Mill Hill Contactblad by mhmcorrespondent

zomer 2018

God sterft niet op de dag dat wij niet meer in een persoonlijke God geloven, maar wij sterven op de dag dat het leven voor ons niet meer doorstraald wordt door de schittering van het steeds opnieuw geschonken wonder, vanuit bronnen die ieder verstand te boven gaan. (Dag Hammarskjรถld)

Abdij Koingshoeven:de monnik

IN DIT NUMMER 4

Chileense droom? Herkenning en verwondering zijn wel de meest tastbare ervaringen en gevoelens van Toos Beentjes mhm bij een bezoek, na lange tijd, aan Santiago de Chile. “Bij zo’n terugkeer kan ik er niet onderuit een bezoek te brengen aan de volkswijk Nogales, waar ik 5 jaar heb gewoond. Op zondagmorgen loop ik de parochiekerk binnen. Geen houten gebouw meer, maar een bescheiden stenen gebouw. Tot mijn verbazing wordt de viering geleid door enkele parochianen”. Karuna Mayudu – Oceaan van Barmhartigheid Voor Huub de Bij mhm was er tijdens zijn werkzaamheden als filmproducer in India zelfs een (kleine) rol weggelegd in een spraakmakende dramatisering van het leven van Jezus. “De bewerking van de film heeft ongeveer drie jaar geduurd. De film kreeg de titel: Karuna Mayudu, wat betekent “Oceaan van Barmhartigheid” en is vertaald in zes Indiase talen en door heel India gedistribueerd. Het werd een megasucces en wordt jaarlijks door de Telugu TV op Goede Vrijdag in Andhra Pradesh vertoond”. “Father Stam, we love you”. Door zijn contact met Mill Hill kwam journalist en schrijver Paul de Schipper toevallig op het spoor van het verhaal van bisschop Stam in Kenia. Hij schreef er een geïnspireerd verhaal over. In dit nummer deel 2 van zijn relaas. “Het is een prachtige tocht naar Kakamega, over groene heuvels en over de wild kolkende rivieren die Stam moest doorwaden. De motor is ideaal: verkoelende wind. Nooit gedacht dat ik achter de rug van Bonifatius zo over de heuvels van West Kenia zou fladderen”. Laudato Si Onze halfjaarlijkse Ontmoetingsdagen in St Jozefhuis zijn een gelegenheid tot samenkomst met vrienden en bekenden en een uitnodiging tot een gesprek over een actueel thema. Op 24 februari jl. was dat het thema ‘milieu’ vanuit het perspectief van de encycliek Laudato Si van paus Franciscus. John Jorna schreef het verslag.

VERDER NOG De dienaar Gods........................................................................................................................16 Karamoja.....................................................................................................................................19 In memoriam Karel van der Horst.............................................................................................22

Foto omslag: Bonen ziften, Karunapuram, India

Chileense droom? Lang geleden, nog vóór de militaire dictatuur van Augusto Pinochet, was Toos Beentjes mhm vijf jaar werkzaam in de volkswijk Nogales van de Chileense hoofdstad Santiago. Onlangs bracht ze weer een bezoek aan dit land dat haar blijft boeien. Veel is veranderd, maar toch... In 1987 vertrok ik uit Chili. Terwijl ik nu weer door het centrum van Santiago loop, besef ik dat het straatbeeld niet meer overheerst wordt door de militaire politie. Zij staan niet meer op elke hoek van de straten in het centrum … maar ook nu zie ik met eigen ogen dat als de politie in zicht is de straatver-

van nationaliteit, leeftijd, lichamelijke gesteldheid en koopwaar laat zien dat niet iedereen profiteert van de economische vooruitgang. Chili is een droomland voor veel migranten uit geheel Latijns-Amerika, onder hen veel Haïtianen, die door hun fransklinkend Spaans en donkere huidskleur opvallen. Op straat

Regenboogstad

kopers op handige wijze de koopwaar oppakken om even later de straat weer te bedekken met hun koopwaar. Het is een veelkleurig tapijt met riemen, petten, zonnebrillen, sieraden, batterijtjes, t-shirts, pleisters. Het zijn de straatverkopers en verkoopsters die mij er op attent maken dat het Chili van 2018 een ander Chili is. De grote verscheidenheid 4

kan ik allerlei lekkernijen kopen, die ik bij Latijns-Amerikaanse migranten hier in Nederland al eens voorgeschoteld heb gekregen. Het voor mij andere Chili laat een hoofdstad zien met veel hoge moderne gebouwen en prachtige winkelgalerijen. Meerdere keren als ik door het centrum

loop heb ik de sensatie dat ik door een vergrootglas kijk. De straatverkopers kom ik op meer straten in het centrum tegen dan in de jaren tachtig van de vorige eeuw en ook op andere drukke straten in de buurt van het centrum. Dus niet alleen op de Paseo Ahumada (de Kalverstraat van Santiago). Dit straatbeeld laat duidelijk zien dat niet iedereen profiteert van de economische groei waarover vaak gesproken wordt. Het zijn niet alleen de straatverkopers in de hoofdstad die een parallelle informele overlevingsstrategie laten zien, want als ik tijdens een rondreis in een dorp als

kerk binnen. Geen houten gebouw meer, maar een bescheiden stenen gebouw. Tot mijn verbazing wordt de viering geleid door enkele parochianen. Maar het meest sta ik versteld als ik bij het verlaten uit de kerk boven de deur een spandoek zie hangen met de tekst “Todo migrante es mi hermano”, die betekent: “Iedere migrant is mijn broeder/zuster” (zie foto). Al gauw word ik door enkele kerkgangers, die mij herkennen, verteld dat er iedere zondag om 12 uur een viering is voor de migranten die uit Haïti komen. Bij de rondleiding hoor ik dat er in de gebouwtjes naast de kerk behalve

