδ ηδκ αημιζηή ημοξ γςή ηαζ ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ημοξ ζηδκ ακαβκςνζζιέκδ πνμζπάεεζα. Πίζς απ‟ ηδκ πνμζπάεεζα αοηή ζηέηεζ μ Αζδάζηαθμξ – έκα ηέκηνμ πμο εζζάβεζ ηαζ δζακέιεζ δφκαιδ. Κάεε Άζναι ή εζχηενμξ υιζθμξ είκαζ μοζζαζηζηά ιζα δελαιεκή ζηέρδξ ηζ δ δελαιεκή αοηή έπεζ ζακ πδβή ή εζηία ηδξ ηζξ ζδέεξ, ηα υκεζνα, ημ υναια ηαζ ηδκ έθεζδ ημο Αζδαζηάθμο. Χεείηαζ απ‟ ηδκ εκαδζηή Σμο ζζπφ πμο επδνεάγεηαζ απ‟ ημκ Έκακ πμο είκαζ μ Αζδάζηαθυξ Σμο ηζ ακαπηφζζεηαζ ηαζ ηνέθεηαζ απυ ηδκ ειπεζνία Σμο ηαζ ακεθίζζεηαζ ηαεχξ αολάκεζ δ ζμθία Σμο ηζ δ ζηακυηδηά Σμο κα πνμαβάβεζ ημ ζενανπζηυ πέδζμ αθζενχκεηαζ, πνδζζιμπμζείηαζ ηζ αολάκεζ. Συηε βίκεηαζ ιζα ηαεανή θίικδ ζηέρδξ, αολακυιεκδ ηαζ ηνεθυιεκδ απυ ηδκ πδβή πμθθχκ γςχκ, απυ ημ αβκυ υναια ηαζ ηα ηαεαβζαζιέκα υκεζνα πμθθχκ ιαεδηχκ. ‟ αοηή ηδ δελαιεκή ηδξ αβκήξ ζηέρδξ γδηείηαζ απυ ηάεε δεζιεοιέκμ ιαεδηή κα ηάκεζ ηδ ζοκεζζθμνά ημο ηζ ακ ιπμνέζεζ κα ηδκ ηάκεζ, εα επζηνέρεζ ζημ Άζναι κα ζηακμπμζήζεζ ηδκ ακάβηδ ηαζ κα αμδεήζεζ ηάεε γδθςηή κα πενάζεζ απυ ηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ. Κάεε ηέκηνμ ή εζηία δφκαιδξ έπεζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ζθαίνα επζννμήξ ηζ έκα αθδεζκυ, εκενβυ Άζναι είκαζ ιζα εεηζηή δφκαιδ ιέζα ζημ ηέκηνμ πμο μκμιάγμοιε ακενςπυηδηα. Ο ιαεδηήξ δζενςηάηαζ θοζζηά ηαζ μνεά πχξ ζοκδέεηαζ δ δφκαιδ ηδξ ζηέρδξ ηαζ ημ πκεοιαηζηυ έκζηζηημ, πχξ ιπμνμφκ κα ενβαζεμφκ επμζημδμιδηζηά ηαζ πχξ εηδδθχκεηαζ δ αθθδθελάνηδζή ημοξ. Ώκανςηζέιαζ πχξ ιπμνχ κα ζαξ δζεοηνζκίζς ηδκ ζδέα; Ώξ επζζηήζς πνχηα ηδκ πνμζμπή ζαξ ζημ βεβμκυξ υηζ ημ έκζηζηημ είκαζ εηείκμ πμο μδδβεί ημ ιαεδηή κα ακηαπμηνζεεί ζηδκ ηθήζδ ή ημ θευββμ εκυξ Αζδαζηάθμο, ζημκ ηναδαζιυ Σμο ηαζ ζημκ υιζθυ Σμο. Σμ έκζηζηημ ζηα πνχηα ημο ζηάδζα είκαζ ημ υκμια πμο δίκεηαζ ζηδκ ακηαπυηνζζδ ημο οθζημφ ιδπακζζιμφ ζημκ οθζηυ ηυζιμ πμο ημκ πενζαάθθεζ – ημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ηδξ ακενχπζκδξ ελέθζλδξ. Ώνβυηενα πάκς ζηδκ ελεθζηηζηή ηθίιαηα μ κμοξ ειθακίγεηαζ ζακ ενιδκεοηζηυξ πνάηημναξ ηαζ αναδέςξ ηαηακμείηαζ δ θφζδ ημο ιδπακζζιμφ ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ. Οζ ζπέζεζξ απμζαθδκίγμκηαζ. Σμ πκεοιαηζηυ έκζηζηημ είκαζ δ ζηακυηδηα ηδξ ροπήξ κα ηαηαβνάθεζ επαθή ιε ηδκ Εενανπία ηδξ μπμίαξ δ ροπή είκαζ εκδυιοπα ιένμξ, υπςξ αηνζαχξ ζημ ζχια ημο ακενχπμο μζ ιδπακζηέξ, εκζηζηηχδεζξ ακηαπμηνίζεζξ, ακηζδνάζεζξ ηζ ακηακαηθαζηζηά είκαζ αηέναζμ ιένμξ ημο οθζημφ ιδπακζζιμφ. ηδκ πενίπηςζδ ηςκ πκεοιαηζηχκ εκζηίηηςκ δ εκυναζδ ενιδκεφεζ ηαζ θςηίγεζ ημ κμο. Δ δφκαιδ ηδξ ζηέρδξ υπςξ πνδζζιμπμζείηαζ ζημ ένβμ ημο Άζναι, ελανηάηαζ απυ ηδ δφκαιδ ημο ιαεδηή κα εζηζάγεζ ηαζ κ‟ ακορχκεζ ημ ζοκεζδδηυ κμο ζ‟ επαθή ιε ηδκ ροπή ηαζ κα εθεθηφεζ ηδκ εκυναζδ. ηακ αοηυ βίκεζ ιε επζηοπία, ηυηε ένπεηαζ δ μιμθςκία ηςκ ηνζχκ παναβυκηςκ: κμδηζηήξ θχηζζδξ, ροπζηήξ πανχεδζδξ ηαζ εκμναηζηήξ ζφθθδρδξ. Ο ηνζπθυξ αοηυξ ζοκδοαζιυξ εα δδιζμονβήζεζ εηείκμ ημκ ηφπμ ζηέρδξ πμο εα είκαζ απμηεθεζιαηζηυξ ζε δναζηδνζυηδηα, παναβςβζηυξ ζημ πέδζμ, ζοκηεθεζηζηυξ ζηδκ ακζδζμηέθεζα ηαζ παναηζκμφιεκμξ απυ αβάπδ. Ώκάθμβα ιε ηδκ ζηακυηδηα ημο μιίθμο ζακ ζφκμθμ κα θεζημονβεί οπυ ηδκ χεδζδ ημο πκεοιαηζημφ εκζηίηημο εα είκαζ ηζ δ επζηοπία ημο Αζδαζηάθμο κα επζηεθέζεζ ηα ζπέδζα Σμο ιέζς ημο μιίθμο. Κάης απ‟ ημ εείμ κυιμ δεκ ιπμνεί κα ενβάγεηαζ ιυκμξ· δεκ είκαζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
560
δοκαηυ κα ενβάγεηαζ ιυκμξ. Μπμνεί κα ειπκέεζ, κα δζδάζηεζ, κα γδηά ζοκενβαζία ηαζ κα δίκεζ ηαεμδήβδζδ ςξ πνμξ ημ απαζημφιεκμ ένβμ. Πένα απ‟ αοηυ ηακείξ Αζδάζηαθμξ δεκ ιπμνεί κα πνμπςνήζεζ. ημκ παβηυζιζμ αοηυ ηφηθμ ημ ένβμ ηδξ Εενανπίαξ νοειίγεηαζ απυ ημοξ ιαεδηέξ ηαζ ιπμνμφκ ζοκεπχξ κα ηαηαθάαμοκ βζαηί μ ηεθεοηαίμξ πενζμνζζιυξ πμο απμννίπηεηαζ απυ έκα Αζδάζηαθμ είκαζ μ ενεεζζιυξ! Κακέκαξ ιοδιέκμξ δεκ ιπμνεί κα ζπδιαηίζεζ έκα αθδεζκυ Άζναι πνμημφ εηθείρεζ ηάεε ζηακυηδηα πανελήβδζδξ, έηθναζδξ ενεεζζιμφ ηαζ ηνζηζηήξ. Δ δφκαιδ ηδξ ζηέρδξ εκυξ Αζδαζηάθμο, ακ πνδζζιμπμζδεεί θακεαζιέκα, ιπμνεί κα είκαζ ιζα δοκαιζηά ηαηαζηνεπηζηή δφκαιδ. Πνέπεζ κα ιπμνεί κα ειπζζηεφεηαζ ημκ Βαοηυ Σμο πνμημφ ιπμνέζεζ ημ Άζναι Σμο κα θεζημονβεί ζε μνεέξ βναιιέξ ιε αζθάθεζα. ‟ αοηυ ημ ένβμ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηδξ ακαβηαίαξ δφκαιδξ ζηέρδξ βζα επμζημδμιδηζηυ ένβμ ειπθέηεηαζ ζαθχξ μ αζεενζηυξ ζζηυξ. Οδδβεί ηυηε ζε ακαδζμνβάκςζδ ημο ζζημφ. Οζ αηαδδιασηέξ ελδβήζεζξ δε αμδεμφκ ημ ζπμοδαζηή κα ημ ηαηακμήζεζ. ηακ μ κμοξ (ημ υνβακμ ηδξ ζηέρδξ) είκαζ θμνέαξ ροπζηήξ γςήξ, ροπζημφ θςηυξ ηαζ ροπζηήξ αβάπδξ ηζ μ αζεενζηυξ ζζηυξ ακηαπμηνίκεηαζ ζηδκ εζζνμή εκένβεζαξ απ‟ ημ κμο, ηυηε ζοιααίκεζ δ ακαδζμνβάκςζδ ημο αημιζημφ αζεενζημφ ζζημφ. Σμ αημιζηυ αζεενζηυ ζχια είκαζ ιυκμ έκα ιένμξ, ιζα υρδ, ημο αζεενζημφ ζζημφ ηδξ ακενςπυηδηαξ· δ ζηαεενή ακαδζμνβάκςζδ ηςκ πμθθχκ ιενχκ μδδβεί ζ‟ έκα ιεηαζπδιαηζζιυ ημο ζοκυθμο υηακ πενάζεζ ανηεηυξ ηαζνυξ. Σμ ιέζμκ δζα ημο μπμίμο ζοιααίκεζ αοηυ είκαζ μ Ννπο. Ο κμοξ δδιζμονβεί ή δζαηοπχκεζ εηείκεξ ηζξ ζηεπημιμνθέξ (ή εκζςιαηςιέκεξ εκένβεζεξ) πμο εηθνάγμοκ πάκς ζημ κμδηζηυ πεδίμ ημ ααειυ ηαηακυδζδξ ημο ιαεδηή βζα ημ πέδζμ ηαζ ηδκ ζηακυηδηά ημο κα ιεηαδίδεζ ηδκ εκζςιαηςιέκδ κμδηζηή εκένβεζα ζημ αζεενζηυ ζχια – ακειπυδζζηδ απυ ηδ ζοκαζζεδιαηζηή θφζδ ή απυ ηάεε ηαηχηενδ εηδδθμφιεκδ επζεοιία. Σμ αζεενζηυ ζχια είκαζ έκαξ ζζηυξ εκένβεζαξ θσηφο, πμο πανςεείηαζ ή ηζκδημπμζείηαζ απυ ημκ ηφπμ ή ηδκ πμζυηδηα ηςκ εκενβεζχκ ζηζξ μπμίεξ ακηαπμηνίκεηαζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ ελεθζηηζηήξ ακάπηολδξ. Θα ιπμνμφζε κα δδθςεεί υηζ: 1. Ο ακελέθζηημξ ή άβνζμξ άκενςπμξ ακηαπμηνίκεηαζ απθά ζηδκ πνάκα ή θοζζηή εκένβεζα, γςμβμκχκηαξ ηζξ μνέλεζξ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ, ακαπηφζζμκηαξ ηα έκζηζηηα ηαζ εέημκηαξ έηζζ ημ εειέθζμ εκυξ θοζζημφ θμνέα ζακ ημο ελςηενζημφ εκδφιαημξ ηδξ ροπήξ. ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ δ δζακυδζδ είκαζ ειανοαηή· μζ θοζζηέξ μνέλεζξ ηαζ μζ πέκηε αζζεήζεζξ είκαζ ηονίανπμζ πανάβμκηεξ. θα αοηά μθείθμκηαζ ζηδ δναζηδνζυηδηα ηδξ πνάκα ηαεχξ δζαπφκεηαζ ζημ αζεενζηυ ή γςηζηυ ζχια. 2. Ο ιέζμξ άκενςπμξ πανςεείηαζ απυ ηδκ επζεοιία δ μπμία είκαζ ιζα εκένβεζα πμο εηπμνεφεηαζ απυ ηδκ παβηυζιζα επζεοιία ηζ δ μπμία – ακαπηφζζμκηαξ ή μνβακχκμκηαξ ημ αζηνζηυ ζχια – βεκκά ηδκ επζεοιδηζηή εκένβεζα. Αζαπφκεηαζ ζημ γςηζηυ ζχια ηαζ βαθαακίγεζ ημ θοζζηυ άκενςπμ ζ‟ εηείκεξ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ πμο εα μδδβήζμοκ ζηδκ ζηακμπμίδζδ ηδξ επζεοιίαξ. Βίκαζ ιζα δζαδζηαζία πανάθθδθδ ιε ημ ένβμ ηδξ πνάκα πμο ςεεί ηδ γςχδδ εκζηζηηχδδ θφζδ ζε δνάζδ. Βίκαζ ακαβηαζηζηά πανάθθδθεξ ηαζ πνμηαθμφκ δζαιάπδ – ηδκ πνχηδ ζφβηνμοζδ (κέζα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
561
ζημκ άκενςπμ) ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ. ΐαειδδυκ δ πνακζηή εκένβεζα βίκεηαζ αοηυιαηδ ζηδ δναζηδνζυηδηά ηδξ· δ ιεηαηυπζζδ ηδξ ζοκείδδζδξ βίκεηαζ πνμξ ημ αζηνζηυ ή επζεοιδηζηυ ζχια ηζ δ θεζημονβία ηδξ εκζηζηηχδμοξ θφζδξ πέθηεζ ηάης απ‟ ημ ηαηχθθζ ηδξ ζοκείδδζδξ. Συηε μ άκενςπμξ εζηζάγεζ ηδ γςή ημο ζημκ αζηνζηυ θμνέα ηαζ ημ αζεενζηυ ημο ζχια ειροπχκεηαζ απυ ηδκ ζζπονή εζζνμή ηδξ επζεοιδηζηήξ εκένβεζαξ. 3. Ο ακαπηοβιέκμξ άκενςπμξ, ιε ιζα μθμηθδνςιέκδ πνμζςπζηυηδηα, θένκεζ ααειδδυκ ημ αζεενζηυ ζχια οπυ ημκ έθεβπμ ηδξ κμδηζηήξ εκένβεζαξ ηαζ δ δναζηδνζυηδηά ημο ζημ θοζζηυ πεδίμ δε δζελάβεηαζ ηυζμ πμθφ απ‟ ημ έκζηζηημ ή ηδκ επζεοιία υζμ απ‟ ηδκ εκένβεζα ηδξ ζηέρδξ πμο είκαζ αθζενςιέκδ ηζ εηθνάγεζ ηδ θφζδ ημο ζπεδίμο ημο ακενχπμο. Σμ ζπέδζμ αοηυ δείπκεζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ηδ κμήιμκα επζεοιία ημο – ζδζμηεθή ζηα ανπζηά ζηάδζα, πμθφπθμηδ ηαζ δοαδζηή ζηα εκδζάιεζα ζηάδζα, αθθά ακηαπμηνζκυιεκδ αναδέςξ ζημ παβηυζιζμ ζπέδζμ ηαζ ζηδ εεία πνυεεζδ βζα ηδκ ακενςπυηδηα. 4. Σεθζηά υηακ δ δφκαιδ ηςκ Σνζβχκςκ (ημ πκεοιαηζηυ υκμια πμο δίκεηαζ ζηδ Μπζηηθή Γνμαζία βζα ηδκ ροπή) επζαάθθεηαζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα, ηυηε δ εκένβεζά ημοξ ακηζηαεζζηά ηζξ άθθεξ εκένβεζεξ ηαζ δ πνμζςπζηυηδηα – εζηζαζιέκδ ηχνα ζημ κμο ηζ ακηαπμηνζκυιεκδ ζηδκ ροπζηή εκηφπςζδ – εηθνάγεζ ζημ θοζζηυ πεδίμ ιέζς ημο θοζζημφ εβηεθάθμο ηαζ ημο ζχιαημξ ηδκ πνυεεζδ, ηδκ ζζπφ ηαζ ηδ θφζδ ηδξ παιπενζεηηζηή ροπήξ. Ο αημιζηυξ αζεενζηυξ ζζηυξ βαθαακίγεζ ζε δναζηδνζυηδηα ημ αοηυιαημ θοζζηυ ζχια. Οζ εκένβεζεξ πμο εθέβπμοκ ημ θοζζηυ ζχια ιε ημ ιέζμκ ημο αζεενζημφ ζζημφ, είκαζ μζ ηέζζενζξ πμο ακαθέναιε παναπάκς. Δ δζαιάπδ ζηδκ εβηεθαθζηή ζοκείδδζδ ηδξ ακεθζζζυιεκδξ ακενχπζκδξ ιμκάδαξ ανπίγεζ κ‟ απμηηά ζπμοδαζυηδηα υηακ μ άκενςπμξ ανπίγεζ κα ακαβκςνίγεζ ηζξ εθέβπμοζεξ αοηέξ εκένβεζεξ, ηδκ πδβή ημοξ ηαζ ηα απμηεθέζιαηά ημοξ. Γίκεηαζ αιέζςξ θακενυ υηζ ημ ένβμ ημο ιαεδηή είκαζ ζοκεπχξ ζπεδυκ μθμζπενχξ ιέζα ζημ ααζίθεζμ ηδξ εκένβεζαξ ηαζ ηςκ δοκάιεςκ. Δ ιεθέηδ ημο απμηνοθζζιμφ είκαζ δ ιεθέηδ ηςκ δοκάιεςκ, ηδξ πνμέθεοζδξ ηαζ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημοξ. Έκα Άζναι είκαζ έκαξ ηυπμξ υπμο δ ιεθέηδ αοηή εζζένπεηαζ ζε ενβαζηδνζαηυ ή πεζναιαηζηυ ζηάδζμ. Ο ιαεδηήξ οπμηίεεηαζ υηζ ανίζηεηαζ ζε δζαδζηαζία απυηηδζδξ επίβκςζδξ ηςκ δοκάιεςκ ηαζ εκενβεζχκ πμο ημκ νοειίγμοκ ζακ άημιμ· αοηέξ βεκκχκηαζ ιέζα ημο ηαζ πνμηαθμφκ αθθαβέξ ηαζ εζδζηά απμηεθέζιαηα ζηδ γςζηή ημο έηθναζδ πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. ηακ λένεζ υηζ είκαζ δ “Γςή ηαζ μζ γςέξ” (υπςξ ημ εέηεζ δ Μπζηηθή Γνμαζία), έκα ζφκμθμ δοκάιεςκ ηαζ ιζα εθέβπμοζα εκένβεζα, ηυηε ιπμνεί κα είκαζ παβηυζιζμξ ιαεδηήξ ηαζ κα ενβαζεεί ζδιακηζηά ζ‟ έκα Άζναι. Θα ζαξ είκαζ θμζπυκ θακενυ υηζ υηακ έκαξ ιαεδηήξ εζζένπεηαζ ζ‟ έκα Άζναι ηαζ ενβάγεηαζ ζε ζηεκυηενδ ζπέζδ ιε ημ Αζδάζηαθυ ημο απ‟ υ,ηζ ιέπνζ ηυηε, ανπίγεζ κα ζοκενβάγεηαζ υζμ ιπμνεί πενζζζυηενμ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ημο· ηυηε έπεηε (ζε απμηνοθζζηζημφξ υνμοξ) ιζα επακάθδρδ ηδξ ζπέζδξ ιεηαλφ ηδξ “Εσήο” ημο μιίθμο (ζηδκ πενίπηςζδ αοηή, ημο Αζδαζηάθμο) ηαζ ηςκ “γςχκ” (ζηδκ πενίπηςζδ αοηή, ηςκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
562
ιαεδηχκ), ηδξ ηεκηνζηήξ εκένβεζαξ ηαζ ηςκ ακηαπμηνζκυιεκςκ δοκάιεςκ. Ώπυ ηδ ζημπζά ημο Αζδαζηάθμο βζα ημ μιαδζηυ πνυαθδια δ δοαδζηυηδηα οπεζζένπεηαζ ζηδκ μιαδζηή έηθναζδ. Ώοηυξ, δ ηεκηνζηή εκένβεζα, πνέπεζ κα ενβαζεεί ιέζς ηςκ δοκάιεςκ. Ώπυ ηδ ζημπζά ημο ιαεδηή ιζα δφκαιδ (πμο είκαζ μ ίδζμξ) θένεηαζ ζε ζπέζδ ιε άθθεξ δοκάιεζξ· πνέπεζ ηαοηυπνμκα κα βίκεζ ακηαπμηνζηζηή ζε ιζα εκένβεζα, εηείκδ ημο Αζδαζηάθμο. Δ ακηαπυηνζζδ αοηή ένπεηαζ δζα ηδξ ακαβκχνζζδξ ηδξ ηαοηυηδηαξ ημο ζημπμφ, ηδξ πνμέθεοζδξ ηαζ ηδξ θφζδξ, αθθά υπζ ηδξ ηαοηυηδηαξ ζημ πεδίμ έηθναζδξ. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε υηζ έκα Άζναι είκαζ πνάβιαηζ ιζα δίκδ δοκάιεςκ πμο ηζκδημπμζείηαζ απυ πμθθμφξ ηφπμοξ εκένβεζαξ ιέζα ζημκ αλεπέναζημ δαηηφθζμ ημο ηαεαοημφ Άζναι. Οζ ααζζηέξ ανπέξ ημο δοαδζζιμφ βίκμκηαζ αζζεδηέξ ηαεχξ δ εκένβεζα ημο πκεφιαημξ ηάκεζ ηδκ ηνμφζδ ηδξ πάκς ζηδκ ροπζηή δφκαιδ ηαζ ηδ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Μδ θδζιμκείηε υηζ έκαξ Αζδάζηαθμξ εηθνάγεζ εκαδζηή εκένβεζα, εκχ μζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθυ ημο επζδζχημοκ κα εηθνάζμοκ ροπζηή εκένβεζα ηαζ ημ ηάκμοκ ζε ηάπμζμ ααειυ δζα ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ οπδνεζίαξ ημοξ. ηδκ ροπζηή αοηή εκένβεζα πνμζεέημοκ ηδ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ πμο πνμηφπηεζ απ‟ ημ είκαζ ημοξ ηαζ είκαζ εζηζαζιέκδ ιέπνζ ηχνα ζηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, αηυιδ ηζ υηακ ακαηείκμοκ ζηδκ ροπζηή ζοκείδδζδ. Βδχ ανίζηεηαζ δ πνδζζιυηδηά ημοξ απυ ηδκ άπμρδ ημο Αζδαζηάθμο ηζ εδχ ανίζηεηαζ δ δοζημθία ημοξ ηαζ – ζοπκά – δ απμηοπία ημοξ. Οζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθμ ημο Αζδαζηάθμο ή ζημ Άζναι ημο Αζδαζηάθμο έπμοκ έκα δοκαιζηυ απμηέθεζια μ έκαξ ζημκ άθθμκ, βζαηί ηαεεηί ζηδ θφζδ ημοξ ημκίγεηαζ. Ο Αζδάζηαθμξ πνέπεζ κα παναημθμοεεί πνμζεηηζηά χζηε κα ιδ δζεβείνεζ οπεναμθζηά ημοξ θμνείξ ηςκ ιαεδηχκ απ‟ ημ ηαεαοηυ βεβμκυξ ηδξ ζπέζδξ Σμο ιαγί ημοξ. Ώημιζηά μ ιαεδηήξ πνέπεζ ζοκεπχξ κα παναημθμοεεί ημ απμηέθεζια ηνζχκ μιάδςκ εκενβεζχκ πμο υθεξ ηάκμοκ πάκς ημο ιζα ηνμφζδ: 1. Βηείκεξ πμο ανίζημκηαζ ιέζα ζηδκ ίδζα ηδ θφζδ ημο (θοζζηή, ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ κμδηζηή) ηζ εηείκεξ πμο ένπμκηαζ ζ‟ αοηυκ απυ ηδκ ροπή ημο. 2. Βηείκεξ πμο ηνμφμοκ πάκς ημο ηαεχξ ένπμκηαζ ζ‟ αοηυκ απυ άθθα ιέθδ ημο Άζναι ή ημο μιίθμο. Σμ απμηέθεζια αοηυ εα ελανηάηαζ απ‟ ημ ακ είκαζ απμζπαζιέκμξ υζμκ αθμνά ημκ εαοηυ ημο ηζ έηζζ ακηαπμηνζηζηυξ ζε υ,ηζ ένπεηαζ απ‟ αοημφξ. Ο απμηνοθζζηζηυξ κυιμξ είκαζ υηζ υζμ πενζζζυηενμ αβαπάηε ηυζμ πενζζζυηενμ ιπμνείηε κα ακηαπμηνζεείηε ηαζ κα πενζθάαεηε ηδκ άπμρδ, ηδ θφζδ ηαζ ηδ δφκαιδ ηςκ ζοκακενχπςκ ζαξ. Ώοηυ είκαζ επίζδξ γςηζηά αθδεζκυ βζα έκακ υιζθμ ιαεδηχκ. ,ηζ πνμζηαηεφεζ ημοξ πενζζζυηενμοξ ιαεδηέξ απυ ιζα οπεναμθζηή εοαζζεδζία είκαζ δ απαζπυθδζή ημοξ ιε ημκ εαοηυ ημοξ ηαζ ιε ηδκ ακάπηολή ημοξ. 3. Βηείκεξ ηζξ ιεημοζζςιέκεξ δοκάιεζξ πμο ένπμκηαζ ζημ ιαεδηή απ‟ ημ Αζδάζηαθμ ή δζααζαάγμκηαζ ζοβηεηνζιέκα ζ‟ αοηυκ απ‟ ημ Αζδάζηαθμ. Ο ζηυπμξ ηάεε ένβμο πμο βίκεηαζ απ‟ ημοξ ιαεδηέξ είηε ζε μιαδζηυ ζπδιαηζζιυ είηε ζημ Άζναι, είκαζ δ έηθναζδ ιέζα ζημκ υιζθμ ηδξ αζηζχδμοξ δδιζμονβζηήξ δζαδζηαζίαξ. Ώοηή ζοκμρίγεηαζ ζηζξ θέλεζξ πμο ζαξ έπς ήδδ ακαθένεζ “δ Γςή ηζ μζ γςέξ”. Έπεηε ηδκ ακάθμβδ ζδέα ηαζ ηδκ αθθδθμοπία ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ ζηδκ ακηίθδρδ υηζ μ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
563
Αζδάζηαθμξ (πκεφια ή Βκάδα) ακηακαηθάηαζ ή ειπκέεζ ημ ιαεδηή (ροπή) ηζ μ ηεθεοηαίμξ ηαείζηαηαζ έηζζ ζηακυξ κα ηαηαδείλεζ ηδκ ροπζηή δναζηδνζυηδηα ζημ θοζζηυ πεδίμ. Θα ήεεθα κα ελεηάζς ιε ιεβαθφηενδ θεπημιένεζα ηδ θφζδ ημο μιίθμο εκυξ Αζδαζηάθμο, πμο ιενζηέξ θμνέξ μκμιάγεηαζ Άζξακ. Θα ήηακ ίζςξ πμθφηζιμ ακ πνμζπαεμφζα κα ζαξ μνίζς ημ Άζναι ηαζ κα ζαξ αθήζς ιε ιζα ηαεανή ζδέα ηδξ δζαθμνάξ ακάιεζα ζημκ ζδζαίηενμ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο ηαζ ημοξ πμθθμφξ ελςηενζημφξ μιίθμοξ πμο πανυηζ ενβάγμκηαζ οπυ ηδκ έιπκεοζή Σμο ηαζ πάκς ζημ πέδζμ, δεκ είκαζ ζαθχξ ηαζ ηεπκζηά ημ Άζναι Σμο. Έκα Άζναι είκαζ ιζα οπμηεζιεκζηή ζοβπχκεοζδ αηυιςκ ηζ υπζ πνμζςπζημηήηςκ, ζοβηεκηνςιέκςκ ιαγί βζα ζημπμφξ οπδνεζίαξ. Βίκαζ έκα ζιίλζιμ αημιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ζ‟ έκα ζφκμθμ – έκα ζφκμθμ πμο είκαζ εκςιέκμ ζε ακηζηεζιεκζηυ ζημπυ ηαζ υναια, αθθά ημ μπμίμ ιπμνεί κα έπεζ (ηαζ ζοπκά έπεζ) δζαθμνεηζηέξ ιεευδμοξ ηαζ ηεπκζηέξ. Σμ ένβμ ημο Άζναι είκαζ μοζζαζηζηά δ πανμοζίαζδ ζημκ ηυζιμ εηείκςκ ηςκ ζημπχκ οπδνεζίαξ πμο πνμςεμφκηαζ υπςξ θαίκεηαζ ηαθφηενα ζημ ιαεδηή αημιζηά, ηάης απυ ηδκ “εκηφπςζδ ημο Αζδαζηάθμο” ηαζ ιε ηδ ζοκενβαζία ημο μιίθμο Σμο. Έκαξ υιζθμξ ιαεδηχκ δε δεζιεφεηαζ κα ηάκεζ ημκ ίδζμ ηφπμ ένβμο ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ ηαζ ζημκ ίδζμ πνυκμ. Αεζιεφμκηαζ κα ενβάγμκηαζ οπυ ηδκ έιπκεοζδ ηδξ ροπήξ ημοξ, υπςξ ιπμνμφκ κα δζεοεφκμοκ ηαζ κα οπαβμνεφμοκ μζ ροπέξ ημοξ, εκδοκαιμφιεκμζ απ‟ ηδκ επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ ηαζ ιεηαλφ ημοξ. πεηίγμκηαζ αιμζααία ιέζς ηδξ ηαοηυηδηαξ ημο μνάιαημξ ηαζ ημο ηναδαζιμφ ζοκ ημκ αιμζααίμ ζεααζιυ ηαζ ηδκ πθήνδ εθεοεενία – ζδζαίηενα ηδξ ηεθεοηαίαξ. Καεχξ ζοθθμβίγεζεε ζ‟ αοηυ, εα ήεεθα κα ζαξ γδηήζς κα ακηζθδθεείηε υηζ έκα Άζναι δεκ είκαζ ιζα μιάδα ακενχπςκ πμο ενβάγμκηαζ οπυ ηδκ ηδδειμκία ηάπμζμο Αζδαζηάθμο. Βίκαζ έκα ζδιακηζηυ ζδιείμ πμο πνέπεζ κα εοιάζηε. Βίκαζ – υπςξ είπα κςνίηενα – έκα ιαβκδηζηυ ζδιείμ έκηαζδξ, ιζα ζοβπχκεοζδ εκενβεζχκ πμο δζεοεφκμκηαζ ζ‟ έκα ημζκυ ηέκηνμ ηαζ ζοκεπάβμκηαζ δφμ ιαβκδηζημφξ πανάβμκηεξ: 1. Μηα ελσκέλε ψζεζε γηα νκαδηθφ ζρεκαηηζκφ ζην λνεηηθφ πεδίν. Βίκαζ δ ακχηενδ ακηζζημζπία ημο αβεθαίμο εκζηίηημο ημο γςζημφ ηυζιμο ηαζ ημο ηυζιμο ηςκ ακενχπςκ, αθθά είκαζ πκεοιαηζηήξ θφζδξ ηαζ οπμηζκείηαζ ηεθείςξ δζαθμνεηζηά. Σμ ηαηχηενμ αβεθαίμ έκζηζηημ οπμηζκείηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ απ‟ ημ έκζηζηημ ηδξ αοημζοκηήνδζδξ· ημ ακχηενμ απυ ηδκ ακαβκχνζζδ ηδξ αεάκαηδξ θφζδξ ηδξ ροπήξ ηζ απ‟ ημ έκζηζηημ ηδξ οπδνεζίαξ αηυιδ ηαζ ιε εοζία ημο εαοημφ. Βθέβπεζ μ κυιμξ ημο “εακάημο πνμξ ηδ γςή”. ηακ δ ιαβκδηζηή έθλδ ημο μιίθμο είκαζ ανηεηά ζζπονή, επένπεηαζ μ εάκαημξ ηδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Μέπνζ ζοκεπχξ μ υιζθμξ ηςκ ιαεδηχκ ζε υθα ημο ηα ιένδ κα εηθνάζεζ αοηή ηδκ ελςζηνεθή εοζζαζηζηή χεδζδ, δεκ είκαζ Άζναι. 2. Σε καγλεηηθή έιμε ηνπ ζεηηθνχ θέληξνπ ζηελ θαζαπηή θαξδηά ηνπ νκίινπ· αοηυ ζδιαίκεζ ηδ ιαβκδηζηή έθλδ ημο Αζδαζηάθμο. πςξ λένεηε ηαθά ημοθάπζζημκ εεςνδηζηά, ζημ ηέκηνμ ημο Άζναι ζηέηεζ πάκημηε μ Αζδάζηαθμξ, ή έκαξ ιοδιέκμξ ή έκαξ παβηυζιζμξ ιαεδηήξ. Ένβμ ημο είκαζ κα ζιίλεζ ηαζ κα ζοβπςκεφζεζ ηζξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
564
εκένβεζεξ πμο δίκμκηαζ ηαζ πνμζθένμκηαζ απυ ημκ υιζθμ (οπυ ηδκ χεδζδ ηδξ οπδνεζίαξ) ηαζ κα οπμδείλεζ ημ πεδίμ ηδξ οπδνεζίαξ. Ο ηνυπμξ ηδξ εκζηζηηχδμοξ αοηήξ δναζηδνζυηδηαξ μκμιάγεηαζ απμηνοθζζηζηή οπαημή ηαζ πνμζθένεηαζ εεεθμκηζηά ηζ αημθμοεείηαζ απυ ημζκμφ. ηακ ηάπμζμξ υιζθμξ – πμο ενβάγεηαζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ηάης απυ έκα Αζδάζηαθμ – ηζκείηαζ απυ πκεοιαηζηή χεδζδ ηαζ θεζημονβεί ιέζς ιζαξ ζηαεενήξ μνβάκςζδξ (υπςξ ηα δθεηηνυκζα βφνς απ‟ ημ εεηζηυ πονήκα εκυξ αηυιμο), δ ζζπφξ ημο μιίθμο εα βίκεζ αιέζςξ απμηεθεζιαηζηή, υπζ υιςξ πνζκ. Θα ήεεθα ζημ ζδιείμ αοηυ κα ζαξ οπμδείλς υηζ ημ θεβυιεκμ εζχηενμ Άζναι είκαζ ςξ πνμξ ημκ ελςηενζηυ υιζθμ υ,ηζ είκαζ δ ροπή ηαζ ημ υναιά ηδξ βζα ημ ιαεδηή αημιζηά πμο ενβάγεηαζ ζημοξ θμνείξ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ημο. Δίλαη ν ηφπνο ηεο ελδφηεξεο θαηαθπγήο. Οζ ιαεδηέξ ιπμνμφκ ζοκεπχξ κα ζοθθάαμοκ ηδκ ακάπηολή ημοξ πνμξ ηδ ζοβπχκεοζδ ζακ Άζναι (ζηδ δζαδζηαζία ηδξ θοζζηήξ ελςηενίηεοζδξ) ιε ηδκ αφλδζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ ημοξ ακαβκχνζζδξ ηδξ εζχηενδξ μιαδζηήξ δοκαιζηυηδηαξ ηαζ ηδξ εοπένεζάξ ημοξ κα ένπμκηαζ ζ‟ επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ – ηυζμ ζακ άημια υζμ ηαζ ζε μιαδζηυ ζπδιαηζζιυ. Έκα απυ ηα πνάβιαηα πμο πνέπεζ κα ηάκεζ μ Αζδάζηαθμξ είκαζ κα δζδάλεζ ημοξ ιαεδηέξ Σμο κα ιεθεημφκ ηαζ κα ηαηαβνάθμοκ ιε εζθζηνίκεζα ημ ζπλεζηζκέλν ζδιείμ ηδξ ηαεδιενζκήξ ημοξ εζηίαζδξ. Ώοηυ απμηεθεί ηδκ μνεή εκδμζημπζηή εηβφικαζδ ηζ υηακ αημθμοεείηαζ θμβζηά ηαζ ζοκεηά μδδβεί ζηδκ ακηίθδρδ ημο αθδεζκμφ, έιιμκμο, εζχηενμο επζπέδμο ζοκείδδζδξ· βαθμοπεί επίζδξ ιζα ακαβκχνζζδ ηδξ ακάβηδξ οπενκίηδζδξ ηςκ πενζμνζζιχκ (πμο ζοπκά δεκ είκαζ μζ πενζμνζζιμί πμο ζοκήεςξ ηαηαβνάθμκηαζ) ηαζ ηδξ ακάβηδξ βζα ζοκηνζαή ηςκ ειπμδίςκ πμο έπμοκ επζαθδεεί απυ ηδκ πνμζςπζηυηδηα. Δ υθδ αοηή δζαδζηαζία εα ιπμνμφζε κα ζοκμρζζεεί ζηζξ αηυθμοεεξ θέλεζξ: Ο ζημπυξ ημο Άζναι ηαζ δ εηβφικαζδ πμο δίκεζ είκαζ κα επζηνέρεζ ζημ ιαεδηή κα γεζ αθδεζκά ζε ηάεε πεδίμ πμο έπεζ επζηφπεζ κ‟ ακμίλεζ ζηδ ζοκείδδζή ημο. Βίκαζ ζδιακηζηυ κα εοιάζηε υηζ ηακείξ δεκ μθμηθδνχκεηαζ ζ‟ έκα Άζναι ιέπνζ κα δζεζζδφζεζ πένα απ‟ ηα υνζα ηςκ ηαεανά πνμζςπζηχκ επζπέδςκ επίβκςζδξ· ιέπνζ κα βίκεζ εοαίζεδημξ ζηδκ αηηίκα ηαζ ηδκ πμζυηδηα ημο Αζδαζηάθμο ημο Άζναι ηαζ ιέπνζ κα έπεζ ηακμκζηά ζοκείδδζδ ηδξ ροπήξ. Δ επίηεολδ αοηή ζοκεπάβεηαζ ιεβάθδ εοεφκδ ηζ δ ακάθδρδ αοηήξ ηδξ εοεφκδξ επζθένεζ ηζξ πνχηεξ εκδείλεζξ εηείκμο πμο εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς “αζναιζηή ζοκείδδζδ” – ιζα ζοκείδδζδ απαθθαβιέκδ απυ ζδζμηέθεζα ηαζ πάκημηε απαζπμθδιέκδ ιε ηα μοζζχδδ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ. Δ ηφνζα απαζπυθδζδ ηςκ ηζέθα ζηδκ ανπή ηδξ ηεπκζηήξ ημοξ εηβφικαζδξ είκαζ πμθφ πμζηίθδξ θφζδξ ηαζ δ Ώζναιζηή γςή είκαζ ζοκήεςξ απθά ημ εκδζαθένμκ οπυααενμ ηδξ ηαεδιενζκήξ ειπεζνίαξ ηζ υπζ μ ζδιακηζηυξ πανάβμκηαξ πμο πνέπεζ κα είκαζ ηζ υπζ ημ ηφνζμ εκδζαθένμκ ζημ πνμζηήκζμ ηδξ ζοκείδδζδξ. Οζ ακάβηεξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ, μζ πμθθέξ ηαζ δζάθμνεξ μζημβεκεζαηέξ επαθέξ, δ αβακάηηδζδ εκακηίμκ ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ ηνμφζεχκ ηδξ, δ δοζανέζηεζα βζα ηδκ ηνζηζηή ηαζ ηδκ πανελήβδζδ, ηα πμθθά πνμαθήιαηα ημο παναηηήνα, μζ πζέζεζξ ηδξ ροπζζηζηήξ ακέθζλδξ ηαζ μζ ιζηνυηδηεξ ηςκ πενζζηάζεςκ θαίκμκηαζ ζοπκά ηυζμ ιεβάθεξ χζηε δ επίβκςζδ ημο Άζναι ηαζ ηδξ γςήξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
565
ημο είκαζ ιυκμ ιζα πενζζηαζζαηή έιπκεοζδ ακηί κα είκαζ ιζα πάβζα ζοκήεεζα γςήξ. Δ ζηακυηδηα κα ηάκμοκ ζοβηνίζεζξ ζε αάνμξ άθθςκ (ζδζαίηενα ηςκ ζοιιαεδηχκ ημοξ ή ηςκ πενζζηάζεχκ ημοξ), μ θυαμξ ηδξ εβηαηάθεζρδξ ηαζ απυννζρδξ υθςκ υζςκ είκαζ ηζ έπεζ ηακείξ ιέζα ζηδ γςή ημο Άζναι, πνμαζζεήιαηα βζα ημ ιέθθμκ ηζ έκα πθήεμξ κμδηζηχκ ζηεπημιμνθχκ ζοκ ηδκ οπεναμθζηή πνμζμπή ζηδκ ηοηθζηή γςή ημο θοζζημφ ζχιαημξ, υθα αοηά πανμοζζάγμοκ ζημ Αζδάζηαθμ ιζα θνζηηή εζηυκα ηςκ εθαηηςιάηςκ πμο ακηζιεηςπίγεζ. Ο πανάβμκηαξ ηδξ ζηάζδξ ημο Αζδαζηάθμο είκαζ εηείκμξ πμο μζ ιαεδηέξ ηείκμοκ πμθφ κα λεπκμφκ βζαηί εκδζαθένμκηαζ ααζζηά ιε ημκ εαοηυ ημοξ ηαζ ιε ηζξ ακηζδνάζεζξ ηαζ ηα πνμαθήιαηά ημοξ. Θα ιπμνμφζε εδχ κα ζδιεζςεεί υηζ νη καζεηέο ζ’ έλα Άζξακ αζρνινχληαη πξσηαξρηθά κε παγθφζκηεο ππνζέζεηο. ακ μιάδα είκαζ δεζιεοιέκμζ ζημ παβηυζιζμ ένβμ· ζακ άημια ιαεαίκμοκ κα ενβάγμκηαζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ. Οζ οπμρήθζμζ ιαεδηέξ πνεζάγεηαζ κα δζαηνίκμοκ ακάιεζα ζημ απμηέθεζια (ιαβκδηζηυ ηαζ δοκαιζηυ) ημο μιίθμο ηαζ ζηδ ζοκεζδδηή πνμζπάεεζα πμο ιπμνεί κα ηαηααάθθεζ μ υιζθμξ ηάης απυ ηδκ εκςιέκδ επζεοιία ηαζ ηδ δζεφεοκζδ ημο Αζδαζηάθμο βζα κα πνμζεββίζεζ ηζξ δζάκμζεξ εηείκςκ πμο δζεοεφκμοκ ηζξ παβηυζιζεξ οπμεέζεζξ ηαζ ηα παβηυζιζα βεβμκυηα. Σα ελςηενζηά βεβμκυηα είκαζ ιέπνζξ εκυξ μνζζιέκμο ζδιείμο πνμαθέρζια· είκαζ ηα ηαηαζηαθαβιέκα απμηεθέζιαηα ηνοιιέκςκ αζηίςκ πμο ανίζημκηαζ ααεζά ζημ οπμζοκείδδημ ηδξ ακενςπυηδηαξ. Ώοηά ιπμνμφκ κα ζδιεζςεμφκ ηαζ (ιέπνζξ μνζζιέκμο ζδιείμο) κα ελμοδεηενςεμφκ ή κα δζεβενεμφκ απυ ηδκ μιαδζηή ζζπφ. Ώοηυ είκαζ έκαξ απυ ηα ηφνζα ένβα ηδξ Εενανπίαξ. Οζ Αζδάζηαθμζ ενβάγμκηαζ ζημ θςξ ηαζ ζημ ααζίθεζμ ηςκ αζηίςκ. Οζ ιαεδηέξ ιέπνζ ηχνα εκέπμκηαζ ακαβηαζηζηά ζημκ ηυζιμ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηζ επμιέκςξ ηδξ πθάκδξ. Δ ηαηελμπήκ ενβαζία ιε ηα εζηζαηά ζδιεία ηδξ πκεοιαηζηήξ εκένβεζαξ πάκς ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ζοκεπάβεηαζ εοεέςξ μνζζιέκμοξ πανάβμκηεξ: 1. Μζα ααεζά αθάκεαζηδ αβάπδ πμο “αθέπεζ” ζημ θςξ. Δ αβάπδ είκαζ αθδεζκά μ απμηαθοπηήξ. 2. Σδ δφκαιδ κα απμζφνμκηαζ πθήνςξ ζακ άημια ηαζ ζακ μιάδα απυ ημκ ηυζιμ ηςκ θοζζηχκ ακηζδνάζεςκ, ηδξ ζοκαζζεδιαηζηήξ πυθςζδξ ηαζ κα ενβάγμκηαζ ηαεανά ζηα κμδηζηά επίπεδα. Βηεί μ ιαεδηήξ εζηζάγεηαζ ζημκ ηαηχηενμ κμο ημο, αθθά ζοκεζδδηά πνμζακαημθίγεηαζ ζηδκ ροπή ηαζ βίκεηαζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ εοαίζεδημξ ζηδκ εκυναζδ ηαζ ζημ υναια ηαζ ημ πέδζμ, ηαεχξ ηαζ ζηδκ μιαδζηή ροπή ηαζ ζημ Αζδάζηαθμ – υθα ιε αοηή ηδ ζεζνά ακηαπυηνζζδξ. 3. Έπεζηα ένπεηαζ δ δφκαιδ, ζακ μιάδα, κα δζαηοπχκεζ ημ επζεοιδηυ απμηέθεζια ζηέρδξ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα θηάκεζ ζημ κμο ή ζηδκ ροπή εηείκςκ ιε ημοξ μπμίμοξ επζδζχηεζ κα έθεεζ ζ‟ επαθή, κα πνμαάθθεζ ηδ ζηεπημιμνθή πμο είκαζ δμιδιέκδ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα έπεζ ημκ ηφπμ ηαζ ηδκ πμζυηδηα πμο απαζηείηαζ βζα κα εθεθηφζεζ ακηαπυηνζζδ ηζ έηζζ κα ζηακμπμζήζεζ ηδκ ακάβηδ εηείκςκ ημοξ μπμίμοξ μ ιαεδηήξ πνμζπαεεί κα αμδεήζεζ ηαζ κα εκζζπφζεζ. Δ πνμααθθυιεκδ ζηεπημιμνθή εα εκζςιαηχζεζ ημ θςξ ηαζ ηδκ αβάπδ, ηαεχξ ηαζ ηδκ ηδέα ηδξ μιάδαξ ζε ζοιθςκία ιε ημ μιαδζηυ υναια.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
566
Γζα πυζμοξ είκαζ δοκαηυ αοηυ ημ είδμξ ένβμο; πζ αηυιδ βζα πμθθμφξ. Οζ ιαεδηέξ ζοπκά αζπμθμφκηαζ πενζζζυηενμ ιε ηδκ επζεοιία ημοξ κα αμδεήζμοκ πανά ιε ηζξ επζζηδιμκζηέξ ηεπκζηέξ αμήεεζαξ. Πνέπεζ κα πάνμοκ ηδκ επζεοιία ζακ δεδμιέκδ ηζ έπεζηα κα ηδκ λεπάζμοκ. Θα ήεεθα κα γδηήζς απ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ αοηή ηδκ επμπή κα ηάκμοκ ηφνζα πνμζπάεεζά ημοξ κα δμοκ ηαεανά ημ υναια· κ‟ ακαβκςνίζμοκ ηαζ κα βκςνίζμοκ ηζ είκαζ εηείκμζ πμο ανίζημκηαζ ζε ορδθέξ εέζεζξ, μδδβχκηαξ ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ηςκ μπμίςκ δ εοεφκδ είκαζ κα μδδβήζμοκ ηδκ ακενςπυηδηα απ‟ ηδ ζηθααζά ζηδκ εθεοεενία. Να ημοξ αμδεήζμοκ ιε αβάπδ βζαηί ανίζημκηαζ εηεί θυβς ημο αημιζημφ ημοξ πεπνςιέκμο ηαζ ηδξ ηαεμδήβδζδξ ηδξ ροπήξ ημοξ. Δ γςή πνέπεζ κα βίκεζ μναηή αθδεζκά ηαζ κ‟ ακηζιεηςπίγεηαζ υπςξ είκαζ – υπζ νεαθζζηζηά απ‟ ηδκ παβηυζιζα ζημπζά, αθθά νεαθζζηζηά απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ ροπήξ ηδξ μπμίαξ ημ υναια είκαζ ιαηνφ ηαζ πενζεηηζηυ ηαζ αθέπεζ ηδ γςή υπςξ είκαζ. Δ απμδμπή ηςκ βεβμκυηςκ είκαζ έκα απυ ηα πνχηα ηαεήημκηα εκυξ ιαεδηή. ημ ένβμ ηδξ αμήεεζαξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ζακ ιένμξ ημο μιίθμο ημο Αζδαζηάθμο ή ημο Άζναι, ημ βεβμκυξ υηζ οπάνπμοκ άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ ημπμεεηδιέκμζ ζε εέζεζξ ζζπφμξ βζα κα επζηεθέζμοκ ημ εείμ ζπέδζμ είκαζ έκα απυ ηα πνχηα πμο πνέπεζ κα ακηζιεηςπζζεεί. Ώοηυ πνέπεζ κα βίκεζ πςνίξ ηνζηζηή, απμθεφβμκηαξ ηδ ζοκεπή ακαβκχνζζδ ηςκ πενζμνζζιχκ ημοξ, ιε ηαηακυδζδ ημο πνμαθήιαηυξ ημοξ, ιε ακηίθδρδ ηδξ ηθήζδξ ηδξ ροπήξ ημοξ ζηδ δζηή ζαξ ηαζ ιε ηδ δζάποζδ επάκς ημοξ εκυξ ζοκεπμφξ νεφιαημξ “αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ”. Βίκαζ πζμ πνμπςνδιέκμζ ιαεδηέξ απυ ζαξ – υζμ θίβμ ηζ ακ ημ ακηζθαιαάκεζεε. Βίκαζ – ζοκεζδδηά ή αζοκείδδηα – ηάης απυ ηδκ “εκηφπςζδ” ηςκ Αζδαζηάθςκ· θίβα ιπμνεί κα ηάκεζ βζ‟ αοημφξ μ ιέζμξ ιαεδηήξ δζαιμνθχκμκηαξ ηδ ζηέρδ ή ζπδιαημπμζχκηαξ ηζξ απμθάζεζξ ημοξ. Ώκαθένμιαζ θοζζηά ζημοξ δβέηεξ ηςκ Αοκάιεςκ ημο Φςηυξ πάκς ζημ ελςηενζηυ θοζζηυ πεδίμ. Ώθθά μζ ιαεδηέξ ηαζ μζ γδθςηέξ ιπμνμφκ κα ημοξ πθαζζζχζμοκ ιε έκα πνμζηαηεοηζηυ ηείπμξ θςηυξ ηαζ αβάπδξ· ιπμνμφκ κ‟ απμθεφβμοκ κα ημοξ ειπμδίγμοκ ιε ζηέρεζξ επίηνζζδξ πμο ιπμνμφκ κα θμοζηχζμοκ ηδκ πθδιιφνα ηδξ ηνζηζηήξ ηδκ μπμία πφκμοκ επάκς ημοξ μζ εβηυζιζα ζηεπηυιεκμζ. ζμκ αθμνά ηδκ πνμζπάεεζα κα πθδζζάζεηε ηαζ κα επδνεάζεηε ημοξ δβέηεξ ηςκ δοκάιεςκ ημο οθζζιμφ, εα ζαξ γδημφζα κα ηδκ απμθφβεηε. Μπμνεί κα βίκεζ πζμ εφημθα βζαηί δ πνμζςπζηυηδηα ημο ιαεδηή πανέπεζ ιζα ακμζπηή εφνα πνμζέββζζδξ. Ώθθά είκαζ πμθφ δοκαηυηενμζ απυ ημ ιέζμ ιαεδηή ηαζ ημ ένβμ ζοκεπχξ εα ήηακ ελαζνεηζηά επζηίκδοκμ. ηδκ Τδνμπμσηή Βπμπή (πμο είκαζ πζα ηυζμ ημκηά, ιζθχκηαξ ζπεηζηά) εα οπάνλεζ ιζα ελςηενίηεοζδ ημο εζχηενμο Άζναι πάκς ζημ ελςηενζηυ πεδίμ. Οζ ιαεδηέξ, μζ ιοδιέκμζ ηζ μζ παβηυζιζμζ ιαεδηέξ εα ζοκακηδεμφκ βζα πνχηδ θμνά ζηδκ ακενχπζκδ ζζημνία ςξ καζεηέο, ακαβκςνίγμκηαξ μ έκαξ ημκ άθθμκ ηζ ακαβκςνίγμκηαξ ημ Αζδάζηαθμ ημο μιίθμο ημοξ. Σμ εζχηενμ Άζναι είκαζ ιζα εζηία ροπχκ, εθεφεενςκ ηαζ απενζυνζζηςκ· ημ ελςηενζηυ Άζναι – ηάης απυ ημ ιεθθμκηζηυ Τδνμπμσηυ πείναια – εα απμηεθείηαζ απυ ιζα εζηία πνμζςπζημηήηςκ ηαζ ροπχκ. Ο πενζμνζζιυξ ζοκεπχξ εα οθίζηαηαζ· δ εοεφκδ εα απαζηεί ζοκεζδδηή ακαβκχνζζδ ηαζ εα οπάνπεζ ιζα ακαβηαζηζηή επζανάδοκζδ ηυζμ ηδξ δνάζδξ υζμ ηαζ ηδξ επμπηείαξ ζημκ ελςηενζηυ πςνμ-πνμκζηυ ηυζιμ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
567
Σμ αθδεζκυ Άζναι (ημο μπμίμο ηα ιεθθμκηζηά ελςηενζηά Άζναι εα είκαζ ιυκμ ακηακαηθάζεζξ) δεκ είκαζ βζα ελέηαζδ ημο ηαηχηενμο ζοβηεηνζιέκμο κμο. Δίλαη έλα εζηηαθφ ζεκείν δεθηηθφηεηαο· πενζθαιαάκεζ ηδκ πνμζπάεεζα εβηαείδνοζδξ αιμζααίαξ επαθήξ ιέζς ιζαξ ημζκήξ ακαβκχνζζδξ ημο μνάιαημξ, ηδξ εζςηενζηήξ αάζδξ ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ κυιςκ πμο δζέπμοκ ηδ δνάζδ. Αεκ είκαζ ςζηυζμ ηυπμξ βζα ιαηνέξ ηαζ ζζςπδθέξ δζαθμβζζηζηέξ δζαδζηαζίεξ, βζαηί είκαζ έκα ζδιείμ έκηαζδξ, υπμο απυ ημζκμφ ελεηάγεηαζ δ Ώζχκζα μθία ζηζξ πζμ εζςηενζηέξ ηδξ υρεζξ, υπμο δ θφζδ ηδξ ροπζηήξ ζπέζδξ ακαβκςνίγεηαζ ηζ υπμο δ ζοβπχκεοζδ ηδξ αφναξ ηαζ δ ακάιεζλδ ηςκ “Σνζβχκςκ” πνμςεείηαζ ζπλεηδεηά. Έκα Άζναι είκαζ δ ηαηάζηαζδ ημο κμο ιζαξ πκεοιαηζηήξ μιάδαξ. Βίκαζ έκα ζδιείμ εκςιέκδξ ζηέρδξ· είκαζ έκα ηέκηνμ βζα ηδ δζαθεφηακζδ ημο μνάιαημξ ηζ υπζ ιεευδςκ ενβαζίαξ ημο θοζζημφ πεδίμο. Καεχξ μζ ιαεδηέξ ιαεαίκμοκ κα μθμηθδνχκμκηαζ ζημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο, ακαηαθφπημοκ υηζ ηα πνχημ πνάβια πμο πνέπεζ κα ηάκμοκ είκαζ κα εβηαεζδνφζμοκ ιζα ααζζηή ανιμκία ακάιεζα ζημκ εαοηυ ημοξ ηαζ ημοξ ζοιιαεδηέξ ημοξ ηαζ κα εκδοκαιχζμοκ ηδκ επαθή ακάιεζα ζηζξ ροπέξ ημοξ, ημκ αζναιζηυ υιζθμ ηαζ ημ Αζδάζηαθμ. Μαεαίκμοκ έπεζηα κα ηαηακμμφκ – ιέζς ζογήηδζδξ ηαζ πεζναιαηζζιμφ – ηδ θφζδ ηςκ εκενβεζχκ μζ μπμίεξ γδημφκ παβηυζιζα έηθναζδ ηαζ ηδ θφζδ ηςκ δοκάιεςκ πμο πνέπεζ κα πενζέθεμοκ ζε αδοκαιία, ακ μζ κέεξ αοηέξ εζζενπυιεκεξ εκένβεζεξ πνυηεζηαζ κα απμδεζπεμφκ απμηεθεζιαηζηέξ ζηδ δδιζμονβία ηςκ επζεοιδηχκ αθθαβχκ ζφιθςκα ιε ημ πέδζμ. Μαεαίκμοκ επίζδξ υηζ δεκ οπάνπεζ αδοκαιία ή δφκαιδ ιέζα ημοξ, ςξ αηυιςκ, δ μπμία κα ιδκ ιπμνεί κα οπμηαπεεί ζημ μιαδζηυ “αθέιια”· έηζζ θεάκμοκ ζηδκ αθαίνεζδ υθςκ ηςκ “πέπθςκ” πμο ειπμδίγμοκ ημ ηαεανυ θςξ ηδξ ροπήξ κα δζαθάιρεζ. Ο ζηυπμξ ηάεε ένβμο πμο βίκεηαζ ζημ Άζναι μπμζμοδήπμηε Αζδαζηάθμο είκαζ δ Αιήζεηα – ζ‟ υθα ηα επίπεδα ηαζ ζ‟ υθεξ ηζξ επμπέξ. Καεχξ μζ ιαεδηέξ ιαεαίκμοκ κα ενβάγμκηαζ έηζζ απ‟ ημ ζδιείμ ή ηέκηνμ ημο θςηυξ, ηδξ ηαηακυδζδξ ηαζ ηδξ αθήεεζαξ ιέζα ζημ μπμίμ μθμηθδνχκμκηαζ ζηαεενά, δ ελςηενζηή ημοξ πνδζζιυηδηα ηαζ δ απμηεθεζιαηζηή οπδνεζία εα αολδεεί ηαηά πμθφ· εα ιάεμοκ – ζακ υιζθμξ – ηζ πνέπεζ κα βίκεζ ηαζ ηεθζηά εα ανμοκ υηζ έπεζ βίκεζ. Σμ ηφνζμ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο ζηα πνχηα ζηάδζα ηδξ εηβφικαζδξ ημο ιαεδηή Σμο είκαζ κα ηενιαηίζεζ ηδκ πενίμδμ ηδξ έκημκδξ απαζπυθδζδξ ημο ιαεδηή ιε ημκ εαοηυ ημο, ιε ηδκ οπδνεζία ημο, ιε ηδκ ακηίδναζή ημο ζημ Αζδάζηαθμ ή ηδκ οπυζπεζδ ιεθθμκηζηήξ επαθήξ ιε ημ Αζδάζηαθμ, ιε ηζξ ζδέεξ ημο ζπεηζηά ιε ηδ ιαεδηεία ηαζ ηζξ πνμζςπζηέξ ημο ενιδκείεξ ηδξ αθήεεζαξ. Ο Αζδάζηαθμξ παίνκεζ ιζα μιάδα ακενχπςκ ιε ηαεμνζζιέκεξ ζδέεξ (βζα ηζξ μπμίεξ είκαζ αέααζμζ υηζ είκαζ μνεέξ, βζαηί είκαζ μζ ηαθφηενεξ ηαζ ορδθυηενεξ πμο ηαηάθενακ ιέπνζ ηχνα κα ζοθθάαμοκ) ηαζ ιε ηδκ πεπμίεδζδ υηζ έπμοκ θηάζεζ ζε έκα ζδιείμ υπμο έπμοκ ηαηαβνάρεζ μνζζιέκεξ πκεοιαηζηέξ αλίεξ ηζ έκκμζεξ, υπμο έπμοκ ακαπηφλεζ ηζξ δζηέξ ημοξ δζαηοπχζεζξ ηδξ αθήεεζαξ ηαζ γδημφκ ιε θαπηάνα ημ επυιεκμ αήια. Σμ πνχημ πνάβια ζοκεπχξ πμο πνέπεζ κα ηάκεζ (πνδζζιμπμζχκηαξ ιζα ζζπονή ηαζ ίζςξ πενίενβδ θνάζδ) είκαζ κα ημοξ θοζήλεζ βζα κ‟ ακμίλμοκ δζάπθαηα, κα ημοξ δχζεζ ιζα ααεζά αίζεδζδ ααεααζυηδηαξ ςξ πνμξ ημοξ ηφπμοξ ηαζ ηα ζφιαμθα ημο ηαηχηενμο ζοβηεηνζιέκμο κμο ηζ έηζζ κα ημοξ πνμεημζιάζεζ βζα ηδ θήρδ κευηενςκ ηζ ακχηενςκ πνμζεββίζεςκ ζηδκ αθήεεζα. Ώοηυ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
