Spis treści Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Czemu służy przewodnik i jak z niego korzystać?. . 12
Jak korzystać z tego przewodnika? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Profilaktyczne wizyty u lekarza . . . . . . . . . . . . . . 15
Kiedy i w jakim celu zgłaszać się z dzieckiem do lekarza? . . . . . . Wybór lekarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zadania lekarza pierwszego kontaktu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Harmonogram wizyt u lekarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i
15 16 16 18
Jak się przygotować przed porodem do opieki nad dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Proponowany harmonogram. . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Sugestie na I trymestr ciąży. . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Czy jeszcze w czasie ciąży powinnam wybrać położną środowiskową?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Czy powinnam znać przepisy prawne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Sugestie na II trymestr ciąży. . . . . . . . . . . . . . . . 24
Czy powinnam się zapisać do szkoły rodzenia? . . . . . . . . . . . . . . 24 Kiedy i jak powinnam wybrać szpital położniczy?. . . . . . . . . . . . . 26 Jak powinien przebiegać okres bezpośrednio po porodzie?. . . . . 27
Sugestie na III trymestr ciąży. . . . . . . . . . . . . . . . 28
Kiedy powinnam się zapoznać z programem szczepień dla dzieci? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Kiedy powinniśmy zacząć kompletować wyprawkę dla dziecka?.29 Czy już w trakcie ciąży powinnam się przygotować do karmienia piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Kiedy i jakie rzeczy należy przygotować do porodu?. . . . . . . . . . 32
Prawidłowy rozwój i podstawowe zasady pielęgnacji małego dziecka. . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Rozwój fizyczny i psychoruchowy. . . . . . . . . . . . . 34
Czy rozwój ruchowy mojego dziecka przebiega prawidłowo? . . 34 Czy moje dziecko prawidłowo rośnie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Kiedy niemowlę zaczyna rozpoznawać mamę i inne bliskie osoby oraz dostrzegać różne przedmioty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Co mogę zrobić, aby moje dziecko rozwijało się prawidłowo?. . 41
Słuch oraz rozwój mowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Kiedy moje dziecko zaczyna słyszeć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Kiedy moje dziecko zacznie mówić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Żółtaczka noworodków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Co to jest żółtaczka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Co to jest żółtaczka fizjologiczna noworodków? . . . . . . . . . . . . . Jak zapobiegać nasilonej żółtaczce noworodków? . . . . . . . . . . . . Co to jest żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym?. . . . . Czy żółtaczka może być niebezpieczna?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak się leczy żółtaczkę?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49 49 51 51 52 52
O pieluszkach i wszystkim, co w nie wsiąka. . . . . 53
Jak często małe dziecko oddaje mocz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Jak często małe dziecko oddaje stolec?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Jakie pieluszki wybrać dla mojego dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Pielęgnacja skóry, kąpiele i ogólna higiena. . . . . . 56
Jak prawidłowo myć i kąpać dziecko w pierwszych 2 latach życia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 W jaki sposób należy pielęgnować skórę okolicy pieluszkowej? . 59 Jakie preparaty stosować do pielęgnacji skóry niemowlęcia i małego dziecka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 W jaki sposób pielęgnować paznokcie dziecka?. . . . . . . . . . . . . . 62 Jakie są najczęstsze błędy w pielęgnacji skóry dziecka?. . . . . . . . 62 Kiedy się zgłosić do lekarza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Jak pielęgnować pępek noworodka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Jak dbać o higienę uszu i nosa dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Ubranie i temperatura otoczenia. . . . . . . . . . . . . 66
5
i
Jak ubierać małe dziecko?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Co robić, gdy dziecko się zgrzeje?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Jaka jest prawidłowa temperatura pomieszczenia, w którym przebywa małe dziecko? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Spacery, podróże i wizyty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Kiedy mogę wyjść z moim maluchem na pierwszy spacer?. . . . . 70 Jak długi powinien być spacer?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 W czym zabrać dziecko na spacer?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Czy należy chronić dziecko przed nadmiernym nasłonecznieniem?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Gdzie najlepiej spacerować? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Czy z małym dzieckiem można podróżować?. . . . . . . . . . . . . . . . 76 Czy mogą nas odwiedzać znajomi i rodzina lub czy my możemy składać im wizyty z dzieckiem?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Zasypianie i sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Kiedy mam kłaść dziecko spać?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Co robić, gdy dziecko często budzi się w nocy i nie chce zasnąć, a śpi dużo w ciągu dnia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Co robić, gdy po położeniu do łóżka dziecko długo nie chce zasnąć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Boję się, że moje dziecko w trakcie snu przestanie oddychać – czy może się tak stać?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Jak sprawdzić, czy mój maluch podczas snu oddycha prawidłowo i czy nic mu nie grozi?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Jak dbać o stawy biodrowe dziecka?. . . . . . . . . . . 87