Vrijmarkt

Villarica ben, dan zie ik tot mijn eigen verbazing dat het centrale dorpsplein vol ligt met tweedehandskleren die te koop worden aangeboden (zie foto). Bij zo’n terugkeer kan ik er niet onderuit een bezoek te brengen aan de volkswijk Nogales, waar ik 5 jaar heb gewoond. Op zondagmorgen loop ik de parochie-

pastorale bijeenkomsten ook verschillende activiteiten plaatsvinden om de migranten te ondersteunen. Wie had kunnen bedenken dat ik als migrantenpastor werkzaam in Nederland ook migrantenpastor in Chili zou kunnen zijn! Een bezoek aan mijn toenmalige buurtjes laat mij zien dat sommige van hen 5

Iedere migrant is mijn broeder/zuster

er beter aan toe zijn dan 25 jaar geleden, maar lopende door de volkswijk merk ik weinig van de Chileense droom van welvaart. Het is voor velen van hen knokken om het hoofd boven water te houden. Natuurlijk is er niet meer de angst die er was tijdens de militaire dictatuur. De situatie van de vrouwen is verbeterd - zij kunnen een beroep doen op een solidariteits-pensioen van €100,- in de maand. “Beter iets dan niets”, hoor ik hen meerdere malen zeggen. Behalve een koffer neem ik beladen vragen mee terug. Vragen die betrekking hebben op de globaliserende wereld waarin wij leven. Zoals: Waarom wordt er in de wereldpers zo weinig weergegeven van de keerzijde van het neoliberalisme, dat in Chili in gang gezet is door de regering tijdens de militaire dictatuur en nu nog duidelijker zichtbaar is? Chili is het land in Latijns Amerika waar de tegenstellingen tussen de rijken en de armen het grootst is. Aan het aantal migranten, met name Haïtianen en Venezolanen, is te zien dat in andere 6

Latijns Amerikaanse landen er geen politieke of economische stabiliteit is. Hoe kan voorkomen worden dat deze migratie spanningen oplevert tussen de Chileense bevolking en de migranten? Wat voor beleid gaat Piñera, het staatshoofd die op 12 maart 2018 beëdigd is, uitstippelen ten aanzien van de verwachting dat het aantal migranten in de komende tien jaar zal verdubbelen? Als één van de rijkste mensen van Chili zal hij niet dezelfde droom hebben als vele migranten. Chili blijft me boeien, wellicht omdat het een deel van mijn geschiedenis is. Misschien zelfs nu meer vanwege de migranten en ik constateer dat niet alleen Europa worstelt met het migratievraagstuk. De gedeelde herinneringen en de gesprekken tijdens dit bezoek overtuigen mij nogmaals dat het allerbelangrijkste is het vizier te blijven richten op menselijke waardigheid. Toos Beentjes mhm

Karuna Mayudu Oceaan van Barmhartigheid Als series-producer van het Christelijk Communicatie centrum in Hyderabad, India, heeft Huub de Bij mhm jarenlang de baanbrekende ideeën en de inspiratie van Hans Wijngaards gestalte gegeven in een reeks boeiende films. In zijn jubileum jaar (60) haalt hij een markante herinnering naar boven. Terwijl zij dit aan het vertellen waren, stond Hij opeens in hun midden. ‘Vrede’, zei Hij tegen hen. In hun opwinding en hun schrik dachten ze dat ze een geest zagen. ( Lucas 24, 36/37.)

den mensen bij de bushaltes om naar hun werk te gaan. De autoriksha’s lieten hun motors nog even lekker razen om klaar te staan voor hun eerste klanten. Dit alles onder het gekrijs en ge-

Wij zijn de acteurs!

Het was half zes in de morgen toen ik de deur van het gastenverblijf van de Zusters van de Goede Herder achter mij dicht trok en in een taxi stapte die mij naar de Annapurna studio’s zou brengen om daar te gaan filmen. De stad Chennai (Zuid-India), waar de betreffende studio’s zich bevonden begon langzaam te ontwaken. Hier en daar werden café’s geopend en ston-

fladder van de kraaien die zich hadden losgemaakt uit de palmbomen waarin ze de nacht hadden doorgebracht. Zoals gewoonlijk in Chennai was het een warme zwoele nacht geweest met een hoge vochtigheidsgraad, en terwijl ik nog even een blik wierp op mijn script, voelde ik mijn katoenen hemd al beginnen te plakken op mijn huid. 7

Ik heb mijn medewerking kunnen geven aan de constructie van het gebouw dat tevens diende als een project dat genoeg rendement op zou leveren om het personeel te kunnen betalen. Amruthavani breidde zich al snel uit met andere media zoals: radio, audiovisuele middelen, film en televisie. Bij deze uitbreiding kreeg het centrum een groter bereik en nog grotere mogelijkheden. Dit bleek dan ook de juiste inschatting te zijn want toen enkele jaren later het Centrum de uitbreidingen had toegepast kregen we op een goede dag bezoek van twee Hindu filmproducenten met het verzoek of wij mee wilden werken aan een mega- productie die bestond uit het produceren van een vier uur durende film over het leven van Jezus. Acteur Huub de Bij: Kom maar op!

