Vanaf maart 1998 start de Actie Kerkramen?. Een van de kostbaarste restauratie-onderdelen uit de geschiedenis van de parochie.
Dit boek bevat een beschrijving van de kerkramen van de R.K. St. Hippolytuskerk aan de Kanis. Samengesteld met een serie artikelen uit het Parochieblad ‘Profel’
W.J. de Valk Parochie-assistent (1980-2004)
Elk kerkraam besproken
Plattegrond van de St. Hippolytuskerk a/d Kanis Overzicht kosten per raam opgesplitst Kerkramen 1
Petrus
Wat zien we
Kerkramen 2 Paulus Het raam
Kerkramen 3
H. Jozef Bijzonderheden Het raam Kerkramen 4
Maria en Bernadette Kerkelijke erkenning Afbeeldingen Het raam
Kerkramen 5
Christoforus Bijzonderheden Het raam Isodorus Bijzonderheden Het raam
Kerkramen 6 Martelaren Agnes
Bijzonderheden Het raam Lidwina
Bijzonderheden Het raam
Kerkramen 7 Anna Bijzonderheden Het raam
Maria Magdalena Bijzonderheden Het raam Kerkramen 8 Augustinus Bijzonderheden Het raam Kerkramen 9 Maria Bijzonderheden Het kerkraam Kerkramen 10
Doop van Jezus door Johannes Johannes Bijzonderheden Het raam Kerkramen 11
Tweeluikramen Jezus van Nazareth Nicodemus Kerkramen 12
Het moeilijkste raam Wat zien we? En wat zien we niet? Nadere verklaring van deze symboliek Tot slot Kerkramen 13
Raam 17 De aanbidding der Herders Raam 13 De aanbidding der Wijzen Kerkramen 14
Rond het altaar Raam 16 Raam 14 Besluit
Vanaf maart 1998 start in onze parochie de Actie Kerkramen?. Een van de kostbaarste restauratie-onderdelen. We hebben gelukkig het opknappen van de kerktoren achter de rug. Nu de glas-in-lood-ramen nog. Maar, gezien de staat waarin ze zich bevinden, moeten die zo spoedig mogelijk hersteld worden.
Snuffelend in het kerkarchief kwamen wij een heel bijzonder document tegen. Een boekwerk vol namen van parochianen met ieder een letter achter zijn naam, een letter, soms met nog een accent daarboven: 8, 8, 6?, F, g?, d?, f, enz. Vreemde adressen zult u zeggen!
Maar die letters zijn geen adressen, zoals we die kenden vóór de jaren '60, toen de wegen van Kamerik nog geen namen hadden, maar letters. Wie op de van Teylingenweg van nu woont, zou voorheen bv. A140 als adres gehad hebben. De Mijzijde van nu had B-nummers. Teckop D-nummers.
De letters achter de namen in het kerkarchief hadden echter een andere betekenis. Het zijn namen van orgelpijpen.
Bij de eerste restauratie van 1970-1971 moest ook het kerkorgel gerenoveerd worden. Er werd daarvoor een speciale actie gehouden. Symbolisch konden de parochianen toen orgelpijpen ?kopen?, of zoals dat nu heet sponsoren.
Er waren er heel wat ?te koop?. Zo?n 600! Met z'n allen hebben ze toen f. 48.000,-- bij elkaar gesprokkeld. Een enorm bedrag voor die tijd! Geïnspireerd door deze ?orgelpijp-actie? uit 1970 wil het Parochiebestuur voor de restauratie van de glas-in-lood-ramen van de kerk zo'n zelfde soort actie beginnen.
De te restaureren kerkramen worden symbolisch te koop aangeboden. ledere parochiaan, ieder gezin, iedere familie, of meerdere families tezamen, kunnen een raam voor hun rekening nemen. Ook bedrijven, organisaties en verenigingen worden daartoe van harte uitgenodigd.
De namen van de ?kopers?, sponsors, krijgen een oorkonde met de afbeelding van het gesponsorde raam en het bedrag dat zij daarvoor schonken. Ook worden hun namen in een archiefboek opgetekend, zodat het nageslacht kan zien welke parochianen of bedrijven of verenigingen in 1998 gezorgd.oo hebben dat de prachtige glas-in-lood-ramen in stand werden gehouden ?(Het | ' "Parochie-archief gaat na zo?n 5 4 6 jaar naar het Gemeentearchief in Woerden | en is daar dus in te zien!)
Wat vindt u van het bovenstaande idee? Goed hé!
En nu aan de slag. Bespreek met z?n allen wat u kunt doen, beter gezegd: wat u wilt doen voor uw parochiekerk. Met spanning wacht het Parochiebestuur uw reacties af. Contactpersoon hiervoor: Jos Boers. Telefoon: 40.2288.
Het is bedoeling dat er in ons parochieblad ?Profiel? regelmatig een kerkraam wordt besproken. Elk glas-in-lood-raam verbergt een heel verhaal. U weet dat in vroeger tijden gebrandschilderde kerkramen een geloofsverkondigende functie hadden. Door de afbeeldingen werden de gelovigen, die toentertijd analfabeet waren, onderwezen in de bijbelse verhalen of kregen daardoor kennis van de voorbeeldige heiligenlevens, met de oproep deze na te volgen.
