DEZE THEMABIJLAGE WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE VAN DE STANDAARD
Prostaatkanker Professors Tombal en Van Poppel, Belgen met wereldfaam
Huidkanker Laat verdachte huidvlekjes op tijd onderzoeken
KANKER
No. 3 / Mei ’12
“IK OVERWON MEER DAN DIE BERGTOP” Linda Compté is net 50 geworden en vertelt haar verhaal.
2 · MEI 2012
UITDAGING “Er is veel vooruitgang geboekt tegen kanker. Maar die vooruitgang is weinig bekend. Dat voedt de angst en het negatieve beeld die hand in hand gaan met het woord kanker”, zegt Didier Vander Steichel, medisch en wetenschappelijk directeur van de Stichting tegen Kanker.
D
Verschillende factoren
De betere overleving heeft met verschillende factoren te maken. Ten eerste zijn officiële screeningsprogramma’s beter georganiseerd en nemen steeds meer mensen eraan deel. Op die manier worden bepaalde beginnende gezwellen ook opgespoord. In 1990 werden bijvoorbeeld 20% kleine borstkankers opgespoord terwijl dat in 2010 reeds 70% was. Bovendien wordt de diagnose nu ook vaker in een vroeger stadium gesteld. Dat komt door betere diagnostische methoden, maar ook door een groter ‘kankerbewustzijn’. Zowel artsen als patiënten reageren sneller bij een alarmsignaal of symptoom dat kan wijzen op kanker.
Jeroen Mebis Medisch oncoloog aan het Virga Jessa Ziekenhuis te Hasselt
PAGINA 8
“De overleving van kanker is meer dan 10 keer toegenomen”
e vooruitgang tegen kanker is onmiskenbaar. De overleving is meer dan 10 keer toegenomen: begin vorige eeuw was van alle mensen bij wie kanker werd vastgesteld, nog amper 5% in leven 5 jaar na het stellen van de diagnose. In 2012 bedraagt dat percentage zowat 66%. Dit cijfer geldt wel voor alle kankers samen. Voor bepaalde soorten kanker zoals borstkanker, ligt dat percentage nog veel hoger (90%). Voor andere types zoals longkankers, is de gemiddelde overleving na 5 jaar daarentegen slechts 16%. We hebben de ziekte dus nog niet overwonnen, maar we boeken veel vooruitgang!
IN DE KIJKER
Wetenschappelijk onderzoek
De fundamentele basis van de vooruitgang in de strijd tegen kanker is het wetenschappelijk onderzoek.Steun aan dat onderzoek is dan ook de voornaamste prioriteit van Stichting tegen Kanker. Dankzij onderzoek zijn de behandelingen niet alleen doeltreffender, maar ook gerichter. Dat maakt de bijwerkingen van therapieën heel wat beperkter. Ook de combinatie van twee of meerdere behandelingsmethoden kan in bepaalde gevallen de doeltreffendheid verhogen.
Betere levenskwaliteit
Even belangrijk als genezing en overleving is de verbeterde levenskwaliteit voor mensen met kanker. Bijwerkingen komen minder vaak voor, zijn vaak minder uitgesproken en kunnen met betere middelen worden behandeld. Verder zijn therapieën meer aangepast aan elke individuele patiënt. De behandeling van kanker is daarmee aan het evolueren van confectie naar maatwerk. Dat bespaart patiënten tijd en ongemak.
“Begin vorige eeuw was van alle mensen bij wie kanker werd vastgesteld nog amper 5% in leven 5 jaar na het stellen van de diagnose, in 2012 bedraagt dat percentage 66%”
Uitgebreide uitwisselingen
Nog een cruciaal element in de vooruitgang tegen kanker is de toename van uitwisselingen op allerlei vlakken. Specialisten uit diverse disciplines werken beter samen.Het muldisciplinair consult is nu veralgemeend bij het behandelen van kankerpatiënten en de samenwerking met huisartsen en andere zorgverleners (verpleegkundigen, psychologen, enzovoort) verloopt heel wat vlotter. Tevens worden de patiënt en zijn familie meer betrokken bij de behandeling. Vanzelfsprekend heeft de patiënt het recht om zelf, na degelijke informatie, te beslissen welke behandeling hij of zij al dan niet wil volgen.
Bewustmaking
Ondanks al die vooruitgang heeft de strijd tegen kanker op diverse gebieden nog een lange weg af te leggen om de genezingskansen verder te verbeteren – zeker voor bepaalde soorten kankers – en om de levenskwaliteit te optimaliseren. Verder wetenschappelijk onderzoek en nog meer bewustmaking van mensen en artsen blijven hier de hoeksteen voor de strijd.
Mens in zijn geheel
De patiënt wordt vandaag ook op een meer globale manier benaderd: niet enkel het lichamelijke aspect komt aan bod, maar ook de mens in zijn geheel met alle gevolgen van de ziekte op psychisch, socioeconomisch, spiritueel en intel-
lectueel gebied. De gunstige evolutie op gebied van pijnbestrijding en palliatieve zorgen is zeer belangrijk op dat vlak.
Didier Vander Steichel Medisch en wetenschappelijk directeur Stichting tegen Kanker.
“Botmetastasen ontstaan als kankercellen vanuit hun oorspronkelijke locatie via bloedvaten naar het bot migreren”
Betrouwbare info
p. 04
Kankercentrum
p. 09
Droom in vervulling
p. 10
Informatie over kanker is overal te vinden, maar welke is betrouwbaar en welke niet? Analyse en evaluatie van het in 2008 gelanceerde Kankerplan.
12-jarige Lucas Ral kreeg een tuinfeest van Make-A-Wish.
We make our readers succeed! KANKER, DERDE EDITIE, MEI 2012 Managing Director: Christophe Demir Editorial & Production Manager: Evi Vanparys Project Manager: Daan De Becker Tel: +32 2 421 18 22 E-mail: daan.de.becker@mediaplanet.com Sub-editor: Neelke Lelubre Redactie: Philip Willaert, Bert Verbeke, Neelke Lelubre, Moïra Lens Layout: I GRAPHIC E-mail: reclamebureau@i-graphic.be Gedistribueerd bij: De Standaard Print: Corelio Publishing Mediaplanet informatie: Tel: +32 2 421 18 20 Fax: +32 2 421 18 31 E-mail: info.be@mediaplanet.com Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar. Deze bijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van De Standaard.
MEI 2012 · 3
NIEUWS
“Kanker moet doelgerichter bestreden worden”
■ Vraag: Wat zorgt ervoor dat de algemene behandelingen tegen kanker effectiever zijn? ■ Antwoord: “De nieuwe doelgerichte medicijnen en hun combinatie met andere geneesmiddelen die de werking ervan versterken of met chemotherapie”, zegt Jacques De Grève, professor medische oncologie aan de VUB en UZ Brussel.
Jacques De Grève Professor medische oncologie VUB en UZ Brussel
“Het is een en-en-verhaal”
chemotherapie niet als eerste keuze aangeboden wordt. We zien namelijk dat wanneer de patiënt in kwestie geen behandeling met chemische middelen onderging,zijn of haar levenskwaliteit verdubbelde.”
Hoe zullen deze nieuwe geneesmiddelen ingezet worden?
“In de toekomst zullen niet één maar twee of meerdere doelgerichte geneesmiddelen ingezet worden om kanker te bestrijden. We zijn echter wel afhankelijk van de ontdekking van bijkomende belangrijke kankergenmutaties en de ontwikkeling van overeenstemmende nieuwe doelgerichte geneesmiddelen om dit goed te kunnen realiseren.Met het gebruik van meerdere geneesmiddelen zal een synergetisch effect ontstaan waarbij 1 plus 1 gelijk is aan 3. Dit effect kan zich ook voordoen wanneer je het medicijn combineert met chemotherapie.”
