Ζούσε κάποτε στον κόσμο τον αγιάτρευτο Ένα αγόρι ξεχασμένο κι απροστάτευτο. Είχε ένα μικρό ταμπούρλο και το βάραγε. Τι ψυχή βασανισμένη να 'ταν άραγε;
Ταμ ταμ - ταμ ταμ Η γειτονιά του δεν το κράταγε. Ταμ ταμ - ταμ ταμ Τους δρόμους πήρε και περπάταγε. Ταμ ταμ - ταμ ταμ Καπνός τριγύρω δε φαινότανε Ταμ ταμ - ταμ ταμ Μα κάπου πόλεμος γινότανε.
Κι όταν στις κορφές απάνω μέρα χάραξε Στη μικρή καρδιά του μέσα κάτι σπάραξε. Έτσι πέρασε στη χώρα του αμίλητου Και τ' αγρίμια του άλλου κόσμου γίναν φίλοι του. Ταμ ταμ - ταμ ταμ Της γης ο κόρφος δεν τον χώρεσε Ταμ ταμ - ταμ ταμ Στον ουρανό βαθιά προχώρησε. Ταμ ταμ - ταμ ταμ Ταμπούρλο πια δεν ακουγότανε Ταμ ταμ - ταμ ταμ Μα πάντα πόλεμος γινότανε.
ἐμοὶ δὲ ἀρκοῦν ἂν ἐδόκει εἶναι ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργῳ γενομένων ἔργῳ καὶ δηλοῦσθαι τὰς τιμάς ... καὶ μὴ ἐν ἑνὶ ἀνδρὶ πολλῶν ἀρετὰς κινδυνεύεσθαι εὖ τε καὶ χεῖρον εἰπόντι πιστευθῆναι. χαλεπὸν γὰρ τὸ μετρίως εἰπεῖν... Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος
Μετάφραση Εγώ όμως θα ήμουν της γνώμης πως είναι αρκετό, για άντρες που αποδείχτηκαν γενναίοι με έργα, με έργα να τους αποδίδονται τιμές ... κι όχι να κρέμεται η αναγνώριση του ηρωισμού πολλών από έναν άντρα, που ο λόγος του μπορεί να είναι ωραίος, μπορεί και κατώτερος. Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς μ' επιτυχία...
Ἡ τιμὴ λοιπὸν εἶναι χαλεπὸν χρέος. Ἡ τιμὴ ποὺ ὀφείλεις σὲ μιὰν αὐθυπέρβασι τοῦ Ἔθνους σου εἶναι ἐξαίσια, ἀλλὰ βαρυτάτη, γιατὶ εἶναι ἀνάβασις ἐκεῖθεν μιᾶς ἀναβάσεως. (Βασ. Κουτσούγερας)
Πρότασις
Ιούλιος 1943 Λαπάτα, Τρεχλό, Μάνεσι
Αύγουστος 1943 Άνω Λουσοί Νοέμβριος 1943 Βυσωκά
Πρέπει το σπίτι του πολίτη να καεί συν γυναιξί και τέκνοις... Με στρατιωτικήν υψηλοφροσύνην ο αγών αυτός δεν έχει πλέον καμίαν σχέσιν... Ο στρατός δικαιούται να χρησιμοποιεί κάθε μέσον και εναντίον γυναικών και παιδιών... (Χίτλερ, 16-12-1942)
Eίναι οι εχθροί μας... Οπλισμένοι ως τη γη...
Κορδώνονται στο χαιρετισμό και κορδώνονται από φόβο... Έχουν ξεχάσει τη χαρά ν΄αγαπηθούν.. Όταν κουβεντιάζουν , όλα γίνονται μολύβι...
Γερμανοί αιχμάλωτοι στο Καρνέσι, καθ΄οδόν προς τα Μαζέικα (29-10-1943)
Ομπλός Κάλανος Βλασία Σαραδί Μάζι Συρμπάνι Ο στρατηγός Λε Σουϊρ στα Μαζέικα (Ιστορικό Αρχείο Wolfinger)
Βάρβαρες φυλές Με μεγάλα πέλματα Ανάσκαψαν την πατρική γη Και μόνο ένα χάνι ερειπωμένο Έστεκε ακόμα πλάι στο δρόμο Που άφηναν τις ψείρες τους οι περαστικοί Σαν τον ποιητή στο έλεος του κόσμου (Τ. Λειβαδίτης, Βιβλικό τοπίο)
Επίτασις
Κι εμείς... τι περιμένουμε; Ότι οι κουφοί παραχωρήσεις θα μας κάνουν κι οι αχόρταγοι κάτι θε να μας δώσουν; Οι λύκοι θα μας ταΐσουνε αντί να μας καταβροχθίσουν; Από φιλία θα μας προσκαλέσει η τίγρη να της βγάλουμε τα δόντια; Τέτοια περιμένουμε; (Μπ. Μπρέχτ)
Διοικητής της 117 Μεραρχίας Ορεινών καταδρομών υποστράτηγος Καρλ Φον Λε Σουιρ (Karl Von Le Suire). Υπέγραψε τη διαταγή "Επιχείρηση ΚαλάβρυταUnternehmen Kalawrita" στις 25/11/1943 (διαταγή Ν2/1296 - 25/11/43 ή 3Α/1296/43 25/11/1943 gel ή Div.st.qu.25-11-1943 IA/Αριθ. Επιχείρησης 1296/43)
Γιούλιους - Ιούλιους Βόλφινγκερ - Julius Wolfinger (Σχεδίασε και οργάνωσε την "Επιχείρηση Καλάβρυτα")
Στρατηγός Φέλμυ
Regiment Hans Ebersberger Διεκπεραιωτής της "Επιχείρησης Καλάβρυτα" .