Bij de restauratie van de toren is er alvast één glas-in-lood-raam gerepareerd en van een voorzetraam voorzien. Dit = Ee: grote raam beeldt de gelijkenis uit van de ?Barmhartige Samaritaan?. Het Evangelieverhaal vertelt hoe een Joodse man op de weg van Jeruzalem naar Jericho door rovers werd overvallen, geplunderd en daarna zwaar gewond langs de weg lieten liggen. Een voorbijkomende priester, op weg voor de tempeldienst, had geen tijd voor deze
ongelukkige, ook een leviet niet Ess
(eveneens op weg naar de tempel). |
Alleen een Samaritaan, nota bene een vijand van de Joden, schoot de ongelukkige te hulp. Jezus van Nazareth vertelde dit verhaal om heel zwartwit duidelijk te maken, dat iemands naaste degene is die jou nu, op dit ogenblik, hard nodig heeft. Het komt er dan niet op aan van welk ras hij of zij is, van welke godsdienst, uit welk milieu die ?naaste? komt. Het enige dat telt is: hij of zij moet geholpen worden, niet door anderen maar door jou. Op het kerkraam zie
wordt. Ook de priester en de leviet die op weg zijn naar de tempel. Daaronder staat de Evagelietekst: ?Gij zult de Heer, Uw God, beminnen uit geheel! uw hart en met geheel uw ziel en met al uw krachten en geheel uw verstand en uw naaste als uzelf.? (Lucas10; 25-37)
de weg naar Jeruzalem, de gewonde man die geholpen
1. St. Anna f. 2.500,--
Boodschap aan Maria 2.500,--
Neutraal 1.500,--
Neutraal 1.500,--
Maria Magdalena 2.500,--
Neutraal ( 8 .delen & f.600,-) 4.800,--
Neutraal (24 delen á f. 600,- ) 14.400,--
Neutraal..( 8 delen ? 1. 600.-) 4.800,--
St. Agnes 2.500,--
St. Paulus 2.500,--
St. Lidwuina 2.500,--
O.L. Vrouw en Bernadette ?Lourdesraam? 2.500,--
Driekoningen ?Zij aanbaden het Kind en offerden hunner schalen goud, wierook en mirre? 6.250,--
14. Heidense hoofdman betuigt zijn geloof: ?Heer ik ben waardig dat Gij onder mijn dak komt? 6.250,--
15. Het Lam Gods: ?Zalig zij die tot het bruiloftsmaal des Lams geroepen zijn? 6.250,
Johannes de Doper wijst naar Jezus: ?Zie daar het Lam Gods dat de zonder der wereld wegneemt? 6.250,--
Aanbidding van de herders: ?Heden is u een Verlosser geboren welke is Christus - de Heer God? 6.250.16. Jozef 2.500,--
19. St. Christoforus 2.500,-20. Petrus 2.500,--
St. Isidorus 2.500,-22. Neutraal ( 8 delen à f.600,-) 4.800, 23. Neutraal (24 delen ? f.600,-) 14.400,-24. Neutraal ( 8 delen 4 f. 600,-) 4.800,-25. St. Augustinus 2.500,-26. Neutraal 1.500,-27. Neutraal 1.500,--
Doop van Jezus door Johannes ?Ik doop U.......' 2.500,--
Jezus als leraar I: ?Als iemand niet geboren wordt uit water en Geest, 2.125,-30. Jezus als leraar Il: ?kan hij niet ingaan in het Koninkrijk Gods?. 2.125.--
f. 122.000,-
31 ?? 34 Ramen inde sacristie (4 x f.750,-) 3.000,--
Totale kosten: f. 125.000,--
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken.
Aan weerszijden van het priesterkoor, de 15 ruimte waar de liturgie plaats heeft, staan 6/?? de afbeeldingen-in-gas van de twee ?4 |, steunpilaren van de kerk: de apostelen 6 | [.« Petrus en Paulus. Samen hebben ze een 9; Priesterkoor en dezelfde kerkelijke feestdag: 29juni. rc: We beginnen vandaag met de bespreking ? van het Petrusraam, op het schema ni "8 nummer 20.
PETRUS ?|
I I L
Daar staat hij met zijn forse vierkante L. kop, vooruitkijkend in de toekomst. De = re ernst straait af van zijn gezicht. Het is | | ook geen kleinigheid als je aangewezen ae! 2 bent als ?hoeder? van een pas ontstane U | | ) groep mensen, die ?christenen? worden 3 #0 genoemd. Als je ?herder? moet zijn van de aantal volgelingen van een zekere Jezus van Nazareth die tegen alle omringende godsdiensten in zich zoon van God heeft genoemd. en daarom als een niet gewenst persoon de schandelijke kruisdood is gestorven. Als je je verantwoordelijk voelt voor de doorgaande verkondiging van Jezus ?Blijde Boodschap?: dat God, zijn Vader in de Hemel, begaan is met alle mensen, wie zij ook zijn. En die Jezus na zijn dood voortleeft als de ?Levende Heer?. Wanneer we lezen in de geschiedenis van die eerste christenen, vernemen we al spoedig, dat ze het in die tijd niet gemakkelijk hadden. Ze worden vervolgd, gevangen genomen, en gefolterd om daardoor van hun ?arrogant? geloof af te zien. ?Voor de leeuwen met ze!? ( in het Colosseum ), ?Aan het kruis met ze!? ( door Keizer Nero ) Ja, dat hem dat allemaal te wachten stond had Petrus niet vermoed toen Jezus hem zei: ?Petrus, als ik er niet meer ben, moet jij op mijn lammeren
passen, jij moet mijn schapen hoeden?. (Joh. 21: 15-17) Kortom: Jij moet mijn kudde, mijn volgelingen, de kleinen en de groten bij elkaar houden.
