Autorzy prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz‑Kopeć Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr hab. n. zdr. Małgorzata Bała Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Waldemar Banasiak Ośrodek Chorób Serca Wojskowy Szpital Kliniczny, Wrocław
prof. dr hab. n. med. Zofia T. Bilińska Instytut Kardiologii, Warszawa dr hab. n. med. Grażyna Bochenek, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków lek. Maciej Bochenek Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Bogusława Baranowska Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr hab. n. med. Monika Bociąga-Jasik Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Maria Barcikowska Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Warszawa
dr n. med. Marek Bodzioch Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Witold Bartnik Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
dr n. med. Wojciech Bodzoń Kraków
prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi Uniwersytet Mikołaja Kopernika Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy dr n. med. Aleksandra Batycka-Baran Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu lek. Ewa Bączyk Hospicjum Palium, Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego w Poznaniu dr n. med. Jacek Bednarek Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków dr hab. n. med. Bronisław Bednarz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Andrzej Beręsewicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa lek. Iwona Bestry Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr hab. n. med. Bogdan Biedunkiewicz Gdański Uniwersytet Medyczny dr hab. n. med. Maria Bieniaszewska Gdański Uniwersytet Medyczny dr n. med. Barbara Bieńkiewicz Uniwersytet Medyczny w Łodzi dr hab. n. med. Grażyna Biesiada Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
VI
dr n. med. Ewa Bogacka CDT Medicus, Lubin prof. dr hab. n. med. Anna Boroń‑Kaczmarska Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach dr hab. n. med. Piotr Boros, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. n. med. Anna Bręborowicz Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Jan Brożek McMaster University, Hamilton, Kanada prof. dr hab. n. med. Tomasz Brzozowski Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Andrzej Budaj Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr n. med. Grzegorz Cebula Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
dr hab. n. med. Ewa Cichocka-Jarosz Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Anna Ciechomska Wishaw General Hospital, Wishaw, Wielka Brytania dr n. med. Jan Ciećkiewicz Instytut Ratownictwa Medycznego, Kraków dr n. med. Iwona Cielniak Wojewódzki Szpital Zakaźny, Warszawa prof. dr hab. n. med. Andrzej Cieszanowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa prof. dr hab. n. med. Barbara Cybulska Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa lek. Piotr Czapiński Centrum Leczenia Padaczki i Migreny, Kraków prof. dr hab. n. med. Stanisław Czekalski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Zbigniew Maria Czernicki Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Anna Członkowska Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa dr n. med. Piotr Daniel Endoterapia Szpital Warszawa prof. dr hab. n. med. Andrzej Dąbrowski Uniwersytet Medyczny w Białymstoku prof. dr hab. n. med. Andrzej Dąbrowski Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa dr n. med. Joanna A. Didkowska Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. n. med. Anna Dmoszyńska Uniwersytet Medyczny w Lublinie
dr hab. n. med. Andrzej Chamienia Gdański Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Robert Drabczyk Szpital Wojewódzki, Bielsko‑Biała
lek. Tomasz Chodnik Gdański Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Maciej Drożdż DaVita, Wrocław
prof. dr hab. n. med. Jerzy Chudek Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Bożena Dubiel Kraków
† prof. dr hab. n. med. Hanna Chwalińska‑Sadowska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Jacek Dubiel Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Jan Duława Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Autorzy prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik Warszawski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Ewa Duszczyk Warszawa prof. dr hab. n. med. Jadwiga Dwilewicz‑Trojaczek Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Ewa Gorczyca‑Wiśniewska Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa dr n. med. Lidia Gorzelińska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. Roman Jaeschke MD MSc McMaster University Hamilton, Kanada prof. dr hab. n. med. Renata Jankowska Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Dorota Górecka Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
dr n. med. Miłosz Jankowski Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Paweł Górski Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Andrzej Januszewicz Instytut Kardiologii, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Anna Filipowicz‑Sosnowska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa
dr n. med. Aleksandra Grela‑Wojewoda Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków
lek. Władysław Januszewicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
dr n. med. Piotr Grzanka Szpital Wojewódzki, Opole
prof. dr hab. n. med. Urszula Fiszer Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Iwona Grzelewska‑Rzymowska Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Januszewicz Warszawa
prof. dr hab. n. med. Robert Flisiak Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
dr hab. n. med. Anna Grzeszczuk Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