Ἡ κάθε μου ἵνα τὴ χαρὰ φωνάζει, μὰ ὁ πόλεμος, τὴ νιότη μου σκεπάζει καὶ μὲ ἀτσάλι ἀναμμένο μὲ κεντᾶ ὅμως, μέσα μου ἡ καρδιά μου δὲ λυγίζει. Μητέρα, ἐδῶ, στὸ θάνατο κοντά, πρωτόμαθα τὸ πόσο ἡ ζωὴ ἀξίζει. (Γ. Ρίτσος)
Κορύφωσις
Δημοτικό σχολείο Καλαβρύτων
Λάκκα του Καππή
Ως αμνός επί σφαγήν ήχθης....
Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή μητ’ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει. (Φ. Αγγουλές)
Πάταγα μες στο αίμα και το πόδι μου βούλιαζε ως το γόνα... (Ν. Φερλελής)
Μια καλαβρυτινή, η Ελευθερία της θειαΓιώτας είδε τόσα χυμένα μυαλά ένα γύρο, που δε βάσταξε.... Βρήκε έναν τενεκέ, τον γέμισε και τα ΄θαψε χωριστά…
Αυτή τη μεταλαβιά δε θα την ξεχάσω... Αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φεφές
Κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή Γιατί είναι αμίλητη και προχωράει... Στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο Μνησιπήμων πόνος (Γ. Σεφέρης, Τελευταίος Σταθμός)
Ω πικρές γυναίκες * με το μαύρο ρούχο παρθένες και μητέρες Που σιμά στη βρύση * δίνατε να πιούνε στ’ αηδόνια των αγγέλων Έλαχε να δώσει * και σε σας ο Χάρος τη φούχτα του γεμάτη Μεσ’ απ’ τα πηγάδια * τις κραυγές τραβάτε αδικοσκοτωμένων (Οδ. Ελύτης)
Κι έγινε τότε μεγάλη σιωπή. Κι άρχισε ο ήλιος να κατεβαίνει μέσα στις φλόγες της δύσης. Κι ο ουρανός έγινε κόκκινος. Και το χώμα κόκκινο. Σαν αίμα. Και δεν ακουγόταν τίποτα σ’ όλη τη γη. Και προβάλλοντας σιγά σιγά πίσω απ’ τα υψώματα μεγάλες σκοτεινές φάλαγγες φάνηκαν να’ ρχονται. Απ’ τις πεδιάδες, απ’ τα φαράγγια, απ’ τις χαράδρες, απ’ τα βουνά απ’ όλους τους δρόμους φάνηκαν να ‘ρχονται οι νεκροί του πολέμου. Και πίσω τους έρχεται ο άνεμος πίσω τους έρχεται ο μεγάλος άνεμος πίσω τους έρχεται ο μεγάλος άνεμος βουίζοντας ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΡΗΝΗ. (Τ. Λειβαδίτης)
Λύσις
Η ύβρις
Η θεία δίκη
Ηττα
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του Απ' την παλιά πρωτεύουσα την Πράγα; Από την Πράγα της έστειλε ψηλά μποτίνια, Ένα χαιρετισμό και τα ψηλά μποτίνια Αυτό της έστειλε δώρο από την Πράγα.
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του Απ' τη Βαρσοβία και τις όχθες του Βιστούλα; Απ' τη Βαρσοβία της έστειλε δώρο μια λινή μπλούζα, Παράξενη, πολύχρωμη, μια μπλούζα πολωνέζα! Αυτό της έστειλε δώρο απ' τις όχθες του Βιστούλα
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του Απ' το Όσλο και τη Δανία; Ένα μικρό γουναρικό για το λαιμό, Με την ελπίδα πως ο γούνινος γιακάς θα της αρέσει. Αυτό της έστειλε δώρο απ' τη Δανία και το Όσλο.
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του Απ' το Παρίσι "πόλη του Φωτός"; Απ΄το Παρίσι της έστειλε μεταξωτό φουστάνι Να σκάσει από τη ζήλια η γειτόνισσα. Αυτό της έστειλε δώρο από το Παρίσι.