In het Evangelie volgens Matteüs, hfdst. 16: 19, zegt Jezus op een keer tegen Petrus: ?Ik zal je de sleutels geven van het Rijk der hemelen en wat je zult binden en ontbinden op aarde, zal ook in de hemel gebonden en ontbonden zijn.?
Al in het begin het begin van het Johannes-Evangelie horen we Jezus bij de roeping van de apostelen tegen een van heen (Simon geheten) zeggen: ? Jij, Simon, zoon van Johannes, jij zult voortaan door mij Kefas (= in de Aramese taal: ?rots? genoemd worden. In het Grieks vertaald is dat ?petra? en in het Latijn ?Petrus?. Klaarblijkelijk zag Jezus in hem een betrouwbaar man, iemand waarop je kon ?bouwen?.
Lucas schrijft in zijn Evangelie, hfdst, 5: 10 over een wonderbare visvangst, waarna Jezus tot de verbaasde Petrus zegt: ?Simon, wees maar niet bevreesd, voortaan zul je ook nog ménsen vangen!?
Boven aangehaalde teksten uit de Evangelies zijn door de glazenier Harrie Sterk in het Petrusraam uitgebeeld.
Wat we zien dekrachtige vissersfiguur, met een groot net in de linkerhand. Petrus was van beroep visser en werd door Jezus tot ?mensenvisser?, tot missionaris van zijn toekomstige (geloofs)gemeenschap aangesteld. Links en rechts van Petrus op het raam zien we danook heel wat vissen afgebeeld. In zijn hand houdt Petrus de sleutels om te ?binden en te ontbinden?. Boven zijn hoofd op het raam zien we een rots, waarop de Kerk van Christus is gebouwd. Matteüs, hfdst 16:18, ( gesymboliseerd door St. Pieter van Rome / dat is dus de kerk die aan Pétrus is toegewijd)
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-inlood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer raam nummer 10.
Paulus , naast Petrus de tweede belangrijke zuil van de Katholieke Kerk heette vóór zijn bekering Saulus (dat was zijn Romeinse naam). Hij werd geboren in Tarsus, in de Romeinse provincie Cilicië in Klein-Azië (ongeveer twee tot drie jaar later dan Jezus) als zoon van Joodse ouders uit de stam Benjamin. Hij werd volgens de streng godsdienstig-nationale partij van de Farizeeën opgevoed en bezat het waardevol voorrecht van het ?Romeins burgerrecht?, dat hem dikwijls te pas is gekomen. Als jongen ging hij naar Jeruzalem om zich tot leraar van de Wet te laten vormen; zijn meester was de bekende Joodse schriftgeleerde Gamaliël. Om aan de kost te komen, leerde Paulus het vak van tentenmaker, dat hij 5 ook als apostel nog heeft uitgeoefend. u Nu Tijdens Jezus' optreden was Paulus niet ? meer in Jeruzalem; hij heeft dus Jezus sf Le tijdens zijn leven nooit gezien. ? " Teruggekeerd in Jeruzalem vond Paulus 2 U» een bloeiende christengemeente, al | waartegen hij, als overtuigd Joodse | T l schriftgeleerde, fel tekeer ging. De "1 i christen Stefanus wordt onder Paulus? 5: 7 goedkeuring gestenigd en werd daardoor ul de eerste martelaar van het Christendom. | Onderweg naar Damascus kreeg hij een L visioen: in een groot licht hoorde hij een stem zeggen ?Saulus, waarom vervolg je
mij?? Toen hij antwoordde: ?Wie bent U, | | Heer??, zei die stem: 'Ik ben Jezus, die jij
Dit visioen
bracht (omstreeks het jaar 33) een ? ?? ?? ??
wending in Paulus? leven: van ?vervolger? Plattegrond Hippolytuskerk werd hij ?volgeling?.
Vanuit Antiochië maakt Paulus drie grote missiereizen, eerst naar Cyprus en Klein-Azië, later ook naar Griekenland. In tal van steden worden door hem
parochies gesticht. Na zijn derde reis begeeft hij zich naar Jeruzalem, waar hij door zijn felle Joodse tegenstanders bij het gezag verdacht wordt gemaakt en door de Romeinse overheid wordt gearresteerd. Na een periode van gevangenschap in Caesarea beroept hij zich (door het bezit van zijn Romeins burgerrecht) op de keizer en via een moeizame zeereis met schipbreuk komt hij tenslotte in het voorjaar vanhet jaar 60 in Rome aan. Volgens de overlevering zou hij tijdens de vervolgingen door keizer Nero in het jaar 64 door onthoofding zijn omgebracht. In een periode van amper twintig jaar heeft Paulus zijn omvangrijke zendingsarbeid verricht. Door zijn prediking, het stichten van nieuwe parochies, het schrijven van een indrukwekkende reeks brieven (waarvan er 14 bewaard zijn gebleven in het Nieuwe Testament van de Bijbel) is hij van groot belang geweest voor de Kerk- en de wereldgeschiedenis. Zijn theologisch visie heeft bv veel invloed gehad op het denken van de kerkvader Augustinus, de hervormers Luther en Calvijn en als zodanig ook op het geloofsinzicht van de Reformatorische Kerken.