Welke nieuwe geneesmiddelen zijn er sinds kort ontwikkeld?
“Er zijn twee nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld die zich specifiek richten tegen geactiveerde eiwitten in de longkankercel. Ze blokkeren een speciaal gemuteerd eiwit dat aanwezig is in 10% van de longkankergevallen. Deze medicijnen hebben meer dan 80% kans om aan te slaan bij die patiënten en te zorgen voor een progressievrije overlevingswinst en een hogere levenskwaliteit dan wanneer je behandelt met chemotherapie.” “Tegen borstkanker zijn er ook twee nieuwe antilichamen ontwikkeld. Het eerste antilichaam is de doelgerichte kankerremmende stof Trastuzumab.Aan dit antilichaam is nu een toxische stof gekoppeld. Eens opgenomen door de kankercel, komt de toxische stof vrij en dit is fataal voor de kanker.Deze stof kan de kans op herval drastisch verminderen en
GETUIGENIS
Op 11 mei vond een infodag over Oncologie plaats. Wat werd met deze dag beoogd?
SYNERGISCH EFFECT. Doelgerichte geneesmiddelen in combinatie met chemotherapie hebben een ‘1 plus 1 is gelijk aan 3’ effect.
slaat aan bij zo’n 25% van de borstkankers die over een eiwit beschikken dat de kanker agressiever maakt. Het tweede nieuwe antilichaam zorgt ervoor dat de effectiviteit van Trastuzumab verdubbeld wordt.”
Is de behandeling met chemotherapie ook zo
Op zoek naar betrouwbare informatie over kanker? www.reliablecancertherapies.com wat vindt u op de rct website? Informatie over verschillende kankerbehandelingen en kankertypes Europese richtlijnen per kankertype Gidsen voor patiënten met algemene informatie Projecten die RCT financieel ondersteunt Vragen beantwoord door ons team Verwijzingen naar klinische proeven
vragen: info@reliablecancertherapies.com
positief geëvolueerd?
FOTO: PRIVÉ
“Neen, niet echt. Wat we wel geleerd hebben, is hoe we de behandeling met doelgerichte medicatie kunnen combineren. Bij longkanker gebruiken we eerst een doelgericht geneesmiddel en enkel als dit medicijn faalt, gaan we over tot chemo. Het is dus belangrijk dat
“Op deze dag wilden we het grote publiek meer vertrouwd maken met kanker en alles wat daarmee gepaard gaat. Er werd informatie gegeven over behandelingen, hulpverlening en evoluties betreffende kanker. Kennis en inzicht kunnen immers helpen om de angst voor het onbekende te verminderen en meer begrip te creëren voor kankerpatiënten en hun omgeving.” NEELKE LELUBRE redactie.be@mediaplanet.com
“Mensen die te horen krijgen dat ze aan kanker lijden, zijn onvoldoende geïnformeerd over mogelijke aanvullende therapieën”, zegt AnneCatherine Boes (38) die met hetzelfde probleem zat toen bij haar kanker werd vastgesteld. Intussen staat ze 150 boeken verder en weet ze dat er heel wat complementaire behandelingen mogelijk zijn. “De klassieke geneeskunde houdt het doorgaans op drie behandelingsmethoden: chemotherapie, radiotherapie en chirurgie. Maar er zijn aanvullende behandelingswijzen”, zegt Anne-Catherine.Ze betreurt het dat de klassieke geneeskunde in ons land nog onvoldoende de hand reikt naar complementaire behandelingsmethodes en dat patiënten over al die bestaande uitwegen slecht of nauwelijks worden geïnformeerd. “Artsen weten nog te weinig over behandelingsvormen die buiten de klassieke geneeskunde vallen. Niettemin kunnen ze zeker samen worden toegepast. Ik heb het zelf moeten uitzoeken op websites zoals Reliable Cancer Therapies en pas de combinatie toe. Het is een en-en-verhaal.”
Eén instantie
Volgens Ann-Catherine zweeft er heel wat informatie in het luchtledige.“Wie kent het verschil tussen bijvoorbeeld de Vlaamse Liga Tegen Kanker en de Stichting tegen Kanker? Het wordt hoog tijd dat een coördinerende instantie wordt opgericht om kankerpatiënten te begeleiden en te adviseren in hun zoektocht naar juiste en correcte informatie voor een meer persoonlijke aanpak van de ziekte.”
4 · MEI 2012
INSPIRATIE
“Ook als kankerpatiënt kan je actief blijven”
Op zoek naar betrouwbare info Informatie over kanker is overal te vinden. Je kan zoeken op het internet, ervaringen uitwisselen op sociale netwerksites, enzovoort. Patiënten en hun naasten willen zo goed mogelijk op de hoogte zijn alvorens ze de behandeling starten. Er zijn talloze brochures, folders en websites over kanker. Maar hoe maak je het onderscheid tussen betrouwbare en onbetrouwbare info?
■ Vraag: Welke impact heeft kanker op je levenskwaliteit? ■ Antwoord: Kanker blijft een ziekte met ingrijpende gevolgen, maar dankzij nieuwe behandelingstechnieken kunnen patiënten een relatief normaal leven blijven leiden.
GETUIGENIS Ze is net 50 geworden en heeft dat gevierd met een groot feest. Linda Compté beseft als geen ander dat je niet genoeg van het leven kan genieten. 7 jaar geleden werd er borstkanker bij haar vastgesteld, maar dat is haar nog amper aan te zien. “Toen ik vorig jaar de top van de Mont Ventoux bereikte, kreeg ik complimenten van mensen die ik niet kende: ‘Knap gedaan, en dat met een mountainbike!’ Dat ik veel meer overwonnen had dan enkel die bergtop, heb ik die mensen toen niet verteld.”
De arts en het verzorgend personeel zijn de meest geschikte gesprekspartners voor patiënten en hun naasten. Zij kennen immers de specifieke toestand van de patiënt. Er is geen sprake meer van een ‘algemene’ kankerbehandeling. De verzorging gebeurt steeds meer op maat van de patiënt en diens ziekte.
Op vakantie na borstamputatie
“Mijn kinderen waren 12 en 16 jaar en zaten middenin de examens toen ik hoorde dat ik kanker had. Het was 3 juni 2005. Amper 6 dagen later werd ik al geopereerd: mijn rechterborst werd geamputeerd. Normaal gezien had ik meteen na die operatie een chemokuur moeten volgen, maar we hadden een tijdje voordien al een vakantie naar Frankrijk geboekt. Mijn behandelende arts had me de toestemming gegeven om die te laten doorgaan, op voorwaarde dat ik uit het zwembad zou blijven om infecties te vermijden. Omdat we eind juni al zouden vertrekken, werd er meteen na de amputatie een expander onder mijn huid geplaatst. Dat is een soort prothese waarmee de huid langzaam wordt uitgerekt door de inspuiting van kleine hoeveelheden vloeistof. Zelfs in mijn bikini zag je niet dat het een soort prothese was. Niemand heeft er iets van gemerkt. Eind juli ben ik dan met de chemo gestart, maar doordat ik nog steeds die expander had, werd mijn huid zwaar beschadigd. Na 10 maanden werd die daarom vervangen door een gelprothese. Twee jaar geleden was er echter sprake van kapselvorming en werd die verwijderd. Nu heb ik een nieuwe borst, gereconstrueerd met eigen weefsel.”
