Katanalotikisinidisi by mdiaman1999

Σωµατείο «ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙ∆ΗΣΗ» ΠΥΡΓΟΣ 2014

∆ιαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων

Περιλαµβάνονται: ΈΡΓΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ Στα πλαίσια του προγράµµατος: «Προστατεύω το περιβάλλον - τρέφοµαι υγιεινά µε προϊόντα τοπικά - καταναλώνω συνετά»

Επιμέλεια: Μπέκη Αλεξοπούλου

Στα πλαίσια του προγράμματος: «Δράσεις Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης στους πολίτες του Νομού Ηλείας» με κωδικό MIS 453293, η οποία εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ”Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα” και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Το έργο υλοποιήθηκε με την συνεργασία των Δ/νσεων Α/θμιας και Β/θμιας εκπ/σης Π.Ε. Ηλείας.

Πύργος 2014

Περιεχόμενα Πρόλογος 4 Χαιρετισμός Υπεύθυνου Σχολικών Δραστηριοτήτων Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης Ηλείας

Εισαγωγή 10 ΜΕΡΟΣ Α Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων

Κεφάλαιο 1ο 1.1 Απόβλητα, Απορρίμματα, Λύματα

1.2 Πηγές Αποβλήτων

1.3 Κατηγοριοποίηση των στερεών αποβλήτων

Κεφάλαιο 2ο 2.1 Διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Γενικά)

2.2 Επιπτώσεις από την αλόγιστη διάθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Α.Σ.Α.)

2.3 Τεχνολογίες Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων

2.4 Σημαντικότερες μέθοδοι επεξεργασίας των Αστικών Στερεών Αποβλήτων

Κεφάλαιο 3ο 3.1 Η Ανακύκλωση

3.2 Η ανακύκλωση είναι σημαντική γιατί...

3.3 Τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.)

3.4 Μεταφορά Απορριμμάτων

3.5 Η κατάσταση στην Ελλάδα

3.6 Συμπεράσματα 35 ΜΕΡΟΣ Β΄ Ζωγραφικά έργα μαθητών Γυμνασίου

ΜΕΡΟΣ Γ΄ Ενδεικτική παρουσίαση περιβαλλοντικών προγραμμάτων Λυκείων 1o ΕΠΑΛ Αμαλιάδας: «Τεχνολογία Τοπικών Προϊόντων Κρασί, Τσίπουρο»

2o ΕΠΑΛ Αμαλιάδας: «Ολυμπία - Ήλιδα» Εικονικές επιχειρήσεις με πραγματικά προϊόντα

Γενικό Λύκειο Ανδραβίδας: Προϊόν … από τον τόπο σου

Γενικό Λύκειο Καράτουλα: «Πρωτογενής τομέας παραγωγής: Κληρονομία και Μέλλον του τόπου μας»

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία

Πρόλογος Κακοποίηση της φύσης, διατάραξη των σχέσεων αλληλεξάρτησης μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και του ανθρώπου, υπερεκμετάλλευση και υπερικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Ένα μη ελεγχόμενο πείραμα όπως λέει ο Ντ. Μπέκερ - διεξάγουμε πάνω στη Γη και αυτό συνεχίζεται την ώρα που εμείς συνεχίζουμε την καθημερινή μας ζωή. Με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος όμως, συνδέεται και η κρίση στο κοινωνικό περιβάλλον. Ο άνθρωπος γίνεται άπληστος, κυρίως καταναλωτής, μοναχικός και ατομιστής. Στους αντίποδες αυτών, η περιβαλλοντική συνείδηση προκύπτει ως αναγκαιότητα. Με βεβαιότητα μπορούμε να υποστηρίξουμε πως αυτή, καλλιεργείται και διδάσκεται, γιατί δεν είναι τίποτε άλλο από το σεβασμό του ανθρώπου προς το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται, δημιουργεί και προοδεύει. Σέβομαι το περιβάλλον σημαίνει πως συνειδητοποιώ τη θέση μου μέσα στο χώρο τον οποίο ζω, άρα σέβομαι και τον εαυτό μου. Συνεπώς, ο ρόλος της παιδείας, του σχολείου και της κοινωνίας, μπορεί να αποβεί δυναμικός και να καλλιεργήσει στον άνθρωπο περιβαλλοντική συνείδηση, αξίες και αρχές, ώστε να σέβεται το φυσικό του περιβάλλον, την κοινωνία και κατ’ επέκταση τον ίδιο του τον εαυτό. Το σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση» ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο στα θέματα του περιβάλλοντος, έχει την πεποίθηση ότι η όξυνση των περιβαλλοντικών προβλημάτων πρέπει να γίνει η αφετηρία για κοινή δράση. Έχει ως αρχή πως, για να γίνει η μετάβαση από την πρόθεση στην πράξη, χρειάζεται να δοθούν στο άτομο ισχυρά ερεθίσματα και κίνητρα, με ταυτόχρονη τη συνειδητοποίηση ότι σε αυτή τη διαδικασία δεν είναι μόνος του, γεγονός το οποίο ενισχύει ιδιαίτερα την προσπάθειά του. Πίστη του και γνώμονας δράσης του, η συνεργασία ιδιωτικής πρωτοβουλίας και πολιτείας. Στα πλαίσια των παραπάνω, και με δεδομένη την άποψη ότι η διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης στους σημερινούς μαθητές και πολίτες του αύριο, κρίνεται επιβεβλημένη, εντάσσεται και η συνεργασία της 4

«Καταναλωτικής Συνείδησης» με τα σχολεία της Π.Ε. Ηλείας, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Έχει προταθεί για τον παιδαγωγικό της ρόλο, ως ιδιαίτερα αποτελεσματική προς αυτήν την κατεύθυνση, η παρότρυνση των μαθητών για τη συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς τέχνης με θέμα το φυσικό περιβάλλον. Μια περιβαλλοντική δράση, η οποία αφενός καλλιεργεί στους μαθητές αξίες και στάσεις που χαρακτηρίζουν τον ενεργό πολίτη και αφετέρου προωθεί την αμφίδρομη σχέση σχολείου και κοινωνίας, με τη πραγματοποίηση δράσεων από κοινού με κοινωνικούς φορείς. Έτσι, με την πρωτοβουλία του Σωματείου και με τη βοήθεια των υλικών που τους προμήθευσε, υλοποιήθηκε μαθητικός διαγωνισμός και έκθεση ζωγραφικής με τη συμμετοχή σχολείων της Ηλείας, Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπ/σης, καθώς επίσης και αντίστοιχη σχολική ημερίδα και ημερίδα ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας. Τίτλος των δράσεων: «Προστατεύω το περιβάλλον - Τρέφομαι υγιεινά με προϊόντα τοπικά - Καταναλώνω συνετά». Στόχος, η ευαισθητοποίηση-ενημέρωση των μαθητών του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου του νομού μας αλλά και του κοινού, σχετικά με τα προϊόντα της τοπικής μας αγοράς, τα οφέλη για την υγεία μας, τον τρόπο με τον οποίον αυτά φτάνουν στο τραπέζι μας μέσω ελληνικών επιχειρήσεων παραγωγής και μεταποίησης προϊόντων, η ανάγκη στήριξής τους, αλλά και η διαμόρφωση σωστής καταναλωτικής συνείδησης. Στο πλαίσιο αυτό, από το Φεβρουάριο έως το Μάιο του 2014, περισσότεροι από 500 μαθητές με τη σημαντική υποστήριξη των εκπαιδευτικών τους, εκφράστηκαν δημιουργικά με αφορμή το μήνυμα της «Καταναλωτικής Συνείδησης». Κινητοποιήθηκαν, εργάστηκαν γι’ αυτό, προβληματίστηκαν για το ρόλο τους ως καταναλωτές, ευαισθητοποιήθηκαν, συζήτησαν. Διασκέδασαν ζωγραφίζοντας και δημιουργώντας για το περιβάλλον, γνώρισαν, μαγείρεψαν και δοκίμασαν τα εξαιρετικά προϊόντα της Ηλειακής γης, τραγούδησαν γι’ αυτήν, έγραψαν και σκηνοθέτησαν δρώμενα για τη φύση. Στο συγκεκριμένο έντυπο, το οποίο αποτελεί μέρος του προγράμματος και απευθύνεται στους μαθητές Λυκείου, παρουσιάζονται τα ζωγραφικά έργα των μαθητών του Λυκείου, τα οποία εκτέθηκαν στο Λάτσειο Δημοτικό Μέγαρο Πύργου για μια εβδομάδα μαζί με τα έργα των μαθητών του Δημοτι5

κού και Γυμνασίου. Επίσης γίνεται σύντομη αναφορά στις περιβαλλοντικές τους δράσεις, στις οποίες ενέταξαν ή δημιούργησαν εκ νέου με αφορμή το πρόγραμμα της «Καταναλωτικής Συνείδησης». Το έργο, να σημειωθεί ότι υλοποιήθηκε στα πλαίσια της πράξης: «ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ» με κωδικό MIS 453293, η οποία εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα», με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση» θέλει να ευχαριστήσει από καρδιάς για την εξαιρετική συνεργασία, τον Διευθυντή Β/θμιας εκπαίδευσης Ηλείας, κ. Βασίλειο Δημητρέλλο, τον υπεύθυνο Σχολικών Δραστηριοτήτων Β/θμιας εκπαίδευσης Ηλείας, κ. Γιώργο Γοροζίδη, τους Δ/ντές των Λυκείων: 1ου ΕΠΑ.Λ. Αμαλιάδας: κ. Παναγιωτόπουλο Βασίλειο, 2ο ΕΠΑ.Λ. Αμαλιάδας: κ. Κωνσταντούλα Κων/νο, ΓΕ.Λ. Ανδραβίδας: κ. Ραμαντά Αριστείδη, ΓΕ.Λ. Καράτουλα: κ. Σεβόπουλο Νικόλαο, τους εκπαιδευτικούς που στήριξαν δυναμικά και με ψυχή αυτήν την προσπάθεια, τους γονείς, και κυρίως τους μαθητές που της έδωσαν φως, χρώμα και ζωή. Για την «Καταναλωτική Συνείδηση»

Γιάννης Δαγκούνας

Χαιρετισμός Υπεύθυνου Σχολικών Δραστηριοτήτων Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης Ηλείας

Αγαπητά παιδιά, αγαπητές/αγαπητοί εκπαιδευτικοί Είναι πραγματικά μεγάλη μας χαρά να συμμετέχουμε στην υλοποίηση εκπαιδευτικών δράσεων και συνεργασιών περιβαλλοντικού περιεχομένου, που απευθύνονται στο μαθητικό δυναμικό και τους πολίτες της Ηλείας. Βασικό συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών που απώτερο σκοπό έχουν την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και την αειφορία. Ως βασικός φορέας εκπαίδευσης των σύγχρονων και μελλοντικών ενεργών πολιτών, στηρίζουμε έμπρακτα κάθε προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος και στη διαμόρφωση σωστής καταναλωτικής συνείδησης ∙ αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία καταναλωτικών συνήθειών που θα βοηθήσουν στην αειφόρο ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών και την υγεία των καταναλωτών. Η υλοποίηση και υποστήριξη των «Δράσεων Περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης» και του προγράμματος «Τοπικά προϊόντα-Διατροφή-Καταναλωτική συνείδηση» σε συνεργασία με το σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση», αποτέλεσε προτεραιότητα μας. Έτσι οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατ’ επέκταση οι πολίτες της Ηλείας είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν την αξία των τοπικών προϊόντων διατροφής, (α) για την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, (β) για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, και (γ) για την βελτίωση της υγείας των καταναλωτών. Το επιστέγασμα λοιπόν της συγκεκριμένης προσπάθειας καθώς και δείγματα της δουλειάς των μαθητών βρίσκονται στην έκδοση που κρατάτε. Ελπίζω ότι η μελέτη αυτού του εντύπου θα κινητοποιήσει την σκέψη σας και θα σας ευαισθητοποιήσει σχετικά με την συνετή κατανάλωση τοπικών προϊόντων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ευχαριστώ πολύ όλους τους συντελεστές των δράσεων, μαθητές, εκπαιδευτικούς, διευθυντές, γονείς καθώς και το σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση» για τη δημιουργική συνεργασία μας ώστε να παραχθεί το συγκεκριμένο αποτέλεσμα.

