Pielęgnacja dachów zielonych

BUDOWA PIELĘGNACJA DACHÓW ZIELONYCH

Jak każdy ogród, tak i ogrody na dachu potrzebują odpowiedniej pielęgnacji. Jej zakres zależy od rodzaju zielonego dachu. Dach zielony ekstensywny w zasadzie powinien utrzymać się samodzielnie, ale odpowiednia pielęgnacja poprawi jego funkcjonalność i estetykę. W przypadku dachu zielonego intensywnego wymaga się pielęgnacji częstszej i w większym zakresie. Pielęgnacja dachu o charakterze intensywnym jest podobna do prac pielęgnacyjnych prowadzonych w ogrodzie przydomowym.

Pielęgnacja dachów ekstensywnych

Dachy ekstensywne ze względu na dość ubogą roślinność (głównie rozchodniki i niewielkie byliny) wymagają niewielkich nakładów pielęgnacyjnych. Prace sprowadzają się głównie do odchwaszczania, usuwania suchych części roślin i nawożenia oraz sporadycznego nawadniania i regularnej kontroli. Mogą być również wymagane prace pielęgnacyjne polegające na przycinaniu roślin w celu uzyskania odpowiedniego pokroju, dosadzanie roślin lub dosiewanie w razie wystąpienia większych luk oraz uzupełnianie substratu w przypadku erozji lub jego nadmiernego osiadania, czyszczenia urządzeń technicznych z zarastających roślin, oczyszczania odpływów dachowych i opasek oddzielających oraz posadzek z liści i roślinności negatywnie wpływających na ich funkcjonalność („Wytyczne dla dachów zielonych”, FLL/DAFA 2021).

Według założeń, prawidłowo zaprojektowany dach ekstensywny nie wymaga regularnego nawadniania, zdolności retencyjne podłoża powinny w pełni zabezpieczyć potrzeby wodne dla zastosowanych roślin. Nawadnianie takiego dachu jest jednak wskazane w początkowej fazie wzrostu roślin, bezpośrednio po założeniu takiego dachu (kiełkowanie nasion, ukorzenianie się roślin), zwłaszcza powierzchni dachowych o większym nachyleniu i większej ekspozycji na słońce oraz w przypadku wystąpienia długotrwałej suszy. Dlatego też wskazana jest systematyczna obserwacja dachu, na podstawie której można podjąć decyzję o zastosowaniu nawadniania. Do nawadniania dachów można wykorzystać systemy nawadniające wyposażone w prosty sterownik i zraszacze.

Niezbędnym elementem pielęgnacji dachu ekstensywnego jest nawożenie. Ilość skład-

Centrum Nauki Kopernik

dr inż. Jacek Nowak, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach, ekspert DAFA, Stowarzyszenia Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad Prawidłowy wzrost oraz przeżywalność roślin uprawianych na dachach zależy od wielu czynników, wśród nich można wymienić odpowiedni skład oraz właściwości powietrzno-wodne podłoży czy lokalne warunki pogodowe. Rośliny wprowadzane na zielone dachy narażone są na wiele czynników stresowych, które w znacznym stopniu mogą zredukować liczbę nasadzeń zwłaszcza w pierwszych latach uprawy. Bardzo ważny jest właściwy dobór roślin przeznaczonych na zielone dachy, z uwzględnieniem ich niskich wymagań siedliskowych, w tym dużą odporność na suszę.

ników pokarmowych zawarta w podłożu nie jest wystarczająca do zaspokojenia potrzeb pokarmowych roślin w dłuższym okresie wegetacji. Z reguły podłoże zawiera tylko dawkę startową nawozu, co wystarcza na pierwszą fazę wzrostu roślin, tj. kiełkowanie i ukorzenianie się. W przypadku dachu ekstensywnego, gdzie mamy do czynienia z roślinami