Wat zien we op het glas-in-lood-raam van Paulus? Wat heeft de glazenier allemaal aan symboliek in dit raam verwerkt?
Ten eerste valt het enorme zwaard op dat Paulus in zijn rechterhand houdt. Hij is er gewelddadig door gedood, met één klap. Door het bezit van zijn ?Romeins burgerrecht mochten Romeinse burgers nooit gemarteld worden.
-. In zijn linkerhand houdt hij een rol papier, symbool voor de vele brieven die hij naar de door hem gestichte kerken heeft geschreven.
- Boven hem in het raam wordt het visioen van zijn bekering uitgebeeld: de lichtstraal van boven en het paard waarvan hij toen, door de schrikt, zou afgevallen zijn.
Rechts naast zijn hoofd zien we een tent. Paulus? vak was immers tentenmaker.
Tenslotte is links van zijn hoofd nog schipeen afgebeeld, doelend op zijn
missiereizen en zijn tocht (als gevangene)
naar Rome, waar hij werd gedood.
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken.
Deze keer gaat het over nummer 18 van de plattegrond.
Jozef is geboortig van Bethlehem, uit het geslacht van de Joodse Koning David. Hij was een eenvoudige handwerksman in Nazareth. De Evangelies vertellen niet veel over hem. Wat je daaruit wel kunt opmaken is, dat hij rechtvaardig was en trouw zijn taak als man van Maria en vader van Jezus heeft vervuld. De droevigste uren van zijn leven waren die, toen hij er in stilte over dacht om van zijn aanstaande vrouw Maria te gaan scheiden, omdat hij haar niet in opspraak wilde brengen. (Matt. 1,19). Tot dat hem in een visioen duidelijk wordt, dat: "wat in haar geboren gaat worden, het werk van Godswege zal zijn?. Zo laat het Evangelieverhaal ons weten. ?Daarna?, staat er, ?nam hij Maria bij zich in huis?. In de verdere verhalen treedt Jozef altijd bescheiden op de achtergrond. Het bekendste verhaal met een belangrijke rol voor Jozef is de tocht naar Bethlehem en de vlucht naar Egypte. Als zij daarvan terugkeren vestigen zij zich te Nazareth in Galilea, Noord-Palestina Na zijn bezoek met Maria en de 12-jarige Jezus aan de tempel in Jeruzalem (beschreven in Lucas 2) is Jozef blijkbaar gestorven, want daarna lezen we niets meer over hem.
Eeuwenlang is Jozef in alle bescheidenheid door de Geschiedenis van de Kerk gegaan. Zijn verering begint pas in de 15de eeuw en werd vooral door de H.Bernardinus van Siëna en de H. Theresia van Avila bevorderd. In 1621 werd zijn feest op 19 De vlucht van Jozef, Maria en het Kind Jezus maart voor heel de Kerk naar Egypte. / Houtsnede
voorgeschreven. Paus Plus IX heeft de H. Jozef tot ?Patroon van de Kerk? verheven. Jozef geldt ook als de patroon van een ?goede dood? ( dit betekent: in goede relatie met God). Paus Johannes XXIII heeft de naam Jozef opgenomen in het Romeinse Canongebed (dat is het Eucharistisch- of Tafelgebed) van de Eucharistieviering.
is er over de H. Jozef nogal wat te doen geweest. Heel in het begin maakten kerkelijke leiders zich boos over het feit, dat sommige schilders hem op afkeurenswaardige wijze schilderen als een simpele man. Schilders die Jozef het kindje Jezus op de arm lieten dragen, deden het ook niet goed: een vader behoorde zijn kind aan de hand te leiden. Pas in de 16e en 17e eeuw werd de H. Jozef als een échte vader voorgesteld. Sint Jozef (sint = heilig) wordt vaak afgebeeld met een bloeiende leliestaf. Ook wel met lelies op de grond naast hem. Een lelietak is het symbool voor zuiverheid.
Op bijna alle afbeeldingen staat Jozef op mA, u de achtergrond en staan Jezus en Maria op ? ? het eerste plan. 5 [58
In het volksgeloof » | ? 1, heeft de H. Jozef nogal wat specialiteiten. ? Hij is de patroon van ?een zalige dood', van ?'; ?zuiverheid? en een ?celibatair leven?. Vooral ?| de deugden: geloof, vertrouwen in God, | bescheidenheid, trouw en rechtvaardigheid 7 I worden aan hem toegeschreven. 2! ,
Als patroonheilige FL | ? beschermt hij opvoeders, wezen, reizigers =] i en timmerlieden en door de Kerk sterk a !'" :3 gepropageerd: de arbeiders. | |, 2:
In de tijd vóór het 2° Vaticaans Concilie = ? (1962-1965) werd er in de maand maart de Plattegrond Hippolytuskerk ?Litanie van Sint Jozef gebeden; was er ook soms Jozef-lof, waarin liederen ter ere van Sint Jozef werden gezongen.