Γοροζίδης Γεώργιος

Υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων

Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ηλείας

«O κάθε άνθρωπος έχει έναν κύκλο δικό του από πράματα, από δέντρα, ζώα, ανθρώπους, ιδέες - και τον κύκλο τούτον έχει χρέος αυτός να τον σώσει. Αυτός, κανένας άλλος. Αν δεν τον σώσει, δεν μπορεί να σωθεί».

Ν. Καζαντζάκης, Ασκητική.

Οι συνιστώσες του: «Φύση χωρίς Σκουπίδια» είναι η εθελοντική προσφορά, η ευαισθητοποίηση για τη Φύση και το Περιβάλλον και η καλή συνεργασία ανάμεσα στους εθελοντές, τα σχολεία, τους Φορείς, τις Τοπικές Αρχές, και τους πολίτες.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων αποτελεί ένα από τα τρία σημαντικότερα παγκοσμίως, μαζί με την έλλειψη νερού και την κλιματική αλλαγή, ενώ μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Έχετε αναρωτηθεί τι γίνεται αφού αδειάσουν οι κάδοι και καθαριστούν οι δρόμοι; Μέχρι τώρα, τα συγκεντρωμένα απορρίμματα κατά βάση θάβονταν σε μεγάλες τρύπες στη γη, συνήθως σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, σε εγκαταλελειμμένα λατομεία ή νταμάρια. Όμως, όπως πολλά άλλα πράγματα στον πλανήτη μας έχουν εξαντληθεί, έτσι και οι χώροι ταφής στη γη έχουν αρχίσει να μειώνονται, ενώ η λογική «πέτα το, άσ’ το, ξέχνα το», λόγω του περιβαλλοντικού κόστους που έχει, τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση. Η σημερινή κατάσταση στη διαχείριση των απορριμμάτων, με τη διάθεσή τους σε ημιελεγχόμενες χωματερές ή σε ανεξέλεγκτους σκουπιδότοπους, δεν μπορεί να συνεχιστεί πλέον, τόσο για περιβαλλοντικούς, όσο και για νομικούς, οικονομικούς και κοινωνικοπολιτικούς λόγους. Η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) είναι παγκοσμίως ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδιαίτερα στις

ανεπτυγμένες οικονομικά κοινωνίες. Ο όρος διαχείριση των ΑΣΑ εμπεριέχει τις τεχνικές διαδικασίες και μεθόδους οι οποίες σχετίζονται με τη συλλογή, τη μεταφορά, την προσωρινή αποθήκευση, την ανάκτηση των χρήσιμων υλικών εξ αυτών και την τελική διάθεσή τους σε κατάλληλα επιλεγμένους χώρους, αλλά και την μετέπειτα φροντίδα των χώρων αυτών. Οι διαδικασίες και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι αποδεκτές από τεχνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής πλευράς και από καιρό έχουν αποτελέσει αντικείμενο τεχνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής φροντίδας τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Διεθνών Οργανισμών όπως ο ΟΗΕ, ο ΟΟΣΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σύγχρονη αντίληψη για τη βιώσιμη ανάπτυξη έχει ως βασική αρχή και κατεύθυνση: την αποφυγή και τη μείωση της παραγωγής απορριμμάτων μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογικών μεθόδων, καθώς και αλλαγών στις κοινωνικές συμπεριφορές και νοοτροπίες. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική διαχείρισης τους δεν είναι μόνον αντικείμενο μιας τεχνικής διαδικασίας, αλλά ευρύτερα είναι θέμα κοινωνικής και πολιτικής συμπεριφοράς. Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά μια νέα πρόταση για αλλαγή του καθημερινού μας ήθους, μια νέα ηθική για τον άνθρωπο που θα στηρίζεται στην ισορροπία με το περιβάλλον αλλά και σε κοινωνικές σχέσεις ήπιες, ανθρώπινες, δίκαιες. Στη σημερινή εποχή που το περιβάλλον ψυχορραγεί, η Διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων προβάλει επιτακτική. Στο εγχειρίδιο αυτό, το οποίο αποτελεί μέρος του προγράμματος γίνεται αναφορά στη σημασία της ανακύκλωσης, της διαχείρισης των ΑΣΑ και το ρόλο των πολιτών μικρών και μεγάλων σε αυτό. Στόχος του είναι η παρώθηση για τη διαμόρφωση θετικής στάσης και υπεύθυνης συμπεριφοράς μας απέναντι στο περιβάλλον. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τους μαθητές, να γίνουν φορείς οικολογικού πολιτισμού. Να συνειδητοποιήσουν την αλληλεξάρτηση φύσης και ανθρώπου, αφού το φυσικό περιβάλλον επιδρά στην ψυχή του, αφενός, και αφετέρου, να οδηγηθούν στη διαπίστωση ότι η μη προστασία του συνεπάγεται και εξόντωση του ανθρώπου. Να αντιληφθούν ότι μπορούν κι αυτοί να συμβάλουν στη συντήρηση/διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, διαμορφώνοντας οικολογική συνείδηση : ό,τι υπάρχει στη γη είναι χρήσιμο και ωφέλιμο και το προστατεύουμε. Να κατανοήσουν ότι η φύση είναι φίλος και όχι εχθρός, φτάνει να σέβονται τους νόμους που τη διέπουν και να διατηρούν απέναντι σ’ αυτή μια σταθερή θετική στάση ζωής. 11

ΜΕΡΟΣ Α΄

Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων

Κεφάλαιο 1ο

1.1 Απόβλητα, Απορρίματα, Λύματα Απόβλητα είναι υλικά ή ουσίες από τα οποία ο κάτοχός τους θέλει ή υποχρεούται να απαλλαχθεί. Τα απόβλητα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με τη φύση τους, την προέλευση, την επικινδυνότητά τους. Τα στερεά απόβλητα είναι ουσίες ή αντικείμενα που εμφανίζονται κυρίως σε στερεή μορφή. Διακρίνονται σε αστικά, βιομηχανικά, νοσοκομειακά, αγροτικά και ραδιενεργά απόβλητα. 13

Με τον όρο απορρίμματα εννοούμε όλα τα στερεά απόβλητα τα οποία δεν μπορούν φαινομενικά να αξιοποιηθούν. Τα απορρίμματα περιλαμβάνουν μόνο τα στερεά απόβλητα διαφόρων προελεύσεων, όπως οικιακά, βιομηχανικά, σκουπίδια δρόμων και οικοδομών κ.λπ. Στα υγρά ανήκουν τα λύματα και οι ραδιενεργές ουσίες, ενώ στα αέρια ανήκουν τα καυσαέρια. Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων περιλαμβάνει τη συλλογή, μεταφορά, διάθεση, αξιοποίησή τους, την εποπτεία των εργασιών αυτών και την επίβλεψη των χώρων απόθεσης των αποβλήτων. Πρέπει να γίνεται χωρίς να προκαλείται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και χωρίς να χρησιμοποιούνται διαδικασίες ή μέθοδοι που θα μπορούσαν να βλάψουν το περιβάλλον. Περιλαμβάνει απόθεση πάνω ή μέσα στο έδαφος, σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, ή Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α., Χ.Υ.Τ.Υ.). Περιλαμβάνει, επίσης, φυσικοχημική και βιολογική επεξεργασία σε χερσαίο χώρο, αποτέφρωση, μόνιμη αποθήκευση, π.χ., των επικίνδυνων, τοξικών αποβλήτων. Λύματα είναι τα απόνερα αστικής προέλευσης. Η οδηγία 91/271/ΕΟΚ διακρίνει τα απόνερα ως εξής: 1. Αστικά λύματα, τα οικιακά λύματα ή το μείγμα οικιακών με βιομηχανικά λύματα ή και όμβρια ύδατα. 2. Οικιακά λύματα, τα λύματα από περιοχές με κατοικίες και υπηρεσίες που προέρχονται κυρίως από τον ανθρώπινο μεταβολισμό και τις εμπορικές δραστηριότητες. Επικίνδυνα απόβλητα (Ε.Α.) στη χέρσο χαρακτηρίζονται τα στερεά ή εγκλωβισμένα, π.χ. σε δοχεία, αέρια ή υγρά υλικά, χημικά, τοξικά, ραδιενεργά, βιολογικά, εκρηκτικά, που εμφανίζουν κίνδυνο για τη ζωή των ανθρώπων και των ζώων. Αυτά μπορούν να προκαλέσουν βλάβη, ασθένεια, οικονομική απώλεια ή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Είναι εύφλεκτα, διαβρωτικά, χημικώς ασταθή. Προέρχονται, κυρίως, από βιομηχανικές δραστηριότητες, όπως διυλιστήρια, χαλυβουργίες, παραγωγή αλουμινίου, λιπασμάτων, ηλεκτρικής ενέργειας, χημικών προϊόντων, κ.ά. Επικίνδυνα είναι και τα νοσοκομειακά απόβλητα. Ακόμα και στα οικιακά απορρίμματα, υπάρχουν επικίν14

δυνα υλικά. Τα πιο συνήθη είναι εύφλεκτες ουσίες, χρώματα, διαλυτικά, φυτοφάρμακα, υλικά ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, όπως ληγμένα φάρμακα ή υπολείμματα φαρμάκων, μπαταρίες, υλικά που περιέχουν υδράργυρο, μόλυβδο, χρώμιο, κ.ά. Τα ραδιενεργά απόβλητα αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία με μεγάλη δυσκολία διαχείρισης. Λόγω του υψηλού βαθμού επικινδυνότητας και του μεγάλου χρόνου υποδιπλασιασμού τους, διάφορες μέθοδοι διαχείρισης και φύλαξης έχουν προταθεί. Η πιο απλή, και εφαρμόσιμη, μέθοδος είναι η αποθήκευση σε υπογείους «σκουπιδότοπους ασφαλείας». Υπάρχουν βέβαια και άλλες εναλλακτικές προτάσεις, όπως, για παράδειγμα, να απορρίπτονται στο διάστημα ή στον πυθμένα των ωκεανών, κλεισμένα σε ειδικά κατασκευασμένα, ασφαλή δοχεία.