Dach na wiacie przy domu prywatnym w okolicach Krakowa zarośnięty różnymi gatunkami rozchodników Fot. Katarzyna Wolańska

mało wymagającymi, jeśli chodzi o składniki pokarmowe, wystarczające jest nawożenie pogłówne wykonane raz w roku, najlepiej wczesną wiosną. W pierwszym roku po założeniu dachu należy wykonać nawożenie pogłówne (nawożenie w trakcie wegetacji roślin – może być posypowe lub płynne) po około czterech tygodniach od posadzenia roślin, ale nie później niż do połowy sierpnia. Nawożenie pogłówne w późniejszym terminie powoduje przedłużanie się okresu wegetacyjnego roślin, prowadzi to do osłabienia mrozoodporności roślin i w konsekwencji do ich przemarzania i wypadania. Zalecane jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych otoczkowanych (mogą to być nawozy o spowolnionym działaniu sześcio- lub dziewięciomiesięczne, o zrównoważonym składzie, a dla trawników z przewagą azotu) w dawce nieprzekraczającej 5–6 g N/m2 na rok (dawka nawozu zawierającego np. 18% N będzie wtedy wynosiła około 30 g/m2). Nawóz i dawka powinny być dostosowane do fazy rozwojowej i wymagań roślin, terminu stosowania oraz warunków pogodowych (intensywne opady, susza itp.).

Na dachu zielonym ekstensywnym wskazane jest przeprowadzenie co najmniej dwóch wizyt pielęgnacyjnych w celu usunięcia suchych części roślin, wszystkich chwastów i niepożądanych roślin (stosowanie herbicydów jest niedopuszczalne). Należy również 2–4 razy w roku sprawdzić prawidłowość funkcjonowania systemu drenażowego – dokonać kontroli i czyszczenia odpływów dachowych i opasek oddzielających – oczyścić urządzenia z porastających roślin, zwłaszcza roślin niepożądanych, rosnących samoistnie na opaskach przeciwpożarowych oraz usunąć liście znajdujące się w rynnach i odpływach („Wytyczne dla dachów zielonych”, FLL/DAFA 2021).

Pielęgnacja dachów intensywnych

Na dachach intensywnych mamy do czynienia z dużą liczbą gatunków o zróżnicowanych wymaganiach (byliny, krzewy, drzewa, trawniki), dlatego zabiegi pielęgnacyjne muszą być odpowiednio dostosowane dla tej grupy roślin. Dach o charakterze intensywnym wymaga więc częstszej pielęgnacji, prowadzonej podobnie jak w przypadku ogrodów przydomowych. Poza kontrolą i czyszczeniem odpływów wody, opasek oddzielających, opasek bezpieczeństwa oraz płytek i posadzek z niepożądanych roślin wykonuje się m.in. koszenie trawy, pielenie, formowanie roślin (cięcie), nawadnianie i nawożenie i ochrona roślin („Wytyczne dla dachów zielonych”, FLL/DAFA 2021). Podobnie jak w przypadku dachów ekstensywnych, może być potrzeba dosadzania roślin lub dosiewania w razie wystąpienia większych luk oraz uzupełnienia substratu w przypadku erozji lub jego nadmiernego osiadania.

Na dachu intensywnym rośliny mają bardzo zróżnicowane potrzeby wodne. Mimo dużej zdolności retencji wody opadowej, nawadnianie jest niezbędne zwłaszcza w okresach suszy. Nawadnianie musi być również dopasowane do potrzeb wodnych roślin. Nowoczesne rozwiązania stosowane w nawadnianiu roślin pozwalają dostarczyć poszczególnym gatunkom roślin odpowiednią ilość wody za pomocą zraszaczy (trawniki, niskie krzewy i byliny) lub metodą kropelkową (duże krzewy, drzewa). W celu racjonalnego wykorzystania wody cały system nawadniania powinien być wyposażony w czujniki wilgotności podłoża, które pozwolą na dozowanie wody tylko wtedy, gdy wilgotność podłoża spadnie poniżej optymalnej dla roślin. Systemy nawadniania mogą być również wykorzystane do nawożenia roślin poprzez wyposażenie ich w dozowniki inżektorowe dla nawozów. Nawożenie za pomocą insta-

reklama

Centrum Spotkania Kultur Fot. CSK Dorota Bielak

Dach ekstensywny Fot. Piotr Wolański APK Dachy Zielone

lacji nawodnieniowej jest bardziej dokładne i oszczędne. Składniki pokarmowe mogą być dostarczane w strefę systemu korzeniowego w czasie, kiedy tych składników brakuje. Rośliny tak nawożone efektywniej wykorzystają składniki pokarmowe. Ograniczone zostają również straty związane z wypłukiwaniem składników w czasie intensywnych opadów deszczu.