Werken tot na derde chemokuur
“Die vakantie in Frankrijk is trouwens een dag eerder geëindigd dan voorzien. Doordat ik in die hitte niet in het zwembad mocht, raakte ik uitgedroogd en kreeg ik een niercrisis. Mijn opname in het ziekenhuis was het abrupte einde van de reis. Twee dagen na onze terugkomst werd gestart met de chemotherapie. Daar was ik telkens een week ziek van en mijn haar viel
Confrontatie met kanker
KAYAKKEN Linda Compté en haar man Jan tijdens de afvaart van de Ardèche. FOTO: PRIVÉ
uit. Maar ik ben blijven werken tot na de derde kuur. Ik werkte in een winkel die fotomateriaal verkoopt en films ontwikkelt en afdrukt, en de meeste klanten wisten niet dat ik ziek was. Sommigen vroegen me of ik misschien een nieuw kapsel had, ze zagen zelfs niet dat ik een pruik droeg.”
Nog meer dan vroeger wil ik dingen uitproberen, zoals een parachutesprong maken of gaan bungeejumpen Sport en sociaal contact
“Ik heb altijd veel aan sport gedaan, en dat ben ik blijven doen tijdens en na mijn behandeling. Op de momenten dat ik me goed voelde, ging ik fietsen, wandelen of sprak ik af met vrienden. Het heeft geen zin om je thuis op te sluiten, daar word je niet beter van. Mijn artsen hebben me daar ook altijd in aangemoedigd. Elke kankerpatiënt zou er een voorbeeld aan moeten nemen, volgens hen. Want beweging en sociaal contact zijn goed voor
je fysieke en mentale gezondheid. Daarom ben ik ook zo lang mogelijk blijven werken, en ben ik na de resterende chemokuren en de bestralingen opnieuw 4/5de aan de slag gegaan. Ik geniet daarvan, net zoals ik het heerlijk vind om in het weekend te gaan fietsen met mijn man. Nog meer dan vroeger wil ik allerlei dingen doen en uitproberen. De muur van Geraardsbergen en de Mont Ventoux heb ik al bedwongen, nu zou ik graag eens een parachutesprong maken, of gaan bungeejumpen.”
Proefproject
stralingen – vroeg mijn arts of ik wilde deelnemen aan een proefproject rond herceptine. Dat was een nieuw soort chemotherapie die in het buitenland al heel goede resultaten had opgeleverd. Je bent er niet ziek van en je haar valt ook niet uit; ik denk dat ze borstkankerpatiënten er tegenwoordig meteen mee behandelen. Zo heb ik er maar 5 gekregen, want jammer genoeg kon mijn hart het niet aan. Wat de invloed ervan zal zijn, kunnen we niet echt nagaan. Maar volgens de dokter kan die alleen maar positief zijn.”
“In februari 2006, na mijn behandeling – 6 chemokuren en 25 be-
Leidraad doorheen de behandeling
De praktische gids ‘Als kanker in je leven komt ... gids voor de patiënt en zijn naasten’ verzamelt de activiteiten van de Kankerfoon in één handig naslagwerk. Daarin wordt eerst onderzocht wat kanker is,wat de lichamelijke gevolgen zijn en hoe de behandelingen verlopen. Vervolgens gaat men in op de emoties die kanker met zich meebrengt alsook welk effect dit kan hebben op relaties. Het laatste deel behandelt het dagelijks omgaan met kanker: helpende instanties, leven met kanker op het werk en de beste manieren om een ziekenhuisopname voor te bereiden.
MOÏRA LENS redactie.be@mediaplanet.com
BESTRIJD VERMOEIDHEID MET REKANTO ■ 60 à 90% van de (ex-)kankerpatiënten kampt met vermoeidheid. ■ De minste activiteit geeft een gevoel van uitputting. ■ Dat heeft grote gevolgen op fysiek, psychisch en sociaal vlak. ■ Rekanto van Stichting tegen Kanker biedt (ex-)kankerpatiënten aangepaste fysieke activiteiten aan, tot 1 jaar na hun behandeling.
Bij de Kankerfoon, die al meer dan 20 jaar operatief is, kan je anoniem terecht voor gratis informatie en een luisterend oor. Artsen, verpleegkundigen en maatschappelijk assistenten staan je met raad en daad bij. Indien nodig kan je ook in contact gebracht worden met psychologen die gespecialiseerd zijn in de problematiek rond oncologie.
■ Wetenschappelijke studies tonen aan dat aangepaste activiteit veel voordelen biedt voor mensen met kanker: het gaat vermoeidheid tegen, verhoogt de levenskwaliteit en helpt om opnieuw een zo normaal mogelijk leven te leiden. Ontdek alle activiteiten en meer info op: www.rekanto.be 078 15 15 50
!
Bestel het boek: ‘Als kanker in je leven komt... gids voor patiënt en zijn naasten’ op www.kanker.be
!
MOÏRA LENS redactie.be@mediaplanet.com
MEI 2012 · 5
NIEUWS
Laat verdachte vlekken op tijd controleren
VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN
■ Vraag: Moet u zich zorgen maken over huidkanker omdat je huidvlekjes hebt? ■ Antwoord: Iedereen heeft er, maar wees als volwassene alert voor nieuwe en bestaande huidvlekken die veranderen van kleur of grootte. Het aantal patiënten bij wie huidkanker wordt vastgesteld is de voorbije decennia fel gestegen. Professor Lieve Brochez van het Universitair Ziekenhuis Gent: “Doordat de bevolking veroudert, stellen we vaker huidkanker vast. Het goede nieuws is dat we deze kanker sneller ontdekken en beter kunnen behandelen. Daardoor is het aantal sterfgevallen als gevolg ervan niet gestegen.”
Mensen ouder dan 50 die snel verbranden en veel tijd in de zon doorbrengen, hebben doorgaans een verhoogd risico op huidkanker. Ook wanneer je als kind ernstig verbrand bent geweest of als je je huid regelmatig blootstelt aan intense zon – bijvoorbeeld op vakantie – ben je best extra waakzaam.
Kwaadaardig
Iedereen heeft gewone huidvlekken, en die zijn op zich niet kwaadaardig. “Pas wanneer een huidvlekje verandering vertoont, moet je op je hoede zijn,” zegt professor Brochez. “Een vlek die groter of donkerder wordt, kan wijzen op huidkanker, net als een nieuwe huidvlek die niet verdwijnt na een periode van 3 tot 4 weken. Paniek is niet nodig, maar je bezoekt wel best een arts om het te laten onderzoeken.” “De meest voorkomende vorm van huidkanker is gelukkig ook de minst agressieve. In een vroeg stadium ziet die er uit als een rood schilferig vlekje dat makkelijk begint de bloeden en moeilijk geneest. Soms lijkt het ook op een knobbeltje met een glanzend uitzicht. De medische benaming voor zo’n knobbeltje of vlekje is een basocellulair carcinoom. Je kan niet sterven aan deze vorm van huidkanker, maar wanneer die niet wordt behandeld,kan hij erg destructief zijn voor andere weefsels.De kankercellen beginnen dan ongebreideld te groeien. Daarom laat je die best op tijd behandelen, meestal met een chirurgische ingreep.”
Verschillende vormen
“Spinocellulaire carcinomen zijn de tweede meest voorkomende Professor Lieve Brochez Dermatologe Universitair Ziekenhuis Gent
DERMATOLOGISCH ONDERZOEK. Van boven naar onder op de inzetfoto’s ziet u: een melanoom, actinische keratose, spinocelFOTO’S: PRIVÉ EN SHUTTERSTOCK lulair carcinoom, basocellulair carcinoom.
vorm van huidkanker. Ze lijken op wratten, maar ze duiken meestal op in het gelaat, de onderarmen, of op andere plaatsen die vaak worden blootgesteld aan de zon. Ze komen ook vaak voor bij mensen die een orgaantransplantatie ondergingen, of bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. In dat geval zijn we trouwens extra voorzichtig, want er is dan een groter risico op uitzaaiingen.Ook carcinomen die voorkomen op de lippen, oren of vingers kunnen zich sneller verspreiden.” “Wees alert voor roodbruine, ruwe huidvlekken op plaatsen die je vaak aan de zon blootstelt. Dat noe-
men we actinische keratosen, een voorloper van dit type van huidkanker. Je ziet ze het vaakst bij mensen die ouder zijn dan 50, op plaatsen als de hoofdhuid, het gezicht, de nek of de handen. Het is een letsel dat zich tot huidkanker kan ontwikkelen, maar dat is niet altijd het geval. Zulke vlekken laat je best controleren door een dermatoloog die zal evalueren of een behandeling nodig is.”
re types, komt deze vorm van huidkanker ook voor bij jonge mensen. Meestal is het een gekleurd vlekje dat plots ontstaat, of een moedervlek die verandert van kleur, vorm of grootte. Net als de andere vormen van huidkanker wordt een melanoom behandeld met een chirurgische ingreep. De agressiviteit wordt vooral bepaald door de dieptegroei,vandaar het belang van een vroegtijdige detectie.”