In Nederland bestaan nog 8 Sint-Jozefgilden, waarvan zeven in Limburg: Buchten, Sint Geertruid, Koningsbosch, Stein, Sweykhuizen Waubach en Vijlen. Dorplein bij Budel is het enige Brabantse plaatsje met een SintJozefgilde.
Er zijn heel wat voornamen van Jozef zijn afgeleid: Joost, José, Joos, Jos, Joe, Joessoef, Josephus, Sjef, Sepp; Jozefien, Fien, Josée, Josette, Josine, en nog andere vervormingen.
Vele kerken, kapellen, bejaardenhuizen werden naar Jozef vernoemd en onder zijn bescherming gesteld. In katholieke streken dragen vaak ook gebouwen, straten, e.a. zijn naam.
De plaatsbepaling van de gebrandschilderde ramen is indertijd door Pastoor J. Bolsman (1942-1964) heel
zorgvuldig gedaan. In het vorige artikel
zeiden we al dat de ramen van Petrus en
Paulus vooraan in het gebouw te zien zijn,
links en rechts van het priesterkoor, omdat
zij twee grote ?voormannen? van de Kerk
zijn. Naar de mening van de Pastoor
moesten de ramen van Jozef en Maria
meer naar voren, dichter bij het altaar,
want bij hèn was immers alles begonnen!
We
met
flinke hamer in
ziin rechterhand. Hij was timmerman van
e zien Joze een
ziin vak. We horen in het Evangelie op een keer door plaatsgenoten tegen Jezus zeggen: ?ls dat niet de zoon var de timmerman, de zoon van Jozef en Maria??
- Aan de linkerkant van Jozef staat het IE RA
kind Jezus. Jozef houdt zijn hand liefdevol
en beschermend om hem heen.
- Zoals bij elke afbeelding van Jozef is
ook Maria aanwezig. Ze gaat het huis
binnen. |
- Boven Jozef liggen 2 duiven op een
(Ga an ?0293 altaartafel, ze werden geofferd toen Jezus in de tempel werd opgedragen. Jezus heeft ook een vogel in zijn hand. Misschien, omdat hij later zal zeggen: ?Kijk eens naar de vogels in het veld??
Tenslotte zien we naast Jozef een Lelietak, teken van zijn eerlijkheid en zuiverheid van hart. (opm. in het plattegrondplaatje van het vorige artikel staat het pijltje verkeerd. Dit moest niet naar nr.12, maar naar nr. 10 wijzen)
Wordt vervolgd
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over nummer 12 van de plattegrond.
De naam van Bernadette Soubirous is onlosmakelijk verbonden met Lourdes, het stadje aan de oever van de rivier de Gave, waar ze op 7 januari 1844 ter wereld kwam. Haar ouders waren arm en heel godsdienstig. Op veertienjarige leeftijd kreeg ze, tussen 11 februari en 16 juli 1858, achttien keer een visioen van ts een in het wit geklede ?dame?. In de 160 u beschrijving van het visioen vertelt 1. Bernadette, dat de ?dame? haar aanspoorde el Ly om veelvuldig de rozenkrans te bidden. En " toen Bernadette naar de naam van de ?dame? vroeg, antwoordde zij: ?Ik ben de Onbeviekte Ontvangene?. Dat kon dus 2 niemand anders zijn dan Maria, de moeder » van Jezus.
.
Met haar beweringen, dat ze Maria had A I? gezien, stuitte Bernadette Soubirous op de | | nodige twijfel en terughoudendheid. Maar in =: J 1862 kregen haar verschijningen kerkelijke Lie 4 erkenning van de Bisschop van Tarbes. Vanaf dat moment groeide Lourdes uit tot Plattegrond Hippolytuskerk de grootste bedevaartplaats ter wereld; alleen Mekka voor de Islam de heiligste plek op aarde evenaart Lourdes wat bezoekers per jaar betreft. Op talloze plaatsen, ook in Nederland, werd de grot nagebouwd waarin Maria aan Bernadette was verschenen. Vanuit Nederland trekken jaarlijks ook vele grote bedevaarten naar deze pelgrimsplaats.
In 1866 trad Bernadette onder de kloosternaam Marie-Bernard in bij de zusters van Saint-Gildars in Nevers. In het klooster leefde ze teruggetrokken. Ze was ziekenverzorgster en hulpkosteres tot haar dood op 16 april 1879. Haar verering kreeg een grote stimulans, nadat in verband met haar zaligverklaring in 1925 de stoffelijke resten op 22 september 1909 werden opgegraven. Die bleken niet te zijn vergaan. Het lichaam was bedekt met het kloostergewaad. Het hoofd was naar links gekeerd. De handen, die kruisgewijze over de borst lagen, waren met hun nagels volkomen geconserveerd en hielden nog een verroeste rozenkrans vast. Het stoffelijk overschot van de heilige ligt nu in Nevers opgebaard.
van Bernadette Soubirous zijn onder te
verdelen in twee uitvoeringen. De
bekendste en meest voorkomende is de ??
heilige als jong meisje. Ze ligt geknield
van Lourdes haar is verschenen als ?een
voor de rots, waar de Onze Lieve Vrouw
dame in het wit?. Op andere afbeeldingen staat Bernadette als een eenvoudige kloosterzuster.