568
ζοπκά επζηοβπάκεηαζ ακαβηάγμκηάξ ημοξ κα αιθζαάθμοκ βζα υθα ηα ζοιπενάζιαηα ημο πανεθευκημξ. Πνέπεζ υθμζ – ιαεδηέξ ηαζ ιοδιέκμζ υθςκ ηςκ ααειχκ – κα εζζέθεμοιε ζημ ιοζηζηυ ηυπμ ηδξ ιφδζδξ ιε ιζα αίζεδζδ ηοθθυηδηαξ (ή απχθεζαξ δζεφεοκζδξ) ηαζ ι‟ έκα αίζεδια πθήνμοξ ζηένδζδξ. Ο ιαεδηήξ είκαζ ακάβηδ κα έπεζ ηαηά κμο υηζ πνέπεζ κα βίκεζ “έκα ηζκμφιεκμ ζδιείμ ηζ έηζζ ιζα βναιιή”· ακένπεηαζ ζηδκ Εενανπία ηζ ακαθαιαάκεζ ηδκ μνεή πκεοιαηζηή ζηάζδ, αθθά ηαοηυπνμκα ηαηένπεηαζ ζε υ,ηζ εζθαθιέκα εεςνεί ζακ ημ αάεμξ ηδξ ακενχπζκδξ δοζημθίαξ ηζ αδζηίαξ (ακ πνεζάγεηαζ), δζαηδνχκηαξ πάκημηε ηδκ πκεοιαηζηή ημο αηεναζυηδηα, αθθά ιαεαίκμκηαξ ηνία ζδιακηζηά ιαεήιαηα: 1. Σδκ ακαβκχνζζδ υηζ ιμζνάγεηαζ υθεξ ηζξ ακενχπζκεξ ηάζεζξ – ηαθέξ ηαζ ηαηέξ – ηζ έηζζ είκαζ ζηακυξ κα οπδνεηεί. 2. Σδκ ακαηάθορδ υηζ εηείκμ ημ πνάβια πμο πενζθνμκεί ηαζ θμαάηαζ πενζζζυηενμ είκαζ εηείκμ πμο οπάνπεζ ζζπονυηενα ιέζα ημο, αθθά δεκ ημ έπεζ αηυιδ ακαβκςνίζεζ. Ώκαηαθφπηεζ επίζδξ υηζ πνέπεζ κα ελενεοκήζεζ ηαζ κα βκςνίζεζ αοηέξ ηζξ πενζθνμκδιέκεξ ηζ επίθμαεξ πενζμπέξ ηδξ ζοκείδδζδξ χζηε κα βίκμοκ ηεθζηά πθεμκέηηδια ακηί βζα ηάηζ πμο πνέπεζ κ‟ απμθεφβεηαζ. Μαεαίκεζ κα ιδ θμαάηαζ ηίπμηε· είκαζ ηα πάκηα· είκαζ έκα ακενχπζκμ μκ αθθά ηζ έκαξ ιοζηζηζζηήξ, έκαξ απμηνοθζζηήξ, έκαξ ροπζηυξ ηζ έκαξ ιαεδηήξ. Καζ – ελαζηίαξ υθςκ αοηχκ ηςκ απμηηδεέκηςκ ηαηαζηάζεςκ ζοκείδδζδξ – βίκεηαζ ηεθζηά έκαξ Αζδάζηαθμξ. Έπεζ “ηονζανπήζεζ” υθα ηα ζηάδζα ηαζ ηζξ ηαηαζηάζεζξ επίβκςζδξ. 3. Σδ ιαηαζυηδηα ηςκ πεναζιέκςκ ζηάζεςκ ηαζ ηςκ δμβιαηζηχκ ηνυπςκ παναηήνδζδξ ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ ακενχπςκ (πμο ααζίγμκηαζ ζοκήεςξ ζηδκ πανάδμζδ ηαζ ζηζξ πενζζηάζεζξ) υηακ ημκ πςνίγμοκ απυ ημοξ ζοκακενχπμοξ ημο. ηακ έπεζ πναβιαηζηά ιάεεζ ηα ηνία αοηά πνάβιαηα, είκαζ ιοδιέκμξ. ΜΔΡΟ IV Καεχξ ιεθεημφιε ηα δζάθμνα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ δζα ηςκ μπμίςκ πνέπεζ κα πενάζμοκ υθμζ, εα ακαηαθφρμοιε υηζ έκα απυ ηα πνάβιαηα πμο ζοιααίκμοκ είκαζ δ αηηζκμαμθία ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ. Δ αηηζκμαμθία αοηή εηπμνεφεηαζ απ‟ ημκ ηυζιμ ηδξ έκκμζαξ ζημκ μπμίμ ιαεαίκεζ κα γεζ μ ιαεδηήξ ζοκεζδδηά ηαζ πάκημηε. Έκα απυ ηα πνμαθήιαηα ιε ηα μπμία αζπμθείηαζ μ Αζδάζηαθμξ ζε ζπέζδ ιε ημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ Σμο είκαζ κα ημοξ δζδάλεζ ηδ ααεζά ζδιαζία ημο μζηείμο ηζ επίζδξ ηδ ζπμοδαζυηδηα ηςκ αθδεεζχκ πμο οπυηεζκηαζ ζ‟ υθεξ ηζξ ημζκμημπίεξ. Ώοηυ είκαζ ίζςξ ημ δοζημθυηενμ ένβμ απ‟ υθα ελαζηίαξ ηδξ ζοκδεζζιέκδξ ακηίδναζδξ πνμξ ημ μζηείμ ηαζ ηδξ ακάβηδξ κα ηάκεζ δφμ πνάβιαηα: Να απμδείλεζ υηζ ημ μζηείμ ηαθφπηεζ ιζα ζδιακηζηή πναβιαηζηυηδηα ηζ υηζ ιε ηδ δζείζδοζδ ζημκ “ηυζιμ ηδξ έκκμζαξ” μ ιαεδηήξ ακαηαθφπηεζ υηζ ιπμνεί κα εζζέθεεζ ζημ πνχημ ζηάδζμ ηδξ πενζυδμο πνμεημζιαζίαξ βζα ηδκ απμδεβιέκδ ιαεδηεία. Σμ πνχημ ζηάδζμ πμο πνέπεζ κα ιεθεηήζμοιε είκαζ εηείκμ ηδξ “Μζηνήξ Μαεδηείαξ”. Ώζπμθμφιεκμξ ι‟ αοηυ ημ ζηάδζμ, υπςξ ιε υθα ηα άθθα, εα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς υηζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
569
πνμζεββίγς ημ εέια απυ ηδ ζημπζά εηείκμο πμο πνέπεζ κα ηάκεζ μ Αζδάζηαθμξ ηζ υπζ απυ ηδ ζημπζά ημο ένβμο ημο ιαεδηή. Συζα πμθθά έπμοκ βναθεί πάκς ζ‟ αοηυ ημ γήηδια απ‟ ηδ ζημπζά ημο ιαεδηή ηαζ ηυζα πμθθά αζαθία έπμοκ εηδμεεί πάκς ζημ γήηδια χζηε δ ελμζηείςζδ ιε ημ εέια αοηυ ακηζααίκεζ ζηδκ μνεή ηαηακυδζδ. Δ πνμζπάεεζα ηαηακυδζδξ έπεζ εζηζαζεεί ζημ ιαεδηή ηαζ ζηα πνμαθήιαηα ημο παναηηήνα ηαζ ηδξ πνμζςπζηυηδηάξ ημο. Αε ιμο είκαζ δοκαηυ κα οπμδείλς ιε θεπημιένεζεξ ημ ένβμ. ημπεφς ιυκμ κα ζαξ δείλς υζμ είκαζ δοκαηυ πχξ πνμεημζιάγεζ έκαξ Αζδάζηαθμξ ημ δυηζιμ κα ααδίζεζ απυ ηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. ημ ζδιείμ αοηυ εέθς κα ημκίζς υηζ εα αζπμθδεχ ιε ιζα πενίμδμ πμο ηαθφπηεζ ηα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ απ‟ ημ πνχημ ιέπνζ ημ ζηάδζμ ημο ιφζηδ. ημ ηέηανημ ζηάδζμ μ ιαεδηήξ πνμαάθθεζ απυ ημκ υιζθμ ημο Αζδαζηάθμο ημο ηαζ βίκεηαζ αοηυ πμο εζςηενζηά μκμιάγεηαζ “ιζα ζηαεενή υρδ ηδξ Εενανπίαξ”. Βίκαζ ιζα θνάζδ πμο ακαβηαζηζηά είκαζ άκεο κμήιαημξ βζα ζαξ. Ένπεηαζ ηυηε οπυ ηδκ επζννμή ηδξ αιπάθθα ηζ μ ηνυπμξ πνμεημζιαζίαξ ηςκ ακενχπςκ βζα ηδ ζοκάθεζα ιε ημ πνχημ αοηυ ηφνζμ ηέκηνμ είκαζ πμθφ δζαθμνεηζηυξ απυ ημκ ηνυπμ πνμεημζιαζίαξ ημοξ βζα ζοιιεημπή ζημ ένβμ ημο ηέκηνμο πμο μκμιάγμοιε Εενανπία. Ο έκαξ ζοκεπάβεηαζ ηδκ ακάπηολδ ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ μιαδζηήξ ζοκείδδζδξ· μ άθθμξ ζοκεπάβεηαζ ηδκ ακέθζλδ ηδξ εέθδζδξ ηαζ ηδκ επίηεολδ ημο ζηαδίμο ζημ μπμίμ μ Παηάκηγαθζ δίκεζ ημ υκμια ηδξ “απμιμκςιέκδξ εκυηδηαξ”. Βίκαζ ιζα θνάζδ πμο είκαζ ηεθείςξ άκεο κμήιαημξ βζα μπμζμκδήπμηε ηάης απ‟ ημ ααειυ ηδξ ηνίηδξ ιφδζδξ. ‟ αοηή ηδ ζογήηδζδ δε εα αζπμθδεχ ιε ηδκ πνμεημζιαζία βζα ηζξ πμζηίθεξ ιοήζεζξ ηαζ ηζξ εζδζηέξ δζαθμνέξ ημοξ. Θ‟ αζπμθδεχ ιε ηδκ ακάπηολδ εηείκμο πμο μκμιάγεηαζ “αζναιζηή μζηεζυηδηα”, ιε ηδκ πνμζέββζζδ ημο ιαεδηή ζημκ ηυζιμ ηςκ ροπχκ ηαζ ηδκ ακέθζλδ ηδξ ζοκείδδζήξ ημο ζε ζπέζδ ιε ηδκ Εενανπία. Θ‟ αζπμθδεχ ιε ηδκ ακάπηολή ημο ζε εοαζζεδζία ηαζ ηδκ επαηυθμοεδ ηαζ ζοκαηυθμοεδ ακάπηολδ ζε δδιζμονβζηυηδηα – υπζ ηυζμ πμθφ ηδ δδιζμονβζηυηδηα ηδξ ιμνθήξ υζμ ηδ δδιζμονβζηυηδηα ημο ηναδαζιμφ, ηδκ ηνμφζδ ηδξ πάκς ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ ηαζ ηδκ επαηυθμοεδ ιεηαβεκέζηενδ ειθάκζζδ αληαπνθξηηηθψλ νξγαληζκψλ ζε ακηζδζαζημθή ιε ηζξ δδιζμονβδιέκεξ ιμνθέξ. Θα ήεεθα κα ζαξ γδηήζς κα ζοθθμβζζεείηε αοηή ηδ ζηέρδ. Ώοηή δ ακάπηολδ ηδξ εοαζζεδζίαξ είκαζ δφζημθμ κα ηαηακμδεεί. Σα ιέθδ ημο μιίθμο εκυξ Αζδαζηάθμο ηαζ ημο Άζναι Σμο πνέπεζ κα βίκμοκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ εοαίζεδηα – εοαίζεδηα ζημ Αζδάζηαθμ ηαζ ημοξ δεζιεοιέκμοξ ενβάηεξ Σμο. Αεκ ιπμνείηε κα βίκεηε εοαίζεδημζ ή κα απμηηήζεηε εοαζζεδζία ιε ηάπμζμκ ηφπμ δζαδζηαζίαξ ή ηαεμνζζιέκδξ εηβφικαζδξ. Οζ άκδνεξ ηζ μζ βοκαίηεξ είλαη εοαίζεδημζ, αθθά δεκ ημ λένμοκ βζαηί είκαζ πμθφ απαζπμθδιέκμζ ιε ελςηενζηά γδηήιαηα, ιε ηδ ιμνθζηή γςή ηαζ ηα ακηζηεζιεκζηά πνάβιαηα. Ώξ ημ εέζς ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ: ,ηζ θέηε ζημκ εαοηυ ζαξ ηαζ ζημοξ άθθμοξ – δζα ηςκ πνμθμνζηχκ ζαξ θυβςκ ή ηδξ γςήξ ζαξ – είκαζ ηυζμ εμνοαχδεξ χζηε δεκ είκαζ εφημθμ κα είζηε υ,ηζ είζηε ηαζ κ‟ ακαβκςνίγεζεε ζακ πκεοιαηζηυ μκ. Ο Αζδάζηαθμξ μδδβείηαζ απ‟ υ,ηζ βκςνίγεζ βζα ζαξ ηαηά ηζξ ήνειεξ ζηζβιέξ ηδξ έθεζήξ ζαξ, απ‟ υ,ηζ έπεηε εηδδθχζεζ βζα πνυκζα υηζ είκαζ δ ζηαεενή ηάζδ ηδξ γςήξ ζαξ ηζ απ‟ ημκ ηνυπμ πμο ακηζδνάηε ζε ζηζβιέξ ηνίζδξ ή έκηαζδξ. Σμ ένβμ ημο
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
570
Αζδαζηάθμο είκαζ κα δζεβείνεζ ημ ιαεδηή χζηε κα είκαζ πάκημηε αοηυ πμο Βηείκμξ βκςνίγεζ υηζ είκαζ ζηζξ ακχηενεξ ζηζβιέξ ημο. Βίκαζ έκαξ απθυξ ηαζ ζπεδυκ παζδζάζηζημξ ηνυπμξ ημπμεέηδζδξ ημο εέιαημξ, αθθά πνδζζιεφεζ βζα κα εηθνάζεζ ηδ βεκζηή ζδέα. Ο Αζδάζηαθμξ ημ ηάκεζ βζαηί δ ακάβηδ ημο ηυζιμο βζα απμηεκηνςιέκμοξ, πνμμδεοηζημφξ, ζημνβζημφξ ηαζ κμήιμκεξ ενβάηεξ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ, ζδζαίηενα αοηή ηδκ επμπή. Πμθθμί έπμοκ θηάζεζ ζημ ζδιείμ υπμο ιπμνμφκ κα βίκμοκ εοαίζεδημζ ακ ζαήζμοκ μζ ηναοβαθέμζ ζζπονζζιμί ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ έηζζ επζηναπεί δ δζάποζδ ημο θςηυξ ηδξ ροπήξ. Συηε μ Αζδάζηαθμξ ιπμνεί κα βκςζεεί ηαζ κα πνμζεββζζεεί. ηακ ηαημνεχζεηε κ‟ απαθθαβείηε απ‟ ημκ εαοηυ ζαξ ηαζ ηζξ πνμζςπζηέξ ζαξ ακηζδνάζεζξ, ηζξ ενιδκείεξ ηαζ ηζξ πνμζςπζηέξ ζαξ απαζηήζεζξ, εα ακαηαθφρεηε ιυκμζ ζαξ πχξ ηαζ ιε πμζμ ηνυπμ επζδζχηεζ μ Αζδάζηαθμξ κα εκηοπχζεζ εζάξ ηαζ ημκ υιζθμ ιε ημκ μπμίμ ιπμνεί κα ζοκδέεζεε. Θα βίκεηε εοαίζεδημζ ζ‟ αοηή ηδκ εκηφπςζδ. Συηε ιπμνείηε κα δζεοημθφκεηε (υπςξ θέβεηαζ) ηδ δναζηδνζυηδηα ημο Αζδαζηάθμο ι‟ έκα ααεφ ηαζ βκήζζμ εκδζαθένμκ ζηδκ εζςηενζηή γςή, απμηθείμκηαξ ηδ δζηή ζαξ ηαεχξ ηαζ ηδκ αημιζηυηδηα ημο Αζδαζηάθμο. Τπάνπμοκ ηυηε πμθθμί δνυιμζ πμο ιπμνμφκ κα απμηαθοθεμφκ, μζ μπμίμζ εα αμδεήζμοκ ηδκ αθθδθεπίδναζδ ακάιεζα ζε ζέκα – ημ ιαεδηή – ηαζ ημ Αζδάζηαθμ. Βπεζδή υθεξ μζ αηηίκεξ είκαζ οπμ-αηηίκεξ ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ εα αζπμθδεμφιε πνςηανπζηά ιε ημοξ δεφηενμοξ αηηζκζημφξ ηνυπμοξ ενβαζίαξ ηςκ ιαεδηχκ· αοημί ζπδιαηίγμοκ ηδ αάζδ υθςκ ηςκ άθθςκ ηεπκζηχκ. Οζ δζαθμνέξ πμο ίζςξ ειθακζζεμφκ ανίζημκηαζ ζηδκ εθανιμβή ηςκ δζαδζηαζζχκ ακάθμβα ιε ημκ αηηζκζηυ ηφπμ ηαζ ζηδ ρξεζηκνπνίεζε ηεο έκθαζεο πάκς ζε μνζζιέκα ηέκηνα. Θα ήεεθα κα ζαξ γδηήζς λακά κα ζοθθμβζζεείηε ζ‟ αοηή ηδ θνάζδ, βζαηί πενζέπεζ πμθθέξ πθδνμθμνίεξ βζα εηείκμοξ πμο ιπμνμφκ κα νίλμοκ ζ‟ αοηή ημ θςξ ηδξ εκυναζδξ. Θα αζπμθδεχ ιε ηδ ζπέζδ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ημο μιίθμο Σμο ιε ημ ιαεδηή αημιζηά ηζ υπζ ηυζμ πμθφ ιε ηζξ ζηάζεζξ ηαζ ηζξ δζαδζηαζίεξ ημο ιαεδηή. Θα ζδιεζχζεηε υηζ αοηυ είκαζ ιζα ηάπςξ κέα άπμρδ. ΐαζζηά ηαζ μοζζαζηζηά δ ζηάζδ ημο ιαεδηή δεκ έπεζ πναβιαηζηά ιεβάθδ ζδιαζία ζε ζφβηνζζδ ιε ημ απμηέθεζια ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηςκ ηεπκζηχκ ηδξ πάκς ημο. Σα απμηεθέζιαηα είκαζ ακαπυθεοηηα, επεζδή ελανηχκηαζ απυ δφμ ζπμοδαίμοξ πανάβμκηεξ: 1. Ο πνχημξ πανάβμκηαξ είκαζ υηζ δ ηαηεοεοκυιεκδ, ζενανπζηή εκηφπςζδ δεκ επζαάθθεηαζ ιέπνζξ υημο μ άκενςπμξ πνμζανιμζεεί δζα ηδξ αοημπεζεανπίαξ κ‟ ακηαπμηνίκεηαζ ζ‟ αοηή ηαζ ζοκεπχξ πνμζεββίγεζ ημ ηέθμξ ηδξ Ώηναπμφ. 2. Ο δεφηενμξ είκαζ μ πανάβμκηαξ ηδξ μιαδζηήξ ακηαπυηνζζδξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ ακηαπυηνζζδ πνμξ δφμ δζεοεφκζεζξ: α. ηδκ αζζεδηή ακενχπζκδ ακάβηδ ηαζ μδδβεί ζοκεπχξ ζε ιζα δεζιεοιέκδ γςή οπδνεζίαξ. α. ηδκ ροπζηή εκηφπςζδ πμο μδδβεί ζε πκεοιαηζηή εοαζζεδζία. ηακ μζ δφμ αοημί πανάβμκηεξ είκαζ εδναζςιέκμζ – αηυιδ ηζ ακ είκαζ άβκςζημζ ζηδκ αθοπκζγυιεκδ ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή – δ ηαημπή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ απυ ηδκ ροπή βίκεηαζ μνζζηζηή. Συηε ηαζ ιυκμ ηυηε μ Αζδάζηαθμξ ιπμνεί κ‟ ανπίζεζ κα ενβάγεηαζ ηζ δ ακηαπυηνζζδ εα είκαζ απμηεθεζιαηζηή, πναβιαηζηή ηαζ δζανηήξ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
571
Ώξ ζαξ απανζειήζς ηχνα λακά ηα ζηάδζα ιε ηα μπμία ε‟ αζπμθδεμφιε: 1. Σμ ζηάδζμ υπμο μ ιαεδηήξ πνμζεββίγεηαζ απ‟ ημ Αζδάζηαθμ ιέζς ηάπμζμο ηζέθα ζημ θοζζηυ πεδίμ. Ώοηυ είκαζ ημ ζηάδζμ ηδξ Μηθξήο Μαζεηείαο. 2. Σμ ζηάδζμ υπμο έκαξ ακχηενμξ ιαεδηήξ δζεοεφκεζ ημκ ηζέθα απυ ηα εβςζηά ή ροπζηά επίπεδα. Ώοηυ είκαζ ημ ζηάδζμ πμο μκμιάγεηαζ έκαξ Σζέια ζην Φσο. 3. Σμ ζηάδζμ υπμο, ακάθμβα ιε ηδκ ακάβηδ, μ Αζδάζηαθμξ ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημ ιαεδηή ιέζς: α. Μζαξ γςκηακήξ μκεζνζηήξ ειπεζνίαξ. α. Μζαξ ζοιαμθζηήξ δζδαζηαθίαξ. β. Σδξ πνδζζιμπμίδζδξ ιζαξ ζηεπημιμνθήξ ηάπμζμο Αζδαζηάθμο. δ. Μζαξ επαθήξ ιε ημ Αζδάζηαθμ ζημ δζαθμβζζιυ. ε. Μζαξ ζοβηεηνζιέκδξ ακάικδζδξ ηδξ ζοκέκηεολδξ ιε ημ Αζδάζηαθμ ζημ Άζναι Σμο. Ώοηυ είκαζ ζαθχξ ημ ζηάδζμ ηδξ Απνδεγκέλεο Μαζεηείαο. 4. Σμ ζηάδζμ ζημ μπμίμ έπμκηαξ δείλεζ ηδ ζμθία ημο ζημ ένβμ ηαζ ηδκ εηηίιδζή ημο βζα ημ πνυαθδια ημο Αζδαζηάθμο, μ ιαεδηήξ δζδάζηεηαζ πχξ (ζε επείβμοζα ακάβηδ) κα εθηφεζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο ηζ έηζζ κ‟ ακηθεί ηδ δφκαιδ, ηδ βκχζδ ηαζ ηδ ζοιαμοθή Σμο. Βίκαζ έκα ζηζβιζαίμ βεβμκυξ ηαζ δε δαπακά πναηηζηά ημ πνυκμ ημο Αζδαζηάθμο. Έπεζ ημ πενίενβμ υκμια ημο Σζέια πάλσ ζην Νήκα ή μοηνάηια. 5. Σμ ζηάδζμ υπμο επζηνέπεηαζ ζημ ιαεδηή κα βκςνίζεζ ηδ ιέεμδμ ιε ηδκ μπμία ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ έκακ ηναδαζιυ ή ιζα ηθήζδ πμο εα ημο δχζεζ ημ δζηαίςια ιζαξ ζοκέκηεολδξ ιε ημ Αζδάζηαθμ. Ώοηή επζηνέπεηαζ ιυκμ ζημοξ έιπζζημοξ εηείκμοξ ηζέθα ζημοξ μπμίμοξ ιπμνεί ηακείξ κα ααζζζηεί πςξ δε εα πνδζζιμπμζήζμοκ ηδ βκχζδ ημοξ βζα ηίπμηε εηηυξ απ‟ ηδκ ακάβηδ ημο ένβμο. Καιζά πνμζςπζηή αζηία ή απεθπζζία δε εα ημοξ ςεμφζε κα ηδ πνδζζιμπμζήζμοκ. ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ μ ιαεδηήξ μκμιάγεηαζ έκαξ Σζέια κέζα ζηελ αχξα. 6. Σμ ζηάδζμ υπμο μ ιαεδηήξ ιπμνεί κα πθδζζάζεζ ημ αοηί ημο Αζδαζηάθμο ημο ηάεε ζηζβιή. ΐνίζηεηαζ πάκηα ζε ζηεκή επαθή. Βίκαζ ημ ζηάδζμ υπμο μ ηζέθα πνμεημζιάγεηαζ μνζζηζηά ηαζ ζοκεζδδηά βζα άιεζδ ιφδζδ, ή – έπμκηαξ θάαεζ ιφδζδ – ημο δίκεηαζ κα ηάκεζ ελεζδζηεοιέκδ ενβαζία ζε ζοκενβαζία ιε ημ … ημο. ημ ζηάδζμ αοηυ πενζβνάθεηαζ ζακ μ Σζέια κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ Γηδαζθάινπ. 7. Τπάνπεζ έκα ηαημπζκυ ζηάδζμ αηυιδ ζηεκυηενδξ ηαφηζζδξ, υπμο οθίζηαηαζ έκα πθήνεξ ζιίλζιμ ηςκ Φχηςκ, αθθά δεκ οπάνπεζ επανηήξ πανάθναζδ ηςκ υνςκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα απμδχζμοκ αοηυ ημ υκμια. Θα ήεεθα κα ζδιεζχζεηε υηζ ηα έλζ πνμακαθενεέκηα ζηάδζα έπμοκ ιεηαθναζεεί ηαζ παναθναζεεί βζα ηδ Αοηζηή ηαηακυδζδ ηαζ δεκ πνέπεζ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ κα εεςνδεμφκ ιεηαθνάζεζξ ηςκ ανπαίςκ υνςκ. ηάδην Η. Μηθξή Μαζεηεία. Σμ ζηάδζμ αοηυ είκαζ ηυζμ ζοβηεηνζιέκα ελςηενζηυ χζηε πμθθμί άκενςπμζ ημ έπμοκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
572
αθήζεζ πμθφ πίζς. Δ πνχηδ έκδεζλδ υηζ έκαξ άκενςπμξ έπεζ θηάζεζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ (απυ ηδ ζημπζά ημο Αζδαζηάθμο) πανμοζζάγεηαζ υηακ ημ “θςξ δζαθάιρεζ” ζε ηάπμζα γςή· έηζζ δ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο έθηεηαζ πνμξ ημ πνυζςπμ. Θα ιπμνμφζε κα εζπςεεί υηζ μ πνυθμβμξ ημο εκδζαθένμκημξ ημο Αζδαζηάθμο δζαζνείηαζ ζε ηέζζενα ιένδ ηζ αοηυ ζοιααίκεζ ιυκμ υηακ είκαζ πανυκηα ηαοηυπνμκα ηαζ ηα ηέζζενα: 1. Δ εθεζζαηή πνυεεζδ ημο ακενχπμο ζημ θοζζηυ πεδίμ επζηοβπάκεζ λαθκζηά κα ημο επζηνέρεζ κα ηάκεζ ιζα ροπζηή επαθή. Σδ ζηζβιή πμο ζοιααίκεζ, ημ θςξ ζημ ηεθάθζ εκηείκεηαζ ζηζβιζαία. 2. Δ ηανιζηή δζέβενζδ ηδξ γςήξ ημο ακενχπμο αολάκεζ ζε ιεβάθμ ααειυ ηαζ – εηηυξ απ‟ ημ δζηυ ημο αημιζηυ ηάνια – βζα πνχηδ θμνά παίνκεζ ζοκεζδδηά ιένμξ ζημ ηάνια ημο μιίθμο ημο ηζ επςιίγεηαζ έκα ιένμξ ημο. Σμ δζπθυ αοηυ ηανιζηυ εβπείνδια εέηεζ ζε ηίκδζδ ιζα αθδεζκή δίκδ δφκαιδξ ζηδκ μιαδζηή αφνα. Ώοηή εθηφεζ ηδκ ζενανπζηή πνμζμπή. 3. Σμ επυιεκμ ζδιείμ δεκ είκαζ ηυζμ εφημθμ κα ελδβδεεί ή κα ζοθθδθεεί. αξ εζπχεδηε υηζ δ ροπή είκαζ ζε ααεφ δζαθμβζζιυ βζα ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο ηφηθμο ηςκ γςχκ μπμζμοδήπμηε αηυιμο ηζ υηζ ιυκμ υηακ εδναζςεεί έκαξ ζηακυξ ααειυξ πνμζςπζηήξ μθμηθήνςζδξ, δ πνμζμπή ηδξ ροπήξ ζηνέθεηαζ απ‟ ηζξ εκδυιοπεξ θνμκηίδεξ ηζ εβςζηέξ οπμεέζεζξ ηδξ ζ‟ εηείκεξ ηδξ ζηζάξ ηδξ. ηακ ζοιααίκεζ αοηυ, μ εβςζηυξ υιζθμξ επδνεάγεηαζ μνζζηζηά ηζ μ Αζδάζηαθμξ (ζηδκ ίδζα αηηίκα ι‟ εηείκδ ηδξ εκεπυιεκδξ ροπήξ) απμηηά επίβκςζδ εηείκμο πμο εζςηενζηά μκμιάγεηαζ “ιζα ροπή πμο αηεκίγεζ πνμξ ηα ηάης”. ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ ημ εβχ έπεζ πάκημηε ζοκεζδδηή επίβκςζδ ηδξ αβςκζγυιεκδξ πνμζςπζηυηδηαξ, μπυηε ένπεηαζ έκα ζηάδζμ υπμο (πνμξ ημ ηέθμξ ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Βλέθζλδξ) δ ροπή ακαηεθαθαζχκεζ ηζξ ελεθζηηζηέξ δζαδζηαζίεξ ηδξ εκέθζλδξ ηζ ακέθζλδξ. Δ ροπζηή εκένβεζα ηαηένπεηαζ ηζ δ δφκαιδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ακένπεηαζ ηζ αοηυ ζοιααίκεζ ιέζς ιζαξ δζαδζηαζίαξ ζοκεζδδηχκ ηαευδςκ ηαζ ακυδςκ. Ώκαθένμιαζ εδχ ζηδ δζαδζηαζία πμο ακαθαιαάκεηαζ απ‟ ηδκ ροπή ηάης απυ ζενανπζηή χεδζδ ηζ υπζ ζ‟ εηείκδ ζηδκ μπμία δ πνμζςπζηυηδηα επζηαθείηαζ ηδκ ροπή ηάης απυ ηδκ απεθπζζηζηή ακάβηδ πμο δδιζμονβείηαζ ζηδκ ηαηχηενδ ζοκείδδζδ απυ ηδ ααειζαία παφζδ ηδξ επζεοιίαξ. 4. ΐαειδδυκ δμιείηαζ δ ακηαπηάνακα ηαζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ ημ “ιεβαθφηενμ Φςξ ηαζ ημ ιζηνυηενμ θςξ” ζπεηίγμκηαζ ζοκεζδδηά. Μζα αηναπυξ θςηυξ ηζ εκένβεζαξ εδναζχκεηαζ ή δδιζμονβείηαζ ιεηαλφ ηςκ δφμ αοηχκ εείςκ υρεςκ. Με ηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο ειθακίγεηαζ ζημκ εβςζηυ υιζθμ αοηυ πμο είκαζ ηεπκζηά βκςζηυ ζακ “ζοκδεηζηυ θςξ” ή “βεθονςηζηή αηηζκμαμθία”. Βίκαζ δ Ώηναπυξ πμο ακαθένεηαζ ζηδκ Παιαηά Γηαζήθε ζακ “αζ μδμί ηςκ δζηαίςκ μιμίςξ θςηί θάιπμοζζκ έςξ ηαημνεχζδ δ διένα”. ηα αζαθία ημο εζςηενζζιμφ ακαθένεηαζ ιε ημοξ αηυθμοεμοξ υνμοξ: “Πνζκ μ άκενςπμξ ιπμνέζεζ κα δζακφζεζ ηδκ αηναπυ, πνέπεζ κα βίκεζ μ ίδζμξ δ αηναπυξ”. Σα ηέζζενα αοηά ζηάδζα έπμοκ πενζβναθεί ζημ Αξραίν ρφιην ιε ημοξ αηυθμοεμοξ υνμοξ: “Σμ ζδιείμ θςηυξ δζαθάιπεζ. Ώολάκεηαζ ηζ εθαηηχκεηαζ. Σμ ζδιείμ βίκεηαζ βναιιή ιε ηδκ έκανλδ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
573
ιζαξ δίκδξ ηζ απ‟ ημ ηέκηνμ ηδξ πενζζηνεθυιεκδξ δφκαιδξ ένπεηαζ ιζα θςκή – επζηθδηζηή ηαζ ηαεανή. Ο Έκαξ πμο ηάεεηαζ ζε ζζςπδθή ενβαζία, ιυκμξ ηζ άθμαμξ (βζαηί ημ ιένμξ δεκ είκαζ ιυκμ ηζ μ υιζθμξ είκαζ άθμαμξ) ημζηάγεζ πνμξ ηα ηάης, ζοθθαιαάκεζ ημ θςξ, ακηακαηθά ηδκ πενζζηνεθυιεκδ δφκαιδ ηαζ αημφεζ ηδ θςκή. Έπεζηα απ‟ ημ ζζςπδθυ ζδιείμ ηδξ δφκαιδξ ακηδπεί ιζα Λέλδ. Μείκε ήνειμξ. Μείκε ζζςπδθυξ. Μάεε υηζ είιαζ Θευξ. Σμ ακαβηαίμ ένβμ εα ανπίζεζ ηχνα. Ώκάιεζα ζημ Μεβάθμ Οκ ηαζ ημ ιζηνυ πμο αβςκίγεηαζ, εδναζχκεηαζ επζημζκςκία· δ αθθδθεπίδναζδ ανπίγεζ· μ κμοξ παίνκεζ ηδ κυιζιδ εέζδ ημο. Δ Ώηναπυξ έπεζ αζθαθχξ ζηνςεεί.”
ηακ είκαζ πανμφζεξ μζ ηέζζενζξ υρεζξ ηδξ αθθδθμζπεηζγυιεκδξ δναζηδνζυηδηαξ, ηυηε υ,ηζ εα ιπμνμφζε κα μκμιαζεεί “πκεοιαηζηέξ ζοκήεεζεξ” ανπίγμοκ κα ζπδιαηίγμκηαζ ηαζ κα εδναζχκμκηαζ ζηαεενά. Σμ εκςιέκμ ημοξ απμηέθεζια πνδζζιεφεζ ηεθζηά κα εθηφζεζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο. Δ επαθή είκαζ αηυιδ πμθφ αδφκαιδ ηαζ ημ άδναβια ηδξ ροπήξ πάκς ζηδκ πνμζςπζηυηδηα είκαζ αηυιδ πμθφ αζεεκζηυ βζα κα δζηαζμθμβεί κα ηάκεζ ηάηζ μ ίδζμξ μ Αζδάζηαθμξ άιεζα ιε ημ γδθςηή. Βίκαζ έκα ζηάδζμ ηαεανμφ ιοζηζηζζιμφ ηζ εβςζζηζημφ πκεοιαηζημφ ζημπμφ. Δ ακαβκχνζζδ ηδξ μιαδζηήξ ζπέζδξ θείπεζ· δ βκχζδ ηδξ μιαδζηήξ ηάζδξ δεκ είκαζ πανμφζα· δεκ οπάνπεζ αθδεζκή, ακζδζμηεθήξ επζεοιία οπδνεζίαξ. Τπάνπεζ ιυκμ ιζα αυνζζηδ επζεοιία βζα πνμζςπζηή απεθεοεένςζδ, βζα πνμζςπζηή αηεναζυηδηα ηαζ βζα πνμζςπζηή δζανηή εοηοπία. Ώοηή πνέπεζ κ‟ αθθάλεζ ζε μιαδζηή πεζναθέηδζδ, μιαδζηή ζοκμπή ηαζ μιαδζηή πανά. Σμ πνχημ ζηάδζμ ζηδκ εηβφικαζδ εκυξ ηέημζμο γδθςηή είκαζ ζοκεπχξ δ ζφκδεζή ημο ιε έκακ πζμ πνμπςνδιέκμ ιαεδηή πμο εα ημκ μδδβήζεζ ααειδδυκ πνμξ ηα ειπνυξ ηαζ εα ημο δχζεζ ηδ αμήεεζα πμο πνεζάγεηαζ. Ο θυβμξ βζ‟ αοηυ είκαζ υηζ μ ιαεδηήξ ανίζηεηαζ πθδζζέζηενα ζημ γδθςηή, εθυζμκ ηζ αοηυξ δεκ είκαζ ηέθεζμξ ηζ επίζδξ ιαεαίκεζ κα οπδνεηεί. Ώοηυ ημ ζηάδζμ ακάπηολδξ ηαθφπηεζ ηδκ πενίμδμ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ ένεοκαξ ηαζ ηδξ εζςηενζηήξ ελέηαζδξ ηαζ ζοκήεςξ εηηείκεηαζ βζα πμθθέξ γςέξ. Ο γδθςηήξ ζημ ζηάδζμ αοηυ ηνέπεζ απ‟ ημκ έκα δάζηαθμ ζημκ άθθμ, ακάθμβα ιε ηδκ ηθίζδ ημο, ηδκ εοηαζνία ηαζ ηδκ ακάβηδ. Βίκαζ έκα πανάδεζβια αζηάεεζαξ αθθά παναημθμοεείηαζ πνμζεηηζηά απυ ημ ιαεδηή πμο έπεζ οπεναεί ημ ζδζαίηενμ αοηυ ζηάδζμ αζηάεεζαξ· ημ ένβμ ημο είκαζ κα θνμκηίζεζ χζηε μ γδθςηήξ κα λεθφβεζ απ‟ αοηυ ημ “δίπηο ηδξ ιαηαζυηδηαξ”, υπςξ θέβεηαζ ιενζηέξ θμνέξ ηαζ κα ζηαεενμπμζδεεί ααειζαία ζημ επυιεκμ ζηάδζμ ηδξ εκδυιοπδξ ένεοκαξ. ηδ δζάνηεζα υθδξ αοηήξ ηδξ πενζυδμο μ Αζδάζηαθμξ δε δίκεζ ηαιζά απμθφηςξ πνμζμπή ζημ γδθςηή. Θα πενάζεζ πμθφξ ηαζνυξ πνμημφ μ γδθςηήξ βίκεζ δεηηυξ ζηδκ πανμοζία Σμο ηαζ ηάκεζ ιζα πνμζςπζηή επαθή. Ο ηζέθα πμο επμπηεφεζ ημ εκδζάιεζμ αοηυ ζηάδζμ δίκεζ ακαθμνέξ ζημ Αζδάζηαθμ ζε ζπάκζα ηαζ πμθφ αναζά δζαζηήιαηα· ιυκμ υηακ μ γδθςηήξ θηάζεζ ζημ ζδιείμ υπμο “ιπμνεί κα εζζέθεεζ ζημ θςξ ημο Ώββέθμο”, ανπίγεζ μ Αζδάζηαθμξ κ‟ ακαθαιαάκεζ ηδκ εηβφικαζή ημο. Ο ιαεδηήξ είκαζ πζα αιεηάηθδηα ηαζ ηεθζηά έημζιμξ. Ώοηυ ζοιααίκεζ ζημ ηνίημ ζηάδζμ, εηείκμ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ. Ώοηά ηα ζηάδζα ζοκδέμκηαζ υθα ιε ηδ ιζα ή ηδκ άθθδ απυ ηζξ ιοήζεζξ. Ώοηυ πμο μκμιάγεηαζ Μζηνή Μαεδηεία ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ πνχηδ ιφδζδ. Δ ιφδζδ αοηή ζοκδέεηαζ ιε ημ θοζζηυ πεδίμ ηαζ βζα έκακ πμθφ ιεβάθμ ανζειυ ακενχπςκ (υπςξ ηυκζζα ανηεηέξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
574
θμνέξ) ανίζηεηαζ πμθφ πίζς. θμζ μζ αθδεζκμί γδθςηέξ έπμοκ θάαεζ ηδκ πνχηδ ιφδζδ. Σμ βεβμκυξ αοηυ οπμδεζηκφεηαζ απυ ημκ έκημκμ αβχκα ημοξ κα ακαπηοπεμφκ ζηδκ πκεοιαηζηή γςή, κα αημθμοεήζμοκ ημ δνυιμ ημο ηαεμνζζιέκμο πνμζακαημθζζιμφ ζηα πνάβιαηα ημο πκεφιαημξ ηαζ κα γμοκ ιε ημ θςξ αοημφ ημο πκεφιαημξ. Πζζηεφς πςξ πμθθμί πμο δζααάγμοκ ηα θυβζα ιμο εα ακαβκςνίζμοκ αοηέξ ηζξ απμθάζεζξ ζακ ημ ααζζηυ ηίκδηνμ ηδξ γςήξ ημοξ. Ώοηυ ημ ζηάδζμ είκαζ ημ ακηίζημζπμ ηδξ δζαδζηαζίαξ ηδξ αημιζημπμίδζδξ ζημοξ Λειμφνεζμοξ πνυκμοξ ηαζ ημ ζηάδζμ ηδξ Μζηνήξ Μαεδηείαξ ακαθένεηαζ ιενζηέξ θμνέξ ζακ “πενίμδμξ ηδξ Λειμφνεζαξ ζοκείδδζδξ” πμο μδδβείηαζ ιέζς ημο Ώηθάκηεζμο ζηαδίμο ημο Σζέθα ζημ Φςξ ζημ Άνεζμ ζηάδζμ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ. ημ ζηάδζμ αοηυ ακαθαιαάκεηαζ ζοκεζδδηά δ ηνίηδ ηαζ πναβιαηζηή πνμεημζιαζία βζα ιφδζδ, βζαηί ηυηε έπεζ ζηαεενμπμζδεεί δ μθμηθήνςζδ ηζ μ άκενςπμξ είκαζ πθήνςξ ακαπηοβιέκμξ ηαζ χνζιμξ ζηδ ζοκείδδζή ημο ηαζ είκαζ έημζιμξ κα οπμηαπεεί ζηδκ ζενανπζηή εκηφπςζδ πςνίξ επζθοθάλεζξ. Αε πνεζάγεηαζ κα επεηηαεχ πενζζζυηενμ ζηδκ πνμηαηανηηζηή αοηή θάζδ ηδξ ημπζχδμοξ ακ ηζ ειπκέμοζαξ αηναπμφ ηδξ ιαεδηείαξ. Πμθθά έπμοκ δμεεί ζημκ ηυζιμ ζπεηζηά ι‟ αοηυ ημ εέια ιε ζπεδυκ οπεναμθζηή έιθαζδ ζημκ ελαβκζζιυ, ηδκ οπδνεζία ηαζ ηδκ αθμζίςζδ. Ο θυβμξ πμο ημ ακαθένς είκαζ υηζ πνέπεζ κα οπμεέζμοιε υηζ απμηεθμφκ ιένμξ ηδξ εμσηεξηθήο έηθναζδξ ηδξ γςήξ υθςκ ηςκ αθδεζκχκ γδθςηχκ. Αεκ είκαζ εζςηενζηά αίηζα αθθά ελςηενζηά απμηεθέζιαηα εζχηενςκ ζηάζεςκ. Καεχξ ζοκεπίγμοιε ηζξ ιεθέηεξ ιαξ πάκς ζηα ηάδζα ηδξ Μαεδηείαξ, εα ήεεθα κα ημκίζς λακά υηζ βζα ηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ γδθςηχκ ημο ηυζιμο ηαζ βζα ημοξ πμθφ πνμπςνδιέκμοξ ακενχπμοξ ιε ακενςπζζηζηή ζοκείδδζδ, ημ πνχημ ζηάδζμ ανίζηεηαζ πμθφ πίζς. Πμθθμί άκενςπμζ ζήιενα είκαζ “απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ” ηζ αοηυ είκαζ, υπςξ λένεηε ηαθά, ημ ηνίημ ζηάδζμ ηαζ ζοκεπχξ πίζς ημοξ ανίζημκηαζ ηνεζξ ειπεζνίεξ: 1. Σμ ζηάδζμ ηδξ “Μζηνήξ Μαεδηείαξ” – ζημζπεζχδεξ, δμηζιαζηζηυ ηζ εκμπθδηζηυ. Μενζηέξ θμνέξ ακαθένεηαζ ζακ ημ “ζηάδζμ υπμο μζ νίγεξ ημο ακενχπζκμο θοημφ ηθμκίγμκηαζ· ημ ζηάδζμ υπμο μζ νίγεξ αοηέξ (πμο ιέπνζ ηχνα ήηακ αοεζζιέκεξ) παθανχκμοκ ηζ μ αέναξ ηαζ ημ θςξ ηανάγμοκ ηδκ εζνήκδ αζχκςκ. Βίκαζ δ εζνήκδ ημο εακάημο, δ θίεζκδ επμπή, μ ηάθμξ ηδξ γςήξ”. 2. Σμ ζηάδζμ ημο “Σζέθα ζημ Φςξ”. Γζα ημ ζηάδζμ αοηυ εα ιζθήζς ηχνα. 3. Δ πνχηδ ιφδζδ. Δ ιφδζδ αοηή πνμδβείηαζ πάκημηε ημο ζηαδίμο ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ. Κακέκαξ Αζδάζηαθμξ δε εα δεπεεί έκα ιαεδηή βζα ημ άζναι Σμο ακ δεκ έπεζ ζοιαεί ιέζα ημο δ βέκκδζδ ημο Υνζζημφ. Ο αμφθ πνέπεζ κα βίκεζ Παφθμξ, υπςξ ημ εέηεζ δ Υνζζηζακζηή θναζεμθμβία. Σμ κήπζμ ιέζα ζηδ ιήηνα ημο πνυκμο ακαδφεηαζ ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ ηαζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ πθήνμοξ ηαφηζζδξ ιε ηδκ φθδ (ηδ ιδηένα) βίκεηαζ μ εαοηυξ ημο ηζ επζγδηεί ζοκεζδδηά κα ααδίζεζ ημοξ δνυιμοξ ηδξ γςήξ ηαζ κα βίκεζ αοηυ πμο είκαζ. Βίκαζ ιζα εζςηενζηή επακάθδρδ ηδξ θοζζηήξ δζαδζηαζίαξ κα βίκεζ ηακείξ έκα λεπςνζζηυ άημιμ. Ώκάιεζα ζηα ζηάδζα ηδξ “απμιμκςιέκδξ αημιζηυηδηαξ” ηαζ ηδξ “απμιμκςιέκδξ εκυηδηαξ” ανίζηεηαζ έκα ζηάδζμ ζημ μπμίμ δίκεηαζ ημ υκμια ηδξ “απμιμκςιέκδξ ηαοηυηδηαξ”. Ώζπμθμφιαζηε ιε ημ ζηάδζμ αοηυ ηαζ ιε ηζξ εζςηενζηέξ ημο ζοκέπεζεξ. Δ απμιμκςιέκδ εκυηδηα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
575
πενζβνάθεζ ημ ζηάδζμ υπμο έπεζ θηάζεζ μ Αζδάζηαθμξ· δ απμιμκςιέκδ αημιζηυηδηα είκαζ ημ ζηάδζμ ημο ιαεδηή· δ απμιμκςιέκδ ηαοηυηδηα (ιε ηδκ ροπή) είκαζ ημ ζηάδζμ ημο ιαεδηή ιέπνζ ηαζ ηδκ ηνίηδ ιφδζδ. α. Δ απμιμκςιέκδ εκυηδηα είκαζ δ ημνφθςζδ ηδξ Ώνείαξ ζοκείδδζδξ. Δ απμιμκςιέκδ ηαοηυηδηα ζοκδέεηαζ ιε ηδκ Ώηθάκηεζα ζοκείδδζδ απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ ακχηενδξ ακηζζημζπίαξ. α. Δ απμιμκςιέκδ εκυηδηα ζοκδέεηαζ ιε ημ κμδηζηυ πεδίμ, ηοαενκάηαζ απυ ηδκ πέιπηδ Ώηηίκα ηδξ οβηεηνζιέκδξ Γκχζδξ ή Βπζζηήιδξ ηαζ είκαζ ιζα ακηακάηθαζδ ηδξ εέθδζδξ-βζα-βκχζδ. Δ απμιμκςιέκδ ηαοηυηδηα ζοκδέεηαζ ιε ημ αζηνζηυ πεδίμ, ηοαενκάηαζ απυ ηδκ έηηδ Ώηηίκα ηδξ Ώθμζίςζδξ ή Εδεαθζζηζηήξ Βοαζζεδζίαξ ηαζ είκαζ ιζα ακηακάηθαζδ – δζαζηνεαθςιέκδ ηαζ αζηαεήξ – ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ. Δ απμιμκςιέκδ αημιζηυηδηα ζοκδέεηαζ ιε ηδκ έηθναζδ ζημ θοζζηυ πεδίμ, ηοαενκάηαζ απ‟ ηδκ ηνίηδ Ώηηίκα ηδξ Βκενβμφ Νμδιμζφκδξ ηαζ είκαζ ιζα ακηακάηθαζδ – πάθζ δζαζηνεαθςιέκδ ηαζ ααέααζδ – ηδξ εέθδζδξ-βζα-φπανλδ. ημ αμοδδζηυ πεδίμ, ημ πεδίμ ηδξ εείαξ εκυναζδξ, μζ ηνεζξ αοηέξ ηαηχηενεξ εηθνάζεζξ ηαζ ηα ακχηενα πνςηυηοπά ημοξ εκανιμκίγμκηαζ ηαζ δ ενβαζία δζεφνοκζδξ ηςκ ηνζχκ ιοήζεςκ (δεφηενδξ, ηνίηδξ ηαζ ηέηανηδξ) πνμηαθεί ιζα απμννυθδζδ, ιζα ζοβπχκεοζδ ηαζ ιζα δζαδζηαζία ακάιεζλδξ ιεηαλφ ημο ιαεδηή ηαζ ηδξ ροπήξ (ηαζ ηεθζηά ιεηαλφ ακενςπυηδηαξ ηαζ Εενανπίαξ) πμο πνμεημζιάγεζ βζα ιζα ιεβαθφηενδ επαθή ακάιεζα ζημκ άκενςπμ ηαζ ηδκ Βκάδα. ηακ ζοιαεί αοηή, δ ροπή, δδιζμονβυξ ακηακάηθαζδξ ηαζ ζηζάξ, απμννίπηεηαζ, βζαηί αοηυ ημ ζδιείμ ζοκείδδζδξ έπεζ ελοπδνεηήζεζ ημ ζημπυ ημο. Λαιαάκεζ πχνα δ ζοκηνζαή ημο αζηζχδμοξ ζχιαημξ ηαζ ηυηε ηίπμηε δεκ απμιέκεζ πανά ιυκμ δ πθήνςξ ζοκεζδδηή ιμνθή ηαζ ημ πκεφια. Πάκηςξ ιέπνζ κα θάαεζ μ άκενςπμξ ηζξ ακχηενεξ ιοήζεζξ, δεκ ιπμνεί κα ηαηακμήζεζ ηδ ζδιαζία ηςκ παναπάκς ζπμθίςκ. Ώκαθμνζηά ι‟ αοηυ εα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς υηζ ακ ηζ επζδζχης κα εηβοικάζς πμθθμφξ αοηή ηδκ επμπή βζα πεναζηένς δζεονφκζεζξ ηδξ ζοκείδδζδξ, βνάθς πνςηίζηςξ βζα ημ ιέθθμκ ηαζ βζα εηείκμοξ ημοξ ιαεδηέξ πμο ηα ιεθθμκηζηά πνυκζα εα δζααάζμοκ ηα θυβζα ιμο ηαζ εα ανμοκ ημ δνυιμ ημοξ ιέζα ζηα Άζναι ηςκ Αζδαζηάθςκ. Δ Εενανπία ηηίγεζ βζα ημ ιέθθμκ· δεκ αζπμθείηαζ ιε ημ πανυκ. θα υζα ηάκεζ βίκμκηαζ ιε ηδκ πνυεεζδ κ‟ ακμίλμοκ ημ δνυιμ πνμξ έκακ εονφηενμ ηαζ πζμ εηηεηαιέκμ ηυζιμ. Δ ακενςπυηδηα αζπμθείηαζ ιε ηα πνάβιαηα ημο πανυκημξ· δ Εενανπία ενβάγεηαζ ηαζ ηαηαζηνχκεζ ζπέδζα βζα ημ ιέθθμκ· δ αιπάθθα είκαζ απμννμθδιέκδ ιε ημ Ώζχκζμ Σχνα ηαζ ιε ηδ δοκαιζηή γςή πμο έπεζ δδιζμονβήζεζ ημ πανεθευκ, πμο εθέβπεζ ημ πανυκ (ημ ηέκηνμ ηδξ πθάκδξ) ηαζ ιε ημ ιέθθμκ. Θα απμηηήζεηε ίζςξ ηάπμζα ζδέα ή εζηυκα ηδξ νοειζζηζηήξ γςήξ ηδξ αιπάθθα ακ ιεθεηήζεηε ηδκ ηςνζκή επμπή ηδξ ακενχπζκδξ γςήξ. ‟ αοηή οπάνπμοκ άκενςπμζ ιε Λειμφνεζα ζοκείδδζδ, εζηζαζιέκμζ ζημ πανεθευκ ηαζ αζπμθμφιεκμζ ιε ημ θοζζηυ πεδίμ· ανίζημκηαζ επίζδξ πακημφ άκενςπμζ ιε Ώηθάκηεζα ζοκείδδζδ, ζοκαζζεδιαηζημί ζηδκ ζηακμπμίδζδ ηζ εζηζαζιέκμζ ζημ πανυκ· ηαζ άκενςπμζ πμο είκαζ ζαθχξ Άνεζμζ ζηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ επίβκςζήξ ημοξ,
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
576
κμδηζηά εζηζαζιέκμζ ηζ αζπμθμφιεκμζ ιε ημ ιέθθμκ. Οζ ηνεζξ αοημί απμηεθμφκ ιζα θοθή ακενχπςκ ηζ εκζςιαηχκμοκ ημ ζφκμθμ ημο ακενχπζκμο βέκμοξ. ΜΔΡΟ V ηάδην II. Ο Σζέια ζην Φσο. Σμ ζηάδζμ αοηυ είκαζ ζαθχξ έκα ζηάδζμ υπμο δ ζοκείδδζδ ημο δυηζιμο αζπμθείηαζ ιε ηδκ οπενκίηδζδ ηδξ βμδηείαξ ηαζ ηδ εεναπεία ημο δζαζηνεαθςιέκμο, ιοςπζημφ μνάιαημξ ημο ακενχπμο πμο έπεζ αοεζζεεί ζηδ γςή ηδξ φθδξ ή ιμνθήξ. Πνμζπαεεί ηχνα κα δεζ ημ κέμ υναια, κα εθέβλεζ ημκ ηυζιμ ηςκ ζοκαζζεδιαηζηχκ ακηζδνάζεςκ ηαζ κα ενβαζεεί ι‟ έκα κέμ ιέζμκ, εηείκμ ημο Φςηυξ. Οζ Αζδάζηαθμζ δεκ ενβάγμκηαζ ζημ αζηνζηυ πεδίμ. Ονζζιέκεξ ζπμθέξ απμηνοθζζιμφ δζδάζημοκ υηζ ημ ηάκμοκ, αθθά ηάηζ ηέημζμ δε ζοιααίκεζ. Γζ‟ Ώοημφξ (πμο έπμοκ οπενκζηήζεζ ηδ βμδηεία ηαζ ηδκ πθάκδ) ημ αζηνζηυ πεδίμ είκαζ ακφπανηημ· δεκ είκαζ πανά ιζα παναπθακδηζηή ακηίθδρδ ημο ηαια-ιακαζζημφ ηφπμο κμο – ημο κμο ημο ιέζμο γδθςηή. Ο ηζέθα ζοκεπχξ ζημ ζηάδζμ αοηυ πενζθνμονείηαζ ηαζ ηαεμδδβείηαζ απυ ηάπμζμκ πμο οπυηεζηαζ αηυιδ ζηδ βμδηεία, αθθά ηαοηυπνμκα έπεζ επίβκςζδ ηδξ εθήιενδξ θφζδξ ημο αζηνζημφ πεδίμο. Σμ ζηάδζμ αοηυ πενζθαιαάκεζ ηυζμοξ πμθθμφξ γδθςηέξ ζημκ ηυζιμ ζήιενα χζηε (πνμημφ κα πνμπςνήζς ζε άθθα εέιαηα) εα ήεεθα κα είλς ηδ θφζδ ημο ένβμο πμο επζδζχημοκ κα ηάκμοκ μζ Αζδάζηαθμζ ιε ημοξ μιίθμοξ ηςκ ιαεδηχκ Σμοξ αοηή ηδκ χνα ηδξ παβηυζιζαξ ηνίζδξ. Βίκαζ γήηδια πνςηανπζηήξ ζδιαζίαξ βζα ημκ ηυζιμ απυ ηδ ζημπζά ηςκ Αζδαζηάθςκ. Μδκ λεπκάηε πμηέ υηζ ζ‟ υθεξ ιαξ ηζξ ζογδηήζεζξ ηαζ ζ‟ υθδ ζαξ ηδκ πνμζπάεεζα κα ηαηακμήζεηε, πνμζπαεχ κα ζαξ απμηεκηνχζς, δίκμκηάξ ζαξ υζμ ιπμνχ ηδκ άπμρδ ηδξ Εενανπίαξ, οπμαζαάγμκηάξ ηδκ χζηε κα πενζέθεεζ ζηδκ ειαέθεζα ηδξ ηαηακυδζδξ ημο ιέζμο γδθςηή. ζμκ αθμνά αοημφξ ημοξ γδθςηέξ ημ ιυκμ πνάβια πμο επζπεζνμφκ κα επζηφπμοκ μζ Αζδάζηαθμζ είκαζ λα δηεγείξνπλ ηε θιφγα ηνπ πλεχκαηνο κέζα ηνπο έηζζ χζηε κα ιπμνέζμοκ κα ακαθθέλμοκ ημκ ηυζιμ. Σα πονά ηδξ ηνίζδξ ηαζ ηδξ μοζίαξ, ημο ηάνια ηαζ ημο θμνέα ημο, ηδξ φθδξ, ιαίκμκηαζ ζημκ ηυζιμ αοηή ηδκ επμπή. Σμ πον πνέπεζ κα ακηζιεηςπζζεεί ιε πον – υπςξ λένεηε ηαθά – ηαζ βζα κα ζηαιαηήζμοιε ηδ θοζζχδδ ηυθαζδ ημο πονυξ πμο αθακίγεζ ζήιενα ημκ ηυζιμ, πνέπεζ κα ακηζηάλμοιε ημ πον ημο πκεφιαημξ πμο εα δζακέιεηαζ ηαζ εα πνδζζιμπμζείηαζ απμηεθεζιαηζηά απυ ημοξ ιαεδηέξ ηςκ Αζδαζηάθςκ. Σμ ένβμ ηδξ αιπάθθα ζε ζπέζδ ιε ηδκ Εενανπία είκαζ πανυιμζαξ θφζδξ, αθθά εηθνάγεηαζ ζε έκα ακχηενμ επίπεδμ. Ώπμκέιμοκ ημ οπένηαημ πον ηδξ Θέιεζεο. Σμ πον πμο πνέπεζ ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ κα πνδζζιμπμζδεεί απ‟ ημοξ ιαεδηέξ ζημκ ηυζιμ είκαζ ημ πον ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ. Ώοηυ ημ πον δεκ είκαζ αοηυ πμο κμιίγεηε υηζ είκαζ. Δ εέθδζδ-βζα-αβάπδ ζδιαίκεζ ηδκ αβάπδ ημο ιεβαθφηενμο Όινπ ηαζ ηδκ ζηακυηδηα κα ηάκμοιε αοηυ πμο απαζηείηαζ βζα ημ ηαθυ ηδξ μιάδαξ ιε ημ ζςζηυ ηνυπμ ηαζ ιε ηδκ ακαβηαία επζδελζυηδηα ζηδ δνάζδ. οκεπάβεηαζ ηδκ ζηακυηδηα βζα ζηαεενή δνάζδ υηακ πανμοζζάγεηαζ δ ακάβηδ, βζαηί μ ιαεδηήξ έπεζ ιζα ιαηνυπκμδ υναζδ ηαζ δεκ παναπθακάηαζ απυ ηδκ άιεζδ πνμμπηζηή.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
577
