Magazine

2013-2014 Armenië, één van de oudste

Meri Kotanjyan

Inhoudstafel

2

Algemene informatie Armenië is een bergachtig land in de Zuidelijke Kaukasus, gelegen in het noordoostelijke deel van het Armeense Hoogland.

Geografisch gezien behoort het land tot Azië maar in culturele en historische aspecten beschouwt het zich als behorend tot Europa en noemt zich ook (net als Georgië) een Europees land. Armenië wordt ook nog gezien als de oudste christelijke staat van de wereld.

vlag van Armenië

Armenië is sinds 2001 lid van de Raad van Europa. Staatshoofd (president) is Serzj Sarkisian, regeringsleider (minister-president) Tigran Sargsian. Het land grenst aan Georgië, Azerbeidzjan, Iran en Turkije. De hoofdstad Jerevan is gesticht in 782 voor Christus en is daarmee een van de oudste steden ter wereld.

kaart Armenië

3

Geschiendenis Armenië is een van de oudste landen ter wereld en omvatte vroeger een veel groter gebied dan nu. De geschiedenis van Armenië gaat terug tot ongeveer 1500 voor Christus. Armenië was vroeger een koninkrijk en was op zijn grootst onder koning Tigran de Grote (95 v. Chr.-66 v.Chr.). Hij stichtte de stad Tigranocerta als hoofdstad van zijn rijk. Het land strekte zich uit over de Kaspische Zee tot aan de Middellandse Zee. Armenië was het eerste land ter wereld dat het Christendom als staatsreligie aannam, in 301.

kathedraal van Etsjmiadzin de oudste kathedraal ter wereld

de tempel van Garni (1e eeuw n.Chr.)

4

Armenië is meerdere malen in zijn geschiedenis geannexeerd door buitenlandse rijken, zoals door dat van de Meden, Achaemeniden, Seleuciden, Sassaniden en verscheidene Arabische en Turkse machten zoals het Rashidun-Kalifaat en door de Seltsjoeken.

Armenië wist zich meerdere malen vrij te vechten. In 451 kwam Armenië, onder de leiding van Vardan Mamikonian, in opstand tegen het Perzische Rijk. Het lukte de Armeniërs om zich weer onafhankelijk te verklaren nadat ze de Perzen versloegen in de Slag bij Vartanantz.

De geschiedenis herhaalde zich in de 9e eeuw; dit keer wist Armenië zich vrij te vechten tegen de Arabieren.

Armenië werd weer een zelfstandig koninkrijk onder de Bagratoeniën. De toenmalige hoofdstad van Armenië, Ani, werd in 1064 aangevallen door de Turken en Mongolen.

Tijdens deze invasie werd het land verwoest, waarbij veel Armeniërs naar het westen van het land vluchtten. In het westen van het land stichtten de Armeniërs het koninkrijk Cilicisch Armenië.

Dit rijk was het laatste Armeense rijk dat duurde tot de 14e eeuw. In 1454 verloor het land weer zijn onafhankelijkheid aan de Turken en Perzen.

het bergklooster van Tatev (in Syunik)

5

De 19e eeuw kwam een groot deel (Perzisch deel) van Armenië onder het bestuur van het Russische Rijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1915 vond in het Ottomaanse Rijk (westelijk Armenië) de Armeense genocide plaats. Tijdens de genocide werden 1,5 miljoen Armeniërs opzettelijk vermoord door de Jonge Turken, een groep Turkse officieren die zich zo noemden.

Na de Eerste Wereldoorlog maakte Armenië, samen met Georgië en Azerbeidzjan, deel uit van de Kaukasische Federatie. Zo konden deze drie landen van 1918 tot 1920 onafhankelijk blijven, waarbij Armenië werd aangeduid als de Democratische Republiek Armenië. In 1920 werd Armenië veroverd door het Rode Leger en bij de Sovjet-Unie gevoegd, waarna het werd hernoemd tot de Armeense SSR. In december 1988 vond er een zware aardbeving plaats in het noorden van het land. Ook in dat jaar ontstond er een conflict met Azerbeidzjan over Nagorno-Karabach, een autonome regio binnen Sovjet-Azerbeidzjan die grotendeels door Armenen bewoond was. In augustus 1990 werd Armenië onafhankelijk van de Sovjet-Unie.

In 1991 riep ook Nagorno-Karabach de onafhankelijkheid uit. Zowel bij de hierop volgende oorlog als in de huidige situatie wordt Nagorno-Karabach door Armenië politiek en militair ondersteund.

kunstwerk Opa en oma van Sargis Baghdasaryan

6

Armenië leed ernstige economische schade als gevolg van een blokkade door Turkije en Azerbeidzjan. In de jaren 90 vond op grote schaal emigratie plaats.

Volgens de officiële cijfers vertrok een tiende deel van de bevolking, maar andere bronnen spreken van een kwart. Voor het heropenen van de grens met Armenië stelde Turkije jarenlang als eisen dat Armenië niet langer internationale erkenning voor de Armeense genocide zou zoeken, zou afzien van territoriale claims ten opzichte van Oost-Anatolië (westelijk Armenië) en dat Armeense strijdkrachten zich zouden terugtrekken uit 'bezette gebieden' om Nagorno-Karabach.

Toen het er in 2009 op leek dat er daadwerkelijk vooruitgang in de onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan waren, gingen Turkije en Armenië overleggen over een normaliseringsovereenkomst.

10 oktober 2009 ondertekenden Armenië en Turkije een protocol, waarmee beide landen een einde maken aan de jarenlange onderlinge spanningen en diplomatieke betrekkingen aangaan.

Het protocol moet evenwel nog door de parlementen van beide landen geratificeerd worden. Het is de bedoeling dat dan ook de Turks-Armeense grens weer zal worden opengesteld. De Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan stelde echter dat het Turkse parlement niet tot de ratificatie zou overgaan zolang Armenië zich niet terugtrekt uit Nagorno-Karabach.

Bevolkingsgroepen Volgens de laatste census van 2001 wonen er in Armenië 97,9% Armeniërs, 1,3% Koerden (Jezidi's) en 0,5% Russen.

7

Taal Armeniërs hebben een eigen taal met een eigen alfabet. Het Armeens alfabet is bedacht door de monnik Mesrop Masjtots in 405. In de beginperiode bestond het Armeense alfabet uit 36 letters, in de 12e eeuw zijn er twee letters aan toegevoegd. Armeens behoort tot de groep van de Indo-Europese talen waarin het een onafhankelijke tak vormt binnen de Indo-Europese taalfamilie. Volgens de laatste census van 2001 spreekt 97,7% als moedertaal Armeens, 1% Koerdisch en 0,9% Russisch.

Mesrop Masjtots De Heilige Mesrop Masjtots, in het historische kanton Taron, 361 of 362 - Echmiatsin 17 februari 440) was een Armeens monnik, theoloog en linguïst. In 405 ontwierp hij het Armeens alfabet, dat de basis werd voor beide in Armenië gesproken talen (Oost-Armeens en West-Armeens). Mesrops alfabet vormde een cruciale stap in de versterking van de Armeens-apostolische Kerk, de regering van het Koninkrijk Armenië en de verbondenheid tussen Armeniërs in het Koninkrijk en die in het Byzantijnse- en Perzische Rijk.

Armeens alfabet

8

Leven en werk

M

esrop kreeg al vanaf jonge leeftijd een hellenistische opleiding en leerde niet alleen Grieks, maar ook Syrisch en (Middel)-Perzisch. Hij diende enige tijd in het koninklijk leger en werkte vervolgens als secretaris van de koning, wiens besluiten en decreten hij in Griekse, Syrische en Perzische letters op schrift

zette.

Hij toonde al in die tijd een duidelijke interesse in de religieuze geschriften. Hij verliet het hof, werd tot priester gewijd en trok zich enkele jaren terug in een klooster om zich voor te bereiden op een leven als missionaris.