Op raam nummer 12 (in het plattegrondplaatje? / zie vorige bladzijde) is door glazenier Harrie Sterk het tafereel van de ?verschijning van Maria aan
Bernadette? afgebeeld:
Maria,en groot en staande (symbolen
voor haar verhevenheid; Bernadette klein en liggend ?op haar knieën?
(symbolen voor eerbied en haar eenvoud);WXKZNZH
- Maria heeft een rozenkrans in handen,haar ook Bernadette; Maria heeft
immers gevraagd om de rozenkrans te bidden. Bernadette doet dat hier dan ook. Rond Bernadette is een rotsige bodem met links van haar een bloeiende roos (symbool voor de liefde van Bernadette
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over de nummers 19 en 21 van de plattegrond.
De zeer bekende Christoforus, of Christoffel, zou een reus uit Kanaän zijn geweest die oorspronkelijk Reprobus heette. Hij getuigde van zijn christelijk geloof en verrichtte, volgens een legende, wonderen. Zo zou hij eens zijn staf in bloei hebben laten schieten. Omwille van zijn geloof werd hij door keizer Decius ( + 250 na Chr.) tijdens de christenvervolging ter dood gebracht. De Christoffel van de legende is een reus van een man. Hij had slechts één wens: dienaar zijn van de machtigste persoon op aarde. De koning waarvan hij dienaar wordt, blijkt echter bang te zijn voor de duivel. ?Dus dan is de duivel machtiger?, was zijn conclusie. In dienst getreden van de satan, blijkt deze op zijn beurt angst te hebben voor Christus. Op zoek naar deze Christus komt Reprobus bij een kluizenaar die hem zegt: ?In jouw gaven schuilt je roeping. Gebruik je buitengewone lichaamsbouw en kracht om pelgrims over de gevaarlijke rivier te dragen.? Met grote toewijding vervulde Reprobus deze taak. Tot er op een stormachtige nacht een klein jongetje op de oever stond, dat hem vroeg om over de machtige rivier gedragen te worden. Eenmaal op zijn schouders gezeten, werd het kind steeds zwaarder, slechts met de uiterste inspanning wist de reus de overkant te bereiken. Daar maakte het kind zich bekend als Christus. Van toen af laat Reprobus zich ?Christophorus? noemen, dat in het Grieks betekent: ?hij die Christus draagt?.
Vooral in de 15e eeuw is zijn legende een geliefd motief in de kunst. Tal van beelden en wandschilderingen hebben Christophorus tot onderwerp. Een
uitgerukte boomstam in de hand, het Christuskind op de schouders, waadt Christoffel door de onstuimige golven. Soms zie je de kluizenaar op de oever staan met een lantaarn om de ?veerman!? bij te lichten. Het kind draagt dikwijls een wereldbol in zijn hand. Omdat Christoforus in het middeleeuwse volksgeloof de patroon was tegen een plotselinge dood, plaatste men hem groot en opvallend bij de ingang van een kerk. Het bekijken van zijn beeld moest voorkomen, dat men die dag door de dood werd verrast en zonder de ?laatste sacramenten? stierf. Een prachtig voorbeeld van een dergelijk Christoffelbeeld, afkomstig uit de kerk van OudZevenaar, is te zien in het Rijksmuseum Catharijneconvent in Utrecht.
Christoffel is logischerwijs de beschermheilige van de reizigers, in het bijzonder van hen die zich per auto verplaatsen. In menig auto is een medaille met zijn afbeelding te vinden. 25 juli, de (vroegere) kerkelijke feestdag van Christoforus, werden toen en misschien ergens ook nú nog op verschillende plaatsen autozegeningen (en ook fiets- en motorzegeningen) verricht. In 1969 dreigde deze typische vorm van devotie te verdwijnen, nadat Christoforus! van de officiële heiligenkalender was afgevoerd. Maar het Vaticaan gaf toestemming om plaatselijk met het gebruik door te gaan. In de volksdevotie is Christoffel één van de ?noodhelpers? en wordt aangeroepen tegen hagel en acuut doodsgevaar. Hij beschermt tegen aardbevingen, water, vuur, hongersnood, pest, en een blik op zijn krachtige gestalte (afgebeeld op een gevelsteen of op een plank boven de
??? ?? 1 deur van een boerderij of schuur) deed hij alle
à LR > |. moeheid en lusteloosheid vergeten. Hij is verder ?
5 de patroon van schippers, vlotters en ridders Op à
iy | het dashboard of hangend in auto, lijkt i
ChristoffelRB)
in onze tijd nog steeds de
beschermer van chauffeurs te zijn.
Op het gebrandschilderde glas-in-lood-raam van 88. Christoforus in de Hippolytuskerk a/d Kanis (nummer 19 van de plattegrond) zien we: een krachtige reus door het water sjouwen. steunend op een enorme dikke stok, beter gezegd: een boom, met aan het boveneinde en aan de zijkanten een paar bladeren. De glazenier kende dus de legende van de ?bloeiende staf?!
Op zijn nek draagt hij het Christuskind, dat volgens het verhaal al maar zwaarder werd.
