BELGISCH LUXEMBURG
MAISON DU TOURISME HAUTE SÛRE FORÊT D’ANLIER EN ARDENNE
Inhoudstabel Edito 1. Ademhalen p.5
1.1 Op de begane grond p.6 1.2 In het water p.20 1.3 In de sneeuw p.23 1.4 In de lucht p.24 1.5 Op een andere manier p.24 1.6 Voorbereiding p.25
2. Smullen p.26 2.1 Streekprodukten p.27 2.2 Streekkroegen p.37 2.3 Streekmarkten p.37 2.4 Bio-winkels en/of streekwinkels p.37 2.5 E-Shop p.37
3. Zich verwonderen 3.1 In de sterren 3.2 Natuur patrimonium 3.3 Gebouwd patrimonium 3.4 Archeologisch patrimonium 3.5 Industrieel patrimonium
2
p.38
p.39 p.39 p.41 p.45 p.46
4. Getuigen p.48 4.1 Herdenkingscircuit 4.2 Mondeling erfgoed 4.3 Privaatverzamelingen
p.49 p.49 p.50
5. Zich ontspannen
p.51
Praktische informatie
p.55
5.1 Welzijnscentra p.52 5.2 Zwembaden p.52 5.3 Paintball p.53 5.4 Bioscoopzalen p.53 5.5 Culturele centra p.53 5.6 Tentoonstellingen p.54
Agenda p.56 Code van de verantwoordelijke toerist p.58
Voorstelling van ons grondgebied De Haute Sûre Forêt d’Anlier is een « natuurkwaliteits » bestemming bij uitstek. Gelegen in het zuidoosten van de provincie Luxemburg, aan de rand van de Ardennen en net voor de Gaumestreek, in het hartje van een authentieke en betoverende natuur. U zult er 4 verschillende landschappen ontdekken : De Ardense agrarische hoogvlakte : een beetje eentonig met een licht heuvelachtig reliëf, Bestaat hoofdzakelijk uit velden en maaiweiden. Massieven van naald- en loofbomen zorgen voor hoogte en diversiteit. De valei van de Haute Sûre : adembenemende landschappen en prachtige uitzichten. De Haute-Sûre en haar zijrivieren hebben de grond doorsneden en hierdoor hellingen van verschillende tientalle meters gevormd. De agrarische hoogvlakte van de Lorraine : kalmer reliëf, bestaat hoofdzakelijk uit maaiweiden en velden. De vegetatie is gestructureerd: bosjes, heggen, alleenstaande bomen trekken de aandacht en openbaren de aanwezigheid van een dorp, van de Rulles of één van haar zijrivieren. Het Woud van Anlier : Meer dan 7000 hectaren compact woud vormen het grootste Belgisch beukenbos (85% loofbomen) dat op een natuurlijke wijze vele plant- en diersoorten herbergt. Zovele betoverende landschappen, een echte uitnodiging tot mijmerij en vrije loop van verbeelding. De streek zal u uitnodigen tot rust, ontspanning, resourcing, “slow tourisme”. Deze prachtige plaats zal u in vervoering brengen door haar gezelligheid en haar streekprodukten van hoge kwaliteit. Natuurliefhebbers en wandelaars van allerlei aard, maak van de Haute Sûre Forêt d’Anlier uw volgende vakantiebestemming. WELKOM……
3
Edito Bestemming Sûre Anlier; een uitdaging waarvoor we u in de volgende pagina’s alle argumenten zullen geven.
Lopend, fietsend, te paard, op het water of in de sneeuw, Iedereen vindt er een lievelingsbezigheid om diep adem te halen, te genieten, om in bewondering te vallen, herinneringen op te roepen of zich gewoonweg te ontspannen. In familieverband of met zijn tweetjes, alleen of met een groep, iedereen wordt er met warmte en vriendelijkheid onthaald.
We nodigen u uit tot ontdekking, tot betovering door onze mysterieuze wouden, tot de rustgevende zang van onze waterlopen. We stellen u voor om de streekprodukten te proeven van onze landbouwers en ambachtslui en de gezelligheid van onze steden, dorpen en gehuchten te waarderen. En uiteindelijk pushen we u om van de gemoedzucht van ons akkerland te genieten met onze prachtige landschappen.
Iedereen welkom in de Haute Sûre Forêt d’Anlier om de Ardennen op een andere manier te beleven !
Stéphane Gustin President
4
Ademhalen
1.1 Op de begane grond
p.6
1.2 In het water p.20 1.3 In de sneeuw p.23 1.4 In de lucht p.24 1.5 Op een andere manier
p.24
1.6 Voorbereiding p.25
5
1.1 Op de begane grond Wandelingen
• Circuits voor iedereen (4-7km) 25 bebakende « Tarpan circuits » (zie p.11) voor familie’s of occasionele wandelaars. Wandelkaart te koop. • Circuits voor iedereen (7-18km) 51 bebakende wandelcircuits voor geconfirmeerde wandelaars. Wandelfiches zijn beschikbaar in onze infopunten. Eveneens downloadbaar. Uitlegfiches per wandeling beschikbaar in onze toeristische infopunten.
• Grote afstanden o Die GR’s (GR’s zijn trajecten van wandeltochten. ) De GR 151 of Ronde van Belgisch Luxemburg vertrekt vanuit Neufchâteau, tot de hoogvlakte van Recogne, daarna door bos, volg de Lomme richting Mirwart om in Marche aan te komen. Daarna gaat deze richting Sibret en dringt het Woud van Anlier binnen de Sûre volgend tot in Martelange. Daarna opnieuw het woud richting: Habay, Marbehan en Rossignol in de Gaumestreek. En weer het woud om terug Neufchâteau, via Suxy te bereiken. Richting Suxy kan men naar Chiny gaan om de GR 16 Semois die begint in Arlon en tot Frankrijk gaat, te kruisen. Prettige tocht. i Topo-guides en GR kaarten beschikbaar in de Maison du Tourisme. o Via Arduinna : de pelgrimswegen Route die u van de godin Arduinna tot Saint-Jacques de Compostelle leidt. Vertrekpunt Luik, Aix-la-Chapelle en Malmédy. Deze weg doorkruist de hele provincie Luxemburg. Daarna gaat deze richting Franse Meuse via de Mont Saint-Walfroy en bereikt Vitry-le-François waar hij de GR 654, groot wandelcircuit tot Vézelay doorkruist.
i
Etape Saint-Hubert – Neufchâteau-Suxy Topo Guide fiche te koop in de Maison du Tourisme
6
• Thematische tochten o Tocht door het zonnestelsel (4,5 km) Volg de planeten en ontdek Neufchâteau. De bedoeling van deze wandeling is de ontdekking van Neufchâteau en tegelijkertijd de bewustwording van de grote afstanden tussen de planeten van ons zonnestelsel. Dit parcours werd in samenwerking met het Sterrekundig centrum Centre Ardenne (zie p.39) opgesteld.
o Wandeling rond het voormalig kasteel (30 min.) Terugkeer naar het voormalig kasteel en de geschiedenis van Neufchâteau. Begeleid bezoek van +/- 2u op afspraak (min. 10 personen). +32(0)496 41 67 94
7
o MP3 wandelingen Ontdek het Natuurpark Haute Sûre Forêt d’Anlier dankzij 7 « MP3 wandelingen ». Het gaat ofwel om luswandelingen ofwel om ontdekkingen met downloadbare uitleg op www.parcnaturel.be. o Smulwandelingen GTA (juli-augustus) Maak elke woensdag om 14u een thematische wandeling met proeverij van streekproducten.
i
Agenda: www.randonailles.be
o Burlen van de hert De wandelingen van het geburl van de hert hebben plaats tijdens de twee laatste weken van september en volgen een zeer strict reglement op. Slechts 5 verenigingen mogen ze organiseren : het Natuurpark HSFA, Nature Attitude, SI Habay, Anim’vlessart en de DNF.
i
Agenda beschikbaar in de Maison du Tourisme vanaf augustus. Raadpleeg de code van de verantwoordelijke toerist p.58.
8
• Wandelen op een andere manier o Geocaching
Geocaching is een schattenjacht van de 21ste eeuw, die partimonium en nieuwe technologiën verenigt. Voor deze interactieve schattenjachten nemen GPS en smartphone de plaats in van kompassen en kaarten! Vertrek op zoek naar verstopte schatten in de streek met in het vooruitzicht: een gezellig ogenblik en de ontdekking van ongewone plaatsen. Een moderne en ludieke manier om onze streek in familieverband, met vrienden of onder collega’s te leren kennen. Gelieve de spelregels van de geocaching die u zult ontdekken te eerbiedigen.
www.geocaching.com
o Onze streekcaches :
• Verschillende intra en extra-muros geocachers beheren tientalle caches in onze streek.
In Léglise, ga op ontdekking : • 10 geocaches op een tocht van 4 km met vertrekpunt Mellier : • 13 geocaches met interessepunten (landschap, geschiedenis, natuur).
i
Vertrekpunt : Office du Tourisme van Léglise waar GPS’en ter beschikking staan. De meest caches worden in september hernieuwd. Iedere eerste zaterdag van september organiseert l’Office du Tourisme een thematisch geocaching event. Info : OT Léglise/ tourisme.communeleglise.be +32(0)63 57 23 52
9
o NORDIC WALKING : NORDIC WALKING zijn snelle wandeltochten met behulp van specifieke wandelsticken meestal uit composite. Deze zeer populaire sport in de Scandinavische landen wordt zowel ‘s winters als ‘s zomers beoefend. Deze sport is afgeleid van het langlaufen.
i
Initiatie en beoefening in groepsverband : Centre du lac Neufchâteau +32(0)61 27 88 03 coordinateursportif@centredulac.be Verhuur van wandelsticks : O.T. van Léglise +32(0)63 57 23 52 S.I. van Fauvillers +32(0)63 43 48 69 Maison du Tourisme +32(0)61 21 80 05
10
• Hulpmiddelen : o Tarpan kaarten Op onze Tarpan papier kaarten van de gemeenten Neufchâteau, Léglise en Habay te koop in de Maison du Tourisme Haute Sûre Forêt d’Anlier en in onze S.I. en O.T. zult u verschillende wandel-, fiets- en paardentochten vinden. Andere kaarten die andere gedeelten van onze streek overkoepelen zoals Martelange, Fauvillers en Vaux-sur-Sûre zijn eveneens beschikbaar. o Klaar voor een wandeling in onze uitgestrekte bossen Het woudmassief van de Grande Forêt d’Anlier bestaat uit 9 gemeenten (Neufchâteau, Léglise, Vaux-sur-Sûre, Bastogne, Fauvillers, Habay, Martelange, Attert en Arlon). Teneinde de ontdekking van de streek te vergemakkelijken, kunt u praktische gidsen die de verschillende wandelen fietscurcuits hernemen, bekomen in de veschillende toeristische onthaalpunten van de streek. Hierdoor zult u zich kunnen informeren omtrent de moeilijkheidsgraad, de thematiek en de interesse punten alvorens over te gaan tot een parcours. Andere wandeltochten zijn beschikbaar op de site www.luxembourg-belge.be (A VOIR/A FAIRE => Balades et Randos). Eveneens te raadplegen : www.sitytrail.com www.cirkwi.com www.randobel.be
11
Fietstochten - Lokale routes • Mountainbike circuit o Streek van Neufchâteau : 20 tot 70km 5 bewegwijzerde mountainbike circuits op het grondgebied van Neufchâteau met een totaal van meer dan 181km ontdekking doorheen bos en weiden
• Mountainbike kaart (7,50€)
o Streek van Slow Tourisme: 15 tot 80km Ontdek het bosbestand doorheen 6 mountainbike lussen. Zin in een langer parcours ? Sommige trajecten stellen nuttige overstappingspunten voor. Zowel tochten voor families als voor ervaren fietsers. GPX codes downloadbaar op www.parcnaturel.be
12
• Fietscircuit (stadsfiets/weg) o Streek van Neufchâteau : 20 tot 40 km 3 trajecten met 3 moeilijkheidsgraden bij voorkeur af te leggen met een stadsfiets. Deze parcours leiden u door Ardense dorpjes ter ontdekking van het bouwpatrimonium (wasplaatsen, kruisbeelden, kapellen…) en de natuur. U zult eveneens de landschappen kunnen bewonderen bovenaan de bergpassen.