Terwijl mijn taxi chauffeur mij, onder het zingen van een hindi filmliedje door het steeds drukker wordende verkeer loodst, laat ik even mijn gedachten gaan over de aankomende werkzaamheden in de studio. Voor een moment schiet de vraag door mijn hoofd, “hoe ben ik in deze situatie terecht gekomen?”. Kort na het overhandigen van onze technische school, waarvan ik enkele jaren de leiding had, aan de Indiase Salesianen, vroeg mijn collega Hans Wijngaards mij om samen met hem, in Hyderabad de hoofdstad van Andhra Pradesh, een Christelijk Communicatie centrum te komen bouwen voor de Telugu gemeenschap. Het idee was dat in het begin vooral de nadruk zou komen te liggen op literatuur die betrekking had op de Christelijke leer. Later zouden er ook andere media aan toegevoegd kunnen worden. Het centrum kreeg de naam “Amruththavani”. ‘Amruth’ betekent nectar in de lokale taal en ‘vani’ is het woord voor stem, het woord betekent dus ‘de zoete of liefdevolle stem van God’.

Zij lieten ons weten dat er al wat grondwerk was gedaan, onder andere, het kiezen van de hoofdrolspelers en dat ook een zekere som geld al was vastgelegd. Hun grootste zorg was het script. Dit moest theologisch verantwoord zijn, maar ook een goed verhaal neerzetten. Wij van Amruthavani zagen hierin direct een uiterst belangrijk missionair project. Wij begrepen ook dat in zo’n groot filmland als India, waar iedere maand een lokale speelfilm wordt geproduceerd, een film over Jezus van enorme toegevoegde waarde zou zijn. Na een lange periode van onderhandelen, kwamen wij met de producers overeen, dat wij het script zouden schrijven en ook een financiële bijdrage zouden leveren, maar vooral dat wij, in geval van artistieke geschillen, het laatste woord zouden krijgen. De taak die mij werd toegewezen was op de werkvloer vooral de kleine geschillen en ruzies, die onvermijdelijk zijn op de vloer in zulke grote producties, te beslechten. Ook werd mij gevraagd als commandant van het Romeinse garnizoen Jezus de veertig-minéén zweepslagen toe te dienen. Een 9

Bollywood Film Poster

vreselijke, bezwarende taak die mij nog heel lang in het werkelijke leven zou achtervolgen. Dit was de reden dat ik mij om half zes in de morgen in die bewuste taxi bevond om mij voor te bereiden op mijn eerste opnamedag. De taxi zette mij af bij de acteursingang aan de achterkant van de studio. Toen ik binnenkwam, hoorde ik de lichtjongens al schreeuwen tegen elkaar. Ik meldde me bij de grimeur die mij van een ander kleurtje moest voorzien. Want zo’n witte Europeaan zou te veel opvallen bij de gebruinde medeacteurs. Ik liet mij in een oude versleten kappersstoel zakken en bemerkte dat de andere stoelen bezet waren door mannen die een apostelrol hadden gekregen. Ik zat naast de ervaren en beroemde acteur die de rol van Petrus vertolkte. Op een gegeven moment boog hij zich naar mij toe en zei: “Ik heb er over zitten nadenken maar kunt U mij vertellen waar Jezus was voordat God er was?”. Het was een sublieme vraag voor iemand met een Hindu achtergrond. Hij verontschuldigde zich onmiddellijk, bang dat hij mij zou kunnen beledigen, maar hij wilde, zo legde hij uit, zo dicht mogelijk bij zijn karakter komen, om zijn relatie met Jezus zo nauwkeurig mogelijk neer te 10

zetten. Het verraste mij ten zeerste dat de vragen over Jezus met oprechtheid en respect gesteld werden gedurende de gehele opnameperiode. Het was zowaar een echt missieproject geworden. De bewerking van de film heeft ongeveer drie jaar geduurd. De film kreeg de titel: Karuna Mayudu, wat betekent “Oceaan van Barmhartigheid” en is vertaald in zes Indiase talen en door heel India gedistribueerd. Het werd een megasucces en wordt jaarlijks door de Telugu TV op Goede Vrijdag in Andhra Pradesh vertoond. Naschrift. Dit artikel is geschreven in de Paastijd 2018 en de evangelietekst aan het begin is bedoeld als een teken van waardering en dankbaarheid aan de filmregiseur, de film crew, de acteurs, scriptwriters en de technische afdeling voor hun toewijding en geweldige inzet. Ook zij dachten een geest te zien maar zagen een figuur van grote barmhartigheid. De film is te zien op YouTube: Vul in KARUNA MAYUDU Huub de Bij mhm

“Father Stam, we love you”. In dit tweede deel van zijn relaas over bisschop Stam vertelt Paul de Schipper over ‘een bedevaart naar de botten van een bisschop. Nico Stam, een Amsterdamse jongen die in1902 naar de missie vertrok. Naar het onbekende, nauwelijks open gelegde Afrika’.