Een eenvoudige landbouwer die het zonder opvallende daden tot heilige bracht; dat is kort samengevat het levensverhaal van de Spanjaard Isidorus. Omstreeks 1070 werd hij in de buurt van Madrid geboren. Zijn ouders waren arm. Ze moesten hard werken om hun kostje bij elkaar te scharrelen. Het bezoeken van een school zat er voor Isidorus uiteraard niet in. Net als zijn vader werd hij boer in dienst van grootgrondbezitter Juan de Vergas. Isidorus trouwde met Maria. Het echtpaar kreeg een kind, dat spoedig stierf. Maar Isidorus klaagde niet. Van de vroege ochtend tot de late avond werkte hij op de akkers van zijn heer, die heel tevreden was dat hij zo?n betrouwbare en harde werker in dienst had. Hij had er dan ook geen bezwaar tegen, dat Isiodorus elk dag eerst de Mis wilde bijwonen. Van zijn kant lette Isidorus goed op door heel vroeg op te staan dat zijn kerkelijke betrokkenheid geen beletsel vormde voor zijn werk. Hij bezielde zijn vrouw met hetzelfde vertrouwen in God, dezelfde liefde voor de armen en dezelfde onverschilligheid voor het materiële van deze wereld. Toen St. Isidorus getroffen werd door een ziekte die hem fataal werd, bereidde hij zichzelf op zijn laatste uur voor met veel bidden en in volledige berusting. Het geloof, het vertrouwen en de liefde, waarmee hij de laatste sacramenten ontving, bracht tranen in de ogen van alle aanwezigen. Onder
aanhoudend gebed stierf hij op 15 mei 1170, bijna 60 jaar oud. Zijn echtgenote volgde hem vijf jaar later. Al spoedig werd Isidorus om zijn voorbeeldig leven vereerd en veertig jaar later werd zijn lichaam naar de kerk van St. Andreas overgebracht. Sindsdien bevindt het zich in de bisschoppelijke kapel van Madrid.
Op afbeeldingen gaat de heilige Isidorus gekleed als een Spaanse boer. Gewoonlijk houdt hij in zijn hand een landbouwwerktuig. Maar ook afbeeldingen met een zeis of met vruchten van het land komen voor.
Om voor de hand liggende redenen werd Isidorus na zijn heiligverklaring in 1622 spoedig vereerd als patroon van de boeren en van de landarbeiders. De verklaring van de naam ?Isidorus? moet waarschijnlijk worden gezocht in het Griekse woord ?doron' voor ?geschenk?. Dit woord is ook terug te vinden [? Theodorus, een naam die ?geschenk van God' betekent. 'Isi? is een in het Grieks gebruikelijke afkorting van ?Isis?, de naam van de oud-Egyptische oppergod. ?Isi-dorus? zou dan dezelfde betekenis hebben als ?Theo-dorus'.
Glazenier Harrie Sterk heeft Isidorus, in het raam (nummer 21 op de plattegrond) afgebeeld als een echte landbouwer, met stoppelbaard, flinke handen, grote opvallende klompen, in boerenkiel en devoot kijkend naar het gewas waarin hij staat. Hij is in gebed. Daarom heeft hij ook zijn hoed achter ziin gevouwen handen, want bidden doe je met de hoed af, uit eerbied voor God. Boven hem op het raam zie je een engel aan het ploegen op het land. ?Ora en labora? (?Bid en werk?). Terwijl Isidorus bidt, neemt een engel zijn werk over, vertelt een legende. Boven de engel straalt de zon, die leven schenkt aan alles wat groeit en bloeit. Links en rechts naast Isidorus? hoofd twee duiven (symbool voor de ?goede geest? die man en vrouw beiden bezielt in de vredige rust van het landschap).
Het Isidorusraam werd in 1956 door de ABTB aan de parochie geschonken.
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over de nummers 9 en 11 van onderstaande plattegrond.
De eerste heiligen van de Kerk waren martelaren. Ze zijn ?getuigen? geweest van het Evangelie van Jezus van Nazareth en zijn zoals Hij een gewelddadige dood gestorven voor het geloof in de Openbaring van Godswege. En omdat ze geloofden in de opstanding van Jezus Christus na zijn kruisdood, zijn ook de martelaren nu eveneens in de heerlijkheid bij God. Zo TA dachten de eerste christenen tóén. Zo #? x denkt de Kerk ook nü. En daarom is het ? Ls heel goed te begrijpen, dat de 16 1] LI» martelaren door die eerste christenen al d | spoedig werden beschouwd als » | -? [:8 mogelijke ?contactpersonen? tussen de D geloofsgemeenschap en de hemel. Die ! ?> je | I [
martelaren waren immers heel dicht bij 2; God en ook bij Jezus Christus, de ?levende Heer? van de kerk!
Al spoedig werd het de gewoonte om óp 2! of bij de graven van martelaren kerken | te bouwen en die dan aan hen toe te L wijden. Als men ze afbeeldde werd ook =]
ri het voorwerp getoond waarmee zij 27; gemarteld of gedood waren. Ook kregen | ! ze een symbool mee, dat aangaf waarin ?: | ze zich in hun geloofsleven van anderen U | ) hadden onderscheiden. Toen er na de a? ? christenvervolgingen van lieverlee geen Plattegrond Hippolytuskerk martelaren meer kwamen, ging men ook niet-martelaren vanwege hun voorbeeldige levenspraktijk als heiligen beschouwen. Maria, de moeder van Jezus kwam natuurlijk het eerst daarvoor in aanmerking. Zo ontstond de heiligenverering met de vele heiligenfeesten.