o Cyclolegenden : 35 tot 65km De cyclolegenden bestaan uit 4 lussen op het grondgebied van het Natuurpark. Deze toeristische circuits met als background prachtige Ardense legenden verbinden de verschillende dorpen van het Natuurpark. GPX codes downloadbaar op wwwparcnaturel.be
Aarzel niet u de gids (inclusief CD) aan te schaffen. Deze zal u vergezellen tijdens het parcours of eventueel voor een prettige avond bij de open haard zorgen door de legenden te beluisteren. Prijs : 15€
Ontdek het legendencircuit op een speelse manier met het ontdekkingsspel “kabouters” (zie p.18)
13
o Gallor Circuits van 15 tot 150 km Doorkruis de Romeinse wegen op tientalle kilometers tussen Belgisch Lotharingen en de Ardennen. In familiaal verband, met geliefde of met vrienden, kies een lus naargelang uw behoefte of uw humeur. Tijdens uw trip zult u plaatsen en plekjes met sporen uit het verleden ontdekken. Ieder circuit stelt u belangscentra’s en praktische pauzes voor om volop van uw verblijf te genieten.. i De topo-gidsen zijn beschikbaar in onze infopunten of downloadbaar op www.luxembourg-belge.be o Cyruse Net : 180km Cyclotoerisme in de valleien van de RUlles en de SEmois. Deze cyclotoeristische bebakende tocht leidt u door de gemeente van Habay en de rest van de Gaumestreek. Ze gaat langs een net van trage wegen.
Knooppunten met de circuits van de cyclolengenden van het Natuurpark in het spoorwegstation van Marbehan. Andere fietsparcours zijn beschikbaar op de site www.luxembourgbelge.be (A VOIR/A FAIRE => Balades et Randos) en sitytrail, cirkwi en randobel. Er bestaat eveneens een “Bienvenue Vélo” label die een kwaliteitsonthaal verzekert bij de erkende instellingen en accomodaties.
14
Fietstochten - Regionale en internationale routes o Ravel De Ravel (Réseau Autonome des Voies Lentes) bestaat uit groene wegen hoofdzakelijk aangelegd op jaagpaden en voormalige spoorweglijnen. U zult fietsen op twee delen van vroegere spoorweglijnen (163 en 168), beide aangelegd in pré-Ravel. Op ons grondgebied : De « Véloroute grandeur Nature » (W9) op 160 km. . • Etappe 5 (Bastogne => Martelange) : 27 km Op ons grondgebied zult u door typische dorpjes en valleien doorvloeid door bochten van de Strange en de Sûre komen. Deze behouden zones geven de mogelijkheid een rijk schouwspel van eerbiedwaardige biodiversiteit gade te slaan en te eerbiedigen. Wakker uw nieuwsgierigheid aan in de buurt van Fauvillers dankzij de didactische platen omtrent de « Herinnering aan de Tram », www.parcnaturel.be Wenst u uw parcours door te zetten na Martelange ? De EuroVelo5 neemt over richting Luxemburg. Bastogne / Libramont (lijn 163)
Weldra zult u lijn 163 kunnen volgen om Bastogne – Libramont te verbinden via Vaux-sur-Sûre. Om op de hoogte te blijven, raadpleeg www.ravel.wallonie.be
15
Zin in een grotere uitdaging ? o Eurovélo « Eurovélo » is het Europees fietsroutenet. In het geheel doorkruisen 15 lange afstandsroutes het gehele werelddeel. De Viae Romea (EuroVelo 5) doorkruist ons streekgebied. Kortom = 3.300 km en 6 bezochte landen. Vertrek van de Kathedraal van Canterbury (ten zuiden van Engeland) en bereik Rome via onze streek : Sibret, Fauvillers en Martelange. o Etappe n°8 (La-Roche-en-Ardenne => Bastogne) : 46 km o Etappe n°9 (Bastogne => Martelange) : 26 km
www.eurovelo.com o Fietsverhuur Wenst u één of verschillende fietsen te huren ? Wij beschikken over Mountainbikes, electrische fietsen en een fiets voor PBM. Meer info via +32(0)61 21 80 05. Een probleem, een vraag omtrent uw parcours gelieve ons dit mede te delen via info@capsureanlier.be.
16
Paardentochten • Ezel- en paardentochten
o Asinerie de l’Ô rue du Bua, 26 à 6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 43 38 00 contact@asinerie.be o A pas d’âne rue de Luxembourg ,1 à 6860 Léglise +32(0)494 94 36 26 a.henrotte@belgacom.net o Le zoly poney, rue de la Misbour, 404 à 6637 Fauvillers +352(0)69 19 00 775 mo@zoliponey.com www.zoliponey.com
• Begeleide koetstochten
o Asinerie de l’Ô rue du Bua, 26 a 6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 43 38 00 contact@asinerie.be
• Ruitercircuits
o Verschillende Tarpanwandelingen zijn toegankelijk voor ruiters 2 zijn toegankelijk voor koetsen : Jalifè pad (vertrekpunt : Chêne/gemeente Léglise) en Malracine (vertrekpunt : Nantimont/gemeente Habay) o Parcotrot : 8 circuits van 7.2 km tot 34 km downloadbaar op www.parcnaturel.be 2 circuits zijn bewegwijzerd: Rit rond de open plek in het bos - 13km (voor ruiters en koetsen) Verrassend woud van Anlier - 19km (uitsluitend voor ruiters)
• De EQUI-Trans-Ardennes
Ruitercircuit van ongeveer 200km dat Vlaanderen verbindt met Wallonië. Dit circuit start in Landen (Vlaams-Brabant) en komt aan in het woud van Anlier via Modave en Marche-en-Famenne. In het woud van Anlier bestaat er een net van gastenkamers voor ruiters. Een prachtige rit in perspectief in het hartje van de Belgische Ardennen. i www.awte.be
• De d’Artagnan Route (4000 km bewegwijzerde wegen in Europa)
Ruiter- en culturele kwaliteitservaring, op de sporen van de Musketier die Europa te paard heeft doorkruist ten dienste van koning Lodewijk de XIVde. Deze route verbindt zijn geboorteplaats Lupiac in Gascogne (Frankrijk) met zijn overlijdingsplaats Maastricht in Limburg (Nederland). i +32(0)83 23 40 72 routedartagnan@lewb.be.
17
Gemotoriseerde tochten • Tocht « Op de sporen van 14/18 en 40/45 » (95km)
Veel monumenten, plaatsen en kapellen herinneren aan de gebeurtenissen van beide oorlogen. Herdenkingsplaten of -medaillons bevinden zich op publieke of private gebouwen en herdenken aan bijzondere gebeurtenissen. De steden hebben hun “onbekende soldaat”, de dorpen hun monumenten ter ere aan de gesneuvelden. Wij nodigen u uit een gedeelte van deze gebeurtenissen te ontdekken en sommige van onze helden te ontmoeten. .
• Smulroute van 40km
Op onze kronkelige wegen is de uitnodiging tot smulplezier belangrijk en verscheiden. Met dit circuit zult u de molen van Hollange, de brouwerij van Bastogne, de beenhouwerij « Aux Champs des Poules», de honing van het Woud van Anlier en een koffiepauze bij Jean le chocolatier ontdekken.
• Ontdekkingsspel Opdracht « kabouters »
Met dit spel gaat u op een speelse manier het gehele Legendencircuit van 150 km doorlopen (zie p. 13 cyclolegenden). U zult in elke gemeente van het Park gaan om een kabouter te ontdekken, Bij aankomst cadeau in uitzicht !
• Tocht van de 4 kastelen van de La Marck (60 km)
Neufchâteau – Herbeumont – Bouillon – Sedan Tussen de 14de en 15de eeuw is Evrard de la Marck (1365-1440) één der machtigste heren van Europa. Door zijn twee huwelijken verkreeg hij veel bezittingen en gronden. Ontdek dit alles door het toeristisch cicuit te volgen van de verschillende eigendommen waarvan het kasteel van Sedan (grootst middeleeuws kasteel van Europa). Geniet ervan om een “bière des 4 châteaux” (zie p.31) te proeven.
• Herdenking van het Circuit van de Ardennen
18
Baron de Crawhez zal van 1902 tot 1907 het Circuit van de Ardennen organiseren. Deze wedstrijd voor gemotoriseerde voertuigen zal reeds heel vroeg een verplichting zijn voor merken en piloten die van een internationale faam dromen. Deze herdenking heeft sinds zijn jubileum om de 3 jaar tijdens het eerste week-end van juli plaats. Meer dan 600 oldtimers doorkruisen de Ardense wegen. Heden heeft de competitie haar plaats gegeven aan een eerder bekend toeritisch circuit. Volgende editie voorzien voor 2020. www.circuit-ardennes.be
NEW
Permanent oriëntatie park
Eerste oriëntatiepark in de Provincie Luxemburg ! Een speelterrein voor het uitoefenen van oriëntatiesporten. Zowel beginnelingen als ervaren personen zullen deze discipline kunnen uitvoeren in de gemeente Léglise. Wat hun physisch of technisch niveau ook moge wezen. 28 oriëntatie bebakeningen en controletangetjes bevinden zich verspreid over de gehele gemeente. Om dit parcours (te voet, te paard, met een fiets of per auto) goed voor te bereiden, kunt u zich best de Tarpan kaart van Léglise aanschaffen. 4 specifieke “oriëntatiekaarten” zijn eveneens beschikbaar voor 1€/stuk. .
Avonturenparcours • Cap Nature te Bertrix
Boomparcours met 115m kabel voor individuelen of groepen (families, verenigingen, scholen of clubs).
i
Cap Nature Rue du Babinay, 1 6880 Bertrix www.capnature.be info@capnature.be +32(0)488 28 58 20
19
1.2 In het water Visvangst • La Maison de la pêche du Luxembourg Vismuseum, documentatiecentrum, lening van vismateriaal, plaats voor visvangstinitiatie en voor de ecologie van de watermilieu.
i
Rue des Rames, 23 – 6720 Habay +32(0)63 21 64 74 ou +32(0)470 31 13 04 www.mplux.be • Visvergunning De vergunning van de Waalse Regio is verplicht voor riviervisvangst. Met voorbehoud van andere overeenkomsten is deze vergunning niet nodig voor meer- en vijvervisvangst. De vergunning is verkrijgbaar via internet op www.permisdepeche. be of aan het Bpost loket in de Waalse regio. Raadpleeg de site www. wallex.wallonie.be voor de officiële en volledige reglementering
Op ons grondgebied is nachtelijke karpervisvangst mogelijk in : - het meer van Neufchâteau - de vijver van Mellier - de vijver van Bologne in Habay-la-Neuve - de vijver van le Moulin in Habay-la-Neuve
20
Diverse activiteiten • Vallei van het Meer van Neufchâteau (1,2 km) De vallei van het meer is de grootste toeristische trekpleister van Neufchâteau. Men kan rond het meer wandelen (1,2 km), het vita parcours volgen, mini-golven, van een speelplein genieten of een barbecue of picnic benutten op de aangepaste plaatsen. Het is eveneens het beginpunt van vele wandeltochten.
i
zie Tarpan kaart van Neufchâteau. Dichtbij het Sportcentrum Hall des Tanneries gelegen (zie p. 24 op een andere manier).
