Jak poprawić akustykę w mieszkaniu?

JAK POPRAWIĆ

AKUSTYKĘ W MIESZKANIU?

Joanna Nowaczyk, Józef Macech, eksperci techniczni Stowarzyszenia Producentów Silikatów „Białe murowanie” Bardzo często domy są nie tylko miejscem do mieszkania i odpoczynku, ale również miejscem do zdalnej pracy czy nauki. Tym bardziej istotne jest, aby mieszkańcy mogli w skupieniu i ciszy spędzać czas wewnątrz własnego domu, a dodatkowo nie zakłócać funkcjonowania swoim sąsiadom. Polskie i europejskie prawo wyznacza standardy, które powinny spełniać obiekty budowlane. Ochrona przed hałasem zajmuje wśród nich ważne miejsce, na równi z wytrzymałością, bezpieczeństwem pożarowym, bezpieczeństwem użytkowania i dostępnością, dbałością o zdrowie mieszkańców i użytkowników oraz środowisko czy dążeniem do zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.

Źródła hałasu

Hałas zaburzający komfort akustyczny w obiektach mieszkalnych ma rozmaite źródła pochodzenia. W świetle Warunków Technicznych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2009, nr 56, poz. 461, z późniejszymi zmianami) – pomieszczenia w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej należy chronić przed hałasem: » zewnętrznym przenikającym do pomieszczenia spoza budynku, » pochodzącym od instalacji i urządzeń stanowiących techniczne wyposażenie budynku, » powietrznym i uderzeniowym, wytwarzanym przez użytkowników innych mieszkań, lokali użytkowych lub pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych, » pogłosowym, powstającym w wyniku odbić fal dźwiękowych od przegród ograniczających dane pomieszczenie.

Nawiązując do powyższej klasyfikacji, wyróżniamy następujące źródła powstawania hałasu i drgań, jak: » hałas zewnętrzny powietrzny (dźwięki powstające i rozprzestrzeniające się w powietrzu), » hałas wewnętrzny powietrzny i uderzeniowy (inaczej hałas bytowy – dźwięki powstające w wyniku pobudzania do drgań stropu podczas jego użytkowania), » hałas instalacyjny (powstający od wyposażenia technicznego budynku), » hałas pogłosowy, » drgania od źródeł wewnętrznych (urządzenia zainstalowane w budynku),

Jak osiągnąć lepsze  parametry akustyczne? 

Ochrona przed hałasem zależy od następujących czynników: » projekt architektoniczny obiektu budowlanego, » rodzaj zastosowanych materiałów konstrukcyjnych, elewacyjnych, do izolacji cieplnej, do izolacji przeciwwilgociowej oraz do izolacji akustycznej, » jakość zastosowanych materiałów, » sposób połączenia wyżej wymienionych materiałów, kolejność warstw, » dokładność wykonawstwa, » ewentualne świadome lub nieświadome błędy wykonawcze (dodatkowe puszki, bruzdy itp.), » sposób użytkowania, konserwacji i remontów.

Na etapie projektowania określane są podstawowe drogi przenoszenia hałasu zarówno powietrznego, jak i uderzeniowego. Jest to zjawisko trwałe dla obiektu budowlanego aż do jego recyklingu. Zastosowanie i wybór materiałów konstrukcyjnych, elewacyjnych, izolacyjności cieplnej, przeciwwilgociowej oraz akustycznej odbywa się zazwyczaj jednorazowo podczas wznoszenia. Czasami można jeszcze doposażyć istniejący obiekt w niektóre materiały, np. izolacyjności cieplnej czy izolacyjności akustycznej. Niesie to jednak ze sobą duży nakład kosztów i nie zawsze może przyczynić się do poprawy właściwości użytkowych budynku.

Rodzaj i jakość stosowanych materiałów ma znaczący wpływ na ochronę przed hałasem. Powszechnie wiadomo, że materiały ciężkie, takie jak silikat czy klinkier, dobrze izolują akustycznie. Styropian zazwyczaj pogarsza izolacyjność akustyczną. Wełna mineralna, w zależności od ułożenia włókien, może poprawić właściwości akustyczne przegrody, ale może je też pogorszyć. Sposób łączenia materiałów konstrukcyjnych może nasilić boczne przenoszenia dźwięków, poprzez powstałe w trakcie prac wykonawczych mostki akustyczne, albo tłumić rozprzestrzenianie fal dźwiękowych.