Co to jest dysplazja stawu biodrowego?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Czy mogę zapobiec dysplazji i zwichnięciu stawu biodrowego u mojego dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Czy profilaktyczne USG stawów biodrowych należy wykonywać u wszystkich noworodków i niemowląt?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Higiena jamy ustnej i smoczki. . . . . . . . . . . . . . . . 92
6
Czy noworodek może już mieć zęby?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Czy przebieg ciąży i dieta kobiety ciężarnej mają wpływ na stan zębów dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Kiedy rozpocząć czyszczenie jamy ustnej dziecka i jak to najlepiej robić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Kiedy pojawiają się pierwsze zęby mleczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Jak zmniejszyć dolegliwości związane z ząbkowaniem?. . . . . . . . Co robić, żeby dziecko miało zdrowe ząbki mleczne i jamę ustną? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy powinnam podawać dziecku fluor? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy i kiedy należy zacząć oduczać dziecko ssania kciuka?. . . . . . Przesądy oraz fałszywe opinie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy powinnam dawać mojemu dziecku smoczek do ssania?. . . .
93 94 96 96 96 97
Kiedy i jak nauczyć dziecko korzystać z nocnika?. . 98 Po czym poznam, że moje dziecko jest już gotowe do korzystania z nocnika?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Jak mam nauczyć moje dziecko korzystać z nocnika?. . . . . . . . . . 99
Inne metody profilaktyki chorób . . . . . . . . . . . . 100 Higiena rąk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Ochrona przed dymem tytoniowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Karmienie piersią i żywienie małego dziecka . . 105 Dlaczego karmić piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Dlaczego warto karmić piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Jak jest regulowana laktacja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Jak się zmienia pokarm w czasie trwania laktacji?. . . . . . . . . . . . 108
Jak karmić piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Kiedy powinnam pierwszy raz nakarmić dziecko piersią?. . . . . 109 Na co powinnam zwrócić uwagę przed każdym karmieniem piersią? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Jak powinnam przystawiać dziecko do piersi?. . . . . . . . . . . . . . . . 112 Jak rozpoznać, czy dziecko jest dobrze przystawione do piersi?.113 Jak często karmić, ile trwa jedno karmienie i jak poznać, czy dziecko się najada?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Czy mogę równocześnie wykarmić więcej niż jedno dziecko? . . 116 Kto może Ci pomóc w karmieniu piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Jak długo powinnam karmić piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Jak się powinnam odżywiać w czasie karmienia piersią? . . . . . . 120
Odciąganie pokarmu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Kiedy powinnam odciągać pokarm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Jak się odciąga pokarm?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
i
Karmienie piersią – problemy i sytuacje . szczególne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Najczęstsze problemy z karmieniem piersią i sposoby ich rozwiązywania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak karmić piersią w sytuacjach szczególnych? . . . . . . . . . . . . . . Kiedy nie powinnam karmić dziecka piersią? . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy należy się skonsultować z lekarzem?. . . . . . . . . . . . . . . . . Co zrobić, gdy nie mogę karmić piersią?. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
125 133 136 137 138
Fałszywe opinie i przesądy o karmieniu piersią.140 Wprowadzanie pokarmów uzupełniających. . . . 142
Dlaczego należy wprowadzać nowe pokarmy do diety niemowlęcia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Kiedy i jak rozszerzać dietę niemowlęcia? . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Praktyczne rady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Żywienie dziecka w 2. roku życia. . . . . . . . . . . . 149
Podstawowe zasady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od kiedy mogę podawać maluchowi mleko krowie?. . . . . . . . . Ile posiłków dziennie powinien jeść dwulatek?. . . . . . . . . . . . . . Czy w 2. roku życia mój maluch może jeść to samo co starsi członkowie rodziny?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od kiedy można podawać słodycze?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy mogę karmić dwulatka butelką?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