Snel ingrijpen
Zon niet enige oorzaak
“Het melanoom is het meest bekende huidkankertype, maar we stellen het maar vast in 1 op 10 gevallen. In tegenstelling tot de ande-
WIST JE DAT? ■ Huidkanker de meest voorkomende vorm van kanker is. ■ 1 Belg op de 6 huidkanker ontwikkelt voor hij 85 wordt. ■ Iedereen een risico heeft van 1 op 100 à 200 om tijdens zijn leven een melanoom te ontwikkelen. In 1940 was dat risico nog 1 op 1500. Het risico op een melanoom stijgt jaarlijks met 5%. ■ De kans dat je tijdens je
leven een niet-melanome huidkanker ontwikkelt nog groter is. Ook het risico op dit type huidkanker stijgt elk jaar met 10%. ■ Hoe eerder alle vormen van huidkanker en voorlopers ervan worden vastgesteld en behandeld, hoe eenvoudiger de behandeling en hoe groter de kans dat je er helemaal van geneest.
“De zon speelt altijd een rol in de ontwikkeling van huidkanker, maar veel hangt ook af van aangeboren factoren zoals je huidtype, of het aantal moedervlekken dat je van nature hebt. Je hoeft dus geen fervente zonnebader te zijn om op een bepaald moment toch huidkanker te ontwikkelen. De invloed van de zon is wel de enige factor die je kan controleren. Bescherm dus voldoende je huid met kledij en gebruik een zonnecrème met factor 30 tot 50 voor de lichaamsdelen die niet beschermd zijn door kledij.” MOÏRA LENS redactie.be@mediaplanet.com
Merk je een nieuw of veranderend vlekje op, of een vlekje dat niet geneest, heb je meer dan 50 moedervlekjes, of zijn er in je familie mensen met huidkanker, laat je dan zeker op tijd controleren. In elk geval bezoek je best een arts als je een verdacht vlekje ontdekt. Nog beter is het om het risico op huidkanker zo veel mogelijk te beperken.Dat doe je met deze tips om zonnebrand te vermijden. Hou rekening met de zonintensiteit: 2 uur voor en na de middag (in België tussen 12 en 16u) staat de zon het hoogst en is de kans dat je verbrandt het grootst. Plan buitenactiviteiten dus buiten die periode of neem de nodige beschermingsmaatregelen.
1
Zorg voor fysieke bescherming met kledij (bij voorkeur donkerder dicht geweven stoffen, mouwen,broek en rok).
2
Smeer zonnecrème met factor 30-50 op de delen die nog blootstaan aan de zon.
3
Probeer de totale hoeveelheid ultraviolette straling (zon, zonnebank) op de huid te beperken.
4
Hoe kwetsbaarder de persoon (b.v. kinderen, mensen behorend tot een risicogroep voor huidkanker), hoe strenger deze adviezen best opgevolgd worden.
6 · MEI 2012
INSPIRATIE De medische wereld mag terecht trots zijn op de aanzienlijke vorderingen die gemaakt worden in de strijd tegen prostaatkanker. Wereldautoriteiten in dit vakgebied Bertrand Tombal (Cliniques Universitaires Saint-Luc) en Hein Van Poppel (Universitair Ziekenhuis Leuven) geven een overzicht van de laatste vorderingen in het domein.
EVOLUTIE IN STRIJD TEG PROFESSOR TOMBAL
“Er worden elk jaar 9.500 nieuwe gevallen van prostaatkanker ontdekt, waarvan ongeveer 1.250 met een dodelijke afloop. Maar”, preciseert professor Tombal, “90% van deze overlijdens doet zich voor bij patiënten die al in het begin metastasen of een agressieve tumor hebben.In meer dan 30% van de nieuw gediagnosticeerde gevallen is de kanker weinig agressief en moet hij niet behandeld worden.” In geval van meer agressieve ziekte beschikt men vandaag over efficiënte hormonale behandelingen (LHRHa en anti-androgenen) om de productie van testosteron te blokkeren.
Vaccins of immuuntherapie
Verder verschijnen er steeds meer nieuwe moleculen: “Ze zijn uitsluitend aangewezen voor de behandeling van castratieresistente kanker (CRPC). Hormoontherapie door androgene suppressie blijft de eerstelijnsbehandeling voor gevorderde kanker. Men kan deze geneesmiddelen indelen in vier families. Eerst heb je doelgerichte vaccins of immuuntherapie tegen kanker: een eerste antikankervaccin, Sipuleucel-T, goedgekeurd door de FDA (Food and Drug Administration), wordt ‘op maat’ bereid uit dendrietcellen van de patiënt die genetisch gemodificeerd worden in een laboratorium om een specifiek antigen uit te drukken.”
Chemotherapie
“Daarnaast heb je chemotherapie. Sinds 2004 bestaat er een eerstelijnsbehandeling van CRCP, docetaxel, een chemotherapie die de levensduur verlengt. Hier zou echter verandering in kunnen komen met de komst van nieuwe hormonen. Bij falen van docetaxel is er nu een tweede chemotherapie beschikbaar, cabazitaxel, die vanaf nu wordt terugbetaald in België.”
Nieuwe hormonen
“De derde familie catalogeren we onder ‘nieuwe hormonen’: men heeft ontdekt dat CRPC toch onder de controle van de androgeen receptor blijft. Twee zeer belangrijke mechanismen
verklaren dit. Ten eerste zijn prostaatcellen in staat om hun eigen an-
In meer dan 30% van de nieuw gediagnosticeerde gevallen is de kanker weinig agressief en moet hij niet behandeld worden drogenen te produceren. Dit mechanisme kan geblokkeerd worden door abirateronacetaat. In combinatie met prednisone verlengt abirateron de levensduur na een behandeling met docetaxel. Als de veelbelovende resultaten bevestigd worden, is de kans groot dat abirateron de eerstelijnsbehandeling van CRCP wordt. Het tweede mechanisme dat de groei van de cellen in afwezigheid van testosteron verklaart, is het optreden van een mutatie ter hoogte van de androgeen receptor. MDV3100 is een nieuw anti-androgeen dat actief is in dat geval. De eerste resultaten wijzen op een aanzienlijk voordeel voor de levensduur van de patiënt bij het falen van de behandeling met docetaxel.”
Botbeschermingstherapieën
“Tot slot zijn er de botbeschermingstherapieën: ze verlengen niet de levensduur, maar verminderen de morbiditeit en verhogen bijgevolg de levenskwaliteit. Sinds 2004 gebruikt men zoledroninezuur. Binnenkort zal denosumab terugbetaald worden. Voor prostaatkan-
ker is denosumab duidelijk beter dan zoledroninezuur en gemakkelijker toe te dienen, namelijk door onderhuidse injecties.”