In zijn latere werk voor de missie hield hij zich met name bezig met het bekeren van heidenen en ketters in de regio Golthn, bij de rivier de Araxes.

Hij werd daarbij geconfronteerd met problemen als gevolg van het ontbreken van een eigen schrift voor de Armeense taal. Het Griekse, Syrische en Perzische schrift, dat gebruikt werd om de religieuze geschriften in het Armeens op te stellen, waren niet bijzonder geschikt om de specifieke klanken van het gesproken Armeens weer te geven.

Zowel de liturgie als het Heilige Schrift, die beiden in Syrische karakters waren opgesteld, waren voor veel gelovigen onbegrijpelijk. Deze situatie deed Mesrop besluiten een eigen alfabet voor het Armeens te ontwikkelen. afbeelding van Mesrop Mashtots in een manuscript uit 1776

Armeens manuscript uit de 11e

9

Armeens-apostolische Kerk De Armeens-apostolische Kerk is een zelfstandige kerk, gesticht in Armenië. Ze behoort sinds het concilie van Chalcedon (451) tot de Oriëntaals-orthodoxe Kerken.

Deze kerk wordt soms aangeduid als de Gregoriaanse Kerk, deze is afgeleid van de patroonheilige van het Armeense volk, de heilige Gregorius de Verlichter. Maar deze naam heeft niet de voorkeur van de Kerk, omdat het de apostelen Bartholomeus en Thaddeus als de oprichters van deze kerk ziet.

Ontstaan en geschiedenis van de kerk De term "apostolisch" werd toegevoegd omdat volgens de overlevering het christendom in Armenië gepredikt werd door de apostelen Thaddeus en Bartholomeus.

In 301, na dertien jaar gevangenschap in de "bodemloze" put van Khor Virab, bekeerde Grigor Lusavorich (St. Gregorius de Verlichter) de Armeense koning Tiridates IV en het christendom werd – in dit land als eerste in de wereld – staatsgodsdienst.

In 451 was Armenië niet vertegenwoordigd op het concilie van Chalcedon, daar het te druk verwikkeld was in de strijd met de Perzen. Toen de bevrijding een (voorlopig) feit was en men de besluiten van het concilie vernam, wees men deze af. In 505 koos de Armeense kerk formeel voor het miofysitisme. Ze scheidde van Rome en Byzantium.

Waarschijnlijk lagen vooral vertaalfouten aan de grondslag van het conflict. Maar ook politiek kan meegespeeld hebben: de oorlog tegen de Perzen werd gevoerd zonder Byzantijnse hulp.

De scheiding bracht een vergaande isolatie mee ten aanzien van de rest van christendom.

Dit alles vond plaats lang vóór het Groot Schisma van 1054 met de scheiding van het oosterse en het westerse christendom resulterend in de vorming van de Oosters-orthodoxe Kerken en de Rooms-katholieke Kerk. De Armeens-apostolische Kerk behoort tot geen van beiden.

de doop van koning Tiridates IV

De Armeens-apostolische Kerk is een autocefale kerk sinds de 5e eeuw.

In de 19e eeuw maakte een protestantse groep zich los van de Armeense-apostolische Kerk: de Armeens-Evangelische Kerken, die de oosterse liturgie los lieten. Zij tellen enkele honderdduizenden gelovigen.

het wapen van de Armeensapostolische Kerk

10

Armeense kerken

De Kerk van het Heilige Kruis of Kerk van Aghdamar is een Armeens-orthodoxe kerk op het eiland Akdamar in het Vanmeer in Oost-Anatolië (Turkije). De kerk is één van de mooiste voorbeelden van Armeense architectuur en mede vanwege de fraaie ligging één van de belangrijke toeristische trekpleisters in Oost-Anatolië.

Recentelijk heeft de Turkse staat de kerk gerestaureerd en vervolgens heropend als een museum.

De Kerk van het Heilige Kruis De Qara Kelisa of de Zwarte Kerk of het Klooster van Sint Taddeüs is een Armeens-orthodoxe kerk in de provincie West-Azerbeidzjan in het uiterste noordwesten van Iran.

11

Qara Kelisa

Kathedraal van Isfahan

De Vank Kelisa-ye Vank of Amenapergich of ook wel de VankKathedraal is een Armeensapostolische Kerk in Isfahan, Iran.

Vank betekent kathedraal in het Armeens. De kathedraal heet officieel Heilige Verlosser Kathedraal. De kerk is gebouwd in het begin van de 17e eeuw.

12

Bekende Armeniërs Wetenschap en techniek  James Bagian, astronaut  Viktor Hambartsoemian (1912 - 1996), sterrenkundige  Raymond Damadian, uitvinder MRI  Jack Kevorkian, medicus, voorvechter euthanasie (VS)  Semjon Kirlian, uitvinder van de Kirlian fotografie  B.E. Markarian, sterrenkundige, bekend van zijn catalogus  Artem Mikoyan, ontwerper MIG-straaljager  Luther George Simjian, uitvinder van onder meer de geldautomaat  Armen Takhtajan, botanicus  Michel (Michael) Ter-Pogossian, pionier van de PET-scan  Artoer Tsjilingarov, poolonderzoeker  George Zorab, Nederlands-Armeense parapsycholoog

Kunst en cultuur  Charles Aznavour, Frans zanger  Cher, Amerikaanse zangeres en actrice  Barbara Sarafian, Belgische actrice  Kim Kardashian, styliste, actrice, model en televisiebekendheid  Aram Khachaturian, componist  Ivan Aivazovski, kunstschilder  Kirk Kerkorian, zakenman, miljardair (VS)

Sport  Arthur Abraham, bokser  Andre Agassi, tennisser  Levon Aronian, schaker  Youri Djorkaeff, voetballer (Frankrijk) 13

 Garri Kasparov, schaker (Rusland)  Edgar Manucharyan, voetballer  David Nalbandian, tennisser (Argentinië)  Aras Özbiliz, voetballer  Tigran Petrosjan, schaker  Henrikh Mkhitaryan, voetballer

14

Barbara Sarafian is een Belgische actrice van Armeense afkomst.

Charles Aznavour, is een Franse zanger, songwriter en acteur van Armeense afkomst.

Aram Iljitsj Chatsjatoerjan was een Sovjet-Russische componist en cellist van Armeense afkomst.

15

Cherilyn Sarkisian, is een Amerikaans zangeres en actrice van Armeense afkomst.

Kimberly Noel Kardashian is een Amerikaanse styliste, actrice, model en televisiepersoonlijkheid. Ze is vooral bekend door het realityprogramma Keeping Up with the Kardashians.

Andre Kirk Agassi is een voormalig tennisser uit de Verenigde Staten. Zijn vader is afkomstig uit Iran en van Armeense en Assyrische afkomst.

16

Cultuur Kunst Armenië kent een kunstgeschiedenis die 4500 jaar teruggaat. In Armenië kom je veel vroegchristelijke bouwkunst tegen. Bekend zijn de traditionele chatsjkars.

Beschrijving chatsjkar De chatsjkar is een stele, een staande steen die wordt gegraveerd en gedecoreerd met rozetten, vlechtwerk en plantkundige motieven als bladeren, granaatappels en druiven.

Centraal op de chatsjkar staat een kruis, soms boven een zonneschijf. De decoratie is in de regel symmetrisch aangebracht.

Geschiedenis van de chatsjkar De eerste chatsjkars werden in de 9e eeuw in Armenië opgericht na de bevrijding van de Arabische overheersing. De oudste waarvan een datum bekend is, werd in 879 geplaatst in Garni ter ere van koningin Katranide. De bloeitijd van de chatsjkar lag vooral tussen de 12e en de 14e eeuw.