•Meer van Thibessart (2,5 km) Dit meer is een voormalig kunstmatig gestuwd wateroppervlak dat diende om de stoomlocomotieven die langs Marbehan kwamen, te voorzien. U zult er eveneens een uitzonderlijk vochtgebied en een plaats voor volledige deconnectie vinden.
i
zie wandeling “du trou du bois »op de Tarpankaart van Léglise
• Meren van de Pont d’Oye en « de la Fabrique » (7 km) Wandel door de site van de voormalige smederijen, op de sporen van de markiezin van de Pont d’Oye, tussen welig groen op het ritme van de Rulles…
i
zie wandeling “de la Fagne Jean Simon” op de Tarpankaart van Habay.
• Meer van de Strange Dit meer, bekend voor vliegvissen, bevindt zich in een zeer kalme en uitzonderlijke site. Eetgelegenheid in de lodge. Voor de middagmaaltijd gelieve ‘s morgens te reserveren.
i
Hompré 6b à 6640 Vaux-sur-Sûre / +32(0)496 50 28 18.
21
Buiten het grondgebied o Vijver van Libramont Tijdens de zomer is dit een afspraakplaats voor zwemamateurs. Gratis toegang en strand voor de kinderen
i
Avenue de Houffalize - 6800 Libramont-Chevigny
• Meer van Conchibois te Saint-Léger Zwemmen, Waterfietsen, speelplein, skatepark en paintball. Cafetaria
i
Rue d’Arlon, 60 - 6747 Saint-Léger
• Meer van de Haute-Sûre te Esch-sur-Sûre Dit meer is een prachtig vrijetijdsdomein waar u kunt zwemmen, watersporten beoefenen zoals pleziervaren, duiken, surfen en zeilen. www.visitluxembourg.com
Riviersporten
• Kayak en kanoën van Chiny tot Bouillon Van mei tot september. Afdaling van 4 km tot 26 km of vrij parcours van 40 km tot 80 km. www.kayak-lesepinoches.be / +32(0)473 29 58 28 www.kayaklebatifol.be / +32(0)476 27 54 75 • Rafting te Durbuy (La Roche-en-Ardenne) Van november tot april, neem de uitdaging aan en probeer te raften. Ardenne Aventure stelt u parcours voor van 10 km tot 25 km. Vanaf 10 jaar +32 (0)84 41 19 00
22
1.3 In de sneeuw Langlaufen • Anlier Drie pistes (4,7 en 11 km) die in de akkers starten, rue de la Boverie in Anlier en daarna overgaan tot het bos van Rulles voor 2/3 van de circuits. Heuvelachtig reliëf. Hoogtepunt : 480m. Middelmatige moeilijkheidsgraad. Mogelijkheid om ter plaatse materiaal te huren. Asbl « L’Anlier » Jacques Fasbender +32(0)63 42 25 19 +32(0)478 33 59 78 • Martelange De 4 langlaufpistes (3, 5, 9 en 18 km) bevinden zich in Neuperlé, gehucht van Martelange. Sommige doorkruisen het bos en de 2 langste hebben een relatief hoge moeilijkheidsgraad. Hoogte : 450 m . Mogelijkheid om ter plaatse materiaal te huren. S.I. Martelange Rue de Radelange, 43A - 6630 Martelange +32(0)63 60 08 60 www.martelange-tourisme.be
Sneeuwschoenen In de S.I. van Marbehan op 3 minuten van het spoorwegstation verhuurt men sneeuwschoenen om het Woud van Rulles of Mellier te ontdekken (bebakend parcours van 13 en 9 km) S.I.Marbehan Place de la gare, 2 - 6724 Marbehan +32(0)478 65 77 38
23
1.4 In de lucht Luchtsport
• Het vliegveld van Saint-Hubert stelt u zweefvliegtuigen, ultra lichte vliegtuigen, vliegtuigen en helicopters voor. Mogelijkheid van luchtdopen, toeristische circuits, héli-gastronomie… Aérodrome de Saint-Hubert , 5 bte 2 - B-6870 Saint-Hubert Tél. : +32 (0)61 61 00 10 info@sainthubert-airport.com • Arelair van Sterpenich (Arlon) Luchtdoop in ultralicht vliegtuig indien de weersomstandigheden het toelaten. Prijs : 20 minuten voor 40€ i Dhr Steyer +32(0)495 51 73 38
1.5 Op een andere manier Wenst u zich op een andere manier uit te leven door een sport zoals beach volley, tennis, voetbal…. te beoefenen ? Hieronder enkele voorstellen.
Sportcentra • Complexe sportif «Centre du Lac» Cheravoie, 1 - 6840 Neufchâteau Asbl Centre du Lac: +32(0)61 27 88 03 - www.sportneufchateau.be Centre ADEPS: +32(0)61 27 79 01 - www.adeps.be • Hall sportif des Tanneries Place des Tanneries, 1 - 6840 Neufchâteau - +32(0)473 97 62 60 • Complexe sportif « Le Pachis » Place P. Nothomb, 5 - 6720 Habay-la-Neuve - +32(0)63 42 31 23 • Centre sportif de Léglise Rue du Haut des Bruyères, 26 - 6860 Léglise - +32(0)473 85 23 20 www.sportleglise.com • Centre sportif im Wohr Rue de Radelange, 43A - 6630 Martelange - +32(0)63 60 08 60
24
1.6 Voorbereiding Gespecialiseerde organismen
• Natuurpark Haute Sûre – Forêt d’Anlier
Dit landelijk grondgebied van groot biologisch en geografisch belang heeft een totale oppervlakte van 80 500 hectaren. Het park speelt een drievoudige rol : - Bescherming van het patrimonium - Duurzame economische ontwikkeling - Activiteiten verbonden aan onthaal en opleiding i Chemin du Moulin, 2 - 6630 Martelange +32(0)491 61 21 28 contact@parcnaturel.be - www.parcnaturel.be Natuur patrimonium p. 39.
• Crie d’Anlier
CRIE betekent « Centre Regional d’Initiation à l’Environnement ». Deze organisatie stelt kinderanimaties voor alsook activiteiten voor volwassenen en in familieverband (wandelingen, conferenties, animaties, bezoeken…)
i
Nature Attitude (beheers Vzw) Rue de la Comtesse Adèle, 36 - 6721 Anlier +32(0)63 42 47 27 info@crieanlier.be - www.natureattitude.be Crie Anlier
• Les mycologues du Luxembourg belge (Neufchâteau)
De mycologen organiseren gratis wandelingen ter plaatse in de lente (aprilmei) en in de herfst (eind september). Kennisoverdracht en uitwisseling gegarandeerd ! i +32(0)478 75 44 60 / paul.pirot.mycology@skynet.be
• Le Cercle des Naturalistes de Belgique (CNB)
De CNB organiseert vormingen en diverse animaties in verband met de natuur (mycologie, ornithologie…). - cnbcmv@skynet.be i www.cercles-naturalistes.be Chemin de la Source, 100 - 6840 Neufchâteau +32(0)495 27 76 59
Persoonlijke begeleiding
Indien u beroep wenst te doen op een gids of een greeter, de Maison du Tourisme beschikt over alle informatie om de streek op een andere manier te ontdekken. Een greeter is een persoon met veel passie voor zijn streek die een gedeelte van zijn vrije tijd biedt om op een ongewone manier zijn voorkeursplaatsen te doen kennen. Opgepast het gaat hier niet om een professionele gids. Iedere tocht is uniek, authentiek, gratis en gezellig. Wat de ontdekkingsvorm ook moge wezen, de hoofdzaak ligt in de ontmoeting.
25
Smullen
2.1 Streekprodukten p.27 2.2 Streekkroegen p.37 2.3 Streekmarkten
p.37
2.4 Bio-winkels en/of streekwinkels
p37
2.5 E-Shop p.37
26
2.1 Streekprodukten Gespecialiseerde instellingen Na de inspanning, de beloning….. De streek van het Woud van Anlier houdt een wonderlijke verzameling van streekprodukten in. Gezouten vleesprodukten, kazen en melkprodukten, bieren… maar ook honing, zoetigheden en chocoladecreaties … tonen de know-how van onze produkteurs en ambachtlui die u authentieke produkten voorstellen. De natuurparken « Haute-Sûre Forêt d’Anlier » en « Vallée de l’Attert » hebben in samenspraak het collectieve merk «Régals de nos Terroirs» verwezenlijkt. Alle produkten die hieronder vallen moeten ofwel afkomstig zijn uit of herwerkt op dit grondgebied. Diensten zoals doorverkoop van de parkprodukten, appelpers, enz mogen eveneens deel uit maken van deze benoeming. www.terroirlux.be et www.parcnaturel.be • Appelsap Vieux Pré Dit sap is afkomstig uit verschillende vroegere appel- en peren variëteiten. In de boomgaard groeien eveneens verschillende rode vruchten. De eigenaar is marskramer van streekproducten (zie p.37). Hij verwezenlijkt gevulde manden alsook kaas- en charcuterieschotels. Stéphane Goelff (Au vieux Pré, rue des prés, 9 à 6724 Marbehan) +32(0)63 41 22 96 ou +32(0)497 41 22 71 Verkoop in de opslagplaats van Marbehan op maandag van 10u tot 18u, dinsdag en woensdag van 15u tot 18u en op vrijdag van 10u tot 15u. Philippe et Monique Dewez - Wagner Fauvillers Zie Honing” p.35. Le Pachis, 25 - 6637 Fauvillers +32(0)63 60 09 10
27
Bieren De verschillende artisanale bieren van ons grondgebied : • BROUWERIJ LA RULLES Sinds het jaar 2000 brouwt Grégory Verhelst, gevestigd in het kleine dorpje Rulles, hoofdzakelijk 3 biervariëteiten : o de blonde Rulles met een lichte gebiscuiteerde smaak, samensmelting van zachtheid en bitterheid (7% alc). o de Rulles estivale (capsule d’or te Sochaux) zeer verfrissend o de Rulles Triple (coq de Cristal op de Beurs van Libramont) 8.3% alc. gekenmerkt door diepe bitterheid en inhoud De brouwerij produceert eveneens verschillende seizoensbieren en sinds 2015 een pils met een alcoholgehalte van 4.8° (uitsluitend in vat verkocht). Op afspraak bezoek en proeverij voor groepen (> 10 personen). Jaarlijkse opendeurdagen eerste week-end van juni.
Brasserie de Rulles, Rue Maurice Grevisse, 36, B- 6724 Rulles +32(0)63 41 18 38 info@larulles.be – www.larulles.be
28
• BROUWERIJ VAN BASTOGNE Deze brouwerij bestaat zinds 2008 en heeft als bijzonderheid zich in een bio-boerderij te bevinden in het gehucht van Belleau (entiteit van Vaux-sur-Sûre).