Psychologische ondersteuning
Naast de medische opvolging bestaan er specifieke structuren om een psychologische opvolging van de patiënt te verzekeren bij zijn ziekte.Tombal: “Sinds enkele jaren beseft men hoe belangrijk ondersteunende verzorging is. Onze behandelingen verzwakken of vernietigen de kanker,maar verzwakken ook de patiënt. Men moet er dus ook aan denken om deze laatste sterker te maken, zodat hij zijn ziekte en zijn behandelingen beter verdraagt. Deze ondersteuning moet gericht zijn op de psychologische last maar ook op de fysieke last. Naast de psycho-oncologen die helpen bij emotionele ondersteuning, zijn er ook diëtisten en kinesithera-
peuten nodig om het lichaam te versterken. In ons centrum worden patiënten met gevorderde prostaatkanker uitgenodigd om deel te nemen aan een multidisciplinair programma dat gebaseerd is op vier pijlers: praten over de ziekte met je partner en met andere patiënten, anticipatie en preventie van bijwerkingen van de ziekte, beter eten om je energie te behouden zonder te overdrijven en sporten om je lichaam te versterken. Dit programma wordt gesteund door Innoviris,het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie, en door de patiëntenvereniging Europa Uomo.” Deze gegevens verbinden enkel de geïnterviewde. Het is mogelijk dat deze gegevens bevat die nog niet geregistreerd zijn in België. Raadpleeg steeds de meest recente versie van de officiële bijsluiter. OLIVIER CLINCKART
redactie.be@mediaplanet.com
WOORDENLIJST ■ Anti-androgenen: vorm van hormoontherapie. Ze blokkeren rechtstreeks de testosteronreceptor op de prostaatcel. Dat doen ze zonder het testosterongehalte in het bloed te doen dalen. Op die manier wordt de groei van de prostaatkanker afgeremd. ■ LHRHa of LHRH-agonisten: vorm van hormoontherapie. LHRH-agonisten onderdrukken de aanmaak van LHRH na enkele weken. LHRH (Luteinizing Hormone-Releasing Hormone) is een hormoon dat via het LHhormoon de productie van testosteron in de testikels stimuleert. Door de aanmaak van LHRH te onderdrukken, komt er minder testosteron in het bloed, en wordt de groei van de
prostaatkanker afgeremd. ■ Castratieresistente kanker (CRPC): prostaatkanker tumor die niet meer reageert op de huidige hormoontherapieën. ■ Sipuleucel-T: een medicijn dat gebruikt wordt om uitgezaaide kanker te behandelen. Het is gemaakt van cellen van het immuunsysteem van patiënten met prostaatkanker. Deze cellen worden behandeld met een eiwit dat gemaakt wordt door een eiwit dat voorkomt op prostaatkankercellen te combineren met een groeifactor. Als deze cellen opnieuw in de patiënt worden geïnjecteerd, kunnen ze de T-cellen stimuleren prostaatcellen te doden. Sipuleucel-T is een type vaccin en een type cellulaire adoptieve immunotherapie.
MEI 2012 · 7
GEN PROSTAATKANKER PROFESSOR VAN POPPEL
“In tegenstelling tot een reeks andere kankers is een prostaatkanker nooit gehaast. Dit betekent dat de overlevingskansen vrij groot zijn bij prostaatkanker. Het is dikwijls beter om de tijd te nemen en te kijken hoe één en ander zich ontwikkelt, in plaats van onmiddellijk over te gaan tot een ingreep of behandeling”, opent Van Poppel.
PSA test
“Een belangrijk instrument om prostaatkanker te diagnosticeren is de PSA-test. Deze meet het gehalte van het prostaat specifiek antigeen, een eiwit dat alleen door de prostaatklier gemaakt wordt. Na zo’n test zijn er drie opties. Is het PSA-gehalte niet verhoogd dan is de kans klein dat er sprake is van prostaatkanker. Bij een licht verhoogd gehalte is er waarschijn-
lijk nog geen prostaatkanker aanwezig, maar verdere onderzoeken
De behandeling van prostaatkanker is gebaat bij een individueel bepaalde aanpak op maat, geen enkele prostaatkanker manifesteert zich namelijk op dezelfde manier zijn mogelijk nodig. Is er sprake van een duidelijk verhoogd gehalte, dan is een verwijzing naar een specialist noodzakelijk om te on-
VERVOLG WOORDENLIJST ■ Docetaxel: een cytostaticum, gebruikt bij chemotherapie. Het behoort tot de taxanen, dit zijn stoffen die semi-synthetisch zijn afgeleid uit extracten van taxussoorten. ■ Denosumab: een antilichaam - een soort eiwit - dat een specifieke structuur in het bot herkent en zich daaraan hecht. Gebruikt voor de behandeling van botverlies als gevolg van androgeentekort bij mannen met prostaatkanker. ■ Europa Uomo: de Europese coalitie van patiënten die groepen met betrekking tot prostaataandoeningen en prostaatkanker in het bijzonder ondersteunen. ■ PSA: Prostaat Specifiek Antigeen. De functie van PSA is dat het eiwitten kan afbreken en
hiermee zorgt voor vervloeiing van semen. ■ J. De Wever Fonds: Het fonds heeft een dubbel doel. Het bevorderen en ondersteunen van wetenschappelijk onderzoek naar verbeterde preventie, opsporings- en behandelingsmethoden van prostaatkanker. Het aanmaken van en het verspreiden van informatie over prostaatkanker via alle mogelijke media, organisaties, evenementen, enz. ■ EAU of European Association of Urology: een non-profit organisatie die alle actieve urologie professionals wereldwijd als leden heeft. Hun missie is om het niveau van urologische zorg te verhogen in heel Europa en daarbuiten.
derzoeken of prostaatkanker de reden is voor deze PSA verhoging. Maar hoe dan ook, dit is nog geen aanleiding tot overhaaste beslissingen.”
Individuele zorg
“De behandeling van prostaatkanker is gebaat bij een individueel bepaalde aanpak op maat. Geen enkele prostaatkanker manifesteert zich immers op dezelfde manier. De grootte van de tumor en het al dan niet agressieve karakter van een prostaatkanker, de leeftijd van de patiënt en zijn familiale belasting vragen om een individuele benadering. Bovendien gaan verschillende artsen wel eens een verschillende aanpak aanbevelen. Voor eenzelfde prostaatkanker zal de ene arts een operatie voorstellen, terwijl een andere opteert voor een bestraling. Dit is voor de patiënt niet altijd te begrijpen. Patiënten zijn dan ook gebaat bij een multidisciplinair oncologisch overleg waarbij verschillende specialisten hun adviezen bij elkaar leggen. Helaas is dit nog niet overal de gangbare praktijk.”
onze mannelijke bevolking in verband met prostaatkankerpreventie. Vanuit het Fonds werd onder meer een DVD ontwikkeld waarin ruime informatie wordt gegeven omtrent preventie, diagnose en behandeling. Daarnaast werd onlangs een patiënteninformatieinitiatief opgestart in samenwerking met de vzw ‘Wij Ook’. Dit initiatief is gebaseerd op de Europese richtlijnen zoals die werden opgesteld door de EAU, European Association of Urology. Het uiteindelijke doel van het initiatief is dat patiënten medezeggenschap krijgen in de beslissingen die moeten genomen worden in geval van prostaatkanker.”
Beslissingshulp
”Los van bovenstaande initiatieven wordt er in het UZ Leuven en de netwerkziekenhuizen al langer gewerkt met een ‘decision aid’ of ‘beslissingshulp’ voor patiënten met een gelokaliseerde prostaatkanker. Patiënten krijgen hierbij informatie over de min- en pluspunten van elke behandeling. De positieve effecten van een beslissingshulp zijn wetenschappelijk aangetoond: patiënten zijn minder onzeker over hun uiteindelijke keuzes en de behandeling waarvoor ze opteren sluit beter aan bij hun waarden en levensgewoonten.”