1.2 Πηγές Αποβλήτων Τρεις είναι οι βασικές πηγές αποβλήτων: - το περίσσευμα απόκτησης πρώτων υλών, - ο μετασχηματισμός των πρώτων υλών σε προϊόντα και - το περίσσευμα των προϊόντων μετά τη χρήση τους. Μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα προσανατολίζεται περισσότερο στην τρίτη φάση παραγωγής αποβλήτων, στα αστικά απορρίμματα. Στην πραγματικότητα, όμως, τα απόβλητα των δύο προηγούμενων φάσεων είναι πολύ περισσότερα, πολύ συχνά πιο επικίνδυνα και συνδέονται στενά με την επιβίωση της ανθρωπότητας, διότι ανήκουν στους παράγοντες που προκαλούν την εξάντληση των φυσικών πόρων. Τα απορρίμματα δεν μπορούν να εξαφανισθούν, αλλά μετατρέπονται, με φυσικές ή με τεχνητές μεθόδους, σε άλλη, στερεά, υγρή ή αέρια, μορφή. Αυτή η τελική τους μορφή πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να μην προξενείται ρύπανση στον αέρα, στα νερά ή στο έδαφος. Υπάρχει ένας αριθμός μεθόδων διάθεσης των απορριμμάτων, όπως η υγειονομική ταφή, η θερμική επεξεργασία με καύση ή πυρόλυση, η αναερόβια χώνευση και ο διαχωρισμός των απορριμμάτων με σκοπό την ανάκτηση χρήσιμων υλικών, καθώς επίσης και παραλλαγές αυτών των μεθόδων. Κάθε μέθοδος διαφέρει ως προς τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο περιβάλλον, το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας, την ανάκτηση ή εξοικονόμηση ενέργειας, την ανάκτηση χρήσιμων υλικών και την ελάττωση του όγκου των απορριμμάτων.

1.3 Κατηγοριοποίηση των στερεών αποβλήτων Τα στερεά απόβλητα μπορούν γενικά να κατηγοριοποιηθούν σε αστικά στερεά απόβλητα και σε ειδικά απόβλητα. Οι ομάδες αυτές μπορούν επίσης να κατηγοριοποιηθούν περαιτέρω.

Κεφάλαιο 2ο 2.1 Διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων Σκοπός της διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων είναι: α) η συλλογή, εναπόθεση, επεξεργασία ή καταστροφή των απορριμμάτων κατά τον ευνοϊκότερο για το περιβάλλον τρόπο, β) η μείωση της παραγωγής του και γ) η ανάκτηση, επαναφορά και επαναχρησιμοποίηση διαφόρων υλικών. Η αξιοποίηση μπορεί να προσλάβει διάφορες μορφές, όπως η χρησιμοποίηση, η ανακύκλωση, η ανάκτηση πρώτων υλών ή η ενεργειακή αξιοποίηση. Αναφορικά με την Ευρωπαϊκή ‘Ένωση στην έως σήμερα κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία που σχετίζεται με τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων κυριαρχούν οι ακόλουθες τρεις αρχές: - “Ο ρυπαίνων πληρώνει”, - “Η ευθύνη του παραγωγού” και - “Η κοινή ευθύνη”. Η σύγχρονη άποψη για διαχείριση των στερεών αποβλήτων δεν εξαντλείται στα θέματα της τελικής διάθεσης και αποδίδει μεγαλύτερη σημασία:

• στην πρόληψη της παραγωγής τους, που αποτελεί το βασικό και • • • • •

κύριο στόχο, στη μείωση της παραγωγής τους, στη μείωση της βλαπτικότητάς τους, στην ανακύκλωση - επαναχρησιμοποίησή τους, στην ανάκτηση υλικών και ενέργειας από αυτά και, τέλος, στην ασφαλή διάθεση των υπολειμμάτων τους, ως ύστατη και αναπόφευκτη λύση χωρίς προβλήματα για το περιβάλλον.

2.2 Επιπτώσεις από την αλόγιστη διάθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων Οι επιπτώσεις από την αλόγιστη διάθεση των Α.Σ.Α. συνοψίζονται στα ακόλουθα: α) αισθητική υποβάθμιση, β) δυσοσμία, γ) εστίες μολύνσεων (έντομα, τρωκτικά), δ) αυτανάφλεξη (εκδήλωση πυρκαγιών), ε) παραγωγή επικίνδυνων αερίων, στ) ρύπανση υδροφόρου ορίζοντα και ζ) πλήγμα στην οικονομία και τον τουρισμό της περιοχής. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες στη χώρα μας, η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και η παραγωγή διοξινών κατά την ανεξέλεγκτη καύση αποτελούν τις σοβαρότερες συνέπειες της αλόγιστης διάθεσης.

2.3 Τεχνολογίες διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων αποτελείται από τη συλλογή, τη μεταφορά, την αξιοποίηση και τη διάθεση των στερεών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των εργασιών αυτών, καθώς και της επίβλεψης των χώρων απόρριψης. Περιλαμβάνει την εφαρμογή προγραμμάτων για τον περιορισμό της παραγωγής τους, τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση των διαχωρισθέντων υλικών, την εφαρμογή συστημάτων μεταφόρτωσης για την αύξηση της οικονομικής αποδοτικότητας του συστήματος, τη χρήση μεθόδων επεξεργασίας με στόχο την ενεργειακή αξιοποίηση ή την επαναχρησιμοποίηση των υλικών και τη διάθεση του τελικού υπολείμματος σε σύγχρονους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Δεν υπάρχει μία μόνο “σωστή” μεθοδολογία διαχείρισης απορριμμάτων, αλλά μάλλον ένας συνδυασμός επιλογών που είναι ο καλύτερος για κάθε περίπτωση. Κάθε τέτοιος συνδυασμός περιλαμβάνει την ανακύκλωση σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, είτε πρόκειται για ανάκτηση υλικών για επανεπεξεργασία, είτε για αξιοποίηση του οργανικού κλάσματος (βιοαποδομήσιμα υλικά), είτε για παραγωγή ενέργειας από την καύση τους. Καθένας απ’ αυτούς τους συνδυασμούς πρέπει επίσης να περιλαμβάνει κάποια μορφή ταφής, γιατί, οτιδήποτε και αν κάνουμε, πάντα θα υπάρχει η ανάγκη ταφής, ακόμα και αν πρόκειται μόνο για τα υπολείμματα από κάποιο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας.

2.4 Σημαντικότερες μέθοδοι επεξεργασίας των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. • Θερμικές μέθοδοι επεξεργασίας Η θερμική επεξεργασία των στερεών αποβλήτων περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες μετατροπής του περιεχομένου τους σε αέρια, υγρά και στερεά προϊόντα, με ταυτόχρονη ή συνεπακόλουθη αποδέσμευση θερμικής ενέργειας. Οι τεχνικές θερμικής επεξεργασίας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: αποτέφρωση - καύση (incineration - combustion), αεριοποίηση (gasification), πυρόλυση (pyrolysis) και τεχνική του πλάσματος (plasma technology). 1. Αποτέφρωση - Καύση Η αποτέφρωση (ή καύση) των στερεών αποβλήτων είναι η οξείδωση, δηλαδή η ένωση των χημικών στοιχείων που περιέχονται σε αυτά με το οξυγόνο. Αυτό πραγματοποιείται είτε με χρήση της απαιτούμενης στοιχειομετρικά ποσότητας αέρα (stoichiometric combustion) είτε με περίσσεια αέρα (excess - air combustion). 2. Πυρόλυση Οι περισσότερες οργανικές ουσίες είναι θερμικά ασταθείς και, κατά τη θέρμανσή τους απουσία οξυγόνου, διαχωρίζονται, σε αέρια, υγρά και στερεά κλάσματα. Η πυρολυτική διεργασία, σε αντίθεση με την καύση και την αεριοποίηση, είναι ισχυρά ενδόθερμη και για τη διεξαγωγή της απαιτείται εξωτερική πηγή ενέργειας. Κατά την πυρόλυση των στερεών αποβλήτων, τα προϊόντα που παράγονται είναι: - Αέρια : Αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο, μεθάνιο, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα και διάφορα άλλα αέρια, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των στερεών αποβλήτων. - Υγρά: Το υγρό κλάσμα είναι ελαιώδες, με υψηλή πυκνότητα, ιξώ-

δες και περιέχει απλά καρβοξυλικά οξέα. Με περαιτέρω επεξεργασία, το κλάσμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνθετικό καύσιμο. - Στερεά: Το στερεό υπόλειμμα περιέχει σχεδόν καθαρό άνθρακα και τυχόν αδρανή υλικά που υπάρχουν στα στερεά απόβλητα. 3. Αεριοποίηση Η αεριοποίηση είναι μια μέθοδος θερμικής επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων με την οποία, μέσω της ελεγχόμενης ατελούς καύσης τους, επιτυγχάνεται η παραγωγή καύσιμου αερίου πλούσιου σε υδρογόνο (H2) και κορεσμένους υδρογονάνθρακες (κυρίως μεθάνιο). 4. Αεριοποίηση/υαλοποίηση με την τεχνική πλάσματος. 0 όρος πλάσμα (plasma) περιγράφει κάθε αέριο του οποίου τουλάχιστον ένα ποσοστό των ατόμων ή μορίων είναι μερικά ή ολικά ιονισμένο.

• Βιολογικές μέθοδοι επεξεργασίας 1. Αερόβια βιολογική επεξεργασία (κομποστοποίηση) Κομποστοποίηση είναι η ελεγχόμενη βιολογική οξείδωση (πιο απλά σάπισμα!!) ετερογενών οργανικών υλικών, με τη βοήθεια ετερότροφων μικροοργανισμών (βακτήρια, μύκητες), οι οποίοι αποδομούν τα οργανικά συστατικά παρουσία οξυγόνου, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό υλικό και ως υπόστρωμα για την καλλιέργεια φυτών. 2. Αναερόβια βιολογική επεξεργασία - Αναερόβια ζύμωση (χώνευση) Κατά την αναερόβια βιολογική επεξεργασία (αναερόβια ζύμωση), πραγματοποιείται αποδόμηση των οργανικών ουσιών με τη βοήθεια μικροοργανισμών απουσία οξυγόνου. 3. Εδαφική εναπόθεση απορριμμάτων Η ταφή (ελεγχόμενη ή ανεξέλεγκτη) είναι από τις παλαιότερες μεθό22

δους που χρησιμοποιήθηκαν από τον άνθρωπο για τη διάθεση των απορριμμάτων. Στο παρελθόν, βέβαια, η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε σε ερασιτεχνική κλίμακα (ας θυμηθούμε τη γάτα που προσκάβει και μετά σκεπάζει τα περιττώματα της), ενώ σήμερα η μέθοδος έχει μελετηθεί επιστημονικά και παρουσιάζεται ως η πιο διαδεδομένη και οικονομική μέθοδος διαχείρισης στερεών αποβλήτων (υγειονομική ταφή). Τα είδη των απορριμμάτων που μπορούν να γίνουν δεκτά σε χώρο υγειονομικής ταφής δημοτικών απορριμμάτων είναι: - οικιακά απορρίμματα ή αντίστοιχα από εμπορικές ζώνες, - μπάζα, - τέφρες και σκουριές, όταν δεν περιέχουν βαριά μέταλλα πάνω από ορισμένα όρια, - σταθεροποιημένες και αφυδατωμένες λάσπες (π.χ. από εγκαταστάσεις καθαρισμού αστικών λυμάτων), που περιέχουν περισσότερα από 20% στερεά. Δεν μπορούν να γίνουν δεκτά για υγειονομική ταφή ραδιενεργά, ειδικά, τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. Αυτά όλα απαιτούν οργάνωση ειδικών χώρων διάθεσης. Η υγειονομική ταφή μπορεί να γίνει είτε σε φυσικές ή τεχνητές εδαφικές κοιλότητες είτε στην επιφάνεια του εδάφους με υπερύψωση του εδάφους, πάντα όμως τα απορρίμματα πρέπει να καλύπτονται από χώμα. Η περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει ιδιαίτερη σημασία στο σχεδιασμό, την εγκατάσταση και τη λειτουργία χώρων ελεγχόμενης απόθεσης στερεών αστικών αποβλήτων, με την εφαρμογή της μεθόδου της Υγειονομικής Ταφής (Υ.Τ.). Οι άλλες μέθοδοι διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, π.χ. οι θερμικές ή βιολογικές μέθοδοι, οδηγούν, μεταξύ άλλων, στην παραγωγή καταλοίπων, για τα οποία είναι απαραίτητη μια τελική διάθεση. Έτσι, η υγειονομική ταφή δεν είναι απλώς μια εναλλακτική τεχνική διάθεσης στερεών αποβλήτων. Αποτελεί αναπόσπαστο στάδιο της συνολικής διαχείρισής τους. Είναι μέθοδος διάθεσης απορριμμάτων στο έδαφος σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, όπου υπάρχει στεγανοποίηση του πυθμένα και των πρανών, ώστε να αποφεύγεται η ρύπανση των υπογείων νερών. Περιλαμβάνει επίσης, καθημερινή συμπίεση και επικάλυψη των απορριμμάτων, 23