Ingetogen bij de tombe van bisschop Stam

December 2017. Ik reis met een bus door de Afrikaanse nacht, naar Mumias. Het spoor van de missionarissen is nu een vierbaans snelweg met een berm waar het leven nooit stopt. Rijen geparkeerde vrachtwagens, lonkende kroegen en high heeled ladies tussen de lorries. Nachtvlinders wachtend op klandizie. Dit is de hoofdtransportader naar Oeganda en verder, tot in Congo. De bus brengt me naar Mumias, de plek waar Nico Stam na een indrukwekkende postume tournee langs al zijn vroegere missiestaties opnieuw begraven is in een speciaal voor hem gebouwde kerk. Een Amsterdamse jongen die hier vereerd wordt als een heilige. Martien van Leeuwen, regionaal overste van Mill Hill Nederland: “Nico Stam plantte de kerk in het grensgebied van Kenia en Oeganda. Naar het voorbeeld van

de eerste apostelen. Hij is de Bonifatius van West Kenya.” De botten van de bisschop fascineren me. Het is nog donker als ik in Mumias arriveer. Ik koop voor tien cent een kop thee van een jongetje met een thermoskan, wacht tot het licht wordt. Een boda boda, motortaxi, brengt me naar St Peters Church. De motorrijder heet, toeval of niet, Bonifatius. Ik val midden in de vroegmis van father Timothy. Na afloop mag ik rondkijken. Het is een grote, helderlichte kerk. Bij een eerste rondgang kan ik het graf niet vinden. Dan zie ik iemand die in een onopvallende kapel geknield zit te bidden bij iets wat een rechthoekige stenen tafel lijkt. Opgebouwd uit granietachtige blokken. Geen barok praalgraf, 11

Openlucht catechese

maar een simpele, onopvallende laatste rustplaats. Bedekt door een paars kleed. Als de biddende man een kruis slaat en opstaat, wijst hij: “Father Stam, we love you”. Daar ligt-ie: een Amsterdamse jongen, een blanke in ‘donker’ Afrika. Meer dan honderd jaar dood. “Father Stam, we love you.”Een vrouw, diep gebukt dweilt de vloer rond Nico Stam. Buiten onder de bomen krijgen kinderen godsdienstles. Koeien grazen voor de kerk. Ik besluit Philip Sulumeti op te zoeken, emeritus bisschop van de nabije stad Kakamega en de man die in 1984 ‘het kistje van Stam’ regelde. Dezelfde motorrijder brengt me er de volgende dag heen. We gaan eerst nog even langs het voetbalveld. Daar achter het doel ligt de Anglicaanse bisschop James Hannington begraven. Ook hij trok naar het hart van Afrika om het geloof te verkondigen , aan ‘de arme heidenen’ het heil van de Hemel te brengen. Hannington werd op 29 oktober 1885 vermoord op bevel van de chief van de Busoga stam. Nu ligt zijn graf met een gedenksteen hier achter het doel van een verdroogd voetbalweitje. 12

Het is een prachtige tocht naar Kakamega, over groene heuvels en over de wild kolkende rivieren die Stam moest doorwaden. De motor is ideaal: verkoelende wind. Nooit gedacht dat ik achter de rug van Bonifatius zo over de heuvels van West Kenia zou fladderen. Ik val bisschop Sulumeti onverwacht op de klep. Ik vind een verzwakte man van 80. Hij heeft net een hartoperatie achter de rug in Zuid-Afrika: vijf bypasses. Hij wil niet op de foto: “Ik zie er niet uit”. De bisschop is een nationale autoriteit in Kenya. Hij was ondermeer voorzitter van de commissie die in 2010 de herziening van de grondwet van Kenia ontwierp. “Ik vind dat Stam een van ons is. Ik wilde hem het respect betonen dat hij in Nederland nooit heeft gekregen.” Het is Sulumeti die in het voorjaar van 1984 een brief stuurt naar Ben Engelbertink, toen regionaal overste van Mill Hill Nederland. “Klopt”, herinnert zich Engelbertink, “het was in de tijd dat het missiehuis Hoorn werd gesloten, de begraafplaats waar Stam lag werd geruimd - de daar begraven missionarissen zijn toen overgebracht naar Oos-

terbeek. De resten van Stam hebben we in een klein kistje in handen van een begrafenisondernemer gegeven. Die heeft de zaak toen met de KLM geregeld.” Bisschop Philip Sulumeti: “Ik ben ervoor bij paus Johannes-Paulus II geweest om hem toestemming te vragen de resten over te brengen. De paus aarzelde eerst, maar gaf toch zijn zegen.” Engelbertink: “De resten van Stam zijn toen door heel West-Kenia gereisd, langs alle staties waar hij destijds gewerkt heeft.” Sulumeti: “Rond zijn graf in Mumias hebben we een mooie, nieuwe kerk gebouwd: St. Peters Church. Daar rust hij. Bij ons! Nu is Nico Stam, waar hij hoort, bij zijn eigen mensen.” Journalist Paul de Schipper, is bezig met een onderzoek naar het leven van bisschop Nico Stam. Hij is op zoek naar eventuele familieleden en/of mensen die verdere informatie/documentatie over Nico Stam hebben. Contact: paul. schipper@planet.nl