Wij ook
De Belgische vzw ‘Wij ook’ biedt ondersteuning en informatie wat betreft prostaataandoeningen in het algemeen en prostaatkanker in het bijzonder. De belangrijkste doelstellingen zijn het bevorderen van het publieke bewustzijn, aangezien 80% van de mannelijke 50 tot 60-plussers wordt geconfronteerd met een goedaardige prostaatvergroting en 60% van deze doelgroep daar ook de lastige gevolgen van ondervindt. Voor meer informatie over prostaatkanker: Patiëntenvereniging: www.wijook.be
!
Patiënteninformatie
“Patiënten zijn vooral gebaat bij voldoende informatie. Een aantal initiatieven bestaan al op dat vlak onder meer vanuit het De Weverfonds, dat actief is op het gebied van voorlichting van
BERT VERBEKE
redactie.be@mediaplanet.com
8 · MEI 2012
INZICHT BEWONDERENSWAARDIGE PROJECTEN Carolien Demey Programmadirecteur van Soroptimist Belgium
Borstkanker is de meest voorkomende kanker bij vrouwen. Carolien Demey Programmadirecteur van Soroptimist Belgium, geeft uitleg bij tal van initiatieven die steun bieden aan vrouwen met borstkanker. “Wij helpen deze vrouwen met hun herintegratie in het normale en professionele leven.”
BOTMETASTASEN De meest getroffen plaatsen zijn de wervelkolom, de bekkenbeenderen, de schedel en de ribben. FOTO: PRIVÉ
Vraag: Welke behandelingen kunnen de levenskwaliteit voor een patiënt met botmetastasen verbeteren? Antwoord: “Naast een chirurgische ingreep kunnen radiotherapie en/of medicatie verlichting bieden voor de patiënt”, zegt medisch oncoloog Jeroen Mebis.
Nieuwe behandelingsmethode tegen botmetastasen
D
e overwoekering van vitale organen door secundaire gezwellen, die men uitzaaiingen of metastasen noemt, vormt een reëel risico bij kanker. Meer dan 60 procent van de bottumoren zijn metastasen. Botmetastasen ontstaan als kankercellen vanuit hun oorspronkelijke locatie via bloedvaten naar het bot migreren. De kankercellen hechten zich vast in het bot en beginnen op dezelfde manier te vermenigvuldigen als de primaire kanker. Ze veroorzaken een ontstekingsreactie in het bot, die deels verantwoordelijk is voor de pijn. Niet alle botten worden even vaak getroffen door metastasen. De meest getroffen plaatsen zijn de wervelkolom, de bekkenbeenderen, de schedel en de ribben.
Behandelingen
Behandeling van metastasen heeft tot doel de klachten te verminderen of weg te nemen, verdere uitbreiding van het kankerproces tegen te gaan en de levenskwaliteit te verbeteren. Er bestaan drie soorten behandelingen. De eerste mogelijkheid is een chirurgische ingreep om ernstige symptomen
te voorkomen. Een voorbeeld is het wegnemen van een deel van een metastase in en rond een ruggenwervel met dreigende dichtklemming van het ruggenmerg dat kans op verlamming geeft. Een tweede behandelingmethode is radiotherapie. Het doel is om de pijn te stillen en de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren, indien dit mogelijk is. Radiotherapie bij metastasen wordt dikwijls gebruikt bij een pijnlijke uitzaaiing in het bot. Deze bestraling verbetert meestal de pijn, doet de kankercellen op die plaats afsterven en maakt het bot sterker met een verminderde kans op een fractuur. Tot slot kan een botmetastase
ZO GEZEGD
“Botmetastasen ontstaan als kankercellen vanuit hun oorspronkelijke locatie via bloedvaten naar het bot migreren”
UITZAAIING ■ Botmetastasen zijn helaas nog steeds ongeneesbaar. ■ Patiënten met botmetastasen kunnen vaak echter nog lang leven met deze aandoening. ■ Het skelet is het meest aangetaste orgaan door uitzaaiingen bij patiënten met solide tumoren. ■ Borstkanker en prostaatkanker kunnen tot bij 70% van de gevallen leiden tot uitzaaiing naar het bot. Ook longkanker is vaak verantwoordelijk voor botmetastasen.
Jeroen Mebis Medisch Oncoloog Jessa Hasselt
ook behandeld worden met medicijnen, bijvoorbeeld pijnstillers of bisfosfonaten. Ook hierbij gaat het vooral om de pijnstillende werking van de medicijnen.
Nieuwe molecule
Er wordt volop onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingsmethoden voor botmetastasen. Dit vergt uiteraard heel wat tijd en inzet. Sinds kort is er met de denosumab molecule (XGEVA®) een nieuwe behandelingsmethode bijgekomen. Het product – recent terugbetaald in België – wordt toegediend als een enkelvoudige injectie onder de huid in de dij, buik of bovenarm. Deze eenvoudige toediening betekent een gebruiksvriendelijkere methode voor de patiënt. Daarnaast is het product krachtig en heeft het een snelle werking dankzij het denosumab. Dit is een antilichaam – een soort eiwit – dat een specifieke structuur in het bot herkent en zich daaraan hecht. Het product wordt gebruikt voor de preventie van botcomplicaties bij volwassenen met een solide tumor die zich naar het bot uitgezaaid heeft. Die botcomplicaties zijn bijvoorbeeld botbreuken, de nood aan radiotherapie of heelkunde wegens pijn of een dreigende breuk en druk op het ruggenmerg.
Soroptimist,een internationale serviceclub volledig door en voor vrouwen, stelt objectieven voorop met betrekking tot de verbetering van de status en levensstandaard van vrouwen en meisjes over de hele wereld met accent op opleiding, economische zelfredzaamheid en betere maatschappelijk kansen. “In België zijn er 57 clubs en in elke club zijn een dertigtal leden actief.Deze leden zijn professioneel geëngageerde vrouwen die zich in hun vrije tijd vrijwillig inzetten voor de vrouwengemeenschap. De clubs staan niet enkel in voor de noodzakelijke fundraising en zoektocht naar sponsoring, ze zetten zich vooral actief in voor projecten in functie van de verbetering van het statuut van de vrouw en zijn nauw betrokken bij de initiatieven die ze steunen”, zegt Demey.
Borstkanker “Momenteel zijn er veel projecten aan de gang met betrekking tot borstkanker. Bewonderenswaardig daarbij is dat de clubs samenwerken met en in ziekenhuizen waar ze voor kankerpatiënten ‘cocoon’-ruimtes inrichten waar vrouwen even aan de ziekenhuissfeer kunnen ontsnappen. Zo wordt hun ziekte draaglijker en leren ze omgaan met de diagnose en de bijwerkingen van hun behandeling.Tegelijk worden daar schoonheidssessies, cursussen kleuradvies, massages en andere activiteiten georganiseerd. Alles staat in het teken van het onderstrepen van de vrouwelijkheid van de patiënten”, verduidelijkt Demey. Waar het prijskaartje van haarprotheses en speciale badpakken een belemmering vormt, springt Soroptimist ook financieel bij. “Wij gaan voor engagement op lange termijn, ook na ontslag uit het ziekenhuis blijven we hen steunen. We willen die vrouwen een beter gevoel geven en hen vooral hun zelfzekerheid als vrouw teruggeven.” NEELKE LELUBRE redactie.be@mediaplanet.com
MEI 2012 · 9
NIEUWS ACTIES EN PERMANENTE EVALUATIES Het in 2008 gelanceerde Kankerplan voorzag 32 initiatieven, met in totaal 61 maatregelen. Deze initiatieven bestrijken een reeks van thematieken zoals de forfetaire terugbetaling voor consultaties bij ondersteuning van rookstop, de opsporing en begeleiding van personen met een genetische risico op kanker, de verbetering van opsporing en vroegtijdige diagnose van borstkanker, enz. Op dit moment is het Kankerplan al uitgebouwd tot 74 maatregelen.