σύστημα διαχείρισης των διηθημάτων, δίκτυο απορροής των νερών της βροχής, οπτική απομόνωση και σύστημα αντιπυρικής προστασίας. Τέλος, παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης του παραγόμενου βιοαερίου. Συνεπώς, oι ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) δε θα πρέπει να συγχέονται με τις χωματερές (ΧΑΔΑ – Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων) στις οποίες δεν υπάρχει κατάλληλη υποδομή και η απόρριψη αποβλήτων είναι ανεξέλεγκτη. Η αποκατάσταση τέλος ενός ΧΥΤΑ / ΧΑΔΑ, συνεπάγεται τερματισμό των εργασιών απόθεσης των στερεών αποβλήτων και την κατασκευή έργων υποδομής, που θα εξασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος και πιθανά έργων, που θα επιτρέπουν νέες χρήσεις, όπως πάρκα, αθλητικές εγκαταστάσεις κλπ.

Πλεονεκτήματα της Υγειονομικής Ταφής: -

Μικρό κόστος κατασκευής Σχετικά εύκολη τεχνολογία Παραγωγή βιοαερίου Επαναχρησιμοποίηση χώρου μετά την πλήρωση Μειονεκτήματα της Υγειονομικής Ταφής: Παραγωγή μεθανίου (εφόσον καίγεται το βιοαέριο) Παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα CO2 (εφόσον καίγεται το βιοαέριο) Δυσχερής η εύρεση χώρων για την ταφή των απορριμμάτων Σχετικά υψηλό κόστος μεταφοράς Ανάγκη παρακολούθησης της συμπεριφοράς έναντι διαφυγής ρύπων Κατάληψη μεγάλης έκτασης Κοινωνική αντίδραση κατά τη χωροθέτηση των ΧΥΤΑ και τη μεταφορά των απορριμμάτων Μεγάλος όγκος των απορριμμάτων 4. Ανακύκλωση

Κεφάλαιο 3ο 3.1 Ανακύκλωση Είναι ο διαχωρισμός των απορριμμάτων σε επιμέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες συστατικών και η επαναφορά αυτών στο φυσικό και οικονομικό κύκλο. Σήμερα, αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων. Συμβάλλει στην εξοικονόμηση ύλης και ενέργειας. Ο περιορισμός της σπατάλης των υλικών και η μείωση της παραγωγής αποβλήτων από τον ίδιο τον πολίτη συμβάλλουν καίρια στην επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τα απόβλητα. Η επαναχρησιμοποίηση υλικών και αντικειμένων, όπως οι επιστρεφόμενες φιάλες, οι επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, ή η αγορά μιας τσάντας που μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί, βοηθά στη μείωση των αποβλήτων. Τέλος, η ανακύκλωση συμπληρώνει τον κύκλο δράσεων για την οικονομία των φυσικών πόρων. Η φράση: «Μείωσε, επαναχρησιμοποίησε, ανακύκλωσε» αποτελεί πλέον παγκόσμιο σύνθημα.

Υλικά που ανακυκλώνονται Χαρτί. Στην Ελλάδα, περίπου το 20% των σκουπιδιών είναι χαρτί. Δυστυχώς, λιγότερο από το 30% ανακυκλώνεται. Και όμως, η παραγωγή ενός τόνου ανακυκλωμένου χαρτιού από παλιό, χρησιμοποιημένο χαρτί σώζει περίπου 17 δέντρα, εξοικονομεί το 50% της ενέργειας και της κατανάλωσης νερού και μειώνει τα απορρίμματα. Η ανακύκλωση ενός τόνου εφημερίδων ακυρώνει την απελευθέρωση 2,5 τόνων CO2 στην ατμόσφαιρα. Ανακυκλωμένο χαρτί ή χαρτόνι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κουτιά συσκευασίας, χαρτιά υγείας, μπλοκ σημειώσεων, κ.ά. Γυαλί. Το 5% περίπου των οικιακών αποβλήτων είναι γυαλί. Το 20% περίπου ανακυκλώνεται. Ανακυκλώνονται, κυρίως, γυάλινα μπουκάλια και βαζάκια. Δεν ανακυκλώνονται πυρέξ, κρύσταλλα, λαμπτήρες, καθρέπτες, οθόνες. Μέταλλα. Τα μέταλλα βρίσκονται στα ορυκτά, που είναι μη ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι. Είναι πολύτιμα υλικά. Η ανακύκλωση είναι ευκολότερη και οικονομικότερη από την πρωτογενή παραγωγή τους. Στην Ελλάδα, το 5% σχεδόν των στερεών αποβλήτων είναι μέταλλα. Ανακυκλώνονται, κυρίως, κουτιά αναψυκτικών. Ένα αλουμινένιο κουτί, για να διασπασθεί στη φύση, χρειάζεται περίπου 100 χρόνια. Με την ανακύκλωση, το υλικό γίνεται αμέσως διαθέσιμο, ενώ εξοικονομείται τόση ενέργεια όση χρειάζεται μια τηλεόραση για να λειτουργήσει περίπου 3 ώρες. Τα αλουμινένια κουτιά για μπύρες και αναψυκτικά που χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα χρειάζονται για την παραγωγή τους 17.000 τόνους αλουμινίου ή 68.000 τόνους πρώτης ύλης βωξίτη. 26

Πλαστικά. Το πλαστικό σκουπίδι προκαλεί σοβαρά προβλήματα στη φύση, κυρίως λόγω του μεγάλου χρόνου που απαιτείται για την αποικοδόμησή του. Για παράδειγμα, για να διασπασθεί ένα πλαστικό χοντρό φλιτζάνι, μπορεί να περάσουν 250 χρόνια. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο πετιούνται στα σκουπίδια πλαστικές σακούλες συνολικής αξίας περίπου 300 εκατομμυρίων ευρώ. Από το Μάρτιο του 2008, έχει ξεκινήσει στην Αθήνα η σταδιακή αντικατάσταση των πλαστικών τσαντών μίας χρήσης με τσάντες από υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. Ανακυκλωμένο πλαστικό χρησιμοποιείται σε σωλήνες νερού, μπουκάλια, δοχεία, ανταλλακτικά αυτοκινήτων, κ.ά. Μπαταρίες. Οι τοξικές ουσίες που περιέχει μια μικρή μπαταρία είναι ικανές να ρυπάνουν ένα κυβικό μέτρο χώματος ή 400 κυβικά μέτρα νερού! Ηλεκτρονικά απόβλητα. Τα απόβλητα από ηλεκτρονικό εξοπλισμό αυξάνουν κατά 15-30% κάθε πέντε χρόνια. Αποτελούν μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης εποχής. Παλιοί υπολογιστές, εκτυπωτές, μελάνια εκτυπωτών, οθόνες υπολογιστών κ.λπ. απορρίπτονται, καθώς η τεχνολογία και οι ανάγκες των χρηστών απαιτούν τη συνεχή αντικατάστασή τους. Ηλεκτρικές συσκευές. Τα απορρίμματα αυτά αποτελούν μεγάλο πρόβλημα. Συνήθως, απορρίπτονται σε ρεματιές και σκουπιδότοπους, λίγο έξω από τα χωριά και τις πόλεις. Τα καταστήματα πώλησης των συσκευών υποχρεούνται πλέον με κάθε αγορά νέου προϊόντος να παραλαμβάνουν προς ανακύκλωση το παλαιό. Ανακυκλώνονται, επίσης, λάστιχα αυτοκινήτων, ορυκτέλαια και οργανικά απορρίμματα. Δυστυχώς, στην Ελλάδα ανακυκλώνονται κατά μέσο όρο μόνο το 10% των στερεών αποβλήτων. Εκτός από την ύπαρξη υποδομής και προγραμμάτων διαχείρισης τους σε κρατικό επίπεδο, βασική προϋπόθεση για μια αποτελεσματική ανακύκλωση αποτελεί η συμμετοχή του πολίτη. 27

Σημ.: τα ηλεκτρονικά απόβλητα, οι μπαταρίες και οι ηλεκτρικές συσκευές ρίπτονται σε ειδικά σημεία, όχι στους κάδους.

3.2 Η ανακύκλωση είναι σημαντική γιατί..... • Μειώνονται τα απορρίμματα και τα προβλήματα διαχείρισής τους • Εξοικονομούνται ενέργεια και φυσικοί πόροι, που λαμβάνονται συνεχώς από τη φύση.

• Μειώνεται η ρύπανση της ατμόσφαιρας, της

θάλασσας, του εδάφους και των υπόγειων υδάτων (ελαφρύνεται, έτσι, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος).

• Εξοικονομείται η ενέργεια που απαιτείται για την κατασκευή όλων των προαναφερθέντων αντικειμένων.

• Επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμη πτώση (ή μη αύξηση) των τιμών των προϊόντων, καθώς δεν απαιτείται εκ νέου παραγωγή πρώτης ύλης.

• Σώζεται η υγεία όλων των κατοίκων του πλανήτη και διασφαλίζεται το καλύτερο μέλλον των παιδιών.

• Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας σε τομείς θετικών ενεργειών για την διάσωση του πλανήτη.

• Δημιουργείται ευχάριστη αίσθηση και ικανοποίηση για την συμμετοχή στην βελτίωση του περιβάλλοντος και των συνθηκών.

• Με δεδομένο λοιπόν, ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθε-

ση όλων μας, η επιτυχία της εναλλακτικής διαχείρισης εξαρτάται, όχι μόνο από την ευαισθητοποίηση, αλλά και από την ενεργό συμμετοχή. Οι πληροφορημένοι και ενεργοί πολίτες είναι ο κινητήριος μοχλός για να προστατευθεί πιο αποτελεσματικά το περιβάλλον.