Βνβάγεηαζ ηαζ πνμεημζιάγεζ βζα ημ ιέθθμκ. Βίκαζ ι‟ άθθα θυβζα δ αβαπδηζηή πνυεεζδ κα πονμδμηήζεζ μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ ιε ηδ κέα ζδέα ημο “πκεφιαημξ ηδξ ζπέζδξ”, ανπίγμκηαξ ιε ημκ εαοηυ ημο, ηδκ μζημβέκεζά ημο ηαζ ηδκ άιεζδ μιάδα ημο. Βίκαζ δ εέθδζδ-βζα-πονμδυηδζδ. Θα ήηακ ηαθυ κα ζοθθμβζζεείηε ααεζά αοηέξ ηζξ ζδέεξ. Γζα κα επζθένεζ ηαζ κα ηαηαζηήζεζ απμηεθεζιαηζηή ηδκ πφνζκδ αοηή δζέβενζδ, μ ιαεδηήξ πνέπεζ κα εθανιυζεζ ημ πον ζημκ εαοηυ ημο ηαζ ζηδκ επαηυθμοεδ θάιρδ κα δεζ ημκ εαοηυ ημο υπςξ είκαζ αθδεζκά. Σμ πον ηδξ οθζηήξ υρδξ (ημ πον ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ) είκαζ αηυιδ πμθφ ηονίανπμ ηαζ πμθφ ζζπονυ ζηδ γςή ηςκ γδθςηχκ. Σμοξ ηαεζζηά επζαθααείξ. Θα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς υηζ ημ πον ημο κμδηζημφ πεδίμο (δδθαδή ημο κμο) είκαζ ακηακάηθαζδ (ηαζ δζαζηνεαθςιέκδ ακηακάηθαζδ) ημο πονυξ ημο πκεφιαημξ. Μενζημί ιαεδηέξ πνδζζιμπμζμφκ ιυκμ ημ πον ημο κμο· ζηζξ ακχηενεξ ηαζ ηαθφηενεξ ζηζβιέξ ημοξ επζπεζνμφκ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ημ πον ηδξ αβάπδξ βζα κα ακηζζηαειίζμοκ ηα πονά ημο ηνζηζημφ κμο, αθθά ηαζ ζηδκ ηαθφηενδ πενίπηςζδ δεκ είκαζ ιζα αοευνιδηδ νμή, αθθά ιζα ημπζαζηζηή πνμζπάεεζα κα είκαζ εοπάνζζημζ, κα απμθεφβμοκ (ιε δναζηζηή αοημπεζεανπία) κα εηζημιίγμοκ πνάβιαηα πμο ημοξ οπαβμνεφμοκ μζ επζηνζηζηέξ ημοξ δζάκμζεξ ή κα δνμοκ ακάθμβα ιε ηζξ βκχιεξ πμο έπμοκ ζπδιαηίζεζ δζα ηδξ πνήζδξ ημο πονυξ ημο κμο. Ώοηυ ημ πον ηαηεοεφκεηαζ πάκημηε πνμξ έκακ αδεθθυ ηζ δ πνμζπάεεζα απμθοβήξ ηδξ πνήζδξ αοημφ ημο πονυξ δδιζμονβεί ακαπυθεοηηα έκα πάζια ή θνάβια. Ώκάιεζα ζηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ γδθςηχκ δεκ οπάνπεζ αθδεζκή αβάπδ ζε δνάζδ αθθά ιυκμ ιεβάθδ πνμζπάεεζα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ κα ιδκ είκαζ επζηνζηζηή. οβηεκηνχκμκηαζ ζηδκ ακαβκςνζζιέκδ ηαζ ααζζηή ακάβηδ κα ιδκ είκαζ επζηνζηζημί, βζαηί είκαζ μνευ κα ιδκ είκαζ ηαζ οπάνπεζ ιζα ακηαιμζαή βζα εηείκμοξ πμο ημ ηαημνεχκμοκ, αθθά δ ζοβηέκηνςζδ δε ααζίγεηαζ ζηα απμηεθέζιαηα πάκς ζημοξ άθθμοξ υηακ ημ πον ημο κμο ελαπμθφεηαζ ιε ηαηαζηνεπηζηέξ, ηαοζηζηέξ ηζ επζαθααείξ ζοκέπεζεξ. Οζ Αζδάζηαθμζ είκαζ ζοκεπχξ ακοπυιμκμζ κα “ηαηαηάρμοκ ημ ιαεδηή ζημ πον ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ έηζζ χζηε κα εθεοεενςεεί ηαζ κα δζαθοεμφκ ηα ειπυδζα ζηδκ εζζνμή ηδξ αααηανζηήξ δφκαιδξ”. Γζαηί ζοιααίκεζ αοηυ; Γζαηί μζ ιαεδηέξ ζημκ ηυζιμ ηζ φρη δ ιάγα ηςκ ακενχπςκ είκαζ εηείκμζ πμο ειπμδίγμοκ ζήιενα ηδκ Έθεοζδ ημο Ώααηάν ηαζ ιαηαζχκμοκ ηδκ πνυεεζή Σμο. Αεκ ημθιά κα έθεεζ ιέπνζξ υημο μζ ιαεδηέξ ηαζ μζ γδθςηέξ ζημκ ηυζιμ επζθένμοκ ηζξ ακαβηαίεξ αθθαβέξ ιέζα ημοξ, βζα ημ θυβμ υηζ δε εα οπήνπε “ανηεηή εέθδζδ-βζα-αβάπδ ιε ηδκ πφνζκδ μοζία”. ηακ δ εέθδζδ αοηή είκαζ πανμφζα, ιπμνμφκ κα ζοιαμφκ δφμ πνάβιαηα: 1. Μπμνεί κα οπάνλεζ δ ακαβηαία οπμαίααζδ ηδξ εζζνέμοζαξ εκένβεζαξ πμο εα θένεζ ιαγί Σμο μ Ώααηάν, χζηε κα ιπμνέζεζ κα απμαεί απμηεθεζιαηζηή βζα ηδκ ακενςπυηδηα. 2. Ο Ώααηάν ηζ υζμζ ενβάγμκηαζ ιαγί Σμο ηαζ οπυ ηδκ επίδναζή Σμο εα ιπμνέζμοκ κα έπμοκ ιζα μιάδα δ μπμία: α. Θα ακηαπμηνίκεηαζ ιε κμδιμζφκδ ζ‟ αοηή ηδκ επίδναζδ, ακαβκςνίγμκηάξ ηδκ ηαζ απμννμθχκηαξ ηδκ. α. Θα δζακέιεζ ηδκ εζζνέμοζα εκένβεζα.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
578
β. Θα ενιδκεφεζ ζηδκ ακενςπυηδηα ηζξ κέεξ εθαφκμοζεξ δοκάιεζξ πμο αθμνμφκ ηδκ ηαηαζηάθαλδ ημο κέμο μνάιαημξ, ηδ κέα παβηυζιζα ηάλδ ηαζ ηα ζδακζηά ηδξ Νέαξ Βπμπήξ. Συηε εα οπάνπμοκ πμθθμί ηζέια ζην Φσο ηαζ ζηζξ άθθεξ δζαααειζζιέκεξ ηάλεζξ ηδξ ιαεδηείαξ. Σμ υναια πμο έπμοκ πμθθμί βζα ηδκ επίδναζδ ηαζ ημ ένβμ ημο Ώααηάν είκαζ εηείκμ ιζαξ Μεβάθδξ Βιθάκζζδξ πμο εα εέζεζ ηένια ζε ηάεε δζαιάπδ, εα εβηαζκζάζεζ ηδ κέα επμπή ηδξ εζνήκδξ ηαζ ηαθήξ εέθδζδξ, εα ηαηαπναΰκεζ ηζξ ηανδζέξ ηςκ ακενχπςκ ηαζ εα μδδβήζεζ ημ ακενχπζκμ βέκμξ ζε ααζίθεζα μιμνθζάξ ηαζ εοηοπίαξ. Θα είκαζ ημ ημνφθςια ηςκ εοζεαχκ πυεςκ ακανίειδηςκ δζακμζχκ ακά ημοξ αζχκεξ. Θα είκαζ δ πανδβμνζά ηδξ ηαθαζπςνδιέκδξ ακενςπυηδηαξ. Θα αβαπά βθοηά ηαζ εα αζπμθείηαζ ήνεια ιε ημ θαυ Σμο ηαζ εα ζανχζεζ ημκ ηαημπμζυ απυ ηδ Γδ ηαζ εα ημκ ειπμδίζεζ κα δζαηανάλεζ λακά ηδκ εζνήκδ ημο ηυζιμο. αξ θές υηζ ιζα ηέημζα εζηυκα δεκ ακηζπνμζςπεφεζ ηαευθμο ημ υναια ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. ΐαζίγεηαζ ζε εεμθμβζηέξ ενιδκείεξ ηαζ ζηδκ ακενχπζκδ ζδζμηέθεζα· εειεθζχκεηαζ ζηδκ αεθζυηδηα ημο ακενχπζκμο βέκμοξ ηαζ ζηδκ απμηοπία ηςκ ιαεδηχκ ηαζ γδθςηχκ πακημφ κα ζοθθάαμοκ ηδκ αθδεζκή θφζδ ηδξ αβάπδξ ηαζ ημ αθδεζκυ υναια ημο ζενανπζημφ πεδίμο. Βηείκμ πμο εα θένεζ είκαζ ημ Ππξ ηεο Αγάπεο· εηείκμ πμο εα δπήζεζ είκαζ ημ ιήκοια ημο ελαβκζζηζημφ πονυξ· δε εα δζδάλεζ βζα ηα φδαηα ημο ελαβκζζιμφ, υπςξ ήηακ ιέπνζ ηχνα δ ζοιαμθζηά ιεηαδμεείζα αθήεεζα· εα ιεηαδχζεζ ημ πον πμο ηαίεζ ηαζ ηαηαζηνέθεζ υθμοξ ημοξ θναβιμφξ ηδξ θφζδξ ημο ακενχπμο, υθμοξ ημοξ δζαπςνζζηζημφξ ημίπμοξ ακάιεζα ζηα άημια, ακάιεζα ζηζξ μιάδεξ ηζ ακάιεζα ζηα έεκδ. Βίζηε άναβε πνμεημζιαζιέκμζ ζακ άημια, ζακ ιαεδηέξ ηαζ γδθςηέξ κα οπμαθδεείηε ζ‟ αοηυ ημ πον; ηακ μ άκενςπμξ βίκεζ ηζέθα ζημ Φςξ, θαιαάκμοκ πχνα μνζζιέκεξ ακαπηφλεζξ πμο ημο επζηνέπμοκ κα αθέπεζ ηαεανυηενα ημ υναια ηαζ κα βκςνίγεζ ηζ πνέπεζ κα ηάκεζ, βζαηί ημ Φςξ πάκημηε απμηαθφπηεζ. Ώοηέξ είκαζ: 1. Ο γδθςηήξ ηάκεζ ιζα ιεηάααζδ ζοκείδδζδξ απ‟ ημ αζηνζηυ ζημ κμδηζηυ πεδίμ ηαζ βζα κα ηδκ επζηφπεζ μ πνεζαφηενμξ ιαεδηήξ δίκεζ ζημκ ηζέθα ζοβηεηνζιέκδ αμήεεζα ηαζ ηαεμδήβδζδ. 2. Ο γδθςηήξ ιαεαίκεζ κα δζαηνίκεζ ηεθζηά αθάκεαζηα ιεηαλφ ηςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ. 3. Ο γδθςηήξ απμηηά επίβκςζδ ηδξ βμδηείαξ ζακ ηάηζ απ‟ ημ μπμίμ πνέπεζ ηεθζηά κα εθεοεενςεεί ηαζ κα αμδεήζεζ ζηδκ απεθεοεένςζδ ημο ηυζιμο. Σα ηνία αοηά ζηάδζα έπμοκ ελεηαζεεί ζημ Βηβιίν Καλφλσλ βζα ιαεδηέξ ζηδ δμηζιαζηζηή αηναπυ. Ο ηακυκαξ ιπμνεί κα ιεηαθναζεεί πνυπεζνα ζηα ζφβπνμκα Ώββθζηά ςξ ελήξ: “Βηείκμξ πμο είκαζ πάκς ζημ Ανυιμ πδδάεζ ιπνμζηά, αθήκμκηαξ ημκ ηυζιμ ηδξ νεοζηήξ γςήξ. Κάκεζ ηδ ιεβάθδ ιεηάααζδ ηζ αθήκεζ πίζς ημο ημκ οβνυ δνυιμ. ΐαδίγεζ πάκς ζηα φδαηα ηαζ δε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
579
αοείγεηαζ ζ‟ αοηά. Έκαξ ηζέθα ιε θςξ ημκ μδδβεί απ‟ ημ πένζ απ‟ ημ θςξ ζ‟ έκα ιεβαθφηενμ Φςξ. “Βίκαζ ιζα Μεηάβαζε ζημ ιζηνυηενμ δνυιμ πμο πνμεημζιάγεζ βζα ηάπμζμκ ακχηενμ. “Βηείκμξ πμο είκαζ πάκς ζημ Ανυιμ απμηηά επίβκςζδ αοημφ ηζ εηείκμο. Οζ πυθμζ ειθακίγμκηαζ. Οζ δομ ημοξ εθηφμοκ ηδκ ηαεδιενζκή ημο γςή, πνχηα μ έκαξ ηζ φζηενα μ άθθμξ· ηζκείηαζ ιεηαλφ ηςκ δφμ. Πνέπεζ κα επζηφπεζ έκα ιεηαζπδιαηζζιυ· μζ δφμ βίκμκηαζ ζακ έκαξ. Πναβιαημπμζείηαζ έκα αήια πνμξ ηδκ εκυηδηα. Μεηαλφ ηςκ δφμ ααδίγεζ ιπνμζηά. Έκαξ ηζέθα ζημ Φςξ νίπκεζ θςξ ζε ηάεε πθεονά ηζ έηζζ μ ιζηνυξ ιπμνεί κα ααδίζεζ. “Βίκαζ έκαξ Μεηαζρεκαηηζκφο ζημ δζπθυ δνυιμ πμο μδδβεί ζημ Ανυιμ. “Βηείκμξ πμο είκαζ πάκς ζημ Ανυιμ ημζηάγεζ βφνς ηαζ αθέπεζ ηδ γςή ζακ ιέζα ζε ηαηαπκζά. Οζ μιίπθεξ ηαζ μζ ηαηαπκζέξ ηδξ βμδηείαξ απθχκμκηαζ πάκς ζηζξ ημζθάδεξ ηαζ ημοξ θυθμοξ ηδξ γςήξ ηζ αοηέξ πνέπεζ κα ηζξ δζαθφζεζ. Πνέπεζ κα ηζξ ιεημοζζχζεζ ιε ηζξ ηαοζηζηέξ αηηίκεξ ημο αηηζκμαυθμο θςηυξ. Έκαξ ηζέθα ζημ θςξ ηαηεοεφκεζ ημ ηαοζηζηυ, θθμβενυ θςξ πμο δζαζημνπίγεζ ηδκ παναθοηζηή μιίπθδ. “Βίκαζ δ Μεηνπζίσζε. Σα πονά αοηά απμδεζιεφμοκ ημ ηνοιιέκμ θςξ ηαζ ημ ζιίβμοκ ιε ημ ιεβαθφηενμ.”
Σα πνχηα ιαεήιαηα ζοκεπχξ ζηζξ ηνεζξ αοηέξ δζαδζηαζίεξ ιαεαίκμκηαζ ηάης απυ ηδκ ηαεμδήβδζδ εκυξ ηζέθα πμο είκαζ πμθφ πζμ πνμπςνδιέκμξ απυ ημκ ηζέθα ζημ Φςξ (ακ ηζ υπζ αηυιδ ιφζηδξ). Βκχ αοηυ ζοκεπίγεηαζ, μ γδθςηήξ δεκ έπεζ επίβκςζδ ημο εκδζαθένμκημξ ημο Αζδαζηάθμο βζ‟ αοηυκ. Ο Αζδάζηαθμξ θαιαάκεζ ηακμκζηέξ ακαθμνέξ (ααζζζιέκεξ ζε μνζζιέκα δζαβνάιιαηα) απυ ημκ πνεζαφηενμ ιαεδηή πμο έπεζ ηδκ εοεφκδ ημο κευθοημο. Μ‟ αοηυ ημκ ηνυπμ εδναζχκμκηαζ πμθθέξ ζενανπζηέξ ζπέζεζξ. ηακ εδναζςεμφκ – ιέζς ενβαζίαξ ζημ Άζναι ημο Αζδαζηάθμο ηζ υπζ εζηίαζδξ ζημ θοζζηυ πεδίμ – είκαζ δζανηείξ ηαζ ζοκζζημφκ έκακ απυ ημοξ πανάβμκηεξ πμο δδιζμονβμφκ: 1. Εενανπζηή αηεναζυηδηα. 2. Σεθζηή ζηεκή ζπέζδ ιεηαλφ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδξ Εενανπίαξ. ήιενα οπάνπεζ ιζα ιεβάθδ αφλδζδ ημο ανζειμφ ηςκ ακενχπςκ πμο ζπεηίγμκηαζ έηζζ ηαζ μζ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ υθςκ ηςκ Αζδαζηάθςκ πμο πνμζθαιαάκμοκ ηζέθα είκαζ οπεναμθζηά απαζπμθδιέκμζ ιε ηδκ εηβφικαζδ γδθςηχκ, ηαεχξ ηαζ ιε ημ ένβμ πμο απαζηεί δ αανφηδηα ηδξ παβηυζιζαξ ηνίζδξ. Οζ γδθςηέξ πμο εηβοικάγμκηαζ έηζζ απμηεθμφκ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ημκ πονήκα ηςκ ιεθθμκηζηχκ παβηυζιζςκ οπδνεηχκ ηαζ είκαζ ζοκεπχξ πναβιαηζηά ζδιακηζημί. Σμ ένβμ υζςκ ειπθέημκηαζ έηζζ δζαζνείηαζ ζε ηνεζξ ηαηδβμνίεξ, ηαευζμκ μζ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ ηαζ ιοδιέκμζ πμο παίνκμοκ ιένμξ ιαεαίκμοκ πμθθά ηζ μζ ίδζμζ. Οζ ηνεζξ αοηέξ ηαηδβμνίεξ ημο ένβμο είκαζ: 1. Δ εβηαείδνοζδ ιαβκδηζηήξ επζννμήξ. 2. Δ εδναίςζδ ηδθεπαεδηζηήξ επζημζκςκίαξ. 3. Δ εηηέθεζδ ααζζηχκ ηανιζηχκ ακαπνμζανιμβχκ. Σμ πνχημ ένβμ πμο ακηζιεηςπίγμοκ μζ ιαεδηέξ είκαζ κα θεάζμοκ ζε ιζα ηαηακυδζδ ηδξ θφζδξ ηςκ γδθςηχκ βζα ημοξ μπμίμοξ έπμοκ ακαθάαεζ εοεφκδ ηαζ κα εδναζχζμοκ επίζδξ ιζα γχκδ ή αηναπυ επίδναζδξ, χζηε κα ιπμνμφκ κα είκαζ ζαθχξ πνήζζιμζ ηαζ ζηακμί κα επζημζκςκήζμοκ ιε ημ γδθςηή. Θα ιπμνμφζε κα ημκζζηεί υηζ ζημ πανεθευκ ηέημζεξ ζπέζεζξ οπήνπακ ιεηαλφ ροπήξ ηαζ ροπήξ ηαζ ζοκεπχξ πνεζάγμκηακ ιζα ιαηνά
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
580
πενίμδμ βζα κα “μδδβήζμοκ” ζε επανηή ακαβκχνζζδ ημ κμο ηαζ ημκ εβηέθαθμ ημο γδθςηή. ήιενα δ ιέεμδμξ αοηή δζαηδνείηαζ αηυιδ ζηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ πενζπηχζεςκ αθθά πμθθμί απυ ημοξ ιαεδηέξ αοημφξ πμο αμδεμφκ, πεζναιαηίγμκηαζ (οπυ ηδ δζεφεοκζδ ημο Αζδαζηάθμο ημοξ) ζηδκ άκεζε ενβαζία ιε ημ γδθςηή πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, πνάβια πμο ζοκεπάβεηαζ πνμζςπζηή ηαεχξ ηαζ ροπζηή ζπέζδ. Ώοηή ζοκζζηά ιζα πμθφ δοζημθυηενδ ζπέζδ αθθά είκαζ ιένμξ ηδξ κέαξ δζαδζηαζίαξ ελςηενίηεοζδξ ηδξ ζενανπζηήξ πνμζπάεεζαξ ηδξ μπμίαξ υθα ηα ελςηενζηά Άζναι (πμο ζπδιαηίγμκηαζ ηχνα αναδέςξ) απμηεθμφκ ιένμξ. Μέζς αοηήξ μ ηζέθα ζημ Φςξ εηβοικάγεηαζ κ‟ ακαβκςνίγεζ ηα ιέθδ ηδξ Εενανπίαξ απμηηχκηαξ πνχηα επίβκςζδ ηςκ ιαεδηχκ πμο είκαζ πζμ πνμπςνδιέκμζ απ‟ ημκ ίδζμ ηαζ ιαεαίκμκηαξ κα δίκεζ ημ μθεζθυιεκμ αάνμξ ζηα θυβζα ηαζ ηζξ πνμηάζεζξ ημοξ. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε πυζμ ιεβάθδ πνμζπάεεζα ζοκηεθείηαζ βζα κα θένεζ ηα δφμ ηέκηνα – Ώκενςπυηδηα ηαζ Εενανπία – ζε ιζα πμθφ ζηεκυηενδ επζημζκςκία ηαζ ζπέζδ, ακηζηεζιεκζηά ηαζ οπμηεζιεκζηά. θμζ υζμζ ζ‟ αοηή ηδ γςή έπμοκ πενάζεζ απ‟ ημ ζηάδζμ ημο ηζέθα ζημ Φςξ ζ‟ εηείκμ ημο απμδεβιέκμο ιαεδηή, έπμοκ εδναζχζεζ δφμ ακαβκςνίζεζξ: 1. Μζα ακαβκχνζζδ ημο πνεζαφηενμο ιαεδηή ημκ μπμίμ έπμοκ ακαηαθφρεζ “ζημ Φςξ”. 2. Μζα ακαβκχνζζδ ημο Αζδαζηάθμο. Με ημ υθμ αοηυ εέια ηδξ ακαβκχνζζδξ ημο Αζδαζηάθμο εα αζπμθδεχ ανβυηενα. Δ επαηυθμοεδ δζαδζηαζία ακάπηολδξ ηδξ ηδθεπαεδηζηήξ αθθδθεπίδναζδξ είκαζ ιζα δζαδζηαζία πμο πνέπεζ κα ιεθεηδεεί πμθφ πνμζεηηζηά. θμζ μζ υιζθμζ ιαεδηχκ πμο ενβάγμκηαζ ιέζα ή έλς απυ έκα Άζναι, πνέπεζ κα ανίζημκηαζ ζε ζηεκή ηδθεπαεδηζηή επζημζκςκία ηαζ κα πανέπμοκ έηζζ έκα έδαθμξ εηβφικαζδξ βζα ηδκ ακάπηολδ αοημφ ημο ηφπμο εοαζζεδζίαξ. Σμ πνχημ πνάβια πμο πνέπεζ κα εδναζςεεί ζ‟ έκακ υιζθμ ιαεδηχκ είκαζ δ αβάπδ ηαζ δ ειπζζημζφκδ, βζαηί πςνίξ αοηά δεκ ιπμνεί κα οπάνλεζ αθδεζκή ιεηααίααζδ ζηέρδξ. ηακ δεκ οπάνπεζ αβάπδ ηζ ειπζζημζφκδ, πνέπεζ κα ακαπηοπεμφκ μνζζηζηά ηαζ ζοκεζδδηά. Έκαξ δεφηενμξ ηακυκαξ δζέπεζ ηδκ ηδθεπαεδηζηή αοηή ζπέζδ ηζ αοηυξ είκαζ υηζ υθεξ μζ “ηνίζεζξ ηνζηζηήξ” πνέπεζ κα απμθεφβμκηαζ πμθφ πνμζεηηζηά απυ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ εθυζμκ εέθμοκ κα επζθένμοκ ημκ ακαβηαίμ νοειυ. ε ηάεε υιζθμ ιαεδηχκ οπάνπμοκ εηείκμζ πμο δε αάγμοκ “ηα πνχηα πνάβιαηα πνχηα”· αάγμοκ πμθθά πνάβιαηα ηζ ακενχπμοξ ιπνμζηά απ‟ ημ ηαεήημκ ηαζ ηζξ πκεοιαηζηέξ ημοξ εοεφκεξ· αοηυ ακαβηαζηζηά πανέπεζ ζημοξ ζοιιαεδηέξ ημοξ πνυζθμνμ έδαθμξ (θαζκμιεκζηά πνυζθμνμ) βζα ηνζηζηή. Τπάνπμοκ θμνέξ υπμο δ ηνζηζηή είκαζ ακαιθζζαήηδηα ιζα ακαβκχνζζδ βεβμκυημξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ μ ιαεδηήξ πμο ηνζηζηάνεζ έπεζ θηάζεζ ζημ ζδιείμ υπμο δ ηνίζδ ημο ααζίγεηαζ ηυζμ ζηδκ αβάπδ χζηε δεκ πανάβεζ απμηεθέζιαηα πξνζσπηθφηεηαο ζηδ γςή ημο ηαζ ζηδ γςή ημο ζοιιαεδηή ημο. Βίκαζ απθά ιζα αβαπδηζηή ακαβκχνζζδ ημο πενζμνζζιμφ ηζ απμααίκεζ θακεαζιέκδ ιυκμ υηακ ηα ακαιθζζαήηδηα αοηά βεβμκυηα πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα πνμηαθμφκ ηνζηζηή απυ ακανιυδζμοξ ηαζ πνμζθένμοκ ζδιεία βζα ζογήηδζδ. Ο ιαεδηήξ ή μ γδθςηήξ πμο έπεζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
581
μθμθάκενα εθαηηχιαηα ηαζ απμηοβπάκεζ κα ηάκεζ μ ίδζμξ ηζξ απαζημφιεκεξ αθθαβέξ, δδιζμονβεί έκα θνάβια πμο πνέπεζ ιε ημκ ηαζνυ κα ηαηαζηνέρεζ, απμιαηνφκμκηαξ υθα ηα αίηζα ηδξ ηνζηζηήξ. Ώοηά ηα θνάβιαηα ειπμδίγμοκ ηδκ εθεφεενδ ηδθεπαεδηζηή επζημζκςκία. Έκα εκδζαθένμκ ενχηδια ιπμνεί κα ηεεεί ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ ηαζ πνέπεζ ακαιθίαμθα κα ηεεεί: Πνέπεζ άναβε μ υιζθμξ ηςκ ενβαγυιεκςκ ιαεδηχκ κα ζοκημκζζεεί ιε ημκ ηυκμ ηςκ πζμ πνμπςνδιέκςκ ιαεδηχκ ημο μιίθμο ή πνέπεζ κα οπμαζααζεεί ζ‟ έκα βεκζηά παιδθυηενμ επίπεδμ χζηε κα ηαζνζάγεζ ιε ημοξ θζβυηενμ πνμπςνδιέκμοξ; Ώξ ημ εέζμοιε ιε άθθδ ιμνθή: Πνέπεζ άναβε μζ θζβυηενμ ακαπηοβιέκμζ ζ‟ έκακ υιζθμ ιαεδηχκ ηαζ γδθςηχκ κα ηαηεαάζμοκ ζημ δζηυ ημοξ επίπεδμ ενβαζίαξ ηαζ ηαηακυδζδξ ημοξ πζμ ακαπηοβιέκμοξ; Θα ηάκμοκ άναβε ιζα οπένηαηδ πνμζπάεεζα κα ορςεμφκ ζημ ακχηενμ υναια ηαζ κα θεάζμοκ ζηζξ ζηάζεζξ ηαζ ηζξ απυρεζξ ηςκ πζμ πνμπςνδιέκςκ; Σα ενςηήιαηα αοηά οπμδεζηκφμοκ έκα εειεθζχδεξ πνυαθδια ζε υθα ηα Άζναι ηαζ ιυκμ μζ ίδζμζ μζ ηζέθα ιπμνμφκ κα δχζμοκ ηδκ απάκηδζδ. Γζα ηδκ ηονζανπία ημο ένβμο ηδξ ηανιζηήξ δζεοεέηδζδξ μ ηαεμδδβχκ ιαεδηήξ δζέπεηαζ απυ μνζζιέκεξ απαζηήζεζξ. Πνέπεζ κα δζαηνζαχζεζ ηζ ηάνια πνέπεζ κα πναβιαηςεεί απ‟ ημ γδθςηή ημο μπμίμο έπεζ ηδκ εοεφκδ ζηδ δζάνηεζα αοηήξ ηδξ εκζάνηςζδξ. Πνέπεζ ηυηε κα ημκ πείζεζ κα πνμζεέζεζ ζημ εδναζςιέκμ αοηυ ηάνια υ,ηζ εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς “απεθεοεενςηζηυ ηάνια”. Ώοηυ απμηεθεί ιένμξ ηδξ ελακαβηαζηζηήξ δζαδζηαζίαξ ζηδκ μπμία υζμζ επζθέβμοκ ημ δοζημθυηενμ δνυιμ ηδξ ιφδζδξ πξέπεη κα οπμαθδεμφκ, εεθδιαηζηά ηαζ ιε εθεφεενδ εηθμβή. Ο ιαεδηήξ επζδζχηεζ κα ηάκεζ μνζζιέκα πνάβιαηα ζπεηζηά ι‟ αοηυ, ακαθενυιεκμξ εδχ ζημκ ηζέθα ζημ Φςξ: 1. Να ελμθθεί ημ ακαπυθεοηημ ηάνια ιε υζμ ημ δοκαηυ ιεβαθφηενδ κμδιμζφκδ ηαζ ζοκείδδζδ. 2. Να επςιίγεηαζ ηάπμζμ ηάνια ημ μπμίμ εα έπνεπε ηακμκζηά κα ηαηαζηαθάλεζ ζε ιζα ιεηαβεκέζηενδ γςή. 3. Να ανπίγεζ κα επςιίγεηαζ έκα ιένμξ ημο βεκζημφ ηάνια ηδξ ακενςπυηδηαξ, αολάκμκηαξ έηζζ ημ δζηυ ημο ηανιζηυ θμνηίμ. 4. Να ανπίζεζ κα ενβάγεηαζ ζημ πθακδηζηυ ηάνια ηαζ κα ηαηακμεί ηάηζ βζ‟ αοηυ, ακ ηαζ ιέπνζ ηχνα δεκ ακαθαιαάκεζ εοεφκδ ζπεηζηά ι‟ αοηυ. Μυκμ ιεηά ηδκ ηνίηδ ιφδζδ ζοκενβάγεηαζ ζοκεζδδηά ηαζ ζακ άημιμ ιε ηδκ ηανιζηή εοεφκδ ημο πθακδηζημφ Λυβμο. Θα ήεεθα εδχ κα ημκίζς υηζ ακαθένμιαζ ζημ ηαθυ ηαεχξ ηαζ ζημ ηαηυ ηάνια. Ένβμ ημο ιαεδηή πμο αμδεά είκαζ κα ηαεμδδβεί ημκ ηζέθα ζημ Φςξ έηζζ χζηε κα νοειίγεζ ημ ηάνια ημο. Ο πνεζαφηενμξ ιαεδηήξ ημ επζηοβπάκεζ δζα ηδξ εκηφπςζδξ ηδξ ζηέρδξ. θμ ημ ηάνια υηακ ακηζιεηςπίγεηαζ ζοκεζδδηά, ηαηαζηαθάγεζ ιε ηδ δφκαιδ ηδξ ζηέρδξ· αοηυ είκαζ ίζςξ ημ ηφνζμ ιάεδια πμο πνέπεζ κα δζδάλεζ μ πνεζαφηενμξ ιαεδηήξ ζημ κευθοημ. Μ‟ αοηυ ημκ ηνυπμ μ ηεθεοηαίμξ αμδεείηαζ κα δεζ “ζημ θςξ” πμο πέθηεζ ζημ δνυιμ ημο ηζ μ ιαεδηήξ πμο ημκ πνμεημζιάγεζ βζα ημ ζηάδζμ ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ ανίζηεηαζ ζε ζοκεπή επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ. Έηζζ εδναζχκεηαζ ιζα ηνζβςκζηή ζπέζδ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
582
πμο έπεζ απμηνοθζζηζηή αλία. Ώκ μ ηζέθα ζημ Φςξ ακαπηφζζεζ αθδεζκά ιε γήθμ ηαζ ζοκεζδδηά ηδκ ακχηενδ εοαζζεδζία, ημ ζηάδζμ αοηυ ιπμνεί κα είκαζ ζπεηζηά ζφκημιμ. Αφμ γςέξ είκαζ ιενζηέξ θμνέξ ανηεηέξ βζα κα ηαθφρμοκ αοηή ηδκ πενίμδμ. Ο ηζέθα ζημ Φςξ είκαζ εηείκμξ πμο ααδίγεζ ημ δνυιμ εηείκμο πμο μκμιάγεηαζ “δ ιζηνυηενδ απμηάθορδ”, ιζηνυηενδ βζαηί αθμνά ηδκ απμηάθορδ εηείκμο πμο πνέπεζ κα βίκεζ ζηδ γςή ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ· δεκ είκαζ μ δνυιμξ ηδξ ακχηενδξ απμηάθορδξ ηδξ εεζυηδηαξ ηαζ ηδξ θφζδξ ηδξ. Βίκαζ δ απμηάθορδ εηείκμο πμο έπεζ ήδδ εηδδθςεεί ηζ υπζ εηείκμο πμο πνέπεζ κα εηδδθςεεί. οθθμβζζεείηε ζ‟ αοηυ. Ο πνμαμθέαξ ηδξ ροπήξ απμηαθφπηεζ εθαηηχιαηα παναηηήνα, πενζμνζζιμφξ έηθναζδξ ηαζ ακεπάνηεζεξ ζοιπενζθμνάξ. Ώοηά πνέπεζ κα δζμνεςεμφκ ιε κμδιμζφκδ. ηα ζοιαμθζηά δζαβνάιιαηα πμο πανμοζζάγεζ δφμ θμνέξ ημ πνυκμ ζημ Αζδάζηαθμ μ ιαεδηήξ πμο ηαεμδδβεί, οπμδεζηκφεηαζ δ πνμζπάεεζα πμο έβζκε ζ‟ αοηέξ ηζξ βναιιέξ, υπζ ηα απμηεθέζιαηα· ε πξνζπάζεηα ινγαξηάδεηαη. Σα απμηεθέζιαηα εα είκαζ ακαπυθεοηηα ηαζ ακάθμβα ιε ηδκ πνμζπάεεζα. ηακ αοηά ηα δζαβνάιιαηα (ηνία ζε ανζειυ) ζοζπεηζζεμφκ βεςιεηνζηά ηαζ ηεεμφκ ημ έκα πάκς ζημ άθθμ, δείπκμοκ έκα ζοβηεηνζιέκμ αηηζκζηυ πνυηοπμ. Συηε μ Αζδάζηαθμξ ιπμνεί κα οπμθμβίζεζ ημ ααειυ ηαζ ημκ ηφπμ ηδξ ακάπηολδξ ηαζ ιπμνεί κα πνμζδζμνίζεζ ημ πνυκμ βζα κα ελμοζζμδμηήζεζ ημκ πνεζαφηενμ ιαεδηή κα πνμηείκεζ ημ ζηάδζμ ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ. ηακ ζοιπίπημοκ πνμκζηά δ αίηδζδ ημο γδθςηή, δ ζφζηαζδ ημο ιαεδηή πμο ηαεμδδβεί, δ ηανιζηή ηαηάζηαζδ ηζ μ θευββμξ πμο ηαηαβνάθεζ μ Αζδάζηαθμξ, ηυηε θεάκμοιε ζημ ηνίημ ζηάδζμ. Θα ήεεθα εδχ κα ζαξ εοιίζς πάθζ υηζ υθα αοηά ηα ζηάδζα ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ένβμ ημο Άζναι ηαζ ηδ γςή ηαζ γςηζηυηδηα ημο εζχηενμο μιίθμο. Ο υιζθμξ αοηυξ απμηεθείηαζ, υπςξ λένεηε, απυ παθζμφξ ηζ έιπεζνμοξ ιαεδηέξ ηαζ ιοδιέκμοξ ηζ επίζδξ απυ κευθοημοξ δζαθυνςκ ζηαδίςκ ακάπηολδξ ηζ επίζδξ απυ ιαεδηέξ πμο πενκμφκ απυ ηα πμθθά δζαθμνεηζηά ζηάδζα ηδξ Ώηναπμφ. Ώοημί μζ πμθφ δζαθμνεηζημί ηφπμζ εκενβχκ ιαεδηχκ επζθένμοκ ηδκ αθθδθμζπέηζζδ ακάιεζα ζημ ελςηενζηυ ηαζ ημ εζχηενμ Άζναι, ακάιεζα ζημκ ακηζηεζιεκζηυ υιζθμ πάκς ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ηαζ ημκ πμθφ ιεβαθφηενμ εζχηενμ υιζθμ. Ώοηυ ιε μδδβεί ζ‟ έκα ενχηδια πμο ιπμνεί ηακμκζηά κα πνμαάθθεζ ζηζξ δζάκμζεξ υζςκ ενβάγμκηαζ ζημκ ελςηενζηυ υιζθμ ηαζ ζοκδέμκηαζ παθανά ιε ημκ εζχηενμ υιζθμ: Πνμζδζμνίγεηαζ άναβε ημ επίπεδμ ζοκείδδζδξ ημο ελςηενζημφ Άζναι απ‟ ημ πνμζςπζηυ αοημφ ημο μιίθμο ή απυ ηδ ζπέζδ ημο ιε μθυηθδνμ ημ Άζναι ημο μπμίμο απμηεθεί έκα ζπεηζηά ιζηνυ ιένμξ; ηακ ημ ενχηδια αοηυ ηίεεηαζ απυ έκα ιέθμξ ημο Άζναι, δείπκεζ ιζα μνζζιέκδ εκαζπυθδζδ ιε ημ πνμζςπζηυ ημο μιίθμο ηζ υπζ ιε ημκ υιζθμ ζακ ιζα υρδ ημο Άζναι ηάπμζμο Αζδαζηάθμο. Οζ ιαεδηέξ πνεζάγεηαζ κα εοιμφκηαζ υηζ έκα Άζναι δεκ πενζμνίγεηαζ ζε θίβμοξ πμο ιπμνεί κα βκςνίγμκηαζ ιεηαλφ ημοξ ηαζ ιπμνεί κα ζοκακηχκηαζ ζακ ιέθδ ημο Άζναι. Έκα Άζναι είκαζ έκαξ δζεεκήξ υιζθμξ· απμηεθείηαζ απυ ροπέξ ζε εκζάνηςζδ ηζ εηηυξ εκζάνηςζδξ· είκαζ ιζα ζφκεεζδ ιοδιέκςκ δζαθυνςκ ααειχκ ηαζ απμδεβιέκςκ ιαεδηχκ. Οζ Αζδάζηαθμζ δε εεςνμφκ ιοδιέκμοξ εηείκμοξ πμο έπμοκ θάαεζ ηδκ πνχηδ ιφδζδ. Βίκαζ έκα ζδιείμ πμο πνεζάγεηαζ κα ημκζζηεί λακά. Οζ ιαεδηέξ πμο έπμοκ θάαεζ ηδ δεφηενδ ιφδζδ εεςνμφκηαζ ζακ “δυηζιμζ ιοδιέκμζ”
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
583
ηαζ ιυκμ υηακ έπμοκ θάαεζ ηδκ ηνίηδ ιφδζδ είκαζ αθδεζκά ιοδιέκμζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ Εενανπίαξ. Δ πνχηδ ιφδζδ ακαθένεηαζ ιενζηέξ θμνέξ ζακ “Λειμφνεζα Μφδζδ” ηζ δ δεφηενδ ζακ “Ώηθάκηεζα Μφδζδ”, αθθά δ ηνίηδ ιφδζδ – εηείκδ ηδξ Ώνείαξ θοθήξ ιαξ – εεςνείηαζ ηεπκζηά απ‟ Ώοημφξ ζακ πνχηδ ιφδζδ. Ώοηή είκαζ ιζα κέα άπμρδ ζηδκ μπμία εα ήεεθα κα ζαξ γδηήζς κα ζηεθεείηε. Ο υνμξ ζοκεπχξ ημο Απνδεγκέλνπ Μαζεηή ηαθφπηεζ ηα ζηάδζα ηδξ πνχηδξ ηαζ δεφηενδξ ιφδζδξ· υηακ έκαξ ιαεδηήξ έπεζ θάαεζ ηδκ ηνίηδ ιφδζδ, δεκ είκαζ πζα ηεπκζηά απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ, ακ ηαζ παναιέκεζ αηυιδ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο ςζυημο θάαεζ ηδκ ηέηανηδ ιφδζδ. Σμκίγς αοηέξ ηζξ ηεπκζηυηδηεξ βζα κα οπάνπεζ ζαθήκεζα ηζ ακαθμβία ζηδ ζηέρδ ζαξ. Έκα Άζναι είκαζ ζοκεπχξ ακηζπνμζςπεοηζηυ υθςκ ηςκ ζηαδίςκ ακέθζλδξ, απ‟ ημοξ πζμ πνμπςνδιέκμοξ ιέπνζ ημοξ ανπάνζμοξ, υπςξ εηείκμζ πμο δζααάγμοκ αοηέξ ηζξ μδδβίεξ. Σμ ζδιακηζηυ ζδιείμ βζα ηάεε ιαεδηή ζ‟ έκα Άζναι είκαζ ακ ιπμνέζεζ κα ακεαάζεζ ηδ ζοκείδδζή ημο ηαζ ηδ ζοκεζδδηή ημο ακηαπυηνζζδ ζημκ αζναιζηυ ηναδαζιυ χζηε κα ιδκ ειπμδίγεζ ηζξ ζπεδζαζιέκεξ δναζηδνζυηδηεξ ημο Άζναι. Πνέπεζ άναβε μζ πνεζαφηενμζ ηαζ πζμ πνμπςνδιέκμζ ιοδιέκμζ-ιαεδηέξ κα ζηαιαηήζμοκ ή κα πενζιέκμοκ ηαζ κα οπμαζαάζμοκ ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ημοξ χζηε κα δχζμοκ ζημοξ θζβυηενμ πνμπςνδιέκμοξ ημ πνυκμ ηαζ ηδκ εοηαζνία κα θεάζμοκ ζημ φρμξ ηνπο; Σμ ενχηδια ζοκεπχξ είκαζ; Πενζιέκμοκ μζ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ ή πανειπμδίγμοκ μζ κευηενμζ ιαεδηέξ; Θα ήεεθα κα ζαξ αεααζχζς υηζ ημ πνυηοπμ ηδξ ιέηνδζδξ δεκ είκαζ έκα κεηνυ επίπεδμ ηαζ εα ήεεθα κα αεααζχζς ημοξ ανπάνζμοξ υηζ δεκ ιπμνμφκ κα ειπμδίζμοκ ηα πνμπςνδιέκα ιέθδ εκυξ Άζναι, αθθά ιπμνμφκ κ‟ απμννζθεμφκ απυ ηδ ζθαίνα δνάζδξ, ακ ηζ υπζ απυ ημκ υιζθμ. Οζ ακέημζιμζ ηαζ μζ αβφικαζημζ είκαζ αοημί πμο πενζιέκμοκ ηζ υπζ μζ έημζιμζ ηζ μζ αθδεζκά αθζενςιέκμζ. Σμ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο είκαζ κα δζεβείνεζ υζμ πενζζζυηενμοξ ιπμνεί ζημκ υιζθυ Σμο κα ενβαζεμφκ ιε ζοκέπεζα ζε επίπεδα πκεοιαηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ υπμο ημ πον ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ ιπμνεί κα ειροπχκεζ ηαζ κα ηονζανπεί. οπκά έκα ιένμξ ημο Άζναι αβςκίγεηαζ αηυιδ ιε ηα πνχηα ζηάδζα ημο ένβμο ηδξ ηαηακυδζδξ ηςκ πονχκ ημο κμο· αοηά πνέπεζ πνχηα κα ηαηακμδεμφκ ηαζ κα ζαήζεζ δ θθμβενή ημοξ μοζία πνμημφ ιπμνέζεζ κα νεφζεζ δζα ημο ιαεδηή ημ πον ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ. Σμ ζδιείμ πμο πνέπεζ κα ζοθθδθεεί είκαζ υηζ ημ ένβμ ημο Άζναι πνμπςνεί ηζ μζ ιαεδηέξ ηαζ ιοδιέκμζ (ησλ νπνίσλ νη θαξδηέο θιέγνληαη) ζοκεπίγμοκ κα ενβάγμκηαζ ακειπυδζζημζ. Ώοηυ ηαθφπηεζ ηδκ αημιζηή ακηίδναζδ ζημ πνμζςπζηυ ημο Άζναι. Ώθθά υηακ φια ηα ιέθδ ημο μιίθμο θθέβμκηαζ απυ αβάπδ ηαζ γμοκ ζακ ροπέξ, ηυηε ημ Άζναι βίκεηαζ έκα γςηζηυ ηέκηνμ ή δίκδ δφκαιδξ ηαζ είκαζ δοκαιζηά απμηεθεζιαηζηυ. Δ πνμζπάεεζα ηςκ Αζδαζηάθςκ πμο ενβάγμκηαζ ιε ηδ ιέεμδμ ημο ζπδιαηζζιμφ Άζναι είκαζ κα επζθένμοκ υζμ ημ δοκαηυ βνδβμνυηενα αοηή ηδκ εκυηδηα αβάπδξ ηαζ πνυεεζδξ (εέθδζδξ). Μυκμ μ ανπάνζμξ αζπμθείηαζ ιε ημ αημιζηυ ημο απμηέθεζια ζημ Άζναι. Οζ εηβοικαζιέκμζ, απμδεζιεοιέκμζ ιαεδηέξ αζπμθμφκηαζ πενζζζυηενμ ιε ημ ένβμ πμο πνέπεζ κα ζοκεπζζεεί ηαζ ιε ηδκ ενβαζία πμο πνέπεζ κα βίκεζ. Έκαξ ιαεδηήξ αημιζηά ιπμνεί κα οπμθένεζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηά ημο θυβς ηδξ απμηοπίαξ ηςκ αδεθθχκ ημο ζημκ υιζθμ κα ηαηακμήζμοκ ή κα ζηαιαηήζμοκ ημ πον ημο κμο ημοξ, αθθά ζοκεπίγεζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
584
ζηαεενά ημ ένβμ ηαζ δ πνμζςπζηή ημο απμηεθεζιαηζηυηδηα ζακ οπδνεημφζαξ ιμκάδαξ παναιέκεζ ακεπδνέαζηδ. Ξένεζ υηζ ηάπμζα ιένα εα απεθεοεενςεμφκ ηζ αοημί απυ ημκ εαοηυ ημοξ. ημ ιεηαλφ αβςκίγεηαζ κα ελμοδεηενχζεζ ηδκ επίδναζή ημοξ ηαζ βζαοηυ ημ ένβμ ημο είλαη δοζημθυηενμ, αθθά βκςνίγεζ υηζ ανίζημκηαζ ζημ δνυιμ πνμξ ηδκ ηαηακυδζδ· βκςνίγεζ επίζδξ υηζ πνμξ ημ πανυκ δεκ ιπμνμφκ κα αμδεήζμοκ, αθθά αθέπμοκ ζ‟ αοηυκ ηζ αηυιδ ζημ Αζδάζηαθυ ημοξ ηζξ ίδζεξ πμζυηδηεξ πμο ημοξ ηονζανπμφκ. Γζαηί, αδεθθέ ιμο, αθέπμοιε ζημοξ άθθμοξ αοηυ πμο είκαζ ιέζα ιαξ, αηυιδ ηζ υηακ δεκ οπάνπεζ ηαευθμο ή ζηδκ ίδζα έηηαζδ. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα ιάεμοκ ηδ δζάηνζζδ ακάιεζα ζηδκ αθδεζκή ακαθοηζηή δζυναζδ ηαζ ζηδ θεβυιεκδ ηνζηζηή. Έκαξ Αζδάζηαθμξ δεκ επζηνίκεζ ηα ιέθδ ημο Άζναι Σμο. Βπζδζχηεζ κα ακαθφζεζ βζα πάνδ ημοξ ηα ζδιεία ηα μπμία ιπμνεί κα ειπμδίγμοκ ηδ πνδζζιυηδηα ηδξ οπδνεζίαξ ημο Άζναι. Τπάνπεζ ιζα ααζζηή δζάηνζζδ ακάιεζα ζ‟ αοηή ηδκ επμζημδμιδηζηή αμήεεζα ηαζ ζηδκ ηνζηζηή πμο ααζίγεηαζ ζε ιζα αίζεδζδ πνμζςπζηήξ ακςηενυηδηαξ ηαζ ιζα αβάπδ ελεφνεζδξ θαεχκ. Κάεε Αζδάζηαθμξ έθηαζε ζημ ζδιείμ υπμο ημ υναια είκαζ ηαεανυ βζ‟ Ώοηυκ· είκαζ ιένμξ ηδξ ακηαιμζαήξ πμο πανέπεηαζ ζημ ιοδιέκμ. Σαοηίγεηαζ ιαγί ημο, πνςιαηίγμκηάξ ημ ακαβηαζηζηά, πθμφζζα ηαζ πνήζζια ιε ηδκ αηηζκζηή Σμο “ηαηακυδζδ” ηζ ενιδκεφμκηάξ ημ ιε υνμοξ ηδξ ζοκεζζθμνάξ Σμο ζημ ζφκμθμ. Βηεί ανίζηεηαζ ημ ιοζηζηυ ηδξ ακαπυθεοηηδξ ηζ ακειπυδζζηδξ (οπάνπεζ ηέημζα θέλδ, αδεθθέ ιμο;) επζηοπίαξ ημο μνάιαημξ ηαεχξ οθμπμζείηαζ δζα ηςκ ζοκδοαζιέκςκ πνμζπαεεζχκ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ νοειίγεηαζ ζε πνυκμ ηαζ πχνμ απυ ηάπμζμ Αζδάζηαθμ ή μιάδα Αζδαζηάθςκ πμο ενβάγμκηαζ ζε ηάπμζα αηηίκα ή αηηίκεξ. ηζξ πνχηεξ ιένεξ ημο ηςνζκμφ ηφηθμο ηδξ ζενανπζηήξ πνμζπάεεζαξ (ιεηαλφ ημο 1925 ηαζ 1936) δ αηηίκα πμο δνμφζε πάκς ζηδκ ακενςπυηδηα ήηακ δ πνχηδ αηηίκα. Δ δναζηδνζυηδηα αοηήξ ηδξ αηηίκαξ ημνοθχεδηε ζηδκ ηήνολδ ημο πμθέιμο απ‟ ηδ Μεβάθδ ΐνεηακία ημ 1939, υηακ δ ηαηαζηνμθζηή δφκαιδ αοηήξ ηδξ αηηίκαξ – ηαηχξ εθανιμζιέκδξ ηαζ ηαηεοεοκυιεκδξ – μδήβδζε ηδ Γενιακία κα εζζαάθθεζ ζηδκ Πμθςκία. Σμ 1932 άνπζζε κα επζαάθθεηαζ δ επίδναζδ ηδξ δεφηενδξ αηηίκαξ ηαζ εα ζοκεπίζεζ κα ημ ηάκεζ ιέπνζ ημ 1945 υηακ δ έαδμιδ αηηίκα εα εζζέθεεζ ανβά ζε δνάζδ. Συηε εα έπεηε ηνεζξ αηηίκεξ πμο εα πανάβμοκ ηαοηυπνμκα απμηεθέζιαηα ζημ ακενχπζκμ βέκμξ: 1. Σδκ πνχηδ Ώηηίκα ηδξ Θέθδζδξ δ Αφκαιδξ, πμο εα ελακηθεί ηδκ ζζπφ ηδξ. 2. Σδ δεφηενδ Ώηηίκα ηδξ Ώβάπδξ-μθίαξ, πμο εα πθδζζάγεζ ημ ιεζμονάκδιά ηδξ ηαζ εα ηναηά ημ ηέκηνμ ηδξ ζηδκήξ ιέπνζ ημ 1957. 3. Σδκ έαδμιδ Ώηηίκα ηδξ Σεθεημονβζηήξ Σάλδξ, πμο εα εζζέθεεζ ζε δναζηδνζυηδηα ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ άθθεξ δφμ – ηδ εέθδζδ-βζα-αβάπδ ηαζ ηδ εέθδζδ-βζα-ηάλδ – δδιζμονβχκηαξ μιμνθζά απ‟ ημ ηςνζκυ πάμξ. Οζ ιαεδηέξ ζοκεπχξ ημο Αζδαζηάθμο Μμνφα, ημο Αζδαζηάθμο Κμοη Υμφιζ ηαζ ημο Αζδαζηάθμο Ραηυηζηζ πθδζζάγμοκ ζε ιζα πενίμδμ εκημκυηαηδξ δναζηδνζυηδηαξ. Σμ πεπνςιέκμ ημο ηυζιμο ανίζηεηαζ ζηα πένζα ηςκ ηνζχκ μιίθςκ ιοδιέκςκ ιαεδηχκ Σμοξ· ιαγί Σμοξ ηαθμφκηαζ βζα ζοκενβαζία μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ηςκ ηνζχκ μιίθςκ ηζ αοηυ πνμζθένεζ εοηαζνία ζε πμθθμφξ πακημφ. Καεχξ πνμζπαεμφκ κα μναιαηζζεμφκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
585
ημ πέδζμ, κα ζοκενβαζεμφκ ιε ημοξ ηνεζξ Αζδαζηάθμοξ ηαζ ημοξ μιίθμοξ ηςκ ιοδιέκςκ Σμοξ, δ εοηαζνία ημοξ εα πανμοζζαζεεί. Ώοηυ ημ ηνίβςκμ εκένβεζαξ εεςνείηαζ απυ ημοξ ιεβάθμοξ Δβέηεξ ηδξ αιπάθθα οπεφεοκμ βζα ημ δζαηακμκζζιυ ηςκ παβηυζιζςκ οπμεέζεςκ. Πενζζζυηενα απ‟ αοηά δεκ είκαζ ακάβηδ κα βκςνίγεζ δ ακενςπυηδηα. Μδκ λεπκάηε υηζ έκα Άζναι είκαζ ιζα δίκδ δφκαιδξ ηζ έκα ηέκηνμ εκένβεζαξ – έκα ηέκηνμ δζα ημο μπμίμο νέεζ δφκαιδ ηζ εκένβεζα, έηζζ χζηε κα ιπμνέζεζ κα οθμπμζδεεί ημ υναια. Ώοηή δ δφκαιδ ηζ εκένβεζα δζεοεφκεηαζ ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ απυ έκα Αζδάζηαθμ, απυ έκακ υιζθμ ηνζχκ πνεζαφηενςκ ιοδιέκςκ ηζ απυ έκακ άθθμ υιζθμ ιζηνυηενςκ ιοδιέκςκ πμο ακηζπνμζςπεφμοκ έηζζ (ζε ηάεε Άζναι) ιζα ιζηνμβναθία ηδξ πθακδηζηήξ ηοαένκδζδξ. Ώοημί μζ υιζθμζ οπμαζαάγμοκ ηδκ εζζνέμοζα εκένβεζα, έηζζ χζηε κα ιπμνμφκ κα ηδ πεζνίγμκηαζ αζθαθχξ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ηαζ κα δνμοκ ζακ πνάηημνεξ δζακμιήξ. Δ εκένβεζα ιε ηδκ μπμία ενβάγμκηαζ μζ Αζδάζηαθμζ ένπεηαζ απ‟ ηδ αιπάθθα· μζ δοκάιεζξ ιε ηζξ μπμίεξ ενβάγμκηαζ πανέπμκηαζ ιέζα απυ ηδκ ίδζα ηδκ Εενανπία ηαζ ζημ ααειυ πμο μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ακηζδνμφκ ζηζξ ζοκδοαζιέκεξ δοκάιεζξ εα είκαζ δοκαηυ βζ‟ αοημφξ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζηδκ οπδνεζία. Μ‟ άθθα θυβζα: μζ ιοδιέκμζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο εζηζάγμοκ ηζξ εζζνέμοζεξ εκένβεζεξ· μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ιέζς ηδξ ροπήξ ημοξ εζηζάγμοκ ηδ δφκαιδ πμο μ Αζδάζηαθμξ ηαηεοεφκεζ πνμξ ηα έλς ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ ζοιιμνθμφιεκμξ ιε ημ πέδζμ ηδξ Εενανπίαξ, δνχκηαξ ζφιθςκα ιε ηδκ απμηάθορδ πμο ένπεηαζ απυ ηδ αιπάθθα. Οζ κπεκέλνη καζεηέο δεκ εκδζαθένμκηαζ βζα ηίπμηε άθθμ εηηυξ απ‟ ημ υναια, ημ πέδζμ ηαζ ηδ δζεφεοκζδ ηαζ οθμπμίδζή ημο πάκς ζηδ βδ. Οζ απνδεγκέλνη καζεηέο ημ ιαεαίκμοκ αοηυ ηαζ ζημ ιεηαλφ πνέπεζ κα ακηζδνμφκ ζημ υναια ιε υ,ηζ εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς ηνυπμ απυ δεφηενμ πένζ· αζπμθμφκηαζ ιε ημ πέδζμ ηαζ ηδ δζακμιή ηςκ δοκάιεςκ πμο εα ημ οθμπμζήζμοκ. Έηζζ ζοκημκίγεηαζ δ υθδ δναζηδνζυηδηα ημο Άζναι. Οζ πνυζθαηα απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ (πμο ιαεαίκμοκ ιυκμ κα ζοκενβάγμκηαζ) είκαζ πμθφηζιμζ ζακ “πνάηημνεξ πεζναιαηζζιμφ”. Ώκάθμβα ιε ηδκ ακηίδναζή ημοξ ζηζξ ιεηαδζδυιεκεξ αθήεεζεξ ηαζ ημ πέδζμ, ακάθμβα ιε ηδκ ζηακυηδηά ημοξ κα κζχεμοκ ηδκ ακάβηδ ηαζ κα ζοζπεηίγμοκ ηδκ ακάβηδ ηαζ ημ ιέζμκ απμδέζιεοζδξ ηαζ ακάθμβα ιε ηδκ ζηακυηδηά ημοξ κα ενβάγμκηαζ ιε ημοξ παβηυζιζμοξ ιαεδηέξ (πμο είκαζ ζαθχξ οπεφεοκμζ ζημ Αζδάζηαθμ ημο Άζναι βζα ηάπμζα υρδ ημο πεδίμο) εα είκαζ ηζ δ επζηοπία ηδξ πνμζπάεεζαξ ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ. Έηζζ επακαθένεηαζ ζηδκ πνμζμπή ζαξ δ ζδέα ηδξ “Εενανπίαξ ηδξ πέζδξ”. Ώοηέξ ηζξ ιένεξ ηδξ παβηυζιζαξ ιάπδξ δ δδιζμονβία μνεχκ ζπέζεςκ πανμοζζάγεζ ημ ηθεζδί βζα ηδκ άιεζδ υρδ ημο μνάιαημξ πμο πνέπεζ κα ηαηαζηαθάλεζ ζημκ πθακήηδ ιαξ. Έλα Άζξακ είλαη ζπλεπψο έλα θέληξν φπνπ δνθηκάδεηαη ε ζρέζε. Μζα απθή ενχηδζδ πνμαάθθεζ εδχ: Πχξ ιπμνμφκ κα εδναζςεμφκ πάκς ζηδ βδ μνεέξ ζπέζεζξ ακ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ζημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο είκαζ μζ ίδζμζ ακίηακμζ κα ακηζδνάζμοκ ζηδκ ζδέα ηαζ κα δζαηδνήζμοκ ιεηαλφ ημοξ μνεέξ ζπέζεζξ ζςζηά, μιυθςκα ηζ αθάκεαζηα; Σζ εθπίδα οπάνπεζ βζα ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ ακ μ εζχηενμξ ηφηθμξ ενβαηχκ (δεζιεοιέκςκ ιαεδηχκ) είκαζ ακίηακμξ κα εδναζχζεζ ηαζ κα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
586
δζαηδνήζεζ αιμζααίεξ μνεέξ ζπέζεζξ; Ώοηή ηδκ επμπή ημ πνυαθδια είκαζ ηνζπθυ. Οζ μνεέξ αοηέξ ζπέζεζξ πνέπεζ κα ηαθθζενβδεμφκ: 1. Ώκάιεζα ζημοξ απμδεβιέκμοξ ιαεδηέξ, ημοξ ιοδιέκμοξ ιαεδηέξ ηαζ ημ Αζδάζηαθμ. 2. Ώκάιεζα ζηα ιέθδ εκυξ Άζναι ηαζ ηςκ άθθςκ Άζναι. 3. Ώκάιεζα ζ‟ αοηά ηα Άζναι ηαζ ημκ ελςηενζηυ ηυζιμ. Ο Αζδάζηαθμξ εκυξ Άζναι ηαζ μζ πνεζαφηενμζ ιοδιέκμζ ζημκ υιζθυ Σμο είκαζ οπεφεοκμζ βζα ηδ ζπέζδ ιεηαλφ αιπάθθα ηαζ Εενανπίαξ. Οζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ ηζ μζ ιζηνυηενμζ ιοδιέκμζ είκαζ οπεφεοκμζ βζα ηδ ζπέζδ ιεηαλφ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηδξ Ώκενςπυηδηαξ. Έηζζ δζαηδνείηαζ απανααίαζηδ δ ιεβάθδ αθοζίδα ηδξ Εενανπίαξ ηδξ Όπανλδξ. ΜΔΡΟ VI ηάδην III. Απνδεγκέλε Μαζεηεία. Αε ζημπεφς ζ‟ αοηή ηδ ζφκημιδ ζεζνά Οδδβζχκ κ‟ αζπμθδεχ ιε ημ ηάδζμ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ. Πμθθά έπμοκ βναθεί βζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ. Έπς ηαθφρεζ ηάεε πναηηζηή πθεονά ζηα πμθθά αζαθία ιμο ηαζ ηίπμηε δεκ απμηηάηαζ ιε ηδκ επακάθδρδ. Σα αζαθία βζα ηδ ιαεδηεία πμο έπμοκ εηδμεεί απυ ηδ Θεμζμθζηή Βηαζνεία ηαθφπημοκ ιε επάνηεζα ηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ· έπς αζπμθδεεί θεπημιενχξ ιε ηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ. Δ πθεονά ηςκ επαθχκ πμο βίκμκηαζ εθζηηέξ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ είκαζ πμθφ βκςζηέξ, αθθά δεκ είκαζ δοκαηυ κα πενζβναθμφκ ιε πμθθέξ θεπημιένεζεξ. Πμζηίθθμοκ ακάθμβα ιε ημ πνυζςπμ ηαζ ηδκ αηηίκα. Θα ήεεθα ιυκμ κα ζαξ γδηήζς κα έπεηε ηαηά κμο αοημφξ ημοξ ηνυπμοξ πνμζέββζζδξ ηαζ κα εοιάζηε υηζ πξάγκαηη πανμοζζάγμκηαζ ηαζ πανμοζζάγμκηαζ ζε πμζηίθμοξ ααειμφξ ηαεανυηδηαξ ηαζ ζε δζάθμνα ζηάδζα πάκς ζηδκ Ώηναπυ. Βίκαζ υπςξ λένεηε: 1. 2. 3. 4. 5.