Evaluaties Een heel belangrijk element binnen het Kankerplan is de permanente evaluatie. We onderscheiden daarin de basisevaluatie, met daarin een kwalitatieve en kwantitatieve evaluatie. De kwalitatieve evaluatie peilt bij alle betrokkenen op het terrein naar hun ervaring en perceptie van het succes van de maatregelen van het Kankerplan. De ondervraagden zijn alle mensen die met kankerbestrijding te maken hebben: psychologen, oncologen, patiënten, eerste lijnszorg,… De kwantitatieve evaluatie onderzoekt de impact van de maatregelen.Hoeveel mensen maken er gebruik van? Worden de beoogde doelstellingen behaald? Dient de maatregel aangepast te worden om meer succes te behalen? Wat is het effect op de gezondheidszorg?
KANKERPLAN Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Laurette Onkelinx, tijdens de voorstelling van het plan. FOTO: PRIVÉ
“Wij maken als ‘bijtjes’ van stukjes een sterk geheel” ■ Vraag: Hoe sterk is de overheid begaan met kankerbestrijding? ■ Antwoord: Het in 2008 gelanceerde (Nationaal) Kankerplan is een ambitieus coherent plan met tal van actiepunten dat continu wordt uitgebouwd en geëvalueerd. In 2008 lanceerde minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Laurette Onkelinx, het Nationaal Kankerplan. Een schot in de roos zeker als we de statistieken bekijken uit die periode. Dit zijn de cijfers die de ernst van de situatie aantoonden: 55.000 nieuwe kankertumoren per jaar in België. Bij kinderen zijn er zelfs meer dan 200 nieuwe gevallen per jaar.1 man op 3 en 1 vrouw op 4 zullen voor de leeftijd van 75 jaar kanker krijgen. Het sterftecijfer dat aan kanker te wijten is, neemt constant toe. En inzake het aantal overlijdens behoort ons land helaas bij de hoogste aantallen in Europa.
Actieplan
“Vandaag spreken we niet meer over een Nationaal Kankerplan, maar kortweg over het Kankerplan.
Alle overheden werken binnen hun bevoegdheid en over de politieke grenzen heen mee aan dit ambitieuze plan. Dat is op zich een uniek gegeven”, zegt Professor Elke Van Hoof, diensthoofd van het Kankercentrum.
Drie pijlers
Het Kankerplan bestaat uit 3 domeinen: screening en preventie, zorg voor de patiënt en als derde pijler onderzoek, innovatie en evaluatie. “Heel belangrijk binnen het plan is dat minister Onkelinx bij de lancering in 2008 pleitte voor een permanente evaluatie. Zo’n evaluatie is van belang omdat binnen het beleid dan de juiste keuzes worden gemaakt en die keuzes ook continu
Een voorbeeld
“Door de aanwezigheid op het terrein kunnen we informatie van het ene ziekenhuis naar het andere overbrengen, net als bijtjes die de bloemen bevruchten”
porten produceert.“Wij praten met mensen op het terrein, zowel nationaal als internationaal. Door de aanwezigheid op het terrein kunnen we informatie van het ene ziekenhuis naar het andere overbrengen, net als bijtjes die de bloemen bevruchten. Efficiënte organisaties en innovatieve projecten worden op die manier sneller verspreid.”
Prof. Elke Van Hoof Diensthoofd van het Kankercentrum
Uitbouwen
kunnen worden bijgestuurd.” Dat is vooral de opdracht en de kracht van het Kankercentrum. Van Hoof: “Wij evalueren de maatregelen die zijn genomen door het beleid en gaan na wat de impact is voor de patiënt, de zorg en de volksgezondheid. Tegelijkertijd volgen we de evoluties op het vlak van (wetenschappelijke) kennis en beleid. We vertalen wetenschap naar beleid en beleid naar wetenschap. Om dit te doen zijn we continu in overleg met alle betrokkenen: patiënten, ziekenhuizen, onderzoekers, beleidsondersteunende instanties,…”
Rapporten
In de praktijk betekent dit dat het Kankercentrum adviezen en rap-
Het Nationaal Kankerplan bestreek de periode 2008 tot 2010. “Het doet veronderstellen dat er een tweede plan zou komen, maar dat is niet het geval. Het huidige plan bouwen wij verder uit, vandaar dat men in het regeerakkoord kortweg spreekt van het Kankerplan. Minister Onkelinx werkt alles uit binnen de beschikbare budgetten. Voor een tweede plan zouden er nieuwe budgetten moeten worden aangesneden. Dat is nu niet het geval. We gaan dus verder op de ingeslagen weg. Binnenkort komt de minister met de laatste stand van zaken en specifieke cijfers voor de dag”, besluit Van Hoof. PHILIP WILLAERT redactie.be@mediaplanet.com
Binnen ‘actie 1: tabak’ werden 4 maatregelen genomen om rookstop te bevorderen en te ondersteunen enerzijds en de naleving van de wet op het rookverbod na te gaan anderzijds. Op basis van de resultaten van de evaluatie van deze maatregel kunnen de volgende conclusies getrokken worden: ■ Het aantal mannen dat rookt is gedaald. ■ Het aantal vrouwen dat rookt is gestegen. ■ Het aantal zwangere vrouwen dat rookt is gedaald. ■ Rokers die in behandeling zijn bij een door het FOD erkende tabakoloog hebben recht op een terugbetaling.Die vergoeding is door 0.61% van de rokers gebruikt. ■ Deze vergoeding voor het stoppen met roken is bovendien gunstiger voor vrouwen die zwanger zijn dan voor de overige groep rokers (30 euro per sessie tegenover 20 euro per sessie, met een maximum van 8 sessies). Op deze manier werd elke maatregel geëvalueerd. De resultaten van deze evaluatie zullen dus in het najaar bekend gemaakt worden.
10 · MEI 2012
INSPIRATIE Vraag: Hoe kan je ernstig zieke kinderen een mooie dag bezorgen? Antwoord: Make-A-Wish verraste de 12-jarige Lucas Ral, getroffen door lymfeklierkanker, met een spetterend tuinfeest.
“Ons kind herontdekt het leven” GETUIGENIS
PERK
Een heuse smoutebollentent en een immens springkasteel palmden een weekend lang de tuin in van de familie Ral in het Brabantse Perk. Daarmee ging de ultieme droom van de 12-jarige Lucas Ral in vervulling, met dank aan Make-A-Wish. In november vorig jaar werd bij hem lymfeklierkanker vastgesteld, maar Lucas geneest momenteel goed van zijn ziekte. Er woekerde in het lichaam van de knaap een lelijke tumor, maar die is vandaag gelukkig volledig verdwenen. Vader Hans en moeder Mieke kunnen weer opgelucht ademhalen na een spannende periode. Vader Hans: “De eerste klachten waren er begin september 2011: Lucas heeft toen een paar dagen last gehad van buikkrampen en is de eerste paar dagen van het nieuwe schooljaar thuis gebleven. Na die 2 à 3 dagen dagen waren de krampen verdwenen, maar hij kreeg dezelfde klachten van buikkrampen in de laatste week van oktober. Zelfs tijdens de herfstvakantie bleven de krampen duren. Daarom zijn we op 2 November naar het ziekenhuis van Bonheiden gegaan waar een tumor in zijn buik werd vastgesteld. Die dag zakte de grond onder onze voeten weg. Ongeloof maakte zich van ons meester.” “We werden direct doorverwezen
naar het UZ Leuven. Hier ontdekten de artsen dat het om lymfklierkanker ging, meer bepaald non-Hodgkinlymfoom. Het positieve aan het verhaal was dat de slaagkansen op 90% werden geschat.Toen we dat vernamen, kregen we weer hoop, want tot dan leefden we in grote onzekerheid.”