Και τι έστειλε ο φαντάρος στη γυναίκα του Απ' την απέραντη γη της Ρωσίας; Απ' τη Ρωσία της έστειλε ένα μαύρο κρέπι Για το μνημόσυνό του, κρέπι χήραςΑυτό της έστειλε δώρο από την Ρωσία. (Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε απόδοση Ρίτας Μπούμη Παπά)
Προσχεδιασμένο έγκλημα Όχι πράξη αντιποίνων
Γερμανοί στρατιώτες ξεκουράζονται, πίσω τα Καλάβρυτα καίγονται
Ἡ Ρώμη, ποὺ ἐπιχειροῦσε μὲ ἰταμότητα νὰ ὑπάρξῃ πολὺ ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸν αἰῶνα της· τὸ Ράϊχ, ποὺ ἐξύφαινε καὶ ἐξαπέλυε νέον αἰῶνα πάνω ἀπὸ τὴν φρίκη τοῦ κόσμου, αἰῶνα ξανθῆς κτηνωδίας, ἐκάγχαζον πάνω ἀπὸ τὸ ἀρτιθάνατον πτῶμα τῆς Εὐρώπης. Συστάδες λαῶν ἐξῆψαν μέσα των τὸν νόμο τῆς σήψεως καὶ περιεφράχθησαν στὸ ψῦχος, ἐνῷ ἡ νύκτα ἐπύκνωνε σὲ μεσονύκτιο. (Βασ. Κουτσούγερας)
Διάβαζα πρόσφατα κάπου πως εάν η μνήμη του ανθρώπου είναι κριτήριο της ταυτότητας του, τότε η απώλεια της ιστορικής του μνήμης θα πρέπει να σημαίνει απώλεια και της ιστορικής του ταυτότητας. Θα συμφωνήσω πως έτσι έχουν τα πράγματα. Η διατήρηση της ιστορικής συνείδησης δεν μπορεί παρά να είναι πράξη αντίστασης στην ισοπεδωτική λαίλαπα της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας η οποία φαίνεται να διαμορφώνει μια καταναλωτική συνείδηση, αμβλύνοντας μεθοδικά την ιστορική μνήμη και οδηγώντας σε εθνικό αποχρωματισμό δηλ. σε γενικότερη πολιτιστική σύγχυση.
Ο θρήνος των Καλαβρύτων , Τ. Βασιλείου
Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων , Τ. Μάρθας
Θρήνος για τη σφαγή, Γ. Βελισσαρίδης , 1953
Τηλέμαχος Κάνθος: «Ο θρήνος της Καλαβρυτινής μάνας», ξυλογραφία, 1965.
Καλάβρυτα, χαρακτικό, Τ. Μάρθας
Καλαβρυτινές μορφές Ελαιογραφία και Σκίτσο Αγλαΐας Κυριακοπούλου-Κανελλοπούλου
Τάσσος ( Αλεβίζος): «Οργισμένες γυναίκες», ξυλογραφία, 98x34 εκ., 1974
Αὐτοσχέδιος κόμπος μᾶλλον ἐν τῷ παρόντι, κόμπος ἐπίγονος... Ἥκιστ' ἄρα ἰσόρροπον ὀφείλημα ὁ λόγος...
ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ, 1915
ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΠΟΝΤΙΩΝ, 1916-1923
ΔΟΞΑΤΟ 1913
ΚΟΝΤΟΜΑΡΙ ΧΑΝΙΩΝ, 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 1941
ΚΟΜΜΕΝΟ ΑΡΤΑΣ 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943
ΚΑΝΤΑΝΟΣ ΧΑΝΙΩΝ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 1941
ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1944
ΒΙΑΝΝΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1943
ΛΙΓΚΙΑΔΕΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
ΜΠΑΜΠΙ ΓΙΑΡ ΚΙΕΒΟ, 1941 ΣΦΑΓΗ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ
ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΤΗΣ ΝΤΡΟΠΗΣ
ΜΙ ΛΑΙ ΒΙΕΤΝΑΜ, 1968
ΣΡΕΜΠΡΕΝΙΤΣΑ 1995
...μία γενοκτονία δεν ολοκληρώνεται με τον βιολογικό αφανισμό ενός έθνους ή μιας φυλής, αλλά με την καταστροφή της κουλτούρας και της μνήμης. Ιδίως της δεύτερης... (ΦΑΝΗΣ ΖΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, τ. πρόεδρος της Ε.Ι.Ε.Τ. και εκτελεστικός πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (Ε.Ε.Δ.)
ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΟΥ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΓΙΑΤΙ ΑΝ ΓΛΙΤΩΣΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ
πόνος μνησιπήμων... γιατί ... είχαν οι άνθρωποι ανεξήγητα μελανουργήσει...