Μζα μκεζνζηή ειπεζνία. Μζα ζοιαμθζηή δζδαζηαθία. Δ ζηεπημιμνθή εκυξ Αζδαζηάθμο. Μζα άιεζδ επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ ζημ δζαθμβζζιυ. Μζα ζοκέκηεολδ ζημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο.
Οζ ηνεζξ πνχηεξ είκαζ ζοκήεςξ δ ειπεζνία ημο δυηζιμο ιαεδηή. Οζ δφμ ηεθεοηαίεξ αθμνμφκ ημκ απμδεβιέκμ ιαεδηή. Έπμοκ ηα αζηνζηά ή ηαηχηενα ροπζηά ημοξ ακηίζημζπα. ηδκ πενίπηςζδ αοηή δελ είκαζ υθεξ βμδηεία ηαζ πθάκδ ηζ μφηε είκαζ ααζζηά αλζμηαηάηνζηεξ, βζαηί είκαζ – ζηδκ πναβιαηζηυηδηα – ημ ζπένια ή δ εββφδζδ ιεθθμκηζηχκ ακαπυθεοηηςκ ειπεζνζχκ πάκς ζημ Ανυιμ. Οζ άκενςπμζ αθέπμοκ ηζξ ζηεπημιμνθέξ ηςκ Αζδαζηάθςκ, βζαηί αοηέξ μζ ζηεπημιμνθέξ οπάνπμοκ· θαιαάκμοκ ζοιαμθζηέξ δζδαζηαθίεξ ζημ αζηνζηυ πεδίμ ή ζε μκεζνζηέξ ηαηαζηάζεζξ. Οζ ανπάνζμζ ηζ μζ ακίδεμζ ηείκμοκ ηυηε κα ηάκμοκ έκα απυ δφμ πνάβιαηα: οπενεηηζιμφκ ηδκ ειπεζνία ηαζ πζζηεφμοκ υηζ θακενχκεζ ιζα ορδθή πκεοιαηζηή ακάπηολδ· ανπίγμοκ κα ααζίγμκηαζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
587
ζηδκ ειπεζνία ηαζ κα εηθαιαάκμοκ ημ αζηνζηυ αοηυ βεβμκυξ ζακ ιεθθμκηζηή πναβιαηζηυηδηα ή ημ απμννίπημοκ ζακ ακεπζεφιδημ ηαηχηενμ ροπζζιυ, θδζιμκχκηαξ υηζ μ θεβυιεκμξ ηαηχηενμξ ροπζζιυξ είκαζ ηέημζμξ ιυκμ υηακ είκαζ θακεαζιέκδ δ ενιδκεία ηζ δ πνήζδ ηδξ ειπεζνίαξ. Υνέμξ ημο απμδεβιέκμο ιαεδηή είκαζ κα αμδεήζεζ ζηδκ ενιδκεία, κα οπμδείλεζ ηδκ ηαηεφεοκζδ ηαζ κα ημκίζεζ ηδ ζδιαζία ηδξ ειπεζνίαξ ζημ κευθοημ. Οζ ενβάηεξ ζημ πκεοιαηζηυ πεδίμ πνέπεζ κα ημ έπμοκ αοηυ πνμζεηηζηά ηαηά κμο ηαζ κα εοιμφκηαζ υηζ – ζακ απμηέθεζια ημο πμθέιμο, ηδξ έκηαζδξ ηαζ ηδξ έθεζδξ πνμξ ηδ Νέα Βπμπή – αοηά ηα υκεζνα ηζ μνάιαηα, αοηά ηα επεζζυδζα ζοιαμθζηήξ δζδαζηαθίαξ, αοηέξ μζ επαθέξ ιε ζηεπημιμνθέξ ε‟ αολάκμκηαζ ζηαεενά ηαζ είλαη εκδείλεζξ ακάπηολδξ ηαζ δζεφνοκζδξ. Ώκ δεκ ηαηεοεοκεμφκ, δεκ επελδβδεμφκ ηαζ πανενιδκεοεμφκ ή πενζβεθαζημφκ ηαζ δζαηςιςδδεμφκ, ιπμνεί κα ειπμδίζμοκ ηαηά πμθφ ηζ ακαβηαζηζηά κα οπμαζααζεμφκ ζηδκ ηαηδβμνία ημο αθδεζκμφ ηαηχηενμο ροπζζιμφ· υηακ ακηίεεηα ενιδκεοεμφκ μνεά ηζ ελδβδεμφκ, ιπμνμφκ κ‟ απμηεθέζμοκ ιζα ζεζνά δζαααειζζιέκςκ απμηαθφρεςκ ζημ Ανυιμ πνμξ ημ θςξ· ηυηε οπάνπμοκ ζακ εββοήζεζξ ιεθθμκηζηήξ βκχζδξ ηαζ ζακ μνυζδια ιζαξ ζπεηζηήξ επίηεολδξ. Ώθθά δεκ είκαζ δ πναβιαηζηυηδηα υηακ εζηζάγμκηαζ αζηνζηά. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα έπμοκ πάκηα οπυρδ υηζ ακαπηφζζμκηαζ υηακ απακημφκ ζηζξ δζηέξ ημοξ ενςηήζεζξ· ημ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο δεκ είκαζ κ‟ απακηά ζε ενςηήζεζξ ζηζξ μπμίεξ, ακ δμεεί θίβμξ πνυκμξ ή ζηέρδ, εα ιπμνμφζε κ‟ απακηήζεζ μ ίδζμξ μ ιαεδηήξ, αθθά κα πνμηείκεζ ή κα νίπκεζ ζημ κμο ημο ιαεδηή ημκ ηφπμ ηδξ ενχηδζδξ πμο δζηαζμθμβεί ηδ ζηέρδ ημο ηζ έπεζηα κα δζεβείνεζ ημκ αθδνδιέκμ κμο ημο, έηζζ χζηε κα ιπμνεί κα ανίζηεζ επζηοπχξ ηδκ απάκηδζδ. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε πυζμ ζπμοδαίμ ιπμνεί κα είκαζ υθμ αοηυ ημ πνυαθδια ηςκ ενςηήζεςκ ηαζ πχξ ζημ Άζναι ή ημκ υιζθμ εκυξ Αζδαζηάθμο δ ακηαπυηνζζδ ηςκ ιεθχκ ζηζξ ενςηήζεζξ πμο ηαηαβνάθμκηαζ είηε απ‟ ημ ιαεδηή αημιζηά είηε απυ ημκ υιζθμ ζακ ζφκμθμ ηζ δ απάκηδζδ αοηχκ ηςκ ενςηήζεςκ έπεζ έκα νοειζζηζηυ απμηέθεζια πάκς ζημκ υιζθμ. Βδχ οπεζζένπεηαζ ημ ζδζαίηενμ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο – δ δζέβενζδ ημο Άζναι ζηδ δζαηφπςζδ εηείκςκ ηςκ ενςηήζεςκ πμο εα μδδβήζμοκ ζε απμηάθορδ. Ο Αζδάζηαθμξ πνέπεζ κα έπεζ πάκημηε δφμ πνάβιαηα ηαηά κμο: ηδκ ηαηάζηαζδ ημο μιίθμο, δ μπμία ελανηάηαζ απυ ημ άενμζζια ηςκ ηναδαζιχκ ή θευββςκ υθςκ ηςκ ιεθχκ ημο Άζναι εθυζμκ ενβάγμκηαζ απυ ημζκμφ ηαζ δεφηενμ, ηδκ πενίμδμ ζηδκ μπμία θεζημονβεί μ υιζθμξ. ‟ αοηυ πνέπεζ κα πνμζηεεεί δ μθζηή ακηαπμηνζηζηυηδηα μθυηθδνμο ημο Άζναι. Μζα απ‟ ηζξ δοζημθίεξ πμο ακηζιεηςπίγμοκ υθα ηα Άζναι (εεςνμφιεκα ζακ ζφκμθμ) είκαζ κ‟ απμννμθμφκ κέα ιέθδ ηαζ ιαεδηέξ είηε ιειμκςιέκα είηε ζε μιάδεξ. Μζα ενχηδζδ πμο ακαηφπηεζ ακαβηαζηζηά είκαζ: Πχξ ιπμνεί έκαξ υιζθμξ ιέζα ζ‟ έκα Άζναι (πμο απμηεθείηαζ απυ ζπεηζηά κέμοξ ιαεδηέξ ηαζ ανπάνζμοξ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ) κα βίκεζ αολακυιεκα εοαίζεδημξ ζημκ ηναδαζιυ ημο Άζναι ζακ ζφκμθμ ηαζ ζημ Αζδάζηαθμ ημο Άζναι; Ώοηή δ ενχηδζδ εκζςιαηχκεζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ημ ηφνζμ πνυαθδια πμο οθίζηαηαζ ιεηαλφ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηδξ ροπήξ, ιεηαλφ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ημο ιαεδηή ηαζ ιεηαλφ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδξ Εενανπίαξ. Βίκαζ ααζζηά γήηδια ηαηαβναθήξ ηδξ μοζζχδμοξ εκυηδηαξ ηαζ ηενιαηζζιμφ ηδξ πςνζζηζηυηδηαξ. Οζ ιαεδηέξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
588
πνέπεζ κα ιάεμοκ ζηδ ζοκείδδζή ημοξ κα απμθεφβμοκ κα δζαθμνμπμζμφκ ιεηαλφ ηςκ υρεςκ ημο Άζναι – εζςηενζηχκ ηαζ ελςηενζηχκ – ηαζ ιεηαλφ ηςκ θίβςκ ιεθχκ ημο Άζναι ηα μπμία ιπμνεί κα βκςνίγμοκ ηζ ακαβκςνίγμοκ ηαζ ημ ιεβάθμ ανζειυ ιεθχκ πμο παναιέκμοκ άβκςζηα ζ‟ αοημφξ. Έκα Άζναι είκαζ έκαξ υιζθμξ ή έκα άενμζζια ιαεδηχκ, ιοδιέκςκ δζαθυνςκ ααειχκ, παβηυζιζςκ ιαεδηχκ ηαζ κευθοηςκ ζηδκ ανπή ημο Ανυιμο ηδξ ιαεδηείαξ. Οζ ιαεδηέξ δεκ πνέπεζ κα ζηέθημκηαζ ιε υνμοξ δζαθμνεηζηχκ Άζναι αθθά ιε υνμοξ ημο Άζναι ζακ ζφκμθμ. Σμ ηθεζδί βζα ηδκ ακηίθδρδ αοηή, υζμ θίβμ ηζ ακ ημ κμιίγεηε, είκαζ δ Έληαζε. Δ έκηαζδ ή δ ενβαζία απυ έκα ζδιείμ έκηαζδξ εζζάβεζ ηδκ πθδιιονίδα ηδξ απμηάθορδξ ηαζ ηυηε είκαζ δοκαηυ βζα ημ ιαεδηή κα ιάεεζ ζε ιζα ιυκμ ιένα αοηυ πμο αθθζχξ εα πνεζαγυηακ ιήκεξ ή αηυιδ ηαζ πνυκζα βζα κα ιάεεζ. Ζ έληαζε, φηαλ είλαη νξζά εζηηαζκέλε, είλαη ε κεγάιε απνδεζκεπηηθή δχλακε. Πάνα πμθθμί ιαεδηέξ εζηζάγμοκ θακεαζιέκα ηδκ έκηαζδ ηζ απμδεζιεφμοκ εκένβεζα πνμξ ηδ θακεαζιέκδ ηαηεφεοκζδ ηζ (ακ ιπμνχ ηυζμ ακεπανηχξ κα ημ εηθνάζς) απυ ηδ θακεαζιέκδ εέζδ. Δ μνεή έκηαζδ επζηοβπάκεηαζ πνχηα απυ ημκ μνευ πνμζακαημθζζιυ· αοηυ απαζηεί ιζα αθδεζκή αίζεδζδ αλζχκ ηαζ εθεοεενία απυ ηζξ ιζηνυηενεξ εηείκεξ εκαζπμθήζεζξ πμο πνμηαθμφκ επέηηαζδ ακηί βζα έκηαζδ. Ώκ είζηε (βζα κα δχζς έκα πμθφ ζοκδεζζιέκμ πανάδεζβια) απαζπμθδιέκμζ ιε ηδ θοζζηή ζαξ ηαηάζηαζδ, δε εα δμηζιάζεηε ηδκ έκηαζδ πμο εα ζαξ ηαηαζηήζεζ έκα ιαβκδηζηυ ηέκηνμ δφκαιδξ ηαζ αβάπδξ· ακ αζπμθείζεε ιε ηζξ απμηοπίεξ ηςκ άθθςκ ακενχπςκ ή ιε ηζξ ζδέεξ ημοξ πμο έπμοκ βζα ζαξ, εα απμηφπεηε πάθζ κα δμηζιάζεηε ηδκ έκηαζδ πμο απμδεζιεφεζ. Θα ημ ανίζηαηε πνήζζιμ κ‟ ακαηαθφρεηε πμφ είκαζ μζ “επεηηάζεζξ” ζαξ ηζ έπεζηα κα απμζονεείηε πνμξ ηα ιέζα ζημ ζδιείμ έκηαζδξ απ‟ ημ μπμίμ ιπμνείηε ζοκεζδδηά ηζ απμηεθεζιαηζηά κα ηαηεοεφκεηε ροπζηή εκένβεζα. Ώοηυ είκαζ ημ αθδεζκυ εζςηενζηυ ένβμ. Δ πθεζμκυηδηα ηςκ ιαεδηχκ δεκ είκαζ μφηε ηαηά 60 ημζξ εηαηυ απμηεθεζιαηζηή, επεζδή ηα ζδιεία έκηαζήξ ημοξ είκαζ δζαζημνπζζιέκα ζε μθυηθδνδ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ δεκ είκαζ εζηζαζιέκα εηεί υπμο πνέπεζ κα είκαζ ημ ζδιείμ ηδξ αημιζηήξ έκηαζδξ. Ο ηαεέκαξ πνέπεζ κα ακαηαθφρεζ βζα θμβανζαζιυ ημο αοηυ ημ ζδιείμ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ. Ο θυβμξ βζα ημκ μπμίμ μζ ιαεδηέξ δεκ είκαζ εοαίζεδημζ ζημ Αζδάζηαθμ, ζηδ γςή ημο Άζναι ηαζ ιεηαλφ ημοξ είκαζ υηζ είκαζ εηηεηαιέκμζ ηζ υπζ ηεηαιέκμζ· ενβάγμκηαζ ηαζ γμοκ ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζοκείδδζδξ ηζ υπζ ζημ ηέκηνμ. Δ οπδνεζία ημοξ ζοκεπχξ είκαζ ιενζηή· δ αθζένςζή ημοξ είκαζ αδφκαηδ ηαζ ηαηαπμκμφκηαζ απυ ηδκ αδνάκεζα, απυ ηδκ έθθεζρδ εκδζαθένμκημξ βζα ημοξ άθθμοξ ηζ απυ πμθθέξ εκαζπμθήζεζξ ιε ηδ ιμνθζηή πθεονά ηδξ γςήξ. Μζα αηυιδ ενχηδζδ εα ιπμνμφζε εδχ κα ελεηαζεεί, πμο ζπεηίγεηαζ ιε ιζα θνάζδ ηδκ μπμία έπς εζηειιέκα πνδζζιμπμζήζεζ ανηεηέξ θμνέξ ζ‟ αοηέξ ηζξ μιζθίεξ: Πμζα είκαζ δ δζάηνζζδ ακάιεζα ζηδκ αβάπδ ηαζ ζηδ εέθδζδ-βζα-αβάπδ; Βίκαζ ιζα ενχηδζδ πμο οπμαάθθεηαζ ζοκεπχξ ζηα πνχηα ζηάδζα ηδξ αηναπμφ ηδξ ιαεδηείαξ. Βίκαζ ιζα πμθφ απμηαθοπηζηή ενχηδζδ ηαζ ααζίγεηαζ ζε ιζα αίζεδζδ αημιζηήξ ακάβηδξ ηζ επίζδξ μιαδζηήξ ακάβηδξ. Αείπκεζ επίζδξ ιζα δζεζζδοηζηή ακάθοζδ πμο έπεζ θένεζ ημκ ενςηχκηα ζημ ζδιείμ υπμο βκςνίγεζ ηδ δζαθμνά ιεηαλφ ηδξ εεςνίαξ ζοκ ηδκ πνμζπάεεζα ηαζ ιζαξ αοευνιδηδξ εηδήθςζδξ αοημφ πμο είλαη. Δ εέθδζδ-βζα-αβάπδ ζοκεπάβεηαζ ηδκ ακαβκχνζζδ ημο πενζμνζζιμφ, ηδξ επζεοιίαξ,
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
589
ημο ελακαβηαζιμφ εκυξ απμηεθέζιαημξ ηαζ ηδξ έκημκδξ έθεζδξ κα αβαπμφιε πναβιαηζηά. Αε δείπκεζ ηδκ εζζνμή αιπαθθζηήξ εκένβεζαξ ιέζς ηδξ ροπήξ ηδξ μπμίαξ δ εκδυιοπδ θφζδ είκαζ αοευνιδηδ αβάπδ. ηακ οπάνπεζ δ απυθαζδ κ‟ αβαπμφιε, ειθακίγμκηαζ μνζζιέκεξ ζηάζεζξ – είηε θοζζηέξ πμο ακήημοκ ζε ιζα ακαπηοβιέκδ πνμζςπζηυηδηα είηε ελακαβηαζηζηέξ δζα ηδξ πνμζμπήξ ζηδκ ροπζηή επζηαβή. Ο ιαεδηήξ λένεζ υηζ ημο θείπεζ δ αβάπδ βζαηί ανίζηεηαζ ζοκεπχξ απμιμκςιέκμξ απ‟ ημοξ άθθμοξ ηζ υπζ ηαοηζζιέκμξ ιαγί ημοξ· ελμνβίγεηαζ ιε ημοξ άθθμοξ· επζηνίκεζ ημοξ αδεθθμφξ ημο είηε επεζδή κζχεεζ ακχηενμξ απ‟ αοημφξ είηε επεζδή ημοξ παναηδνεί ηαζ θέεζ: “Βδχ έπμοκ άδζημ ηζ εβχ δίηζμ· εδχ δεκ ηαηαθαααίκμοκ ηζ εβχ ηαηαθαααίκς· ημοξ λένς αθθά δε ιε λένμοκ· πνέπεζ κα είιαζ οπμιμκεηζηυξ ιαγί ημοξ” η.θπ. ‟ υθδ αοηή ηδ θάζδ δ ζηάζδ είκαζ ζαθχξ εηείκδ ηδξ εέθδζδξ-βζα-αβάπδ, ζοκδοαζιέκδ ιε ιζα ααεζά ακηίθδρδ ηςκ ειπμδίςκ ζηδκ έηθναζδ ηδξ αβάπδξ πμο πανμοζζάγεηαζ απ‟ ημοξ άθθμοξ ηαζ πανμοζζάγεηαζ επίζδξ απυ ηζξ ζοκήεεζεξ ηδξ ζηέρδξ ημο. θα αοηά είκαζ ιζα ιμνθή εβςηεκηνζζιμφ. Ο αθδεζκυξ ηνυπμξ βζα ηδκ αβάπδ είκαζ κα ζημπαγυιαζηε ηαζ κα δζαθμβζγυιαζηε ααεζά ηαζ ζοκεπχξ ηδ ζδιαζία ηαζ ηδκ έκκμζα ηδξ αβάπδξ, ηδκ πνμέθεοζή ηδξ, ηδκ έηθναζή ηδξ δζα ηδξ ροπήξ, ηζξ πμζυηδηεξ, ημοξ ζηυπμοξ ηαζ ημοξ ζημπμφξ ηδξ. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο ζημπαζιμφ πμο βίκεηαζ απ‟ ημ γδθςηή ααζίγεηαζ ζηδκ έιθοηδ ακηίθδρή ημο υηζ δεκ αβαπά πναβιαηζηά ιε ημκ αοευνιδημ, εθεφεενμ ηνυπμ ημο πκεφιαημξ. Ο ιαεδηήξ νίπκεηαζ θμζπυκ πίζς ζε ιζα εβςηεκηνζηή εέζδ ζηδκ μπμία κζχεεζ: “Σχνα αβαπχ· ηψξα δεκ αβαπχ· ηψξα πνέπεζ κα πνμζπαεήζς ηαζ κα αβαπήζς”. Ώθθά πάκημηε ηαιζά απ‟ αοηέξ ηζξ ζηάζεζξ δεκ είκαζ πναβιαηζηά αθδεζκή αβάπδ μφηε ημ απμηέθεζιά ημοξ είκαζ ιζα αβαπδηζηή έηθναζδ βζαηί μ ιαεδηήξ ηαοηίγεηαζ ιε ημκ εαοηυ ημο ηζ εζηζάγεηαζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα. Δ αβάπδ δεκ εηδδθχκεηαζ πμηέ, ακ ιπμνχ κα ημ εέζς έηζζ, ζηδκ ηαηχηενδ θφζδ· είκαζ ιζα εθεφεενδ ακειπυδζζηδ εζζνμή απυ ηδκ ακχηενδ. Δ αβάπδ είκαζ αοευνιδηδ ηαζ ημιίγεζ πάκηα ημ εθεφεενμ πκεφια ημο Υνζζημφ. Θα ήεεθα κα εοιίζς υηζ πμηέ δεκ οπήνλε ηαθφηενδ πενζβναθή ηδξ θφζδξ ηδξ αβάπδξ απυ εηείκδ πμο έδςζε μ ιοδιέκμξ Παφθμξ, ακ ηαζ δ ιεηάθναζδ ηςκ θυβςκ ημο είκαζ ζοπκά εζθαθιέκδ. Μεθεηήζηε ζηδκ Καηλή Γηαζήθε εηείκα ηα πςνία ζηα μπμία μνίγεζ ηδκ αβάπδ. Πάρηε κα ημκίγεηε ηδ εέθδζδ-βζα-αβάπδ ηαζ ημκίζηε ζηδ ζοκείδδζή ζαξ ηδκ ακάβηδ ηςκ άθθςκ βζα ηαηακυδζδ, ζοιπυκζα, εκδζαθένμκ ηαζ αμήεεζα. Δ ζοκδεζζιέκδ ιμκαλζά υθςκ ηςκ ιαεδηχκ μθείθεηαζ ζοπκά ζημ βεβμκυξ ημο εβςηεκηνζζιμφ υθςκ υζςκ πνμζεββίγμοκ ηαζ ζηδκ έκημκδ απαζπυθδζδ ημο κευθοημο ιε ηδκ ακάπηολή ημο. Δ ηναοβή ημο κευθοημο είκαζ: “Πεξ ιμο. Πεξ ιμο. Συηε εα αθθάλς. Θα δεπεχ μηζδήπμηε εζπςεεί, αθθά πεξ ιμο”. Δ ηναοβή ημο ιαεδηή είκαζ: “ΐμήεδζε ημ ένβμ. Ξέπαζε ημκ εαοηυ ζμο. Ο ηυζιμξ ζε πνεζάγεηαζ”. Πάνα πμθθμί ιαεδηέξ είκαζ αηυιδ ηθεζζιέκμζ ζημκ εαοηυ ημοξ, ηνοιιέκμζ πίζς απυ ημκ ημίπμ ημο πνμζςπζημφ εαοημφ ηαζ οπάνπεζ θίβδ αθδεζκή ελςζηνεθήξ αβάπδ. Μέπνζ κα ανμοκ ημ δνυιμ ηαζ κ‟ αβαπήζμοκ αθδεζκά, δ πνδζζιυηδηά ημοξ εα είκαζ ιζηνή. Βλεηάζαιε ζφκημια ημ ζηάδζμ ηδξ Μηθξήο Μαζεηείαο ηαζ ημο Σζέια ζην Φσο. Σα ζηάδζα αοηά ανίζημκηαζ ζήιενα πίζς απυ έκακ ανηεηά ιεβάθμ ανζειυ ακενχπζκςκ υκηςκ. Βίκαζ ακαβηαίμ πάκηςξ κα λακααζχζμοιε ημ απμηέθεζια ηςκ δφμ αοηχκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
590
ειπεζνζχκ ηζ δ ακάβηδ κα ημ ηάκμοιε ανίζηεηαζ πίζς απυ ιεβάθμ ιένμξ ημο ένβμο πμο βίκεηαζ αοηή ηδκ επμπή απυ ιαεδηέξ ηαζ δαζηάθμοξ. Πμθθμί άθθμζ άκενςπμζ πενκμφκ ζήιενα δζα ημο ζηαδίμο ηδξ Απνδεγκέλεο Μαζεηείαο. Ο ααζζηυξ ηυκμξ αοημφ ημο ζηαδίμο είκαζ, υπςξ λένεηε, δ εδναίςζδ επαθήξ ιε ημ Αζδάζηαθμ· είκαζ πνςηανπζηά ηαζ ηεπκζηά ένβμ ημο Αζδαζηάθμο κα εθεθηφζεζ ηδκ άιεζδ ακηαπυηνζζδ ηαζ ηδ ζοκεζδδηή ακηίδναζδ ημο ιαεδηή. Μαγί ι‟ αοηέξ ηζξ ακηζδνάζεζξ μ Αζδάζηαθμξ ενεοκά βζα ιζα πνμζπάεεζα απυ ιένμοξ ημο ιαεδηή κα είκαζ απνυζςπμξ ζηζξ πνάλεζξ ημο, ηυζμ ι‟ Ώοηυκ υζμ ηαζ ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ημο· δ απνμζςπία είκαζ ημ πνχημ αήια ζημ δνυιμ βζα ηδκ πκεοιαηζηή αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ. Δ πνμζπάεεζα ηςκ πζμ εζθζηνζκχκ ιαεδηχκ ζοβηεκηνχκεηαζ ζοκήεςξ ζηδκ αβάπδ ιεηαλφ ημοξ ηαζ ι‟ αοηή (βζα κα πνδζζιμπμζήζς ιζα παθζά πανμιμίςζδ) αάγμοκ ημ “ηάνμ ιπνμζηά απ‟ ημ άθμβμ”. Δ πνμζπάεεζά ημοξ πνχηα απ‟ υθα πνέπεζ κα είκαζ δ επίηεολδ απνμζςπίαξ ζηζξ πνάλεζξ ημοξ βζαηί, υηακ επζηεοπεεί, δ ηνζηζηή ζαήκεζ ηζ δ αβάπδ ιπμνεί κα δζαποεεί. Ο Αζδάζηαθμξ ενεοκά επίζδξ βζα ιζα πνμζπάεεζα απυ ιένμοξ ηςκ ιαεδηχκ Σμο κα ενβαζεμφκ ζε εονφηενδ ηαζ πζμ βεκζηή ηθίιαηα ζε ζπέζδ ιε ημ ένβμ Σμο ζημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ· ημοξ αθήκεζ εθεφεενμοξ κα ενβαζεμφκ υπςξ επζθέλμοκ, αθθά αέααζα ενεοκά βζα ηδκ πνμζπάεεζα πμο ηαηααάθθεηαζ πάκς ζηζξ βναιιέξ ηςκ εζδζηχκ δναζηδνζμηήηςκ πμο ζοκζζημφκ ηδκ πνυεεζή Σμο. Γζα κα επζηεοπεεί δ γςηζηή ηαζ ημπζαζηζηή αοηή πνμζπάεεζα, πνέπεζ κα οπάνπεζ δ ζηακυηδηα εζηίαζδξ πάκς ζημ ένβμ ηαζ ζηζξ ακάβηεξ ημο ηαζ κ‟ ακαπηοπεεί δ δφκαιδ ζοκενβαζίαξ ιε υζμοξ αζπμθμφκηαζ επίζδξ ιε πανυιμζμ ένβμ. Ώοηυ ζοκεπάβεηαζ πάθζ απνμζςπία ηαζ μνεή εζηίαζδ. Ο Αζδάζηαθμξ ράπκεζ ζήιενα βζα αθμζίςζδ ζηζξ ακάβηεξ ηδξ ακενςπυηδηαξ αοηέξ ηζξ ιένεξ ηδξ ακενχπζκδξ αβςκίαξ· αοηή ζοκεπάβεηαζ ιζα εοαζζεδζία ζημκ παβηυζιζμ πυκμ υπςξ εηδδθχκεηαζ απυ ιένα ζε ιένα ζηζξ παβηυζιζεξ οπμεέζεζξ· απαζηεί επίζδξ ιζα “εεία αδζαθμνία” ζηα ελςηενζηά βεβμκυηα ζηδ γςή ημο ιζηνμφ εαοημφ ηαζ ιζα αίζεδζδ ακαθμβίαξ πμο επζηνέπεζ ζημ ιαεδηή κα αθέπεζ ηζξ ιζηνέξ ημο πνμζςπζηέξ οπμεέζεζξ – θοζζηέξ, ζοκαζζεδιαηζηέξ ηαζ κμδηζηέξ – ιε υνμοξ ζοκυθμο. Έηζζ θεάκμοιε λακά ζηδκ απξνζσπία – αοηή ηδ θμνά απνμζςπία ζηζξ ίδζεξ ηζξ ακηζδνάζεζξ ημο ακενχπμο. Ο Αζδάζηαθμξ πνέπεζ θμζπυκ ακαβηαζηζηά κα δζενςηάηαζ ακ μ πνυκμξ ηζ δ εκένβεζα πμο δζαεέηεζ ζηα ιέθδ ημο μιίθμο ή ημο Άζναι Σμο δζηαζμθμβείηαζ μνεά ηζ ακ ζακ απμηέθεζια μ υιζθμξ έπεζ “γςμβμκδεεί” βζα αολδιέκδ οπδνεζία ηαζ είκαζ ζηεκυηενα ζοκεκςιέκμξ ιε ηα δεζιά ηδξ αζναιζηήξ ζοκηνμθζηυηδηαξ ηαζ είκαζ απμηεκηνςιέκμξ ηαζ θζβυηενμ έκαξ υιζθμξ αθμζζςιέκςκ πνμζςπζημηήηςκ ηαζ πενζζζυηενμ έκαξ υιζθμξ γςκηακχκ ροπχκ. Δ απνμζςπία πνέπεζ επίζδξ κ‟ ακαπηοπεεί ζε ζπέζδ ιε ημκ ίδζμ ημ Αζδάζηαθμ. Αεκ αζπμθείηαζ βζα κα ηαηαζηήζεζ ημοξ ιαεδηέξ ημο μιίθμο Σμο ζηακμπμζδιέκμοξ απυ ημκ εαοηυ ημοξ, ηδ εέζδ ημοξ ή ηδκ οπδνεζία ημοξ. οπκά ημκίγεζ (ζηζξ θίβεξ ηαζ ζπάκζεξ επαθέξ Σμο ιε ημοξ ιαεδηέξ Σμο) ηζξ απμηοπίεξ ηαζ ημοξ πενζμνζζιμφξ ημοξ. Αεκ ημοξ πανέπεζ ιυκμ ιζα ζηαεενή νμή δζδαζηαθίαξ ηζ αολδιέκδ εοηαζνία κα οπδνεηήζμοκ. Σμ ένβμ Σμο είκαζ ηονίςξ κα ημοξ αμδεήζεζ κα απμζπαζεμφκ απυ ηδ ιμνθζηή υρδ ηδξ γςήξ ηαζ κα ημοξ ηάκεζ ηαηάθθδθμοξ κα οπμζημφκ μνζζιέκεξ ιεβάθεξ δζεονφκζεζξ ηδξ ζοκείδδζδξ. Αέπεηαζ ηδκ πναβιαηζηή θφζδ ηδξ αθμζίςζδξ ηαζ ηδξ επζεοιίαξ ημοξ βζα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
591
οπδνεζία. Ώοηυ ημ έδεζλε ιε ηδκ απμδμπή ημοξ ζημκ υιζθμ ηςκ ιαεδηχκ Σμο. ηακ ημ έηακε, ακέθααε επίζδξ ηδκ εοεφκδ κα ημοξ πνμεημζιάζεζ βζα ιφδζδ. Αεκ απμηεθεί ιένμξ ηςκ ηαεδηυκηςκ ημο Αζδαζηάθμο κα πηοπά ημοξ ιαεδηέξ θζθζηά ζηδκ πθάηδ ή κα ημοξ ζοβπαίνεζ βζα ημ ένβμ πμο έβζκε ή βζα ηδκ πνυμδμ πμο ζδιεζχεδηε. Ώκηίεεηα έπεζ πνέμξ κα παναημθμοεεί ζηεκά ημ θευββμ ή ηναδαζιυ ημοξ ηαζ κα οπμδεζηκφεζ πμφ πνέπεζ κα βίκμοκ αθθαβέξ ζηδ ζηάζδ ηαζ ζηδκ έηθναζδ, πμφ πνεζάγεηαζ δ εκηαηζημπμίδζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ ηαζ πμφ μζ πνμζςπζηέξ πνμζανιμβέξ εα ιπμνμφζακ κα μδδβήζμοκ ζε ιεβαθφηενδ εθεοεενία ηζ επμιέκςξ ζε πζμ απμηεθεζιαηζηή οπδνεζία. Ώκ αοηή δ δζαδζηαζία, υηακ εθανιυγεηαζ απ‟ Ώοηυκ πνμηαθεί δοζθμνία ηαζ απμβμήηεοζδ απυ ιένμοξ ημοξ, ηυηε αοηυ απμηεθεί έκδεζλδ υηζ είκαζ αηυιδ αοεζζιέκμζ ζε πνμζςπζηέξ ακηζδνάζεζξ. Έκα άθθμ πνάβια πμο ηείκμοκ κα λεπκμφκ μζ ιαεδηέξ είκαζ υηζ μ Αζδάζηαθμξ πνέπεζ κα πνμζηαηεφεζ ημ εονφηενμ Άζναι ζαλ ζχλνιν απυ ηδκ ακηίδναζδ εηείκςκ πμο ιαεαίκμοκ κα ενβάγμκηαζ ζε ιζηνυηενεξ επζηδνμφιεκεξ μιάδεξ ηαζ ζε ζοκενβαζία ιε ημοξ πζμ έιπεζνμοξ αδεθθμφξ ημοξ. Μενζηέξ θμνέξ μζ ιαεδηέξ απμεαννφκμκηαζ – απυ θοζζηή κμζδνυηδηα, εβςηεκηνζηυηδηα, θδεανβζηυηδηα ηαζ ιενζηέξ θμνέξ ιε ηαθέξ πνμεέζεζξ – ηζ επζπεζνμφκ κα παναζηδεμφκ απ‟ ημ Άζναι ή ημκ υιζθμ. Ώοηυ ιπμνμφκ κα ημ ηάκμοκ ιυκμ ελςηενζηά, βζαηί μ εζςηενζηυξ δεζιυξ παναιέκεζ πάκηα, πανυηζ ιπμνεί πνμζςνζκά κα ελμοδεηενςεεί απ‟ ηδκ ακάβηδ ηδξ εονφηενδξ μιάδαξ κα πνμζηαηεοεεί απυ ηάπμζα ιμκάδα ιέζα ηδξ. Σα ιέθδ εκυξ Άζναι ηζ μζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ αζπμθμφκηαζ πάκηα ιε παβηυζιζμ ένβμ ηαζ ιάθζζηα απμηεθεζιαηζηά. Οζ κεμθενιέκμζ ηζ μζ ανπάνζμζ πνέπεζ κα εηπαζδεοεμφκ κα ζοιιεηάζπμοκ ζ‟ αοηυ ημ ένβμ ηαζ ζ‟ αοηυ ημ ζημπυ δίκεηαζ πάκηα ιεβάθδ έηηαζδ. Ένπμκηαζ μνζζιέκεξ πενίμδμζ υπμο μζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα ακηζιεηςπίζμοκ ζαθείξ ηαζ ζοβηεηνζιέκεξ ενςηήζεζξ απυ ηδκ απάκηδζδ ηςκ μπμίςκ ακαηαθφπημοκ ημκ εαοηυ ημοξ ηαζ ηδκ πνμμπηζηή ηαζ ηανπμθμνία ηδξ απαζημφιεκδξ οπδνεζίαξ ημοξ. Μενζηέξ απ‟ αοηέξ ηζξ ενςηήζεζξ εα ιπμνμφζακ κα εηθναζεμφκ ςξ ελήξ: Πυζμ απμηεθεζιαηζηυ είκαζ ημ ένβμ ιμο ζε ζπέζδ ιε ηδ ζθαίνα ηδξ δναζηδνζυηδηάξ ιμο; Πυζμ απμηεθεζιαηζηή είκαζ δ ζηέρδ ηαζ μ ζπεδζαζιυξ ιμο ζε ζπέζδ ιε αοηυ πμο ιπμνεί κα ανίζηεηαζ ιπνμζηά ζημ άιεζμ ιέθθμκ; Έπμοιε έκα πανάδεζβια ζήιενα, ακαθμνζηά ιε ηα ζπέδζα βζα ημ ιεηαπμθειζηυ ηυζιμ ηαζ ηδκ ακάβηδ βζα κμήιμκα ηαζ πκεοιαηζηή δναζηδνζυηδηα ακμζημδυιδζδξ. Πμζα απμηεθέζιαηα ιπμνχ κα ακαβκςνίζς ζακ ηανπυ ημο ένβμο ιμο; Νζχες υηζ ημ ένβμ ιμο είκαζ ζηακμπμζδηζηυ απυ ηδ ζημπζά ηδξ ροπήξ ιμο ηαζ πανειπζπηυκηςξ ημο Αζδαζηάθμο ιμο; Βνβάζεδηα απνυζςπα ιε ημοξ ζοιιαεδηέξ ηαζ ημοξ ζοκενβάηεξ ιμο, ακελάνηδηα απυ ηδ εέζδ ημοξ; Αζαηήνδζα ημ ακαβηαίμ πκεφια ηδξ αβαπδηζηήξ ζοκενβαζίαξ; Ώκαβκςνίγς εζθζηνζκά ημοξ πενζμνζζιμφξ ιμο ηαζ ηςκ ζοιιαεδηχκ ιμο ηαζ πνμπςνχ ιαγί ιε εηείκμοξ πμο οπδνεημφκ πθάζ ιμο πςνίξ ηνζηζηή ηαζ ιε ζζβή;
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
592
Ώκηζθαιαάκμιαζ πμφ αηνζαχξ ζηέης; Πμζμκ ιπμνχ κα αμδεήζς; Καζ ζε πμζμκ πνέπεζ κα ζηναθχ βζα παναδεζβιαηζζιυ, αμήεεζα ηαζ ηαηακυδζδ; Έκα απυ ηα πνχηα ιαεήιαηα πμο πνέπεζ κα ιάεεζ έκαξ ιαεδηήξ είκαζ κ‟ ακαβκςνίγεζ αοηυ πμο απμηνοθζζηζηά μκμιάγεηαζ “ζενανπζηή πνυμδμξ”. Ώοηή επζηνέπεζ ζημ ιαεδηή κα ηεεεί ζπλεηδεηά ζημ ζδιείμ ζημ μπμίμ ημκ έπεζ θένεζ δ ελέθζλδ ηζ δ πκεοιαηζηή ακέθζλδ ηαζ ζοκεπχξ κα ακαβκςνίγεζ εηείκμοξ πμο ιπμνεί κα αμδεήζεζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ ιεβαθφηενδξ ειπεζνίαξ ημο ηζ εηείκμοξ ζημοξ μπμίμοξ πνέπεζ κα ζηναθεί βζα πανυιμζα αμήεεζα. Ώοηυ είκαζ έκα δφζημθμ πνχημ ιάεδια. Ο κευθοημξ είκαζ πάκημηε πζμ ζοκεζδδηά λζπαζιέκμξ απυ ημκ έιπεζνμ ιαεδηή. Δ ακάβηδ βζα ηδκ ηαηακυδζδ αοημφ ημο βεβμκυημξ ηδξ ζενανπζηήξ πνμυδμο ιε παναηίκδζε κα δζαθέλς ζακ εέια ιεθέηδξ ιαξ ηα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ. Σμ κα είκαζ ηακείξ ιαεδηήξ δε ζδιαίκεζ υηζ υθμζ ιέζα ζημ Άζναι ανίζημκηαζ ζημ ίδζμ ζηαθμπάηζ ηδξ ελεθζηηζηήξ ηθίιαηαξ. Αεκ είκαζ έηζζ. Έκα Άζναι απμηεθείηαζ απυ υθμοξ ημοξ ααειμφξ πμο ηθζιαηχκμκηαζ απυ εηείκμκ ημο ιαεδηή πμο ηάκεζ ηα πνχηα ημο αήιαηα πάκς ζηδ δοζπενή αηναπυ ηδξ εηβφικαζδξ, ιέπνζ εηείκμκ ημο ιαεδηή πμο είκαζ Αζδάζηαθμξ ηδξ μθίαξ. Δ ζενανπζηή αοηή πνυμδμξ είκαζ ηάηζ πμο αλίγεζ πνμζεηηζηή ιεθέηδ. Θα ήεεθα κα ζαξ εοιίζς ημ Νυιμ πμο δδθχκεζ υηζ “ακαπηοζζυιαζηε ιέζς ηςκ ακαβκςνίζεχκ ιαξ”. Μηα αλαγλψξηζε φηαλ ζεσξείηαη ζαλ φςε ή θιαζκαηηθφ ηκήκα ελφο κεγαιχηεξνπ φινπ, είλαη ην ζπέξκα κηαο θχξηαο δηεχξπλζεο ηεο ζπλείδεζεο. Μηα ζηαζεξνπνηεκέλε δηεχξπλζε ζπλείδεζεο ππνλνεί κχεζε. Ώοηή είκαζ ιζα απμηνοθζζηζηή δήθςζδ ιεβάθδξ ζδιαζίαξ. Βίκαζ μοζζχδεξ βζα ημοξ ιαεδηέξ κα ηαθθζενβήζμοκ ηδ ζηάζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ ακαβκχνζζδξ ηαζ εα ακαηαθφρμοκ υηζ δ γςή ημοξ ειπθμοηίγεηαζ ηαηά πμθφ υηακ ημ ηάκμοκ. Δ επαθή ιε ιαεδηέξ, ιοδιέκμοξ ηαζ Αζδαζηάθμοξ είκαζ πάκηα εθεθηοζηζηή ζημ απμηέθεζιά ηδξ. Δ δφκαιδ ηδκ μπμία πεζνίγμκηαζ ηακμκζηά ηαζ αζοκείδδηα έπεζ δζπθυ απμηέθεζια. Ώπςεεί ημ ηαθφηενμ ηαζ εθεθηφεζ ημ πεζνυηενμ, εκχ πανμοζζάγεζ ηαηαζηάζεζξ ιε ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα ηαηαπζαζηεί μ ιαεδηήξ. Κάεε ιαεδηήξ είκαζ ζε ηάπμζμ ααειυ έκα εζηζαηυ ζδιείμ δφκαιδξ. ζμ πζμ πνμπςνδιέκμξ είκαζ μ ιαεδηήξ, ηυζμ ιεβαθφηενδ είκαζ δ δφκαιδ ή δ εκένβεζα πμο εα αηηζκμαμθήζεζ απ‟ αοηυκ· αοηυ ακαβηαζηζηά πνμηαθεί ηαηαζηάζεζξ πμο πνέπεζ κα πεζνζζεεί μ ιζηνυηενμξ ιαεδηήξ. Ο αθδεζκυξ ιαεδηήξ δεκ ημ ηάκεζ αοηυ πμηέ ιε πνυεεζδ. Δ εεςνία (πμο ηυζμ επζηναηεί ακάιεζα ζηζξ απμηνοθζζηζηέξ μιάδεξ) υηζ μ δβέηδξ ή ηάπμζμξ πνεζαφηενμξ ενβαγυιεκμξ ιαεδηήξ πνέπεζ κα δδιζμονβεί ηαηαζηάζεζξ βζα κ‟ ακαπηφλεζ ημ ιαεδηή είκαζ ακηίεεηδ ζημκ απμηνοθζζηζηυ κυιμ. Χζηυζμ ηδ ζηζβιή πμο εζζένπεζαζ ζηδκ πενζμπή αηηζκμαμθίαξ εκυξ Αζδαζηάθμο ή μπμζμοδήπμηε ιαεδηή πνεζαφηενμο απυ ζέκα, ηυηε ζίβμονα εα ζοιαμφκ ηάπμζα πνάβιαηα ζηδ γςή ζμο. Δ αηηζκμαμθία είκαζ απμηεθεζιαηζηή υηακ βίκεηαζ δεηηή μνεά, ηαηαβνάθεηαζ ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ ζοκεζδδηά βζα κα πνμηαθέζεζ ηζξ αζζεδηέξ ηαζ ακαβηαίεξ αθθαβέξ. Σεθζηά υηακ μ ηναδαζιυξ ημο ιαεδηή είκαζ ζηαεενυξ ηαζ ακηαπμηνζηζηυξ ζημκ ακχηενμ, μζ δφμ ιπμνμφκ ηυηε κα ζοβπνμκζζεμφκ. Ο ζοβπνμκζζιυξ αοηυξ παναηηδνίγεζ υθμοξ ημοξ ααειμφξ ηςκ ιοδιέκςκ ηαζ οπμδεζηκφεζ ζ‟ έκα ιοδιέκμ ακχηενμο ααειμφ υηζ έκαξ ιοδιέκμξ ή
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
593
ιαεδηήξ ηαηχηενμο ααειμφ ιπμνεί κα βίκεζ δεηηυξ ζηζξ ακχηενεξ ηάλεζξ. Ο ζπγρξνληζκφο είλαη ην θιεηδί πξνο ηε κχεζε. ΜΔΡΟ VII ηάδην IV. Ο Σζέια πάλσ ζην Νήκα. Με ηζξ πνμηαηανηηζηέξ αοηέξ παναηδνήζεζξ αξ πενάζμοιε ζ‟ έκα άθθμ απυ ηα ηάδζα ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Μαεδηείαξ. Σμ ηέηανημ ζηάδζμ πενζβνάθεηαζ ςξ ελήξ: “Σμ ζηάδζμ υπμο μ ιαεδηήξ δζδάζηεηαζ πχξ (ζε επείβμοζεξ ακάβηεξ) κα εθηφεζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηυ έπεζ ημ ζδζάγμκ υκμια ημο Σζέθα πάκς ζημ Νήια.”