149 150 150
150 151 151
Fałszywe opinie i przesądy o żywieniu małych dzieci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Jak zapobiegać alergii na pokarmy? . . . . . . . . . . 156
Co to jest alergia na pokarmy i jak często występuje?. . . . . . . . Jakie są najczęstsze alergeny pokarmowe?. . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są typowe objawy alergii? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak mogę sprawdzić, czy moje dziecko zachoruje na chorobę alergiczną?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy mogę zmniejszyć ryzyko choroby alergicznej u mojego dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
156 156 156 157 157
Witaminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Czy moje dziecko powinno profilaktycznie dostawać preparaty wielowitaminowe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Czy muszę profilaktycznie podawać swojemu dziecku witaminę D? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Czy muszę profilaktycznie podawać swojemu dziecku witaminę K?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Fałszywe opinie i przesądy o witaminach. . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Żelazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Co to jest niedokrwistość?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Jakie są przyczyny niedoboru żelaza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Czy mogę zapobiec niedoborowi żelaza u mojego dziecka? . . . 165
Choroby zakaźne i szczepienia ochronne . . . . . 167 Szczepienia ochronne – podsumowanie. . . . . . . 168
Najważniejsze informacje o szczepieniach. . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Szczepionki i ich działanie – wprowadzenie. . . . 175
Co to jest układ odpornościowy i jakie ma znaczenie dla zdrowia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Co mogę zrobić, aby moje dziecko nie chorowało, a jego odporność rozwijała się prawidłowo?. . . . . . . . . . . . . . . . 177 Czym są szczepionki i na czym polega mechanizm ich działania?.177 Czy współczesne szczepionki są bezpieczne?. . . . . . . . . . . . . . . 178
Niepożądane reakcje i przeciwwskazania. . . . . 179
Czy po szczepieniu mogą wystąpić niepożądane reakcje?. . . . . 179 Jak postępować w przypadku niepożądanej reakcji? . . . . . . . . . 180 Jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia niepożądanej reakcji?. . 181 Kiedy nie należy szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Jakie stany i choroby nie stanowią przeciwwskazania do szczepień? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Jak się szczepi małe dzieci?. . . . . . . . . . . . . . . . . 185 W jaki sposób podaje się szczepionki?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W jaką część ciała wstrzykuje się szczepionkę? . . . . . . . . . . . . . Jakie przerwy należy zachować między szczepieniami?. . . . . . . Jak zwiększyć komfort dziecka i zmniejszyć ból związany ze wstrzyknięciem szczepionki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
185 186 186
187
Kalendarz szczepień ochronnych. . . . . . . . . . . . 190
7
i
Czy mogę zmniejszyć liczbę zastrzyków?. . . . . . 192
Jak można zapobiec zachorowaniu na błonicę, tężec i krztusiec? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Jakie są szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi? . 207 Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . 208 Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Których dzieci nie należy szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Szczepienie przeciwko gruźlicy. . . . . . . . . . . . . 197
Szczepienia przeciwko pałeczce hemofilnej . typu b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Ile zastrzyków otrzyma moje dziecko podczas wizyty u lekarza w związku ze szczepieniami?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Czy mogę zwiększyć liczbę wizyt u lekarza, aby jednorazowo wstrzykiwać mniej szczepionek?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Czy kilka szczepionek można zastąpić jedną szczepionką wieloskładnikową? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Jakie szczepionki wieloskładnikowe są dostępne w Polsce?. . . . 193 Czy szczepionki wieloskładnikowe są bezpłatne?. . . . . . . . . . . . 196 Co to jest gruźlica?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje na gruźlicę?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Czy można zapobiec zachorowaniu na gruźlicę? . . . . . . . . . . . . 198 Jaka jest szczepionka przeciwko gruźlicy?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Czy szczepienie jest bezpieczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Których dzieci nie należy szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Szczepienie przeciwko WZW typu B. . . . . . . . . 201
Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?. . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Czy można zapobiec zachorowaniu na WZW typu B?. . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko WZW typu B?. . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Których dzieci nie należy szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie dzieci jest bezpłatne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