Biersoorten : o de blonde Trouffette, de bruine Trouffette, de rosse Trouffette o de Belle d’été o de Ardenne givrée en de Ardenne sauvage o de Bastogne Pale Ale. Al deze bieren hebben een hoge fermentatie, zijn ongefilterd en fermenteren een tweede keer in de fles. Groepsbezoek mogelijk Brasserie de Bastogne Belleau, 5 - 6640 Vaux-sur-Sure www.brasseriedebastogne.be De toegang tot de brouwerij gebeurt op afspraak +32(0)475 87 83 66 • BROUWERIJ VAN GRANDVOIR Sinds 2014 herleeft het kasteel van Grandvoir. Het gebouw bestaat nu uit een hotel met 8 kamers, een restaurant en een zaal voor allerlei evenementen (huwelijk, seminarie). Er bevindt zich zelfs een micro-brouwerij waar de Vaurien wordt gebrouwd. Deze naam werd geïnspireerd door de naam van de inwoners van de dorpen Grandvoir en Petitvoir. Dit blonde bier met hoge fermentatie en 5,7° alcohol is een echte dorstlesser. Bezoek + proeverij op afspraak voor groepen van minstens 10 personen. Prijs : 5€/pers Brasserie de Grandvoir La Cornée, 66 - 6840 Grandvoir - +32(0)494 37 07 54 www.terrede vaurien.be
29
• « À FAÇON » BIEREN o De Corne du Bois des Pendus : Blond,tripel of black . Gebrouwd te Ath door de brouwerij « les géants ». Gaëtan Patin Rue Champs Claires, 4 à 6860 Ebly +32(0)474 63 89 62 www.lacorneduboisdespendus.be
o De JeanChris1 “A façon” gebrouwd door de Artisanale Brouwerij van Rulles. De JeanChris numéro 1 is amberkleurig, Teneinde een prachtige harmonie te hebben tussen de smaak van het bier en van de chocolade heeft Jean « le chocolatier » twee volkomen nieuwe pralines gecreëerd die bij de hopsmaak passen. Te ontdekken bij Jean le chocolatier www.jeanlechocolatier.com (zie p. 33) o De NOMAD Nomad stemt overeen met “zwervend bestaan”. Dit is dan ook de roeping van dit bier reizend van brouwerij tot brouwerij, van brouwer tot brouwer. De JeanChris Nomad kent een beperkte oplage en is slechts gedurend één jaar beschikbaar. Te ontdekken bij Jean le chocolatier www.jeanlechocolatier.com (zie p. 33)
30
o De Bière des 4 châteaux Gebrouwd in Bouillon volgens een recept van de streek van Neufchâteau met geneverbessen.
4 verschillende etiketten voor éénzelfde bier die de 4 kastelen van de familie DE LAMARCK (Neufchâteau-Herbeumont-Bouillon-Sedan) illustreren. Zin in een auto avontuurtje, zie p. 18 o De Cuvée du Tchesté Ongefilterd bruin bier met hoge fermentatie en een alcoholgehalte van 8,5%, lichtjes gesuikerd met bruine suiker en gebrouwd in de brouwerij « Les 3 Fourquets » te Courtil. Deze bieren zijn verkrijgbaar in de Maison du Tourisme. o Andere dranken Vlierwijn en sanglochon (kruising everzwijn en varken) melk (p.32) Aperitief-wijn met vlierbessen en alcohol met melk. Origineler kan het niet ! Taverne des Sanglochons Chaussée de Namur, 42 B- 6840 Verlaine +32(0)61 22 22 33 www.sanglochon.be sanglochons@skynet.be
31
Inzoutingen • Ardense Hesp
Deze hesp is oorspronkelijk uit een periode waar de conservering van het vlees een inzoutings-, droogproces inhield. De rijping en droging van de rauwe hespen zijn nauw verbonden met de voorwaarden van het Ardense microklimaat. Ze geven aan de droge hesp zeer typische kenmerken, een harmonieuze rijping en droging. Proef de Ardense hesp op een beboterde boterham. Heerlijk ! Meer inlichtingen omtrent de label : www.jambondardenne.eu
• Worst
De worst afkomstig uit de Gaumestreek of uit de Ardennen, onder vorm van pijpjes of kronen is één der meest gewaardeerde streekcharcuteries. Gerookt op beukenhout bestaat deze in verschillende soorten : met peper, noten …
• Paté uit de Gaumestreek
Deze paté wordt bereid met fijn varkensvlees gemarineerd in witte wijn, omringd met een gisten pastei. Warm of koud te benutten. De beenhouwerij Thomas te Habay heeft er zijn stokpaardje van gemaakt en stelt een gelabelliseerd handbereid paté voor. www.salaisonsthomas.be
Melkprodukten • Mozzarella en andere kazen met buffelweifjesmelk.
De « fromagerie Buffl’Ardenne » op de N40 produceert sinds 2013 een 100% Ardense mozarella, met « bio » certificatie. Buffl’Ardenne chaussée de la Braquenière, 25 6840 Neufchâteau +32(0)61 27 72 31 +32(0)495 25 62 61 www.bufflardenne.be
• De « grand vaurien » en de « p’tit vaurien »
2 Zachte kazen, de eerste is een Munster type, de andere een Explorateur bereid met het bier “Le Vaurien”. Andere melkprodukten worden u eveneens voorgesteld zoals: boter, plattekaas, yoghourt, ijs… La ferme du Grand Enclos - Route des Mainis, 3 6840 Neufchâteau (Grandvoir) +32(0)61 61 59 94
• De Barlette
Harde kaas met een redelijk zachte smaak gelijkaardig aan abdijkaas. Draagt de naam van de boerderij. Ferme de la Barlette - Chemin de la Barlette, 1 6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 42 33 85
• Andere kazen uit onze streek
In de hoeve van Montplainchamps en in de hoeve van Mageroy produceren de uitbaters yoghourt met vruchten, plattekaas en boter die rechtsreeks of via streekmarkten worden verkocht.
32
Zoetigheden • De « Baisers »
De Baisers van Neufchâteau, kleine zoetigheid met eiwit, amandelen, suiker en praliné creme. Deze zijn te koop in verschillende bakkerijen van Neufchâteau
• De koekjes Dion Rotsjes, room- of pralinésoezen, koekjes met chocolade of rozijnen, citroenkoekjes, frangipannen en andere koekjesvariëteiten op artisanale wijze bereid door Dhr en Mevr Dion. Deze koekjes zijn beschikbaar op de streekmarkten en in de kruidenierszaken.(p.37) i +32(0)63 43 36 54 - www.la-ferme-helicole.be • Chocolade o Jean le chocolatier De ambachtsman Jean le chocolatier produceert witte, zwarte en melkchocolade maar ook chocolade met coriander, gember, kumijn… Hij stelt eveneens smeerpasta’s, confituren, bieren en andere bijpassende heerlijkheden voor Op donderdagavond worden op afspraak ontdekkingateliers “Bier en Chocolade” van 2u30 georganiseerd. Tijdens deze avond zult u alle, of bijna alle bier en chocolade overeenstemmingen leren kennen.
i Jean le chocolatier 15, rue de l’hôtel de ville 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63 57 29 00 www.jeanlechocolatier.be
33
o Les chocolats de Laurent Deze ambachtsman waardeert chocolade met karakter. De ganaches worden uitsluitend bereid met chocolade en room zonder additieven. Het parfum wordt gewoonweg verkregen door brouwsel of toevoeging van kruiden. U zult eveneens naargelang het publiek van een echte warme chocolade of van een atypische wijn kunnen genieten. Rue de l’église, 52 6630 Martelange +32(0)63 38 84 88 www.leschocolatsdelaurent.be
o Just’un chocolat Elke vrijdag avond van 17u tot 20u aanwezig op de boerenmarkt van Han (Tintigny) alsook elke zaterdagochtend vanaf 9u op de streekmarkt van Habay-la-Neuve. Bestellung on-line. www.justunchocolat.be +32(0)472 86 52 52
34
• Honing
De honingbloemen en -planten zijn zeer talrijk in onze streek. Per dorp hebben we vaak een bijenstal. De honing van het Woud van Anlier, op de hoogten van Léglise en aan de rand van het woud geniet van een randbloei. o Lentehoning : paardenbloem, fruitbomen en braamstruiken o Bloemenhoning : hoofdzakelijk braamstruiken, klaveren, epiloben, geitenbaarden…. Didactische bijenstal : mogelijkheid tot groepsbezoek op afspraak. Mme Anne Dewez Rue du Luxembourg,1 6860 Léglise +32(0)63 43 38 54 a.henrotte@belgacom.net Mme Stéphanie Kler Rue de Heverlange, 31 6880 Witry +32(0)494 05 30 55 Ruches & Terroirs Olivier Berger Rue de la Hautesse 6637 Malmaison ruche.et.nature@gmail.com +32(0)479 85 33 88 Raadpleeg de lijst op « Régals des terroirs » en www.terroirlux.be voor andere apiculteurs.
35
Producten van de groenteteelt
Steeds meer boerderijen stappen over naar groenteteelt en rechtsreekse verkoop via het “korte circuit” teneinde de tussenpersonen en bijverpakkingen te vermeiden en aan de klanten de mogelijkheid te bieden zich week na week te bevoorraden in seizoensvruchten en groenten uit de streek. Interesse ?
Verschillende producteurs : • L’Asinerie de l’Ô www.asinerie.be - contact@asinerie.be rue du Bua,26a / 6723 Habay-la-Vieille - +32(0)63 43 38 00 • Bio-Vallée www.domainebiovallee.be Rue de la Rochette,64 / 6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 43 33 04 • Ferme de la Gagière www.fermedelagagiere.be Rue de la Gagère, 10 / 6840 Tronquoy +32(0)61 27 96 60 / +32(0)496 74 72 27 • Ferme Dolisy Rue de la Rochette, 68 -6723 Habay-la-Vieille +32(0)474 74 72 88 • Ferme des deux fontaines Rue des deux fontaines, 170 / 6837 Tintange +32(0)472 84 80 95 • Raphaël Paquet Rue des combattants,23 / 6860 Les Fossés +32(0)496 89 14 88 - rpaquet@yahoo.fr
Onze vleessoorten Veel veehouders uit onze streek produceren vlees van zeer hoge kwaliteit. Naargelang de hoeveelheid bestaan er verschillende voorzieningsmogelijkheden. U kunt rechtsreeks op de boerderij een vleespakket bestellen of eventjes bij één van onze uitstekende slagers binnenspringen. Welk vlees uitkiezen ? • RUND : Het vlees wordt versneden verkocht bij de beenhouwers of op de boerderij of onder vorm van vleespakket. • VARKEN : Het varken heeft topprodukten zoals : filet mignon, varkenshaas en Ardense hesp (zie p.32) • KIP : In onze streek zult u zowel volledige als versneden kippen vinden. Er bestaan verschillende labels naargelang kwaliteit en fokwijze (bv bio kip of « Coq des Prés”). • WILD : Op gastronomisch vlak is het wild vlees, het pronkstuk van de provincie Luxemburg (vooral het grote wild zoals : hert-hinde, jonge hert, everzwijn en ree). Uitsluitend verkocht in bepaalde slagerijen tijdens het jachtseizoen van october tot december.