dr hab. n. med. Jerzy Jaroszewicz Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
prof. dr hab. n. med. Edward Franek Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa
dr hab. n. med. Daria Handkiewicz-Junak Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Gliwice
prof. dr hab. n. med. Barbara Jarząb Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice
mgr analit. med. Krystyna Frąckowiak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem Gdański Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Olga Haus Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
dr hab. n. med. Dariusz Jastrzębski Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Ilona Dziemianko Uniwersytecki Szpital Kliniczny, Wrocław prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Marzena Frołow Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Irena Frydecka Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN, Wrocław dr n. med. Piotr Gajewski Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gąsior Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach dr hab. n. med. Anita Gąsiorowska Uniwersytet Medyczny w Łodzi dr n. med. Jacek Gąsiorowski Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr n. med. Ireneusz Gierbliński Warszawa
prof. dr hab. n. med. Andrzej Hellmann Gdański Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Andrzej Jaworek Uniwersytet Medyczny Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Herman Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków
prof. dr hab. n. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Marcin Hetnał Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera, Kraków
dr hab. n. med. Grażyna Jurkowska Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
prof. dr hab. n. med. Piotr Hoffman Instytut Kardiologii, Warszawa prof. dr hab. n. med. Jerzy Hołowiecki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice dr hab. n. med. Andrea Horvath Warszawski Uniwersytet Medyczny
† prof. dr hab. n. med. Wiesław Gliński Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Zbigniew Hruby Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo‑Rozwojowy, Wrocław
prof. dr hab. n. med. Andrzej Gładysz Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Anita Hryncewicz-Gwóźdź Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
mgr pielęg. Anna Głowacka Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Waleria Hryniewicz Narodowy Instytut Leków, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Piotr Głuszko Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa prof. dr hab. n. med. Marek Gołębiowski Warszawski Uniwersytet Medyczny Polski Instytut Evidence Based Medicine
dr n. med. Dorota Jarosz Warszawa
prof. dr hab. n. med. Juliusz Huber Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa Warszawski Uniwersytet Medyczny dr hab. n. med. Małgorzata Inglot Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Jacek Juszczyk Poznań prof. dr hab. n. med. Marek Jutel Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr hab. n. med. Marek Kabat, prof. IK Instytut Kardiologii, Warszawa dr n. med. Janusz Kabata MedConsult Sp. z o.o., Gdańsk dr n. med. Elżbieta Kacprzak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu lek. Krzysztof Kaczmarek Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Aleksander Kania Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr hab. n. med. Bogusław Kapelak Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków † prof. dr hab. n. med. Anna Kasperlik‑Załuska Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki, Warszawa
VII
Autorzy prof. dr hab. n. med. Jarosław D. Kasprzak Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Marek L. Kowalski Uniwersytet Medyczny w Łodzi
dr n. med. Krzysztof Kazimierczak Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Małgorzata Krajnik Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum im. L. Rydygiera, Bydgoszcz
dr n. med. Dorota Klimaszyk Szpital Miejski im. F. Raszei, Poznań prof. dr hab. n. med. Marian Klinger Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
prof. dr hab. n. med. Marek Krawczyk Warszawski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Wiesław Królikowski Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
lek. Maciej Kluziak Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr n. med. Katarzyna Kruczak Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr hab. n. med. Stanisław Kłęk Szpital Specjalistyczny im. Stanleya Dudricka, Skawina
dr n. med. Olga Kruszelnicka Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
prof. dr hab. n. med. Longina Kłosiewicz‑Latoszek Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa
mgr analit. med. Matylda Kłudkowska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Wanda Knopińska‑Posłuszny Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie prof. dr hab. n. med. Brygida Knysz Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu prof. dr hab. n. med. Franciszek Kokot Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach dr hab. n. med. Zbigniew Kołaciński Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź dr hab. n. med. Małgorzata Kołodziejczak Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr n. med. Andrzej L. Komorowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Kraków dr n. med. Marek Konka Instytut Kardiologii, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr n. med. Marek Krzanowski Zakład Leczniczy Angio-Medicus, Kraków † dr hab. n. med. Krzysztof Krzemieniecki Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków mgr reh. Barbara Krzyśko Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu mgr psych. Marzena Krzywda Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu † prof. dr hab. n. med. Barbara Krzyżanowska‑Świniarska Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie prof. dr hab. n. med. Andrzej Książek Uniwersytet Medyczny w Lublinie dr n. med. Paweł Kuca Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr hab. n. med. Ernest Kuchar Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Janusz Konstanty‑Kalandyk Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