Na een invasie door de Mongolen zakte de aandacht voor het graveerwerk in. Er was een korte opleving in de 16e en 17e eeuw, maar de artistieke hoogtepunten van de 14e eeuw werden niet meer bereikt. Er zijn ongeveer 40.000 gedenktekens bekend. Een deel daarvan is overgebracht naar het Historisch Museum in Jerevan.

Bij de stad Culfa (tegenwoordig in de exclave Nachitsjevan) was een grote begraafplaats, waar Alexandre de Rhodes bij zijn bezoek in 1648 meer dan 10.000 chatsjkars telde. Een deel daarvan sneuvelde bij de aanleg van een spoorlijn aan het begin van de 20e eeuw.

Tussen 1998 en 2005 werden de overgebleven duizenden stenen vernield door de Azerbeidzjanen. De grootste nog bestaande collectie van chatsjkars (900 stenen) is te vinden op de begraafplaats bij Noraduz of Noratus, in de provincie Gegharkunik, ten westen van het Sevanmeer.

Tot op de dag van vandaag worden nog chatsjkars gemaakt. In 2001 werd door in Nederland wonende Armeniërs in Assen een chatsjkar opgericht als Armeens monument, ter herinnering aan de genocide aan het begin van de 20e eeuw.

Chatsjkar (1291) in Goshavank

17

Enkele foto’s van de Chatsjkar

18

Bekende Armeense kunstschilders Bekende Armeense kunstschilders zijn Martiros Sarian, Minas Avetisian, Gevorg Basjinjagian, Vardges Sureniants, Jervand Kotsjar en Hakob Hakobian. Daarnaast zijn bekende schilders als Ivan Aivazovski (Rusland), Arshile Gorky (Verenigde Staten), Jean Carzou (Frankrijk) van Armeense afkomst.

Ivan Aivazovski was bijvoorbeeld een van de bekendste zeeschilders van zijn tijd en woonde in Feodosija. Zijn schilderijen zijn te vinden in door hem gestichte galerij in Feodosija, in het Russisch Museum in Sint-Petersburg, de Tretjakov-Galerij in Moskou het Nationaal Museum in Jerevan.

Jean Carzou

een schilderij van Ivan Aivazovski

19

Sport Boksen, kickboksen, karate, worstelen en gewichtheffen zijn de belangrijke sporten in Armenië, alhoewel voetbal ook steeds populairder wordt. Jaarlijks worden er veel sporters uit Armenië Europees en wereldkampioenen in diverse vecht- en krachtsporten.

Schaken is een andere populaire (denk)sport in Armenië, zo zijn er veel grootmeesters van Armeense komaf. De meest succesvolle grootmeester Armenië in zijn geschiedenis kende was Tigran Petrosian.

Hij was wereldkampioen van 1963 tot en met 1969.

Arthur Abraham is een professioneel Armeens-Duitse woonachtig is in Berlijn. Zijn bijnaam luidt: "King Hij is de huidige wereldkampioen IBF Middengewicht en toe slechts vier wedstrijden verloren.

die

Tigran Petrosian

bokser die Arthur". heeft tot nu

Aras Özbiliz is een Nederlands profvoetballer met een Armeense achtergrond. Sinds oktober 2011 heeft hij een Armeens paspoort, waardoor hij voor het Armeense nationale elftal mag uitkomen. Özbiliz speelt sinds juli 2013 voor Spartak Moskou, daarvoor stond hij onder contract bij FC Kuban Krasnodar en AFC Ajax.

20

Economie Volgens de Economic Freedom Index staat Armenie in de wereldranglijst van 177 landen op de 38ste plaats. De score voor economische vrijheid in 2013 is 69.4. Dat is een toename van 0.6 vergeleken met een jaar eerder. Tussen 2010 en 2012 groeide de economie van het land jaarlijks circa 2,5%. Een belangrijke handelspartner van Armenië is het relatief kleine Israël. Armenië ontvangt 4,8% van zijn import uit Israel en exporteert 7,1% naar dit land.  Munteenheid: dram; koers: € 1,00 = 499.668 AMD (2 januari 2012  Bruto binnenlands product (koopkrachtpariteit): $16,94 miljard (2005), $5700 per

inwoner  Werkloosheidspercentage: 7,4% (schatting november 2006)  Elektriciteitsverbruik: 4,194 miljard kWh (2005)

Armeense munten van 500 dram (ongeveer

21

Toerisme Armenië wordt ieder jaar door ongeveer een half miljoen toeristen bezocht. De meeste toeristen zijn Armeniërs die in de diaspora leven. Daarnaast komen ook veel Iraniërs naar Armenië, sommigen vanwege (een zoektocht naar) hun Armeense identiteit, en voor anderen vormt het land een ontsnapping aan de strenge regels voor onder andere kleding in Iran. Armeense wijnen zijn tevens zeer populair in Noord-Iran, en vormen lucratieve smokkelwaar.

Het noorden van Armenië is zeer groen en bergachtig, en was al voor Sovjettijden een populaire bestemming.

Tegenwoordig zijn de sovjet-resorts er vervangen door homestays en kleine hotels, en worden de kloosters en kerken gerestaureerd.

Een groot deel van het gebied is tot nationaal park verklaard. In het zuiden van Armenië bevindt zich de langste kabelbaan ter wereld.

De kabelbaan is maar liefst 5,7 kilometer lang en een enkele reis duurt elf minuten.

Armenië wil in de komende jaren meer toeristen aantrekken uit Europa. In 2012 bezochten 843.330 toeristen waarvan 21,8% uit landen van de voormalige Sovjet-Unie, 38,4% uit EUlanden en 39,8% uit overige landen.

de langste kabelbaan ter wereld

22

Politiek •

staatshoofd: president Serzj Sarkisian sinds 9 april 2008 (rechtstreeks gekozen voor een periode van 5 jaar)

•

regeringsleider: premier Tigran Sargsyan sinds 9 april 2008

•

parlement: eenkamerparlement, 131 leden, termijn van 4 jaar

•

Armenië kent algemeen stemrecht sinds 1919.

•

de kiesleeftijd is 18 jaar.

Politieke partijen Partijen met zetelaantallen: Republikeinse Partij 40, Orinaz Jerkir Regel van de Wet 19, Gerechtigheid (Adartyun, verbond van oppositiepartijen) 15, Armeense Revolutionaire Vereniging 11, Nationale Eenheid 9, overige partijen 22, onafhankelijken 14, vacant 1.

Regeringspartijen: Republikeinse Partij, Orinaz Jerkir, Armeense Revolutionaire Vereniging. Ook de meeste onafhankelijke kandidaten ondersteunen president Sarkisian en de regering.

Serzh Sargsyan is de

huidige president van De 'Republikeinse Partij van Armenië' (Armeens: Armenië Hajastani Hanrapetakan Kusaktsutjun, HHK) is een conservatieve politieke partij. Ze was de eerste politieke partij in het onafhankelijke Armenië, gesticht op 2 april 1990 en geregistreerd op 14 mei 1991. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 23,5% van de stemmen, en behaalde daarmee 31 van de 131 zetels.

De partij 'Gerechtigheid' (Ardarutjun) is een progressieve electorale coalitie. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 13,6% van de stemmen, en behaalde daarmee 14 van de 131 zetels.

De partij 'Regel van de Wet' (Orinants Erkir) is een centrumpartij, geleid door Artur Baghdasarian. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 12,3 van de stemmen, en behaalde daarmee 19 van de 131 zetels.

De partij 'Armeense Revolutionaire Federatie' (ARF) (Hay Heghapochakan Dasjnaktsutjun, HJD) werd gesticht in Tiflis (Tbilisi in het huidige Georgië) in 1890 door Christapor Mikaelian, Stepan Zorian en Simon Zavarian.