201 201 202 202 202 203 204 204 204 204
Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 8
Co to jest błonica, tężec i krztusiec?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Jakie jest ryzyko, że niezaszczepione dziecko zachoruje? . . . . . 206
Co to jest pałeczka hemofilna typu b?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko Hib?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Których dzieci nie należy szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
212 212 213 213 213 214 214 215 215 215
Szczepienie przeciwko pneumokokom. . . . . . . 216
Co to są pneumokoki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Jak można zapobiec chorobom wywołanym przez pneumokoki?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko pneumokokom?. . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
216 216
217 217 218 218 219 219 220 220
Szczepienie przeciwko rotawirusom . . . . . . . . . 221 Co to jest rotawirus? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
i
Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . 221 Jak można zapobiec zachorowaniu na biegunkę rotawirusową?.222 Jakie szczepionki przeciwko rotawirusom są dostępne w Polsce?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . 223 Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko grypie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szczepienie przeciwko polio. . . . . . . . . . . . . . . . 226
Co to jest odra, świnka i różyczka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce?. . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Co to jest polio?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko polio?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
226 226 227 227 227 228 228 229 229 229
Szczepienie przeciwko meningokokom. . . . . . . 230
Co to są meningokoki?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie są szczepionki przeciwko meningokokom? . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
230 230 231 232 232 233 233 234 234 234
Szczepienie przeciwko grypie. . . . . . . . . . . . . . . 235
Co to jest grypa?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . 235
236 236 236 237 238 239 239 239
Szczepienie przeciwko odrze, śwince . i różyczce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
240 241 241 242 242 242 243 244 244 245
Szczepienie przeciwko ospie wietrznej . . . . . . . 246
Co to jest ospa wietrzna?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . 247 Jak można zapobiec zachorowaniu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Jakie są szczepionki przeciwko ospie wietrznej?. . . . . . . . . . . . . 247 Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . 248 Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Szczepienie przeciwko WZW typu A. . . . . . . . . 251 Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu A?. . . . . . . . . . . . . 251 Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?. . . . . . . 251 Jak można zapobiec zachorowaniu na WZW typu A?. . . . . . . . . 252
9
i
Jakie są szczepionki przeciwko WZW typu A?. . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest skuteczne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane? . . . . . . . Kogo szczepić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiedy i jak szczepić?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Które dzieci nie powinny być szczepione?. . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy szczepienie jest bezpłatne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
252 253 253 253 253 254 254
Szczepienie w szczególnych sytuacjach . . . . . . . 255
Czy wcześniaki można szczepić tak samo jak dzieci urodzone o czasie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Czy można szczepić dziecko kierowane na operację z powodu wrodzonej wady serca? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Czy można szczepić dzieci chore przewlekle?. . . . . . . . . . . . . . 256
Fałszywe opinie i przesądy o szczepieniach. . . . 257 Formalności po porodzie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Rejestracja dziecka w urzędach . . . . . . . . . . . . . 262
Jak uzyskać akt urodzenia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Jak uzyskać numer PESEL dla dziecka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Świadczenia pieniężne z tytułu urodzenia . dziecka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Jak uzyskać „becikowe”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Jak uzyskać „becikowe samorządowe”?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Jak uzyskać dodatek z tytułu urodzenia dziecka?. . . . . . . . . . . . 265
Urlop i zasiłek macierzyński. . . . . . . . . . . . . . . . 267
Jak uzyskać urlop macierzyński? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Jak uzyskać zasiłek macierzyński?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Czy mogę otrzymać jeszcze inne świadczenia pieniężne?. . . . . 269
Opieka medyczna dla dziecka. . . . . . . . . . . . . . . 270
Jak uzyskać poradę położnej środowiskowej?. . . . . . . . . . . . . . . 270 Jak wybrać lekarza dla dziecka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
10