Bardzo duże znaczenie ma dokładność wykonawstwa połączeń poszczególnych materiałów – każda nieciągłość, każda szczelina czy otwór mogą w znaczący sposób obniżyć izolacyjność akustyczną przegrody. Błędy wy-

konawcze zawsze negatywnie wpływają na izolacyjność akustyczną, a niestety często są popełniane na wielu etapach. Popełniają je projektanci, projektując przy ścianie międzymieszkaniowej sypialnię i łazienkę czy też przewidują w takiej ścianie bruzdy, kanały i puszki elektryczne.

Błędy pogarszające akustykę popełniają również wykonawcy, naruszając ścianę międzymieszkaniową dodatkowymi instalacjami. Istotne jest także to, że błędy popełniają również sami użytkownicy, naruszając już w trakcie użytkowania warstwy izolujące akustycznie.

Od stycznia 2021 roku wzrosły wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych z obowiązujących do końca 2020 roku 0,23 W/(m2 ·K) do 0,20 W/(m2 · K). Dodatkowo podniesione zostały wymagania dla łącznego zapotrzebowania budynku na nieodnawialną energię pierwotną (Ep). Najważniejszymi konsekwencjami tych zmian są: zwiększenie roli materiałów izolujących cieplnie oraz zastosowanie lub zwiększenie zastosowania dla istniejących źródeł ciepła energii odnawialnej. W związku ze zmianą wymagań dotyczących energooszczędności pojawiły się wątpliwości, czy konieczność zastosowania dodatkowych rozwiązań nie wpłynie negatywnie na komfort akustyczny. Co do zasady zmiana w obrębie jednego wymagania nie powinna skutkować pogorszeniem innych parametrów, ponieważ wszystkie wymagania muszą być spełnione jednocześnie. Nie oznacza to jednak, że nie mogą pojawić się problemy z zapewnieniem odpowiednich parametrów akustycznych.

Na początku należy określić sposoby uzyskania lepszych parametrów izolacyjności cieplnej w budownictwie mieszkaniowym oraz dodatkowe efekty związane ze zwiększonym zapotrzebowaniem na korzystanie z odnawialnych źródeł energii.

Podstawowym rozwiązaniem jest zwiększenie grubości warstwy izolującej cieplnie. Jak wspomniano wyżej, niektóre materiały termoizolacyjne, jak na przykład styropian, mogą pogarszać izolacyjność akustyczną przegrody. Wpływ ten jest jednak niewielki, wynosi około 1–2 dB przy małych grubościach murów, od 12 do 18 cm, ale wzrasta do około 2–4 dB przy grubościach przegrody powyżej 20 cm. Należy to uwzględnić przy projektowaniu nowo wznoszonych obiektów budowlanych, a także docieplaniu istniejących. Korzystne i bezpieczne będzie projektowanie i wykonawstwo z materiałów, które zarówno dobrze izolują cieplnie, jak też akustycznie, czyli na przykład zastosowanie wełny mineralnej.

Kolejnym sposobem na osiągnięcie lepszych parametrów jest zastosowanie materiałów lepiej izolujących cieplnie. W przypadku przegrody zewnętrznej to okna i drzwi są najczęściej miejscem pogarszającym izolacyjność zarówno cieplną, jak i akustyczną. Analizując związek pomiędzy właściwościa-

Mając na uwadze to, iż nasze  domy zmieniają swoją funkcję  i coraz częściej nie są jedynie  miejscem zamieszkania i spędzania wolnego czasu, ale również miejscem pracy czy nauki,  konieczna jest dbałość o zachowanie komfortu akustycznego na każdym  etapie budowy, prac wykończeniowych,  urządzania wnętrz, a także użytkowania. 

Fot. Stowarzyszenie „Białe murowanie”

mi cieplnymi a izolacyjnością akustyczną szyb zespolonych, można zauważyć, że w przypadku występujących na rynku zestawów szybowych nie zachodzi korelacja między izolacyjnością cieplną a akustyczną. Zestawy o słabych parametrach cieplnych, gdzie U = 1,2 W/(m2 ·K) mogą mieć dobre właściwości izolacyjności akustycznej na poziomie RA2 > 40 dB. Mogą też występować w tej grupie zestawy o niskiej izolacyjności akustycznej, na poziomie RA2 < 30 dB. Również wśród zestawów o dobrej izolacyjności cieplnej, gdzie U = 0,7 W/(m2 ·K) można znaleźć takie o izolacyjności akustycznej w zakresie RA2 = 30–40 dB. Wynika to stąd, że przenikanie ciepła konkretnego układu szybowego zależy przede wszystkim od liczby komór czy sposobu ich wypełnienia (powietrze lub gaz szlachetny), a także innych czynników (np. powłoki niskoemisyjne).