Ξέρετε ότι με την ανακύκλωση... • 1.000 κιλών χαρτιού - δεν κόβονται 17 δέντρα; - εξοικονομούνται 30.000 - 60.000 λίτρα νερού - εξοικονομούνται 130 κιλά πετρέλαιο, που θα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή της ενέργειας που απαιτείται για τη δημιουργία του χαρτιού. - μειώνεται κατά 95% η ατμοσφαιρική ρύπανση - εξοικονομούνται 130-170 κιλά πετρέλαιο

• 1.000 κιλών γυαλιού - δεν καταναλώνεται η άμμος των υδροβιοτόπων; - εξοικονομούνται 12 κιλά πετρέλαιο, που θα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή της ενέργειας που απαιτείται για τη δημιουργία του γυαλιού;

• 1.000 κιλών αλουμινίου - δεν γίνεται εξόρυξη 4,57 τόνων βωξίτη; - εξοικονομούνται 700 κιλά πετρελαίου, που θα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή της ενέργειας που απαιτείται για τη δημιουργία του αλουμινίου; - δημιουργείται 95% λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση και 97% λιγότερη ρύπανση νερού

• 1.000 κιλών πλαστικού - δεν θα απαιτηθούν 500 έτη για να αποσυντεθούν από το περιβάλλον οι ποσότητες αυτές; - δεν θα εκλυθούν στην ατμόσφαιρα 732 κιλά αερίων που δημιουργούνται με την παραγωγή του πλαστικού και συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Επίσης… • Ένα αλουμινένιο κουτί που ανακυκλώνεται, επιστρέφει στο μα• • • • • • •

γαζί μέσα σε 6 εβδομάδες. Σήμερα, σε μια μέρα, καταναλώνουμε όσα κατανάλωναν οι άνθρωποι, πριν από διακόσια χρόνια, σε ένα ολόκληρο χρόνο. Στη χώρα μας παράγονται ετησίως 4,5 εκ. τόνοι αστικά απορρίμματα που είναι αρκετά για να γεμίσουν ένα κομβόι από νταλίκες από την Αθήνα έως το Λονδίνο. 1 τόνος ανακυκλωμένο χαρτί σώζει: 13 δένδρα, 2.5 βαρέλια λάδι, 4.100kW ενέργεια, 4 κυβικά μέτρα χωματερής και 31.780 λίτρα νερό. Τα πλαστικά σκουπίδια σκοτώνουν ένα εκατομμύριο θαλασσοπούλια το χρόνο. Η παγκόσμια ναυτιλία ευθύνεται για τα 450.000 πλαστικά δοχεία που πετάγονται στη θάλασσα κάθε μέρα. Με 26 ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια μπορεί να φτιαχτεί ένα μπουφάν από πολυστερίνη. Κάθε χρόνο κόβονται στον κόσμο παραπάνω από ένα δισεκατομμύριο δένδρα για να φτιαχτούν πάνες μιας χρήσεως.

3.3 Τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.) Τα Κ.Δ.Α.Υ. είναι εγκαταστάσεις όπου με συνδυασμό μεθόδων μηχανικής - χειρωνακτικής διαλογής, διαχωρίζονται ομάδες υλικών τα οποία προέρχονται από διαλογή στην πηγή (ανακυκλώσιμα). Ο σχεδιασμός ενός Κ.Δ.Α.Υ. και η επιλογή του αντίστοιχου εξοπλισμού εξαρτάται από τις ποσότητες και το είδος των εισερχόμενων υλικών καθώς και από τις απαιτήσεις της αγοράς ως προς τα ανακτώμενα προϊόντα. Τα υλικά υφίστανται ποιοτική αναβάθμιση και δεματοποίηση ανά υλικό. Έτσι μπορούν να επιτευχθούν οι απαιτήσεις ποιότητας για την απορρόφησή τους από την αγορά και εξασφαλίζονται υψηλότερες τιμές πώλησης.

3.4 Μεταφορά Απορριμάτων - Μεταφόρτωση στερεών αποβλήτων Μεταφόρτωση ορίζεται ο κύκλος εργασιών μετακίνησης των αποβλήτων από τα μέσα συλλογής σε άλλα μέσα συγκέντρωσής τους, προκειμένου, στη συνέχεια, να μεταφερθούν προς περαιτέρω διαχείριση. Η τεχνική αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί με χρήση κινητών ή σταθερών σταθμών μεταφόρτωσης. Σταθερός θεωρείται ο σταθμός μεταφόρτωσης στον οποίο όλες οι απαραίτητες διαδικασίες εκτελούνται σε συγκεκριμένο χώρο με την κατάλληλη πάγια εγκατάσταση και τεχνική υποδομή. Κινητός θεωρείται οποιοσδήποτε τύπος οχήματος ή συνδυασμός οχημάτων ο οποίος διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό για την υποδοχή των αποβλήτων χωρίς τη μεσολάβηση πάγιων εγκαταστάσεων. Τα απόβλητα, κατά τη διαδικασία αυτή, υφίστανται συμπίεση, η οποία στοχεύει στην επίτευξη του μέγιστου επιτρεπόμενου, κατά περίπτωση, ωφέλιμου φορτίου για την περαιτέρω μεταφορά τους.. Η εγκατάσταση Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) είναι, κατά κανόνα, αποδοτική, όταν η απόσταση του χώρου διάθεσης είναι πάνω από 30 χιλιόμετρα και η ημερήσια ποσότητα των απορριμμάτων ξεπερνά τους 20 τόνους. - Διαλογή στην πηγή Με τη διαλογή υλικών στην πηγή παραγωγής των στερεών αποβλήτωναπορριμμάτων επιτυγχάνεται μείωση της ποσότητας που οδηγείται προς τελική διάθεση, με παράλληλη αξιοποίηση υλικών.

3.5 Η κατάσταση στην Ελλάδα Με την αρχή του νέου αιώνα, τα σκουπίδια και τα προβλήματα συσσωρεύτηκαν και η διαχείριση των απορριμμάτων έφτασε να αποτελεί το πιο εκτεταμένο, σοβαρό και πολυσύνθετο περιβαλλοντικό πρόβλημα στην Ελλάδα. Οι διαστάσεις του προβλήματος έχουν φτάσει σε οριακό σημείο. Η ανεξέλεγκτη διάθεση των αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα έχει μεν περιοριστεί, αλλά το πρόβλημα παραμένει. Το 1997 είχαν καταγραφεί 6.500 χωματερές. Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη καταγραφή (Οκτώβριος 2007), υπάρχουν 1.459 ανενεργοί ΧΑΔΑ και 1.638 ενεργοί, δηλαδή συνολικά 3.097 ΧΑΔΑ σε επίπεδο χώρας. Το 87% της ποσότητας των απορριμμάτων συλλέγεται και διατίθεται συστηματικά, αν και προσωρινά μόνο το 55% αποτίθεται σε οργανωμένους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ). Η ανακύκλωση, κατά το ΥΠΕΧΠΔΕ, ανήλθε το 2007 στο 24% του βάρους των απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτήτων από τα 2 εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης σύμμεικτων απορριμμάτων των Χανίων και της Αθήνας (Άνω Λιοσίων). Η εικόνα της απόρριψης των απορριμμάτων συμπληρώνεται και από τον τεράστιο αριθμό μικρών ή μεγαλύτερων σκουπιδότοπων οι οποίοι φτάνουν τις 10.000-15.000 σε όλη τη χώρα. Είναι συνηθισμένη η εικόνα της βουνοπλαγιάς δίπλα σε κεντρικό δρόμο, του ρέματος ή ενός χειμάρρου, όπου οι γύρω κοινότητες “απαλλάσσονται” από τα σκουπίδια τους, χωρίς να αναρωτιέται κανείς για το τι θα απογίνουν τα σκουπίδια και ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό το γεγονός στο περιβάλλον και στην υγεία Σχετικά με την ποσότητα των απορριμμάτων, αυτή αυξάνεται τα τελευταία χρόνια με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς σε σχέση με παλαιότερα. Τα επίσημα στοιχεία του 1987 αναφέρουν ως ετήσια παραγωγή απορριμμάτων στην Ελλάδα τα 3 εκατομμύρια τόνους (ΥΠΕΧΠΔΕ, 1987), ενώ σήμερα η παραγωγή των οικιακών απορριμμάτων προσεγγίζει τα 5 εκατομμύρια τόνους (αύξηση κατά 40%). Όλα τα παραπάνω συνθέτουν τον «πολιτισμό των σκουπιδιών».

3.6 Συμπεράσματα: ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Οι μεγαλύτερες ποσότητες επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων παράγονται στην Αττική (48,5%), στην Κεντρική Μακεδονία (12,6%), στη Στερεά Ελλάδα (10,2%), στη Θεσσαλία (6,9%) και στη Δυτική Ελλάδα (5,2%). Σύμφωνα με τον «Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων», οι παραγόμενες ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων στην Ελλάδα υπολογίζονται στους 330.000 τόνους ετησίως (σύμφωνα πάντα με όσα δηλώνουν στο Υπουργείο οι βιομηχανίες). Από αυτούς, μόνο 127.000 τόνοι, δηλαδή ποσοστό 38%, υπόκεινται σε επεξεργασία ή αξιοποίηση, ενώ 1.550 τόνοι αποστέλλονται στο εξωτερικό για επεξεργασία (περίπου το 0,5%). Οι υπόλοιπες ποσότητες υπόκεινται σε εργασίες διάθεσης, πράγμα που μάλλον σημαίνει ότι αποθηκεύονται «προσωρινά», συχνά για δεκαετίες, ενώ μεγάλες ποσότητες θάβονται σε κοινούς ΧΥΤΑ. Σημαντικό παραμένει το πρόβλημα των 600.0 τόνων επικίνδυνων αποβλήτων, που παραμένουν επί δεκαετίες θαμμένα στον περίχωρο βιομηχανικών εγκαταστάσεων ή είναι «προσωρινά» αποθηκευμένα.

Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης στερεών αποβλήτων θα πρέπει να περιλαμβάνει: • • • • • • • •

περιορισμό της ποσότητας των παραγομένων απορριμμάτων, περιορισμό των μη φιλικών προς το περιβάλλον υλικών, προώθηση της ανακύκλωσης, κατάργηση της ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων, δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων, κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων, αποτέφρωση για παραγωγή ενέργειας, δημιουργία χώρων απόθεσης και ασφαλούς φύλαξης επικίνδυνων αποβλήτων.

Η δική μας συνεισφορά στη μείωση των απορριμμάτων:

- Ανακυκλώνουμε χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, μπαταρίες, πλαστικές συσκευασίες. Ανακυκλώνουμε, επίσης, ηλεκτρονικά σκουπίδια. - Ζητούμε από το δήμο να τοποθετήσει κάδους ανακύκλωσης στη γειτονιά μας. - Αγοράζουμε προϊόντα από ανακυκλωμένα υλικά (π.χ. χαρτί). - Αγοράζουμε αντικείμενα που διαρκούν, που είναι δυνατόν να ξαναχρησιμοποιηθούν. - Προτιμούμε συσκευασίες φιλικές προς το περιβάλλον, που ανακυκλώνονται, που μπορούν να επιστραφούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν. Αποφεύγουμε συσκευασίες μίας χρήσης. - Δεν πετούμε σκουπίδια εκτός κάδων απορριμμάτων ή σε ανεξέλεγκτους σκουπιδότοπους. - Ενημερώνουμε το δήμο για να περισυλλέξει τα ογκώδη απορρίμματα. - Υποστηρίζουμε τη δημιουργία Χ.Υ.Τ.Α., Χ.Υ.Τ.Υ., εγκαταστάσεων βιολογικού καθαρισμού. - Αποφεύγουμε την αγορά πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης. - Μετατρέπουμε σε λίπασμα υπολείμματα οργανικών υλικών. - Δεν αγοράζουμε περισσότερα προϊόντα από όσα πραγματικά χρειαζόμαστε Η πολιτεία πρέπει να φροντίσει για: Πυκνό δίκτυο κάδων ανακύκλωσης. Θα πρέπει οι περισσότερες περιοχές να έχουν κάδους για ανακυκλώσιμα υλικά. 1. Τακτική ενημέρωση και υπενθύμιση αναγκαιότητας της ανακύκλωσης. 2. Τακτική αποκομιδή των ανακυκλώσιμων υλικών. Οι πολίτες θα πρέπει να σκεφτούν ότι: 1. Πρέπει να ανακυκλώνονται όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά. 2. Η ανακύκλωση απαιτεί αλλαγή των καθημερινών συνηθειών. 3. Το σημερινό πρόβλημα των αποβλήτων μεταφέρεται στα παιδιά μας. Η αδιαφορία υποθηκεύει το δικό τους μέλλον. 4. Η ανακύκλωση θα πρέπει να γίνει απαίτηση αντίστοιχη με τις κοινωνικές παροχές, όπως η Παιδεία, η Υγεία κ.ά. 5. Η ανακύκλωση είναι θέμα πολιτισμού και αισθητικής.