De partij is werkzaam in Armenië en in alle landen waar er Armeniërs wonen, onder meer in Libanon en in Nagorno-Karabach. De ARF is een socialistische partij en lid van de Socialistische Internationale. In het programma van deze partij ligt de klemtoon op educatieve en humanitaire projecten.

23

Politieke situatie Zowel bij de presidentsverkiezingen als bij de parlementsverkiezingen van 2003 was er zowel in binnen- als buitenland (OVSE en Raad van Europa) kritiek op het onvoldoende democratische karakter. Een grondwetswijziging die volgens de oppositie de macht van de president verder zou hebben uitgebreid, slaagde er bij een referendum niet in het quorum van voorstemmen van 1/3 van de bevolking te bereiken.

In de buitenlandse politiek en economie is het land sterk van Rusland afhankelijk, maar zoekt thans ook tot de Verenigde Staten toenadering. De economische groei is sterk toegenomen met 13,9% in 2005. Sinds 1 januari 2006 behoort Armenië tot de groep van ‘middle income countries’. Mede vanwege de gemeenschappelijke historische kenmerken en de geopolitieke ligging te midden van een overwegend islamitische regio heeft het land een goede relatie met Israël.

Armenië is een land dat sinds kort graag wil meedoen met het Westen. De Armeense Publieke Radio en Televisie is een "actief lid" van de European Broadcasting Union geworden. Hierdoor kan ze deelnemen aan onder andere het Eurovisiesongfestival. Dit is in 2006 voor het eerst gebeurd. In 2010 won Armenië het 8e Junior Songfestival dankzij Vladimir Arzumanyan met het nummer 'mama'. Om die reden was het land in 2011 de organisator van het 9e Junior Eurovisiesongfestival.

24

Verkeer en vervoer De luchtvaartmaatschappijen van Armenië zijn Air Armenia en Armavia.

Het wegennet van Armenië is een dicht, maar slecht onderhouden netwerk. De grenzen met Azerbeidzjan en Turkije zijn gesloten vanwege het conflict om Nagorno-K arabach.

Vervoer in Armenië het logo van Air Armenia In Armenië hebben ze vrij veel openbaar vervoer. Al is de ene plek beter te bereiken dan de ander. Als je van plan bent een lange rit te maken is het verstandig om dit zo vroeg mogelijk op de dag te doen.

Taxi Een taxiritje is in dit land absoluut niet duur. Zorg wel dat de chauffeur de meter aan zet of spreek van te voren een prijs af. De eerste 5 km is 600 – 800 dram ( = 1,5 euro), daarna is elke kilometer 100 dram. (= 0,20 euro), Ook heb je door het hele land shared taxi’s, dit zijn taxi’s die je met vier personen in totaal deelt. Je reserveert een plek in een taxi en rijdt dan met nog 3 anderen mee in een taxi.

Dit kun je gebruiken voor wat langere afstanden waar geen marshrutka’s rijden. Vaak kun je dit regelen via het hostel of guesthouse waar je verblijft. Zij kunnen voor je bellen en reserveren en een tijd afspreken. Het is iets duurder dan een marshrutka, maar dan ook iets comfortableren en sneller.

Marshrutka’s (mini bus) In de meeste gevallen zul je reizen met marshrutka’s, dit zijn een soort mini busjes waar ongeveer 14 – 18 mensen in kunnen, al zullen er geregeld wel meer mensen ingepropt worden (of wat extra bagage zoals een wasmachine). Deze busjes rijden door het hele land en zijn vrij goedkoop.

Voor een lange rit van 7 a 8 uur naar Stepanakert, Nagorno-Karabach betaal je ongeveer 4500 dram (= 9 marshrutka euro) De marshrutka’s vertrekken van vaste plekken en vaste tijden.

Ze vertrekken als ze vol zijn en wonder boven wonder is dit 9 van de 10 keer de tijd die is aangegeven. Zorg wel dat je altijd op tijd bij het vertrekpunt bent om een goede plek te bemachtigen. De plekken waarvan de marshrutka’s vertrekken wisselt om de zoveel tijd.

Dit is een regeling van de overheid om te voorkomen dat er aanslagen worden gepleegd op deze ‘ busstations’.

Vraag daarom altijd in het hostel goed na vanwaar de marshrutka vertrekt, zij kunnen je er meer over vertellen. De ene bus zal wat comfortabeler zijn dan de ander, dit hangt volledig af van het onderhoud die aan de bus wordt gepleegd 25

Trein Daarnaast rijdt er ook nog een trein in Armenië. Deze rijdt tussen Yerevan en Tbilisi, Georgië. Tussen deze plaatsen rijd ook een sleeper, waarbij je dus ‘s nachts reist. Dit bespaart je weer geld op een overnachting. e kunt hierbij kiezen tussen eerste klas (2 personen per compartiment) tweede klas (4 mensen per compartiment) derde klas (open bedden) en vierde klas (ongereserveerde bankjes).

Het beste tussen 2 werelden is de 2e klas, aangezien dit betaalbaar is en redelijk comfortabel. Maar als je meer geld te besteden hebt kun je natuurlijk voor de eerste klas gaan. Zorg er voor dat je eten en drinken meeneemt als je een lange reis gaat maken, dit is in de trein niet verkrijgbaar. Ook schijnen de toiletten niet echt fantastisch te zijn aan boord (hebben we zelf niet gezien).

Auto In Armenië kun je vrij goedkoop een auto huren. Er zijn verschillende verhuurbedrijven in Armenië. Houdt er wel rekening mee dat het verkeer in Armenië heel anders is dan in Nederland. Er zijn dan misschien wel verkeersregels, maar daar word zelden aan gehouden.

Zo wordt er regelmatig ingehaald op plekken waar het eigenlijk niet kan, worden 2 baanswegen ineens 3 baanswegen en lopen er af en toe ook nog wat koeien over de weg.

Ook zijn lang niet alle wegen in goede conditie. Zeker als je de bergen in wilt rijd je regelmatig over onverharde wegen of wegen met gaten en kuilen.

taxi in Armenië

26

Armeense keuken De Armeense keuken weerspiegelt in zijn gerechten en kooktechnieken de geschiedenis en de geografie waar Armeniërs hebben geleefd, zowel als de invloeden van buitenaf. De traditionele keuken werkt ook met gewassen en dieren die gekweekt werden in de gebieden bevolkt door de Armeniërs.

De Armeense keuken behoort tot de keuken van het Midden-Oosten net zoals de Turkse keuken, de Perzische keuken en de Arabische keuken. Deze keukens zijn door de eeuwen heen wederzijds door elkaar beïnvloed.

Bij de bereiding van vlees-, vis- en groentegerechten wordt veel gebruikgemaakt van vullingen en pureren. Lamsvlees, aubergine, mayonaise, yoghurt en brood (lavash) zijn basisingrediënten van de Armeense keuken. Armeniërs gebruiken gebroken tarwe (bulgur) in plaats van de mais en rijst die populair zijn bij hun Kaukasische buren (Georgië en Azerbeidzjan).

Lavash, in plakken verkocht in yerevan

De Armeense keuken maakt vooral gebruik van verse kruiden (en gedroogde kruiden in de winter), tarwe, kikkererwten, linzen, witte en bruine bonen. Veel gerechten bevatten noten (amandelnoten, walnoten, pistachenoten, pijnboompitten, hazelnoten).

Vers en gedroogd fruit is een belangrijk ingrediënt, ook als zuurstof.

De belangrijkste: abrikoos (vers en gedroogd), kweepeer, meloen. Als zuurstoffen: sumakbes gedroogd of in poedervorm), zure druif en pruim (vers of gedroogd), granaatappel, zure kers en citroen. Men maakt gebruik van wijnbladeren, koolbladeren, snijbiet, radijsbladeren en aardbeibladeren om op te vullen.