36
Melen
• Ardens spelt Spelt is één van de verbouwde granen op de Ardense gronden. Dit speltmeel heeft geen enkel toevoegings- of conserveringsmiddel en heeft ontelbare voedingskwaliteiten. De granen worden hoofdzakelijk gemalen teneinde meel te verkrijgen. o Ferme de Habaru Habaru, 12 6860 Léglise info@lafermedehabaru.be +32(0)495 50 30 74 o La Fourc’hotte rue du Prévôt, 56 6637 Hotte +32(0)63 21 99 86 o Ferme de l’abreuvoir - 12, rue de l’abreuvoir - 6840 Tournay - +32(0)498 05 13 01 • Tarwe en spelt De specialiteit van de molen van Hollange is de productie van fijne meelbloemen van tarwe en spelt en van integraal meel gemalen op een silex maalsteen. Het brood wordt volgens de traditie op steen gebakken. Deze artisanale melen bevatten geen verbeterings- en technologische hulp in het bijzonder industriële gluten, emulgatoren, conserveringsmiddelen, enz. o Moulin de Hollange Route de la Strange, 87 à 6637 Hollange www.moulindehollange.be +32(0)61 26 68 76 - Meer informatie omtrent deze molen op p.44 o Ferme de l’abreuvoir - 12, rue de l’abreuvoir - 6840 Tournay - +32(0)498 05 13 01
2.2OmStreekkroegen van deze label te kunnen genieten, moeten de instellingen ten minste 3 streekprodukten voorstellen en indien restauratie ten minste 1 streekschotel aanbieden waar kwaliteit en oorsprong van de producten in acht werden genomen. L’enfant gâté Rue de Luxembourg, 13 / 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63/40 05 55 www.enfantgate.be La ferme des sanglochons Chaussée de Namur, 42 - 6840 Verlaine +32(0)63 22 22 33 www.sanglochon.be
2.3 Streekmarkten • Habay : Place Nothomb - woensdag ochtend en zaterdag ochtend vanaf 9u (van april tot december). Voor lokale bio-producenten. • Léglise : Place du marché - eerste zaterdag van de maand van april tot october van 15u tot 19u. Iedere maand verschillende animaties en thema. • Neufchâteau : Place Charles Bergh - zaterdag ochtend om de twee weken bij toerbeurt met de markt van Bastogne • Marbehan : Grand Rue - dinsdag ochtend. • Fauvillers, Martelange en Vaux-sur-Sûre : zie agenda op www.adl-4mv.be
2.4 BiowinkelsL’épicerie en/ofdustreekwinkels centre - 13, rue Lucien Burnotte / 6840 Neufchâteau +32(0)61 27 04 27 www.epicerieducentre.be Gesloten op maandag ochtend en op zondag La fée verte - Rue de la Comtesses Adèle, 30 / 6721 Anlier +32(0)63 22 97 36 www.epicerielafeeverte.be Gesloten op maandag, dinsdag, woensdag en zondag Kiosk - rue Saint-Amand, 29 / 6720 Hachy +32(0)497 53 85 05 www.kiosk-hachy.be Gesloten op maandag, woensdag en zondag namiddag Le marché de Julien 58, grand-rue / 6724 Marbehan +32(0)63 60 00 85 www.julienlapraille.be. Gesloten op maandag
2.5On-line E-Shop verkoop via ”reseausolidairement” Promotie en verkoop van seizoen- en streekprodukten in kort circuit in de provincie Luxemburg. U bestelt on-line en uw bestelling komt in een door u gekozen kruidenierswinkel-depot aan. www.reseausolidairement.be info@reseausolidairement.be +32(0)488 47 29 78
37
Zich verwonderen
38
3.1 De sterren
p.39
3.2 Natuur patrimonium
p.39
3.3 Gebouwd patrimonium
p.41
3.4 Archeologisch patrimonium
p.45
3.5 Industrieel patrimonium
p.46
3.1 De sterren Sterrenwacht Centre Ardenne
De sterrenwacht Centre Ardenne onthaalt zowel amateur astronomen als professionelen, zowel toeristen als studenten, klassen en families voor een dag, een stage of een verblijf naar keuze. Een optimale waarneming van de sterren met verschillende instrumenten en 6 koepels waarvan één voor personen met beperkte mobiliteit. De sterrenwacht heeft eveneens een vergaderzaal, een didactische zaal, een planetarium en een uitzonderlijke overnachtugsplaats. O.C.A. Chemin de la source, 100 - 6840 Grapfontaine www.observatoirecentreardenne.be +32(0)61 61 59 05
3.2 Natuurpatrimonium Omringend
• Natuurpark Haute Sûre Forêt d’Anlier
Dit landelijk grondgebied van zeer hoog biologisch en geographisch belang heeft een totaal oppervlakte van 80.500ha. Het natuurpark bestaat uit : o De vallei van de Haute Sûre die zich uitstrekt ten noorden van het Woud van Anlier, is overgenomen als een vochtige zone van Europees belang. o Het woud van Anlier met een Europese bescherming, Natura 2000. Deze beide natuurlijke milieus ontvangen een reeks zeldzame soorten en leefgebieden die absoluut moeten worden beschermd vb de parelmossel en de zwarte ooievaar. Het Natuurpark HSFA verenigt een groep natuurkenners die te uwer beschikking staan (p.25).
• Woud van Anlier
Dit woud scheidt het stroomgebied van de Rijn van het stroomgebied van de Maas. De 7000ha grond bestaat voor 85% uit loofbomen en omringd de gemeenten Habay, Léglise, Fauvillers en Martelange. Men vindt er een overvloedige fauna en flora desondanks de overexploitatie van de 16de tot de 18de eeuw die bijna het gehele massief heeft doen verdwijnen. Gelukking werd het woud gered en kunnen we er nu nog allemaal van genieten via een wandeling, een jachtpartij, een beetje sport of echte ontdekking.
• Vallei van de Sûre
Deze vallei bevindt zich tussen de dorpen Menufontaine en Bodange (gemeente van Fauvillers). Dit gedeelte bestaat hoofdzakelijk uit naaldboomsoorten en geëxploiteerde weiden.
39
• Valei van de Rulles
Deze vallei bevindt zich op de zuidelijke helling van het Woud van Anlier. Het water van deze Ardense rivier is levendig en goed verlucht, ideaal voor de aanwezige forrelzone. De onderkant van de vallei is bezet met verlaten gemaaide weiden, zeer interessant op het gebied van de diversiteit van de plantassociaties.
• Ramsar site in Fauvillers De vallei van de Haut Sûre is erkent als vochtige zone van internationaal belang door de Conventie van Ramsar ondertekend in 1971. Te bezoeken • Conserveringsboomgaard van Tronquoy(Neufchâteau) Deze boomgaard werd in 1990 als levendig museum ontworpen met als doel voormalige fruitvariëteiten te behouden, andere soorten te ontdekken, hun weerstand tot ziekten in het ruwe Ardense klimaat te bestuderen en de liefhebbers te leren enten, planten, snoeien. Eric Goosse +32(0)61 21 08 20 eric.goosse@uclouvain.be • Arboretum van Vaux-sur-Sûre In dit arboretum tussen Vaux-sur-Sûre en Wideumont- station zult u bomen ontdekken die afkomstig zijn uit de naburige wouden zoals de beukenboom, de esdoorn, de lijster… • Bergh meer van Neufchâteau Een didactisch parcours op houten wandelpaden boven een vochtige zone biedt u de mogelijkheid de fauna en flora van de vochtige gebieden te ontdekken. Naast de Moulin Klepper Rue du Moulin, 12 • Leerlooierijpark van Martelange (zie p.45)
40
3.3 Gebouwd patrimonium Religieus • Kerken : o Saint-Michel kerk (Neufchâteau)
In de christelijke litteratuur is Sint-Michiel de « Prins van het licht ». Hij beschermt ons tegen de duivel. Vele steden zijn opgedragen aan SintMichiel. Wat Neufchâteau betreft, stamt deze devotie uit het Ancien Régime. Vanaf de 16de eeuw is de beeltenis van de beschermer op de wapenschilden van de stad aanwezig. We vinden enveneens herdenkingen aan deze heilige in deze stad (naam, standbeeld). Kerk hele jaar door open.
o Saint-Martin kerk van Nives (Vaux-sur-Sûre)
Deze kerk werd opgericht omstreeks 1890 en vervangt de voormalige kerk die zich middenin het kerkhof bevond. Aan de binnenkant bevindt zich een marberen doopvont van Sint-Rémy van de 17de eeuw en in de ingang van de kerk kan men de bazuinen van de heren van Cobraiville zien.
o Saint-Rémy kerk van Tintange (Fauvillers)
In 1721 werd op de plaats van de huidige kerk (1785) een kapel opgericht. Het hoofdaltaar is een meubelstuk uit de 18de eeuw, De altaartafel is een monoliet in kalkzandsteen die de bovenkant van het altaar bekleedt. Volgens de relikwiën zou het hier om het altaar van “l’Hôpital des Trinitaires”gaan, gesticht in Bastogne in 1237. De binnenkant van de kerk is via een glasraam te bezien.
• Kapellen : o Kapel Notre-Dame du bon secours (Tronquoy)
Deze octogonale kapel geeft ons een beeld van de voorrang van de gelovigen : de 6 heiligen die we hier terugvinden, hebben allemaal een link met weiden en grond. Deze kapel is nog altijd in gebruik en is continu voor iedereen toegankelijk.
o Kapel Notre-Dame de Grâces (Habay-la-Neuve)
Deze kapel bevindt zich aan het uiteinde van het dorp, richting Neufchâteau. Het gebouw dateert uit de vorige eeuw en werd verwezenlijkt als belofte voor genezing van de epidemie van de cholera morbus. In de kapel bevinden zich ontelbare ex-voto’s (marberen en tinnen platen) als dankgetuigen van pelgrims. Op 15 augustus heeft elk jaar een processie ter ere van Onze-Lieve-Vrouw plaats. De kapel van Sart in Neufchâteau en diegene van Luxemburg in Habay-la-Vieille zijn eveneens ter ere van Onze-Lieve-Vrouw gebouwd. Beide zijn geklasseerd.
o Kapel St-Joseph (Grumelange)
Deze kapel werd in 1780 gebouwd op initiatief van de Broeders Kuborn, een oude familie uit Martelange. Geklasseerd sinds 1997, een echt juweeltje. Absoluut te bezoeken.
41
• Kerkhoven : o Kerhof van Sibret (geclasseerd) In het hartje van het dorp, op een driehoekige plaats, nog gedeeltelijk op oude leien muren geschreven, bevonden zich vele grafstenen. In een tijdspanne van tien eeuwen zouden hier acht duizend mensen zijn begraven ! o Kerkhof van Rulles (geclasseerd) Dit voormalige kerkhof is uitzonderlijk. Alle graven bevinden zich rondom de kapel Notre-Dame du Mont-Carmel in concentrische cirkels georiÍnteerd naar het heiligdom. Daarenboven is de omtrek van het kerkhof octogonaal. o Voormalig kerkhof van Warmifontaine Ongeveer 700 personen (waarvan 400 kinderen)van Warmifontaine en Harfontaine zouden hier tijdens de tweede helft van de 19de eeuw zijn begraven. Dit kerkhof is verbazingwekkend door het geheel van kruizen die getuigen van een typische Ardense grafkunstvorm uit de 19de en begin 20ste eeuw. Het gebruik van leisteen en ruwijzer voor de grafmonumenten was in deze periode zeer gebruikelijk. De kruizen versierd met een beeltenis met betrekking tot de godsdienst (vaak Christus), tezamen met symbolen die o.a. het geloof, de christelijke deugden of het verleden van de overledene voorstellen. Aangezien de vegetatie hier langzamerhand plaats inneemt, geeft dit kader een samensmelting van leven en herdenking. Aan de ingang van het kerkhof vindt u alle uitleg omtrent de verschillende gebruikte symbolen. Ontdek deze plaatsen op een ludieke wijze door geocaching (zie p. 9).
42
Landelijk • Hoeven : o Ardense en witte hoeven
Het gaat hier om het traditionele verblijf van de Ardense landbouwers; mensen, dieren en oogsten onder eenzelfde dak. Elk onderdeel van de hoeve heeft een eigen funktie. De buitenmuren zijn hoofdzakelijk gebouwd met leisteenblokken overdekt met wit. Deze hoeven bevinden zich onderling afgezonderd maar zijn allemaal rond de kerk gelegen. Men vindt deze hoeven wel of niet gewit, in Vlessart, Behême, Massul, Molinfaing en Lahérie. In Volaiville bevinden zich de meest karakteristieke witte hoeven.
o Hoeven uit de Gaumestreek
De landelijke architectuur uit de Gaumestreek kent verschillende soorten structuren : bicellulaire hoeven, tricellulaire, quadricellulaire en kasteel hoeven, overgenomen uit de Franse cultuur. De hoofdkarakteristieken van deze bouw : één overdekking met woonplaats, schuur en stal op één lijn gebouwd in gele steen uit de “Lorraine” streek. Het dorpje Orsinfaing heeft door de bouw van de huizen en hoeven op een rechte lijn het typische van de Gaumestreek behouden.
o Vierkante hoeven
Deze hoeven in vierkantiën vinden hun oorsprong in de Middeleeuwen zoals de contours van de grote landbouwdomeinen waarin ze zich bevinden. Twee verschillende mensengroepen kunnen aan de oorsprong liggen van hun bouw : leenheren of religieuse instellingen zoals een abdij of een collegiale.