Warto zwrócić również uwagę na sposób konstruowania podłóg i sufitów. Te elementy konstrukcji nie posiadają otworów poza przejściami instalacji. Przejścia te muszą być bardzo starannie zabezpieczone zarówno w zakresie izolacyjności cieplnej, jak i akustycznej.

Podsumowując, zwiększenie wymagań wobec izolacyjności cieplnej budynków nie ma i nie powinno mieć bezpośredniego wpływu na wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej w budynkach mieszkalnych.

Jak poprawić izolacyjność akustyczną przegród?

Przy pojawiającym się problemie wzmożonego przenoszenia dźwięków najważniejszą czynnością na początek jest właściwe rozpoznanie źródła problemu. Bardzo często przyczyną niedostatecznej izolacyjności akustycznej są błędy wykonawcze, jednak czasem przyczyna okazuje się być zupełnie inna. Może to być wspomniany wyżej błąd projektowy, polegający na niepoprawnym rozplanowaniu pomieszczeń, niewłaściwe zaplanowanie konstrukcji obiektu – niedoprowadzającej do ograniczenia rozchodzenia się dźwięków w pomieszczeniach. Problemy z nadmiernym hałasem mogą wynikać również z nieuwzględnienia warunków lokalizacyjnych i poziomu występującego hałasu przy projektowaniu konstrukcji obiektu.

Powinniśmy pamiętać, że budynki projektowane są zgodnie z poziomami ochrony akustycznej zawartymi w szeregu norm. Są to poziomy, które jeżeli zostają zachowane, są powszechnie uznawane za odpowiednie i wystarczające. Jednak istnieje grupa rozwiązań umożliwiających poprawę parametrów akustycznych w już istniejących wnętrzach. Należy je odpowiednio dopasować, w zależności od źródła problemu. W większości rozwiązania służące poprawie parametrów izolacyjności akustycznej polegają na dodaniu dodatkowej warstwy do już istniejącego ustroju. Najczęściej stosowane modernizacje to dodanie warstwy izolacyjnej na przegrody ścienne, wykonanie sufitu podwieszanego lub pływającej podłogi. Przy wykonywaniu dodatkowych warstw należy zachować szczególnie wysoką dokładność i staranność, gdyż niepoprawne wykonanie czy niewłaściwy system łączenia mogą nie doprowadzić do poprawy izolacyjności akustycznej (a w skrajnym przypadku wręcz do jej pogorszenia).

Wśród rozwiązań służących poprawie parametrów przegród pionowych najpopularniejszym sposobem modernizacji jest dodanie ustroju z płyt gipsowo-kartonowych i wełny mineralnej dostawianych na odrębnym szkielecie do istniejącej przegrody. W przypadku problemów o dużym natężeniu można ten układ wzbogacić o cienką warstwę płyty korkowej montowanej bezpośrednio do ściany. W analogiczny sposób wykonuje się wyciszenia w postaci sufitów podwieszanych. W pierwszej fazie do sufitu dodawana jest podwieszana konstrukcja z profili stalowych, następnie uzupełniana o wełnę mineralną i płyty gipsowo-kartonowe. Również w przypadku sufitów podwieszanych właściwości izolacyjne można polepszyć poprzez dodanie warstwy korka. Innym dostępnym na rynku rozwiązaniem jest zastąpienie płyty gipsowo-kartonowej specjalnie do tego przeznaczoną płytą akustyczną.

W przypadku wygłuszania stropu (podłogi) modernizacja może być trochę bardziej pracochłonna. Najczęściej spotykanym rozwiązaniem służącym poprawie izolacyjności akustycznej jest montaż podłogi pływającej. Pod tym pojęciem kryje się rozwiązanie wzbogacone o warstwę izolacyjną i brak stałego połączenia z podłożem. W miejscu połączenia podłogi ze ścianami wykonuje się szczelinę obwodową wypełnioną materiałem izolacyjnym. System pracy takiego ustroju jest dość prosty. Jeżeli warstwa podłogowa ulega rozszerzeniu, warstwa izolacyjna się kurczy, jeśli natomiast warstwa podłogowa się kurczy – następuje zjawisko odwrotne. Właściwie wykonana podłoga pływająca poprawia izolacyjność akustyczną nie tylko od dźwięków uderzeniowych, ale również od dźwięków powietrznych.