Alleen staan
Intussen evolueert de ziekte gunstig. “De behandeling is een zaak van dag tot dag. Je weet nooit precies op voorhand hoe de ziekte evolueert. In elk geval hebben de artsen in het UZ Leuven voortreffelijk voor ons kind gezorgd. Je wordt niet alleen medisch uitstekend begeleid, maar ook op sociaal, psychologisch en praktisch vlak. We werden echt professioneel ondersteund. Voor ons was die ervaring top. Eerst heb je het gevoel alsof je helemaal alleen staat, maar eenmaal op de afdeling kinderoncologie zie je andere kinderen in dezelfde situatie, ja, zelfs baby’s met kanker.” De te volgen therapie bood uitzicht op genezing. “De behandeling was intensief, maar van – relatief – korte duur. Lucas’ behandeling werd gestart op 3 november 2011 en zijn laatste chemotherapie vond in januari dit jaar plaats. Begin april was de laatste controle met de PET-scan. Van de tumor was geen spoor meer te bekennen. We zijn nu heel positief en zien dat Lucas terug op krachten komt. Ons kind herontdekt
WAT IS MAKE-A-WISH? ■ Make-A-Wish vervult de hartenwens van kinderen die vechten tegen een levensbedreigende ziekte om hoop, sterkte en vreugde te brengen. ■ Ze willen de kinderen een hart onder de riem steken, hen moed geven voor de onzekere toekomst waar ze voor staan. ■ Make-A-Wish Vlaanderen heeft sinds de oprichting in 1990 al meer dan 1.500 wensen vervuld. ■ In 2011 zijn er 158 wensen vervuld en het streefdoel voor 2012 is om nog meer zieke kinderen hun droom te realiseren. ■ De fantasie van het kind bepaalt de inhoud van de wens, waardoor
elke wens ook echt uniek wordt. ■ De wensvervullers zorgen er voor dat ouders, broertjes en zusjes bij de wensvervulling betrokken zijn, zodat iedereen kan meegenieten. ■ Make-A-Wish neemt niet alleen de organisatie van de wensvervulling op zich, maar betaalt ook alle kosten die aan de wens verbonden zijn. ■ Dit is mogelijk door de medewerking van meer dan 100 vrijwilligers, verspreid over Vlaanderen en dankzij giften van donateurs en fondsenwervende acties (geld, maar ook in natura) van bedrijven, particulieren, clubs, scholen en (sport)verenigingen.
“Onze tuin werd omgetoverd tot een pretpark met alles erop en eraan” Hans Ral (op de foto met zijn zoon Lucas op 18 september 2011)
het leven, dat is mooi om zien.” “Je moet weten dat zo’n chemotherapie erg zwaar is. Lucas heeft daar heel goed en sterk op gereageerd en maakt het goed. Daarbij was de onvoorwaardelijke steun van vrienden en familie natuurlijk heel belangrijk.”
Wensen te over
Het voorbije feestje in de tuin van de familie Ral was een welgekomen initiatief van Make-A-Wish. De organisatie werd door een psychologe van het ziekenhuis gecontacteerd. En zo kwamen ze bij Lucas terecht. Hij mocht een wens doen en die had hij te over.Hij koos voor een tuinfeest, een pitstop op een racecircuit en een dagje skiën op kunstsneeuw. MakeA-Wish koos uiteindelijk voor het tuinfeest in de grote tuin van de familie Ral. Het lapje groen werd in een mum omgetoverd tot een pretpark met alles erop en eraan.Voor de 28 genodigde schoolmaatjes kon die dag niet meer stuk. “De organisatie bouwde echt verrassingen in. Zo stond er een heus smoutebollenkraam van de gekende familie Vandonghen inclusief ex-sterrenchef Filip Van Belleghem. Iedereen genoot. Er was zelfs een tent voor het geval het zou regenen.”
Medeleven
Die zaterdag dag bleef het gelukkig droog. Iedereen straalde van hoop en leven. Vooral de kleine Lucas. Hij zag zich gesterkt door de aanwezigheid van zoveel vrienden en familie. Dit had hij nooit durven dromen. Als klap op de vuurpijl was er die dag nog een fantastisch geschenk. Vader Hans: “Lucas kon door zijn ziekte niet mee op skiklas. Dat heeft hij erg gemist. Tijdens het feest kreeg hij te horen dat de hele klas in juni met hem op reis gaat. Het wordt een weekendje dollen in Rijmenam. “Wat Make-A-Wish die dag heeft klaargespeeld, zal hij allicht nooit meer vergeten: de sfeer was geweldig, het medeleven was groot”, zegt Hans Hal met veel emotie in zijn stem. Nu Lucas aan de beterhand is, is er niet alleen hoop maar ook bevrijding en rust in het jonge gezin. PHILIP WILLAERT redactie.be@mediaplanet.com
MEI 2012 · 11
WAT IS LYMFEKLIERKANKER NU PRECIES? Lymfoom
Dit is de abnormale celgroei van een bepaald type lymfekliercel (lymfocyt). Bij kanker kunnen er uitzaaiingen ontstaan via het bloed en/of de lymfe.
Hodgkin
Is een vorm van kanker van het lymfestelsel. Bij die ziekte treedt abnormale celgroei op van een bepaald type lymfekliercel (lymfocyt). Waarschijnlijk ontstaat de ziekte op één bepaalde plaats, meestal in een lymfeklier. In een enkel geval ontstaat de ziekte elders in het lymfestelsel: in de milt,de lever of het beenmerg.De lymfevaten kunnen de kankercellen naar andere lymfeklieren vervoeren. Uiteindelijk kunnen zij dan in het bloed terechtkomen en zich zo door het hele lichaam verspreiden. De ziekte van Hodgkin komt vrij weinig voor. In ons land duiken elk jaar ongeveer 390 (395 in 2005) nieuwe gevallen van de ziekte van Hodgkin op. Tussen twintig en vijfendertig jaar komt de ziekte relatief vaak voor; tussen vijfendertig en vijftig minder; boven de vijftig stijgt het aantal patiënten naarmate de leeftijd stijgt. Bij mannen komt de ziekte iets vaker voor dan bij vrouwen.
Non-Hodgkinlymfomen
ONVERGETELIJKE DAG Foto boven: Lucas en zijn klasgenootjes bij het smoutebollenkraam in de tuin. Foto midden: De 12-jarige Lucas met papa Hans en mama Mieke. Foto onder: Stoere jongens klaar voor een actieve namiddag. FOTO’S: PRIVÉ
Dit zijn andere vormen van kanker van het lymfestelsel dan de ziekte van Hodgkin. Bij deze non-Hodgkin groep gaat het om een toename van andere cellen van het lymfestelsel. Daarom heten ze non-Hodgkinlymfomen (non = niet; lymfomen = gezwellen van het lymfestelsel). Er zijn op dit moment ruim dertig soorten non-Hodgkinlymfomen bekend. Onderling zijn ze duidelijk verschillend,wat tot uiting komt in het ziekteverloop. De verschillen zijn ook van invloed op de behandeling. De verscheidenheid aan behandelingen is dan ook groter dan bij de ziekte van Hodgkin. Waarschijnlijk ontstaat een non-Hodgkinlymfoom op één plaats in het lichaam,vaak in een lymfeklier. Dat is bij ongeveer tweederde van de patiënten zo. Bij ruim eenderde van de patiënten begint de ziekte elders in het lymfestelsel, bijvoorbeeld in het lymfeweefsel in de maag, in de longen of in de schildklier. In ons land zijn er elk jaar ongeveer 1.800 nieuwe gevallen van non-Hodgkinlymfomen en de incidentie is sinds vijfentwintig jaar verdubbeld.De ziekte komt vooral voor bij mensen ouder dan vijfenveertig, naar verhouding meer bij mannen dan bij vrouwen. Bronnen: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en Stichting Tegen Kanker