Armeense vrouwen die verse kruiden verkopen

27

Markthal in Yerevan

gedroogd fruit

28

Kruiden De Armeense keuken maakt spaarzaam gebruik van kruiden. De meest voorkomende kruiden zijn dille (oosten van Armenië), peterselie, Aleppopeper, munt (westen van Armenië) dragon, komijn, koriander, kaneel, sumak, rozenwater en mahlab. Basilicum en laurier wordt in sommige gerechten gebruikt en in regionale gerechten komen onbekendere kruiden zoals klaverzuring en jingyal voor.

Typische gerechten  Dzhash, het alledaagse gerecht in Armenië, een waterige stoofpot bestaande uit

vlees (of peulvruchten in de vegetarische versie), een groente en kruiden. Dit gerecht wordt meestal klaargemaakt in een tonir. Voorbeelden van een dzhash zijn: Vlees en sperziebonen of erwtjes, met tomatensaus, knoflook en munt of verse dille.  Vlees en courgette, typische schotel uit Ainteb, met gedroogde

munt, tomaten en citroensap.  Vlees en pompoen, een bruiloftsgerecht uit Kahramanmaraş,

met kikkererwten, tomaat, paprika en specerijen.  Vlees en prei, in yoghurtsaus.  Khorovats (խորուած) of shish kabob, Armeense fastfood,

meestal geserveerd met ofwel rijst ofwel gebakken

Khorovats

aardappelen, samen met de traditionele uiensaus (gesneden verse ui, kruiden en sumak).  Harissa (հարիսա), een stoofpot van tarwe en vlees, bijzonder populair tijdens Pasen,

Kerstmis en Nieuwjaar.

Harissa met groenten

29

Basturma



sterk gekruid gedroogd rundsvlees

Armeense dolma

Spas



Chatsjapoeri

 

yoghurtsoep met verse munt, peterselie, ajuin en selder

rijst en gehakt, gehuld in druivenbladeren

Chatsjapoeri waarvan deeg open is gewerkt en de vorm heeft van een bootje, bedekt met een ei en wat boter

Jajukh Ghapama 



stoofpot met pompoen (rijst, rozijnen, wortel)

lijkt op een dipsaus of koude soep. In verschillende variaties, zoals komkommerjajukh, blokjes komkommer in een saus van knoflook en uitgelekte yoghurt en snijbietjajukh met geblancheerde, gehakte snijbiet in de yoghurtknoflooksaus

30

Dranken o

Armeense koffie, zwarte koffie, fijngemalen, soms zoet

o

Kefir,

o

Kvas

gefermenteerde drank op basis van water, roggemeel en mout,

o

Tahn

yoghurtdrank

gefermenteerd melkdrank

o

Jermuk, mineraalwater uit de regio Jermuk

o

Hayq Sari,

mineraalwater uit de regio Jermuk

o

Tarkhun

soda frisdrank

Alcoholische dranken

Armeense koffie

o

Bier populaire merken zijn Kotayk, Erebuni, Kilikia en Gyumri

o

Armeense brandewijn, populaire merken: Ararat en Dvin

o

Oghi, Armeense wodka, gedistilleerd van fruit of bessen

o

Moerbeiwodka, een traditionele wodka gedistilleerd uit de die overal groeit in ArmeniĂŤ en voornamelijk in de Artsach.

moerbei, een bes hooglanden en

o

Granaatappelwijn, zoete en halfzoete fruitwijn gemaakt granaatappelsap

van

o

Abrikozenwijn, fruitwijn gemaakt van abrikozensap

o

Areni, rode wijnen gemaakt van de Armeense Đ?renidruif (Vayots Dzor regio).De meeste Areniwijnen zijn droog, behalve Vernashen (halfzoet)

o

Ljevan, een droge witte wijn uit de Tavush regio (Lalvaridruif). Halfzoete rode Ijevan wordt gemaakt van de Kakhetdruif in Tavush, terwijl de droge rode Ijevan is gemaakt van Arenidruiven

31

Wijnbouw in Armenië Wijnbouw bestaat in Armenië al sinds de oudheid. De Transkaukasische regio is een van de oudste wijnproducerende regio's van de wereld.

Geschiedenis In de Bijbel stond vermeld, dat Noah nadat hij na de zondvloed met zijn ark op de berg Ararat geland was, hij daar wijnranken plantte. Sinds de oudheid was Armenië bekend voor zijn wijnmakers volgens oude tradities die tot op de dag van vandaag in ere werden gehouden. In werken van filosofen zoals Herodotus en Strabo wordt er reeds over geschreven.

In 401-400 v.C. toen de Griekse legers onder leiding van Xenophon het land Nairi ( een van de oudste namen van Armenië) door trokken, sprak men van huizen waar wijn en bier in diepe putten werd bewaard in wijngaarden aan de berg Ararat speciale "karases" (kleipotten).

Archeologische opgravingen in de 19e en 20e eeuw uitgevoerd hebben bevestigd dat in de 9e eeuw v.C. Armenië al een wijnproducerend land was.

Tijdens de Sovjetoverheersing beleefden de Armeense wijnmakers glorierijke tijden. Van 1940 tot 1985, steeg de wijnproductie maal negen, brandewijn maal zeventien en tussen 1960 en1986, steeg de productie van mousserende wijnen met de factor tien. In de jaren 1980 verwerkte Armenië jaarlijks gemiddeld ongeveer 210.000 ton druiven waaruit ontvangen 1.400.000 à 1.500.000 hectoliter wijn werd gemaakt.

Twee miljoen van de druiven werd gebruikt voor de productie van brandewijn, het overige deel werd gebruikt voor het maken van wijn. In 1980 produceerde Armenië 25% van de brandewijn in de Sovjet-Unie en 3% van de wijn (5-6% van de versterkte wijnen). Driekwart van de productie werd voornamelijk geëxporteerd naar Rusland.

In 2011 ontdekten archeologen in Armenië 's werelds oudste bekende wijnproductiefaciliteit. Gelegen in het Areni grottencomplex vond men een ondiep bassin voor druiven, een vat voor opslag en vergistingpotten. Zij vonden ook oude wijnvaten druivenpitten, resten van geperste druiven en tientallen gedroogde wijnstokken. De zaden waren afkomstig uit Vitis vinifera vinifera, een druif nog steeds gebruikt wordt om wijn te maken.

32

H

Landschap en klimaat et bergachtige karakter van Armenië brengt een grote verscheidenheid aan landschappen met zich mee door hoogteverschillen, steilte van de hellingen, al of niet gericht op het noorden of zuiden, verschillende gesteenten oa. vulkanische en verschillen in neerslag. In Armenië is veelal sprake van landschapszones, afhankelijk van de variatie in hoogte die gemiddeld 1.500 tot 2.000 m kunnen bedragen, maar ook uitschieters hebben tot 3.700 m. Binnen het land onderscheidt men zeven natuurlijke landschapszones: woestijnen, half-woestijnen, droge steppen, steppen, bossen, subalpiene en alpiene graslanden.

Woestijnen en half-woestijnen, 10% van het landoppervlak, bevinden zich in het zuiden op hellingen tot 1.500 m rond de Ararat- en Arpavallei en in de Meghri-regio. Boven de 1.500 m komen bergsteppen voor. Irrigatie is nodig voor fruitteelt en wijnbouw. In het noordoosten en het zuiden staat op de grassteppen in het hoogland op meerdere plaatsen nog wat bos. De alpiene graslanden worden ’s zomers beweid. Vulkanische gebieden rond het Gegam- en Vardenisgebergte hebben een glooiender landschap dan gebieden waar de aardkorst sterk geplooid is door gebergtevorming. De vruchtbare vulkanische en riviervalleibodems worden gebruikt voor landbouw.