Missionaris maak jezelf overbodig

Paul de Schipper “Ik moest alles te voet doen. In dit land waren geen wegen. Het pad liep dikwijls kronkelend door een papyrus-moeras langs de Nzoia-rivier. En telkens plompte een krokodil voor me in het water.” “Toen de slaapziekte heerste heb ik meegemaakt dat hyena’s een stervende jongen vlak voor m’n voeten wegsleepten. Een andere stervende jongen werd met één sprong door een luipaard weggesleurd.” “Toen het treintje waarmee we een eind het binnenland in konden reizen weer eens tot stilstand kwam, zo maar in de rimboe, wasten we ons ter opfrissing met een emmer water. Zonder te waarschuwen zette de machinist de trein weer in beweging. We moesten hard rennen om er weer in te komen. Het zou niet prettig geweest voor een piepjong missionaris om zomaar achtergelaten te worden in de Afrikaanse bush”.

Laudato Si Onze half-jaarlijkse Ontmoetingsdag, gehouden op 24 februari, had als thema ‘zorg voor het milieu’ naar aanleiding van de encycliek Laudato Si van paus Franciscus. Onze trouwe correspondent John Jorna schreef dit verslag. Elke encycliek bevat een waarschuwing van een paus voor een risicovolle ontwikkeling in de wereld. Tijdens de halfjaarlijkse ontmoetingsdag bij Mill Hill in Oosterbeek sprak Fred van Iersel over de milieu encycliek Laudato Si van onze paus Franciscus. Hij plaatste deze rondzendbrief in de ontwikkelingen van het theologisch denken gedurende de laatste drie eeuwen. In de achttiende eeuw diende de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten zich aan en daarna de Franse Revolutie. In de negentiende eeuw zag je in Frankrijk en Duitsland een antikerkelijke houding en de Industriële Revolutie zorgde voor de opkomst van het kapitalisme en marxisme. Daarop reageerde paus Leo XIII met de sociale encycliek Rerum Novarum. Tijdens de crisis van de dertiger jaren verscheen Quadragesimo Anno. Johannes XXIII schreef Pacem in Terris tijdens de Koude Oorlog en Paulus VI Populorum Progressio. Die encyclieken samen laten zien hoe de Kerk denkt over mensenrechten. Nu heeft Paus Franciscus laten zien hoe het voortbestaan van de mensheid bedreigd wordt door de verwoesting van ons gemeenschappelijk huis, de planeet Aarde. Daarbij zijn juist de armsten in de wereld slachtoffer, want zij ontberen het vermogen aan alle gevaren te ontsnappen. Als je zonnepanelen niet kunt betalen dan moet je steeds hogere prijzen voor energie betalen. Met de panelen wek je je eigen energie op. Alle encyclieken samen verwoorden de Sociale Leer van de Kerk. Een belangrijk begrip hiervan is het ‘bonum commune’, het gemeenschappelijk goed, dat we zorgvuldig dienen te bewaken. De kerk is voorstander van goed overleg tussen 14

Boeiend betoog: Fred van Iersel

werkgevers en werknemers in plaats van polarisatie. Fred van Iersel laat na de uitvoerige inleiding de opbouw van Laudato Si zien. Eerst laat hij zien wat zijn voorgangers over het onderwerp hebben geschreven, maar ook de Oosters Orthodoxe Patriarch Bartholomeus wordt geciteerd evenals meerdere bisschoppenconferenties. Hij besluit met een oproep om ons te verenigen ter bescherming van ons gemeenschappelijk huis. Van Iersel merkt op dat al vóór het verschijnen van de encycliek de olie- en kolenlobby in de USA zich roerde en vroeg waarmee de paus zich bemoeit. In hoofdstuk 1 inventariseert de paus de vele vormen van aantasting van ons gemeenschappelijk huis, de wereld, ons

gemeenschappelijk goed. Hij noemt bijvoorbeeld de opwarming van het klimaat en de daardoor veroorzaakte zeespiegelstijging. De encycliek verscheen niet voor niets kort voor de grote en tamelijk succesvolle klimaatconferentie van Parijs. De paus wijst er op, dat juist de allerarmsten het eerste slachtoffer worden. Zij beschikken niet over de techniek om hun vlakke land tegen de stijgende zeespiegel te beschermen. Zij kunnen verontreinigd water niet zuiveren