Verschillende vierkante hoeven bevinden zich in Lavaux, Vaux-les-Chêne en Longlier.
o Kasteelhoeven
Het kasteel van Grandvoir behoort tot dit soort. Dit massieve, vierkantige gebouw gebouwd met leistenblokken, heeft een binnenkoer en groepeert twee grote woongedeelten, een bewakingsgedeelte, stallen en een schuur. Een gebogen portaal geeft toegang tot een koer die midden in de 20ste eeuw opnieuw werd geplaveid met een cirkelvormig motief. U kunt deze geraffineerde plaats op verschillende manieren ontdekken. U kunt er in gastenkamers overnachten, in het restaurant eten of een Vaurien ter plaatse gebrouwd proeven (zie p. 29). www.chateaudegrandvoir.be De hoeve van Monceau van Juseret is eveneens een prachtig voorbeeld van een kasteelhoeve. Vandaag is het een onthaal- en animatieplaats voor personen met specifieke noden. www.fermedumonceau.be
43
• Molens :
De watermolens hebben het landschap van het Woud van Anlier blijvend gekentekend. Sommige dienden om de granen te malen als voedingsmiddel of om er olie uit te halen. Diegene “à tan” diende om de eikenschorsen te vermorzelen en de leerlooierijen te voorzien. De banale molens behoorden tot de heer. In de valei van het meer van Neufchâteau kan men de overblijfselen zien van de vroegere banale molen. De inwoners waren verplicht hier hun granen te malen. Alleen de bourgeoisie was vrij van onderworpenheid. De Klepper molen eveneens in de vallei van het meer was een private molen.
o Ontdek vier andere molens tijdens de wandeling van de molens van de Géronne, vertrekpunt : Chêne : De molen van Chêne Deze molen werd in de 16de eeuw gebouwd en bevindt zich in het centrum van het dorp. Op het einde van de 18de eeuw werd een zagerij aan de molen toegevoegd. De grote en kleine molen van Volaiville De grote was het eigendom van de Orde van Sint-Hubert en is nu het privaat eigendom van een beeldhouwer. De kleine molen die vroeger de “oude molen” werd genoemd, is nu een hoeve. De molen van Longpré De molen werd in 1852 gebouwd als meelmolen, zagerij, olieslagerij en waterpomp. Deze pomp werd in actie gebracht door het wiel van de molen en diende om het water op een hoger niveau te brengen alsook om de weiden te bevloeien. Vandaag dient deze als kunstgallerij. o Andere molens ... De molen van Thibessart Deze molen was openbaar tot in 1313, nadien vereisten de provoosten van Neufchâteau het gebruik van de molen aan de inwoners. Dit gebouw is erkenbaar door een gietijzeren plaat waarop de schilden van keizerin Marie-Thérèse van Oostenrijk staan. Teken van haar eventuele doortocht in dit dorp… De molen van Salvacourt Molen van 1845. Heden is dit een privaat eigendom. Het wiel ontbreekt maar het woongedeelte en de maalderij is nog altijd aanwezig. De molen van Hollange Deze watermolen reeds 6 eeuwen actief in het hartje van het Ardens plateau is een uitzonderlijke levende getuigenis van het artisanaal Ardens patrimonium. De documenten van het Rekenhof van de 15de eeuw (1475) alsook de notariële akten omtrent huur en schenking die de molen aan keizerin Marie-Thérèse van Oostenrijk (1758) en graaf Ferraris (1777) verbinden, zijn een getuigenis van het historisch karakter van deze watermolen opericht op een zijrivier van de Dûre, drie eeuwen voor het einde van het tijdperk van de banale molens. Deze molen bezit twee bronnen van hydraulische energie voorzien door een stuw van 900m van de Strange.
44
• Leerlooierijen : Het leerlooien dat vroeger een belangrijke Ardense activiteit was, kent deze laatse eeuw een sterke neergang. De werkzaamheid bestaat uit het schoonmaken van dierenhuiden (rund, varken, geit, schaap) teneinde leer te produceren. De huiden werden in een grote bak met eikenlooizuur geweekt. Er blijven nog enkele materiële overschotten in onze streek te zien. o Leerlooierij van Neufchâteau Neufchâteau was vroeger zeer bekend om zijn leerlooierijen. In de 18de eeuw bezat de stad er negen. Vandaag blijven er nog de straatnamen over en het overblijfsel van de leerlooierij Gerard. Place du Paquis. o Leerlooierijpark van Martelange Dit recreatie-oord werd door de gemeente ingericht op de plaats van de voormalige looierij die door de beek van Klöppelbach werd voorzien. Deze haven van groen en rust is zeer gemakkelijk toegankelijk vanaf het gemeentehuis via de overgang “La passerelle des oiseaux” van 120m die de Sûre overspand.
• Wasplaatsen
Vroeger was een wasplaats een publiek gebouw o.a. uitgerust om de was schoon te maken in één of verschillende bassins die aan een bron of een punt voor watertoevoer waren verbonden. Het eerste basin was voorbehouden aan het vee, het tweede diende om de was te spoelen en de derde met schuine boorden om de was in te zepen. Ontdek dit akkererfgoed door de verschillende wandelingen te maken. Folder beschikbaar in de Maison du Tourisme. U heeft de keuze tussen “Het circuit van de wasplaatsen”-Neufchâteau of de “wandeling van de wasplaatsen” – Léglise . Andere wasplaatsen, kregen een andere taak zoals in Habay-la-Vieille ( gîte), in Traimont (atelier voor de zagerij en nadien winkel). In Marbehan werd de wasplaats geclasseerd en omgebouwd in dorpszaal..
3.4 Archeologisch patrimonium • De Gallo-Romeinse villa van Margeroy Zeer belangrijke plaats voor de Gallo-Romeinse archeologie in België door de voortdurende talrijke interessante ontdekkingen. Dit landbouweigendom van 3ha bestaat uit 2 verschillende delen en werd bezet van de 1ste eeuw na Chr. tot de 4de eeuw. Kom de archeologen tijdens hun nauwkeurig taak ontdekken of probeer zelf een opgraving, alleen, in familiekring of met vrienden. La villa gallo-romaine de Mageroy ARC-HAB - Rue de la Rochette, 12 – B-6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 75 85 44 +32(0)497 11 90 78 Villa.mageroy@gmail.com – www.mageroy.be Vrije toegang het hele jaar door. Begeleide wandeling op afspraak. Een Gallor lus heeft hier zijn vertrekpunt (zie p.14).
45
• « La Misbour » Temidden van het Woud van Anlier, dichtbij Fauvillers bevindt zich de site van de Misbour. Dit voormalig heiligdom wordt beschouwd als de gemeenschappelijke primitieve kerk van de omliggende dorpen. De overblijfselen van een kerk met drie schepen en een hoogstwaarschijnlijk rechthoekige kern brengen ons terug tot de Middeleeuwen (11de eeuw). Tot in 1654 werd hier een lakenbeurs gehouden. De plaats, kruispunt van verschillende wegen, was hiervoor geschikt. In 1659 werd de beurs overgeplaatst naar Marbehan op een oord nu nog bekend als “Bizeux”, komende van het latijn “bisus” dat “stof” betekend. De verkopers kwamen vanuit heel België maar ook uit Frankrijk en Pruisen. In 1788 vernietigde een brand deze plaats. Volgens de legende van “de schat van de Misbour” zou op de plaats van de voormalige kerk een schat zijn begraven. Dit oord maakt deel uit van verschillende toeristische circuits. Zie “Circuit van de Legenden” (p.14) en de “Wandeling van de Misbour” uitgegeven door de S.I. van Fauvillers. • De overblijfselen van het voormalige kasteel van Neufchâteau (1199-1657) Leistenen maquette van het kasteel van Neufchâteau en van de Griffon Toren. Reconstructie op een schaal van 1/20ste van het voormalig kasteel van Neufchâteau. Vandaag blijft alleen nog de Griffon Toren over en een gedeelte van de vestigingsmuur op identieke wijze herbouwd. Een reproductie van de Kaart van Arenberg (geschilderd in 1609) stelt de streek van Neufchâteau met 48 dorpen voor.
3.5 Industrieel patrimonium
• Smederijen Vanaf de 16de eeuw ontving de vallei van de Rulles industriëlen die de staalindustrie wensen te ontwikkelen. De streek kende vooral twee aantrekkingspunten : water voor de hydraulische energie en hout voor de houtskool. De produkten van de vallei van de Rulles waren van uitstekende kwaliteit en werden geexporteerd richting Luik maar ook Frankrijk en Duistand. Deze industrie zal bijdagen tot de erkenning van de meesters van de smederijen die prachtige kastelen achterlieten. Op ons grondgebied hebben we nog verschillende overblijfselen : o Het kasteel en de smederijen van de Pont d’Oye en van de Prince in Habay-la-Neuve Jeanne Petit ontving in 1642 de vergroting van haar domein tot particuliere heerschappij en liet een kasteel, een kapel en een molen bouwen. Dit alles vormde samen het domein van de Pont d’Oye. De bekendste eigenares van de Pont d’Oye is de markiezin bekend om haar frivoliteit en haar overdreven uitgaven.
46
Vandaag zoekt de site naar reconversie voor de volgende decennia. De smederijen van de Pont d’Oye en de smederijen van Le Prince bevinden zich in de verlenging van elkaar en vormen de parel van één der mooiste wandelingen rond de meren van de Pont d’Oye en van de fabriek. Zie Tarpankaart van Habay.
o De smederijen van Mellier (geclasseerde site) Deze site werd als hoofdpatrimonium van Wallonië geclasseerd in 1980. Men kan er nog overblijfselen van de oude smederijen van de 17de eeuw ontdekken, de stuw-brug van 1622, het meer, het huis van de postbode (1845), de steenkolenhal, de ertshal, de verfijningshal, de kleine smederij, de kalkoverns en enkele ruïnes. Begeleid bezoek op afspraak. Albert Laurent +32 (0)63 43 34 84. • Leisteengroeven o Leisteengroeve van Warmifontaine Het kleine dorpje Warmifontaine is een atypisch dorpje in de streek door haar eerder arbeidersachitectuur gelegen aan de activiteit van de leisteengroeven sinds de 19de eeuw. Langzamehand heeft het dorpje zich rond de site van de leisteengroeven en de put SainteBarbe gevormd. In het buurstchap “La Plane” vinden we nog een geheel van arbeidershuizen van het begin van deze eeuw, gebouwd door de Vereniging “Les Ardoisières”.
o Leisteengroeve van Martelange Op een site van 8ha met meer dan 22 gebouwen geeft het museum van de Leisteen een goed beeld van een voor de jaren 1900 typische industrie. Tijdens het bezoek zult u met veel interessante details de uitgraving van leisteen alsook de herwerking tot eindprodukt ontdekken. De laatse leisteengroeven van Haut-Martelange werden in 1986 gesloten. Musée de l’Ardoise − maison 3 − L-8823 Haut-Martelange +352 (0)23 64 01 41 − info@ardoise.lu − www.ardoise.lu In het Leisteenmuseum van Haut-Martelange, bevindt zich een café-bistro open vanaf de eerste zondag van mei tot october van 14u tot 18u.