Nationale Parken De landschapzones vormen verschillende leefgebieden voor plant en dier. Om deze te beschermen kent Armenië twee Nationale Parken, drie strikt beschermde reservaten en een twintigtal natuurreservaten. Het grootste is Sevan National Park (1978; 150.000 ha), dat het Sevanmeer en rondom een uitgestrekte bufferzone omvat. Op en rond het Sevanmeer komen 267 vogelsoorten voor, waaronder de endemische Armeense Meeuw, en vele soorten reptielen en amfibieën. In het park groeien veel plantensoorten, die goed droogte kunnen doorstaan.

Vlak ten noorden ervan ligt het Dilijan National Park (1958/2002; 28.000 ha) me t daarin het schilderachtige Parzmeer en enkele Armeense meeuw andere. Naast bossen met voor ons niet zo bekende beuken-, eiken- en dennensoorten en Taxusbos, leven er meer dan 1000 plantensoorten, 45 zoogdier-, 107 vogel-, 16 reptielen- en 4 amfibieënsoorten.

Ten slotte staan in het Park enkele bijzondere culturele monumenten, zoals oa het middeleeuwse Hagartsin-klooster, de Hakhnabad-kerk en het Goshavank-klooster. Een heel bijzonder reservaat is het kleine Erebuni Reservaat (1981; 90 ha).

Het is buitengewoon belangrijk voor de mensheid, omdat hier nog wilde voorouders voorkomen van oa. onze granen als tarwe en rogge.

33

Ze vormen als het ware een ‘museumcollectie’, belangrijk voor het kweken van nieuwe rassen. Ook staat het reservaat bekend om zijn interessante endemische plantensoorten, reptielen en zeldzame kevers. Daarnaast zijn er nog veel kleinere reservaten, zoals de mineraalbronnen en de bergbossen bij Jermuk, de endemische plant- en diersoorten in de Vorotankloof bij Goris en de alpiene flora en graslanden op de Aragatsvulkaan.

Sevan meer

Het Sevanmeer is het grootste meer van Armenië en tevens van het Kaukasusgebied. Het meet 1400 km² en heeft een grootste diepte van 99 m. Het ligt op 1914 meter hoogte en is daarmee ook een van de hoogstgelegen grote meren van de wereld. Het meer maakt deel uit van het Nationaal park Sevan.

Het Sevanmeer, dat vroeger bekend was onder de naam Geghamzee, ligt in het oosten van het land, in de provincie Gegharkunik. Het wordt door verschillende rivieren gevoed en heeft één afvoer, de rivier de Razdan, die het meer in het noordwesten verlaat. Het meer behoort via de Razdan tot het stroomgebied van de Aras, die via de Koera in de Kaspische Zee uitmondt.

Het waterpeil van het meer is de afgelopen eeuw door menselijk ingrijpen circa twintig meter gedaald. Aan de oevers zijn daardoor tal van belangrijke archeologische vondsten gedaan.

34

Fauna Door de ligging van Armenië tussen de Zwarte en de Kaspische Zee ligt het land op de halfjaarlijkse route van duizenden trekvogels. Ook ligt het land in het overgangsgebied waar veel diersoorten óf op de zuidelijke, óf aan de noordelijke grens van hun verspreidingsgebied zitten. Ook de grote hoogteverschillen en het grote aantal geïsoleerde leefgebieden zorgen ervoor dat Armenië een grote rijkdom aan diersoorten heeft. Zo onderscheidt men enkele woestijntypen, bossen en alpiene graslanden. Helaas zijn vele bijzondere of endemische soorten zeldzaam, worden in hun bestaan bedreigd of dreigen te verdwijnen.

Zoogdieren In Armenië komen 83 verschillende zoogdiersoorten voor. Sommige behoren tot ’s lands bedreigde diersoorten zoals de Perzische Steenbok of Bezoargeit, de Gevlekte Bunzing of het Perzisch Luipaard, waarvoor het WWF een beschermingsproject heeft opgezet.

Van Bruine beren zijn in de bergen nog vaak sporen te vinden. Bijzonder zijn de Europese Siesel en Vinogradov’s Gerbil, een renmuis, maar ook ons bekende zoogdiersoorten komen in de noordoostelijke bossen van Armenië voor, zoals lynxen, wolven, vossen, reeën en hazen. De Armeense de Gevlekte Bunzing Mouflon is de voorouder van onze gedomesticeerde schapen.

Vogels In Armenië zijn ongeveer 365 vogelsoorten waargenomen. Het land ligt op de trekroute van veel trekvogels, zoals veel roofvogelsoorten, en het Sevanmeer is een belangrijke pleisterplaats voor jufferkraanvogels. Roofvogels zijn er verbazingwekkend algemeen: zes soorten arenden, vier soorten gieren, kiekendieven, drie soorten buizerds en valken.

Ooievaars broeden in de Araksvallei, kroeskop- en roze pelikanen komen er het hele jaar voor en voor liefhebbers een kleine kans om het bedreigde Kaukasus-Korhoen en het Kaspisch Berghoen te gaan zien. Tot de kleinere vogels behoren rots- en Grote rotsklevers, witstaartkievitten, de endemische en zeldzame Armeense Meeuw, Perzische en Finch’s tapuiten en Perzische Roodborstjes met hun witte keelvlek.

Reptielen en amfibieën In Armenië’s droge klimaat komen weinig amfibieënsoorten voor, maar wel 50 reptielensoorten.

Om enkele amfibieënsoorten te noemen: er komen drie soorten boomkikkers voor, de Syrische Knoflookpad en de Bandsalamander zijn endemisch in Armenië, evenals de Sevankikker. De reptielenfauna omvat bedreigde Armeense adders, bijzondere agame’s, gekko’s, Armeense

Syrische Knoflookpad

35

rots- reuzensmaragdhagedissen, Europa’s grootste, Armeense land- en Europese moerasschildpadden, skinken en slangen.

Vissen Hoewel in Armenië 57 vissoorten voorkomen, waaronder veel bedreigd en endemisch, is de visstand beroerd door bedreigingen van de leefomgeving en overbevissing. Ook de introductie van vissoorten kan verarming bewerkstelligen. Bijzonder zijn de Sevanforel, de Sevankarper en de Sevanbarbeel. Regenboog- en beekforellen, Grote Marene en Kaspische Zalm zou u wel eens op uw bord kunnen aantreffen.

Vlinders In Armenië is het droge klimaat gunstig voor de ongeveer 570 soorten vlinders die tot nu toe beschreven zijn, ongeveer 2% van alle tot nu toe beschreven vlindersoorten.

Flora In Armenië worden maar liefst 17 vegetatiezones onderscheiden, variërend van woestijn, steppen, eiken-, beuken- en naaldhoutbossen tot subtropische moerassen, montane en alpiene weilanden, bezaaid met wilde, bloeiende planten. De biodiversiteit van de flora van het land is groot, omdat in Armenië mediterrane, boreale en alpiene floraregio’s samenkomen.

Met ongeveer 3.555 hogere plantensoorten, 50% van de Kaukasische flora, is de Armeense flora ongelofelijk rijk. De 4.166 soorten schimmels waaronder vele paddenstoelen, 300 soorten korst- en 430 soorten mossen nog niet eens meegerekend. Met meer dan 100 plantensoorten per km² is Armenië een van de soortenrijkste landen ter wereld.

Ongeveer 150 tot 200 plantensoorten komen hier nog geïsoleerd voor als relicten uit de IJstijd. Deze nagenoeg onveranderde endemen zijn achtergebleven, andere zijn onder invloed van wijzigende omstandigheden veranderd.

Endemen In Armenië wemelt het van de endemen, (onder)soorten van planten die geïsoleerd slechts in een klein gebied voorkomen en daarom zeldzaam zijn. Sommige soorten als Taxus en de Kaukasus Rhododendron komen veelvuldiger voor, maar zijn gebonden aan speciale leefgebieden.