prof. dr hab. n. med. Eugeniusz J. Kucharz Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Anna Kopff Łódź
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kula Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Radzisław Kordek Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Piotr Kułakowski Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
dr hab. n. med. Mariusz Korkosz Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr hab. n. med. Maria Korzeniewska‑Koseła, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr n. med. Aleksandra Kotlińska‑Lemieszek Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Justyna Kotynia Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1, Łódź
VIII
prof. dr hab. n. med. Andrzej Kübler Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska, prof. IR Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa dr hab. n. med., prof. IGiChP Renata Langfort Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr hab. n. med. Wojciech Leppert Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Magdalena Leszczyszyn-Pynka Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie dr n. med. Wiktoria Leśniak Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Krzysztof Lewandowski Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński Uniwersytet Medyczny w Łodzi prof. dr hab. n. med. Grzegorz Lis Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Aleksandra Łacko Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu prof. dr hab. n. med. Magdalena Łętowska Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa prof. dr hab. n. med. Jacek Łuczak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Tomasz Mach Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Bogusław Maciejewski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice dr hab. n. med. Urszula Mackiewicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr n. med. Paweł Maga Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Joanna S. Makowska Uniwersytet Medyczny w Łodzi prof. dr hab. n. med. Ewa Małecka‑Panas Uniwersytet Medyczny w Łodzi
lek. Anna Kuna Gdański Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Ewa Małecka‑Tendera Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
prof. dr hab. n. med. Jolanta Kunert‑Radek Uniwersytet Medyczny w Łodzi
dr n. med. Krzysztof Małecki Uniwersytecki Szpital Dziecięcy, Kraków
dr hab. n. med. Marcin Kurzyna, prof. CMKP Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Władysław Manikowski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Jan Kuś Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Magdalena Marczyńska Warszawski Uniwersytet Medyczny
Autorzy prof. dr hab. n. med. Kazimierz Marek Zabrze
prof. dr hab. n. med. Michał Myśliwiec Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
prof. dr hab. n. med. Cezary Pałczyński Uniwersytet Medyczny w Łodzi
dr n. med. Tomasz Marek Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Wacław Nahorski Gdański Uniwersytet Medyczny
† prof. dr hab. n. med. Krzysztof Marlicz Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
dr n. med. Krystyna Niedzielska Ośrodek Kształcenia Medycznego AKSON, Milanówek
dr n. med. Katarzyna Pancer Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa prof. dr hab. n. med. Miłosz Parczewski Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
dr hab. n. med. Maciej Niewada Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Tomasz Pasierski Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Lucyna Mastalerz Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr n. med. Jolanta Niścigorska-Olsen Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony, Szczecin
dr n. med. Maciej Pastuszczak Uniwersytet Medyczny Collegium Medicum, Kraków
dr hab. n. med. Henryk Mazurek, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy im. J. i I. Rudników, Rabka‑Zdrój
dr n. med. Agata Niżankowska‑Jędrzejczyk Specjalistyczna Praktyka Ortodontyczna ORTODONTICA, Kraków
prof. dr hab. n. med. Waldemar Patkowski Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr n. med. Leszek Masłowski Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo‑Rozwojowy, Wrocław
dr hab. n. med. Michał Mączewski Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Ewa Niżankowska‑Mogilnicka Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr n. med. Janusz Meder Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Rafał Niżankowski Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr n. med. Filip Mejza Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr n. med. Beata Nowak Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Janina M. Michalak Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, Warszawa
lek. Szymon Nowak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr farm. Bogumiła Michalewska Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa
dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Duława Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Paweł Mielnik Revmatologisk avdeling, Førde Sentralsjukehus, Norwegia lek. Piotr Mierzewski Strasburg, Francja dr n. med., mgr piel. Irena Milaniak Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków prof. dr hab. n. med. Piotr Milkiewicz Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Dagmara Mirowska‑Guzel Warszawski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Andrzej Mital Gdański Uniwersytet Medyczny dr n. med. Anna Mokrowiecka Uniwersytet Medyczny w Łodzi dr hab. n. med. Andrzej Mróz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr n. med. Karolina Mrówka Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Jacek Mrukowicz Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków prof. dr hab. n. med. Jacek Musiał Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Michał Nowicki Uniwersytet Medyczny w Łodzi prof. dr hab. n. med. Roman Nowicki Gdański Uniwersytet Medyczny dr hab. rehab. Roman Nowobilski, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Marek Ochman Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze lek. Henryk Olechnowicz Samodzielny Publiczny Szpital Specjalistyczny Chorób Płuc im. dr. O. Sokołowskiego, Zakopane dr hab. n. med. Marzena Olesińska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa prof. dr hab. n. med. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. dr hab. n. med. Włodzimierz T. Olszewski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska Uniwersytet Medyczny w Białymstoku dr n. med. Tomasz Ozorowski Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego w Poznaniu dr n. med. Agnieszka Padjas Uniwersytet Medyczny Collegium Medicum, Kraków
dr hab. n. med. Małgorzata Paul Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu † ks. mgr filozofii Zbigniew Pawlak Hospicjum Palium, Poznań dr hab. n. med. Krzysztof Pawlaczyk Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Marek Pazurek Uniwersytet Medyczny w Łodzi † dr hab. n. med. Marek A. Pertkiewicz Warszawski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Łukasz Pielok Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Władysław Pierzchała Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. dr hab. n. med. Jacek A. Pietrzyk Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Witold Pikto‑Pietkiewicz Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa prof. dr hab. n. med. Michał Pirożyński Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr n. med. Ewa Płaczkiewicz‑Jankowska Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków dr hab. n. med. Robert Pływaczewski, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. n. med. Maria Podolak‑Dawidziak Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr n. przyr. Barbara Podsiadło Warszawa dr hab. n. med. Marcin Polkowski Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Lech Poloński Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach dr n. med. Aleksander Prejbisz Instytut Kardiologii, Warszawa
IX
Autorzy dr n. med. Witold Prejzner Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Piotr Pruszczyk Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Anna Przondo‑Mordarska Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr hab. n. med. Piotr Przybyłowski, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Piotr Sawiec Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków dr n. med. Małgorzata Serafin‑Król Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Janusz A. Siedlecki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa
dr n. med. Witold Przyjałkowski Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
dr n. med. Piotr Pysz Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr n. med. Matylda Sierakowska Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
prof. dr hab. n. med. Grzegorz Raczak Gdański Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Stanisław Sierakowski Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
dr n. med. Elżbieta Radzikowska Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Piotr Skałba Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Jana Skrzypczak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Tadeusz Robak Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sładek Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Barbara Rogala Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. dr hab. n. med. Jacek Roliński Uniwersytet Medyczny w Lublinie
prof. dr hab. n. med. Jolanta Słowikowska‑Hilczer Uniwersytet Medyczny w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Leszek Romanowski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Jadwiga Słowińska‑Srzednicka Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
dr n. med. Aleksandra Rosiek Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa
dr hab. n. med. Tomasz Smiatacz Gdański Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. n. med. Ewa Rowińska‑Zakrzewska Warszawa dr hab. n. med., prof. UM Jacek J. Rożniecki Uniwersytet Medyczny w Łodzi dr n. przyr. Elżbieta Teresa Rożynek Warszawa prof. dr hab. n. med. Bolesław Rutkowski Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Kraków dr n. med. Weronika Rymer Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr hab. n. med. Tomasz Sacha Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Jerzy Sadowski Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Joanna Salomon Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
X
prof. dr hab. n. med. Jerzy Socha Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa dr hab. n. med. Jerzy Soja Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr hab. n. med. Bogdan Solnica, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Janina Stępińska Instytut Kardiologii, Warszawa prof. dr hab. n. med. Tomasz Stompór Uniwersytet Warmińsko‑Mazurski w Olsztynie dr hab. n. med. Grzegorz Styczyński Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Władysław Sułowicz Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Andrzej Surdacki Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny † dr n. med. Janusz Szajewski Warszawa † prof. dr hab. n. med. Andrzej Szczeklik Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr hab. n. med. Wojciech Szczeklik Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Leszek Szczepański Wyższa Szkoła Społeczno‑Przyrodnicza im. Wincentego Pola, Lublin prof. dr hab. n. med. Jacek Szechiński Uniwersytecki Szpital Kliniczny, Wrocław dr hab. n. med. Leszek Szenborn, prof. UM Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu prof. dr hab. n. med. Jacek Szepietowski Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu lek. Bartosz Szetela Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr n. med. Jan Sznajd Raigmore Hospital, Inverness, University of Aberdeen, Szkocja prof. dr hab. n. med. Wiktor B. Szostak Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa prof. dr hab. n. med. Monika Szturmowicz Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