47
Getuigen
Herdenkingscircuit p.49 Mondeling erfgoed
p.49
Privaatverzamelingen p.50
48
4.1 Herdenkingscircuit Militair kerkhof van Neufchâteau. Het Frans-Duits militair kerkhof van Malome heeft een leien ingang en een zeer speciale schikking van de kruizen. We vinden hier zowel Franse als Duitse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog gesneuveld in Longlier en Hamipré. Dit kerkhof werd aangelegd in 1917 door de Duitsers. Na de Tweede Wereldoorlog werden hier eveneens de lijken van de niet gerepatrieerde soldaten overgebracht. Oorsponkelijk bevonden deze lijken zich in de acht militaire kerkhoven rondom Neufchâteau. Verlaten kerkhof van « la Justice ». Het kerkhof is een helling die de naam “Justitie” draagt daar hier tijdens de Middeleeuwen de vonnissen werden uitgesproken. Deze plaats is eveneens het vertrekpunt van de aanval van 20 augustus 1914 door een Frans bataljon van het 87ste infanterie regiment. Ter plaatse bevinden zich oriëntatietafels die de gevechten uitleggen. Verlaten kerkhof van Nolinfaing De herdenking van de voormalige militaire necropool wordt op de hoogten van het dorp in het buurtschap “les hauts chemins” bewaard. Alleen het Duits mausoleum (centrale rotonde in leisteen) blijft nog over. Nationaal monument van de Ardense jagers te Martelange Op 10 mei 1940 begint de 18 daagse campagne waar o.a. de Duitsers het GrootHertogdom Luxemburg en België binnentreden. De onvoldoende bescherming verplicht de Duitse avant-garde op versterking te wachten die de Belgische posities overnemen. Hun bezetters wiens missie de afbraak was om de Duitsers tegen te werken, trekken zich terug en laten hierbij verschillende gevangenen en vier doden achter. Het monument werd opgericht als herdenking en stelt het embleem van het regiment voor: een everzwijn in aanvalspositie. Monument van de Fransen te Martelange Op de weg Wolverdange – Neufchâteau hebben de Uhlands twee Franse de verkenners werden gedood. Ze werden eerst in het kerkhof van Martelange begraven en nadien overgebracht naar Vaucresson op 3 mei 1921. De Nationale Federatie van de Oud-Strijders heeft dit monument opgericht op de plaats zelf waar de verkenners werden gedood. Sainlez - De burgerlijke herinnering 1944 – 1945 Route en museum Het museum werd in een voormalige dorpsbakkerij ingericht. Het gebouw werd in 1900 gebouwd en is één van de weinige die aan de gevechten van 44-45 is ontkomen. Zowel de originele scenografie als de photo’s van toen zijn indrukwekkend. U zult hier eveneens een parcours van 3,5km geïnaugureerd met 8 didactische platen vinden. Dit parcours leidt tot Sainlez (Fauvillers) ter ontdekking van het leven van de burgers in onze Ardennen van 1940 tot 1950. Asbl « La mémoire civile 1940-1945 » 91, rue du 26 décembre 6637 Sainlez Jean-Paul Dabe +32(0)475 40 14 22
4.2 Mondeling erfgoed De legenden De legenden nemen een grote plaats in, in onze schriftelijke en mondelinge traditie. Zelfs vandaag nog geven deze een tikkeltje magie aan ons rijk patrimonium bestaande uit zovele kleine mysteriekantjes. Onze eeuwenoude tradities en ons landschap houden vele sporen van ons verleden in. Deze talrijke en mysterieuze legenden vormen het folklorisch erfgoed van onze mooie streek. Ze roepen een gehele reeks ingebeelde personnages op : feeen, kabouters, weerwolven en tovenaars, zowel goede als slechte. Vind dit alles terug in de gids “Het circuit der Legenden” utgegeven door het Natuurpark HSFA. Eveneen in audio CD versie. Combineer ontdekking met kultuur.Eveneens in spelversie.
49
Folklore • De reuzen Erfenis uit de middeleeuwse rites. Als hoofdsymbool van de collectieve identiteit wordt de reus gedragen door één of meer personen, stelt hij een reël of fictief personnage voor en verplaatst hij zich alleen, in koppel of met zijn familie. De drager doet hem leven, dansen, een reuzin kussen, het volk begroeten… Marbehan bezit een volledige familie reuzen : koppel + kind. De dame heet Margot du Bizeux en is de dochter van een lakenhandelaar van de markt van Bizeux (zie Misbour p.46). De heer heet Guillaume le maka. Hij is houthakker in de smederijen van Mellier (zie smederijen van Mellier p.47) Hun zoon heet Désirée du Bois des Isles. Tijdens het eerste week-end van mei (om de twee jaar) heeft een reuzen- en poppenfestival plaats “Marbehan, c’est géants” waar alle reuzen uit de provincie Luxemburg samenkomen. marbehan, c’est géants • De grote vuren De Vergevinszondag (2 februari) met zijn pannekoekenstoet is een traditie afkomstig uit de bijgelovigheid van het boerenleven. Op deze datum herneemt het landbouwwerk. De bijgelovige landbouwers deden hun bezegende kaarsen branden die ze de hele winter zorgzaam hadden behouden, teneinde hun toekomstige oogsten te beschermen. De pannekoeken werden pas later tot dit ritueel toegevoegd. Het ging erom het mannetje Winter bovenaan de brandstapel te plaatsen en zijn verbranding betekende de lenteherleving van de grond. Nieuwe vruchtbaarheid, nieuw leven in onze landbouwstreken. Vind de agenda van de verschillende grote vuren op facebook.
4.3 Privaatverzamelingen Les Demoiselles de Jadis
Jacques, grote liefhebber van motorfietsen bezit zo’n 100 tal voertuigen die hij sinds 1960 passievol herstelt. Indien u van mooie mechanieken houdt en 2 uurtjes overheeft zal hij u met veel plezier ontvangen. Rue de Neufchâteau, 4 - 6720 Habay-la-Neuve +32(0)473 99 94 70 www.collection-thiry.be
Museum van de Telefoon
Emile Thinès, voormalig bediende bij de Regie der Telefonen is eigenaar en grondlegger van dit museum. Na 20 jaar lang een groot aantal telefoonapparaten te hebben verzameld (oudste 1907) heeft hij besloten een museum op te richten teneinde zijn passie te delen. Bezoek op afspraak M.Thines Chemin des Espagnols, 6 - 6840 Petitvoir +32 (0)61 27 74 23
Museum van het landelijke leven
Edgard Grevisse, liefhebber van oude voorwerpen heeft al zijn vondsten samengebracht in “La Remise”. Gietijzeren kachels, Orval verzameling, reclameplaten in email…. zullen u in het leven van voorheen terugbrengen. Openingsuren : sporadisch - www.laremise.be
Levendig museum van de hesp
Dit museum is toegankelijk tijdens de openingsuren van de taverne “La Ferme des Sanglochons”. De verschillende creatietechnieken van de vleeswaren die in de taverne worden aangeboden, zullen hier worden uitgelegd. Een prachtige gelegenheid om de zouting en inroking van weleer alsook de vervaardiging, fermentatie en droging van de worst te ontdekken en nadien deze typische Ardense specialiteiten te proeven. Chaussée de Namur, 42 - 6840 Verlaine - sanglochons@skynet.be www.sanglochons.be +32(0)61 22 22 33
Maison du parc
Voor iedereen toegankelijk. De vier tentoonstellingszalen zijn een uitnodiging tot het doorkruisen van het Natuurpark HSFA; didactische panelen, filmen, maquetten, geluids- en gehoorsvoorstellingen. Kom de tradities, de beschermde natuur, het gebouwd patrimonium ontdekken. Chemin du Moulin, 2 B-Martelange +32(0)63 45 74 77 contact@parcnaturel.be
50
Zich ontspannen
5.1 Welzijnscentra p.52 5.2 Zwembaden p.52 5.3 Paintball p.53 5.4 Bioscopen p.53 5.5 Culturele centra
p.53
5.6 Tentoonstellingszalen p.54
51
5.1 Welzijnscentra • Strainchamps Mon être sensiel Bio sauna, zwembad, spa, lichaamsmassage, esthetische zorgen, zonnebank, ontspanning en proeverij. Op afspraak. Rue des Vennes, 24 6637 Strainchamps +32(0)64 44 49 63 info@monetresensiel.be www.monetresensiel.be Geniet eveneens van een meersterrenmaaltijd in het kasteel van Strainchamps, net tegenover. Voor de omvorming tot hotel was dit kasteel het verblijf van een notarissendynastie. De schuur links van het hoofdgebouw is het oudste gedeelte (1701). In 1861 werd het huidige hoofdgebouw alsook de duiventil gebouwd. De toren volgde pas in 1905. In het gebouw bevinden zich prachtige houtwerken in pitch-den.
• Vaux-sur-Sûre
Obanoa Zwembad, sauna, infrarood centrum, hammam, jacuzzi, UVzaal, massagezaal, lichaamszorg, zen salon en fitness. Op afspraak. Rosière-la-Petite 43B - 6640 Vaux-sur-Sûre +32(0)61 50 02 31 info@obanoa.com www.obanoa.com
• Neufchâteau
Zenhit Eerste gay sauna in het zuiden van België. Uitsluitend voor mannen. Rue de la Bataille, 3 +(0)32 61 26 78 91 www.zenhit.be
5.2 Zwembaden
Centre Sportif du Lac Cheravoie, 1 - 6840 Neufchâteau +32(0)61/27 88 03 Centre Sportif Le Pâchis Place P. Nothomb, 5 - 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63/42 31 23 Kinaquavie Rue des Ecoles, 16 - 6724 Houdemont (Habay) +32(0)63/41 15 32 Obanoa (zie p.52) Zwembad van Redange-sur-Attert Rue de la Piscine, 28 - 8508 Redange - Grand-Duché de Luxembourg +352 23 62 00 32 Zwembad, kinderzwembad, glijbaan, whirl-pool, solarium, fitnesszaal en brasserie
52
5.3 Paintball Paintball Fauvillers Rue Traquebois +32(0)494 79 53 50 www.paintball-fauvillers.be Gaume Paintball +32(0)49 21 07 27 - Rue du 39 - 6747 Saint-Léger www.gaumepainball.be Open het hele jaar door op reservatie.