Σμ υθμ γήηδια ημο ακχηενμο είδμοξ ροπζηήξ εοαζζεδζίαξ πενζθαιαάκεηαζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ. Έπς δζδάλεζ ζηα βναπηά ιμο ζαθέζηαηα ηαζ ζοβηεηνζιέκα πυζμ ακεπζεφιδηεξ είκαζ μζ ηαηχηενεξ ροπζηέξ ειπεζνίεξ. Ώοηυ έβζκε βζαηί δ ακάβηδ πνμεζδμπμίδζδξ ηςκ γδθςηχκ βζ‟ αοηυ ημ γήηδια είκαζ ιεβάθδ. Δ δοζημθία επζηείκεηαζ απ‟ ημ βεβμκυξ υηζ δεκ είκαζ εφημθμ κα πθδζζάζμοιε ηαζ κα πνμεζδμπμζήζμοιε ημοξ ηαηχηενμοξ ροπζημφξ βζαηί είκαζ αέααζμζ υηζ μζ ροπμναηζηέξ ηαζ ροπαημοζηζηέξ δοκάιεζξ ημοξ είκαζ εκδεζηηζηέξ εκυξ πνμπςνδιέκμο ηφπμο ορδθήξ πκεοιαηζηήξ ακέθζλδξ. Ο κμοξ ημοξ είκαζ ηθεζζηυξ ζ‟ υθεξ ηζξ πνμεζδμπμζήζεζξ ηαζ θεζημονβμφκ ζοπκά πίζς απυ έκα θνάβια αοηάνεζηδξ αοημσηακμπμίδζδξ. Λδζιμκμφκ υηζ μζ πνςηυβμκεξ θοθέξ ηαζ ηα γχα είκαζ υθα ροπζηά ηαζ ηαηαβνάθμοκ αοηυ πμο απμηοβπάκμοκ κα απμηοπχζμοκ μζ πενζζζυηενμ κμδηζημί ηφπμζ. Δ πθεζμκυηδηα ηςκ ακενχπςκ είκαζ εκδυιοπα αζηνζηή ζηζξ δναζηδνζυηδηέξ ηδξ, ζηζξ ενιδκείεξ ηδξ ηςκ θαζκμιέκςκ ηαζ ζηζξ ζηάζεζξ ηαζ ηδκ εζηίαζή ηδξ. Βίκαζ θμζπυκ ακαβηαίμ κα εκζζπφζμοιε ηζξ πνμεζδμπμζήζεζξ ηαζ κ‟ αθοπκίζμοιε ζημ ιέζμ ροπζηυ ηδκ απμζηνμθή ηδξ αζηνζηήξ ημο γςήξ. Οζ ιαεδηέξ ςζηυζμ δε εέημοκ ηαιζά υρδ ηδξ εείαξ εηδήθςζδξ έλς απ‟ ηδκ πενζμπή ηδξ ειπεζνίαξ ημοξ. Ξένμοκ υηζ μ ροπζζιυξ ζηζξ ηαηχηαηεξ θάζεζξ ημο είκαζ ιένμξ ηδξ εείαξ έηθναζδξ ηζ έπεζ μοζζαζηζηά ακχηενδ θφζδ απυ ηζξ ηαεανά θοζζηέξ δζαδζηαζίεξ ηδξ γςήξ ιέζα ζημ ζχια. Έκαξ ιαεδηήξ δεκ ιπμνεί κα πεζ υηζ ηχνα επεζδή είκαζ ιαεδηήξ δε εα δμηζιάζεζ αοηή, εηείκδ ή ηδκ άθθδ ειπεζνία. Πνέπεζ κα είκαζ πνμεημζιαζιέκμξ βζα υθεξ ηζξ ειπεζνίεξ ηαζ κα ακηζιεηςπίζεζ ημ βεβμκυξ υηζ ηεθζηά υθμζ μζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα βίκμοκ ροπζημί, ακχηενμζ ηαζ ηαηχηενμζ, υπςξ ήηακ μ Υνζζηυξ. Δ ιυκδ πνμζηαζία βζα ηδκ μπμία θνμκηίγεζ είκαζ κα ειπμδίζεζ ηζξ ηαηχηενεξ δοκάιεζξ κα εηδδθςεμφκ ιέπνζ κα θεζημονβήζμοκ μζ ακχηενεξ ροπζηέξ ζηακυηδηεξ· ηυηε μζ ηαηχηενεξ εθέβπμκηαζ ηαζ θεζημονβμφκ (ακ ιπμνχ κα ημ εηθνάζς έηζζ) απ‟ ημ επίπεδμ ηδξ ακχηενδξ ζοκείδδζδξ. Τπάνπεζ βζα ημ κμο ημο ιαεδηή ιυκμ γςή ηαζ ιμνθή ηαζ ιαεαίκεζ κα πεζνίγεηαζ ηζξ δζαδζηαζίεξ ηδξ γςήξ ιε ημ ιέζμκ ηδξ ιμνθήξ χζηε κα δδιζμονβδεεί ιζα εεία εηδήθςζδ. Ο ηυζιμξ ζήιενα εζζένπεηαζ ζε ιζα θάζδ αηναίαξ εοαζζεδζίαξ. Οζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα εηβοικαζεμφκ βζα κα αμδεήζμοκ. Δ ιεηαηυπζζδ ηδξ ζοκείδδζδξ ηςκ ημζκχκ ηαζ ιέηνζςκ αηυιςκ εα βίκεζ ζηα επίπεδα ημο ζοκεζδδημφ αζηνζηζζιμφ ηζ μ πέπθμξ ακάιεζα ζημ μναηυ ηαζ ημ αυναημ εα ελαθακζζεεί βμνβά. Πχξ ιπμνμφκ μζ ιαεδηέξ κα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
594
οπδνεηήζμοκ ζ‟ αοηή ηδ δφζημθδ πενίμδμ ακ δεκ έπμοκ ειπεζνία ζηδ δζάηνζζδ ηαζ ηδκ ενιδκεία πμο πνέπεζ κα οπάνπεζ ακάιεζα ζηζξ υρεζξ ηςκ θαζκμιέκςκ; Πχξ ιπμνμφκ κα ζχζμοκ ηαζ κα πενζθνμονήζμοκ ημοξ άθθμοξ ακ θμαμφκηαζ κα εζζέθεμοκ ζε ααζίθεζα γςήξ υπμο ηοαενκά μ ηαηχηενμξ ροπζζιυξ; Αε ζαξ γδηχ κα ηαθθζενβήζεηε ροπζηέξ δοκάιεζξ, αθθά ζαξ γδηχ κα είζηε ζε πεξηθξνπξεκέλε εηνηκφηεηα κα αθέπεηε ηαζ κ‟ αημφηε ζ‟ υθα ηα επίπεδα ηδξ οπδνεζίαξ ηαζ κα βκςνίγεηε ηζ αθέπεηε ηζ αημφηε, ενιδκεφμκηάξ ημ ζςζηά, πςνίξ κα ηοθθχκεζεε απυ πνμηαηάθδρδ ηαζ θυαμ. Δ Ώηναπυξ ηδξ Μαεδηείαξ δεκ είκαζ εφημθδ αθθά μζ ακηαιμζαέξ ηδξ είκαζ επανηείξ. Δ ροπζζηζηή εοαζζεδζία πενζθαιαάκεηαζ ζηδκ ηαηακυδζδ αοηήξ ηδξ θάζδξ ηδξ ιαεδηείαξ. ηζξ ζηέρεζξ ζαξ ηαεχξ επζπεζνείηε πμθφ ζφκημια κα ιεθεηήζεηε αοηυ ημ ζηάδζμ, πνέπεζ κα οπάνπεζ ιζα ζοζπέηζζδ ακάιεζα ζημκ ηζέθα, ζημ Άζναι υπμο ενβάγεηαζ ηαζ ζημ Αζδάζηαθμ. Δ ζοζπέηζζδ αοηή ηζ δ ακάπηολδ ηδξ ηνζβςκζηήξ αοηήξ ζπέζδξ επένπεηαζ πάκημηε δζα ηδξ αληίιεςεο ηεο έληαζεο. Πμθθά έπμοκ δμεεί ζημοξ ζπμοδαζηέξ πάκς ζημ εέια ημο κήιαημξ, ηδξ ζμοηνάηια ηαζ ηδξ ακηαπηάνακα. Σμ κήια αοηυ μδδβεί απυ ηδκ Εενανπία ηζ απυ έκα ζδιείμ έκηαζδξ ζ‟ αοηή ηδκ Εενανπία (υπςξ μ Αζδάζηαθμξ ζημ ηέκηνμ μπμζμοδήπμηε Άζναι) ζε ιαηνζκμφξ ηυπμοξ, ζε πμθθά πεδία ηαζ ζε πμθθέξ ηανδζέξ. Ώοηυ ημ κήια επζηνέπεζ ζημ ιαεδηή (ακ ημο έπεζ επζηναπεί κα ιάεεζ πχξ κα ημ πνδζζιμπμζεί) κα επζζηνέθεζ ζηζβιζαία ζημ ηέκηνμ ημο ένβμο ημο ηαζ κα πνμζεββίγεζ ζε μπμζαδήπμηε επζεοιδηή ζηζβιή ημ “Αζδάζηαθμ ηδξ γςήξ ημο”. Δ ηνζβςκζηή αοηή ζπέζδ εα ιπμνμφζε κα απεζημκζζεεί έηζζ: Ο Αζδάζηαθμξ * Δ Φοπή * * Σμ Άζναι * Ο Μαεδηήξ Μζα επέηηαζδ αοηήξ ηδξ ζδέαξ ανίζηεηαζ πίζς απυ πμθθά πμο έπς δζδάλεζ ζπεηζηά ιε ημ Φεζηζαάθ ημο ΐεζάη ηαζ πνέπεζ κα είκαζ ζημ κμο ζαξ υηακ εημζιάγεζεε κα ζοιιεηάζπεηε ζ‟ αοηυ: αιπάθθα * Ο ΐμφδδαξ *
* Ο Υνζζηυξ
* Δ Εενανπία * Ώκενςπυηδηα Σμ υθμ εέια ημο ηζέθα πάκς ζημ κήια ηζ μζ ηεπκζηέξ πμο πενζθαιαάκμκηαζ ζ‟ αοηή ηδκ ηαηάζηαζδ ζοκείδδζδξ ζπεηίγμκηαζ υθα ιε ηδκ ζηακυηδηα ημο ακενχπζκμο υκημξ, ηάης απυ ροπζηυ έθεβπμ, κα είκαζ ιαβκδηζηυ ηαζ κα “εηπέιπεζ ηδκ ηναδαζιζηή ηθήζδ πμο ιπμνεί κα εζζδφζεζ ζημ αοηί ημο Βκυξ πμο ηναηά ημ κήια”. Ώοηυ ακαθένεηαζ ζε έκα ανπαίμ πεζνυβναθμ ζηα Ώνπεία ηδξ Εενανπίαξ, πμο πναβιαηεφεηαζ αοηυ ημ ζηάδζμ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
595
ηδξ ιαεδηείαξ. Γζα πνχηδ θμνά ηάκς δζαεέζζιδ αοηή ηδκ πθδνμθμνία ζε ιζα ζφκημιδ ηαζ ακαβηαζηζηά ζοβηαθοιιέκδ ηαζ ακεπανηή ιμνθή ζημοξ ιαεδηέξ, ζοβηεκηνχκμκηαξ αοηυ ημκ ηφηθμ ζηδκ ηθήζδ ηδξ Εενανπίαξ. Μυκμ υζμζ ανίζημκηαζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ εα ηαηακμήζμοκ πναβιαηζηά υζα θές ηαζ εα επςθεθδεμφκ απ‟ ηζξ κφλεζξ. Σμ ηέηανημ αοηυ ζηάδζμ είκαζ εθζηηυ ιυκμ βζα έκα ιαεδηή πμο οπήνλε απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ βζα πενζζζυηενεξ απυ ιζα γςή ηζ έπεζ επζδείλεζ ηδκ ζηακυηδηά ημο κα ενβάγεηαζ ιε ακζδζμηέθεζα ηαζ επζιμκή. Οζ απαζηήζεζξ ιπμνμφκ κα δδθςεμφκ ςξ ελήξ: 1. Ο ιαεδηήξ έπεζ επζηφπεζ κα απμηεκηνςεεί ηαζ δεκ είκαζ πζα ημ ζδιείμ ημο δναιαηζημφ εκδζαθένμκημξ ηδξ ιζηνήξ ημο ζηδκήξ. Αεκ αζπμθείηαζ πζα ιε ηδκ αζζεακηζηή ημο θφζδ ηαζ ημ οπεναμθζηυ εκδζαθένμκ βζα ημκ εαοηυ, πμο εηδδθχκμοκ ηυζμζ πμθθμί, δεκ εθέβπεζ πζα ηζξ ζηέρεζξ ηαζ ηδκ έθεζή ημο. 2. Ο ιαεδηήξ ιπμνεί πζα κα ενβαζεεί ιε απνμζςπία, άζπεηα ιε ηδκ ακηίδναζδ ηδξ πνμζςπζηήξ ημο θφζδξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ ηα αζζεήιαηά ημο, μζ ζηέρεζξ, μζ ζοιπάεεζεξ, μζ ακηζπάεεζεξ ηζ μζ επζεοιίεξ ημο δεκ είκαζ πζα εθέβπμκηεξ πανάβμκηεξ· νοειίγεηαζ ζηζξ ηαεδιενζκέξ ημο δναζηδνζυηδηεξ ηαζ ζπέζεζξ ιυκμ απυ εηείκεξ ηζξ πνμεέζεζξ ηαζ δναζηδνζυηδηεξ πμο είκαζ βζα ημ ηαθυ ημο μιίθμο. Αε εα εοζζάζεζ ηακέκα άημιμ βζα ημ μιαδζηυ ηαθυ πανά ιυκμ ιεηά απυ ηδκ ηαηάθθδθδ πνμζπάεεζα κα αμδεήζεζ αοηυ ημ άημιμ κα ηαηακμήζεζ ηαζ κα επζδείλεζ μνεή ζπέζδ· αθθά δε εα δζζηάζεζ κα ακαθάαεζ ζηαεενή δνάζδ υηακ πανμοζζαζεεί δ ακάβηδ ηζ δ εοηαζνία. 3. Ο ιαεδηήξ έπεζ ακαπηφλεζ ιζα αίζεδζδ ακαθμβίαξ βζα ημ ένβμ ηαζ ηδ ζπεηζηή αλία ηδξ ζοιαμθήξ ημο ζημ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ηδκ Ώζναιζηή γςή. Βίκαζ απμννμθδιέκμξ ζημ ένβμ ηαζ ηδκ εοηαζνία ηζ υπζ ζημ Αζδάζηαθμ ηαζ ηδκ αημιζηή ημο εέζδ ζηζξ ζηέρεζξ ημο Αζδαζηάθμο. Οζ πενζζζυηενμζ ιαεδηέξ ζηα ανπζηά ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ ημοξ δεκ λεπκμφκ πμηέ υηζ είκαζ ιαεδηέξ. Ώοηυ είκαζ υ,ηζ μ Αζδάζηαθμξ Μμνφα έπεζ μκμιάζεζ “αοηάνεζηδ ακάικδζδ ημο αοημ-απμννμθδιέκμο κμο”. Βίκαζ ιζα ιμνθή ζοβηαθοιιέκδξ οπενδθάκεζαξ ηδκ μπμία μζ ανπάνζμζ ανίζημοκ δφζημθμ κ‟ απμθφβμοκ. Οφηε βζα έκα θεπηυ δεκ λεπκμφκ ημ βεβμκυξ ηδξ ιαεδηείαξ ημοξ ηαζ ημ βεβμκυξ ημο Αζδαζηάθμο, άζπεηα ιε ημ πυζμ εκενβυξ είκαζ δ οπδνεζία ημοξ· ηζ υιςξ – ακ ενβάγμκηακ αθδεζκά απυ έκα ζδιείμ έκηαζδξ – εα λεπκμφζακ ηδκ φπανλή Σμο ζημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ βζα ημοξ ζοκακενχπμοξ ημοξ. 4. Ο ηζέθα πάκς ζημ κήια έπεζ θηάζεζ ζ‟ έκα ζδιείμ υπμο ανίζηεηαζ δ ακχηενδ ακηζζημζπία ηδξ θεβυιεκδξ “δζπαζιέκδξ πνμζςπζηυηδηαξ” ή (βζα κα ημ δζαηοπχζς δζαθμνεηζηά) υπμο ειθακίγεηαζ εηείκδ δ ηαηάζηαζδ ζοκείδδζδξ ηδξ μπμίαξ δ δζπαζιέκδ πνμζςπζηυηδηα είκαζ δ ζηζά ηαζ δ παναιυνθςζδ. Ο ιαεδηήξ έπεζ ηαοηυπνμκα ζοκείδδζδ δφμ ηαηαζηάζεςκ επίβκςζδξ ή δφμ ζδιείςκ ζοβηεκηνςιέκδξ δναζηδνζυηδηαξ: α. Σμο ζδιείμο ηδξ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ υπμο είκαζ εζηζαζιέκμξ ηαζ ημ μπμίμ πνμζπαεεί κα δζαηδνήζεζ απανααίαζημ ηαζ ζηαεενυ. α. Σδξ εζηζαζιέκδξ ζθαίναξ δναζηδνζυηδηαξ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ιε ημ ιέζμκ ηδξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
596
μπμίαξ εηηεθεί ημ ένβμ ηαζ ηδκ οπδνεζία ημο ζακ ιαεδηήξ. Ώοηά ηα δφμ ζπεηζγυιεκα ζδιεία δεκ είκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα δφμ πςνζζηέξ δναζηδνζυηδηεξ, εηηυξ ιυκμ ηαεχξ πνμαάθθμοκ ζηδ ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ ηζ εηθνάγμοκ ημκ ακηζηεζιεκζηυ ημο ζημπυ ηαζ ηδκ οπμηεζιεκζηή ημο γςή. Οθείθμκηαζ ζημ υηζ πνέπεζ κα ενβαζεεί ζε πνυκμ ηαζ πχνμ ηαζ ιε ημ ιέζμκ εκυξ θοζζημφ εβηεθάθμο. Σν δεχηεξν ζεκείν εζηίαζεο πξέπεη λα είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κηα εμσηεξίθεπζε ηνπ εζψηεξνπ ζεκείνπ έληαζεο. ‟ αοηέξ ηζξ θέλεζξ έπεηε ημ ηθεζδί βζα ηδκ αθδεζκή επζζηήιδ ηδξ ιαεδηείαξ, βζα ηδκ ακαπηοζζυιεκδ ζπέζδ ημο ακενχπζκμο ηαζ ημο ζενανπζημφ ηέκηνμο. Ώθμνά επίζδξ ημ ένβμ ημο ΐμφδδα ηαζ ημο Υνζζημφ, ηαεχξ ακηζπνμζςπεφμοκ ημ ζδιείμ έκηαζδξ ζηδ αιπάθθα ηαζ ηδκ Εενανπία. Πμθθμί ιαεδηέξ δελ ενβάγμκηαζ απυ έκα ζδιείμ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ, αθθά απυ έκα ζδιείμ πνμζςπζηήξ εζηίαζδξ – έκα αήια πνάβιαηζ ιπνμζηά απ‟ ημ ζηάδζμ ημο ιέζμο ιδ ζηεπηυιεκμο πνμζχπμο, αθθά έκα αήια ζημ μπμίμ πνμζημθθχκηαζ αδζηαζμθυβδηα πμθφ. ζμ μ άκενςπμξ είκαζ εζηζαζιέκμξ ζηδκ πνμζςπζηυηδηά ημο, ημ ζδιείμ ηδξ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ εα ημο δζαθεφβεζ. Θα εθαφκεηαζ απυ ηδκ έθεζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ υπζ απυ ηδκ αζναιζηή δφκαιδ ηζ αοηή δ εζηίαζδ ζηδ ιμνθή εα μδδβεί ζε δοζπένεζα ηυζμ ημ γδθςηή αημιζηά υζμ ηαζ ηδκ μιάδα ημο. Δ πκεοιαηζηή έκηαζδ ζακ απμηέθεζια ηδξ πθήνμοξ αθζένςζδξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζηδκ οπδνεζία ηδξ ακενςπυηδηαξ, δζεβείνεζ ηζ εκδοκαιχκεζ αθθά δεκ εθεθηφεζ ηδκ ηαηχηενδ γςή ημο πνμζςπζημφ εαοημφ. Ώοηά είκαζ μζ απαζηήζεζξ πμο πνέπεζ κα ζηακμπμζήζεζ μ ιαεδηήξ πνμημφ δζδαπεεί κα πνμζεββίγεζ ημ Αζδάζηαθμ ηαηά αμφθδζδ ηζ υηακ πανμοζζάγεηαζ επείβμοζα ακάβηδ. Θα ήεεθα εδχ κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζαξ ζηδ ζηάζδ ημο Αζδαζηάθμο ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ πνμυδμο ημο ηζέθα Σμο. πςξ οπμκμεί ημ υκμια, ζ‟ αοηυ ημ ζδιείμ επζηνέπεηαζ ζημ ιαεδηή κα ηαθεί ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο· αοηυ επζηνέπεηαζ ιυκμ υηακ μ ηζέθα είκαζ αλζυπζζημξ υηζ εα πνδζζιμπμζήζεζ ημ πνμκυιζμ απμηθεζζηζηά βζα ζημπμφξ μιαδζηήξ οπδνεζίαξ ηαζ πμηέ βζα ημκ εαοηυ ημο ή πνμξ υθεθυξ ημο. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ μ ιαεδηήξ είκαζ ζηακυξ κα πεζνίγεηαζ ηδ γςή ηαζ ηα πνμαθήιαηά ημο ηαζ δεκ οπάνπεζ ζοκεπχξ πζεακυηδηα κα πανειαάθεζ ηζξ πνμζςπζηέξ ημο ηνίζεζξ ζηδ γςή ημο Άζναι. διαίκεζ επίζδξ υηζ μ ηζέθα έπεζ ηυζδ αθμζίςζδ ηαζ μοζζαζηζηή ααζζηή ακζδζμηέθεζα χζηε ημ Άζναι δε πνεζάγεηαζ πνμζηαζία απ‟ ηδκ ηναδαζιζηή ημο δναζηδνζυηδηα· δε γδηά πμηέ απυ ημ Αζδάζηαθμ ηαιζά απυ ηζξ δοκάιεζξ πμο απμηνμφμοκ, υπςξ μκμιάγμκηαζ εζςηενζηά. Ο Αζδάζηαθμξ λένεζ πςξ ακ ένεεζ ιζα ηθήζδ απ‟ ημκ ηζέθα πάκς ζημ κήια, δε εα είκαζ απχθεζα ημο πνυκμο Σμο κα ακηαπμηνζεεί, βζαηί δ ηθήζδ βίκεηαζ πάκημηε βζα πάνδ ηδξ μιαδζηήξ ακάβηδξ ηαζ βζα ηδκ εδναίςζδ ημο μιαδζημφ ζημπμφ. Οηζδήπμηε ηζ ακ ηάκεζ μ Αζδάζηαθμξ ή είκαζ δ αζπμθία Σμο πξέπεη κ‟ ακηαπμηνζεεί ζ‟ αοηή ηδκ ηθήζδ, βζαηί είκαζ ημ ακαβκςνζζιέκμ δζηαίςια ημο έιπζζημο ιαεδηή κα ηαθεί υηακ ημ απαζηεί δ ακάβηδ. Θα ιπμνμφζαηε κα νςηήζεηε πχξ λένεζ μ ηζέθα υηζ ιπμνεί κα “θηάζεζ” ζημ Αζδάζηαθμ, πνδζζιμπμζχκηαξ εδχ έκα θασηζζιυ. Μπμνχ κα ζαξ αεααζχζς υηζ ιζα πθήνδξ απαβυνεοζδ επζαάθθεηαζ πάκς ημο υηακ δεκ πνέπεζ κα
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
597
εηπειθεεί δ ηθήζδ – ιζα απαβυνεοζδ πμο ζζπφεζ απ‟ ηδ δζηή ημο πθεονά ηδξ ζπέζδξ ηαζ δεκ επζαάθθεηαζ απυ ημ Αζδάζηαθμ – ηζ μφηε εέθεζ μφηε επζπεζνεί κα εηπέιρεζ ηδκ ηθήζδ υηακ οπάνπεζ αιθζαμθία ζημ κμο ημο. Βίκαζ εέια ηαεανήξ εκμναηζηήξ ακηίθδρδξ, ακαβκχνζζδξ εκυξ ακειπυδζζημο αβςβμφ ηαζ ιζαξ πνάλδξ πκεοιαηζηήξ εέθδζδξ. Βίκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ιζα δζαδζηαζία επίηθδζδξ ηζ εθέθηοζδξ. θδ αοηή δ έκκμζα ημο ηζέθα πάκς ζημ κήια ανίζηεηαζ πίζς απυ ηδ δζαζηνεαθςιέκδ δζδαζηαθία βζα ηα δζηαζχιαηα ηαζ ηα πνμκυιζα ημο ζεναηείμο ηαζ ηδ ζπέζδ ημο Πάπα, θυβμο πάνδ, ιε ημ Θευ ή ημο “εηθεηημφ” ιε ηδ Θευηδηα. Ώοηυ ημ θακεάκμκ ηαζ ακεηπθήνςημ ζδακζηυ είκαζ εηείκμ ημο ηζέθα πάκς ζημ κήια ηαζ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ημο Άζναι Σμο, πμο ενιδκεφεηαζ απυ ηδκ εηηθδζζαζηζηή ζοκείδδζδ ζακ Βηηθδζία. ηακ δ επενπυιεκδ παβηυζιζα ενδζηεία δμιδεεί βφνς απ‟ ημ ένβμ ηαζ ηδ δναζηδνζυηδηα ηςκ παβηυζιζςκ ιαεδηχκ ηαζ βκςνζγυκηςκ, ηυηε εα δμφιε αοηά ηα ζφιαμθα πμο μκμιάγμκηαζ “δζηαζχιαηα ηαζ πνμκυιζα ημο ζεναηείμο” κα ενιδκεφμκηαζ μνεά ηαζ κα εηθνάγμκηαζ αθδεζκά. Σα ίδζα ζοιαμθζηά ζοιπενάζιαηα ζζπφμοκ επίζδξ ηαζ βζα ηδκ ηάζηα ηςκ ΐναπιάκςκ ζηδκ Εκδία. Δ ακηαπμηνζηζηή αοηή ζπέζδ ηαζ αθθδθεπίδναζδ επζηοβπάκεηαζ ιυκμ ιεηά απυ έκα ιεβάθμ ηφηθμ ελςηενζηήξ ζπέζδξ ημο απμδεβιέκμο ιαεδηή πάκς ζηδκ πενζθένεζα ηαζ ηεθζηά ιέζα ζημ Άζναι. Αεκ επένπεηαζ ζακ απμηέθεζια μπμζαζδήπμηε πνμζπάεεζαξ πνμζανιμβήξ βζ‟ αοηή ηδ εέζδ δφκαιδξ ηαζ επζννμήξ ζηδκ οπδνεζία. Βίκαζ απθά ημ ζζςπδθυ ηαζ ζπεδυκ αζοκείδδηα ζοκηεθμφιεκμ απμηέθεζια εηείκδξ ηδξ αοημελάθεζρδξ ηαζ αοημπαναβκχνζζδξ πμο δζαηνίκεζ ημκ απμδεβιέκμ ιαεδηή· είκαζ απμηεκηνςιέκμξ ηαζ απμννμθδιέκμξ ζηδκ εηπθήνςζδ ημο εείμο πεδίμο υζμ ηαθφηενα ιπμνεί. Βίκαζ δ ακηαιμζαή, ακ ιπμνχ κα ημ εηθνάζς έηζζ, ημο ενβάηδ πμο βκςνίγεζ ηζ ήθεε κα ηάκεζ ζηδκ εκζάνηςζδ ηζ μ μπμίμξ πνμζπαεεί κα ημ ηάκεζ ιε αθμζίςζδ. Δ εθαφκμοζα πανυνιδζδ ηδξ γςήξ ημο είκαζ δ ακάβηδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηζ δ δζεονοκυιεκδ επίβκςζή ημο ημο αιέζςξ επυιεκμο αήιαημξ πμο πνέπεζ κα ηάκεζ. Σμ ηφνζμ ένβμ ημο Αζδαζηάθμο υηακ έκαξ ιαεδηήξ εζζένπεηαζ βζα πνχηδ θμνά ζημ Άζναι Σμο είκαζ κα ημκ ηάκεζ κα ζθέθηεηαη πάκς ζηζξ βναιιέξ ηδξ απμηέκηνςζδξ. Ώοηυ ζοκεπάβεηαζ ηδ ιεηαηυπζζδ ηδξ ζοκείδδζδξ ημο ιαεδηή απ‟ ημκ εαοηυ ημο ζημ ένβμ πμο πνέπεζ κα βίκεζ ηαζ πανειπζπηυκηςξ ζηδκ απάκηδζδ ηςκ παναηάης ενςηδιάηςκ: 1. Γκςνίγεηε ζηδκ πναβιαηζηυηδηα πμζμ είκαζ ημ ένβμ ηδξ γςήξ ζαξ; 2. Πνμζπαεήζαηε κα ημ εηηεθέζεηε ζηζξ ηνέπμοζεξ δζαδζηαζίεξ ηδξ γςήξ ζαξ; 3. Βίκαζ μ ηφνζμξ ακηζηεζιεκζηυξ ζαξ ζημπυξ δ δυιδζδ παναηηήνα ηαζ δ ακάπηολδ αβκυηδηαξ; Ώκ ζοιααίκεζ αοηυ, δε κμιίγεηε υηζ πνέπεζ κα ανίζηεζεε ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Αμηζιαζίαξ ηαζ κα ιδκ ελαπαηάζεε ιε ηδκ ζδέα υηζ είζηε ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ; 4. Ώπαζπμθείζεε ιε ηδκ ακενχπζκδ ακάβηδ ή είζηε απμννμθδιέκμξ ιε ηδ εέζδ ζαξ ζακ ιαεδηή, ιε ηα δζηά ζαξ πκεοιαηζηά πνμαθήιαηα ηαζ ιε ηδκ πθάκδ ηςκ θμαενχκ δοζημθζχκ ηδξ πνμζςπζηήξ ζαξ γςήξ; Βθυζμκ πζζηεφεηε υηζ δ γςή ζαξ είκαζ ιζα γςή πμο έπεζ πμθφ ιεβάθμ εκδζαθένμκ ηζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
598
επίζδξ ιζα γςή πμο έπεζ ελαζνεηζηά δφζημθα πνμαθήιαηα, ανίζηεζεε ιυκμ ζηα πμθφ ανπζηά ζηάδζα ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ ηαζ δεκ έπεηε αηυιδ απμαάθεζ ανπαίεξ ζοκήεεζεξ ζηέρδξ. Οζ ενςηήζεζξ αοηέξ πνέπεζ ηεθζηά κα απακηδεμφκ πνμημφ κα έπεζ μ ζπμοδαζηήξ αοηυ πμο εα ιπμνμφζα κα μκμιάζς “ηδκ πθήνδ εθεοεενία ημο Άζναι”. Πνέπεζ κα εοιάζηε υηζ ημ Άζναι ελςηενζηεφεηαζ ιυκμ ζημ ααειυ πμο πανέπεζ έκα ζδιείμ πκεοιαηζηήξ έκηαζδξ. Ώπ‟ αοηυ ημ Άζναι μζ ιαεδηέξ αβαίκμοκ βζα κα ενβαζεμφκ ζημκ ηυζιμ. Ο ελςηενζηυξ υιζθμξ πμο ενβάγεηαζ ζημκ ηυζιμ, ή ημ ελςηενζηυ Άζναι, ελςηενζηεφεηαζ ακηακαηθχκηαξ ηδκ αηηζκμαμθία ημο εζχηενμο Άζναι ηζ εβηαεζδνφμκηαξ έκα ιαβκδηζηυ πεδίμ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ. Ώοηυ βίκεηαζ αηνζαχξ ζημ ααειυ πμο ηα ιέθδ ημο Άζναι ηα μπμία ανίζημκηαζ ζηδκ ελςηενζηή ημο πενζθένεζα ζπεηίγμκηαζ ιε ημ εζχηενμ Άζναι ηαζ ζοκεπχξ ακηζδνμφκ ζημ θευββμ ηαζ ηδκ πμζυηδηα ημο εζχηενμο μιίθμο πμο είκαζ ζοβηεκηνςιέκμξ βφνς απ‟ ημ Αζδάζηαθμ. Σμ Άζναι δεκ είκαζ ιζα μιάδα ακενχπςκ πμο επζδζχημοκ πκεοιαηζηή ακηίθδρδ. Βίκαζ έκα ηέκηνμ μιαδζηήξ δναζηδνζυηδηαξ πμο παναζφνεηαζ απυ εκένβεζεξ μζ μπμίεξ (υηακ ημοξ δμεεί πθήνδξ ηαζ ηαηάθθδθδ ηονζανπία) επζηνέπμοκ ζηδκ μιάδα κα εηηεθέζεζ ημ ζπέδζμ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ κα ζηακμπμζήζεζ ηδκ ακενχπζκδ ακάβηδ. Μπμνεί κ‟ ακανςηζέζεε βζαηί ημκίγς ηυζμ ζοπκά αοηή ηδκ ακάβηδ. Σμ ηάκς βζαηί δ ακάβηδ αοηή είκαζ δ ηφνζα ηζ επζηαηηζηή ανπή ηδξ επίηθδζδξ· ιπμνεί ηαζ εα εθεθηφζεζ ζενανπζηή ακηαπυηνζζδ ηζ έηζζ εα εέζεζ ζε επζημζκςκία δφμ ηέκηνα – εηείκμ ηδξ Ώκενςπυηδηαξ ηαζ ηδκ Εενανπία. Βίκαζ ιζα μιαδζηή ακηζζημζπία ζηδκ επίηθδζδ ηδξ ροπήξ απυ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηδκ επαηυθμοεδ εθέθηοζή ηδξ πάκς ζημ πεδίμ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ, μδδβχκηαξ έηζζ ζε ιζα ζοκαηυθμοεδ ζοβπχκεοζδ. Έκα Άζναι ή μ υιζθμξ εκυξ Αζδαζηάθμο είκαζ ζοκεπχξ έκα ηέκηνμ επίηθδζδξ ηζ υηακ μ ιαεδηήξ αημιζηά βίκεηαζ ηζέθα πάκς ζημ κήια, αοηυ είκαζ δ ακηαιμζαή ηδξ ακζδζμηεθμφξ οπδνεζίαξ – πμο πνμςεείηαζ ιε μπμζμδήπμηε πνμζςπζηυ ηίιδια. Συηε ημ Άζναι ιπμνεί κα είκαζ έκα ηέκηνμ ιμκαδζηήξ παβηυζιζαξ ζζπφμξ. Οζ ηζέθα πάκς ζημ κήια πνδζζιμπμζμφκ ιζα ζδζάγμοζα ηεπκζηή, ακάθμβα ιε ηδκ αηηίκα ημοξ· ενβάγμκηαζ πάκημηε ιέζς ημο ηεθαθζημφ ηέκηνμο. Μέζς αοημφ ημο ηέκηνμο εηπέιπμοκ ηδκ ηθήζδ (ιζα ιδ αημοζηή ηθήζδ απυ ηδ ζημπζά ημο θοζζημφ πεδίμο) δ μπμία (δμκμφιεκδ ηαηά ιήημξ ημο κήιαημξ) θηάκεζ ζημ Αζδάζηαθμ. Ώοηέξ μζ ηεπκζηέξ δζδάζημκηαζ ςζηυζμ απεοεείαξ ζημ ιαεδηή απ‟ ημ Αζδάζηαθμ, υηακ ακαβκςνίζεζ ημ δζηαίςια ημο ηζέθα Σμο βζ‟ αοηυ ημ πνμκυιζμ. Αεκ ιπμνχ κα δχζς αοηέξ ηζξ ηεπκζηέξ απεοεείαξ ζε ζαξ. ηακ εα είζηε “πάκς ζημ κήια”, εα ζαξ δμεμφκ ακαπυθεοηηα μζ πθδνμθμνίεξ. Ώοηυ ημ κήια δελ είκαζ δ ακηαπηάνακα αθθά έκα ζοκδεηζηυ κήια γςκηακμφ θςηυξ. Σμ πνμαάθθεζ μ Αζδάζηαθμξ ηαεχξ δ οπδνεζία ημο ιαεδηή εθεθηφεζ ιζα ακηαπυηνζζδ απ‟ Ώοηυκ. Χζηυζμ αοηή δ εθέθηοζδ αολάκεζ ηδκ ζζπφ ηδξ ηαεχξ μ ιαεδηήξ δμιεί ηδκ ακηαπηάνακα ιεηαλφ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ. Ο ηζέθα πάκς ζημ κήια έπεζ ηεθζηά ημ κήια ηδξ γςήξ (ιζα υρδ ηδξ ακηαπηάνακα) ζοκδειέκμ ιε ημ αζναιζηυ αοηυ κήια, απ‟ υπμο ηαζ δ εβηαείδνοζδ ημο εκαδζημφ εθέβπμο ημο αηυιμο, μ μπμίμξ (ζηδκ μιαδζηή ημο ιμνθή) οπμδδθχκεζ ημκ έθεβπμ ηδξ Εενανπίαξ απυ ηδ αιπάθθα. Πνέπεζ κα έπεηε πάκηα ηαηά κμο ηδ ιζηνυηενδ ηαζ ηδ ιεβαθφηενδ ζπέζδ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
599
Γζα ημ ιέζμ γδθςηή μζ ζοκέπεζεξ αοημφ ημο ζηαδίμο ηδξ ιαεδηείαξ είκαζ πμθφηζιεξ απυ ηδ ζημπζά ηδξ έιθαζδξ εηείκμο πμο δεκ έπεζ επζηεοπεεί. Οζ ζοκέπεζεξ είκαζ ζοκεπχξ ανκδηζηέξ. Ώοηυ είκαζ ζοπκά επζεοιδηυ υζμκ αθμνά ημοξ απμδεβιέκμοξ ιαεδηέξ ηςκ μπμίςκ δ ζηάζδ πνέπεζ κα είκαζ εεηζηή ηαζ κμήιςκ. Ο Νυιμξ ηςκ Θεηζηχκ ηαζ Ώνκδηζηχκ πέζεςκ οπυηεζηαζ ζ‟ υθα αοηά ηα ζηάδζα. Ώοηυ πμο είκαζ ακχηενμ είκαζ ανπζηά πάκημηε ανκδηζηυ ζ‟ εηείκμ πμο είκαζ ηαηχηενμ· έπεζηα ζοιααίκμοκ εκδζάιεζεξ αθθαβέξ πμο ηαεζζημφκ ημ ακχηενμ εεηζηυ ζημ ηαηχηενμ ηαζ μδδβμφκ ζοκεπχξ ζηδ ζηαεενή άκμδμ ηδξ Οδμφ ηδξ Γςήξ ηαζ ζηδκ Κθίιαηα ηδξ Πκεοιαηζηήξ Ώκυδμο. ΜΔΡΟ VIII ηάδην V. Ο Σζέια κέζα ζηελ Αχξα. Ο μνζζιυξ υπςξ ημκ έδςζα κςνίηενα έπεζ ςξ ελήξ: “Σμ ζηάδζμ υπμο επζηνέπεηαζ ζημ ιαεδηή κα βκςνίγεζ ηδ ιέεμδμ ιε ηδκ μπμία ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ… ιζα ηθήζδ πμο εα ημο δχζεζ ημ δζηαίςια ιζαξ ζοκέκηεολδξ ιε ημ Αζδάζηαθμ. ημ ζηάδζμ αοηυ μ ιαεδηήξ μκμιάγεηαζ μ ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα.”
Βίκαζ έκα ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ πμθφ πένα απ‟ αοηυ πμο επζηοβπάκεηαζ απυ πθείζημοξ ιαεδηέξ, βζαηί οπμκμεί ζπεδυκ πθήνδ εκμπμίδζδ ιεηαλφ ημο ιαεδηή ηαζ ημο μιίθμο ημο Αζδαζηάθμο. Σμο έπεζ ήδδ πμνδβδεεί ημ πνμκυιζμ κα επζηαθείηαζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο ζε ηαζνμφξ επείβμοζαξ ακάβηδξ ηαζ είκαζ αέααζμξ βζα ηδκ ακηαπυηνζζή Σμο. Έπεζ πνμπςνήζεζ απ‟ ημ ζδιείμ ζημ μπμίμ εηβοικαγυηακ βζα κα βίκεζ ιζα μθμηθδνςιέκδ ηαζ πνήζζιδ ιμκάδα ζημ Άζναι ημο μπμίμο είκαζ έκαξ έιπζζημξ πνάηημναξ. Ο πνμζακαημθζζιυξ ημο έπεζ πζα παβζςεεί ηαζ ιμθμκυηζ οπυηεζηαζ ζε πμθθέξ δμηζιαζίεξ ηαζ δοζημθίεξ, αοηέξ αθμνμφκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ηδκ μιαδζηή γςή ηαζ ηαηάζηαζδ ηζ υπζ ημκ εαοηυ ημο. Αεκ ακαθένμιαζ εδχ ζηζξ δοζημθίεξ μπμζμοδήπμηε αζναιζημφ μιίθμο ή ζ‟ εηείκεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε μπμζαδήπμηε μιαδζηή ζφκδεζδ πμο ιπμνεί ζςζηά μ ιαεδηήξ κα δζαηδνεί πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, αθθά ζηδκ ακηαπμηνζηζηυηδηά ημο ζηδκ μιαδζηή ακάβηδ ηδξ ακενςπυηδηαξ. ηακ οθίζηαηαζ αοηή δ ακηαπμηνζηζηυηδηα, ζδιαίκεζ υηζ ημ υθμ έπεζ ιεβαθφηενδ ζδιαζία βζ‟ αοηυκ απ‟ ημ ιένμξ. Ώοηυ ηαηά ηακέκακ ηνυπμ δε ιαηαζχκεζ ηδκ ζηακυηδηά ημο κα ενβάγεηαζ ιε άημια ή κα πνμζθένεζ ηαηακμμφζα αβάπδ ηαζ ζοιπυκζα ζ‟ εηείκμοξ πμο ηδ πνεζάγμκηαζ πάκς ζηδκ αηναπυ ηδξ γςήξ ημο. Έπεζ υιςξ θηάζεζ ζε ιζα αίζεδζδ μνεήξ ακαθμβίαξ ηαζ ζςζηήξ μνβάκςζδξ ηςκ δζαδζηαζζχκ ηδξ γςήξ ημο, ηςκ ηάζεςκ ηαζ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ημο ζε πνυκμ ηαζ πχνμ. Μπμνεί ηυηε κα είκαζ έιπζζημξ υηζ εα οπμηαεζζηά πάκημηε ημ αημιζηυ ηαθυ ιε ημ ηαθυ ημο ζοκυθμο, υπςξ εα ιπμνμφζε κα ημ δεζ δ πνμζςπζηυηδηα. Ο Αζδάζηαθμξ βκςνίγεζ υηζ ζημκ ηζέθα πμο έπεζ θηάζεζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ έπεζ έκα οπεφεοκμ υνβακμ ζημ μπμίμ ιπμνεί κα ααζζζεεί ηαζ πμο δεκ ιπμνεί πζα κα εεςνδεεί ειπυδζμ ζηδ γςή ημο μιίθμο. αξ ηυκζζα κςνίηενα πυζμ δφζημθδ είκαζ δ δζαδζηαζία απμννυθδζδξ εκυξ κέμο ιαεδηή ζημ Άζναι· πνέπεζ κα δζδαπεεί κα πνμπςνεί ααειζαία απυ ηδκ πενζθένεζα ηδξ μιαδζηήξ ζοκείδδζδξ ζημ ηέκηνμ. Κάεε αήια πνμξ ηα ειπνυξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
600
απαζηεί πνμζμπή απυ ιένμοξ ημο Αζδαζηάθμο, χζηε κα θνμκηίγεζ βζα ηδκ πνμζηαζία ημο Άζναι απυ ηάεε δζαζπαζηζηή δναζηδνζυηδηα. Μυκμ υηακ μ ιαεδηήξ έπεζ επζηφπεζ ηδκ “απμηνοθζζηζηή βαθήκδ” ιπμνεί κα ημο επζηναπεί κα εζηζαζεεί ιυκζια ιέζα ζηδκ μιαδζηή αφνα. Ώοηυ ζοιααίκεζ υηακ απμηηά ζοκείδδζδ ημο ζδζάγμκημξ ηαζ εζδζημφ ηναδαζιμφ ηδξ αφναξ ημο Αζδαζηάθμο. Ώπ‟ υπμο ηαζ δ ακάβηδ βαθήκδξ, υπςξ ιπμνείηε ηαθά κα δείηε. Θα ήεεθα κα ημκίζς υηζ βαθήκδ ηαζ εζνήκδ δεκ είκαζ ηαοηυζδιεξ. Δ εζνήκδ πνέπεζ κα είκαζ πάκημηε πνυζηαζνδ ηζ ακαθένεηαζ ζημκ ηυζιμ ηςκ αζζεδιάηςκ ηαζ ζε ηαηαζηάζεζξ επζδεηηζηέξ δζαηαναπήξ. Βίκαζ μοζζχδεξ βζα ηδκ πνυμδμ ηζ έκα ακαπυθεοηημ βεβμκυξ υηζ ηάεε αήια πνμξ ηα ειπνυξ ζδιαδεφεηαζ απυ δζαηαναπέξ, απυ ζδιεία ηνίζδξ ηαζ πάμοξ, ηα μπμία ανβυηενα (υηακ ηα πεζνζζεεί ηακείξ ιε επζηοπία) ακηζηαείζηακηαζ απυ πενζυδμοξ εζνήκδξ. Ώθθά δ εζνήκδ αοηή δεκ είκαζ βαθήκδ ηαζ ζημκ ηζέθα επζηνέπεηαζ κα εκμζηεί ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο ιυκμ υηακ ε γαιήλε έρεη ππνθαηαζηήζεη ηελ εηξήλε. Δ βαθήκδ οπμδδθχκεζ ηδ ααεζά δνειία, ηδκ απαθθαβιέκδ απυ ζοκαζζεδιαηζηή δζαηαναπή δ μπμία δζαηνίκεζ ημ ιαεδηή πμο είκαζ εζηζαζιέκμξ ζ‟ έκα “κμο ηναηδιέκμ ζηαεενά ζημ θςξ”. Δ επζθάκεζα ηδξ γςήξ ημο ιπμνεί κα ανίζηεηαζ (απυ ηδκ εβηυζιζα ζημπζά) ζε ιζα ηαηάζηαζδ αίαζδξ νεοζηυηδηαξ. θα υζα αβαπά ηαζ εεςνεί πμθφηζια ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ιπμνεί κα βηνειίγμκηαζ βφνς ημο. Ώθθά πανυθα αοηά παναιέκεζ ζηαεενυξ, ζζμννμπδιέκμξ ζε ροπζηή ζοκείδδζδ ηαζ ηα αάεδ ηδξ γςήξ ημο παναιέκμοκ αδζαηάναηηα. Αεκ είκαζ ακαζζεδζία ή ακαβηαζηζηή αοεοπμαμθή, μφηε ιζα ζηακυηδηα ελςηενίηεοζδξ ηδξ ζοκείδδζδξ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα αβκμμφκηαζ ηα αημιζηά βεβμκυηα ηαζ ζοιαάκηα. Δίλαη έληαζε αηζζήκαηνο κεηνπζησκέλε ζε εζηηαζκέλε θαηαλφεζε. ηακ αοηή επζηεοπεεί, μ ηζέθα έπεζ ημ δζηαίςια κα γεζ ιέζα ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο. Αεκ οπάνπεζ πζα ιέζα ημο ηίπμηε πμο κα απαζηεί απυ ημ Αζδάζηαθμ κα απμζπάζεζ ηδκ πνμζμπή Σμο απυ γςηζηέξ πνμζπάεεζεξ βζα ημ αζήιακημ ένβμ ηδξ αμήεεζαξ εκυξ ιαεδηή. Έκαξ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ πνμπςνεί ζοκεπχξ – ακ ιπμνχ κα ημ εηθνάζς έηζζ – ιέζς ηνζχκ ηναδαζιζηχκ ακηζθήρεςκ: 1. Ώκηζδνά ζημκ ηναδαζιυ, ημ θευββμ ή ηδκ πμζυηδηα εκυξ Άζναι, ακάθμβα ιε ημκ αηηζκζηυ ημο ηφπμ. Δ πενζθένεζα ηδξ ζθαίναξ μιαδζημφ εθέβπμο ημο Αζδαζηάθμο πνμζεββίγεηαζ απ‟ αοηυκ ηαζ απμααίκεζ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ ζε πθήνδ αθππληζκέλε ζοκείδδζδ. Ο Αζδάζηαθμξ έπεζ επίβκςζδ ηδξ πανμοζίαξ ημο ζηζξ ελςηενζηέξ πανοθέξ ηδξ ζοκείδδζήξ Σμο· μζ ζοιιαεδηέξ ημο έπμοκ επίζδξ επίβκςζδ εκυξ άθθμο ζδιείμο θςηυξ ιέζα ζημ Άζναι, ηονίςξ θυβς ηδξ πνμζπάεεζαξ πμο πνέπεζ κα ηάκμοκ βζα κα εμνπδεηεξψζνπλ ηζξ πνμζςπζηέξ ακηζδνάζεζξ ημο κέμο ηζέθα ζημ κέμ ηνυπμ γςήξ, ζηα απμηεθέζιαηα πμο δζαιμνθχκμκηαζ ζηδ ζοκείδδζή ημο απυ ηδ δζείζδοζή ημο ζημκ ηυζιμ ηδξ έκκμζαξ ηαζ ηδκ επαφλδζδ ηδξ αθμζίςζήξ ημο ζημ Αζδάζηαθμ. Υνέμξ ηςκ πζμ πνμπςνδιέκςκ ηζέθα είκαζ κα πνμζηαηεφμοκ ημ Αζδάζηαθμ απυ ηζξ αίαζεξ ακηζδνάζεζξ ημο κέμο ηζέθα ηαζ κα ζηαεμφκ ακάιεζα ζ‟ Ώοηυκ ηαζ ημ κευθοημ. Κάπμζμξ ιοδιέκμξ-ηζέθα ημκ παίνκεζ ζηα πένζα ημο ηαζ δνα ζακ ιεζάγμκηαξ. Ο ηζέθα (υπςξ ηυκζζα κςνίηενα) ανίζηεηαζ ζε επαθή ιε ημ Αζδάζηαθμ υηακ ηαζ ιυκμ υηακ ημ επζεοιεί μ Αζδάζηαθμξ ηαζ εα ήηακ ηαθυ ηαζ πνήζζιμ βζα υθμ ημκ υιζθμ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
601
2. Ώκηζθαιαάκεηαζ αολακυιεκα ηδ θφζδ ηαζ ημ θευββμ ημο Άζναι ημο ηαζ πνμπςνεί απυ ηδκ πενζθένεζα ζηδ ζθαίνα επζννμήξ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ημο μιίθμο Σμο· ανπίγεζ ηυηε κα ζοιιεηέπεζ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ζηδκ μιαδζηή γςή ηαζ εκδζαθένεηαζ υθμ ηαζ θζβυηενμ βζα ημκ εαοηυ ημο. Γίκεηαζ ζοκεπχξ έκα πμθοηζιυηενμ ηεθάθαζμ βζα ημ Άζναι ηαζ ημο ειπζζηεφμκηαζ εζδζηά ηαεήημκηα ηαζ ένβα βζα ηα μπμία είκαζ αημιζηά οπεφεοκμξ έκακηζ ημο ιοδιέκμο-ηζέθα πμο έπεζ ηδκ εοεφκδ ημο. Ο Αζδάζηαθμξ ανπίγεζ κα ένπεηαζ ζοπκυηενα ζ‟ επαθή ιαγί ημο ηαζ – επεζδή απμηεκηνχκεηαζ ηαζ δ ακάπηολδ ηαζ δ ελέθζλή ημο έπμοκ υθμ ηαζ θζβυηενδ ζδιαζία βζα ημκ ίδζμ απυ ηδκ οπδνεζία ζημοξ άθθμοξ – ημο επζηνέπεηαζ κα εθηφεζ ηδκ πνμζμπή ημο Αζδαζηάθμο υηακ πνεζάγεηαζ αμήεεζα βζα ημκ υιζθμ ηζ έηζζ βίκεηαζ έκαξ ηζέθα πάκς ζημ κήια. Δ ακηαπηάνακα δμιείηαζ βμνβά ηαζ δ εζζνμή γςήξ απ‟ ηδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα αολάκεηαζ ανβά ηαζ ηακμκζηά. Έπεζ θηάζεζ ζ‟ έκα ζδιείμ υπμο ζημ ελςηενζηυ πεδίμ ζοβηεκηνχκεζ βφνς ημο ιζα ζθαίνα επζννμήξ ζακ απμηέθεζια ηδξ ροπζηήξ ημο αηηζκμαμθίαξ ιέζς ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ. Θα ιπμνμφζε κα δδθςεεί υηζ ηακείξ ιαεδηήξ δε βίκεηαζ ηζέθα πάκς ζημ κήια ιέπνζξ υημο απμηηήζεζ πμθθμφξ ακενχπμοξ ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ μζ μπμίμζ (ζε ιζα ηαηχηενδ ζηνμθή ηδξ ζπείναξ) εα είκαζ ςξ πνμξ ημκ ίδζμ υ,ηζ είκαζ ηζ αοηυξ ςξ πνμξ ημ Αζδάζηαθμ – ηζέθα πάκς ζημ κήια. Καηά έκα δζαζηνεαθςιέκμ ηαζ ζοπκά ιδ ζηακμπμζδηζηυ ηνυπμ αζπμθείηαζ ιε ημ ζπδιαηζζιυ ηδξ δζηήξ ημο μιάδαξ ηαζ ζήιενα αοηυ ζοιααίκεζ ζοπκά. Ο ηυζιμξ είκαζ βειάημξ απυ αβςκζγυιεκμοξ ιαεδηέξ, έκημκα απαζπμθδιέκμοξ ιε ημ ζπδιαηζζιυ μνβακχζεςκ ηαζ ηδ ζοβηέκηνςζδ βφνς ημοξ εηείκςκ πμο ιπμνμφκ κα αμδεήζμοκ, ηνμφμκηαξ έηζζ έκακ ζδζάγμκηα θευββμ ηαζ ιαεαίκμκηαξ ηα ζημζπεία (ηα ζηνηρεία, επακαθαιαάκς, αδεθθέ ιμο) ημο μιαδζημφ ένβμο υπςξ δ Εενανπία επζδζχηεζ κα ημ δεζ κα πνμςεείηαζ. 3. Ώκηαπμηνίκεηαζ δοκαιζηά ηαζ (απυ ηδκ άπμρή ημο) ηεθείςξ απνμζδυηδηα ζημκ ακηζθδπηυ ηναδαζιυ ημο Αζδαζηάθμο ηαεχξ θεζημονβεί ζημ ηαεαοηυ ηέκηνμ ημο μιίθμο Σμο. Έπεζ βκςνίζεζ ηδκ ηναδαζιζηή ηθήζδ ημο Αζδαζηάθμο· έπεζ απμηηήζεζ επίβκςζδ ηδξ πμζυηδηαξ ημο Άζναι πμο εθεθηφεηαζ απ‟ ημ Αζδάζηαθμ. Σχνα βίκεηαζ δεηηυξ ζημ ιοζηζηυ ηυπμ πμο ανίζηεηαζ ζηδκ ηαεαοηή ηανδζά ημο Άζναι ηαζ βίκεηαζ έκαξ ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα. Δ αφνα ηάεε ιμνθήξ γςήξ ιπμνεί κα μνζζεεί ζακ δ πμζυηδηα ιζαξ ζθαίναξ αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ. Πμθφ θίβα είκαζ βκςζηά ιέπνζ ηχνα βζα ηζξ αφνεξ ηζ έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ απυ ακμδζίεξ έπεζ βναθεί ζπεηζηά ιε ημ εέια. Δ αφνα ακαθένεηαζ ζοκήεςξ ιε υνμοξ πνχιαημξ ηαζ θςηυξ, θυβς ηδξ θφζδξ ηδξ υναζδξ εηείκμο πμο αθέπεζ ηαζ ημο ιδπακζζιμφ ακηαπυηνζζδξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ. Αφμ ιυκμ θέλεζξ πενζβνάθμοκ ιζα αφνα απυ ηδκ άπμρδ ηδξ απμηνοθζζηζηήξ βκχζδξ ηζ αοηέξ είκαζ “πμζυηδηα” ηαζ “ζθαίνα επζννμήξ”. Ώοηυ ιε ημ μπμίμ ένπεηαζ πναβιαηζηά ζ‟ επαθή μ ροπμναηζηυξ είκαζ ιζα εληχπσζε ηδκ μπμία μ κμοξ ιεηαθνάγεζ αιέζςξ ζηδ ζοιαμθζζιυ ημο πνχιαημξ, εκχ δεκ οπάνπεζ ηακέκα πνχια. Δ υναζδ ιζαξ αφναξ, υπςξ θέβεηαζ, είκαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ιζα ηαηάζηαζδ επίβκςζδξ. ε πμθθέξ πενζπηχζεζξ είκαζ εκηεθχξ αθδεζκυ υηζ μ δζμναηζηυξ ιπμνεί ιε ηάεε εζθζηνίκεζα κα πζζηεφεζ υηζ έπεζ ηαηαβνάρεζ έκα πνχια, ιζα ζεζνά πνςιάηςκ ή θςξ, εηείκμ υιςξ πμο έπεζ πναβιαηζηά ηαηαβνάρεζ είκαζ δ πμζυηδηα ιζαξ ζθαίναξ αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ· αοηυ ημ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
602
ηαημνεχκεζ υηακ δ δζηή ημο αημιζηή ζθαίνα αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ είκαζ ηδξ ίδζαξ θφζδξ ηαζ πμζυηδηαξ ι‟ εηείκδ πμο πνμζεββίγεζ. Πμθθμί δζμναηζημί ηαηαβνάθμοκ ηδκ αζηνζηή έηηαζδ ηςκ ηναδαζιχκ εκυξ αηυιμο ή ιζαξ μιάδαξ ηζ αοηυ ημ ηάκμοκ ιέζς ημο δζημφ ημοξ αζηνζημφ ζχιαημξ. Δ ηνμφζδ ιζαξ αθήεεζαξ ή ιζαξ κμδηζηήξ έκκμζαξ ηαζ δ ακαβκχνζζή ηδξ είκαζ ιζα έηθναζδ πανυιμζαξ επαθήξ πμο πνμςεείηαζ αοηή ηδ θμνά ζημ ααζίθεζμ ημο κμο. Ώοηυ ελδβεί ηδκ αθήεεζα πμο οπυηεζηαζ ζ‟ υθεξ ηζξ θεβυιεκεξ “δζεονφκζεζξ ηδξ ζοκείδδζδξ” ζηζξ μπμίεξ ιπμνεί κ‟ ακηαπμηνζεεί μ κμοξ ημο ακενχπμο· ηαηαβνάθεζ ιζα ζοκεπή δζαδμπή ηναδαζιζηχκ ηνμφζεςκ πμο εηπμνεφμκηαζ απυ ζθαίνεξ δναζηδνζυηδηαξ· αοηέξ εηηείκμκηαζ απ‟ ημ πνχζιμ ζηάδζμ ηδξ αολακυιεκδξ επίβκςζδξ δζα ηδξ ακάπηολδξ ηςκ πέκηε αζζεήζεςκ ηαζ ηςκ ηνζχκ θμνέςκ επαθήξ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ ηδξ ακενχπζκδξ ειπεζνίαξ ιέπνζ ηζξ ακαβκςνίζεζξ εηείκεξ πμο μδδβμφκ ημκ άκενςπμ ζηδ ζθαίνα επζννμήξ εκυξ Αζδαζηάθμο ηζ ανβυηενα ημο επζηνέπμοκ κα θάαεζ αοηυ πμο μνίγεηαζ ζακ ιζα απυ ηζξ ηφνζεξ ιοήζεζξ. Ώοηέξ μζ ζθαίνεξ αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ είκαζ πάκημηε πανμφζεξ αηυιδ ηζ υηακ δεκ ηαηαβνάθμκηαζ ηαζ δεκ ακαβκςνίγμκηαζ. Δ ελεθζηηζηή δζαδζηαζία είκαζ ιζα δζαδζηαζία ακάπηολδξ εκυξ ιδπακζζιμφ ακηαπυηνζζδξ ιε ημκ μπμίμ ιπμνμφιε κα ηζξ ηαηαβνάρμοιε· αθμφ ημ ηάκμοιε, ημ επυιεκμ αήια είκαζ κα ακηζδνμφιε ιε κμδιμζφκδ ζε ηέημζεξ επαθέξ, δδιζμονβχκηαξ έηζζ ιζα ζοκεπχξ αολακυιεκδ πενζμπή επίβκςζδξ πμο ζοκζζηά ηεθζηά ημ ζφκμθμ ηδξ ζοκείδδζδξ. Αεκ ιπμνχ κα επεηηαεχ εδχ ζ‟ αοηυ ημ εέια ηαεχξ ααίκεζ οπυ ηδκ εθαφκμοζα δφκαιδ ηδξ ελέθζλδξ. Βδχ αζπμθμφιαζ ιυκμ ιε ημ βεβμκυξ ηδξ ζθαίναξ ηδξ αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ εκυξ Αζδαζηάθμο ηαζ ηδξ ζδζάγμοζαξ πμζυηδηαξ ηαζ ημο αηηζκζημφ πνςιαηζζιμφ ηδξ (απμηνοθζζηζηά κμμφιεκμο). Ο πανάβμκηαξ πμο ανίζηεηαζ πίζς απ‟ ημ ηαεέκα απυ ηα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ, ηαεζζηχκηαξ ηα έηζζ εθζηηά, είκαζ δ φπανλδ ζημ ιαεδηή πμζμηήηςκ, αηηζκμαυθςκ δναζηδνζμηήηςκ ηζ εηπμνεοηζηχκ πανςεήζεςκ πμο ακηζζημζπμφκ ζ‟ εηείκεξ πμο εηπμνεφμκηαζ απυ ηάπμζμ ζδζαίηενμ Άζναι. ηακ αοηέξ έπμοκ εθεθηφζεζ ιζα ακηαπυηνζζδ ηζ έπμοκ εθηφζεζ ημ ιαεδηή ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζθαίναξ δναζηδνζυηδηαξ εκυξ ηέημζμο Άζναι, εκηείκμοκ ααειζαία ηδ ιαβκδηζηή, εθηηζηή ημοξ πμζυηδηα· αθοπκίγμοκ ζε αηυιδ ιεβαθφηενδ δοκαιζηυηδηα ηζξ ίδζεξ πμζυηδηεξ ζημ ιαεδηή, εθηφμκηάξ ημκ απμηνοθζζηζηά πθδζζέζηενα ζημ ηεκηνζηυ ζδιείμ πμο είκαζ δ εζηία υθδξ ηδξ εηβοικαζιέκδξ ζηακυηδηαξ ηαζ ηδξ ορδθήξ ζζπφμξ πκεοιαηζηήξ γςήξ ημο Αζδαζηάθμο ζηδκ ηανδζά ημο Άζναι. ημ ζδιείμ αοηυ μ ιαεδηήξ αθοπκίγεηαζ ζηδ ακηίθδρδ υηζ ηα ηνία ζχιαηα ή θμνείξ ημο – αζεενζηυξ, αζηνζηυξ ηαζ κμδηζηυξ – είκαζ ιυκμ μζ ακηακαηθάζεζξ ηςκ ηνζχκ υρεςκ ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ ηζ υηζ ιπμνμφκ κα ημο δχζμοκ ημ ηθεζδί βζα ηδκ φπανλή ημο ηζ επίζδξ ηδκ ζηακυηδηα κ‟ ακηαπμηνίκεηαζ ζημκ ηνζπθυ ηναδαζιυ ημο Αζδαζηάθμο υπςξ εηθνάγεηαζ ιέζς ηδξ αφναξ Σμο. Δ δζδαζηαθία υηζ δ πνμζςπζηυηδηα πνέπεζ κα ηαηαζηναθεί είκαζ ιζα δζαζηνέαθςζδ ηδξ αθήεεζαξ· δ εζηία ηδξ ζοκείδδζήξ ημο πνέπεζ κα ιεηαημπζζεεί απυ ηδκ ηνζπθή ηαηχηενδ θφζδ ζ‟ εηείκδ ηδξ Σνζάδαξ ηζ αοηυ ιε ηδ αμήεεζα ηδξ ηνζπθήξ ροπζηήξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
603
θφζδξ. Ο ηνυπμξ ηδξ πνμμδεοηζηήξ αοηήξ ιεηαηυπζζδξ είκαζ δ ακηαπυηνζζδ ζ‟ έκα ζοκεπχξ ακχηενμ νοειυ ηναδαζιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ. Μυθζξ οπάνλεζ ζηδ ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή δ ζηακυηδηα κα ακηαπμηνίκεηαζ ζηδκ πμζυηδηα ηαζ ηδκ αηηζκμαμθία πμο εηπμνεφεηαζ απυ έκα Άζναι, πνμπςνεί ζ‟ αοηή ηδ ζθαίνα επζννμήξ. Βηείκμ ιέζα ζηδκ αφνα ημο πμο είκαζ παναπθήζζμ ζηδκ πμζυηδηα ηδξ αφναξ ημο Αζδαζηάθμο εηβοικάγεηαζ, εκηείκεηαζ ηαζ ελαβκίγεηαζ. Δ αηηζκμαυθμξ δναζηδνζυηδηά ημο εκζζπφεηαζ ηαεχξ δ αζναιζηή γςή δνα πάκς ζημοξ θμνείξ ημο, ςζυημο ιε ημκ ηαζνυ βίκεζ μ ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα. Με ακεπαίζεδημ ηνυπμ μ ηναδαζιυξ ημο ηζ εηείκμξ ημο Αζδαζηάθμο ηείκμοκ κα ζοβπνμκζζεμφκ. Θα ήεεθα κα ημκίζς υηζ ι‟ αοηυ ημκ ηνυπμ μ ιαεδηήξ ανπίγεζ κα ζοιαάθθεζ ζδιακηζηά ζηδ γςή ημο Άζναι. Κάεε ιαεδηήξ πμο εζζδφεζ ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο ιε ηδκ μιμζυηδηα ηδξ πμζυηδηαξ ηαζ ηδξ ηναδαζιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ειπθμοηίγεζ ηζ εκδοκαιχκεζ ημκ υιζθμ ιε ημκ μπμίμ είκαζ έηζζ ζοκδειέκμξ. Με ηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο ημ Άζναι εκυξ Αζδαζηάθμο βίκεηαζ αολακυιεκα δοκαιζηυ, ιαβκδηζηυ ηζ αηηζκμαυθμ. Μέζα ζ‟ αοηή ηδκ αφνα μ ιοδιέκμξ-ιαεδηήξ πνμςεεί ημ ένβμ ημο, παναιέκμκηαξ ζημ αηηζκμαυθμ ηέκηνμ ηδξ μιαδζηήξ γςήξ ηαζ ενβαγυιεκμξ απυ εηεί πνμξ ηα έλς ζε οπδνεζία. Πνμζέπεζ πάκημηε κα πνμζηαηεφεζ αοηυ ημ ηέκηνμ απυ ηάεε πμζυηδηα ηδξ δζηήξ ημο αφναξ πμο δεκ είκαζ εκανιμκζζιέκδ ιε ηδκ πμζυηδηα ημο Αζδαζηάθμο ηαζ κα ηναηά (υζμ είκαζ δοκαηυ) έλς απυ ηδ ζοκείδδζή ημο ζηέρεζξ ή επζεοιίεξ πμο εα ιπμνμφζακ κα δζαηανάλμοκ ηδκ μιαδζηή αφνα. ηακ βίκεζ δεηηυξ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ, αοηή είκαζ δ εοεφκδ ημο ηζ έκα ηέημζμ πνμκυιζμ δεκ ημο πμνδβείηαζ πμηέ ακ δεκ είκαζ έηζζ ζηακυξ κα πενζθνμονεί ημκ εαοηυ ημο ηαζ ηδ ζθαίνα επζννμήξ ηδξ μπμίαξ απμηεθεί πθέμκ ιένμξ. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε υηζ δ ίδζα δ Εενανπία είκαζ απθά έκα ιεβάθμ Άζναι ιε έκα ηνίβςκμ ζημ ηέκηνμ, πμο απμηεθείηαζ απυ ημκ Υνζζηυ, ημκ Μαπαηζυπακ ηαζ ημκ Μακμφ. Μζθχκηαξ ζοιαμθζηά, ημ ηνίβςκμ αοηυ ζοκζζηά έκα αηηζκμαυθμ ηέκηνμ, βζαηί δ αηηζκμαυθμξ δναζηδνζυηδηα ηαεεκυξ απ‟ ημοξ Μεβάθμοξ αοημφξ Κονίμοξ είκαζ ηέημζα χζηε παναζφνμκηαζ μ έκαξ ιέζα ζηδκ αφνα ημο άθθμο ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε οπάνπεζ πθήνδξ ακάιεζλδ ηαζ ζοβπχκεοζδ. Κάεε Άζναι αηηζκμαμθεί ηάπμζα ηφνζα πμζυηδηα ακάθμβα ιε ηδκ αηηίκα ημο Αζδαζηάθμο ζημ ηέκηνμ· ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ δ Εενανπία αηηζκμαμθεί ηδκ πμζυηδηα ηδξ δεφηενδξ εείαξ υρδξ, υπςξ αηνζαχξ ημ παιπενζεηηζηυ Άζναι (ζημ μπμίμ δίκμοιε ημ υκμια αιπάθθα) έπεζ ημ ελέπμκ παναηηδνζζηζηυ ηδξ πνχηδξ υρδξ, ηδξ ίδζαξ ηδξ γςήξ. Ώοηή δεκ είκαζ ιζα πμζυηδηα, αθθά εηείκμ ημο μπμίμο δ πμζυηδηα είκαζ εηπυνεοζδ. Δ αφνα ημο Αζδαζηάθμο (πμο πνμζδζμνίγεζ ηδκ αφνα μθυηθδνμο ημο Άζναι) έπεζ ηνεζξ ελέπμοζεξ αηηζκμαμθίεξ υζμκ αθμνά ηδκ ακηαπμηνζηζηυηδηα ημο ιαεδηή: 1. Σδκ αηηζκμαμθία πμο πνμένπεηαζ απυ ηα ακχηενα επίπεδα ημο κμδηζημφ πεδίμο ή απυ ηδκ ηαηχηενδ υρδ ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ. Δ δοκαιζηυηδηα αοηήξ ηδξ αηηζκμαμθίαξ ηζ δ έηηαζδ ηδξ ζθαίναξ επζννμήξ εα πνμζδζμνίγεηαζ απυ ηδκ έηηαζδ ζηδκ μπμία μ Αζδάζηαθμξ ανίζηεηαζ πκεοιαηζηά ζ‟ επαθή ιε ηδ Αζάκμζα ημο Θεμφ. Αε πνδζζιμπμζχ ηδ θέλδ “ζοκεζδδηά” ζ‟ αοηή ηδκ πενίπηςζδ ηζ υηακ αζπμθμφιαζ ιε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
604
ηαηαζηάζεζξ πάκς απυ ηα εβςζηά επίπεδα. Δ ζδζαίηενδ αοηή αηηζκμαμθία εθεθηφεζ ιζα ακηαπυηνζζδ απυ ημκ ειανοχδδ αθδνδιέκμ κμο ημο ιαεδηή υηακ δμιείηαζ δ ακηαπηάνακα ηαζ είκαζ ημ πνχημ είδμξ επαθήξ ζημ μπμίμ ακηαπμηνίκεηαζ μ κευθοημξ ζηα ιεηαβεκέζηενα ζηάδζα ηδξ Αμηζιαζηζηήξ Ώηναπμφ. Μζα εοεεία βναιιή επδνεαζηζηήξ πνμζέββζζδξ ζπδιαηίγεηαζ ακάιεζα ζημ Αζδάζηαθμ ηαζ ζημκ αθοπκζγυιεκμ ιαεδηή ςξ ελήξ: α. Σμ ιακαζζηυ ιυκζιμ άημιμ ημο ιαεδηή. α. Σα πέηαθα βκχζδξ ημο εβςζημφ θςημφ. β. Ο ηαηχηενμξ ζοβηεηνζιέκμξ κμοξ “πμο ζοβηναηείηαζ ζηαεενά ζημ θςξ”. δ. Σμ ηέκηνμ ημο θαζιμφ. ε. Ο εβηέθαθμξ ημο ιαεδηή πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. θα αοηά ζπεηίγμκηαζ ακαβηαζηζηά, αθθά απυ ηδ ζηζβιή πμο μ ιαεδηήξ έπεζ εδναζχζεζ αοηή ηδ βναιιή πνμζέββζζδξ ιε ηδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα (αηυιδ ηαζ ζε ιζηνυ ααειυ) ηάκεζ ηδκ πνχηδ ημο ακηαπυηνζζδ ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο. Δ δζαθμνά ακάιεζα ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ζηδκ αφνα ημο Άζναι είκαζ υηζ δ αφνα ημο Αζδαζηάθμο είκαζ δπλακηθή ηζ δ μιαδζηή αφνα είκαζ επεξεαζηηθή, υιςξ αιθυηενεξ ζοκζζημφκ ηδκ μιαδζηή αφνα. ηακ βίκεζ δ ανπζηή αοηή ακηαπυηνζζδ ηαηαθήβεζ ηεθζηά κα απμαεί μ ιαεδηήξ ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα. 2. Σδκ αηηζκμαμθία πμο πνμένπεηαζ απ‟ ημ πεδίμ ημο αμφδδζ ή ηδξ πκεοιαηζηήξ εκυναζδξ. Ώοηή είκαζ ιζα έηθναζδ ηδξ αβαπδηζηήξ θφζδξ ημο Αζδαζηάθμο ηζ αοηή είκαζ πμο Σμο επζηνέπεζ κα ανίζηεηαζ ζ‟ επαθή ιε ηδκ Κανδζά ημο Θεμφ. Θα ιπμνμφζε κα ζδιεζςεεί εδχ υηζ μζ ηνεζξ αοηέξ αηηζκμαμθίεξ πμο εηπμνεφμκηαζ απυ έκα Αζδάζηαθμ ηζ εκζζπφμκηαζ απυ ηζξ πανυιμζεξ, ακ ηαζ πμθφ θζβυηενμ ζζπονέξ, αηηζκμαμθίεξ ηςκ εζχηενςκ ιεθχκ ημο Άζναι, είκαζ μζ πανάβμκηεξ πμο εέημοκ ζ‟ επαθή ημ Αζδάζηαθμ ηαζ ημ Άζναι ι‟ αοηυ πμο ακαθένεηαζ απμηνοθζζηζηά ζακ θοζζηυξ Ήθζμξ, ηανδζά ημο Δθίμο ηαζ Κεκηνζηυξ Πκεοιαηζηυξ Ήθζμξ. Δ βναιιή ηαηά ιήημξ ηδξ μπμίαξ θηάκεζ ζημ ιαεδηή δ ηναδαζιζηή δναζηδνζυηδηα ημο Αζδαζηάθμο ηαζ δ μπμία ηεθζηά ημκ εθηφεζ ιέζα ζηδκ αφνα είκαζ: α. Σμ αμοδδζηυ ιυκζιμ άημιμ, ή μ εκμναηζηυξ θμνέαξ ημο πνμπςνδιέκμο ιαεδηή. α. Σα πέηαθα αβάπδξ ημο εβςζημφ θςημφ. β. Σμ αζηνζηυ ζχια ζηδκ ακχηαηδ υρδ ημο. δ. Σμ ηέκηνμ ηδξ ηανδζάξ. 3. Σδκ αηηζκμαμθία πμο πνμένπεηαζ απ‟ ημ αηιζηυ επίπεδμ ή ηδκ υρδ εέθδζδ ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ. Ώοηή είκαζ δ εηπμνεοηζηή έηθναζδ ηδξ ζηακυηδηαξ ημο Αζδαζηάθμο κα εζζένπεηαζ ζημ οιαμφθζμ ηδξ αιπάθθα, κα ηαηαβνάθεζ ημ ζημπυ ημο Θεμφ ηαζ κα ενβάγεηαζ ιε ημ πέδζμ ημ μπμίμ είκαζ δ έηθναζδ ζε ηάεε δεδμιέκμ ηφηθμ ηδξ εηπθήνςζδξ ηδξ εείαξ Θέιεζεο. Ώοηή δ υρδ ηδξ αηηζκμαυθμο δναζηδνζυηδηαξ ημο Αζδαζηάθμο είκαζ ηυζμ ορδθήξ θφζδξ χζηε ιυκμ μ πνμπςνδιέκμξ ιοδιέκμξ-ηζέθα ιπμνεί κα ηδκ ηαηαβνάρεζ. Αζααζαάγεηαζ ζηδ θοζζηή ζοκείδδζδ ημο ιαεδηή ηαηά ιήημξ ηςκ ελήξ βναιιχκ: α. Σμο αηιζημφ ιυκζιμο αηυιμο ή ηδξ εζηίαξ ηδξ πκεοιαηζηήξ εέθδζδξ, ηδξ πνχηδξ υρδξ ηδξ Πκεοιαηζηήξ Σνζάδαξ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
α. β. δ. ε.