Tegelijk ligt er een bijzondere taak voor de wetenschap: zien wat er fout gaat en oplossingen bedenken. Bedrijven moeten werken aan een duurzame wijze van produceren. De lokale politiek staat dicht bij de burgers en moet samen met hen werken aan een duurzame manier van leven. Dat lukt nooit als mensen hun denken niet wezenlijk veranderen. De paus roept op tot bekering naar een duurzame en beschouwende levensstijl. De paus toont zich een profeet. Hij vraagt alle bisschoppen er collegiaal

Dat kun je op je vingers natellen!

en zo ontstaan tekorten aan zuiver drinkwater. De paus noemt ook het verlies aan biodiversiteit. In hoofdstuk 2 komt de paus tot een begin van een oordeel. Hij zegt, dat soms de Bijbel verkeerd is begrepen. God heeft ons de aarde gegeven om er te leven, maar dat betekent niet, dat we er verwoestend mee om kunnen gaan. Wij moeten Gods Schepping zorgvuldig beheren. Dat vraagt wijsheid. Alle wereldreligies beschikken over bronnen van wijsheid. In onze Westerse wereld neigen we naar onbeperkte vrijheid. Er is juist een nieuwe milieuethiek nodig.

aan mee te werken. Tegelijk is het een oproep aan alle mensen op aarde. Samen moeten we de aarde redden. Hij vraagt het ook aan u. P.S. De tijd voor de lezing was te kort om de encycliek volledig recht te doen. De paus ziet als diepere oorzaak van de armoede en de aantasting van het milieu de macht van een groep extreem rijken, die ondernemingen dwingen zo hoog mogelijke winst te maken en dus lage lonen betalen en weinig maatregelen nemen tegen aantasting van het milieu. John Jorna 15

Proudly posing: Yesudas Nayak mhm

De dienaar gods Het heiligverklaringsproces van Mgr Franciscus Xaverius Kroot mhm, stichter van de Fatima Sisters in India, is ingezet. Herman Rooney stuurde deze bijdrage, vertaald uit het Engels. tot het missionarisleven en werd hij lid van de Missiecongregatie van Mill Hill, Londen, waar zijn oudere broer Antoon Kroot al studeerde. Hij werd gewijd op 9 juni 1878.

Franciscus Xaverius Kroot mhm

Franciscus Xaverius Kroot (1854-1900), visionair, missionaris. Mgr. Franciscus Xaverius Kroot, missionaris van Mill Hill en stichter van de Fatima Sisters. Hij muntte uit in priesterlijke vroomheid en robuuste pastorale en missionaire ijver. Geboren op 7 dec. 1854 in Zwolle, Holland, voelde de jonge Frans zich geroepen

Na zijn landing in India, 24 jaar oud, diende hij met grote toewijding als pastor in Chennai, Poonamallee, Bellary, Kurnool en Nellore. Begaan als hij was met het lot van de arme vrouwen en kinderen, stichtte hij een Indiase congregatie onder de naam “Missiezusters van St. Franciscus Xaverius” maar om een aantal redenen later bekend als de Zusters van Onze Lieve Vrouw van Fatima. Ook was hij rector van het seminarie in Nellore en in 1897 werd hij benoemd tot aalmoezenier van Fort St. George, Chennai, en redacteur van de Catholic Watchman (nu The New Leader). Vanwege zijn zwakke gezondheid werd hij genoodzaakt naar Europa te gaan voor behandeling, vergezeld door zijn broer, father Antoon Kroot. Maar tijdens de reis werd hij opgenomen in het ziekenhuis Maria van de Engelen in Hyères, Frankrijk, waar hij overleed op 5 januari 1900. In juni 1988 werd zijn stoffelijk overschot naar Pune vervoerd en bijgezet in de kapel van het hoofdkwartier van de Fatima Sisters in 1988. Moge God hem spoedig de eer verlenen van het altaar.

Verklaring Congregatie voor de Heiligverklaringen Rome, 25 juli 2017 Uwe Excellentie, In uw brief van 20 april 2017 legt uwe Excellentie aan de Congregatie voor de Heiligverklaringen de vraag voor, of er enig bezwaar is tegen de zalig- en heiligverklaring van de Dienaar Gods Franciscus Xaverius Kroot, priester van de 17

Missiecongregatie van Sint Jozef van Mill Hill en stichter van de Congregatie van de Zusters van Onze Lieve Vrouw van Fatima, die overleed in het jaar des heren 1900. Na gedaan onderzoek verheugt het mij te kunnen vaststellen, uwe Excellentie, dat er van de zijde van de Heilige Stoel geen bezwaren zijn tegen het in gang zetten van het proces van zalig- en heiligverklaring van de Dienaar Gods Franciscus Xaverius Kroot, met inachtneming van de “normen met betrekking tot het onderzoek door de Bisschop in het proces van heiligverklaring” uitgevaardigd d.d. februari 1983 door deze Congregatie. Verenigd met Uwe Excellentie in de Heer, Angelus Kardinaal Amato, SDB Prefect + Marcellus Bartolucci, Titulair Aartsbisschop van Mevanien Secretaris Zeer eerw. Henry D’Souza, Bisschop van Bellary Cantonment, Bellary – 583 104 Karnataka India Uit het Engels vertaald door Herman Rooney

Fatima zusters - stille aandacht

Karamoja Onlangs bracht Corry van den Bosch mhm een bezoek aan Panyangara in NoordOeganda, waar ze een aantal jaren werkzaam was. Hieronder het relaas van een bewogen weerzien.