dr n. farm. Karina Sommerfeld-Klatta Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Andrzej Szuba Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr hab. n. med. Maciej Sopata Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr n. med. Konstanty Szułdrzyński Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. n. med. Maciej Sosnowski Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
dr hab. n. med. Piotr Szymański, prof. IK Instytut Kardiologii, Warszawa
dr n. med. Jadwiga Staniszewska‑Varga Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa
dr n. med. Aleksandra Szymczak Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Andrzej Stanke Wojewódzki Szpital Zespolony, Elbląg prof. dr hab. n. med. Jerzy Stefaniak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr n. med. Monika Świerczyńska‑Krępa ZLS Medex sp. z o.o., Bielsko-Biała dr n. med. Zbigniew Świerczyński Szpital Chirurgii Małoinwazyjnej i Rekonstrukcyjnej, Bielsko‑Biała
Autorzy dr hab. n. med. Renata Talar‑Wojnarowska Uniwersytet Medyczny w Łodzi prof. dr hab. n. med. Witold Tłustochowicz Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa piel. dypl. Elżbieta Tomaszewska Hospicjum Palium, Szpital Przemienienia Pańskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Witold Z. Tomkowski Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. n. med. Adam Torbicki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Maria Trusz‑Gluza Katowice dr n. med. Magdalena Twardowska Kraków prof. dr hab. n. med. Anetta Undas Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Ewa Walczak Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa prof. dr hab. n. med. Krystyna de Walden‑Gałuszko Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie prof. dr hab. n. med. Jerzy Walecki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr hab. n. med. Bożena Walewska‑Zielecka Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. Zofia Wańkowicz Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa prof. dr hab. n. med. Krzysztof Warzocha Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa prof. dr hab. n. med. Marta Wawrzynowicz‑Syczewska Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wągrowska‑Danilewicz Uniwersytet Medyczny w Łodzi dr n. med. Dariusz Wąsowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. n. med. Urszula Wereszczyńska‑Siemiątkowska Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
mgr socjol. Iwona Wesołowska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr hab. n. med. Wojciech M. Wysocki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków
dr hab. n. med. Stefan Wesołowski, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Piotr Zaborowski Warszawa
prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr hab. n. med. Karol Wierzbicki Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. n. med. Andrzej Więcek Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. dr hab. n. med. Piotr Wiland Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu prof. dr hab. n. med. Jerzy Windyga Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa lek. Michał Wiszniewski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa prof. dr hab. n. med. Jan Wodniecki Kraków prof. dr hab. n. med Anna Wojas-Pelc Uniwersytet Medyczny Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Jacek Wojarski Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze prof. dr hab. n. med. Dariusz Wołowiec Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr n. med. Agnieszka Wroczyńska Gdański Uniwersytet Medyczny dr n. med. Ewa Wrońska Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Henryk Wysocki Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska Uniwersytet Medyczny w Lublinie dr n. med. Iwona Zaporowska-Stachowiak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Witold A. Zatoński Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. n. med. Jan Maciej Zaucha Gdański Uniwersytet Medyczny dr hab. n. med. Jan Zawadzki Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa dr n. med. Michał Zawadzki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Krystyna Zawilska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Marian Zembala Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze prof. dr hab. n. med. Wojciech Zgliczyński Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. n. med. Irena Zimmermann‑Górska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Sławomir C. Zmonarski Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu dr n. med. Grażyna Zwolińska Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków prof. dr hab. n. biol. Zofia Zwolska Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Jacek Wysocki Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
dr hab. n. med. Sławomir Żegleń Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
lek. Joanna Wysocka Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Kraków
mgr prawa Mariusz Żelichowski Kancelaria Notarialna A. Krasowski, M. Żelichowski sp. cyw., Kielce
XI