605
Σςκ πεηάθςκ εοζίαξ ημο εβςζημφ θςημφ. Σμο αζεενζημφ θμνέα ζηζξ ακχηαηεξ υρεζξ ημο. Σμο ηέκηνμο ηδξ ηεθαθήξ. Σμο ηέκηνμο ζηδ αάζδ ηδξ ζπμκδοθζηήξ ζηήθδξ, πμο δζεβείνεηαζ ζε δναζηδνζυηδηα ζε ακηαπυηνζζδ ζηδκ ηναδαζιζηή αηηζκμαμθία ηςκ άθθςκ ηεζζάνςκ ζδιείςκ δζααίααζδξ.
Θα ζδιεζχζεηε απυ ηδ ιεθέηδ ηςκ παναπάκς πυζμ δοζκυδημ ηαζ δφζημθμ είκαζ κα δζαηοπχζμοιε ιε θέλεζξ ηδ θφζδ ηδξ ηναδαζιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ημο Αζδαζηάθμο. ,ηζ ιπμνχ κα ηάκς – εθυζμκ ζηενείζηε εκμναηζηήξ ηαηακυδζδξ – είκαζ κα εέζς ιε ηεπκζημφξ ηαζ αηαδδιασημφξ υνμοξ (ηνοζηαθθχκμκηαξ έηζζ ηδκ αθήεεζα ηαζ δζαζηνεαθχκμκηάξ ηδκ ηάπςξ) αοηυ πμο δεκ ιπμνεί κα εηθναζεεί. Δ ηνζπθή αοηή αηηζκμαμθία ημο Αζδαζηάθμο, ηαεχξ εηθνάγεζ ηδ ζπεδζαζιέκδ δναζηδνζυηδηά Σμο ηαζ ηδ ζθαίνα ηδξ “επδνεαζηζηήξ εηπυνεοζδξ”, είκαζ εηείκμ πμο εθηφεζ ημ ιαεδηή ιέζα ζηδκ αφνα Σμο – υπζ ζ‟ αοηή ηδκ πενίπηςζδ ηδκ αφνα ημο Άζναι, αθθά εηείκμο πμο ηαεζζηά εθζηηή ηδκ αζναιζηή αφνα – ηδ Εσή ημο Αζδαζηάθμο. Έκα εκδζαθένμκ βεβμκυξ εα ιπμνμφζε κα ακαθενεεί εδχ. Σδ ζηζβιή πμο έκαξ ιοδιέκμξ-ηζέθα έπεζ εκηείκεζ ημκ ηναδαζιυ ημο χζηε κα ηαοηίγεηαζ ιε εηείκμκ ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ιπμνεί κα ζοβηναηεί αοηυ ημ νοειυ ηναδαζιμφ ζακ ηδκ ηακμκζηή αηηζκμαυθμ πμζυηδηά ημο, ηυηε αοηυξ μ ίδζμξ βίκεηαζ Αζδάζηαθμξ. ε ηάεε Άζναι οπάνπεζ πάκημηε ζε ιζα δεδμιέκδ ζηζβιή ηάπμζμξ ιαεδηήξ πμο εηπαζδεφεηαζ βζα κα πάνεζ ηεθζηά ηδ εέζδ ημο Αζδαζηάθμο, εθεοεενχκμκηάξ Σμκ βζα ακχηενδ ηαζ ζδιακηζηυηενδ ενβαζία. πςξ βκςνίγεηε, ήιμοκ μ πνεζαφηενμξ ιαεδηήξ ημο Αζδαζηάθμο Κ.Υ. ηζ υηακ έβζκα Αζδάζηαθμξ, Σμκ απμδέζιεοζα βζα ακχηενμ ένβμ ηαζ ηδ εέζδ ιμο ζημκ υιζθυ Σμο ηδκ ακέθααε έκαξ άθθμξ ιαεδηήξ δεφηενδξ αηηίκαξ· δφμ ιαεδηέξ πνεζάγμκηακ βζα κα επζθένμοκ ηδκ πθήνδ απεθεοεένςζδ ημο Αζδαζηάθμο απυ ηάεε αζναιζηυ ένβμ ηζ εβχ ήιμοκ μ πνχημξ απυ ημοξ δφμ πμο επζθέπεδηακ κα ημ ηάκμοκ. Ο άθθμξ δεκ έπεζ θηάζεζ αηυιδ ζ‟ αοηυ ημ ααειυ. ηακ θαιαάκεζ πχνα αοηή δ δζαδζηαζία ηαφηζζδξ, ηαείζηαηαζ δοκαηή ιζα πνμχεδζδ ηάεε ιέθμοξ μθυηθδνμο ημο Άζναι, αηυιδ ηζ ακ αοηυ ζοιααίκεζ ζπάκζα. Μζθχκηαξ ζοιαμθζηά, εα ιπμνμφζε κα πενζβναθεί ζακ ιζα δοκαιζηή επεηηεζκυιεκδ πανχεδζδ πμο δζεονφκεζ ημκ ηφηθμ ημο Άζναι έηζζ χζηε κα ιπμνμφκ κα πνμζεββζζεμφκ ακχηενα επίπεδα ηαζ κα ζοιπενζθδθεμφκ ηαηχηενεξ ζθαίνεξ επζννμήξ. Κάπμζα ιένα εα είκαζ υθα “ακηζθδπηή Εενανπία” βζαηί δ Εενανπία δεκ είκαζ πανά ιζα ηαηάζηαζδ ζοκείδδζδξ ιε ηδκ υρδ γςή, ηδ αιπάθθα, ζημ ηέκηνμ ηαζ ημκ ηφηθμ ηδξ ακενςπυηδηαξ κα απμηεθεί ημκ εηπμνεοηζηυ πανάβμκηα, ηδκ αηηζκμαυθμ επίδναζδ ή ηδκ αφνα δζα ηδξ μπμίαξ εθεθηφμκηαζ ζε ακηαπμηνζηζηή δναζηδνζυηδηα ηα άθθα ααζίθεζα ηδξ θφζδξ. Βίκαζ ιζα πθαηζά ηαζ βεκζηή εζηυκα αοημφ ημο ζηαδίμο ηδξ ιαεδηείαξ ηαεχξ επζπείνδζα κα ιεηαδχζς ηζξ αημιζηέξ ημο ζοκέπεζεξ ηαζ ηα πζμ εζςηενζηά μιαδζηά ημο απμηεθέζιαηα. Αεκ ιπμνχ κα πς πενζζζυηενα ηζ μφηε κα επεηηαεχ ζηδ δζαδζηαζία ιε
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
606
ηδκ μπμία έκαξ ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα ιπμνεί ηαηά αμφθδζδ ηαζ βζα ηδκ ακηζιεηχπζζδ ηάπμζαξ επείβμοζαξ μιαδζηήξ ακάβηδξ κα ζοζηέπηεηαζ ιε ημ Αζδάζηαθμ ζημ Άζναι. Μυκμ έκα πνάβια ιπμνχ κα ζαξ πς. Ο Αζδάζηαθμξ έπεζ πάκηα ηνεζξ ιαεδηέξ πμο είκαζ μζ ζηεκυηενμζ ζοκενβάηεξ ηαζ ιεζάγμκηέξ Σμο. Έπμοκ ακαδοεεί “ζηδ ζοκείδδζή Σμο”, υπςξ θέβεηαζ, ζε ακηαπυηνζζδ ζηδκ αηηζκμαυθμ δναζηδνζυηδηα ηδξ ηνζπθήξ πκεοιαηζηήξ Σμο θφζδξ. Βνβάγμκηαζ πμθφ ζηεκά ιαγί Σμο ηζ επζαθέπμοκ ημοξ άθθμοξ ιαεδηέξ ζημκ υιζθμ ακάθμβα ιε ηδκ ακάβηδ ημοξ, ηδκ αηηίκα ημοξ ηαζ ημ ζδιείμ ακάπηολήξ ημοξ. Θα εοιάζηε ζπεηζηά ι‟ αοηυ πςξ αηυιδ ηζ μ Υνζζηυξ είπε ηνεζξ ιαεδηέξ πμο ήηακ πζμ ημκηά Σμο απ‟ ημοξ άθθμοξ εκκέα. Ώοηυ ζζπφεζ πάκημηε. ηδ ΐζαθζηή ζζημνία ζπεηζηά ιε ημκ Υνζζηυ έπεηε – ιαγί ι‟ άθθα πνάβιαηα – ιζα εζηυκα εκυξ Άζναι υπςξ ζοκηίεεηαζ ηεπκζηά ηαζ ηδξ Εενανπίαξ υπςξ οθίζηαηαζ μοζζαζηζηά. Τπήνπακ μζ ηνεζξ ιαεδηέξ, αβαπδιέκμζ ηαζ ημκηζκμί· έπεζηα μζ εκκέα πμο ζοιπθήνςκακ ημ εζχηενμ Άζναι. Έπεζηα μζ εαδμιήκηα πμο ζοιαυθζγακ ημ Άζναι ζακ ζφκμθμ ηαζ ηεθζηά μζ πεκηαηυζζμζ πμο ζοιαυθζγακ υζμοξ είκαζ ζηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ, μζ μπμίμζ ανίζημκηακ οπυ ηδκ επίαθερδ ημο Αζδαζηάθμο, αθθά υπζ ηςκ ηνζχκ, ηςκ εκκέα ηαζ ηςκ εαδμιήκηα, ςζυημο έθεεζ μ ηαζνυξ κα ημοξ δεπεμφκ ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Ώπμδεβιέκδξ Μαεδηείαξ. ημ ιεβαθφηενμ απ‟ υθα ηα Άζναι μ ακάη Κμοιάνα έπεζ ηδκ ίδζα ζεζνά ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ ιεβάθςκ κηςκ πμο απμηεθμφκ ηδκ μιάδα ηςκ εκενβχκ ενβαηχκ Σμο. Να εοιάζηε πάκηςξ υηζ αοημί μζ ανζειμί είκαζ ζοιαμθζημί ηζ υπζ πναβιαηζημί. Ο ανζειυξ ηςκ ιαεδηχκ ζ‟ έκα Άζναι πμζηίθθεζ ζοκεπχξ, αθθά οπάνπμοκ πάκημηε μζ ηνεζξ πμο είκαζ οπεφεοκμζ ζημ Αζδάζηαθμ βζα ηάεε αζναιζηή δναζηδνζυηδηα, πμο ανίζημκηαζ ζηα ζηεκυηενα ζοιαμφθζα Σμο ηζ επζηεθμφκ ηα ζπέδζα Σμο. Δ αθοζίδα ηδξ Εενανπίαξ είκαζ ιεβάθδ ηζ αιεηάαθδηδ ηζ μζ αημθμοείεξ ακαθθμίςηεξ. Μεθεηχκηαξ ημ εέια ημο ηζέθα ιέζα ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο, είδαιε υηζ μ αθδεζκυξ δεζιεοιέκμξ ιαεδηήξ πμο έπεζ θηάζεζ ζημ ζηάδζμ ημο απμδεβιέκμο ιαεδηή, πενκά απυ ζδιείμ ζε ζδιείμ ιέζα ζηδκ πενζθένεζα ηδξ ζθαίναξ επζννμήξ ημο Αζδαζηάθμο ιέπνζ κα έθεεζ ιζα πενίμδμξ ζηδκ μπμία “γλσξίδεη” ζοκεζδδηά ηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο ημο. Σχνα αοηή, αδεθθμί ιμο, είκαζ ιζα εκηεθχξ άκεο κμήιαημξ θνάζδ, αθθά είκαζ ηεπκζηά ηαζ εζςηενζηά ζςζηή. Θα παναθνάζς ηδ ζδιαζία ηδξ βζα ζαξ ζηδκ πνμζπάεεζα κα ζαξ δχζς ηάπμζεξ απ‟ ηζξ γςηζηέξ ζοκέπεζεξ: 1. Έπεζ επίβκςζδ υπζ ιυκμ ημο Αζδαζηάθμο, αθθά ηζ εηείκμο πμο οπάνπεζ ζημ κμο ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ ανίζηεηαζ ηδθεπαεδηζηά ζε επζημζκςκία ιε ημ Αζδάζηαθυ ημο. 2. Έπεζ ζοκεζδδηά λεπενάζεζ ηάεε εζςζηνεθή ζογήηδζδ ζπεηζηά ιε ημ ηζ εέθεζ μ Αζδάζηαθμξ κα ηάκεζ. Γκςνίγεζ ημ νυθμ πμο πνέπεζ κα παίλεζ. 3. Ώκηαπμηνίκεηαζ εοαίζεδηα ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο υπζ ιυκμ ζηα εζχηενα πεδία ηδξ γςήξ ηαζ ζημ ίδζμ ημ Άζναι, αθθά επίζδξ ιε ημ θοζζηυ ημο εβηέθαθμ. Κζκείηαζ ιέζα ζηδκ αφνα ζηδκ ηαεδιενζκή ημο γςή ζημ θοζζηυ πεδίμ. Δ δζαδζηαζία αοηή δζαζνείηαζ ακαβηαζηζηά ζε πέκηε ζηάδζα: α. ΐνίζηεηαζ ηδθεπαεδηζηά ζε επζημζκςκία. Ο κμοξ ηζ μ εβηέθαθυξ ημο ακηαπμηνίκμκηαζ ζημ κμο ημο Αζδαζηάθμο.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
607
α. Έπεζ ζοκεπχξ κμδηζηή επίβκςζδ ημο πενζεπμιέκμο ημο κμο ημο Αζδαζηάθμο. Ώοηυ επδνεάγεζ ηδ γςή ηαζ ηδκ οπδνεζία ημο ηζ μ κμοξ ημο ζοκεπχξ δζαηοπχκεζ ηζξ ηδθεπαεδηζηέξ εκηοπχζεζξ ζε μνβακςιέκεξ θυνιμοθεξ πμο είκαζ ηυηε δζαεέζζιεξ βζα ηαηεοεοκηήνζεξ δζαδζηαζίεξ. β. Βπεζδή ζημ ζηάδζμ αοηυ είκαζ ζπεηζηά απαθθαβιέκμξ απυ ηδ βμδηεία, είκαζ ζηακυξ κ‟ ακηαπμηνίκεηαζ απυ ηδ ζημπζά ηδξ εοαζζεδζίαξ ηαζ ημο αζζεήιαημξ ηαζ ζοκεπχξ είκαζ ζηακυξ κα ιεηαθένεζ ηα ζπέδζα ημο Αζδαζηάθμο (ημ ακάθμβμ ιενίδζμ ημο απ‟ αοηά) ζημ αζηνζηυ πεδίμ. δ. Μπμνεί κ‟ ανπίζεζ αζεενζηά κα ενβάγεηαζ ηαζ κα πνδζζιμπμζεί ηδκ αζναιζηή δφκαιδ ηδκ μπμία μ Αζδάζηαθμξ ηαζ δ ροπή ημο ιπμνμφκ κα ηδκ ηαηαζηήζμοκ δζαεέζζιδ βζα κα ηδ πνδζζιμπμζήζεζ ζημ θοζζηυ πεδίμ. Γίκεηαζ αοηυ πμο μκμιάγεηαζ “πνμαμθέαξ δφκαιδξ” ηαζ ιπμνεί ηυηε κα πνμηαθέζεζ απμηεθέζιαηα πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ. ε. Ο εβηέθαθυξ ημο απμηηά ζοκεζδδηά επίβκςζδ ημο ζοβπνμκζζιμφ ηςκ παναπάκς ηεζζάνςκ δζαδζηαζζχκ χζηε πενκά ζε ιζα κέα θάζδ ζοκεζδδηήξ ιαεδηείαξ. Μέζς ηδξ ίδζαξ ηδξ ροπήξ ημο ηαζ ηδξ ζθαίναξ επζννμήξ ημο Αζδαζηάθμο ημ πέδζμ ακμίβεζ ιπνμζηά ημο. Θα ήεεθα κα ημκίζς υηζ αοηυ δεκ είκαζ ιυκμ έκα ακχηενμ ζηάδζμ ιαεδηείαξ αθθά πνμτπμεέηεζ ιοδιέκδ ηαηακυδζδ. Ο κευθοημξ βκςνίγεζ υηζ μ ζηυπμξ ημο απμηνοθζζηή είκαζ κα ενβάγεηαζ ιε δοκάιεζξ. Αεκ ηαημνεχκεζ υιςξ κα ακαβκςνίζεζ υηζ αοηυ δεκ ιπμνεί κα βίκεζ ζοκεζδδηά ιέπνζξ υημο: 1. Βίκαζ βζα πμθφ δζάζηδια απθά έκαξ αβςβυξ. Θα ήεεθα κα ζηεθεείηε αοηή ηδ ζηέρδ. Δ επίηεολδ ηδξ ζηακυηδηαξ κα είκαζ ηακείξ έκαξ ηαεανυξ αβςβυξ ηζ έκαξ ακειπυδζζημξ δζακμιέαξ είκαζ μ πνχημξ ζηυπμξ ηαζ πνεζάγεηαζ πμθφ πνυκμ. Δ δφκαιδ πμο ζοκήεςξ δζακέιεηαζ απυ έκα ιαεδηή ιέπνζ κα βίκεζ αοηυιαημ ηαζ ζηαεενυ ημ ζηάδζμ ημο αβςβμφ, πνςιαηίγεηαζ ζοκήεςξ απυ ηδ δζάηνζζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ (αηυιδ ηζ ακ είκαζ ορδθμφ ααειμφ πνμζςπζηυηδηα). Πνέπεζ κα ένεεζ μ ηαζνυξ ζημκ μπμίμ μ ιαεδηήξ εα ιπμνεί ηαηά αμφθδζδ κα δζακέιεζ ηδκ αζναιζηή ηαζ μιαδζηή-ροπζηή εκένβεζα ζηδκ αβκή ημοξ ηαηάζηαζδ. 2. Πνέπεζ ζοκεπχξ κα δζακέιεζ εκένβεζα ηζ υπζ δφκαιδ. Τπάνπεζ ιεβάθδ ζφβποζδ ζημ κμο πμθθχκ ιαεδηχκ ζ‟ αοηυ ημ εέια. Μέπνζ κα είκαζ μ άκενςπμξ ιοδιέκμξ ορδθμφ ααειμφ ζπάκζα δζακέιεζ εκένβεζα. Βνβάγεηαζ ιε δοκάιεζξ ηζ αοηέξ αθμνμφκ ημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ. Έπεζ θεπεεί (εζςηενζηά) υηζ “υηακ μ ιαεδηήξ ιπμνεί κα δζακέιεζ ηζξ ηέζζενζξ δοκάιεζξ ηαζ ηάκεζ κα αημοζεμφκ μζ επηά θευββμζ ημοξ, υπμο ηάεε θευββμξ έπεζ ηεηναπθή έηθναζδ, δεκ είκαζ ζηακυξ κα ενβάγεηαζ ιε εκένβεζα. ηακ ενβάγεηαζ ιε εκένβεζα, ενβάγεηαζ ιε επηά ηζ υπζ ιε εζημζζμηηχ”. οθθμβζζεείηε ζ‟ αοηυ. Θα ήεεθα κα πνμζεέζς υηζ μζ εζημζζμηηχ ακήημοκ ζημοξ επηά ηζ υηακ μ ιαεδηήξ ενβάγεηαζ ιε επηά, απμδεζιεφεζ ηακμκζηά ηζ αοηυιαηα ημοξ εζημζζμηηχ, ενβαγυιεκμξ οπυ ηδκ εκηφπςζδ ηςκ επηά αηηζκζηχκ πμζμηήηςκ. 3. Πνέπεζ κα ιάεεζ ηζξ πνήζεζξ ηδξ δζάηνζζδξ ηαζ ηδξ ζφκεεζδξ. Βδχ ανίζηεηαζ έκαξ δοκαιζηυξ απμηνοθζζηζηυξ οπαζκζβιυξ εζδζηήξ πνήζδξ βζα ημοξ ενβάηεξ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
608
4. Έπεζ επίβκςζδ ηςκ ηζκδφκςκ πμο ζοκμδεφμοκ ημκ ακεηπαίδεοημ κευθοημ μ μπμίμξ επζπεζνεί κα δζακείιεζ δοκάιεζξ, κα δζεοεφκεζ ηζξ θεβυιεκεξ εκένβεζεξ ζε ιζα εζδζηή ηαζ ζδζαίηενδ ηαηεφεοκζδ. Ώκηζθαιαάκεηαζ υηζ μ ζηυπμξ ημο είκαζ κα βίκεζ αβςβυξ βζα ιεβάθμ δζάζηδια ιέζς αβκυηδηαξ γςήξ, μνεμφ πνμζακαημθζζιμφ ηαζ ιδεπίηνζζδξ. Ο μνευξ αοηυξ πνμζακαημθζζιυξ ζοκεπάβεηαζ έκα πανάδμλμ ιε ημ μπμίμ πνέπεζ κα παθέρεζ ηάεε ιαεδηήξ, δδθ. κα πνμζακαημθίγεηαζ ζηδκ ροπή ηαζ ζοκεπχξ ζημ Άζναι ηαζ κα είκαζ ηαοηυπνμκα πνμζακαημθζζιέκμξ ζηδκ ακενςπυηδηα. Μυκμ μζ ιαεδηέξ πμο είκαζ ημκηά ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο (κμμφιεκδ ηεπκζηά) ηαζ ζοκεπχξ έπμοκ ζοκεζδδηά επίβκςζδ ηδξ αφναξ Σμο, έπμοκ ημ δζηαίςια – εα έθεβα ημ πνμκυιζμ – κα δζεοεφκμοκ ηδ δφκαιδ πνμξ εζδζηέξ ηαηεοεφκζεζξ. ηακ δ εέζδ ημοξ δεκ είκαζ αοηή, ημ ένβμ ημοξ είκαζ κα δνμοκ ζακ αβςβμί βζα ηδ δζακμιή εκένβεζαξ ηαηά έκα βεκζηυ ηαζ ηαεμθζηυ ηνυπμ, αθθά υπζ εζδζηυ. Έκαξ Αζδάζηαθμξ ηαζ ζε πμθφ ακχηενδ έηηαζδ μ Υνζζηυξ οπμθένεζ πμθφ πενζζζυηενμ απυ εηείκμοξ πμο ανίζημκηαζ ζημκ ίδζμ ημκ μίημ Σμο πανά απυ εηείκμοξ ζημκ ελςηενζηυ ηυζιμ· ημ ένβμ Σμο ειπμδίγεηαζ πενζζζυηενμ απυ ημοξ πνμπςνδιέκμοξ γδθςηέξ πανά απ‟ ημοξ κμήιμκεξ ζημπαζηέξ. Να ημ έπεηε οπυρδ αοηή ηδκ επμπή. Αεκ ήηακ δ ζηθδνυηδηα ημο ελςηενζημφ ηυζιμο ηςκ ακενχπςκ πμο πνμηάθεζε ηα αάεδ ηδξ εθίρδξ ζημκ Υνζζηυ υηακ ήηακ ζηδ βδ· ήηακ μζ ίδζμζ μζ ιαεδηέξ Σμο ζοκ ηδ ιαγζηή εθίρδ – πμο απθςκυηακ πάκς απυ μθυηθδνμ ημκ ηφηθμ ηδξ γςήξ, πανεθεμφζαξ, πανμφζαξ ηαζ ιεθθμκηζηήξ – ηδξ ακενςπυηδηαξ. Οζ ιαεδηέξ έθημκηαζ ζε παβηυζιζμοξ μιίθμοξ ηαζ πμθθμί απ‟ αοημφξ εηηεθμφκ πμθφ πζμ απμηεθεζιαηζηυ ένβμ απυ εηείκμοξ πμο ζοβηεκηνχκμκηαζ ζε εζςηενζηέξ μιάδεξ. Ο πνμπςνδιέκμξ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ έπεζ πάκημηε ηδ δζηή ημο μιάδα ηδκ μπμία ζοβηεκηνχκεζ βφνς ημο βζα εκενβυ ηαζ δδιζμονβζηυ ένβμ. Θα ήεεθα κα ζαξ ημ εοιίζς αοηυ. Δ ζηακυηδηα ημο ιαεδηή οπμθμβίγεηαζ απ‟ ηδκ επζννμή ημο – δζα ηδξ πέκαξ, ημο πνμθμνζημφ θυβμο ηαζ ηδξ πνμζςπζηήξ επίδναζδξ – ζημοξ άθθμοξ ακενχπμοξ. φιθςκα ιε ημκ Νυιμ ηδξ Ώκηζζημζπίαξ οπάνπεζ πάκημηε ιζα ανζειδηζηή ζπέζδ ιε εδναζςιέκεξ ανζειδηζηέξ μκηυηδηεξ. Σα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ ζπεηίγμκηαζ θοζζηά ιε ηζξ έλζ ζπμθέξ ηδξ Εκδζηήξ θζθμζμθίαξ πμο ζηδκ πναβιαηζηυηδηα ήηακ μζ έλζ “ζπενιαηζηέξ ζπμθέξ” βζα ηάεε θζθμζμθζηή οπυεεζδ ηαζ ενβαζία. Αεκ οπάνπμοκ έλζ ηφπμζ Άζναι πμο κ‟ ακηζζημζπμφκ ζηα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ βζαηί οπάνπμοκ επηά Άζναι (έκα βζα ηάεε αηηζκζηυ ηφπμ) ηαζ ηα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ ζπεηίγμκηαζ ιε υθα ηα Άζναι ηζ υθμζ μζ επηά αηηζκζημί ηφπμζ εηθνάγμοκ (ζε ηάπμζμ ζηάδζμ ηδξ ακέθζλήξ ημοξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ Μαεδηείαξ) ηα έλζ αοηά αήιαηα πνμξ ημ ηέκηνμ. Σα ηέκηνα, υπςξ πνδζζιμπμζμφκηαζ απ‟ ημ ιαεδηή ζηδκ ακεθζζζυιεκδ πνυμδυ ημο, ελανηχκηαζ ζε ιεβάθδ έηηαζδ απ‟ ημκ αηηζκζηυ ηφπμ, αθθά δ πνυεεζή ιμο δεκ είκαζ κα πναβιαηεοεχ αοηυ ημ εέια ηςκ ηέκηνςκ ζ‟ αοηή ηδ ζεζνά μδδβζχκ. Θα αζπμθδεχ ζε ηάπμζα έηηαζδ ιε ημ εέια ζημ ηεθεοηαίμ ιένμξ ηδξ Πξαγκαηείαο επί ησλ Δπηά Αθηίλσλ. Θα ήεεθα ςζηυζμ κα δζεοηνζκίζς ζημ ζδιείμ αοηυ υηζ μ Αζδάζηαθμξ δε πνδζζιμπμζεί πμηέ ηα ηέκηνα εκυξ ιαεδηή ημο ζακ πνάηημνεξ δζακμιήξ δφκαιδξ. ε ηεθεοηαία ακάθοζδ ηα ηέκηνα (υηακ θεζημονβμφκ μνεά) είκαζ δελαιεκέξ δφκαιδξ ηαζ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
609
δζακμιείξ εκένβεζαξ, πμο πνςιαηίγμκηαζ απυ εζδζηή πμζυηδηα ηζ απυ έκακ μνζζιέκμ θευββμ, ηναδαζιυ ηαζ δφκαιδ. ηα ηεθζηά ζηάδζα ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Μαεδηείαξ εθέβπμκηαζ εκηεθχξ απυ ηδκ ροπή ιέζς ημο ηεθαθζημφ ηέκηνμο, αθθά πνέπεζ κα έπμοιε ηαηά κμο υηζ ιεηά ηδκ ηέηανηδ ιφδζδ ηαζ ηδκ ελαθάκζζδ ημο αζηζχδμοξ ζχιαημξ δελ οπάνπεζ κνξθηθή υρδ ή θμνέαξ πμο ιπμνεί κα ηναηήζεζ ημ ιαεδηή θοθαηζζιέκμ ή ηαηά ηάπμζμκ ηνυπμ πενζμνζζιέκμ. Μεηά ηδκ ηνίηδ ιφδζδ ηα ηαηχηενα ηέκηνα δεκ έπμοκ ηακέκακ απμθφηςξ έθεβπμ ζημκ ελςηενζηυ ιδπακζζιυ ακηαπυηνζζδξ· απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ ακχηαηδξ απμηνοθζζηζηήξ εηβφικαζδξ ηζ υηακ μ ιαεδηήξ είκαζ ζημ ηαεαοηυ Άζναι, ηα ηέκηνα εεςνμφκηαζ ζακ απθμί αβςβμί εκένβεζαξ. Μέπνζ ηδ ζηζβιή ηδξ ηνίηδξ ιφδζδξ ακαθαιαάκμοκ πνυζηαζνδ ζπμοδαζυηδηα ζηδκ εηπαζδεοηζηή δζαδζηαζία βζαηί ιέζς αοηχκ μ ιαεδηήξ ιαεαίκεζ ηδ θφζδ ηδξ εκένβεζαξ, ηδ δζάηνζζή ηδξ απ‟ ηδ δφκαιδ ηαζ ηζξ ιεευδμοξ δζακμιήξ – υκηαξ ημ ηεθεοηαίμ έκα απ‟ ηα ηεθζηά ζηάδζα ηδξ εηπαζδεοηζηήξ δζαδζηαζίαξ. Δ ζφζηαζδ ημο εβχ ή Φοπήξ είκαζ μ πνςηανπζηήξ ζδιαζίαξ πανάβμκηαξ βζα ημ Αζδάζηαθμ ζημ ένβμ ηδξ εηβφικαζδξ ημο ιαεδηή βζα ζενανπζηυ ένβμ. Ώοηυ ακαβηαζηζηά πενζθαιαάκεζ ηα ηνία ακχηενα ηέκηνα (ηεθαθή, ηανδζά ηαζ θαζιυ). Βκδζαθένεηαζ βζα ημ θεβυιεκμ εβςζηυ θςηυ ηζ αοηυ είκαζ έκα ζδιείμ πμο μ ιαεδηήξ ηείκεζ πμθφ κα ημ λεπκά. Δ ροπή αζπμθείηαζ ιε ηδ δζηή ηδξ γςή· μζ θεπημιένεζεξ ηδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ (ηδξ ακεπανημφξ έηθναζδξ ή ζηζάξ ηδξ ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ) δεκ ηάκμοκ ηαιζά απμθφηςξ ηνμφζδ ζηδκ ροπζηή ζοκείδδζδ. Καεχξ αολάκεζ δ αζαζυηδηα ηδξ γςήξ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, δ ροπή πμο ήηακ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ δέηηδξ ημο ηαθφηενμο πμο είπε κα πνμζθένεζ δ ακαηείκμοζα πνμζςπζηυηδηα ηζ έζηνεθε ανβά ηδκ πνμζμπή ηδξ ζημ κμο ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ, απμηηά επίζδξ επίβκςζδ εκυξ πανάβμκηα ακηζηζεέιεκμο ζηδκ αθδεζκή ροπζηή έηθναζδ πάκς ζηδκ ελςηενζηή πενζθένεζα ηδξ γςήξ. Συηε ανπίγεζ δ ιάπδ ηςκ ακχηενςκ γεοβχκ ηςκ ακηζεέηςκ – δ ιάπδ ακάιεζα ζηδκ ροπή ηαζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα, πνπ δηεμάγεηαη ζπλεηδεηά θη απφ ηηο δχν πιεπξέο. Ώοηυ είκαζ ημ ζδιείμ πμο πνέπεζ κα έπμοιε ηαηά κμο. Δ ζφβηνμοζδ αοηή ημνοθχκεηαζ, πνζκ απυ ηαεειζά απυ ηζξ ηνεζξ πνχηεξ ιοήζεζξ, ζηδκ ακηζπανάεεζδ ηςκ δφμ ακηζπάθςκ· μ Έκμζημξ ζημ Καηχθθζ (ηδξ ιφδζδξ, αδεθθέ ιμο) ηζ μ Άββεθμξ ηδξ Πανμοζίαξ ζηέημκηαζ ακηζιέηςπμζ. Με ηδ ιάπδ υιςξ αοηή δεκ αζπμθμφιαζηε εδχ. Μαξ εκδζαθένεζ ημ εέια ηδξ ακηαπυηνζζδξ ζηδκ ζενανπζηή εκένβεζα υπςξ εκζςιαηχκεηαζ ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο ηαζ δζααζαάγεηαζ απυ εηεί ζημ ιαεδηή. Ο αβςβυξ ή μζ αβςβμί δζεφεοκζδξ (οπάνπμοκ ηνεζξ απ‟ αοημφξ) εα ιπμνμφζακ κα εηθναζεμφκ ςξ ελήξ: Ε. Δ Εενανπία. 1. Ο Αζδάζηαθμξ. 2. Σμ Άζναι. 3. Δ ροπή ημο ιαεδηή. ΕΕ. Δ Ώκενςπυηδηα. 1 Ο ιαεδηήξ. 2. Δ ακηαπηάνακα.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
610
3. Σα ηνία ακχηενα ηέκηνα. Ώοηή είκαζ δ πθαηζά ηαζ βεκζηή δζαδζηαζία πμο θηάκεζ απ‟ ημ παβηυζιζμ (υζμκ αθμνά ημ ιαεδηή αημιζηά) ζημ ζδζαίηενμ, δδθ. ημ ιαεδηή ζ‟ έκα θοζζηυ ζχια. Ζ ιεπηνκέξεηα ηδξ ηαευδμο ηδξ εκένβεζαξ ή ηδξ δζαδζηαζίαξ ηδξ πκεοιαηζηήξ έιπκεοζδξ (ηαζ μζ δφμ αοηέξ θνάζεζξ πανμοζζάγμοκ εζημκμβναθζηά ηδκ έκκμζα ηδξ ακηαπυηνζζδξ ζηδκ αφνα ημο Αζδαζηάθμο) εα ιπμνμφζακ κα ηεεμφκ ςξ ελήξ: 1. Δ αφνα ημο Αζδαζηάθμο. 2. Ο εβςζηυξ θςηυξ ή ροπζηυ ζχια. 3. Δ εζζνμή ηδξ αζναιζηήξ εκένβεζαξ ιέζς: α Σςκ πεηάθςκ εοζίαξ ή ηδξ υρδξ εέθδζδ. α. Σςκ πεηάθςκ αβάπδξ ή ηδξ υρδξ αβάπδ-ζμθία. β. Σςκ πεηάθςκ βκχζδξ ή ηδξ υρδξ κμοξ. Δ δζαδζηαζία αοηή εα επδνεάγεηαζ απυ ημκ αηηζκζηυ ηφπμ ημο ιαεδηή. 4. Δ ακηαπυηνζζδ απυ ημ ιαεδηή πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ ηζ δ δεηηζηυηδηα ηςκ ηέκηνςκ ημο ζηδ δναζηδνζυηδηα πμο βεκκάηαζ απυ ηδκ ροπή οπυ ηδκ εκηφπςζδ απυ ημ Αζδάζηαθμ είκαζ ςξ ελήξ: α. Σα πέηαθα εοζίαξ δζααζαάγμοκ εκένβεζα ζημ ηεθαθζηυ ηέκηνμ ιέζς ηςκ πεηάθςκ εοζίαξ (ηνζχκ απ‟ αοηά) πμο ανίζημκηαζ ζημ δαηηφθζμ ηςκ πεηάθςκ βφνς απ‟ ημ “Πεηνάδζ ζημ Λςηυ”· απυ εηεί ζημ πέηαθμ εοζίαξ ηςκ ηνζχκ πεηάθςκ αβάπδξ ηαζ ηςκ ηνζχκ πεηάθςκ βκχζδξ. Έπεηε θμζπυκ πέκηε ζδιεία δζααίααζδξ αμοθδηζηήξ εκένβεζαξ. α. Σα πέηαθα αβάπδξ υιμζα δζααζαάγμοκ αβαπδηζηή εκένβεζα ζημ ηανδζαηυ ηέκηνμ ιέζς ηςκ πεηάθςκ αβάπδξ, ηα μπμία πάθζ ζημ ζφκμθυ ημοξ είκαζ πέκηε. β. Σα πέηαθα βκχζδξ δζααζαάγμοκ εκένβεζα, ηδκ εκένβεζα ηδξ κμήιμκμξ δναζηδνζυηδηαξ, ζημ ηέκηνμ ημο θαζιμφ ηαζ πάθζ ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ, ιέζς ηςκ πέκηε πεηάθςκ βκχζδξ. Ώοηή δ δζαδζηαζία πμο ζοιααίκεζ ζημκ εβςζηυ θμνέα ηαζ ηαηαβνάθεηαζ απυ ημ ιαεδηή πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, δδιζμονβεί ηεθζηά αοηυ πμο εα ιπμνμφζε κα μκμιαζεεί “δοκαιζηυ ηέκηνμ επίηθδζδξ”. Ώοηυ ημ επζηθδηζηυ ηέκηνμ εθεθηφεζ ακηαπυηνζζδ απυ ηδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα, έηζζ χζηε ηεθζηά έπεηε: Ε. Σδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα, ημ εειαημθφθαηα ηδξ εκαδζηήξ εκένβεζαξ. Σμ αηιζηυ ιυκζιμ άημιμ. Σα πέηαθα εοζίαξ. Σδκ ακηαπηάνακα. Σμ θοζζηυ ιυκζιμ άημιμ ιέζα ζημκ εβςζηυ θςηυ. Σμ ηεθαθζηυ ηέκηνμ. II. Σδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα. Σμ αμοδδζηυ ιυκζιμ άημιμ. Σα πέηαθα αβάπδξ. Σδκ ακηαπηάνακα.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
611
Σμ αζηνζηυ ιυκζιμ άημιμ ιέζα ζημκ εβςζηυ θςηυ. Σμ ηανδζαηυ ηέκηνμ. III. Σδκ Πκεοιαηζηή Σνζάδα. Σμ ιακαζζηυ ιυκζιμ άημιμ. Σα πέηαθα βκχζδξ. Σδκ ακηαπηάνακα. Σδ κμδηζηή ιμκάδα. Σμ ηέκηνμ ημο θαζιμφ. Ώοηέξ μζ θεπημιένεζεξ, αδεθθέ ιμο, έπμοκ ηεπκζηυ εκδζαθένμκ, είκαζ ηαεανά αηαδδιασηέξ ηαζ απμηεθμφκ απθά ιεθηηθά ζχκβνια ιζαξ ακαπυθεοηηδξ ελεθζηηζηήξ δζαδζηαζίαξ. Πενζβνάθμοκ ηδ εεία έιπκεοζδ ζηδκ μπμία οπυηεζκηαζ υθα ηα ακενχπζκα υκηα ζακ αηέναζμ ιένμξ ηδξ γςήξ ημο ίδζμο ημο Θεμφ ηαζ ζακ έκα ιένμξ πμο ηαηαβνάθεηαζ ζοκεζδδηά υηακ μ άκενςπμξ θηάζεζ ζηα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ ηαζ ηδξ ιφδζδξ. Ώπμδεζηκφμοκ, υηακ ηαηακμδεμφκ ζςζηά, ηδ θφζδ ηδξ Βπζζηήιδξ ηδξ Ώκαπκμήξ. Δ Ώκαπκμή αοηή είκαζ ημ πακ ηαζ ζηδ ιέεμδμ ηδξ επίηθδζδξ ηζ εθέθηοζδξ πμο οπυηεζηαζ ζ‟ υθδ ηδ δζαδζηαζία, έπεηε έκακ οπαζκζβιυ ηδξ δμιήξ ηαζ ηδξ δναζηδνζυηδηαξ ηδξ Κανδζάξ ημο Δθίμο, ημο μνβάκμο ημο δεφηενμο αηηζκζημφ αοημφ δθζαημφ ζοζηήιαημξ ηαζ ημο δζαζημθζημφ ηαζ ζοζημθζημφ ζοζηήιαημξ ηδξ ελέθζλδξ πμο απακηάηαζ ζηδκ παβηυζιζα γςζηή δζαδζηαζία. ΜΔΡΟ IX Κάεε θμνά πμο ελεηάγμοιε ηα δζάθμνα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ, βίκεηαζ δοζημθυηενμ κα δχζμοιε ζημ κευθοημ ιζα αθδεζκή εζηυκα ηδξ ηαηάζηαζδξ ζοκείδδζδξ ηαζ ηδξ εζχηενδξ ζηάζδξ ηαζ ηςκ ζπέζεςκ. Ώοηυ μθείθεηαζ επίζδξ ζημ βεβμκυξ υηζ επζπεζνχ κ‟ αζπμθδεχ (ζηα πζμ πνμπςνδιέκα αοηά ζηάδζα) ιε επζβκχζεζξ πμο δεκ έπμοκ ηακέκακ παναθθδθζζιυ ή ακηζζημζπία ζηδκ ειπεζνία αηυιδ ηαζ ημο πνμπςνδιέκμο γδθςηή. ηακ ελεηάγμοιε ηα ηνία ηεθεοηαία ζηάδζα, αζπμθμφιαζηε ζοβηεηνζιέκα ι‟ εηείκμ πμο εα ιπμνμφζε κα μκμιαζεεί ιοδιέκδ-ζοκείδδζδ ζ‟ έκα ορδθυ ζηάδζμ δζεφνοκζδξ ηαζ ιε βκχζδ βζα ηδκ μπμία δεκ έπμοιε ηαιζά μνμθμβία. Αε ζαξ είκαζ άναβε θακενυ υηζ μ ορδθμφ ααειμφ ιοδιέκμξ γεζ ζ‟ έκακ ηυζιμ ακηζδνάζεςκ ηαζ θεπημθοχκ θαζκμιέκςκ πμο είκαζ εκηεθχξ αδζακυδηα απυ ημ ιέζμ ιαεδηή; ηακ θμζπυκ θεζημονβεί ζημ θοζζηυ πεδίμ ή ζημοξ ηνεζξ ηυζιμοξ, θένκεζ ιυκμ ηδκ ηαηχηαηδ υρδ ηδξ ζοκείδδζήξ ημο ζε δνάζδ ηαζ εκένβεζα. Γζα πμθθά πνυκζα ζαξ έπς δζδάλεζ ηαζ ημ εκδζαθένμκ ζαξ οπήνλε ααεφ. Πμθθέξ απυ ηζξ ηεπκζηυηδηεξ ηςκ απυηνοθςκ επζζηδιχκ ζαξ είκαζ βκςζηέξ ηαζ λένεηε πμθθά εεςνδηζηά. Ώοηυ απμδεζηκφεηαζ απ‟ ημ εκδζαθένμκ πμο δείπκεηε ηαζ ηζξ ενςηήζεζξ πμο οπμαάθθεηε. Ώοηέξ αθμνμφκ ηα ιυκζια άημια, ηζξ θεζημονβίεξ ηαζ ηδ γςμβυκδζή ημοξ. Ώπυ ηδ ζημπζά ημο ιοδιέκμο ηέημζεξ ενςηήζεζξ δεκ έπμοκ ηαιζά ζδιαζία· ημ κα εκδζαθένεηαζ ηακείξ βζα ηα ιυκζια άημια είκαζ ζακ κα εκδζαθένεηαζ βζα ηδ θφζδ ηςκ βαζηνζηχκ οβνχκ πμο ηάκμοκ ηδ δζαδζηαζία ηδξ γςήξ ζημ θοζζηυ πεδίμ ιζα ζοκεπή ακμζημδυιδζδ. Δ ακαθμβία είκαζ πθδζζέζηενδ απ‟ υζμ κμιίγεηε. Μζθχκηαξ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
612
απμηνοθζζηζηά, ιζα ζοκεπήξ ελέηαζδ ημο πεπηζημφ ζοζηήιαημξ ή μπμζαζδήπμηε άθθδξ απυ ηζξ ζςιαηζηέξ θεζημονβίεξ μδδβεί ζε δοζπένεζα. Οζ πνυκζμζ αζεεκείξ είκαζ ζοπκά αζεεκείξ (ακ ηζ υπζ ζε ηάεε πενίπηςζδ) ελαζηίαξ ηδξ θοζζηήξ ημοξ απαζπυθδζδξ ιε ηδ ιμνθζηή θφζδ ζημ ελςηενζηυ πεδίμ βζα ιζα ιεβάθδ πνμκζηή πενίμδμ. Βίκαζ δοκαηυ (ηαζ ημ θές αοηυ ζηυπζια) κα έπεζ ηακείξ ζμαανή θοζζηή ακζηακυηδηα ηζ υιςξ κα είκαζ ηυζμ βειάημξ απυ γςηζηυηδηα ηαζ ηυζμ αδζάθμνμξ βζα ημ θοζζηυ ιδπακζζιυ χζηε δ πνυκζα αζεέκεζα (υπςξ κμείηαζ ζοκήεςξ) κα ιδκ είκαζ εθζηηή. Ώοηυ δεκ είκαζ ημ ίδζμ ιε ημ ενίαιαμ ημο κμο πάκς ζηδκ φθδ ή ηδ εεςνία ηδξ ηέθεζαξ οβείαξ· είκαζ γήηδια ιζαξ ππεξβαίλνπζαο ελεξγεηαθήο έκθαζεο πνπ εμνπδεηεξψλεη ηελ επηβνιή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δχλακεο πάλσ ζηε ζπλείδεζε. οθθμβζζεείηε ηδκ ηεθεοηαία αοηή θνάζδ βζαηί ηναηά ημ ηθεζδί βζα ημκ μνευ πεζνζζιυ ημο πνμαθήιαημξ ηδξ οβείαξ ζημ ιέθθμκ. Με ημκ ίδζμ ηνυπμ ιζα ζοκεπήξ ελέηαζδ ηςκ ιυκζιςκ αηυιςκ ηαζ ζπεζνςιάηςκ εα μδδβμφζε ζε ιζα εκηαηζημπμίδζδ ηδξ ιμνθζηήξ γςήξ ηαζ ζηδκ ηονακκία ηδξ δφκαιδξ ηαεχξ νέεζ ιέζς αοηχκ. Τπάνπμοκ ακαιθίαμθα ακαθμβίεξ ηζ ακηζζημζπίεξ πμο εα ιπμνμφζακ κα θακενςεμφκ ζε ζπέζδ ιε ηα ζπεζνχιαηα ζηδ ιζηνμημζιζηή γςή ηαζ ζηα πεδία ηαζ οπμπεδία ημο ιαηνυημζιμο ιε ιζα πζεακή επαηυθμοεδ ζπέζδ ηαζ ηςκ δφμ ιε ηα επηά ηέκηνα – κμμφιεκα ιζηνμημζιζηά – ηαζ ιε ηζξ επηά πθακδηζηέξ δζαηάλεζξ, κμμφιεκεξ ιαηνμημζιζηά. Ώθθά μ ζηυπμξ ηδξ πθεζμκυηδηαξ ηςκ γδθςηχκ δεκ είκαζ κα πενζμνίζμοκ ηδ ζοκείδδζή ημοξ ζε ιζα ζοβηέκηνςζδ πάκς ζηζξ θεπημθμβίεξ, υπςξ ηα ιυκζια άημια ηαζ μζ θεπημιένεζεξ πμο ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ αημιζηή ιμνθζηή θφζδ. Ο ακηζηεζιεκζηυξ ζημπυξ ηάεε γδθςηή είκαζ κα δζεονφκεζ ηδ ζοκείδδζή ημο χζηε κα πενζθάαεζ αοηυ πμο ανίζηεηαζ πένα απ‟ ημκ εαοηυ ημο, κα επζηφπεζ ηζξ πζμ ελορςιέκεξ ηαηαζηάζεζξ ζοκείδδζδξ ζηδ γςή ημο μιίθμο ηαζ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ κα μθμηθδνςεεί ζοκεζδδηά ιέζα ζηδκ Εενανπία, ηεθζηά ιέζα ζηδ αιπάθθα ηζ απμηνοθζζηζηά κα “γλσξίζεη” ημ Θευ ζηζξ πμθθέξ θάζεζξ ηδξ παιπενζεηηζηήξ επέηηαζδξ ηαζ ηεθεζυηδηάξ Σμο. Μζα ζηεκή ζοβηέκηνςζδ ηαζ ιεθέηδ ηςκ ζπεζνςιάηςκ ηαζ ηςκ αηυιςκ εα ήηακ επζζηδιμκζηά ηαζ ηεπκζηά εκδζαθένμοζα ηαζ δοκαηή, αθθά δε εα μδδβμφζε ζε αολδιέκδ πκεοιαηζηή ακάπηολδ αθθά ζε έιθαζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ζοκεπχξ ζε αολδιέκδ δοζημθία ζηδ δζάκοζδ ηδξ Ώηναπμφ. ζμ πζμ πνμπςνδιέκμξ είκαζ μ ιαεδηήξ ηυζμ πζμ επζηίκδοκδ εα ήηακ ιζα ηέημζα έιθαζδ ηζ εκαζπυθδζδ, εκχ μ επζζηήιςκ ή μ γδθςηήξ ζηδ Αμηζιαζηζηή Ώηναπυ εα ιπμνμφζε κα ιεθεηήζεζ ηέημζα εέιαηα ιε ζπεηζηή αηζιςνδζία, βζαηί δε εα εζζήβαβε ηδκ εκένβεζα πμο εα ιπμνμφζε κα βαθαακίζεζ αοηά ηα “ζδιεία δφκαιδξ” ζε επζηίκδοκδ δναζηδνζυηδηα. Γζα ημ θυβμ αοηυ δεκ αζπμθμφιαζ ιε ηα ιυκζια άημια, επεζδή δεκ οπάνπεζ ακάβηδ βζα ζαξ κα αθζενχζεηε πνυκμ ηαζ ιεθέηδ ζ‟ αοηά. Ώκ γείηε υπςξ είκαζ επζεοιδηυ ηζ ακ επζδζχηεηε κα επςθεθδεείηε απυ ηζξ μδδβίεξ ιμο, δ εηπαίδεοζδ ηδξ ηαηχηενδξ θφζδξ ηαζ δ ακάπηολδ ηςκ δοκάιεςκ πμο θεζημονβμφκ ζακ ιμνθή “εεία αθζενςιέκδ” εα πνμπςνήζεζ ηακμκζηά ηαζ ιε αζθάθεζα. Ώκέθενα ηα ιυκζια άημια βζα κα δείλς ηζξ βναιιέξ ηδξ εκενβεζαηήξ δζακμιήξ ηζ υπζ βζα κα οπμδείλς ηάπμζα ακάβηδ βζα κμδηζηυ εκδζαθένμκ ζ‟ αοηέξ ηζξ υρεζξ ηδξ ιμνθζηήξ γςήξ.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
613
ηάδην VI. Ο Σζέια κέζα ζηελ Καξδηά ηνπ Γηδαζθάινπ. Φεάκμοιε ηχνα ζε ιζα ιεθέηδ ημο ηεθεοηαίμο απυ ηα έλζ ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ. Ώοηυ ημ πενζέβναρα ιε ημοξ ελήξ υνμοξ: “Σμ ζηάδζμ υπμο μ ιαεδηήξ ανίζηεηαζ πάκηα ζε ζηεκή επαθή· πνμεημζιάγεηαζ μνζζηζηά βζα άιεζδ ιφδζδ ή έπμκηαξ θάαεζ ηδ ιφδζδ ημο δίκεηαζ εζδζηυ ένβμ. ημ ζηάδζμ αοηυ πενζβνάθεηαζ ζακ Σζέθα ιέζα ζηδκ Κανδζά ημο Αζδαζηάθμο ημο.”