Nawożenie pogłówne, niezależnie od sposobu (fertygacja, nawożenie posypowe), powinno być oparte na analizie podłoża i uwzględniać zawartość składników w podłożu. W przypadku tradycyjnego nawożenia pogłównego (posypowe) zalecane jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych otoczkowanych (mogą to być nawozy o spowolnionym działaniu sześcio- lub dziewięciomiesięczne, o zrównoważonym składzie, dla trawników z przewagą azotu) w dawce nieprzekraczającej 8–10 g N/m2 na rok (dawka nawozu zawierającego np. 18% N będzie wtedy wynosiła od 45 do 55 g/m2). Nawóz i dawka powinny być dostosowane do fazy rozwojowej i wymagań roślin, terminu stosowania oraz warunków pogodowych (intensywne opady, susza itp., nawadnianie). Nawożenie pogłówne za pomocą systemu nawadniającego – fertygacji – możemy wykonywać co 2–3 tygodnie, stosując stężenie pożywki 0,1–0,2% (stosujemy nawóz wieloskładnikowy, rozpuszczalny w wodzie, dostosowany do gatunków roślin). Przy nawożeniu posypowym nawóz stosujemy wczesną wiosną – nawozy o spowolnionym działaniu, lub wczesną wiosną i pod koniec czerwca – w przypadku innych nawozów wieloskładnikowych otoczkowanych (wyliczona roczna dawka nawozu podzielona na pół). Jesienią, niezależnie od rodzaju nawożenia, można zastosować nawozy jesienne przeznaczone dla poszczególnych gatunków roślin. Po każdym nawożeniu pogłównym nawóz należy wymieszać z wierzchnią warstwą podłoża i podlać (najlepiej stosować przed opadami deszczu).

Na dachu zielonym intensywnym wskazane jest w okresie wegetacyjnym (marzec-listopad) przeprowadzenie co najmniej jednej wizyty pielęgnacyjnej w celu usunięcia wszystkich chwastów i niepożądanych roślin czy suchych części roślin (stosowanie herbicydów jest niedopuszczalne). Należy również 4–6 razy w roku sprawdzić prawidłowość funkcjonowania systemu drenażowego – dokonać kontroli i czyszczenia odpływów dachowych (oczyścić urządzenia z porastających roślin oraz usunąć liście znajdujące się w rynnach i odpływach) oraz funkcjonowania systemu nawadniającego. Nie należy również zapominać o przycinaniu (formowaniu) roślin oraz, w miarę potrzeby, koszeniu trawników (skoszoną trawę usuwamy z dachu), zwłaszcza tych intensywnie użytkowanych, np. do gry, celów sportowych czy reprezentacyjnych. Takie trawniki oprócz regularnego nawadniania i nawożenia wymagają dodatkowych zabiegów pielęgnacyjnych, tj. wertykulacji, aeracji oraz piaskowania („Wytyczne dla dachów zielonych”, FLL/DAFA 2021).

„Wytyczne dla dachów zielonych. Wytyczne do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych”

Drugie polskie wydanie to zbiór zaleceń oraz odniesień do norm określających wymagania techniczne oraz parametry dla materiałów wykorzystywanych do budowy dachów zielonych. Stanowią punkt odniesienia dla projektowania, wykonywania oraz utrzymania dachów zielonych oraz uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki. „Wytyczne dla dachów zielonych” są jedną z wielu publikacji Stowarzyszenia DAFA definiujących poprawne rozwiązania i podnoszących standard projektowania oraz realizacji dachów płaskich i fasad. Dostępne są w księgarni Stowarzyszenia DAFA na www.dafa.com.pl.