ΜΕΡΟΣ Β΄ “Ζωγραφικά έργα μαθητών Λυκείου” • • • •

1ο ΕΠΑΛ Αμαλιάδας 2ο ΕΠΑΛ Αμαλιάδας ΓΕΛ Ανδραβίδας ΓΕΛ Καράτουλα

Από την έκθεση ζωγραφικής των μαθητών Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης της Π.Ε. Ηλείας που πραγματοποιήθηκε στο Λάτσειο Δημοτικό Μέγαρο Πύργου από 20 έως 26 Μαΐου 2014 με τίτλο:

«Προστατεύω το περιβάλλον - Τρέφομαι υγιεινά με προϊόντα τοπικά - Καταναλώνω συνετά» 37

ύνθημα και αφορμή η προστασία του περιβάλλοντος, η ηλειακή γη, τα προϊόντα της. Αποτέλεσμα, μια ματιά στη φαντασία και στο όνειρο. Ένα ταξίδι δημιουργικότητας, έκφρασης και συνεργασίας. Παιδικές κι εφηβικές ματιές σε καμβάδες, σε χαρτί. Πινέλα και μαρκαδόροι ν’ ανοίγουν το δρόμο. Χρώματα και συνδυασμοί να φωτίζουν τη σκέψη. Και το χέρι του δασκάλου να οδηγεί, να συντροφεύει. Μια έκθεση ζωγραφικής, 400 μαθητές, 200 έργα και κατασκευές. Ορίζοντες ανοιχτοί στο μέλλον….

1Ο ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ

2Ο ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ

ΓΕΛ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΣ 42

ΓΕΛ ΚΑΡΑΤΟΥΛΑ

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Ενδεικτική Παρουσίαση Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων των Λυκείων:

1. 1o ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ

2. 2o ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ 3. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΣ 4. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΑΤΟΥΛΑ

1o ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

ΚΡΑΣΙ, ΤΣΙΠΟΥΡΟ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΑΝΝΑ ΜΑΥΡΟΥΔΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΩΝ: ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Αθανασόπουλος Χρήστος Βράκας Γιώργος Γεωργόπουλος Νίκος του Κων/νου Δημητρίου Μανώλης Ζώης Γρηγόρης Καλογεροπούλου Βασιλική Κανδυλιώτης Ελευθέριος Κανελλόπουλος Γεώργιος Καραγιάννης Νίκος Καραμέρος Σπύρος

Κοντάρης Κωνσταντίνος Κυπριανίδης Γεώργιος Μποντούρι Σίκυρι Ντούκας Ιωάννης Ντίκο Τζούλιο Ορφανός Θεόδωρος Παπαγεωργίου Διονύσης Πρους Αντρέας Τούμπος Ιωάννης Τσακοπιάκος Δημήτριος

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΣ • ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ • ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ • ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ- ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ • ΜΕ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΤΙΚΕΤΩΝ • ΜΕ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΥΣ ΠΙΝΑΚΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

ΚΡΑΣΙ

ΤΣΙΠΟΥΡΟ

ΚΡΑΣΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ • Το κρασί (επίσης οίνος) είναι ένα αλκοολούχο ποτό προϊόν της ζύμωση • • • •

των σταφυλιών ή του χυμού τους (μούστος). Το κρασί είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για διάφορους λόγους. Είναι ένα δημοφιλές ποτό αποτελεί σημαντικό γεωργικό προϊόν, ανάλογο με την ποικιλία του εδάφους και το κλίμα ενός τόπου. χρησιμοποιείται σε θρησκευτικές τελετές σε πολλούς πολιτισμούς ενώ το εμπόριο κρασιού είναι ιστορικής σπουδαιότητας για πολλές περιοχές.

Το αμπέλι από το οποίο προέρχεται το κρασί έχει σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους, προϊστορία πολλών εκατομμυρίων ετών. Πριν ακόμα από την εποχή των παγετώνων ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη, κυρίως στην Ισλανδία στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και τη βορειοδυτική Ασία. Οι παγετώνες περιόρισαν σημαντικά την εξάπλωσή του και επέβαλαν κατά κάποιο τρόπο την γεωγραφική απομόνωση πολλών ποικιλιών. Στην πορεία των χρόνων, διάφοροι πληθυσμοί άγριων αμπέλων μετακινήθηκαν προς θερμότερες ζώνες, κυρίως προς την ευρύτερη περιοχή του νοτίου Καυκάσου. • Στην περιοχή αυτή, μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας γεννήθηκε το είδος Άμπελος η οινοφόρος (λατ. Vitis vinifera). • Οι διαφορετικές ποικιλίες αυτού του είδους καλλιεργούνται και σήμερα.

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ • • • • • • • • • • •

Αγιωργίτικο Αηδάνι Αθήρι Αμοργιανό Ασύρτικο Ασπρούδες Αυγουστιάτης Βερτζαμί Βηλάνα Βλάχικο Κυδωνίστα

• • • • • •

Λαγόρθι Λημνιό Λιάτικο Μαλαγουζιά Μαντηλαριά Μαύρη Κουντούρα Κύμης • Μαυροδάφνη • Μαυροτράγανο

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΡΑΣΙΟΥ • • • • • • • • • •

Μοσχοφίλερο Μπεκιάρι Νεγκόσκα Ντεμπίνα Ξινόμαυρο Πλυτό Δαφνί Κατσανό Κοτσιφάλι Κρασάτο

• • • • • • • • •

Ροδίτης Ρομπόλα Σαββατιανό Σιδερίτης Σταυρωτό Μαυρούδι Moνεμβασιά Μοσχάτο Μοσχόμαυρο

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΡΑΣΙΟΥ Είναι η διαδικασία κατά την οποία μετατρέπονται τα σταφύλια σε κρασί. Το σταφύλι αποτελείται από το τσάμπουρο (βόστρυχο) και τις ρώγες. Το τσάμπουρο περιέχει 0,8-4% τανίνη ενώ οι ρώγες αποτελούνται από την επιδερμίδα (επικάρπιο ή εξωκάρπιο), τη σάρκα (μεσοκάρπιο), το ενδοκάρπιο και τα σπέρματα ή γίγαρτα. • Τα σταφύλια συλλέγονται στο τελευταίο στάδιο της ωρίμανσής τους. Οι 49

• • •

•

αμπελουργοί προσδιορίζουν εμπειρικά την ωριμότητα των σταφυλιών από τη γεύση, το χρώμα και την ελαστικότητα που παρουσιάζουν οι ρώγες. Το κόψιμο των σταφυλιών από το φυτό πραγματοποιείται είτε με το χέρι είτε με μαχαιρίδιο είτε με κλαδευτικό ψαλίδι. Η μεταφορά στους ληνούς (πατητήρια) ή στα θλιπτήρια γίνεται με πλεκτά, ξύλινα ή μεταλλικά κάνιστρα διαφόρων τύπων, έτσι ώστε να αποφευχθεί η σύνθλιψη του προϊόντος. Ο μούστος, που εξάγεται με πίεση από τα σταφύλια, αποτελείται από 60-85% νερό και 15-40% εκχύλισμα που αποτελείται κυρίως από σάκχαρα (γλυκόζη και φρουκτόζη, 16-24%), από οξέα (τρυγικό, μηλικό και κιτρικό, 4-10%) και άλλες ουσίες. Ο μούστος μεταφέρεται στα ξύλινα βαρέλια ή σε δεξαμενές, όπου αρχίζει η ζύμωση. Με την επίδραση ενζύμων, που παράγονται από ειδικούς σακχαρομύκητες, σπουδαιότερος από τους οποίους είναι ο σακχαρομύκητας ο ελλειψοειδής (Saccharomyces cerevisiae var. ellipsoideus), αρχίζουν να διασπώνται τα σάκχαρα του γλεύκους σε αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) διοξείδιο του άνθρακα και άλλα τελικά προϊόντα, ορισμένα από τα οποία είναι μη επιθυμητά στο κρασί (όπως το οξικό οξύ. Για τον λόγο αυτό, προστίθεται στον μούστο διοξείδιο του θείου σε υδατικό διάλυμα, το οποίο σε μικρές ποσότητες είναι ανεκτό από τον χρήσιμο σακχαρομύκητα.

ΓΡΑΜΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΡΑΣΙΟΥ • Κατ’ αρχάς συντηρούμε το κρασί για μικρά

χρονικά διαστήματα, μέχρι την κατανάλωσή του. • Αποφεύγουμε αυτό να γίνει σε μέρη του σπιτιού στις οποίες παρατηρούνται υψηλές θερμοκρασίες, ή και μεγάλες διαφοροποιήσεις στη θερμοκρασία. Έτσι, δεν αφήνουμε το κρασί μας κοντά σε καλοριφέρ, ηλεκτρικές συσκευές όπως ψυγεία και πλυντήρια, καθώς και παράθυρα, ειδικά αν αυτά εκτίθενται άμεσα στο φως του ήλιου. • Το κρασί μπορεί να μείνει για αρκετό, αλλά όχι υπερβολικό, διάστημα μέσα στο ψυγείο. Κι αυτό γιατί μπορεί το ψυγείο να διατηρεί τη θερμοκρασία καθώς η χαμηλή θερμοκρασία θα καταπνίξει την χρωματικότητα του, και έτσι δεν θα μπορέσετε να το απολαύσετε στην πλήρη αρωματική του ένταση.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΣΙ • Ακόμη κι ένα ποτηράκι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, καθώς

μετατρέπεται στον οργανισμό σε καρκινογόνο μόριο, το αλκοόλ αυξάνει κατά 168% την πιθανότητα να εμφανίσει κανείς καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα και του λάρυγγα. • Μια διεθνής μελέτη του 2007 στο πλαίσιο της οποίας αναλύθηκαν πάνω από 7.000 επιστημονικές έρευνες, υπογραμμίζεται η σχέση του αλκοόλ με τον καρκίνο. Περίπου 10,8% των καρκίνων στους άνδρες και 4,5% στις γυναίκες οφείλονται στο αλκοόλ. Μέχρι πριν πιστεύαμε ότι σε μικρές δόσεις το αλκοόλ είναι ευεργετικό για την υγεία. Όμως οι καιροί άλλαξαν. Ακόμη και η ευεργετική δράση του κρασιού στην καρδιά αρχίζει τώρα να αμφισβητείται. 51

• Επίσης είναι γνωστοί σε όλους μας οι κίνδυνοι από την μεγάλη κατανάλωση που σχετίζονται με τον αλκοολισμό, όπως η κήρωση του ήπατος αλλά και η κοινωνική απομόνωση και διάλυση οικογενειών.