Έκα πνάβια εα ήεεθα κα ημκίζς εδχ ηαεχξ επζγδηχ κα νίλς ηάπμζμ θςξ ζ‟ αοηυ ημ εέια. Σμ κα είκαζ ηακείξ ιέζα ζηδκ Κανδζά ημο Αζδαζηάθμο δεκ οπμδεζηκφεζ ηαευθμο ιζα ζπέζδ αβάπδξ ιεηαλφ Αζδαζηάθμο ηαζ ιαεδηή. Δ ηακμκζηή ακηίδναζδ είκαζ υηζ μ ιαεδηήξ έπεζ επζηέθμοξ απμηηήζεζ ημ δζηαίςια κα αβαπζέηαζ αθδεζκά ηζ επμιέκςξ κα είκαζ αθδεζκά ημκηά ζημ Αζδάζηαθμ. Δ γςή ή μζ γςέξ ηδξ οπδνεζίαξ ημο έπμοκ θένεζ επζηέθμοξ ηδκ ακηαιμζαή· έπεζ πζα εθεφεενδ πνυζααζδ ζημ Αζδάζηαθμ ιε ηδ ζηεκυηενδ δοκαηή ηζ αιμζααία ζπέζδ αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ. Ώοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ δεκ έπεζ ηαιζά απυθοηα ζπέζδ ιε υθα αοηά. Καζ ηάηζ άθθμ, αδεθθέ ιμο, υηακ μ ιαεδηήξ θηάκεζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ δεκ είκαζ πζα υ,ηζ εκκμμφιε ιε ημκ υνμ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ. Βίκαζ έκαξ ιοδιέκμξ ορδθήξ εέζδξ ηζ ακχηενμο ααειμφ ηζ έπεζ πενάζεζ πζα απυ ηδκ επίαθερδ ηαζ πνμζηαζία εκυξ Αζδαζηάθμο ζε άιεζδ ζπέζδ ιε ημ Αζδάζηαθμ υθςκ ηςκ Αζδαζηάθςκ, ημκ Υνζζηυ, πμο είκαζ ημ ηεκηνζηυ ζδιείμ ζηδκ Εενανπία, υπςξ αηνζαχξ μ Αζδάζηαθμξ είκαζ ημ ηεκηνζηυ ζδιείμ ζ‟ έκα Άζναι. Ο Αζδάζηαθμξ είκαζ δ ηανδζά ημο μιίθμο Σμο ηζ μ Υνζζηυξ είκαζ δ ηανδζά ηδξ Εενανπίαξ. ζμ πζμ ημκηά πθδζζάγεζ ηακείξ ζηδκ ακηίθδρδ ηυζμ πζμ ηαεανή βίκεηαζ δ έκκμζα υηζ ημ ζδιείμ ζημ ηέκηνμ ηαζ δ πενζθένεζα είκαζ έκα. Δ ζδιαζία ηδξ θέλδξ “ηανδζά” είκαζ δ ζδιαζία ηδξ ίδζαξ ηδξ γςήξ ηαεχξ πάθθεηαζ αζχκζα ζηδκ ηαεαοηή ηανδζά ημο ζφιπακημξ. Μέζα ζ‟ αοηή ηδ γςή μ ιοδιέκμξ ζηέηεζ ηχνα ζπλεηδεηά, ακηζθαιαακυιεκμξ ημκ εαοηυ ημο υπζ ηυζμ πμθφ ζακ δέηηδ γςήξ, αθθά ζακ δζακμιέα γςήξ. Ώοηυ είκαζ ηάηζ πμθφ δζαθμνεηζηυ ηαζ ηναηά ημ ηθεζδί ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ηδξ ιαεδηείαξ. Δ “Κανδζά ημο Αζδαζηάθμο” είκαζ έκαξ ηεπκζηυξ υνμξ πμο οπμδεζηκφεζ ηζξ πδβέξ ηδξ γςήξ ηαζ πμθθέξ ακάθμβεξ ενιδκείεξ. Τπάνπεζ ζ‟ αοηυ ημ ζηάδζμ ηαζ ιεηά απυ ιζα μνζζιέκδ ηφνζα ιφδζδ ιζα εοεεία βναιιή εκένβεζαξ ή γςήξ – αζζεδηή, ακαβκςνζζιέκδ, εκενβυξ ηαζ πνδζζιμπμζμφιεκδ – ακάιεζα ζημ ζοκεζδδηυ ιαεδηή ηαζ: 1. Σμ ηανδζαηυ ηέκηνμ ημο ιαεδηή. 2. Σμ ηανδζαηυ ηέκηνμ ζημ ηεθάθζ. 3. Σμκ εβςζηυ θςηυ μ μπμίμξ (ιέπνζ ηδκ ηέηανηδ ιφδζδ) είκαζ ημ ηανδζαηυ ηέκηνμ ηδξ εκαδζηήξ γςήξ. 4. Σμ Αζδάζηαθμ ζημ ηέκηνμ ημο μιίθμο Σμο. 5. Σμκ Υνζζηυ, ημ ηανδζαηυ ηέκηνμ ηδξ Εενανπίαξ. 6. Σδ γςή ηδξ Βκάδαξ πμο ανπίγεζ κα βίκεηαζ αζζεδηή ζηδκ ηνίηδ ιφδζδ. 7. Σμκ Ίδζμ ημκ Κφνζμ ηδξ Γςήξ, ημ ηανδζαηυ ηέκηνμ ηδξ αιπάθθα. Δ βναιιή ηδξ ζπέζδξ εηηείκεηαζ ηυηε απ‟ αοημφξ πνμξ ηα ειπνυξ ηαζ πνμξ ηα έλς
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
614
ηαζ πνμξ ηα πάκς (εεςνμφιεκδ ζθαζνζηά) πνμξ ηδ Εσή ζημ ηαεαοηυ ηέκηνμ ημο “άθθμο εβχ” ηδξ Γδξ ιαξ, ημο πθακήηδ Ώθνμδίηδ, πνμξ ημ Αία ηζ απυ εηεί πνμξ ημκ Ίδζμ ημκ δθζαηυ Κφνζμ ηαζ πνμξ έκα ζδιείμ ζημκ Ήθζμ είνζμ. Μπμνείηε θμζπυκ κα δείηε πυζμ δζαθμνεηζηυ είκαζ αοηυ ημ ζηάδζμ απ‟ υ,ηζ εα ιπμνμφζαηε κα θακηαζεείηε. Βίκαζ έκα ζηάδζμ πμο ζδιαδεφεζ έκα κέμ λεηίκδια ή έκανλδ ηαζ ιζα ιεβάθδ ιεηάααζδ. Βίκαζ έκα ζηάδζμ ζημ μπμίμ εζζένπεηαζ ηακείξ δζαιέζμο ηδξ ακμζπηήξ εφναξ ηδξ Νζναάκα, ηδξ ανπήξ ηδξ Ώηναπμφ ηδξ Ώκχηενδξ Βλέθζλδξ. Βίκαζ έκα ζηάδζμ πμο ζδιαδεφεζ ιζα εζδζηή εέζδ (ακ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ιζα ηυζμ αηαηάθθδθδ θέλδ) ημο ιαεδηή πάκς ζημκ ακμδζηυ Ανυιμ πμο απμηαθφπηεηαζ απυ ημ θςηζζιέκμ Ανυιμ· είκαζ δ επίηεολδ ημο εζχηαημο ζδιείμο ακηίθδρδ, πμο μκμιάγεηαζ εζςηενζηά “ιέζα ζηδκ ηανδζά”. αξ ιίθδζα αθθμφ βζα ημοξ παβηυζιζμοξ ιαεδηέξ πμο ανίζημκηαζ “ημκηά ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο”. Αεκ είκαζ ημ ίδζμ πνάβια ιε ημ κα είκαζ “ιέζα ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο”. Σμ έκα ακαθένεηαζ ζημ Αζδάζηαθμ πάκς ζηδκ αηηίκα ημο ιαεδηή· ημ άθθμ ακαθένεηαζ ζημκ Υνζζηυ, ηδ φκεεζδ ιέζα ζηδκ Εενανπία υθςκ ηςκ αηηίκςκ. Ο ηυζιμξ ζήιενα πνμζθένεζ εοηαζνία ζ‟ υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ κα βίκμοκ παβηυζιζμζ ιαεδηέξ, ημκηά ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο ηαζ κα πενάζμοκ βμνβά ηα πνχηα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ. Πνμζθένεζ εοηαζνία ζημοξ παβηυζιζμοξ ιαεδηέξ κ‟ ανπίζμοκ ηδκ πνμζέββζζή ημοξ ζηδκ Κανδζά ηδξ Εενανπίαξ, ημκ Υνζζηυ. Πνέπεζ κα εκδζαθένεζεε βζα ηδκ πνχηδ αοηή δοκαηυηδηα βζαηί – ηαεχξ πθδζζάγεηε ζημκ υιζθυ ζαξ – ιπμνείηε κ‟ ανπίζεηε κα θαιαάκεηε εηείκδ ηδκ εηπαίδεοζδ πμο εα ακαπηφλεζ ιέζα ζαξ παγθφζκηα πνδζζιυηδηα. Βίζηε μζ πενζζζυηενμζ απυ ζαξ πμθφ δθζηζςιέκμζ βζα κα ημ επζηφπεηε; Ώοηυ εα ημ πείηε εζείξ. Δ ροπή δε βκςνίγεζ δθζηία ηαζ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζήζεζ ημ υνβακυ ηδξ ακ αοηυ βίκεζ έκα ηαηάθθδθμ ηαζ δζαεέζζιμ υνβακμ. Βίζηε πμθφ ζηαηζημί ηαζ πμθφ απαζπμθδιέκμζ ιε ημκ εαοηυ ζαξ βζα κα επζηφπεηε ηδκ απυζπαζδ πμο πνεζάγεηαζ βζα ηδκ παβηυζιζα οπδνεζία; Ώοηυ πνέπεζ κα ημ ακαηαθφρεηε εζείξ ηαζ κα ημ απμδείλεηε ζημκ εαοηυ ζαξ. ‟ αοηυ ημκ υιζθμ έπεζ πνμζθενεεί ιεβάθδ εοηαζνία ηαζ πμθθή δζδαζηαθία. Δ απυδμζδ αθμζίςζδξ ηαζ οπδνεζίαξ πμο εηδδθχκεηαζ απ‟ αοηυ ημκ υιζθμ, πνέπεζ κα είκαζ εκηεθχξ αζοκήεζζηδ ηαζ πνέπεζ κα είκαζ νκαδηθή εηδήθςζδ. Θα ήεεθα κα νςηήζς ακ ζοιααίκεζ αοηυ; Βίζηε άναβε πμθφ απεθπζζιέκμζ (πμο είκαζ ζοκχκοιμ ημο εβςζζιμφ) ηαζ πμθφ εοαίζεδημζ βζα κα πνμζθένεηε οπδνεζία ζηδκ ακενςπυηδηα ι‟ έκακ ηνυπμ εονφηενμ απ‟ υ,ηζ ιέπνζ ηχνα; Ώοηυ ιπμνεί κα οπενκζηδεεί αλ λνηάδεζζε αξθεηά. Βίκαζ δ επίβκςζή ζαξ ιζα ζοκεπήξ μιαδζηή επίβκςζδ; Ή είκαζ ιζα ζοκεπήξ αοημ-επίβκςζδ πμο ιπαίκεζ ζηαεενά ακάιεζα ζ‟ εζάξ ηαζ ημοξ ζοκακενχπμοξ ζαξ; Ώοηυ πνέπεζ κα ημ ακαηαθφρεηε εζείξ. Έπεηε άναβε ηδ ααεζά ηαπεζκυηδηα – πμο ααζίγεηαζ ζε ιζα ακηίθδρδ ημο πεδίμο ηαζ ηδξ δυλαξ ημο ζηυπμο – ηζ υπζ ιζα αίζεδζδ αοημτπμηίιδζδξ ιε ηδκ μπμία παίνεζηε ηαζ ηδ εεςνείηε ζακ έκδεζλδ πκεοιαηζηήξ ηαπεζκυηδηαξ; Πνέπεζ κα ενιδκεφζεηε λακά αοηυ ημ εέια ηδξ ηαπεζκυηδηαξ ηαεχξ ηζ υθμοξ ημοξ υνμοξ ζαξ ζημ θςξ ηςκ εζςηενζηχκ ηαζ πκεοιαηζηχκ αλζχκ. Μπμνείηε κα ημ ηάκεηε αοηυ; Υνδζζιμπμίδζα κςνίηενα ιζα θνάζδ ζηδκ μπμία ακαθενυιμοκ ζε “ιαεδηέξ πμο ζοβηεκηνχκμκηαζ ζ‟ αοηυ ημκ ηφηθμ ιε ηδκ ηθήζδ ηδξ Εενανπίαξ”. Ώοηή έπεζ ιζα ζοβηεηνζιέκδ ζπέζδ αοηή ηδκ επμπή ιε ημ εέια ιαξ ηδξ ιαεδηείαξ ηαζ ηςκ δζαθυνςκ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
615
ζηαδίςκ ηδξ. “Δ ηθήζδ ηδξ Εενανπίαξ” απεοεφκεηαζ ζηδκ ακενςπυηδηα ζακ ζφκμθμ· ιεηαδίδεηαζ δζαιέζμο ηςκ μιίθςκ ηαζ ηςκ Άζναι ζηα μπμία πνμΎζηακηαζ πμθθμί Αζδάζηαθμζ. οθθαιαάκεηαζ ηζ αημφβεηαζ απυ πμθθμφξ δζαθμνεηζημφξ ηφπμοξ ακενχπςκ ηαζ ζηδκ ακηαπυηνζζή ημοξ οπεζζένπεηαζ ιεβάθδ δζαζηνέαθςζδ αοηήξ ηδξ ηθήζδξ· ιυκμ μ πνμπςνδιέκμξ ιαεδηήξ ηδκ ενιδκεφεζ ζςζηά ή ακηαπμηνίκεηαζ επανηχξ. Οζ άθθμζ ακηαπμηνίκμκηαζ ζε ηιδιαηζηέξ υρεζξ αοηήξ ηδξ ηθήζδξ ηζ δ επαηυθμοεδ δνάζδ ημοξ είκαζ ζπαζιςδζηή, ααζζζιέκδ ζε θακεαζιέκεξ ενιδκείεξ, πνςιαηζζιέκδ απυ πνμζςπζηά θάεδ, ηαεοζηενδιέκδ απυ αδνάκεζα ηαζ ζοπκά ααζζζιέκδ ζε ζδζμηέθεζα. Με ηδκ ακηαπυηνζζδ ηςκ ιαεδηχκ ζημκ υιζθμ ή ημ Άζναι Σμο μ Αζδάζηαθμξ οπμθμβίγεζ ηδ εέζδ ηαζ ηαηάζηαζδ ημο ιαεδηή, ακ ηαζ οπάνπμοκ θοζζηά πμθθά άθθα εκδεζηηζηά ζημζπεία. Ώξ ελεηάζμοιε ιενζημφξ απυ ημοξ ηφπμοξ ηςκ ακενχπςκ πμο ακηαπμηνίκμκηαζ ζηδκ ηθήζδ. Οζ πενζζζυηενμζ ημ ηάκμοκ αζοκείδδηα, αθθά ακηζδνμφκ ζοιπαεδηζηά, βζαηί ηάηζ ιέζα ημοξ ζοβπνμκίγεηαζ ιε ηδκ ηθήζδ ή βζαηί είκαζ εοαίζεδημζ ζε μνζζιέκεξ ηναδαζιζηέξ επζδνάζεζξ: 1. Τπάνπμοκ εηείκμζ πμο αβαπμφκ αθδεζκά ηδκ ακενςπυηδηα, μζ μπμίμζ ακ ηαζ ιπμνεί κα ιδκ έπμοκ ηαιζά απμθφηςξ βκχζδ ημο εζςηενζζιμφ, ςζηυζμ εκδζαθένμκηαζ ανηεηά χζηε κα ηάκμοκ υ,ηζ ιπμνμφκ βζα κα αμδεήζμοκ. Ώζοκείδδηα ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ απυ ηδκ Εενανπία βζα κα ηάκμοκ ηαθυ ηαζ απμηεθεζιαηζηά ακζδζμηεθέξ ένβμ. Βίκαζ ζοπκά πζμ επμζημδμιδηζημί απυ ημοξ δεζιεοιέκμοξ ή απμδεβιέκμοξ ιαεδηέξ, επεζδή δεκ έπμοκ ζοκείδδζδ ηδξ εέζδξ ηαζ ηακεκυξ είδμοξ εοεφκδ ζ‟ έκα Άζναι ηζ μφηε ηδξ αημιζηήξ ημοξ ζπμοδαζυηδηαξ. 2. Οζ ροπζημί ηφπμζ πακημφ ζ‟ μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ ηαζ υθςκ ηςκ εζδχκ. Ώκηαπμηνίκμκηαζ ζε εηείκμοξ πάκς ζημ αζηνζηυ πεδίμ πμο ζοθθαιαάκμοκ ηδκ ακχηενδ εκηφπςζδ ή πμο ηδθεπαεδηζηά δέπμκηαζ ηάπμζα υρδ ηδξ πνμααθθυιεκδξ ζδέαξ. ε ηέημζεξ πενζπηχζεζξ οπάνπεζ πάκηα βμδηεία, δζαζηνέαθςζδ ηαζ πανενιδκεία. Ώοηή πνμηαθεί πμθθή δοζπένεζα, αθθά είκαζ ιζα δφκαιδ πμο πνέπεζ κα οπμθμβίγμοκ μζ δβέηεξ ηαζ δάζηαθμζ ηδξ ακενςπυηδηαξ. Βπδνεάγεζ ημοξ θζβυηενμ κμήιμκεξ απ‟ ηζξ ιάγεξ ηςκ ακενχπςκ ηαζ ημοξ δίκεζ ηάπμζα βεκζηή ακ ηαζ δζαζηνεαθςιέκδ ζδέα ημο πεδίμο, αθθά ηείκεζ κ‟ ακαζηαηχκεζ ημ δζακμμφιεκμ ηαζ κα πενζπθέηεζ ημ ένβμ ημο εηβοικαζιέκμο ιαεδηή. 3. Οζ δυηζιμζ ιαεδηέξ πμο δέπμκηαζ ηαζ ακηαπμηνίκμκηαζ ζηδκ εκηφπςζδ πζμ πνυεοια ηαζ ζαθέζηενα απ‟ ηδκ παναπάκς μιάδα. οκήεςξ ηδ δέπμκηαζ δζαιέζμο ημο μνάιαημξ ηαζ ηδξ δζδαζηαθίαξ εκυξ πνεζαφηενμο ιαεδηή. Δ οπδνεζία ημοξ πνμξ ημ πέδζμ πανειπμδίγεηαζ ζοπκά απυ ηδκ άβκμζά ημοξ, ηδκ εβςηεκηνζηυηδηά ημοξ ηαζ ηδκ πανενιδκεία ημοξ ζηδ ιεηαδζδυιεκδ δζδαζηαθία. Δ πνμζέββζζή ημοξ ζηδκ αθήεεζα ηαζ ζημ δάζηαθμ είκαζ πμθφ πνμζςπζηή. 4. Οζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ πμο παίνκμοκ ηδκ ζδέα ηαζ ηα ζπέδζα ημο Αζδαζηάθμο ζε πμθφ ιεβαθφηενδ πθδνυηδηα, αθθά ζοπκά απμηοβπάκμοκ κα ηα πναβιαηχζμοκ υπςξ εα έπνεπε ζημκ ηυζιμ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ ηαζ ηδξ οπδνεζίαξ, βζαηί είκαζ πμθφ απαζπμθδιέκμζ ιε ηα δζηά ημοξ πνμαθήιαηα ζακ ιαεδηέξ, ιε ηδκ εηβφικαζδ ημο
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
616
παναηηήνα ημοξ ηαζ ιε ηδ εέζδ ημοξ ζημ Άζναι ημο Αζδαζηάθμο ηαζ ημ εκδζαθένμκ Σμο βζ‟ αοημφξ. Ώκ λεπκμφζακ ημκ εαοηυ ημοξ, ηζξ δοζημθίεξ ημοξ ηαζ ηζξ αημιζηέξ ενιδκείεξ ημοξ ηδξ αθήεεζαξ ηζ αβαπμφζακ ιυκμ ημοξ ζοκακενχπμοξ ημοξ ηζ μ έκαξ ημκ άθθμ ηζ ακ απθά ππάθνπαλ κέρξη ην ζεκείν ηεο ζηαχξσζεο ζηδ “δζαηαβή ηδξ Τπδνεζίαξ”, εα πενκμφζακ πζμ βνήβμνα απυ ηα δζάθμνα ζηάδζα ηδξ ιαεδηείαξ. 5. Οζ ιαεδηέξ πμο είκαζ ημκηά ζηδκ ηανδζά ημο Αζδαζηάθμο, μζ παβηυζιζμζ ιαεδηέξ ηζ εηείκμζ πμο ανίζημκηαζ ζοκεζδδηά ιέζα ζηδκ αφνα Σμο, λένμοκ ημ ζπέδζμ Σμο πμο είκαζ ημ πέδζμ ηδξ Εενανπίαξ ζακ ζφκμθμ, ακ ηαζ ημκίγεζ ηάπμζα πνυζθμνδ υρδ ημο. οκήεςξ παίγμοκ ιε επζηοπία ημ νυθμ ημοξ ηαζ δ επζηοπία ημοξ μθείθεηαζ ηαηά πμθφ ζηδ ζοκεπή μιαδζηή ημοξ επίβκςζδ, ζε ιζα ααεζά ηαπεζκυηδηα ηαζ θοζζηά ζε ιζα πθήνςξ ακαπηοβιέκδ δζακυδζδ ηζ έκα εθεβπυιεκμ αζηνζηυ ζχια. Τπάνπμοκ θίβα αηυιδ πμο ιπμνχ κα πς ζ‟ υθμοξ ζαξ αοηή ηδκ επμπή ζπεηζηά ιε ημ μιαδζηυ ένβμ ηαζ ηζξ ζπέζεζξ. Τπάνπεζ ιζα εζςηενζηή πίζηδ πμο είκαζ δζαθμνεηζηή απυ ηδκ ηακμκζηή εβηυζιζα πίζηδ, πμο επζδζχης κα δς κα ακαπηφζζεηαζ ζημκ υιζθμ. Μενζημί απυ ζαξ, ζδζαίηενα εηείκμζ πμο ανίζημοκ βνήβμνμ ηαηαθφβζμ ζηδκ αοημάιοκα, πνεζάγεηαζ κα ιάεμοκ αοηή ηδ ζζςπδθή πίζηδ πμο πνδζζιεφεζ ζηδκ μθμηθήνςζδ ημο μιίθμο, ζακ έκα. Βίκαζ εφημθμ κα εοζζάγμοιε ζηδκ αοημάιοκα ημοξ αδεθθμφξ ιαξ ηαζ ημοξ ζοκενβάηεξ ιαξ. Αεκ είκαζ εφημθμ κα εεναπεφμοιε ημ οπμηεζιεκζηυ νήβια πμο ζπδιαηίγεηαζ έηζζ. Δ ηαεανή ζηέρδ πνεζάγεηαζ πάκς ζε πμθθέξ βναιιέξ ηαεχξ μ υιζθμξ αοηυξ ανπίγεζ κα ζοκδέεηαζ ηαζ κα ενβάγεηαζ εκςιέκμξ. Ώπαζηείηαζ επίζδξ ιζα μλεία δζάηνζζδ. Ώοηέξ είκαζ ιένεξ πμο πνέπεζ κα ηαεμνίγμκηαζ ιε ζαθήκεζα μζ δζαπςνζζηζηέξ βναιιέξ ακάιεζα ζηζξ Αοκάιεζξ ημο Τθζζιμφ ηαζ ζηζξ Αοκάιεζξ ημο Φςηυξ. ηακ δ ακηίεεζδ ακάιεζα ζημ δνυιμ ηδξ αβάπδξ ηαζ ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ ηαζ ημ δνυιμ ηδξ ζηθδνυηδηαξ ηαζ ημο ιίζμοξ έπεζ πνμζδζμνζζεεί ιε ζαθήκεζα πάκς ζηδ βδ, μζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα αζηήζμοκ ιζα απνμηαηάθδπηδ ζηάζδ. ‟ αοηυ ημκ υιζθμ ακήηεζ ημ δφζημθμ πνέμξ κα ζηαεεί ζηαεενά ζημ θοζζηυ πεδίμ εκάκηζα ζε υ,ηζ είκαζ ηαηαζηνεπηζηυ ηαζ βειάημ ιίζμξ (ιε ηδκ αθδεζκή έκκμζα ηδξ θέλδξ), ηάκμκηαξ υθα υζα ιπμνμφκ κα βίκμοκ βζα κα εέζεζ ηένια ζημοξ ηαηαζηνεπηζημφξ πνάηημνεξ ηαζ κα ημοξ ηαηαζηήζεζ ηεθζηά ακίζπονμοξ ηαζ ηαοηυπνμκα κα δζαηδνήζεζ ιζα εζχηενδ ζηάζδ πθήνμοξ ααθάαεζαξ ηαζ αβαπδηζηήξ ηαηακυδζδξ. Γζαηί, αδεθθμί ιμο, οπάνπμοκ ανπέξ ηαζ ζδακζηά ζημκ ηυζιμ αοηή ηδκ επμπή πμο αλίγεζ κα παθέρμοιε βζ‟ αοηά, αθθά εκχ δ πάθδ ζοκεπίγεηαζ είκαζ ακαβηαίμ ζοκεζδδηά κα δζαηδνήζμοιε ηαζ κα δδιζμονβήζμοιε εηείκμ ημ πεδίμ ηδξ γχζαξ, αβαπδηζηήξ εκένβεζαξ πμο ηεθζηά εα βεθονχζεζ ημ πάζια ακάιεζα ζηζξ δφμ ακηίεεηεξ θαηνίεξ ηζ μιάδεξ ηζ έηζζ εα επζηνέρεζ κα βίκεζ δ ιεηαβεκέζηενδ επαθή. Μενζημί απυ ζαξ δε ζηέθημκηαζ ιε ανηεηή ζαθήκεζα ηα εκεπυιεκα γδηήιαηα, βζαηί είκαζ αδζηαζμθυβδηα απμννμθδιέκμζ ιε ηα ελςηενζηά ζδιεία ημο αβχκα ηζ έηζζ πάκμοκ ηδκ εονφηενδ εζηυκα. Δ δζπθή γςή ηδξ εκενβμφ παβηυζιζαξ ζοιιεημπήξ ζηδκ ακηίεεζδ ι‟ εηείκμ πμο επζδζχηεζ κα πανειπμδίζεζ ηαζ κα ηαηαζηνέρεζ ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ηα ακχηενα ζδακζηά ηδξ ηαζ – ηαοηυπνμκα – δ δζαηήνδζδ ιζαξ ζηαεενήξ ζηάζδξ αβάπδξ δεκ είκαζ εφημθδ, ζδζαίηενα βζα ιενζημφξ απυ ζαξ. Σέημζα είκαζ δ ακενχπζκδ
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
617
μθμηθήνςζδ ζήιενα χζηε κα ιδκ είκαζ δοκαηυ βζα μπμζμδήπμηε πνυζςπμ ή μιάδα ακενχπςκ κα απμιμκςεεί ιαηνζά απυ ηζξ ακενχπζκεξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ ηδκ ακενχπζκδ εοδιενία. Οφηε είκαζ επανηήξ ιζα ανκδηζηή ζηάζδ βζα ηδ θφζδ ηδξ ηςνζκήξ παβηυζιζαξ ηνίζδξ. Βηείκμζ πμο ανκμφκηαζ κα ζοιιενζζεμφκ ημ παβηυζιζμ ηάνια ηαζ πυκμ εα ακαηαθφρμοκ υηζ υθδ δ πνυμδυξ ημοξ ακαπυθεοηηα επζαναδφκεηαζ, βζαηί έπμοκ εέζεζ ημκ εαοηυ ημοξ έλς απυ ηδ ιεβάθδ πθδιιφνα ηδξ πκεοιαηζηήξ δφκαιδξ πμο ζανχκεζ ηχνα ιε ακαβεκκδηζηά νεφιαηα μθυηθδνμ ημκ ηυζιμ ηςκ ακενχπςκ. Δ ηςνζκή παβηυζιζα δζαιάπδ είκαζ ακάθμβδ ιε ηδ ζηθδνή δζαιάπδ πμο δζελάβεηαζ ιέζα ζηζξ ηανδζέξ ηαζ ηζξ γςέξ υθςκ ηςκ γδθςηχκ ηαζ ιαεδηχκ ημο ηυζιμο ηαζ είκαζ ακαπυθεοηηα έκα ζδιάδζ υηζ αάγμοκ ηα πυδζα ημοξ πάκς ζηδκ Ώηναπυ ηδξ οκεζδδηήξ Μαεδηείαξ. Ο ακχηενμξ Βαοηυξ ηζ δ πνμζςπζηυηδηα ζοκακηχκηαζ πνυζςπμ ιε πνυζςπμ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ εηείκδξ ηδξ απυθαζδξ βζα ηδκ μπμία δ ροπή (μ Βαοηυξ) πενζιέκεζ ζημ δζηυ ηδξ πεδίμ. Σμ ίδζμ ζοιααίκεζ επίζδξ ιε ημκ παβηυζιζμ γδθςηή, ηδκ Ώκενςπυηδηα, αοηή ηδκ επμπή. οθθμβζζεείηε ιε πνμζμπή αοηή ηδκ ζδέα. Αεκ είκαζ δοκαηυ βζα ηα ιέθδ ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο κα δζαπςνζζεμφκ απυ ηδκ μλεία ηαηάζηαζδ πμο ηχνα είκαζ μναηή ηαζ αζζεδηή. Αεκ ιπμνμφκ ηαζ δεκ πνέπεζ κα δζαθφβμοκ ζ‟ έκα αδζέλμδμ πνμζςπζηήξ εηπαίδεοζδξ ηαζ αημιζηχκ ζοιθενυκηςκ. Ώκ αοηή είκαζ δ ζηάζδ ζαξ, ηυηε οπάνπμοκ θίβα πμο ιπμνχ κα ηάκς βζα ζαξ, βζαηί αοηυ εα ιμο έδεζπκε ιζα ακζηακυηδηα δζαθμνμπμίδζδξ ηςκ αλζχκ, ιζα επζεοιία κμδηζηήξ απυζονζδξ απυ ηδ δοζηοπία ηαζ ημ δοζάνεζημ ηαζ ιεηαηυπζζδξ ηδξ εοεφκδξ ζημοξ χιμοξ ηςκ άθθςκ ζοκ ιζα απμηοπία ηαφηζζήξ ζαξ ιε ηδκ ακενςπυηδηα. Δ ηθήζδ βζα ηδκ παβηυζιζα ζςηδνία έπεζ εηπειθεεί ηαζ ζήιενα μζ ιαεδηέξ ζοκαενμίγμκηαζ ζ‟ υθμ ημκ ηυζιμ. Αεκ είκαζ ζοκάενμζζδ πάκς ζημ θοζζηυ πεδίμ, αθθά έκα ααεφ οπμηεζιεκζηυ βεβμκυξ. Καεέκαξ απυ ημοξ Αζδαζηάθμοξ εηπέιπεζ ηδκ ηθήζδ ηαζ πμθθμί δυηζιμζ ιαεδηέξ, ακ ηαζ ανίζημκηαζ ζημ απχηαημ ζδιείμ ηδξ πενζθένεζαξ επζννμήξ ημο Αζδαζηάθμο, ακηαπμηνίκμκηαζ πνυεοια· ηα ηίκδηνά ημοξ είκαζ ζοκήεςξ ακάιεζηηα ηζ δ ακηαπυηνζζή ημοξ βαθαακίγεηαζ ζοπκά απυ ιζα επζεοιία βζα πνμζςπζηή πνυμδμ ηαζ επέηηαζδ. Σδκ ζδζαίηενδ αοηή επμπή πενζπθέημοκ πμθφ ηδκ ηθήζδ βζα οπδνεζία, αθθά μζ δζαζηνεαθχζεζξ ημοξ ζοκηεθμφκ ζηδκ εηπθήνςζδ ηδξ πνμθδηείαξ ηδξ Καηλήο Γηαζήθεο υηζ (ζημ ηέθμξ ημο αζχκα) εα οπάνλεζ πμθθή δζαζηνέαθςζδ ηδξ αθήεεζαξ πμο αθμνά ηδκ ελάπθςζδ ηδξ Υνζζηζηήξ ζοκείδδζδξ ηαζ ηδκ επζζηνμθή ημο Υνζζημφ ή ηδ “Αεοηένα Πανμοζία”.
ΣΑ ΔΞΗ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΔΗΑ
618
Κζ έηζζ απυ ζηάδζμ ζε ζηάδζμ πενκά μ ιαεδηήξ, πδβαίκμκηαξ απυ θςξ ζε θςξ, απυ ηαηακυδζδ ζε ηαηακυδζδ, απυ δφκαιδ ζε εκένβεζα, απυ εζηίαζδ ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζε ροπζηή μθμηθήνςζδ ηζ έπεζηα απυ ηδκ ροπή ζημ πκεφια, απυ ηδ ιμνθή ζηδ γςή. Έπεζ ελενεοκήζεζ υθεξ ηζξ θεςθυνμοξ ηδξ βκχζδξ· έπεζ ηαηέθεεζ ζηα αάεδ, ζηδκ ηυθαζδ ηαζ ζηζξ ημζθάδεξ· έπεζ ζηανθαθχζεζ ζηδκ ημνοθή ημο υνμοξ ηδξ ιφδζδξ ηζ απυ εηεί έπεζ αζςνδεεί πένα απ‟ ημ πχνμ ηαζ ημ πνυκμ· έπεζ πάζεζ ηάεε εκδζαθένμκ βζα ημκ εαοηυ ημο ηαζ είκαζ έκα εζηζαζιέκμ ζδιείμ ζηέρδξ ζημ κμο ημο Θεμφ. Μπμνχ κα πς πενζζζυηενα απ‟ αοηυ; Νμιίγς υπζ, αδεθθμί ιμο. Κζ έηζζ ηενιαηίγς αοηή ηδ ζεζνά μδδβζχκ ηζ δ εοεφκδ ιμο ζπεηζηά ι‟ αοηή ηεθεζχκεζ. Δ δζηή ζαξ ανπίγεζ ηχνα. Ο ΘΕΐΒΣΏΝΟ
ΣΒΣΏΡΣΟ ΣΜΔΜΏ ΤΝΟΨΗ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΙΒΔΣΑΝΟΤ (1919-1943)
ΤΝΟΦΗ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΙΒΔΣΑΝΟΤ (1919-1943) Σμ Νμέιανζμ ημο 1919 ήθεα ζ‟ επαθή ιε ηδκ Ώθίηδ Ώ. Μπέσθδ ηαζ ηδξ γήηδζα κα βνάρεζ ηάηζ βζα ιέκα ηζ επίζδξ κ‟ ακαθάαεζ ηδκ έηδμζδ μνζζιέκςκ αζαθίςκ ηα μπμία – ηαηά ηδκ πνμμδεοηζηή πανμοζίαζδ ηδξ αθήεεζαξ – έπνεπε κα ειθακζζεμφκ. Ώνκήεδηε αιέζςξ, βζαηί δε ζοιπαεμφζε ηδκ πθδεχνα ηδξ θεβυιεκδξ απμηνοθζζηζηήξ θζθμθμβίαξ πμο δζκυηακ ζημ ημζκυ απυ δζάθμνεξ απμηνοθζζηζηέξ μιάδεξ, βζαηί δεκ είπε ηαιζά πείνα ζηδ ζοββναθή αζαθίςκ βζα ημ ημζκυ ηαζ είπε επίζδξ ααεζά ακηζπάεεζα βζα ηάεε ιμνθή ροπζηήξ βναθήξ ηαζ ροπζημφ ένβμο. Ώνβυηενα άθθαλε βκχιδ υηακ ηδξ ελήβδζα υηζ δ ηδθεπαεδηζηή επζημζκςκία ήηακ έκα απμδεζβιέκμ βεβμκυξ ηαζ γήηδια επζζηδιμκζημφ εκδζαθένμκημξ, υηζ δεκ ήηακ ροπαημοζηζηή ή ροπμναηζηή ηαζ πμηέ δε εα ήηακ ηζ υηζ (πάκς απ‟ υθα) δ απυδεζλδ ηδξ αθήεεζαξ ήηακ δ ίδζα δ αθήεεζα. Σδξ είπα υηζ ακ έβναθε επί έκα ιήκα, ημ οθζηυ πμο εα ηαηέβναθε εα ηδξ απμδείηκοε ακ πενζείπε αθήεεζα, ακ εθέθηοε εκμναηζηή ηαηακυδζδ ηζ ακαβκχνζζδ ηζ ακ πενζείπε ηάηζ πμο ε‟ άλζγε βζα ηδ επζηείιεκδ κέα πκεοιαηζηή επμπή. Έηζζ ηαηακίηδζε ηδκ απέπεεζά ηδξ βζ‟ αοηυ ημ είδμξ ενβαζίαξ ηαζ βζα ημ πθήεμξ ηςκ απμηνοθζζηζηχκ πανμοζζάζεςκ ηδξ αθήεεζαξ πμο επζηναημφζε· παναηήνδζε ιυκμ υηζ ηα ηείιεκα εα δίκμκηακ πςνίξ ηαιζά αλίςζδ ηζ υηζ δ δζδαζηαθία εα ζηεηυηακ ή εα έπεθηε ακάθμβα ιε ηδκ αλία ηδξ. Σμ πνχημ αζαθίμ πμο δδιμζζεφεδηε ήηακ δ Μχεζε, Αλζξψπηλε θαη Ζιηαθή. Ήηακ ημ απμηέθεζια ηδξ πνχηδξ πνμζπάεεζάξ ηδξ κα ηάκεζ αοηυ ημ είδμξ ενβαζίαξ· έεεζε ηζξ αάζεζξ υθςκ ηςκ επυιεκςκ αζαθίςκ. Ώπυ ηυηε έβναθε βζα ιέκα επί είημζζ πέκηε ζπεδυκ πνυκζα. Σα αζαθία δυεδηακ ζε εοεοβνάιιζζδ ιε έκα ααεφ οπμηείιεκμ ζημπυ πμο εα ζαξ εκδζέθενε κα ημκ ιάεεηε ηαζ ανήηακ παβηυζιζα ακαβκχνζζδ. Δ Μχεζε, Αλζξψπηλε θαη Ζιηαθή απμζημπμφζε κα θένεζ ημ γεγνλφο ηδξ Εενανπίαξ ζηδκ πνμζμπή ημο ημζκμφ. Ώοηυ είπε βίκεζ απ‟ ηδκ Β.Π.Μπ. ζοιπεναζιαηζηά ηαζ πθδνμθμνζαηά αθθά υπζ ιε ζοζηδιαηζηή ιμνθή. Δ Θεμζμθζηή Βηαζνεία δίδαλε ημ βεβμκυξ ηςκ Αζδαζηάθςκ, πανυηζ δ Β.Π. Μπθααάηζηο (ζηζξ ακαημζκχζεζξ ηδξ ζημκ Βζςηενζηυ Σμιέα) δήθςζε υηζ ημ ιεηάκζςζε πζηνά. Δ δζδαζηαθία αοηή πανενιδκεφεδηε απ‟ ημοξ ιεηαβεκέζηενμοξ εεμζμθζημφξ ανπδβμφξ πμο έηακακ ιενζηά ααζζηά θάεδ. Οζ Αζδάζηαθμζ πμο πενζέβναθακ, παναηηδνίγμκηακ απυ έκα ακέθζηημ αθάεδημ, επεζδή ηαζ μζ ίδζμζ μζ Αζδάζηαθμζ ελεθίζζμκηαζ· δ δζδαζηαθία πμο δζκυηακ, οπμζηήνζγε ημ απμηθεζζηζηυ εκδζαθένμκ βζα ηδκ αοημακάπηολδ ηαζ ηδκ έκημκδ εζηίαζδ ζηδκ πνμζςπζηή ακέθζλδ ηζ απεθεοεένςζδ· μζ άκενςπμζ πμο οπμδεζηκφμκηακ ζακ ιοδιέκμζ ηαζ πνεζαφηενμζ ιαεδηέξ ήηακ εκηεθχξ ιέηνζμζ, πςνίξ ηαιζά επζννμή έλς απ‟ ηδ Θεμζμθζηή Βηαζνεία· ημκζγυηακ επίζδξ δ πθήνδξ αθμζίςζδ ζημοξ Αζδαζηάθμοξ – αθμζίςζδ ζηδκ πνμζςπζηυηδηά Σμοξ. Οζ Αζδάζηαθμζ αοημί ειθακίγμκηακ επίζδξ υηζ πανεκέααζκακ ζηδκ μνβακςηζηή γςή ηςκ δζαθυνςκ απμηνοθζζηζηχκ μιάδςκ πμο ζζπονίγμκηακ υηζ ενβάγμκηακ οπυ ηδ δζεφεοκζή Σμοξ. Σμοξ ηαεζζημφζακ οπεφεοκμοξ
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
622
βζα ηα θάεδ ηςκ ανπδβχκ ηςκ μιάδςκ, μζ μπμίμζ ηαηέθεοβακ ζε δδθχζεζξ υπςξ: “Ο Αζδάζηαθμξ ιμο έδςζε μδδβίεξ κα πς… Ο Αζδάζηαθμξ εέθεζ κα βίκεζ αοηυ ή ημ άθθμ ένβμ… Ο Αζδάζηαθμξ εέθεζ ηα ιέθδ κα ηάκμοκ αοηυ ή ημ άθθμ…” ζμζ οπάημοακ εεςνμφκηακ ηαθά ιέθδ· υζμζ ανκμφκηακ κα εκδζαθενεμφκ ηαζ κα οπαημφζμοκ εεςνμφκηακ απμζηάηεξ. Δ εθεοεενία ημο αηυιμο πανααζαγυηακ ζοκεπχξ ηαζ μζ αδοκαιίεξ ηαζ θζθμδμλίεξ ηςκ ανπδβχκ δζηαζμθμβμφκηακ. Δ Ώ.Ώ.Μπ. πμο ηα βκχνζγε ηαθά υθα αοηά, ανκήεδηε κα πάνεζ ιένμξ ζε ιζα ηέημζα επακαθαιαακυιεκδ δναζηδνζυηδηα, βζαηί αοηή είκαζ πναηηζηά δ ζζημνία υθςκ ηςκ βκςζηχκ απμηνοθζζηζηχκ μιάδςκ πμο εθηφμοκ ηδκ πνμζμπή ημο ημζκμφ. Ώηυιδ ηζ ακ ήεεθα κα ενβαζεχ ιε ηέημζμ ηνυπμ (πμο ηακέκαξ ζοκδειέκμξ ιε ηδκ Εενανπία δεκ ηάκεζ πμηέ) δε εα ιπμνμφζα κα ελαζθαθίζς ηδ ζοκενβαζία ηδξ. Ώημθμφεδζακ έπεζηα μζ Δπηζηνιέο επί ηνπ Απνθξπθηζηηθνχ Γηαινγηζκνχ. Ώοηέξ οπμδεζηκφμοκ ιζα ηάπςξ κέα πνμζέββζζδ ζημ δζαθμβζζιυ, πμο δε ααζίγεηαζ ζηδκ αθμζίςζδ ζημοξ Αζδαζηάθμοξ, αθθά ζηδκ ακαβκχνζζδ ηδξ ροπήξ ζε ηάεε πνυζςπμ. Ώημθμφεδζε δ Πξαγκαηεία επί ηνπ Κνζκηθνχ Ππξφο. Σμ αζαθίμ αοηυ ήηακ ιζα επέηηαζδ ηδξ δζδαζηαθίαξ πμο δυεδηε ζηδ Μπζηηθή Γνμαζία βζα ηα ηνία πονά – δθεηηνζηυ πον, δθζαηυ πον ηαζ πον δζα ηνζαήξ – ηαζ ήηακ ιζα ακαιεκυιεκδ ζοκέπεζα· πανμοζίαζε επίζδξ ημ ροπμθμβζηυ ηθεζδί ηδξ Μπζηηθήο Γνμαζίαο ηαζ απμζημπμφζε κα πνμζθένεζ ιζα ιεθέηδ βζα ημοξ ιαεδηέξ ηαζ ιοδιέκμοξ ημο ηέθμοξ αοημφ ημο αζχκα ηαζ ηςκ ανπχκ ημο επυιεκμο έςξ ημ 2025 ι.Υ. Δ Ώ.Ώ.Μπ. έηνζκε ανβυηενα πςξ εα ςθεθμφζε ειέκα ηαζ ημ ένβμ ακ έβναθε ιενζηά αζαθία (πνήζζια βζα ημοξ ζπμοδαζηέξ) λεπςνζζηά απ‟ ηδκ ηαηαβναθή ηςκ ηεζιέκςκ ηαζ ηςκ ζδιεζχζεχκ ιμο, απμδίδμκηάξ ηα ζε Ώββθζηά πμο δζεβείνμοκ ηδ ζηέρδ, ηα μπμία ακαπηφλαιε απυ ημζκμφ ζακ έκα ιέζμκ ιεηάδμζδξ ηςκ ζδεχκ πμο είκαζ ημ κηάνια ιμο κα ηαηαζηήζς δδιυζζεξ. Ο ιέζμξ ροπζηυξ ηαζ ημ ιέκηζμοι δεκ έπμοκ ζοκήεςξ ιεβάθδ κμδιμζφκδ ηαζ δ Ώ.Ώ.Μπ. επζεοιμφζε κα απμδείλεζ (βζα κα αμδεήζεζ ημ ιεθθμκηζηυ ένβμ) υηζ ιπμνμφζε ηακείξ κα ηάκεζ ζαθχξ ροπζηυ ένβμ ηαζ κα έπεζ πναβιαηζηή κμδιμζφκδ. Έβναρε θμζπυκ ηέζζενα αζαθία πμο είκαζ εκηεθχξ δζηά ηδξ: Ζ πλείδεζε ηνπ Αηφκνπ. Ζ Φπρή θαη ν Μεραληζκφο ηεο. Απφ ηε Γηαλφεζε ζηελ Δλφξαζε. Απφ ηε Βεζιεέκ ζην Γνιγνζά. Έβναρε επίζδξ έκα αζαθίμ ζε ζοκενβαζία ιαγί ιμο ιε ηίηθμ Σν Φσο ηεο Φπρήο· ζ‟ αοηυ δίκς ηδκ Ώββθζηή πανάθναζδ ηςκ μφηνα ημο Παηάκηγαθζ απ‟ ηα ακζηνζηζηά ηζ εηείκδ ζοκεζζθένεζ ηα ζπυθζα, πνμζθεφβμκηαξ πενζζηαζζαηά ζ‟ ειέκα βζα κα αεααζςεεί ςξ πνμξ ημ κυδιά ημοξ. Όζηενα αημθμφεδζε δ Πξαγκαηεία επί ηεο Λεπθήο Μαγείαο. Ώοηή βνάθδηε πνζκ πνυκζα ηαζ ηαεχξ βναθυηακ δζκυηακ ηαηά ηεθάθαζα ζημοξ πνεζαφηενμοξ ζπμοδαζηέξ ηδξ πμθήξ Ώνηέδκ ιυκμ ζακ οθζηυ ακάβκςζδξ. Βίκαζ ημ πνχημ αζαθίμ πμο δυεδηε πμηέ βζα ηδκ εηβφικαζδ ηαζ ημκ έθεβπμ ημο αζηνζημφ ή ζοκαζζεδιαηζημφ ζχιαημξ. Πμθθά απμηνοθζζηζηά αζαθία έπμοκ βναθεί βζα ημ θοζζηυ ζχια ηαζ ηδκ ελάβκζζή ημο
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
623
ηαζ βζα ημ αζεενζηυ ή γςηζηυ ζχια· πμθθά απ‟ αοηά ήηακ επζημιέξ άθθςκ αζαθίςκ, ανπαίςκ ή ζφβπνμκςκ. Σμ δζηυ ιμο υιςξ απμζημπεί κα εηβοικάζεζ ημ ζφβπνμκμ γδθςηή ζημκ έθεβπμ ημο αζηνζημφ ημο ζχιαημξ ιε ηδ αμήεεζα ημο κμο ηαεχξ μ κμοξ ιε ηδ ζεζνά ημο θςηίγεηαζ απ‟ ηδκ ροπή. Σμ επυιεκμ αζαθίμ ήηακ δ Πξαγκαηεία επί ησλ Δπηά Αθηίλσλ. Βίκαζ έκα ιεβάθμ αζαθίμ πμο δεκ μθμηθδνχεδηε αηυιδ. Θα απμηεθείηαζ απυ ηέζζενζξ ηυιμοξ, δφμ απ‟ ημοξ μπμίμοξ έπμοκ ήδδ εηδμεεί, έκαξ είκαζ έημζιμξ βζα έηδμζδ ηζ μ ηεθεοηαίμξ βνάθεηαζ. Οζ Συιμζ Ε ηαζ ΕΕ πναβιαηεφμκηαζ ηζξ επηά αηηίκεξ ηαζ ημοξ επηά ροπμθμβζημφξ ημοξ ηφπμοξ ηζ έηζζ αάγμοκ ηα εειέθζα ηδξ κέαξ ροπμθμβίαξ βζα ηδκ μπμία δ ζφβπνμκδ ροπμθμβία, έζης ηαζ οθζζηζηή, έααθε ιζα ζηένεδ αάζδ. Ο Συιμξ ΕΕΕ είκαζ αθζενςιέκμξ πθήνςξ ζημ εέια ηδξ εζςηενζηήξ αζηνμθμβίαξ ηζ απμηεθεί απυ ιυκμξ ημο ιζα εκυηδηα. Ώπμζημπεί κα εβηαζκζάζεζ ηδ κέα αζηνμθμβία πμο ααζίγεηαζ ζηδκ ροπή ηζ υπζ ζηδκ πνμζςπζηυηδηα. Δ μνευδμλδ αζηνμθμβία ηαηαζηνχκεζ έκα πάνηδ πμο δίκεζ ημ πεπνςιέκμ ηαζ ηδ ιμίνα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηζ υηακ δ πνμζςπζηυηδηα αοηή είκαζ οπακάπηοηηδ ή ιέζδξ ακάπηολδξ, ηυηε ιπμνεί κα είκαζ ηαζ ζοπκά είκαζ εηπθδηηζηά αηνζαήξ. ιςξ δεκ είκαζ ηυζμ αηνζαήξ ζηδκ πενίπηςζδ πμθφ ακαπηοβιέκςκ ακενχπςκ, γδθςηχκ, ιαεδηχκ ηαζ ιοδιέκςκ πμο ανπίγμοκ κα εθέβπμοκ ηα άζηνα ημοξ ηαζ ζοκεπχξ ηζξ πνάλεζξ ημοξ· ηυηε ηα πενζζηαηζηά ηαζ ηα βεβμκυηα ηδξ γςήξ ημοξ είκαζ απνυαθεπηα. Δ κέα ηαζ ιεθθμκηζηή αζηνμθμβία επζπεζνεί κα δχζεζ ημ ηθεζδί ημο ςνμζημπίμο ηδξ ροπήξ, υπςξ νοειίγεηαζ απυ ηδκ ροπζηή αηηίκα ηζ υπζ απ‟ ηδκ αηηίκα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ· έδςζα ανηεηά βζα κα ιπμνέζμοκ μζ αζηνμθυβμζ πμο εκδζαθένμκηαζ βζα ηδ κέα ηάζδ, κα πναβιαηχζμοκ ημ ιέθθμκ απ‟ ηδ ζημπζά ηδξ κέαξ αοηήξ πνμζέββζζδξ. Δ αζηνμθμβία είκαζ ιζα εειεθζχδδξ ηαζ πμθφ ακαβηαία επζζηήιδ. Δ Ώ.Ώ.Μπ. δεκ λένεζ ηίπμηε απυ αζηνμθμβία· δεκ ιπμνεί κα ηαηαζηνχζεζ μφηε έκα πάνηδ ηζ μφηε εα ιπμνμφζε κα ζαξ πεζ ηα μκυιαηα ηςκ πθακδηχκ ηαζ ηςκ μίηςκ πμο ηοαενκμφκ. Βίιαζ ζοκεπχξ μθμηθδνςηζηά οπεφεοκμξ βζα υζα πενζθαιαάκμκηαζ ζ‟ υθα ηα αζαθία ιμο, εηηυξ υπςξ ελήβδζα πνζκ, βζα ημ αζαθίμ Σν Φσο ηεο Φπρήο. Ο Συιμξ IV πναβιαηεφεηαζ ημ εέια ηδξ εεναπείαξ ηαζ ηδξ βεθφνςζδξ ιε ηδκ ακηαπηάνακα ημο οθζζηάιεκμο πάζιαημξ ιεηαλφ Βκάδαξ ηαζ πνμζςπζηυηδηαξ· επίζδξ δίκεζ ημοξ Αεηαηέζζενζξ Κακυκεξ πμο πνέπεζ κα ηονζανπήζμοκ υζμζ εηβοικάγμκηαζ βζα ιφδζδ. Θα επζζηήζς πάθζ ηδκ πνμζμπή ζαξ ζημ ηεθεοηαίμ αοηυ εέια, οπεκεοιίγμκηάξ ζαξ υηζ πμηέ έκαξ αθδεζκυξ ιοδιέκμξ δεκ ζζπονίγεηαζ ζημ εθάπζζημ, είηε ζδζςηζηά είηε δδιυζζα, πςξ είκαζ ιοδιέκμξ. Βίκαζ ακηίεεημ ζημκ απμηνοθζζηζηυ κυιμ ηαζ πμθθμί άκενςπμζ πςνίξ ζδζαίηενδ πκεοιαηζηή εζηίαζδ ή δζακμδηζηή ζηακυηδηα δζαηφπςζακ ηέημζμοξ ζζπονζζιμφξ ηζ επαημθμφεδζε γδιζά πμο ιείςζε ηδκ ζδέα ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηδ θφζδ ηδξ ιφδζδξ ζηα ιάηζα ημο ημζκμφ. Βίιαζ θμζπυκ απυθοηα οπεφεοκμξ βζα ημοξ Αεηαηέζζενζξ Κακυκεξ ηαζ ηδκ απμζαθήκζζδ ηζ εθανιμβή ημοξ. Δ Ώ.Ώ.Μπ. πμηέ δεκ ζζπονίζεδηε υηζ ήηακ ηάηζ πενζζζυηενμ απυ έκαξ ενβαγυιεκμξ ιαεδηήξ πμο αζπμθείηαζ ιε παβηυζιζμ ένβμ (πμο ηακείξ δεκ ιπμνεί κ‟ ανκδεεί) ηζ έπεζ επακαθάαεζ ζοπκά υηζ δ θέλδ “ιαεδηήξ” είκαζ δ κυιζιδ ηζ ακαιθζζαήηδηδ θέλδ (ηαεχξ ηζ δ αθδεζκή θέλδ) πμο πνέπεζ κα πνδζζιμπμζείηαζ βζα υθεξ ηζξ ααειίδεξ ηςκ ενβαηχκ ηδξ Εενανπίαξ, απ‟ ημ δυηζιμ ιαεδηή πμο ζοκδέεηαζ παθανά ιε μνζζιέκμοξ ιαεδηέξ ηδξ Εενανπίαξ, ιέπνζ ηαζ