Andere zijn strikt gebonden aan ‘refuges’, zoals Oosterse platanen en maantjesvarens, en sommige paddenstoelensoorten. Er zijn in het land endemen van oa. klaprozen, irissen, gladiolen, tulpen, kievitsbloemen, hyacinten, krokussen, granaatappels, goudsbloemen en nog veel meer. Een eldorado voor plantenliefhebbers en natuurfotografen.

Bossen en fruitbomen 36

Bossen zijn vooral nog te vinden in het noorden en het uiterste zuidoosten van Armenië en beslaan nog maar minder dan 10% van het land. Het grootste deel is eikenbos met Georgische en Perzische eiken, essen, haagbeuken, kurkiepen en Georgische Esdoorn. Unieke transkaukasische boomsoorten in Armenië zijn de arakseiken, oosterse beuken en kaukasusdennen.

De Armeense naaldbomenflora omvat dennen, jeneverbessen, taxus en Ephedra. In de bossen treffen we ook bomen van de Kaukasus Peer en de Oosterse Appel aan.

Inheems zijn verder abrikozen- en perzikbomen. Het aantal andere vruchtbomen, appels, peren, zoete kersen, granaatappels, pruimen en een grote variatie aan druiven.

Kraamkamer landbouwgewassen Armenië is een van de bakermatgebieden waar landbouw is ontstaan. Mensen begonnen hier 15.000 tot 12.000 jaar geleden enkele wilde plantensoorten, zoals Triticum uraurtu en Triticum boeoticum, te veredelen tot landbouwgewassen, die ook nu nog belangrijk voor ons zijn.

Deze grassoorten worden beschermd in het Erebuni-reservaat. Armenië is dan ook een belangrijk genenreservoir, niet alleen voor granen, bonen, erwten en linzen, spinazie en worteltjes, maar ook voor meer dan 200 verschillende druivensoorten, allerlei soorten vruchten, bessen, aardbeien, bramen en noten en meerdere veevoergewassen. De bescherming van deze biologische voorouders van onze voedingsgewassen is van zeer groot belang.

Hiervoor zijn beschermde gebieden ingericht, teeltprogramma’s en zaadbanken opgericht.

37

Geografie Rivieren en meren Meer dan 200 rivieren stromen door Armenië. De belangrijkste is de Araks. Hij ontspringt in Oost-Turkije, stroomt door de Araratvallei en vormt in het zuidwesten de grens met Turkije en in het zuiden met Iran. Al het rivierwater stroomt naar de Kaspische Zee. Snelstromende rivieren hebben diepe kloven uitgesleten in het vaak vulkanische gesteente: de Debed-, de Hrazdan-, de Noravank- en de Vorotankloof, ook wel de ‘Grand Canyon’ van Armenië genoemd. Het Meer van Sevan heeft een oppervlakte van 1.416 km². Het ligt op 1.915 m en is een van de hoogstgelegen zoetwatermeren ter wereld. Het is van vulkanische oorsprong en het water heeft een vrij constante temperatuur, ongeveer 20°C. Verder telt Armenië nog zo’n 100, vaak schilderachtige, meren.

Araks meer

38

Oudste schoen ter wereld Oudste lederen schoen ter wereld ontdekt in Armenië In Armenië hebben archeologen tijdens een opgraving de oudste leren schoen ter wereld gevonden. Dit beweert wetenschapper Diana Sardarjan van het archeologische instituut van Armenië in het wetenschappelijke tijdschrift PLoS One. De schoen is circa 5.500 jaar oud.

“De schoen kan zowel van een man als een vrouw geweest zijn,” zeggen de

archeologen. “Hij is 24,5 centimeter lang en tot 10 centimeter breed. De schoen is waarschijnlijk gemaakt uit één stuk leer van een varken of stier.

Dankzij het koele en droge klimaat in het zuiden van Armenië is de schoen nog steeds in uitstekende conditie.”

39

Traditionele Armeense muziek De duduk, of Armeense hobo, is een blaasinstrument met een dubbelriet en een zacht, warm en licht nasaal timbre. Het instrument behoort tot de familie van de aerofonen. Het zachte hout van de abrikozenboom is bij uitstek geschikt om de body van het instrument in uit te werken. Het riet, dat ghamish of yegheg heet, is gemaakt van een lokale plant die groeit op de oevers van de Arax.

De oorsprong van de dudukmuziek gaat terug tot het tijdperk van de Armeense koning Tigranes de Grote (95-55 v. Chr.). De duduk begeleidt de traditionele zang en dans in Armenië. Het instrument wordt ook vaak gebruikt tijdens bijeenkomsten, zoals bruiloften en begrafenissen. Meestal bespelen twee muzikanten tegelijk een duduk. De ene muzikant creëert de grondtoon door met behulp van een circulaire ademhalingstechniek een bourdon of dam te spelen. De andere speelt melodieën en complexe improvisaties.

Er zijn vier types duduk: hun lengte varieert tussen de 28 en 40 cm. Deze variatie maakt het mogelijk verschillende sferen te creëren afhankelijk van de inhoud en de context van het stuk. De duduk van 40 cm lang is bijvoorbeeld ideaal om liefdesliederen te brengen, terwijl de kleinste duduk meestal als begeleiding van een dans wordt gebruikt.

Dudukbouwers vervaardigen en experimenteren nog steeds met verschillende types duduk.

Voor vele Armeniërs vormt het instrument de ideale manier om de warmte, vreugde en geschiedenis van hun gemeenschap te vertolken.

Sinds enkele decennia verliest de dudukmuziek aan populariteit, met name op het platteland, waar het instrument nochtans vandaan komt. Het duikt steeds minder op tijdens volksfeesten, maar wordt voortaan vooral tijdens concerten bespeeld door professionele muzikanten. Op die manier brengen ze echter het voortbestaan en het traditionele karakter van de muziek in gevaar.

De duduk staat sinds 2009 vermeld op de lijst van immaterieel cultureel werelderfgoed van de UNESCO.

Duduk

40

Bezienswaardigheden  Klooster van Khor Virab  Kloosters van Haghpat  Klooster van Sanahin  Klooster van Geghard en Tempel van Garni  Kathedraal van Echmiatsin  Klooster van Sint Hripsime  Kathedraal van Zvartnots  Klooster van Noravank  Klooster van Tatev  Klooster van Haghartsin  Klooster van Achtala  Klooster van Ketsjaris  Kloosters van Sevan

Het klooster Khor Virap oftewel diepe put) is een van de populairste bezienswaardigheden van Armenië.

Het klooster ligt aan de Turks-Armeense grens en zeer dicht bij de berg Ararat die voor de Armeniërs als nationaal symbool geldt. Vanaf Khor Virap heeft men een prachtig zicht op de Ararat.

De plaats is bekend omdat aldaar Gregorius de Verlichter dertien jaar lang door Koning Tiridates IV gevangengehouden werd. Nadat Gregorius de koning in 301 tot het christendom kon bekeren, werd Armenië het eerste land dat het christendom als staatsgodsdienst aannam.

41

42

Yerevan

Y

erevan is een werkelijk uniek cultureel centrum en een charmante gastvrije stad.

U zult nooit zo veel bezienswaardigheden en amusement vinden in een andere stad van ArmeniĂŤ.

U kunt uw kennismaking met de stad beginnen vanuit een groot architecturaal centrum genaamd de Grote Cascade. In een vlaag doet het u denken aan een majestueuze piramide. Dit is een grootschalig systeem van ladders, die het centrale deel van de stad verbindt met woonruimten, die zijn gelegen hoog boven in de bergen. De ladders zijn versierd met mooie beelden en fonteinen, de beste architecten en beeldhouwers van onze tijd hebben aan de creatie van dit complex gewerkt.

Het Nationaal Museum van ArmeniĂŤ laat u kennis maken met de geschiedenis van Yerevan.