ΕΤΙΚΕΤΑ ΚΡΑΣΙΟΥ 1

ΕΤΙΚΕΤΑ ΚΡΑΣΙΟΥ 2

ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΣΙΠΟΥΡΟΥ Τσίπουρο είναι το προϊόν απόσταξης ζυμωμένων στεμφύλων. • Συναντάται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας και ανάλογα με τη περιοχή ποικίλει η ονομασία του και ο τρόπος παρασκευής του. • Στην ηπειρωτική Ελλάδα ονομάζεται τσίπουρο γιατί τα στέμφυλα ονομάζονται τσίπουρα, ενώ στη Κρήτη ονομάζονται τσίκουδα και στη Κύπρο ζίβανα και το προϊόν τσικουδιά και ζιβανία. • Όσον αφορά τον τρόπο παρασκευής του στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και μερικές περιοχές της Ηπείρου το τσίπουρο παρασκευάζεται με προσθήκη γλυκάνισου ενώ αντίθετα στη Κρήτη, τη Κύπρο και μερικές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας δεν χρησιμοποιούν, διατηρώντας έτσι αναλλοίωτα τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της πρώτης ύλης. Αξιοσημείωτο είναι ότι μέχρι το 1988 προνόμιο να παρασκευάζουν τσίπουρο είχαν μόνο οι αμπελουργικές αγροτικές οικογένειες της Ελλάδας. Από το 1988 θεσπίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση, και το 1989 από την Ε.Ε., νόμος που επέτρεπε τη παραγωγή του από οργανωμένες αποσταγματοποιίες και ποτοποιίες. • Η απόσταξη γίνεται σε ειδικές αποστακτικές συσκευές, τους χάλκινους άμβυκες. Αφού τοποθετηθούν τα στέμφυλα στο βραστήρα, συνήθως προστίθεται νερό σε αναλογία περίπου 2530% του συνολικού όγκου της σταφυλομάζας. Αυτό έχει σκοπό, τον διαχωρισμό και την κατανομή των στεμφύλων μέσα στον βραστήρα,έτσι ώστε να έχουμε ομοιόμορφη θέρμανση που διευκολύνει τη μετατροπή της αλκοόλης σε ατμούς και την αποφυγή υπερθέρμανσης της στερεάς μάζας που έχει ως αποτέλεσμα τη παραγωγή δυσάρεστης οσμής και γεύσης. 53

• Στη συνέχεια σφραγίζουμε το βραστήρα με το λεγόμενο καπέλο, έτσι

ώστε να αποφύγουμε απώλειες αλκοόλης με τη μορφή ατμών. Ακολουθεί θέρμανση του βραστήρα, με σκοπό την εξάτμιση της αλκοόλης και των υπόλοιπων πτητικών συστατικών, που βρίσκονται στη σταφυλομάζα. Οι ατμοί περνούν από το στάδιο του ψυκτήρα όπου συμπυκνώνονται σε υγρή μορφή. Το απόσταγμα που προκύπτει χωρίζεται σε τρία μέρη: • κεφαλές, • καρδιά και • ουρές. Ο διαχωρισμός τους γίνεται είτε εμπειρικά είτε με τη μέτρηση του αλκοολικού βαθμού. Το τσίπουρο που γνωρίζουμε και καταναλώνουμε αποτελείται από την καρδιά. Οι «κεφαλοουρές» είναι ποιοτικά υποδεέστερες διότι περιέχουν ανεπιθύμητες ουσίες με δυσάρεστη γεύση και οσμή, όπως επίσης και κάποιες τοξικές ουσίες όπως είναι η μεθανόλη. Συνήθως γίνεται διπλή απόσταξη με σκοπό την ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος. Κατά την πρώτη απόσταξη δεν γίνεται διαχωρισμός του αποστάγματος. Το απόσταγμα που προκύπτει έχει περίπου 25-30 αλκοολικούς βαθμούς, το οποίο ονομάζεται σούμα.

Αποστακτήρες τσίπουρου 54

Η σούμα επαναποστάζεται και εάν είναι επιθυμητό σε αυτό το στάδιο μπορούν να προστεθούν αρωματικές ουσίες όπως ο γλυκάνισος με σκοπό τον αρωματισμό του τσίπουρου. Παράγεται σε δύο τύπους: με γλυκάνισο και χωρίς. • Στο τσίπουρο με γλυκάνισο επικρατεί το άρωμα και η γεύση της ανηθόλης και όταν προσθέσουμε νερό γαλακτώνει. Στο τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο αναδεικνύονται τα αρώματα και η γεύση του σταφυλιού. • Όταν παλαιωθεί σε δρύινα βαρέλια αποκτά χρυσοκίτρινες αποχρώσεις και τα αρωματικά και γευστικά χαρακτηριστικά της επίδρασης του ξύλου συνυπάρχουν αρμονικά με αυτά του φρούτου.

ΤΡΟΠΟΙ ΣΕΡΒΙΡΙΣΜΑΤΟΣ Για μεγαλύτερη απόλαυση και για την καλύτερη ανάδειξη των αρωμάτων του, σερβίρεται σε ιδιαίτερο ποτήρι σχήματος τουλίπας. • Προτιμάται η κατανάλωσή του στους 8 - 10 βαθμούς. Αν προσθέσουμε πάγο, καλό είναι να προηγηθεί η προσθήκη λίγου δροσερού νερού. • Το τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο, με το λεπτό φρουτώδες άρωμά του, καθώς και το παλαιωμένο αποτελούν ιδανική βάση για δροσερά cocktails.

ΕΤΙΚΕΤΑ ΤΣΙΠΟΥΡΟΥ 55

2o ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ

“ΤΑ ΕΞΑΓΩΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ, ΣΤΑΦΙΔΑ, ΚΡΑΣΙ” ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Σεϊντή Δήμητρα ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ, ΣΤΥΛΙΑΝΑΚΗ ΙΩΑΝΝΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ

“Ο ΑΓΡΟΤΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΗΛΕΙΑΣ” ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΠΑΤΣΟΥΡΗ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΤΣΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ

Ποιοι δουλέψαμε γι’ αυτό; Αρβανίτη Μαρία Αρβανίτης Κωνσταντίνος Γκέκα Εσμεράλντα Γκουρι Κλεστα Γκρίλλα Βαρβάρα Δανίκα Άννα – Μαρία Δημόπουλος Παναγιώτης Ευσταθόπουλος Γεώργιος Ζαρογιάννη Διονυσία Καλαντζά Μαρία Καπανδρίτη Κωνσταντίνα Κοτσέτα Διονυσία Κότσιφα Ιωάννα Κουμάρ Μαρία Λάττα Ευφροσύνη Λιγγοπούλου Δήμητρα Μπεκιάρη Ανθούλα Ναυπλιώτη Καλλιόπη - Μαρία Νταλαμάρα Γρηγορία Ντεμροζι Βαλέριο Ντρεου Ρενίνο Παναγοπούλου Κωνσταντίνα Παντελιού Ελένη Παπαγεωργίου Ανδριάννα

Παπαδοπούλου Ελευθερία Παρασκευοπούλου Φωτεινή Πολυζωγοπούλου Πηνελόπη Σκαρτσάνη Βασιλική Σπούδας Μάριος Σκουτέρη Παναγιώτα Σταθοπούλου Αναστασία - Ασημίνα Τριαντοπούλου Γεωργία Τρικόγια Μαρία Τσακοπιάκου Παναγιώτα Τσάκου Πανούλα Τσάκωνας Γεώργιος Τσεκρέζι Αντώνιος Τσιριγιώτης Διονύσιος Τσιχλιά Αναστασία Οι καθηγητές μας: Δήμητρα Σεϊντή Δονυσία Πατσούρη Ελισάβετ Καραγιάννη Γιάννης Μανδραβέλης Νίκος Χορέβας Γιάννης Γαβριηλίδης Ο διευθυντής μας: Κώστας Κωνσταντούλας

“Ολυμπία - Ήλιδα” Εικονικές επιχειρήσεις με πραγματικά προϊόντα Τα τρία τελευταία σχολικά χρόνια η Β’ Τάξη του τομέα Οικονομικών και Διοικητικών Υπηρεσιών του σχολείου μας συμμετέχει στo εκπαιδευτικό πρόγραμμα δημιουργίας «Εικονικής Επιχείρησης». Το πρόγραμμα αυτό υλοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας σε Συνεργασία με το Σωματείο επιχειρηματικότητας Νέων (ΣΕΝ). 57

Το προϊόν Αρχικά διαλογιστήκαμε για το ποιο προϊόν θα παράγουμε το οποίο έπρεπε να είναι κερδοφόρο αλλά ταυτόχρονα και καινοτόμο. Τελικά έπειτα από μεγάλη προσπάθεια καταλήξαμε στο συμπέρασμα να παράγουμε ελαιόλαδο με αρωματικά βότανα (π.χ. με ροζ πιπέρι, δεντρολίβανο, ρίγανη, λιαστές ντομάτες, κανέλα, πεπερόνι και δάφνη αλλά και με δαφνόφυλλο.

Μετά την ιδέα άρχισε η δουλειά! Πρώτα χωριστήκαμε σε τέσσερα τμήματα: 1) Πωλήσεων 2) Marketing 3) Οικονομικών 4) Παραγωγής

Βρήκαμε το κεφάλαιο Μοιράσαμε τις μετοχές μας και συγκεντρώσαμε ένα ικανοποιητικό ποσό το οποίο μας βοήθησε για την έναρξη της εικονικής επιχείρησης του σχολείου μας (2ου ΕΠΑΛ Αμαλιάδας).

Ολοκλήρωση της παραγωγής Ύστερα βγήκαμε στην αγορά και αναζητήσαμε κάποιους προμηθευτές από τους οποίους προμηθευτήκαμε βιολογικό, πιστοποιημένο και σε οικονομική τιμή παρθένο ελαιόλαδο. Από τους σημαντικότερους προμηθευτές μας ήταν και ο Διευθυντής του σχολείου μας κ. Κωνσταντούλας, ο οποίος μας παρείχε δωρεάν το αγουρέλαιο καθώς και αρκετές οικογένειες των συμμαθητών μας που επίσης μας παρείχαν δωρεάν το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. 58

Η εμφιάλωση και τα προϊόντα

design & marketing Συμμαθητές–τριες από το σχολείο μας με το ταλέντο τους στην ζωγραφική, μας βοήθησαν για το σχεδιασμό των ετικετών μας και των φυλλαδίων μας.

…εκθέσαμε τα προϊόντα μας, στην πόλη μας! Τοπική έκθεση «Κερνάμε Ελλάδα»: 10.000 επισκέπτες (14-15-16/2/2014) στην οποία είχαμε τεράστια επιτυχία και μεγάλη αποδοχή από τον κόσμο.

Αλλά και στο πανελλήνιο! Πανελλήνια έκθεση στο Athens Mall 15.000 επισκέπτες Έπειτα από την όμορφη εμπειρία μας στο Κερνάμε Ελλάδα συνεχίσαμε την πορεία μας προς την Αθήνα (The Mall) σε άλλη μια πανελλήνια έκθεση, στην οποία συμμετείχαν πολλά ιδιωτικά και ελάχιστα δημόσια σχολεία από όλη την Ελλάδα.

Και φυσικά στο διαδίκτυο! http://2epal-amaliad.ilei.sch.gr/olympiailida/

εκτός από το ότι ξεπουλήσαμε δυο φορές όλη την παραγωγή μας! Παράλληλα, αποκομίσαμε σημαντικές εμπειρίες που θα μας φανούν χρήσιμες στη μετέπειτα επαγγελματική μας εξέλιξη, αφού στήσαμε την επιχείρηση, παράγαμε οι ίδιοι το προϊόν και παράλληλα το διαθέσαμε στην αγορά, αποδεικνύοντας ότι διαθέτουμε σημαντικά προσόντα στον τομέα της πώλησης, marketing, παραγωγής και οικονομικών.