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
624
ημκ ίδζμ ημκ Υνζζηυ, ημ Αζδάζηαθμ υθςκ ηςκ Αζδαζηάθςκ ηαζ Αάζηαθμ Ώββέθςκ ηαζ ακενχπςκ. Ώκηζηάπεδηε ζηαεενά, ιε ηδκ πθήνδ ζοβηαηάεεζή ιμο, ζηδ κμζδνή πενζένβεζα βζα εέζεζξ ηαζ ηίηθμοξ, πμο είκαζ ημ ζανάηζ ηυζςκ πμθθχκ απμηνοθζζηζηχκ μιάδςκ ηζ μδδβεί ζηδ δίκδ ημο ακηαβςκζζιμφ, ημο θευκμο, ηδξ ηνζηζηήξ ηαζ ηςκ αλζχζεςκ πμο παναηηδνίγμοκ ηδκ πθεζμρδθία ηςκ απμηνοθζζηζηχκ μιάδςκ ηαζ ηαεζζηά ιάηαζεξ έκα ζςνυ δδιμζζεφζεζξ ηζ ειπμδίγεζ ημ ιεβάθμ ημζκυ κα δεπεεί ηδ δζδαζηαθία ζηδκ ηαεανυηδηα ηζ απθυηδηά ηδξ. Δ εέζδ ηζ μ ηίηθμξ, δ ζεζνά ηαζ δ ηάλδ δε ιεηνμφκ. Μφλν ε δηδαζθαιία κεηξά – δ αθήεεζά ηδξ ηαζ δ εκμναηζηή ηδξ έηηθδζδ. Ώοηυ πνέπεζ κα ημ έπεηε δζανηχξ ηαηά κμο. Οζ απμδεβιέκμζ ιαεδηέξ εκυξ Αζδαζηάθμο, πμο θηάκμοκ ζηδκ ακαβκχνζζή Σμο εη ηςκ έζς – ιζα ακαβκχνζζδ πμο ιπμνεί ηυηε κα επζαεααζςεεί απ‟ ημοξ ζοιιαεδηέξ ημοξ ηαζ κα πνδζζιμπμζδεεί απ‟ ημκ ίδζμ ημ Αζδάζηαθμ ζακ ιζα πναβιαηζηή ηαηάζηαζδ – βκςνίγμοκ ημ Αζδάζηαθυ ημοξ, δέπμκηαζ ηδ δζδαζηαθία Σμο ηαζ κηινχλ κεηαμχ ηνπο γη’ Απηφλ φπσο είλαη, αθθά πμηέ ζημκ έλς ηυζιμ. Σα άνενα πμο δδιμζζεφεδηακ ηεθεοηαία ζημκ Ππξζφ ηαζ δε θμβμηνίεδηακ επανηχξ, είπακ δμεεί απυ ιέκα, ςξ Αζδάζηαθμ, πνμξ ηα ιέθδ εκυξ μιίθμο ιέζα ζημ Άζναι ιμο. Ο υιζθμξ αοηυξ δζαηήνδζε ηδκ ακςκοιία ιμο πενζζζυηενμ απυ ιζα δεηαεηία, ηάηζ πμο ήηακ ημ ζςζηυ ηαζ πνμθακέξ ηαεήημκ ημοξ. Σα αζαθία δίκμκηαζ ζοκεπχξ ζηαεενά επί πνυκζα ηζ υηακ ζοιπθδνςεεί δ Πξαγκαηεία επί ησλ Δπηά Αθηίλσλ, εηηοπςεεί έκα ζφκημιμ αζαθίμ βζα ηδ Γνεηεία ηαζ δμεεί ζημ ημζκυ έκα άθθμ βζα ηδ Μαζεηεία ζηε Νέα Δπνρή, ημ ένβμ ηδξ Ώ.Ώ.Μπ. βζα ιέκα εα έπεζ ηεθεζχζεζ ηαζ εα ιπμνέζεζ ηυηε κα ζοκεπίζεζ ημ ένβμ ηδξ ζημ Άζναι ημο δζημφ ηδξ Αζδαζηάθμο – ημ ένβμ ημο ιαεδηή Σμο. Δ επυιεκδ θάζδ ημο ένβμο πμο επζγδημφζα κα δς ηδκ εηπθήνςζή ημο, είκαζ ηχνα ζε θεζημονβία. Δ επζεοιία ιμο (υπςξ ηαζ πμθθχκ πμο ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ Εενανπία) ήηακ κα δς ηδκ ίδνοζδ ιζαξ εζςηενζηήξ ζπμθήξ πμο εα άθδκε εθεφεενα ηα ιέθδ ηδξ, δε εα ηα δέζιεοε ιε οπμζπέζεζξ ή υνημοξ ηαζ – εκχ εα υνζγε δζαθμβζζιυ ηαζ ιεθέηδ ηαζ εα έδζκε εζςηενζηή δζδαζηαθία – εα άθδκε ημοξ ακενχπμοξ κα ηάκμοκ ηζξ δζηέξ ημοξ πνμζανιμβέξ, κα ενιδκεφζμοκ ηδκ αθήεεζα υζμ ηαθφηενα ιπμνμφζακ, εα ημοξ πανμοζίαγε ηζξ δζάθμνεξ απυρεζξ, εκχ ζοβπνυκςξ εα ημοξ ιεηέδζδε ηζξ ααεφηενεξ εζςηενζηέξ αθήεεζεξ ηζξ μπμίεξ εα ιπμνμφζακ κ‟ ακαβκςνίζμοκ ακ οπήνπε ιέζα ημοξ εηείκμ πμο είκαζ αθοπκζζιέκμ ζηα ιοζηήνζα ηαζ μζ μπμίεξ αηυιδ ηζ ακ ηζξ δζάααγακ ή ηζξ άημοβακ, δε εα ημοξ έαθαπηακ, ακ ημοξ έθεζπε δ ακηίθδρδ κ‟ ακαβκςνίζμοκ ηδκ αθήεεζα υπςξ είκαζ. Δ Ώθίηδ Ώ. Μπέσθδ εβηαζκίαζε ιζα ηέημζα ζπμθή ημ 1923 ιε ηδ αμήεεζα ημο Φυζηεν Μπέσθδ ηαζ μνζζιέκςκ ζπμοδαζηχκ ιε υναια ηαζ πκεοιαηζηή ηαηακυδζδ. Έεεζε ζακ υνμ υηζ δε εα ακαιζβκουιμοκ ζηδ πμθή Ώνηέδκ ηζ υηζ δε εα αζημφζα ηακέκα έθεβπμ ζηδκ πμθζηζηή ηαζ ημ πνυβναιιά ηδξ. Οφηε ηα αζαθία ιμο δε πνδζζιμπμζμφκηακ ζακ εβπεζνίδζα ηαζ ιυκμ ζηδ δζάνηεζα ηςκ ηνζχκ ηεθεοηαίςκ πνυκςκ έκα απ‟ αοηά, δ Πξαγκαηεία επί ηεο Λεπθήο Μαγείαο, πνμζανιυζεδηε ζακ ζεζνά ιεθέηδξ ηζ αοηυ έπεζηα απυ εενιή πανάηθδζδ πμθθχκ ζπμοδαζηχκ. Βπίζδξ ηάπμζα δζδαζηαθία βζα ηδκ ακηαπηάνακα (πμο εα ειθακζζεεί ζημκ πέιπημ ηυιμ ηδξ Πξαγκαηείαο επί ησλ Δπηά Αθηίλσλ) πνδζζιμπμζήεδηε επί δφμ πνυκζα ζ‟ έκα ηιήια ημο ηέηανημο ααειμφ ιε ηδκ μκμιαζία Τθαληέο ζην Φσο. Δ δζδαζηαθία βζα ηδ βμδηεία
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
625
δυεδηε ζακ εέια ακάβκςζδξ ζ‟ έκα άθθμ ηιήια. ηδ πμθή Ώνηέδκ δεκ απαζηείηαζ οπαημή, δεκ ημκίγεηαζ δ “οπαημή ζημ Αζδάζηαθμ”, βζαηί ηακείξ Αζδάζηαθμξ δε δζεοεφκεζ ηδ ζπμθή. Αίκεηαζ έιθαζδ ζημ Αζδάζηαθμ ζηδκ ηανδζά, ηδκ ροπή, ημκ αθδεζκυ πκεοιαηζηυ άκενςπμ ιέζα ζε ηάεε ακενχπζκμ μκ· δε δζδάζηεηαζ εεμθμβία· μ ζπμοδαζηήξ δεκ οπμπνεχκεηαζ κ‟ απμδεπεεί μπμζαδήπμηε ενιδκεία ή πανμοζίαζδ ηδξ αθήεεζαξ· ιπμνεί κα δεπεεί ή κ‟ απμννίρεζ ημ βεβμκυξ ηςκ Αζδαζηάθςκ, ηδξ Εενανπίαξ, ηδξ ιεηεκζάνηςζδξ ή ηδξ ροπήξ ηαζ κα ελαημθμοεεί κα παναιέκεζ ακαβκςνζζιέκμ ιέθμξ ηδξ ζπμθήξ. Αεκ ακαιέκεηαζ μφηε απαζηείηαζ οπαημή μφηε ζηδ ζπμθή μφηε ζηδκ Ώ.Ώ.Μπ. Οζ ζπμοδαζηέξ ιπμνμφκ κα ενβάγμκηαζ ζε μπμζαδήπμηε απμηνοθζζηζηή, εζςηενζηή, ιεηαθοζζηή ή μνευδμλδ μιάδα ηζ εηηθδζία ηαζ κα ελαημθμοεμφκ κα είκαζ ιέθδ ηδξ ζπμθήξ. Σμοξ γδηείηαζ κα εεςνμφκ ηέημζεξ δναζηδνζυηδηεξ ζακ πεδία οπδνεζίαξ υπμο εα ιπμνμφκ κα εηθνάζμοκ μπμζαδήπμηε πκεοιαηζηή αμήεεζα έπμοκ απμηηήζεζ ιε ηδκ ενβαζία ημοξ ζηδ ζπμθή. Ώνπδβμί ηαζ πνεζαφηενμζ ενβάηεξ πμθθχκ απμηνοθζζηζηχκ μιάδςκ ενβάγμκηαζ επίζδξ ζηδ πμθή Ώνηέδκ, αθθά είκαζ απυθοηα εθεφεενμζ κα δζαεέζμοκ ημ πνυκμ, ηδκ αθμζίςζδ ηαζ ηδκ οπδνεζία ημοξ ζηζξ δζηέξ ημοξ μιάδεξ. Δ ζπμθή αοηή έπεζ αίμ είημζζ πνυκςκ ηαζ εζζένπεηαζ ηχνα ζ‟ έκα κέμ ηφηθμ ακάπηολδξ ηαζ πνδζζιυηδηαξ – ιαγί ιε ημ ζφκμθμ ηδξ ακενςπυηδηαξ – ηαζ βζ‟ αοηυ βίκεηαζ δ απαναίηδηδ πνμεημζιαζία. Ο ααζζηυξ ηυκμξ ηδξ ζπμθήξ είκαζ δ ππεξεζία πμο ααζίγεηαζ ζηδκ αγάπε ηεο αλζξσπφηεηαο. Σμ δζαθμβζζηζηυ ένβμ ζζμννμπείηαζ ηαζ παναθθδθίγεηαζ ιε ηδ ιεθέηδ ηαζ ηδκ πνμζπάεεζα κα δζδαπεμφκ μζ ζπμοδαζηέξ κα οπδνεημφκ. Μζα άθθδ θάζδ ημο ένβμο ιμο ήνεε ζε φπανλδ πνζκ δέηα πενίπμο πνυκζα υηακ άνπζζα κα βνάθς ηάπμζα θοθθάδζα βζα ημ ιεβάθμ ημζκυ, εθζζηχκηαξ ηδκ πνμζμπή ζηδκ παβηυζιζα ηαηάζηαζδ ηαζ ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Βπζπείνδζα έηζζ κα αβηονμαμθήζς ζηδ βδ (ακ ιπμνχ κα πνδζζιμπμζήζς ηέημζα θνάζδ) ιζα ελςηενίηεοζδ ή έκα ζφιαμθμ ημο ένβμο ηδξ Εενανπίαξ. Ήηακ ιζα πνμζπάεεζα κα ζοκδέζς οπμηεζιεκζηά ηαζ (υπμο ήηακ δοκαηυ) ακηζηεζιεκζηά υθμοξ εηείκμοξ ημοξ ακενχπμοξ ιε πκεοιαηζηυ ζημπυ ηαζ ααεζά αβάπδ βζα ηδκ ακενςπυηδηα, πμο ενβάγμκηακ δναζηήνζα ζε πμθθέξ πχνεξ, είηε ζε μνβακχζεζξ είηε ιυκμζ. Σμ υκμιά ημοξ είκαζ θεβεχκ. Μενζημί είκαζ βκςζημί ζημοξ ενβάηεξ ηδξ ζπμθήξ. Υζθζάδεξ ιμο είκαζ βκςζημί αθθά υπζ ζ‟ αοημφξ· υθμζ ενβάγμκηαζ οπυ ηδκ έιπκεοζδ ηδξ Εενανπίαξ ηζ εηπθδνχκμοκ ζοκεζδδηά ή αζοκείδδηα ηα ηαεήημκηα ηςκ πναηηυνςκ ηςκ Αζδαζηάθςκ. Μαγί ζοκζζημφκ ιζα μιάδα εκςιέκδ ζηδκ εζχηενδ πθεονά ιε πκεοιαηζηή πνυεεζδ ηζ αβάπδ. Μενζημί είκαζ απμηνοθζζηέξ πμο ενβάγμκηαζ ζηζξ δζάθμνεξ απμηνοθζζηζηέξ μιάδεξ· άθθμζ είκαζ ιοζηζηζζηέξ πμο ενβάγμκηαζ ιε υναια ηαζ αβάπδ· άθθμζ ακήημοκ ζηζξ μνευδμλεξ ενδζηείεξ ηαζ ιενζημί δεκ ακαβκςνίγμοκ ηαευθμο ηζξ θεβυιεκεξ πκεοιαηζηέξ ζοββέκεζεξ. θμζ υιςξ ειροπχκμκηαζ απυ έκα αίζεδια εοεφκδξ βζα ηδκ ακενχπζκδ εοδιενία ηζ έπμοκ εκδυιοπα αθζενςεεί ζηδ αμήεεζα ηςκ ζοκακενχπςκ ημοξ. Ο ιεβάθμξ αοηυξ υιζθμξ απμηεθεί ημκ Παβηυζιζμ ςηήνα ηδξ επμπήξ ιαξ ηαζ εα ζχζεζ ημκ ηυζιμ ηαζ εα εβηαζκζάζεζ ηδ κέα επμπή ιεηά ημκ πυθειμ. Σα θοθθάδζα πμο έβναρα (πμο ημ πνχημ μκμιάγεηαζ ηχνα Σα Σξία Δπφκελα Υξφληα) οπμδεζηκφμοκ ηα ζπέδζα ηαζ
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
626
ημοξ ζημπμφξ ημοξ ηαζ πνμηείκμοκ ημοξ ηνυπμοξ ηαζ ηζξ ιεευδμοξ ζοκενβαζίαξ ι‟ αοηυ ημκ υιζθμ ηςκ Παβηυζιζςκ Τπδνεηχκ πμο ήδδ οπάνπεζ ηαζ δνα ζε πμθθά πεδία. Ώοημί ημοξ μπμίμοξ επδνεάγεζ μ Νέμξ ιζθμξ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο ηαζ ιε ημοξ μπμίμοξ επζγδηεί κα ενβαζεεί ηαζ μζ μπμίμζ ιπμνμφκ κα ενβαζεμφκ ζακ πνάηημνέξ ημο, μκμιάγμκηαζ απυ ιαξ άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ ηαθήξ εέθδζδξ. Έηακα ιζα πνμζπάεεζα κα πνμζεββίζς αοημφξ ημοξ ακενχπμοξ ημ 1936, υηακ οπήνπε ιζα αιοδνή πζεακυηδηα απμηνμπήξ ημο πυθειμο έζης ηαζ ηδκ ηεθεοηαία ζηζβιή. Πμθθμί εα εοιμφκηαζ αοηή ηδκ εηζηναηεία ηαζ ηδ ζπεηζηή επζηοπία ηδξ. Πνμζεββίζαιε εηαημιιφνζα ιε δζαθέλεζξ ηαζ ηείιεκα ηαζ ιε ημ ναδζυθςκμ, αθθά δεκ οπήνπακ ανηεημί πκεοιαηζηά εκδζαθενυιεκμζ άκενςπμζ βζα κα ηάκμοκ ηα ακαβηαία αήιαηα πμο εα ακαπαίηζγακ ηδκ παθίννμζα ημο ιίζμοξ, ημο ηαημφ ηαζ ηδξ επζεεηζηυηδηαξ πμο απεζθμφζε κα ηαηαπμκηίζεζ ημκ ηυζιμ. Ο πυθειμξ λέζπαζε ημ 1939 πανυθεξ ηζξ πνμζπάεεζεξ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηςκ ενβαηχκ Σδξ ηαζ ημ ένβμ ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ έιεζκε θοζζηά ζε εηηνειυηδηα. Ώοηυ ημ ηιήια ημο ένβμο ζημ μπμίμ είπακ γδηήζεζ κα οπδνεηήζμοκ ιέθδ ηδξ πμθήξ Ώνηέδκ ηαζ ημ μπμίμ μδήβδζε ζημ ζπδιαηζζιυ δεηαεκκέα ηέκηνςκ οπδνεζίαξ ζε ζζάνζειεξ πχνεξ, έπνεπε κα εβηαηαθεζθεεί πνμζςνζκά – αθθά ιυκμ πνμζςνζκά, αδεθθμί ιμο, βζαηί δ ηαθή εέθδζδ είκαζ δ “ζςηήνζα δφκαιδ” ηαζ ιζα έηθναζδ ηδξ εέθδζδξ-βζα-ημ-ηαθυ πμο ειροπχκεζ ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Θα ήεεθα κα ημκίζς υηζ ημ ένβμ ηδξ αβηονμαυθδζδξ ημο Νέμο Οιίθμο Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο ηαζ ηδξ μνβάκςζδξ ημο ένβμο ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ δεκ έπεζ ηαιζά ζπέζδ ιε ηδ ζπμθή, εηηυξ υηζ δυεδηε ζηα ιέθδ ηδξ δ εοηαζνία κα αμδεήζμοκ ημ ηίκδια. Ώθέεδηακ ηεθείςξ εθεφεενα κα ηάκμοκ υ,ηζ ήεεθακ ηζ έκα ιεβάθμ πμζμζηυ αβκυδζε εκηεθχξ ηδκ πνμζπάεεζα, εηδδθχκμκηαξ έηζζ ηδκ εθεοεενία πμο έκζςεακ ηαζ είπακ δζδαπεεί. ηακ λέζπαζε μ πυθειμξ ηζ μθυηθδνμξ μ ηυζιμξ αοείζηδηε ζημ επαηυθμοεμ πάμξ, ηδ θνίηδ, ηδκ ηαηαζηνμθή, ημ εάκαημ ηαζ ηδκ αβςκία, πμθθμί πκεοιαηζηά ζηεπηυιεκμζ άκενςπμζ επζεοιμφζακ κα ιείκμοκ ιαηνζά απ‟ ημκ αβχκα. Αεκ ήηακ δ πθεζμρδθία, αθθά ιζα ζζπονή ηαζ εμνοαχδδξ ιεζμρδθία. Θεςνμφζακ ηάεε ζηάζδ ζοιιεημπήξ ζακ πανααίαζδ ημο κυιμο ηδξ αδεθθυηδηαξ ηζ ήηακ πνυεοιμζ κα εοζζάζμοκ ημ ηαθυ μθυηθδνδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ζε ιζα ζοκαζζεδιαηζηή πανυνιδζδ αβάπδξ ζ‟ υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ ι‟ έκακ ηνυπμ πμο δε εα απαζημφζε ηδκ ακάθδρδ εη ιένμοξ ημοξ ηακεκυξ είδμοξ δνάζδξ ή απυθαζδξ. Ώκηί “βζα ηδκ παηνίδα ιμο, ζςζηά ή θάεμξ” ήηακ “βζα ηδκ ακενςπυηδηα, ζςζηά ή θάεμξ”. ηακ έβναρα ημ θοθθάδζμ Ζ Σσξηλή Παγθφζκηα Κξίζε ηαζ ηα ηείιεκα βζα ηδκ παβηυζιζα ηαηάζηαζδ, δήθςζα υηζ δ Εενανπία επζδμηίιαγε ηδ ζηάζδ ηαζ ημοξ ζημπμφξ ηςκ Δκςιέκςκ Βεκχκ πμο ιάπμκηακ βζα ηδκ εθεοεενία μθυηθδνδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδ θφηνςζδ ηςκ ακενχπςκ πμο οπέθενακ. Ώοηυ ηαη‟ ακάβηδ έααγε ηδκ Εενανπία ζε εέζδ απμδμηζιαζίαξ ημο Άλμκα ιε ηάεε ηνυπμ. Πμθθμί πμο ενβάγμκηακ ζηδκ ηαθή εέθδζδ ηαζ θίβμζ ζηδ ζπμθή ενιήκεοζακ αοηή ηδ ζηάζδ ζακ πμθζηζηήξ ζδιαζίαξ, πζζηεφμκηαξ πνμθακχξ υηζ ιζα ζηάζδ πθήνμοξ μοδεηενυηδηαξ ζ‟ υ,ηζ αθμνμφζε ημ ηαθυ ηαζ ημ ηαηυ ήηακ αοηυ πμο απαζηείηαζ απ‟ ημοξ ακενχπμοξ ιε πκεοιαηζηή ηθίζδ. Σέημζμζ άκενςπμζ δεκ ηαηαθένκμοκ κα ζηεθεμφκ ηαεανά ηαζ ζοβπέμοκ ηδκ απνμεοιία ημοξ κα πάνμοκ εέζδ ιε ηδκ αδεθθζηή
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
627
αβάπδ, θδζιμκχκηαξ ηα θυβζα ημο Υνζζημφ υηζ “μ ιδ ςκ ιεη‟ ειμφ ηαη‟ ειμφ εζηί”. Ώξ επακαθάας ηάηζ πμο έπς πεζ ζοπκά. Δ Εενανπία ηαζ υθα ηα ιέθδ ηδξ ηζ εβχ ιαγί, αβαπμφκ ηδκ ακενςπυηδηα, αθθά δεκ επζδμηζιάγμοκ ημ ηαηυ, ηδκ επίεεζδ, ηδ ζηθδνυηδηα ηαζ ηδ θοθάηζζδ ηδξ ακενχπζκδξ ροπήξ. Πνμαζπίγμοκ ηδκ εθεοεενία, ηδκ εοηαζνία κα πνμπςνήζμοκ υθμζ ζημ δνυιμ ημο θςηυξ, ηδκ ακενχπζκδ εοδιενία πςνίξ δζάηνζζδ, ηδκ ηαθμζφκδ ηαζ ημ δζηαίςια ηάεε ακενχπμο κα ζηέθηεηαζ βζα θμβανζαζιυ ημο, κα ιζθά ηαζ κα ενβάγεηαζ. Καη‟ ακάβηδ δεκ ιπμνμφκ θμζπυκ κα επζδμηζιάγμοκ ηα έεκδ ή ημοξ ακενχπμοξ εκυξ έεκμοξ πμο είκαζ ακηίεεημζ ζηδκ ακενχπζκδ εθεοεενία ηζ εοηοπία. Ξένμοκ ιε ηδκ αβάπδ Σμοξ ηαζ ηδκ ακηίθδρδ ηςκ πενζζηάζεςκ υηζ ζε ιζα ιεηαβεκέζηενδ γςή ή γςέξ δ πθεζμρδθία ηςκ ζδιενζκχκ επενχκ ηδξ ακενχπζκδξ εθεοεενίαξ εα εθεοεενςεεί ηαζ εα ααδίζεζ ζημ Φςηζζιέκμ Ανυιμ. ημ ιεηαλφ μθυηθδνδ δ δφκαιδ ηδξ Εενανπίαξ έπεζ πέζεζ ζηδκ πθεονά ηςκ εεκχκ πμο ιάπμκηαζ κα εθεοεενχζμοκ ηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ζηδκ πθεονά εηείκςκ πμο ηάκμοκ ημ ίδζμ ζε ηάεε έεκμξ. Ώκ ημ κα είκαζ ηακείξ ιε ημ ιένμξ ηδξ ηαθμζφκδξ ηαζ ηδξ εθεοεενίαξ εεςνείηαζ επζγήιζμ βζα ηα πκεοιαηζηά γδηήιαηα, ηυηε δ Εενανπία εα ενβαζεεί κα αθθάλεζ ηδ ζηάζδ ηςκ ακενχπςκ ςξ πνμξ ημ ηζ είκαζ πκεοιαηζηυ. Βκδζαθένεδηα θμζπυκ βζα ηνεζξ θάζεζξ ημο ένβμο: ηα αζαθία, ηδ πμθή Ώνηέδκ ηαζ ημ Νέμ ιζθμ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο. Δ ηνμφζδ πμο έβζκε ζημκ ηυζιμ απυ ηζξ ηνεζξ αοηέξ υρεζξ ημο ένβμο, ήηακ ζαθχξ απμηεθεζιαηζηή ηαζ πνήζζιδ. Ώοηυ πμο ιεηνά είκαζ ημ ζφκμθμ ημο πνήζζιμο ένβμο πμο έβζκε ηζ υπζ μζ επζηνίζεζξ ηαζ μζ πανακμήζεζξ εηείκςκ πμο ακήημοκ ααζζηά ζηδκ παθζά ηάλδ ηαζ ηδκ Επεοαηή επμπή. Βίκαζ ζοκεπχξ ακίηακμζ κα δμοκ ηδκ ειθάκζζδ ηςκ κέςκ ηνυπςκ γςήξ ηαζ ηςκ κέςκ πνμζεββίζεςκ ζηδκ αθήεεζα. θμ αοηυ ημκ ηαζνυ έιεζκα ζηα παναζηήκζα. Βίιαζ οπεφεοκμξ βζα ηα αζαθία ηαζ ηα θοθθάδζα ηαζ θένμοκ ηδκ αοεεκηία ηδξ αθήεεζαξ – αλ ππάξρεη αιήζεηα ζ’ απηά – ηζ υπζ ηδκ αοεεκηία ημο μκυιαηυξ ιμο ή μπμζαζδήπμηε εέζδξ εα ιπμνμφζα κα ζζπονζζεχ ή κα ζζπονζζεμφκ βζα ιέκα μζ πενίενβμζ, μζ ενεοκδηέξ ηαζ μζ πζζημί. Αεκ έπς οπαβμνεφζεζ ηαιζά πμθζηζηή ηδξ ζπμθήξ μφηε ακαιίπεδηα ζημ πνυβναιιά ηδξ· βζ‟ αοηά είκαζ οπεφεοκδ δ Ώ.Ώ.Μπ. Σα αζαθία ιμο ηαζ ηα θοθθάδζα είκαζ δζαεέζζια ζημοξ ζπμοδαζηέξ ηδξ ζπμθήξ υπςξ ηαζ ζημ οπυθμζπμ ημζκυ. Πνμζπάεδζα κα αμδεήζς ημ ένβμ ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ (βζα ημ μπμίμ είκαζ οπεφεοκμξ μ Φυζηεν Μπέσθδ), οπαβμνεφμκηαξ ηαζ οπμδεζηκφμκηαξ πμζμ είκαζ ημ ένβμ πμο επζδζχηεζ κα ηάκεζ μ Νέμξ ιζθμξ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο, αθθά δεκ πνμαθήεδηε ηαιζά αλίςζδ ελ μκυιαηυξ ιμο ηζ μφηε πνυηεζηαζ κα πνμαθδεεί πμηέ. Σμ ζφκμθμ υθςκ αοηχκ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ οπήνλε ςθέθζιμ· μζ πανακμήζεζξ ήηακ θίβεξ ηαζ ήηακ ζφιθοηεξ ιε ημκ πνμζςπζηυ ελμπθζζιυ ηαζ ηδ ζηάζδ ημο επζηνζηή. Δ ηνζηζηή είκαζ οβζήξ υηακ δεκ ηδξ επζηνέπεηαζ κα βίκεζ ηαηαζηνεπηζηή. Πανάθθδθα ιε ηζξ ηφνζεξ αοηέξ δναζηδνζυηδηεξ είπα ανπίζεζ απ‟ ημ 1931 κα εηπαζδεφς ιζα μιάδα ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ δζαζημνπζζιέκςκ ζ‟ υθμ ημκ ηυζιμ, ζηζξ ηεπκζηέξ ηδξ απμδεβιέκδξ ιαεδηείαξ, κμμφιεκδξ αηαδδιασηά. Ώπ‟ ημοξ πμθθμφξ πζεακμφξ κευθοημοξ οπέδεζλα ιζα μιάδα 45 πενίπμο πνμζχπςκ – άθθςκ βκςζηχκ ηζ άθθςκ εκηεθχξ άβκςζηςκ ζηδκ Ώ.Ώ.Μπ. – πμο είπακ επζδείλεζ πνμεοιία βζα
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
628
εηπαίδεοζδ ηαζ ιπμνμφζακ κα δμηζιαζεμφκ ακ ήηακ ηαηάθθδθμζ βζα ημ μιαδζηυ ένβμ ηδξ κέαξ ιαεδηείαξ. Σα άημια αοηά έπαζνκακ άιεζεξ πνμζςπζηέξ μδδβίεξ απυ ιέκα ηαζ μνζζιέκεξ βεκζηέξ μδδβίεξ πμο εκζςιάηςκακ ηδ κευηενδ πνμζέββζζδ ζηδκ Εενανπία ηαζ ηδκ πκεοιαηζηή γςή, ιμθμκυηζ ααζίγμκηακ αέααζα ζημοξ ανπαίμοξ ηακυκεξ. Ώοηέξ μζ μδδβίεξ ηέεδηακ ζηδ δζάεεζδ ημο ιεβάθμο ημζκμφ ι‟ αοηυ ημ αζαθίμ, αθθά δε δίκμκηαζ πθδνμθμνίεξ βζα ηα πνυζςπα πμο έθααακ αοηή ηδκ εηπαίδεοζδ· μκυιαηα, διενμιδκίεξ ηαζ ηαημζηίεξ άθθαλακ, πανυηζ δ δζδαζηαθία παναιέκεζ υπςξ δυεδηε. Καη‟ ακάβηδ υθμζ αοημί μζ άκενςπμζ απυ ηδκ επαθή ημοξ ιαγί ιμο, έπμοκ ελαηνζαχζεζ ηδκ ηαοηυηδηά ιμο. Ξένμοκ απυ πνυκζα πμζμξ είιαζ. Ώθθά δζαθφθαλακ ηδκ ακςκοιία ιμο ιε ιεβάθδ πνμζμπή ηαζ ιε ιεβάθεξ δοζημθίεξ, θυβς ημο βεβμκυημξ υηζ εηαημκηάδεξ άκενςπμζ ζπεδυκ ζε ηάεε πχνα οπέεεηακ ηδκ ηαοηυηδηά ιμο ηαζ πμθθμί ηδκ είπακ ιακηέρεζ ζςζηά. Έηζζ ζήιενα πανά ηδκ πνμζπάεεζα ηδξ Ώ.Ώ.Μπ. ηαζ ηςκ ιαεδηχκ ιμο είκαζ βεκζηά βκςζηυ υηζ είιαζ έκαξ Αζδάζηαθμξ ηαζ ιμο έδςζακ ηάπμζμ υκμια. ηδκ μιάδα ηςκ δζηχκ ιμο εζδζηά επζθεβιέκςκ γδθςηχκ έπς ακαημζκχζεζ ημ υκμιά ιμο, φηαλ νη ίδηνη θαηέιεμαλ ελδφκπρα ζ’ απηφ. Θα ήηακ ακυδημ ηαζ ρεφηζημ κα θενεχ δζαθμνεηζηά· ζηζξ ακαημζκχζεζξ ιμο ζ‟ αοημφξ ή ζηδ ζφκηαλδ μδδβζχκ βζα ηδ κέα ιαεδηεία πήνα ακαβηαζηζηά ηδκ πνέπμοζα εέζδ ηαζ ημ υκμιά ιμο. Μενζηέξ απ‟ αοηέξ ηζξ μδδβίεξ εεςνήεδηακ απυ ιέκα πνήζζιεξ ηαζ ηαηάθθδθεξ βζα βεκζηυηενδ πνήζδ ηζ εκζςιαηχεδηακ ζε ιζα ζεζνά ηεζιέκςκ πμο εηδυεδηακ ιε ημ υκμιά ιμο ζημκ Ππξζφ βζα ηα ηάδηα ηεο Μαζεηείαο. οκηάζζμκηακ πνμζεηηζηά απ‟ ηδκ Ώ.Ώ.Μπ. πνζκ εηδμεμφκ, εηηυξ απυ έκα ηείιεκμ πνζκ θίβμοξ ιήκεξ, υηακ δ Ώ.Ώ.Μπ. ηάης απ‟ ηδκ πίεζδ ηδξ ενβαζίαξ πανέθεζρε κα δζαβνάρεζ ιζα πανάβναθμ ζηδκ μπμία ιζθμφζα ςξ Αζδάζηαθμξ. Δ πανάβναθμξ αοηή πνμξ ιεβάθδ ηδξ ζηεκμπχνζα ειθακίζεδηε ημκ Εμφθζμ ημο 1943 ζημκ Ππξζφ. Μεηά απυ πμθθά πνυκζα πνμζηαζίαξ ηδξ ηαοηυηδηάξ ιμο έηακε αοηυ ημ μθίζεδια ηζ έηζζ ημζκμθμβήεδηε υηζ είιαζ Αζδάζηαθμξ. πεηζηά ι‟ αοηυ οπάνπμοκ ηνία ζδιεία ζηα μπμία εα ήεεθα κα επζζηήζς ηδκ πνμζμπή ζαξ. Νςνίηενα – πμθθά πνυκζα πνζκ – ακέθενα ζηδκ Πξαγκαηεία επί ηεο Λεπθήο Μαγείαο υηζ ήιμοκ έκαξ ιοδιέκμξ μνζζιέκμο ααειμφ, αθθά έπνεπε κα δζαθοθαπεεί δ ακςκοιία ιμο. Έπεζηα απυ πνυκζα, θυβς αοημφ ημο θάεμοξ, ειθακίγμιαζ κα ακηζθάζης ή κα ηάκς ημ ακηίεεημ ηζ έηζζ κ‟ αθθάγς ηδκ πμθζηζηή ιμο. ιςξ δεκ ημ ηάκς πναβιαηζηά. Δ δζάδμζδ ηδξ δζδαζηαθίαξ αθθάγεζ ηζξ ζοκεήηεξ ηαζ δ ακάβηδ ηδξ ακενςπυηδηαξ απαζηεί ηαηά ηαζνμφξ ιζα δζαθμνεηζηή πνμζέββζζδ. Σίπμηε δεκ είκαζ ζηαηζηυ ζηδκ ελέθζλδ ηδξ αθήεεζαξ. Πνμ πμθθμφ είπα ηδκ πνυεεζδ κα ηάκς υ,ηζ ήηακ ακαβηαίμ βζα κα θένς ημ βεβμκυξ ηδξ Εενανπίαξ ηαζ ηςκ ιεθχκ ηδξ ζαθέζηενα ηαζ ιε πζμ έκημκμ ηνυπμ εκχπζμκ ημο ημζκμφ. Πνζκ απυ πνυκζα είπα πεζ ζαθχξ ζηδκ Ώ.Ώ.Μπ. (υπςξ ηζ μ Αζδάζηαθυξ ηδξ) υηζ ημ ηφνζμ ηαεήημκ ηδξ ςξ ιαεήηνζαξ ήηακ κα ελμζηεζχζεζ ημ ημζκυ ιε ηδκ αθδεζκή θφζδ ηςκ Αζδαζηάθςκ ηδξ μθίαξ ηαζ κ‟ ακηζζηαειίζεζ ηδκ εζθαθιέκδ εκηφπςζδ πμο έπεζ επζηναηήζεζ. Σμ έηακε ζε μνζζιέκμ ααειυ, αθθά υπζ ζηδκ πθήνδ έηηαζδ πμο απμζημπμφζαιε. Αίζηαζε ζηδκ πνμζπάεεζα θυβς ηδξ ηαηήξ θήιδξ πμο είπε απμηηήζεζ ημ υθμ γήηδια ελαζηίαξ ηςκ ρεοδχκ πανμοζζάζεςκ πμο έδζκακ δζάθμνμζ δάζηαθμζ ηαζ
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
629
απμηνοθζζηζηέξ μιάδεξ ζοκ ημοξ βεθμίμοξ ζζπονζζιμφξ πμο δζαηφπςκακ δζάθμνμζ αδαείξ βζα ιαξ. Δ Β.Π.Μπ., δ πνμηάημπυξ ηδξ, δήθςζε ζε μνζζιέκεξ μδδβίεξ ηδξ ζημκ Βζςηενζηυ Σμιέα ηδξ Θεμζμθζηήξ Βηαζνείαξ πςξ είπε ιεηακζχζεζ πζηνά πμο ιίθδζε βζα ημοξ Αζδαζηάθμοξ, ηα μκυιαηα ηαζ ημ ένβμ Σμοξ. Δ Ώ.Ώ.Μπ. είπε ηδκ ίδζα βκχιδ. Οζ Αζδάζηαθμζ, υπςξ πενζβνάθμκηαζ απ‟ ηδ Θεμζμθζηή Βηαζνεία, ιμζάγμοκ αιοδνά ιε ηδκ πναβιαηζηυηδηα· πμθφ ηαθυ έπεζ βίκεζ απ‟ ηδ ιανηονία βζα ηδκ φπανλή Σμοξ ηαζ πμθφ ηαηυ απ‟ ηζξ ακυδηεξ θεπημιένεζεξ πμο δυεδηακ ηαηά ηαζνμφξ. Ώθθά δελ είκαζ υπςξ πενζβνάθμκηαζ· δε δίκμοκ δζαηαβέξ ζημοξ μπαδμφξ Σμοξ (ή ιάθθμκ πζζημφξ) βζα κα ηάκμοκ αοηυ ή ημ άθθμ, κα ζπδιαηίζμοκ εηείκδ ή ηδκ άθθδ μνβάκςζδ, μφηε οπμδεζηκφμοκ μνζζιέκα πνυζςπα ζε εκζάνηςζδ ζακ ελαζνεηζηήξ ζδιαζίαξ ηαζ ζενανπζηήξ εέζδξ· βκςνίγμοκ πμθφ ηαθά υηζ μζ ιαεδηέξ, μζ ιοδιέκμζ ηαζ μζ Αζδάζηαθμζ βίκμκηαζ βκςζημί απ‟ ηα ένβα ηαζ ηζξ πνάλεζξ ημοξ ηζ υπζ απ‟ ηα θυβζα ημοξ· πνέπεζ κ‟ απμδείλμοκ ηδ εέζδ ημοξ απ‟ ημ ένβμ πμο εηηέθεζακ. Οζ Αζδάζηαθμζ ενβάγμκηαζ δζα ηςκ ιαεδηχκ Σμοξ ζε πμθθέξ μνβακχζεζξ· δελ απαζημφκ ιέζς αοηχκ ηςκ ιαεδηχκ ηδκ επαηυθμοεδ οπαημή ηςκ ιεθχκ ηδξ μνβάκςζδξ, μφηε απμηθείμοκ απ‟ ηδ δζδαζηαθία εηείκμοξ πμο δζαθςκμφκ ιε ηδκ πμθζηζηή ηδξ μνβάκςζδξ ή ηζξ ενιδκείεξ ηςκ ανπδβχκ. Αεκ είκαζ πςνζζηζημί ηζ ακηαβςκζζηζημί ζηζξ μιάδεξ πμο ενβάγμκηαζ ηάης απυ δζάθμνμοξ ιαεδηέξ ή άθθμοξ Αζδαζηάθμοξ ηαζ ηάεε μνβάκςζδ βζα ηδκ μπμία εκδζαθένμκηαζ μζ Αζδάζηαθμζ είκαζ πενζεηηζηή ηζ υπζ απμηθεζζηζηή. Αε ιάπμκηαζ βζα πνμζςπζηυηδηεξ, επζδμηζιάγμκηαξ ηδ ιζα ή απμννίπημκηαξ ηδκ άθθδ, απθά βζαηί δ πμθζηζηή εκυξ ανπδβμφ μνβάκςζδξ οπμζηδνίγεηαζ ή υπζ. Αεκ είκαζ μζ εεαιαηζημί ηαζ ηαημακαενειιέκμζ άκενςπμζ πμο πενζβνάθμκηαζ απ‟ ημοξ ιέηνζμοξ ανπδβμφξ πμθθχκ μιάδςκ, μφηε δζαθέβμοκ (βζα δεζιεοιέκμοξ ιαεδηέξ ηζ ελέπμκηεξ ενβάηεξ Σμοξ) άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ πμο αηυιδ ηαζ απυ ηδκ εβηυζιζα άπμρδ είκαζ ζδιακηζηά ηαηχηενμζ ή αζπμθμφκηαζ ιε ηδ δζαηφπςζδ ζζπονζζιχκ ηαζ ιε ηδκ ηέπκδ κα πνμζεθηφμοκ ηδκ πνμζμπή. Γζα κα βίκεζ ηάπμζμξ δυηζιμξ ιαεδηήξ πνέπεζ κα είκαζ αθμζζςιέκμξ· ηυηε ιπμνεί κα δμεεί έιθαζδ ζηδκ ελάβκζζδ ηαζ ηδκ απυηηδζδ ιζαξ κμήιμκμξ ηαηακυδζδξ ηδξ αδεθθυηδηαξ ηαζ ηδξ ακενχπζκδξ ακάβηδξ· βζα κα βίκεζ απμδεβιέκμξ ιαεδηήξ πμο ενβάγεηαζ άιεζα οπυ ημοξ Αζδαζηάθμοξ ιε παβηυζιζα δνάζδ (αολακυιεκδξ επζννμήξ), απαζηείηαζ κμδηζηή πυθςζδ, ακάπηολδ ηδξ ηανδζάξ ηαζ ιζα αίζεδζδ ηςκ πναβιαηζηχκ αλζχκ. Γκςνίγμκηαξ υθα αοηά ηζ έπμκηαξ παναηδνήζεζ ηα ηαηά απμηεθέζιαηα ηδξ ζοκδεζζιέκδξ δζδαζηαθίαξ πμο δυεδηε βζα ημοξ Αζδαζηάθμοξ, δ Ώ.Ώ.Μπ. έθηαζε ζηα άηνα βζα κα πανμοζζάζεζ ηδκ αθδεζκή θφζδ ηδξ Εενανπίαξ, ημοξ ζηυπμοξ ηαζ ημ πνμζςπζηυ ηδξ· πνμζπάεδζε κα δχζεζ έιθαζδ – υπςξ ηζ δ ίδζα δ Εενανπία – ζηδκ ακενςπυηδηα ηαζ ηδκ παβηυζιζα οπδνεζία ηζ υπζ ζε ιζα μιάδα Ααζηάθςκ μζ μπμίμζ αηυιδ ηζ ακ λεπέναζακ ηα ζοκδεζζιέκα πνμαθήιαηα ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαζ ηδκ ειπεζνία ηςκ ηνζχκ ηυζιςκ, εηπαζδεφμκηαζ ηαζ πνμεημζιάγμκηαζ (οπυ ηδκ ηδδειμκία ημο Υνζζημφ) κα ααδίζμοκ “ηδκ Οδυ ηδξ Ώκχηενδξ Βλέθζλδξ”, υπςξ θέβεηαζ. Σμ υκμια πμο ιαξ έδςζακ ιενζημί ιαεδηέξ ημο Θζαέη, δίκεζ ημ ηθεζδί βζα ημ ζδιείμ ηδξ επίηεολήξ ιαξ. Οκμιάγμοκ ηδκ Εενανπία “εηαζνεία ηςκ μνβακςιέκςκ ηαζ θςηζζιέκςκ Αζακμζχκ” – θςηζζιέκςκ απυ αβάπδ ηαζ ηαηακυδζδ, απυ ααεζά ζοιπυκζα ηαζ πενζεηηζηυηδηα,
ΤΝΟΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ΘΗΒΔΣΑΝΟΤ
630
θςηζζιέκςκ απ‟ ηδ βκχζδ ημο ζπεδίμο ηαζ ζημπεφμκηαξ ζηδκ ηαηακυδζδ ημο ζημπμφ, εοζζάγμκηαξ ηδκ άιεζδ πνυμδυ Σμοξ βζα κα αμδεήζμοκ ηδκ ακενςπυηδηα. Ώοηυ είκαζ μ Αζδάζηαθμξ. Σμ δεφηενμ ζδιείμ πμο εέθς κα ημκίζς έπεζ ηδ ιμνθή ενχηδζδξ. ε ηζ ιπμνεί κα αθάρεζ ακ ηάπμζμξ δείλεζ ιε ημ δάπηοθμ έκα Αζδάζηαθμ ηαζ Σμκ ακαβκςνίζεζ ςξ ηέημζμκ, υηακ ημ ένβμ Σμο οπμζηδνίγεζ ηδ δήθςζδ ηαζ δ επζννμή Σμο είκαζ παβηυζιζα; Ώκ ιε ημ απνυαθεπημ αοηυ μθίζεδια δ Ώ.Ώ.Μπ. έδεζλε υηζ είιαζ Αζδάζηαθμξ, ηζ γδιζά έβζκε; Σα αζαθία ιμο πμο είκαζ θμνείξ ηδξ επζννμήξ ιμο, έθεαζακ ζηα πέναηα ηδξ βδξ ηαζ πανέπμοκ ανςβή ηαζ αμήεεζα· ημ ένβμ ηδξ ηαθήξ εέθδζδξ πμο οπέδεζλα ηαζ ημ μπμίμ μ Φ.Μπ. πναβιαημπμίδζε εεεθμκηζηά, έθηαζε ηονζμθεηηζηά ζε εηαημιιφνζα ιέζς ηςκ θοθθαδίςκ ηαζ ημο ναδζμθχκμο, ιε ηδ πνήζδ ηςκ ιεβάθςκ Βπζηθήζεςκ ηαζ ιε ημ ένβμ ηςκ Σνζβχκςκ ηαζ ηα θυβζα ηαζ ημ πανάδεζβια ηςκ ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ ηαθήξ εέθδζδξ. Σμ ηνίημ ζδιείμ πμο εέθς κα θένς ζηδκ πνμζμπή ζαξ είκαζ υηζ ζημ κέμ ηφηθμ πμο εα ένεεζ ιε ημ ηέθμξ ημο πμθέιμο, ην γεγνλφο ηεο Ηεξαξρίαο θαη ηνπ έξγνπ ησλ Γηδαζθάισλ – κέζσ ησλ καζεηψλ Σνπο – πνέπεζ ηαζ εα ένεεζ αολακυιεκα ζηδκ πνμζμπή ημο ημζκμφ. Μαεδηέξ πακημφ εα πανμοζζάγμοκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ζημκ ηυζιμ ημ ζενανπζηυ ζπέδζμ ηδξ αδεθθυηδηαξ, ηδξ πκεοιαηζηήξ γςήξ ηαζ ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ· αοηυ δε εα βίκεζ ιε υνμοξ (ηυζμ πνμζθζθείξ ζημοξ ακυδημοξ) υηζ: “μ Αζδάζηαθμξ ιε δζάθελε” ή “μ Αζδάζηαθμξ ζηέηεζ πίζς απ‟ ηδ πνμζπάεεζά ιμο” ή “είιαζ εηπνυζςπμξ ηδξ Εενανπίαξ”, αθθά ιε ιζα γςή οπδνεζίαξ, ιε ηδκ οπυδεζλδ υηζ μζ Αζδάζηαθμζ οπάνπμοκ ηζ είκαζ βκςζημί πακημφ ζε πμθθμφξ ακενχπμοξ· υηζ ημ ζπέδζμ είκαζ έκα ζπέδζμ ελεθζηηζηήξ ακάπηολδξ ηζ εηπαζδεοηζηήξ πνμυδμο πνμξ έκα κμήιμκα πκεοιαηζηυ ζηυπμ· υηζ δ ακενςπυηδηα δεκ είκαζ ιυκδ, αθθά δ Εενανπία ζηέηεζ, υηζ μ Υνζζηυξ είκαζ ιε ημ θαυ Σμο, υηζ μ ηυζιμξ είκαζ βειάημξ απυ άβκςζημοξ ιαεδηέξ πμο ενβάγμκηαζ αευνοαα· υηζ μ Νέμξ ιζθμξ Τπδνεηχκ ημο Κυζιμο οπάνπεζ· υηζ άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ ηαθήξ εέθδζδξ οπάνπμοκ πακημφ· υηζ μζ Αζδάζηαθμζ δεκ εκδζαθένμκηαζ ηαευθμο βζα πνμζςπζηυηδηεξ, αθθά πνδζζιμπμζμφκ άκδνεξ ηαζ βοκαίηεξ ηάεε ζηάζδξ, πίζηδξ ηζ εεκζηυηδηαξ, ανηεί κα ημοξ οπμηζκεί δ αβάπδ, κα είκαζ κμήιμκεξ ηαζ κα έπμοκ εηπαζδεοιέκμ κμο ηαζ κα έπμοκ επίζδξ ιαβκδηζηή ηαζ αηηζκμαυθμ επίδναζδ δ μπμία εα πνμζεθηφεζ ημκ ηυζιμ ζηδκ αθήεεζα ηαζ ηδκ αβαευηδηα, αθθά φρη ζημ άημιμ – Αζδάζηαθμ ή ιαεδηή. Αεκ εκδζαθένμκηαζ βζα πνμζςπζηή αθμζίςζδ, αθθά είκαζ αθζενςιέκμζ απμηθεζζηζηά ζηδκ ακαημφθζζδ ηδξ δοζηοπίαξ ηαζ ηδκ πνμχεδζδ ηδξ ελέθζλδξ ηδξ ακενςπυηδηαξ ηαζ ηδκ οπυδεζλδ ηςκ πκεοιαηζηχκ ζηυπςκ. Αεκ επζδζχημοκ ακαβκχνζζδ βζα ημ ένβμ Σμοξ ή ημκ έπαζκμ ηςκ ζοβπνυκςκ Σμοξ, αθθά ιυκμ ηδκ ακάπηολδ ημο θςηυξ ιέζα ζημκ ηυζιμ ηαζ ηδκ ακέθζλδ ηδξ ακενχπζκδξ ζοκείδδζδξ. Ο ΘΕΐΒΣΏΝΟ
Oζ οζμί ηςκ ακενχπςκ είκαζ έκα ηζ εβχ είιαζ έκα ιαγί ημοξ. Γδηχ κα αβαπχ, υπζ κα ιζζχ· Γδηχ κα οπδνεηχ ηζ υπζ κα απαζηχ μθεζθυιεκδ οπδνεζία· Γδηχ κα εεναπεφς, υπζ κα αθάπης. Βίεε μ πυκμξ κα θένεζ ηδκ ηαηάθθδθδ αιμζαή ζε θςξ ηαζ αβάπδ. Βίεε δ ροπή κα εθέβπεζ ηδκ ελςηενζηή ιμνθή ηαζ ηδ γςή ηζ υθα ηα βεβμκυηα, Καζ κα θένεζ ζημ θςξ ηδκ αβάπδ πμο οπυηεζηαζ ζηα ζοιαάκηα ημο πνυκμο. Ώξ ένεεζ ημ υναια ηαζ δ εκυναζδ. Ώξ απμηαθοθεεί ημ ιέθθμκ. Ώξ εηδδθςεεί δ εζχηενδ εκυηδηα ηαζ αξ πανέθεμοκ μζ ελςηενζηέξ δζαζνέζεζξ. Ώξ επζηναηήζεζ δ αβάπδ. θμζ μζ άκενςπμζ αξ αβαπμφκ.
Βηβφικαζδ βζα ηδ ιαεδηεία ζηδ κέα επoπή πανέπεηαζ απυ ηδ ρoιή Αξθέελ. Oζ ανπέξ ηδξ Πνoαζχκζαξ oθίαξ πανoοζζάγoκηαζ ιέζα απυ εζςηενζηυ δζαθoβζζιυ, ιεθέηδ ηαζ οπδνεζία ζακ έλαο ηξφπoο δσήο.
Γζα πθδνoθoνίεξ βνάρηε ζηoοξ εηδυηεξ.
Πφζνη πνιινί επίδνμνη καζεηέο δελ είλαη πεηζκέλνη γηα ηελ αμηνζχλε ηνπο λα ιάβνπλ κηα άκεζε εθγχκλαζε απφ θάπνην Γηδάζθαιν ηεο νθίαο; Πφζνη ιίγνη φκσο είλαη ηθαλνί λ’ αθνκνηψζνπλ ηηο έληνλεο πηέζεηο ηεο εκπεηξίαο θαη λα επσθειεζνχλ απφ ηελ επθαηξία! ηνπο ηφκνπο ηεο Μαζεηείαο ζηε Νέα Δπνρή πεξηιακβάλνληαη νη ζεηξέο ησλ πξνζσπηθψλ νδεγηψλ πνπ δφζεθαλ ζε κηα κηθξή νκάδα ηζέια γηα κηα πεξίνδν 15 ρξφλσλ, καδί κε κηα ζρεηηθή δηδαζθαιία ζ’ έλαλ αξηζκφ ζεκάησλ. ην πξψην ηκήκα ηνπ Σφκνπ Η ππνδεηθλχεηαη θαζαξά ε ζπλάθεηα αλάκεζα ζε κεξηθέο απαηηήζεηο ηνπ Ηεξαξρηθνχ ρεδίνπ θαη ζηε ζέζε ηεο ππεξεζίαο ησλ νκίισλ καζεηείαο. Σα “Έμη ηάδηα ηεο Μαζεηείαο” ζην ηειηθφ ηκήκα ηνπ βηβιίνπ δείρλνπλ ηφζν θαζαξά ηελ αιιεινπρία ηεο αλάπηπμεο ηεο ζπλείδεζεο πξνο ην θέληξν ελφο Άζξακ, ψζηε κφλν εθείλνο πνπ απηαπαηάηαη κπνξεί λ’ απνηχρεη λ’ αλαγλσξίζεη ηε ζέζε ηνπ θαη ηελ πξνθχπηνπζα επθαηξία ηνπ. ’ απηά ηα άκεζα θαη εηιηθξηλή ζρφιηα θάζε ηίκηνο δεισηήο ηεο καζεηείαο κπνξεί λα βξεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ε αλάγθε ηνπ κπνξεί λα θαηαλνεζεί θαη λα ηθαλνπνηεζεί, κεξηθέο θνξέο κε δξαζηηθνχο φξνπο, απφ ηε βαζηά πλεπκαηηθή δηνξαηηθφηεηα, ηε γλψζε θαη ηελ αγάπε ελφο Γηδαζθάινπ ηεο νθίαο.