Het museum werd geopend in 1921. Ku nstkenners kunnen zich te voet verplaatsen naar het Plein van de Republiek, waar ze de staats fotogalerij zullen vinden. Het plein is een locatie van meerdere tentoonstellingen, kermissen en eerlijke-handel, waar jonge talenten hun werken tonen.

Het Museum van Geschiedenis van Yerevan is een van de oudste culturele plaatsen van de stad. Dit is ook een van het oudste musea, die is geopend in 1931. Tijdens zijn lange en roemrijke geschiedenis is het museum erin geslaagd, meer dan 80 duizend items te verzamelen. In de zalen kunt u rijke collecties van boeken, huishoudelijke gereedschappen, klederdrachten, handwerk, beelden en sieraden zien. Verscheidene zalen zijn aan fotografie, militaire onderscheidingen en vlaggen gewijd.

43

Matenadara Het Mesrop Mashtots-instituut voor oude handschriften, Mesrop Mashtots'i anvan hin dzeᚙagreri institut), ook gekend als het Matenadaran, is een bewaarplaats en onderzoeksinstelling van oude Armeense en niet-Armeense manuscripten in Jerevan, de hoofdstad van ArmeniÍ. Het is een van de oudste en rijkste manuscriptencollecties in de wereld. De collectie van het instituut is sinds 1997 ingeschreven op de Werelderfgoedlijst voor documenten van de Unesco.

44

YEREVAN

45

Kathedraal van Etsjmiadzin

D

e Kathedraal van Etsjmiadzin Mayr Tajar Surb Ejmiatsin; oorspronkelijk Heilige Moeder Gods Kerk geheten Surb Astvatsatsin Yekeghetsi is de oudste kathedraal van de wereld. De kathedraal is het middelpunt van de Armeensapostolische Kerk en is gelegen in de Armeense stad Etsjmiadzin.

De eerste kerk op deze plek was een basilica gebouwd tussen 301 en 303 door Gregorius de Verlichter. In 480 werd door Vahan Mamikonian, de Byzantijnse gouverneur van ArmeniĂŤ een nieuwe kerk gebouwd.

In 618 werd dit houten gebouw vervangen door een stenen gebouw. Dit gebouw vormt de kern van de huidige kathedraal.

46

De berg Ararat De Ararat is met 5137 m de hoogste en grootste berg van Turkije en het Armeens Hoogland. De met eeuwige sneeuw bedekte vulkaan ligt in het oosten van het land, in de provincie Iğdır in Oost-Anatolië, dicht bij de grens met Nachitsjevan (Azerbeidzjan), Armenië en Iran. De Turkse naam Ağrı is afgeleid van het Koerdische woord Agirî dat 'vurig' betekent, verwijzend naar het vulkanisme.

Naast de hoogste top van 5137 meter heeft de berg ook een lagere top van 3896 meter in het zuidoosten, die vanaf dezelfde basis omhoog rijst en Kleine Ararat of Mount Sis wordt genoemd. Armeniërs noemen de hoogste top soms Masis.

Yerevan, met op de achtergrond de Ararat

Ararat Hoogte

5137 m

Coördinaten

39° 42′ NB, 44° 17′ OL

Ligging

Armeens hoogland, Anatolië, Turkije

Type

stratovulkaan

Laatste uitbarsting

1840

47

Nationaal symbool van Armenië Het Armeense volk ziet al sinds vroeger tijden met eerbied op naar de Ararat als een spiritueel vaderland. Vandaag de dag is de berg het nationaal symbool van Armenië en staat tevens in het wapenschild van dit land. In de hoofdstad Jerevan en vanuit veel andere plaatsen in Armenië zijn de twee toppen van de Ararat te aanschouwen. Armeense kunstenaars beelden de Ararat af in onder andere schilderijen, gravures en backgammonborden.

Het Armeense wapenschild, met in het midden de Ararat.

48

De Ark van Noach De Ark van Noach is volgens het Bijbelverhaal in Genesis, het schip waarmee Noach en zijn gezin, en vele dieren met hen, de zondvloed overleefden. Het woord ark (letterlijk: "kist") kan behalve naar het schip van Noach ook verwijzen naar de Ark van Mozes (het rieten of biezen 'kistje'/'mandje' waarin Mozes te vondeling werd gelegd wordt, Exodus 2:35) of naar de Ark van het Verbond (de 'kist' waarin de stenen tafelen met daarop de tien geboden werden bewaard, Exodus 25:10).

Het verhaal van de andere Mesopotamische verhalen ge誰nspireerd. moslims) menen dat er zoektochten zijn

zondvloed en de Ark van Noach toont gelijkenissen met mythen zoals het Gilgamesj-epos, en heeft veel latere Hoewel behoudende gelovigen (joden, christenen en echt een Ark van Noach heeft bestaan en er al veel ondernomen om deze te vinden, is dit nog nooit gelukt.

Anderzijds hebben minstens twee dieren van onmogelijk is.

wetenschappers aangetoond dat het aan boord nemen van elke soort en deze gedurende 150 dagen levend houden

Bijbelse betekenis Gelovigen beschouwen de Ararat als een heilige berg. Dit omdat volgens het Oude Testament de ark van Noach landde op de berg Ararat, toen het water van de zondvloed zakte. De letterlijke tekst (Genesis 8:4 en 8:5 volgens de Nieuwe Bijbelvertaling) luidt: "Op de zeventiende dag van de zevende maand liep de ark vast op het Araratgebergte. Het water zakte voortdurend verder, en op de eerste dag van de tiende maand werden de toppen van de bergen zichtbaar"

Het is echter niet zeker of de tegenwoordige Ararat dezelfde berg is als die uit het verhaal.

Door critici wordt dit veelal als een misverstand beschouwd.

49

Zoektochten naar de ark Er zijn diverse pogingen gedaan de ark van Noach te vinden; dit wordt ook wel (spottend) "arkeologie" genoemd, door de woorden archeologie en ark te combineren.

De meeste "archeologen" trachtten het schip op het in Genesis genoemde Araratgebergte (oostgrens van Turkije) te lokaliseren. Anderen menen dat het Araratgebergte op een gebied duidt en niet op een specifieke bergtop.

Latere bijbelschrijvers geven bovendien niet de indruk dat zij wisten dat de ark nog ergens lag. De huidige berg Ararat kreeg zijn naam pas in de Middeleeuwen De ark van Noach en de zoektocht ernaar heeft verschillende schrijvers geĂŻnspireerd hierover te schrijven.

De eerste westerling die over de ark van Ararat begon was Marco Polo, die in 1271 tijdens zijn reis naar China over het schip van Noach hoorde en er in de gevangenis in Genua over schreef in zijn beroemde reisboek:

I

n het hart van Groot-ArmeniĂŤ bevindt zich een zeer hoge berg, geschapen als een kubus, waar naar verluidt de Ark van Noah zou liggen, zodat men spreekt van de Berg van Noachs ark. De berg is zo groot en zo lang dat het meer dan twee dagen duurt om er omheen te trekken.

Op de top ligt sneeuw, zoveel dat beklimmen; deze sneeuw smelt ieder jaar valt er weer nieuwe niveau telkens weer stijgt.

niemand hem kan nooit helemaal, maar sneeuw, zodat het

50

Bronnen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB http://nl.wikipedia.org/wiki/Ark_van_Noach_(schip) http://nl.wikipedia.org/wiki/Ararat_(berg) http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_bekende_Armeni%C3%ABrs http://www.vtb-reizen.be/vtb-rondreis-Armenie-de-rijke-cultuur-van-de-kaukasus-52190-5E.htm http://nl.wikipedia.org/wiki/Kathedraal_van_Etsjmiadzin http://nl.wikipedia.org/wiki/Chor_Virap http://nl.wikipedia.org/wiki/Mesrop_Masjtots

51