Γενικό Λύκειο Ανδραβίδας

Προϊόν … από τον τόπο σου ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: ΚΑΣΠΙΡΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ, ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΑ, ΚΑΝΤΖΟΥ ΑΘΗΝΑ

Συμμετέχοντες μαθητές Αλεξανδροπούλου Κατερίνα Γεωργακόπουλος Αντώνης Ελσόν Ιμέρι Ζαφείρη Μαρία θεοδωροπούλου Βασιλεία Καστελιώτη Μαρία Κυπριώτη Άννα

Λαγογιάννης Νικόλαος Μαραγκού Βασιλική Μποζίκη Ανθή Παπαγιαννακοπούλου Κατερίνα Πολίτης Χρήστος Σφακιανάκη Γεωργία Τόγια Ελένη

Ο τόπος μας, η Ηλεία • Η Ηλειακή γη είναι ένας πλούσιος και ευνο-

ημένος από τη φύση τόπος, με πληθώρα τοπικών προϊόντων και ποικιλιών. • Η Ηλεία έχει κατά 60% έδαφος πεδινό και ο πληθυσμός της είναι κυρίως αγροτικός. • Η οικονομία της στηρίζεται κατά μεγάλο ποσοστό στη γεωργία αφού η μισή έκταση του νομού είναι καλλιεργήσιμη. Η Ηλεία είναι πανελλαδικά:

• 1η σε παραγωγή τομάτας και πατάτας • 5η σε παραγωγή εσπεριδοειδών • 6η σε παραγωγή ελαιολάδου «Προϊόν … από τον τόπο σου» Με την υλοποίηση αυτού του περιβαλλοντικού προγράμματος έγινε μία προσπάθεια καταγραφής: • των Ηλειακών προϊόντων • των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι καλλιεργητές • των τρόπων στήριξης και προώθησης των τοπικών προϊόντων 63

Τοπικά προϊόντα

Τομάτες

Λεμόνια

Καλαμπόκια

Φράουλες

Πορτοκάλια

Σταφύλια

Λάδι και ελιές

Πατάτες

Κρασιά

Μέλι

Γαλακτοκομικά

Τουρσί

Κηπευτικά

Καρπούζι

Συνταγές αξιοποίησης των τοπικών προϊόντων

Παρασκευάσαμε…

Τοματοχυμό σε βάζα

Αρωματικά λάδια

Μαρμελάδα πορτοκάλι

Λικέρ λεμόνι

Γλυκόριζα

Βαμβάκι 65

Ηλεκτρονικό μάθημα

Συνεργασία με το σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση»

Ομάδα μαθητών του ΓΕ.Λ Ανδραβίδας συνεργάστηκε με το σωματείο «Καταναλωτική Συνείδηση» και τον υπεύθυνο Σχολικών Δραστηριοτήτων, για τη συμμετοχή στην ημερίδα ευαισθητοποίησης των καταναλωτών της Ηλείας και τη διαμόρφωση καταναλωτικής και περιβαλλοντικής συνείδησης.

Γενικό Λύκειο Καράτουλα

«ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ: Κληρονομία και Μέλλον του τόπου μας» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: ΤΑΓΑΡΗ ΜΑΡΙΑ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

Συμμετέχοντες μαθητές Αγγελακόπουλος Νικόλαος Κουρκουμέλης Παναγιώτης Βασιλακοπούλου Αικατερίνη Λαμπρόπουλος Νικόλαος Λεωνιδόπουλος Ιωάννης Βασιλοπούλου Αγγελική Βασιλοπούλου Κωνσταντίνα Μπακοπούλου Φωτεινή Βούλγαρη Ιωάννα Νικολόπουλος Γεώργιος Γαλανοπούλου Χριστίνα Παναγοπούλου Ιωάννα - Άννα Γεωργίου Θεμιστοκλής Ρεσιτάι Τζόι Γιαννοπούλου Νίκη Στασινός Αριστείδης Δημήτρουλα Ζαχαρούλα Σταυροπούλου Γεωργία Ζάνι Άλμπι Σταυροπούλου Δήμητρα Καλαντζή Ουρανία Τζουανόπουλος Βασίλειος Καρκούλια Δέσποινα Τζουανόπουλος Παναγιώτης Κούβελας Άγγελος Χριστοπούλου Στυλιανή

Στόχοι: 1) Γνωστικούς: Να αποκτήσουν οι μαθητές βασικές γνώσεις πάνω στα τοπικά προϊόντα και την καλλιέργεια τους. 2) Συναισθηματικούς: Να ευαισθητοποιηθούν σε βασικά περιβαλλοντικά θέματα. 3) Παιδαγωγικοί: Να μάθουν να συνεργάζονται, να λειτουργούν στα πλαίσια της ομάδας. 4) Ψυχοκινητικοί: Να αναπτύξουν δεξιότητες. 5) Κοινωνικοί: Σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνίας, καλλιέργεια υπευθυνότητας.

Δράσεις: 1) Καλλιέργεια τοπικών προϊόντων χθες και σήμερα. 2) Βιολογική καλλιέργεια τοπικών προϊόντων στην αυλή του σχολείου. 3) Συμμετοχή σε μάζεμα ελαιοκάρπου σε όμορο με το σχολείο ελαιώνα.

4) Επεξεργασία διαφορετικών ειδών ελαιοκάρπου για δημιουργία βρώσιμου προϊόντος. 5) Συγκέντρωση πληροφοριών από επαφή με τοπικούς παραγωγούς και γεωπόνο της περιοχής. 6) Εκδρομή στο ΚΠΕ Γρεβενών για γνωριμία με τα εκεί τοπικά προϊόντα. 7) Συμμετοχή στις δράσεις της καταναλωτικής συνείδησης. 8) Συμμετοχή στις δράσεις του ΚΠΕ Κρεστένων.

ΘΕΑΤΡΙΚΟ (με το οποίο συμμετείχε η περιβαλλοντική ομάδα στην εκδήλωση της “Καταναλωτικής Συνείδησης” για τα τοπικά προϊόντα): Στασινός Ιδιοκτήτης super market: Όπως ήδη γνωρίζεται ο όμιλος στον οποίο έχω την τιμή να είμαι κύριος μέτοχος σκοπεύει να ανοίξει ένα super market στην περιοχή σας το οποίο θα δώσει δουλειά σε πολύ κόσμο, θα σημάνει ανάπτυξη για τον τόπο σας και φυσικά κέρδος σε μένα. Γι αυτό βρίσκομαι εδώ με τους συνεργάτες μου για να διαλέξουμε τους καλύτερους προμηθευτές για το κατάστημά μας. Είμαι έτοιμος να ακούσω τις προτάσεις σας. Εκπρόσωπος εισαγωγικής εταιρείας: Κύριε Στασινέ τιμή μας. Εκπροσωπώ την εισαγωγική εταιρεία Agro fast και θα σας παρουσιάσω ένα ολοκληρωμένο project. Η εταιρία μας προμηθεύει με αγροτικά προϊόντα όλο τον πλανήτη γρήγορα, εύκολα και οικονομικά. Θα σας φέρω ένα πα69

ράδειγμα: σήμερα η ντομάτα κόβεται στην Ολλανδία, αύριο έρχεται στο κατάστημά σας και μεθαύριο είναι στο πιάτο σας. Και φυσικά μιλάμε για ντομάτες που αναπτύσσονται με τις πιο σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας μέσα σε θρεπτικό διάλυμα με υδροπονικό τρόπο στο θερμοκήπιο, χωρίς χώμα και παλαιομοδίτικες μεθόδους, ελέγχοντας την κάθε λεπτομέρεια. Τα αγροτικά προϊόντα που θα σας προμηθεύουμε σας δηλώνω υπεύθυνα πως αν συμμετείχαν σε καλλιστεία θα έπαιρναν την πρώτη θέση. Τοπική παραγωγός: Κύριε Στασινέ είναι δυνατόν να θέλετε για το κατάστημά σας προϊόντα που παράγονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την έδρα της επιχείρησής σας και μάλιστα με τέτοιες μεθόδους. Εμείς οι τοπικοί παραγωγοί έχουμε ανάγκη από ανθρώπους σαν και εσάς που θα συνεργαστούν μαζί μας, ώστε και εμείς να πουλήσουμε τα προϊόντα μας και εσείς να έχετε τα καλύτερα στο κατάστημά σας. Στασινός: Φυσικά με ενδιαφέρουν όλα αυτά, αλλά όπως τόνισα και προηγούμενα με ενδιαφέρουν τα φθηνά προϊόντα, για να κρατήσω χαμηλά τις τιμές, να έχω κέρδος. Να μπορεί και η συνεργάτιδά μου να αγοράσει τη νέα κολεξιόν Άνοιξη Καλοκαίρι 2015 Versace. Βλέπετε πρέπει να πληρούνται κάποια στάνταρς. Εκπρόσωπος καταναλωτικής συνείδησης: Κύριε Στασινέ εκπροσωπώντας την καταναλωτική συνείδηση θα ήθελα να σας επισημάνω ότι οι απόψεις σας είναι σεβαστές, όμως παραβλέπετε βασικές παραμέτρους. Σίγουρα το κέρδος είναι ο στόχος σας θα πρέπει, όμως, να ενδιαφερθείτε για την ποιότητα των προϊόντων που θα παρέχεται στον καταναλωτή και για το περιβάλλον. Σκεφτείτε το ενεργειακό αποτύπωμα που αφήνει μια ντομάτα, για να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα της εκπροσώπου της Agro fast, μέχρι να φτάσει στην Ηλεία. Τα τοπικά προϊόντα δεν είναι πιο ακριβά είναι όμως πιο γευστικά γιατί μεγαλώνουν στην εποχή τους και σε έδαφος κατάλληλο, χρησιμοποιώντας τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες και μεθόδους φιλικές στο περιβάλλον. Δίνουν αξία στην τοπική κοινωνία και τα χρήματα μένουν στον τόπο μας. Σας παρακαλώ να λάβετε σοβαρά υπόψη σας αυτές τις παραμέτρους, πριν αποφασίσετε. Στασινός: Επειδή οι γνώμες διίστανται παρακαλώ το κοινό να αποφασίσει.

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία

Βαγενάς Δ.Β., 2014, «Στερεά Απόβλητα», Περιοδικό Σύγχρονη Τεχνική Επιθεώρηση» Θεοχάρη Χριστίνα, 2006, «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων στην Ελλάδα», Αθήνα, ΤΕΕ Αθήνας Νταρακάς Ευθύμιος, 2014, «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων», Θεσ/νικη, Α.Π.Θ., ανακτήθηκε από users.auth.gr Τερζής Ε., 2009, «Διαχείριση Απορριμμάτων», Αθήνα, WWF Ελλάς www.sydisa.gr www.herrco.gr www.recycling-center.gr www.micro.csmos.uoa.gr

Στα πλαίσια του προγράµµατος: «∆ράσεις Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης στους πολίτες του Νοµού Ηλείας» µε κωδικό MIS 453293, η οποία εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα ”Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηµατικότητα” και συγχρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Το έργο υλοποιήθηκε µε την συνεργασία των ∆/νσεων Α/θµιας και Β/θµιας εκπ/σης Π.Ε. Ηλείας. Πύργος 2014