Kinderuurtje

Dinsdagochtend gingen we om 6 uur op pad naar Karamoja! Er ging nog een Mill Hiller mee, die in Pakistan werkt, maar die in Karamoja zijn eerste missie ervaring heeft opgedaan. Het zou een rit van 10 uur worden met halverwege een korte stop voor een hap eten. In het laatste stuk moesten we een paar rivieren oversteken. Er liggen daar de z.g. `Ierse bruggen`. Dat is een betonplaat op de bodem van de rivier. In de droge tijd is dat geen enkel probleem, maar in dat gebied had het geregend! We vroegen ons af of we er door zouden kunnen. Sylvester kent de weg daar goed en weet dus ook waar er gaten in de Ierse brug zijn. We hadden ook het geluk dat een kleinere auto voor ons erin slaagde om over te steken, dus

wij hebben het er ook op gewaagd. Het water kwam net niet over de drempel van de deuren, maar ik vond het toch wel erg spannend. Dat het geregend heeft is natuurlijk voor de mensen een zegen. Dit jaar hadden zij (weliswaar een kleine maar toch…) een oogst en dus te eten! Tegen half 5 ´s middags kwamen we veilig thuis in de Panyangara parochie. En inderdaad: het was echt thuiskomen. Het voelde meteen helemaal vertrouwd. Men had zelfs mijn “oude kamer” voor me op orde gebracht. Het was alsof ik niet was weg geweest! Na de nodige begroetingen met voormalige collega’s en de staf, werd ik 19

er me al snel van bewust dat het erg druk was in de parochie. (zoals gewoonlijk!) Pastoraal werk, onderwijs, jeugd begeleiden, projecten opstarten; het kwam allemaal voorbij. Het kleuterschooltje, dat is opgestart voordat ik met pensioen ging, gaat binnenkort zijn eigen gebouwtje krijgen. Twee klaslokalen zouden voor Nieuwjaar gereed moeten zijn, zodat het

hoe blij ze met deze voorziening zijn: eerst een natuur documentaire en daarna een komische film. Er wordt wat afgelachen! De computeropleiding is nog kleinschalig. Men kan er ook middelbaar onderwijs volgen per computer! Dat is fijn voor de gezinnen die het schoolgeld niet kunnen betalen. Van de bibliotheek, gevestigd in een voormalig catechistenhuisje,

Wie is het snelste boven?

nieuwe schooljaar in een echt gebouw kan beginnen! In een buitenstatie is Sylvester, de dienstdoende pastor, begonnen met een project voor de jeugd. Een oude, te klein geworden kerk heeft hij omgetoverd tot multifunctionele ruimte. Er worden computerlessen gegeven en in het weekend kan de jeugd (van baby tot jong volwassene) genieten van video vertoningen. Het is een lust om te zien 20

wordt dankbaar gebruik gemaakt. Nu kunnen leerlingen van zowel basis als middelbaar onderwijs tekstboeken lenen en in de hal gaan zitten studeren. Daar hebben ze verlichting op zonneenergie, terwijl dat in hun armoedige huisjes niet het geval is. De schoenmakerij staat ook op starten, als men tenminste een beginkapitaaltje kan bemachtigen voor de nodige machines. Hier worden dan lokale, dus

goed verkoopbare, schoenen gemaakt. De instructeur ziet er naar uit om te beginnen. Naast dit alles gaat het pastorale werk voor Sylvester gewoon door. Het is een heel bedrijvig man met een groot hart voor de jeugd en de zieke en behoeftige medemens in Karamoja. Ik hoop dan ook van harte, voor de jeugd en voor Sylvester, dat we een of andere

weldoener treffen, die de schoenmakerij van start kan laten gaan. Laat het ook in Karamoja een vredig Kerstfeest worden en een voorspoedig nieuw jaar met werkgelegenheid voor de jeugd! Heel veel groeten van al de betrokken mensen en heel hartelijk dank voor alle ondersteuning! Zalig Kerstmis en een gezond en goed 2018 Corry van de Bosch mhm

Karimojong krijgers: Een ontwapenende glimlach

Mokumer in hart en nieren Karel van der Horst Geboren op 14 januari 1927 te Alkmaar Tot priester gewijd op 13 juli 1952 Missionaris in Oeganda Gestorven op 7 mei 2018 “Aandacht voor en met elkaar”, zou de titel van een film kunnen zijn over het levensverhaal van Karel van der Horst. Als er in de hemel een bioscoop zou zijn, dan zou Karel de eerste zijn die de film zou bekijken en waarschijnlijk daarbij af en toe in slaap vallen. Want waar Karel ook was, films werden bekeken. Één van de laatste fragmenten van die film zou een lezende Karel laten zien. Het zou het boek van Hans Küng kunnen zijn. De titel van dat boek luidt: “Bevochten Vrijheid”, Küng’s memoires. Hij heeft de helft van het boek met veel aandacht gelezen. Het lag nog op het bureau van zijn kamer.

met de mensen van het Busoga-volk, hen begeesterde en voorging in de liturgie. In 1998 keerde Karel terug naar Nederland en hij schafte zich twee OVchipkaarten aan, zodat hij zijn familie vaak kon bezoeken en aanwezig kon zijn op de familiefeestjes waar hij een geliefde aanwezige was.