5.4 Bioscopen • Le Foyer Laatste landelijke filmzaal waar 45 vrijwilligers zich week in, week uit aflossen om aan het publiek belangrijke filmvoorstellingen aan te bieden in een gerenoveerde infrastructuur met 200 plaatsen. De filmzaal is digitaal uitgerust en kan dus op die manier de laatste nationaal uitgekomen filmen aanbieden. Elke weekdag. Verschillend uurrooster. Le Foyer Place St-Etienne, 6 6723 Habay-la-Vieille +32(0)63 42 45 18 lefoyer@wanadoo.be – www.cinefoyer.be
5.5 Culturele centra Onze verschillende culturele centra plannen tijdens het hele jaar door voorstellingen of activiteiten voor alle leeftijden. Raadpleeg geregeld hun sites op facebook ! Centre culturel de Habay Rue d’Hoffschmidt, 27 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63 42 41 07 info@habay-culture.be -www.habay-culture.be centre culturel habay Centre culturel de Neufchâteau Maison Bourgeois Grand Place, 3 6830 Neufchâteau +32(0)61 27 50 88 Centre-culturel-neufchateau@skynet.be centre culturel neufchateau Maison de village de Martelange Rue de martelange, 43/B 6630 Martelange +32(0)63 60 08 70
53
5.6 Tentoonstellingszalen Syndicat d’Initiative de Habay-la-Neuve Rue de Luxembourg,3 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63/42 22 37 Syndicat d’Initiatve de Marbehan Place de la gare,2 6724 Marbehan +32(0)63/63 57 70 Office du Tourisme de Léglise Rue du Luxembourg, 46 6860 Léglise +32(0)63/57 23 52 Moulin de Long pré à Chêne 6860 Chêne (Léglise) +32(0)61 25 59 28 Au cru du jour à Assenois. Rue de la Gaume, 32 6860 Assenois La galerie du Châtelet Rue du Châtelet, 4 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63 42 22 60
54
Praktische informatie Transport BUS: Info TEC +32(0)81 25 35 55 www.infotec.be GARE: Marbehan, Longlier, Habay +32(0)2 258 28 28 www.belgianrail.be Dokters: Wachtdienst 1733 Apotheken: Wachtdienst +32(0)903 99 000 - www.pharmacie.be Tondartsen: Wachtdienst 100 Hospitalen Centre Hospitalier de l’Ardenne (CHA) Avenue d’Houffalize, 35 - 6800 Libramont Tél : +32(0)61 23 81 11 Clinique Saint-Joseph Rue des déportés, 137 – 6700 Arlon +32(0)63 23 11 11 Hôpital Sainte-Thérèse Chaussée de Hoffalize, 1 - 6600 Bastogne +32(0)61 24 01 11
POLITIE : 101 - BRANDWEER : 100 - SPOEDGEVALLEN : 112 Geldautomaten :
Fauvillers : De Post rue de la Misbourg Habay-la-Neuve : De Post rue Chantraine, Fortis rue Emile Baudrux, Dexia rue de la Creux Léglise : De Post rue du Luxembourg Martelange : De Post Grand-rue Neufchâteau : De Post place du palais de justice, Dexia rue Saint-Roch, Fortis rue Lucien Burnotte, ING à Semel Vaux-sur-Sûre : Crélan en Belfius chaussée de Neufchâteau
55
Agenda CARNAVALS • Martelange : eerste week-end na vastenavond www.carnaval-martelange.be • Sibret : 3de week-end van maart www.carnavalsibret.be • Habay-la-Neuve : laatste week-end van de Paasvakantie FESTIVAL “MARBEHAN, C’EST GÉANTS” (Marbehan) Eerste week-end van mei, om de twee jaar Diverse animaties met reuzen en poppen. Zondag vanaf 14u, reuzenoptocht en straatvoorstellingen Facebook marbehan c’est géants AKDT (Neufchâteau) juli Ieder jaar in juli worden zo’n 200 stages voorgesteld in zeer uiteenlopende domeinen: plastische kunst, dans, wereld muzieken, schouwspelen www.akdt.be CHEST’IVAL (Neufchâteau) 21 juli Animaties in de vallei van het meer : trofee van het meer (speelse en sportieve familiale animaties) Animatie, bar, vuurwerk NATIONALE FEESTDAG (Habay-la-Neuve) 21 juli Animaties in het gemeente park : georganiseerde wandelcircuits, animaties, kleine restauratie, muziekale animatie, bal, vuurwerk www.habay-tourisme.be KLEINE ALTERNATIEVE MARKT VAN SEMEL (Neufchâteau) Laatste week-end van juli. Boerenbijeenkomsten, producteurs en ambachtslui, demonstraties in de weiden. www.lapetitefoire.lemap.be
56
PLANTENMARKT EN MARKT VAN DE AMBACHTSLUI (Fauvillers) 15 augustus Vanaf 9u. Animaties en kleine restauratie www.si-fauvillers.be DE « CORNERIES D’EBLY » (Léglise) Week-end na 15 augustus Feest van het bier « La Corne du Bois des Pendus » Animaties, concerten, wedstrijd van de kelners, streekmaaltijden www.lacorneduboisdespendus.be LA SEMAINE CHANTANTE (Neufchâteau) augustus Een tiental dagen voor alle amateur choraalzangers om verschillende gevarieerde repertoires aan te leren. Voor kinderen, jongeren en volwassenen. www.semainechantante.be MIDDELEEUWS FEEST (Neufchâteau) Laatste week-end van augustus (om de twee jaar). Volgende editie in 2019 2 feestdagen in een middeleeuwse stemming. Middeleeuws dorp, ruitersspectacel, bar en kleine restauratie GEOCACHING EVENT (Léglise) Elke eerste zaterdag van september. www.communeleglise.be ZEGENING VAN HET WOUD (Habay-la-Neuve) Laatste week-end van september. Sinds 1937, uniek in België. Afspraak voor dichters, schrijvers en bekende artiesten. Tentoonstellingen, valkerij, jachthoorns, bar www.habay-tourisme.be FESTIVAL GÉNÉRATION 80-90 (Marbehan) 3de week-end van september. Kom volop genieten met een beetje zotheid. Kom u volop uitleven met een tikkeltje nostalgie www.festivalgeneration80.be DAG VAN DE PADDESTOEL (Neufchâteau) Laatste week-end van september Begeleide wandeling en tentoonstelling van de geplukte soorten. In het lokaal van de vereniging te Petitvoir. Paul Pirot +32(0)61/27 91 32 paul.pirot.mycology@skynet.be FESTIVAL BRASSIGAUME (Marbehan) 3de week-end van october Festival van mirco-brouwerijen. www.brassigaume.be Agenda beschikbaar in onze onthaalpunten.
57
Code van de verantwoordelijke toerist Teneinde volop van uw verblijf te genieten en een goede verstandhouding te behouden, geven we u hieronder enkele instructies. Hartelijk dank voor uw bezoek. We kijken er naar uit u met open armen te kunnen onthalen. BONJOUR ! “Bonjour� is bij ons de meest gebruikte begroeting wanneer we iemand tegenkomen. AFVAL, EEN GEMEENSCHAPPELIJKE VERANTWOORDELIJKHEID ! Wanneer ik rondwandel gooi ik niets op de grond. Hierdoor behoud ik het milieu, verfraai ik de landschappen en eerbiedig ik de andere wandelaars. Focus op het woud RECHT VAN OVERPAD Eigenaars tekenen overeenkomsten voor het recht van overpad met beheerders van wandelpaden. Door op het pad te blijven eerbiedigt u deze eigenaarsrechten : een simpele manier om bij te dragen aan de levensduur van onze paden en vooral aan de goede verstandshouding van beide partijen. JACHTSEIZOEN Neem uw voorzorgen indien u zich tijdens het jachtseizoen d.w.z van 1/10 tot 31/12 in het woud verplaatst. Neem alle informatie omtrent de jachtdata in onze informatiepunten, maar pas echter op want andere jachtactiviteiten kunnen eventueel plaats hebben ! Wees oplettend bij uw verplaatsingen op sommige parcours. Een rode affiche betekent : VERBOD te betreden, een gele : OPGEPAST bij het betreden. Indien u dichtbij schoten hoort, gelieve rechtsomkeert te maken. HONDEN IN HET WOUD Honden schrikken het wild af, storen de bevallingen en de bebroedingen. Ze kunnen eveneens ongemak bezorgen aan andere wandelaars en meer in het bijzonder aan jonge kinderen. Het decreet verplicht dus honden aan de lijn te houden.
58
OVERNACHTEN IN HET WOUD Het is strict verboden in het woud te logeren en/of te bivakkeren (zie het Waals decreet omtrent verplaatsingen in het woud).
VEILIGHEID…. ZO VEEL MOGELIJK VOORZIEN Voorzie de hoeveelheid voedsel en water naargelang de afstand en de temperatuur. Vermijd alleen te vertrekken of breng een naaste op de hoogte van uw bestemming. Steek in uw rugzak een eerste-verzorginsdoos. WELKE KLEREN TREK IK AAN ? Voor een aangename tocht is het belangrijk uw laarzen of schoenen aan te passen aan het type wandelpad. Het over elkaar trekken van ideaal 3 kledingslagen wordt ten zeertse aangeraden. DIt maakt een geschikte en snelle aanpassing aan de temperatuurschommelingen mogelijk. IK BESCHERM ME TEGEN DE ZON ! Ik bescherm me tegen de zon met de gepaste zonne crème, zonnebril en hoofdbescherming. OPGEPAST VOOR TEKEN ! Een teek is een parasiet die zich met bloed voedt en hoofdzakelijk in het woud maar ook in weiden en tuinen leeft. De teken zijn vooral actief van maart tot october. De mens maakt deel uit van zijn prooien. Smeer u in met etherische oliën of met andere pharmaceutische producten. OPGEPAST VOOR VREEMDE PLANTEN Pas op indien een plant of een vrucht uw aandacht trekt en dat u geen kenner bent; planten en vruchten kunnen soms uiterlijk zeer op elkaar gelijken maar uiteindelijk zeer verschillende eigenschappen hebben. Ik eerbiedig de fauna en de flora. Naargelang het seizoen biedt het woud rijke en gevarieerde vruchten. Gelieve deze op een verantwoordelijke manier voor persoonlijk gebruik te plukken en zeker niet te overdrijven. De natuur bedankt u bij voorbaat. ZONDER AANSLUITING In het bos zult u soms geen aansluiting meer hebben. Neem uw voorzorgen download uw kaarten of schaf u papieren kaarten aan.
Fotografische kredieten: MCMarchalMTHSFA , Parc naturel HSFA, OCA, A pas d’ânes, O.T.Léglise, D.Renauld, PWillems FTLB. Verantwoordelijke uitgever: MT Haute Sûre Forêt d’Anlier / Stéphane Gustin / Grand Place 2 - 6840 Neufchâteau. Editie 2018.
59
Onthaal MAISON DU TOURIME Grand Place, 2 - 6840 Neufchâteau +32(0)61 21 80 05 www.capsureanlier.be - info@capsureanlier.be
OPENINGSUREN VAN DE MAISON DU TOURISME Van 1 december tot 1 maart : - Zaterdag en zondag van 10u tot 15u. - Gesloten op maandag (behalve tijdens de schoolvakantie open van 10u tot 16u) - Dinsdag, woensdag en donderdag van 10u tot 16u. - Vrijdag van 10u tot 18u Van 1 maart tot 30 november : - Zaterdag en zondag van 10u tot 17u - Maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag van 10u tot 18u Feestdagen : Zelfde openingsuren als op zondag
OFFICE COMMUNAL DU TOURISME DE LEGLISE Rue du Luxembourg, 46 - 6860 Leglise +32(0)63 57 23 52 www.communeleglise.be - o.t.leglie@gmailc.om
SYNDICAT D’INITIATIVE D’HABAY «Portail de Lorraine» rue du Luxembourg, 3 6720 Habay-la-Neuve +32(0)63 42 22 37 www.habay-tourisme.be - info@habay-toursime.be
SYNDICAT D’INITIATIVE DE MARTELANGE Complexe Im Wohr - Rue de Radelange, 43a 6630 Martelange +32(0)63 60 08 60 www.martelange-tourisme.be info@martelange-tourisme.be
SYNDICAT D’INITIATIVE DE MARBEHAN «Carrefour Gaume et Ardenne» Place de la Gare, 2 6724 Marbehan +32(0)63 63 57 70 - +32(0)478 65 77 38 info@marbehan.be
SYNDICAT D’INITIATIVE DE VAUX-SUR-SÛRE Rue Sous le Bi, 2 - 6640 Vaux-sur-Sûre (Sibret) +32(0)61 28 76 68 www.vaux-sur-sure-tourisme.be info@vaux-sur-sure-tourisme.be Graphisme: www.boostcommunication.be
OFFICE DU TOURISME DE NEUFCHÂTEAU Grand Place, 2 - 6840 Neufchâteau +32(0)489 20 18 89 www.neufchateau.be bureauinformation@neufchateau.be