Als Karel in Nederland op vakantie was, zorgde hij er altijd voor dat hij, voordat hij terugging naar zijn geliefde mensen van Busoga in het Oegandese bisdom Jinja, deelnam aan de missionarissen-cursus in Soesterberg om zich nieuwe theologische inzichten eigen te maken en samen met andere missionarissen uit de hele wereld te reflecteren op de tekenen des tijds en elkaar te inspireren. Op terugreis naar Oeganda nam Karel altijd in zijn niet al te grote koffer een nieuwe witte toog mee, gemaakt door zijn moeder en zus, en een paar nieuwe sandalen. En hij vertrok met geld voor het weeshuis van het Mama Jane Children’s Care Centre.

Als rector van het klein seminarie in Jinja gebruikte Karel al zijn talenten. Veel geld was er niet te besteden, maar toch redde hij het, gebruik makend van zijn pastoraal, acteer- en organisatorisch vermogen.

Een ander belangrijk onderdeel van de film zou zijn Karel als pater familias. Hij was een Mokumer in hart en nieren. Velen van de familie, waaronder zijn moeder, zijn bij Karel in Oeganda op bezoek geweest en zagen hoe Karel als missionaris het Goede Nieuws deelde 22

In de eerder genoemde film “Aandacht voor en met elkaar” horen ook enkele fragmenten van Karel met zijn collega’s onder het genot van een potje bier. Hij was een zeer geliefde collega en dat niet alleen onder de Mill Hill missionarissen. Ook zijn Afrikaanse collega’s droeg hij een warm hart toe. Wij zullen het niet meer horen: “huppelepup”, het unieke woord dat bij Karel hoorde. Wij zullen het missen, omdat wij deze blijmoedige mens zullen missen, die, waar hij ook was, met open oren en ogen in het leven stond. Toos Beentjes mhm

ONZE OVERLEDEN VRIENDEN Oldenzaal

Dhr. Gerard Visschedijk, broer van Fr Bertus Visschedijk mhm

Oldenzaal

Mw. Marie Beernink-Zuidhof, tante van Fr Bertus Visschedijk mhm

Amsterdam

Mw. Maria Johanna van den Hurk, zus van Fr Wim van den Hurk†

Assen

Mw. Mia Versluys-Bordens, schoonzus van Fr Louis Versluys†

Vianen

Mw. Helena Appelman-Eisenberg, moeder van Fr Nico Schipper (Pakistan)

Roosendaal

Dhr. Johannes Jacobus van Dorst (vaste donateur).

Etten

Dhr. Theodorus Antonius Giesen.

Dinxperlo

Dhr. Alfonsus Gerhardus Reusen, broer van Fr Harry Reusen mhm

Kloetinge

Dhr. Hubertus Petrus Joseph Huige, neef van Fr Martin Rijk mhm

CONTACTBLAD NEDERLANDSE REGIO VAN DE MILL HILL MISSIONARISSEN Hoofdredacteur: Fons Eppink Redactieraad: Hans Boerakker, Huub de Bij, Frans Baartmans, Ger Mooij Correctie: Piet Korse. Administratie: Theo Geurtsen, e-mail: procuur@mhmobk.nl Verzending: Harry Reusen, Otto Perfler 4 nummers per jaar Tel. 026 339 7552 Email: mhmcorrespondent@gmail.com Internet: www.millhillmissionaries.com

FOTOGRAFIE Fons Eppink, Toos Beentjes, Huub de Bij, Paul de Schipper, Corry van den Bosch

UW TESTAMENT IS NOG BETER WANNEER DE MISSIE DAARIN BEDACHT IS Maak uw legaat voor Mill Hill aldus: “Ik legateer, vrij van rechten, aan De Nederlandse Regio van de Mill Hill Missionarissen Johannahoeve 4, 6861 WJ Oosterbeek”

WAARHEEN MET UW BIJDRAGEN? Persoonlijke giften voor missionarissen NL52 INGB 0001 0669 57 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek. NL 39 ABNA 0400 2363 11 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, Oosterbeek. Giften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en Azië: NL 52 INGB 0001 0669 57 t.n.v. Missieprocuur Mill Hill Oosterbeek. De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI instelling vallend onder de groepsbeschikking van de Bisschoppenconferentie van de Rooms Katholieke Kerkprovincie te Utrecht. Uw giften zijn dus fiscaal aftrekbaar en over uw bedragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden. Ons fiscaal RSIN nummer 006583489 Bij voorbaat hartelijk dank.

Retouradres: Contactblad van Mill Hill Johannahoeve 4 6861 WJ Oosterbeek

Zomer 2018 Jaargang 52 - nummer 2 Verschijnt 4 keer per jaar Verzorgd door: J.J. voor de Poorte - Oosterbeek