In de nadagen van het Romeinse Rijk probeerde een aantal keizers de traditionele eredienst in stand te houden. De christenen weigerden daaraan mee te doen en werden dus vervolgd. Onder hen was Agnes, een twaalfjarig meisje, dat waarschijnlijk werd gedood tijdens de regering van keizer Valerianus in het midden van de derde eeuw, of tijdens het bewind van Diocletianus aan het begin van de vierde eeuw. Ze leefde omstreeks 300 in Rome en leek een prachtige toekomst voor zich te hebben, want niemand minder dan de zoon van de stadsprefect werd hevig verliefd op haar en vroeg haar ten huwelijk. Maar hij kreeg zijn zin niet. Agnes zei hem, dat ze maagd wilde blijven om een ?andere bruidegom' Jezus Christus te kunnen dienen. De prefect kwam er aan te pas en soebatte en smeekte Agnes omwille van zijn zoon. Maar hoe de prefect ook aandrong, Agnes
bieef bij haar weigering. Tenslotte werd de
prefect zo boos, dat hij besloot haar
streng te straffen. Hij liet haar naakt in een bordeel opsluiten. Een bordeelbezoeker, die haar toen naakt zag, raakte volgens de legende op slag blind. Verder vertelt die legende, dat de hemel toen haar haren zo snel liet groeien, dat de lokken haar lichaam al spoedig geheel bedekten. In een andere legende staat, dat er een engel in het bordeel neerdaalde en Agnes een lichtend gewaad gaf. De zoon van de prefect gaf het echter niet op en probeerde toen zich met geweld van Agnes meester te maken. Maar op het moment dat hij haar aanraakte, werd hij, verhaalt de legende, door een demon gewurgd en viel dood neer. En zoals het tot die verhalen behoort, was Agnes vergevingsgezind, en op haar gebed kwam de jongen weer tot leven. Hij bekeerde zich tot het Christendom en begon het Evangelie te verkondigen. Dat pakte echter verkeerd uit, want de heidense priesters waren woedend daarover en eisten de dood van Agnes, de ?neks' die dit alles had veroorzaakt. Tegen zijn zin stelde de prefect toch haar terecht. Agnes werd in het vuur geworpen, maar omdat de viammen niet haar, maar haar beulen verteerden, ontsnapte ze aan de brandstapel. Tenslotte werd ze dan maar onthoofd.
Agnes wordt soms naakt afgebeeld vanwege de veroordeling tot het bordeel. Dikwijls heeft ze een diadeem in het haar (teken van overwinning) en een lam aan de voeten, dat haar onschuld symboliseert. Het lam kan ook een verwijzing zijn naar het Latijnse woord ?agnus? (lam), of het Griekse woord ?lagnè? (reine). Volgens de legende zou ze na haar dood met een lammetje aan haar ouders zijn verschenen. Op sommige voorstellingen is Agnes voorzien van attributen als het zwaard waarmee ze is onthoofd en vuur onder haar voeten (brandstapel); ze heeft vaak een lelietak in haar hand (symbool van haar ongeschonden maagdelijkheid) en soms op haar hoofd de martelaarskroon. Er werden veel kloosters (Agnietenkloosters!) en kerken aan haar toegewijd en ook een groot aantal meisjes-tehuizen en -verenigingen. Agnes is de schutpatrones van: kinderen en jonge meisjes, van maagden, verloofden en hoveniers. De reden van het laatstgenoemde is ons onbekend. De kerkelijke gedenkdag van Agnes is 21 januari.
Het gebrandschilderde raam op de vorige pagina beeldt Agnes af als een rijke en voorname vrouw. Haar gewaad is veelkleurig en prachtig bewerkt. Dat kun je beter op het échte raam in de Hippolytuskerk zien! Ze staat voor de ingang van een prachtig Romeins huis. In haar arm heeft ze een lammetje (symbool voor onschuld), in haar rechterhand een zwaard (waardoor ze de marteldood stierf). De lange gevlochten haren herinneren aan de ?legendarische bedekking? van haar lichaam toen ze in een bordeel kwam. Onder haar voeten zijn vlammen, verwijzend naar de brandstapel waartoe ze veroordeeld werd. En tenslotte boven haar een opstijgende vogel, symbool van haar opgang naar de hemel. Een prachtig raam met een heel mooi verhaal als je goed bent geïnformeerd.
Van alle oorspronkelijk Nederlandse heiligen is Lidwina van Schiedam de bekendste. Haar hartverscheurende levensverhaal heeft daar veel, zo niet alles mee te maken. Het interessante aan deze heilige is dat haar levensbeschrijving op louter feiten berust. Lidwina werd op 18 maart 1380 in Schiedam geboren. Omdat ijspret in die tijd ook al een typisch Nederlands vermaak was, zocht ze op vijftienjarige leeftijd samen met een stel vriendinnen een bevroren sloot op. Lidwina viel, brak een rib en werd thuis op bed gelegd.
Dat was het begin van een lijdensweg; ze zou het bed nooit meer verlaten. Wat zich in het begin onschuldig liet aanzien, werd erger en erger. Lidwina raakte bedekt met gezwellen. Ze kon op den duur nauwelijks voedsel binnenhouden. Lopen ging niet en haar gehoor werd aangetast. Ondanks de hevige pijn klaagde het meisje nooit. Gaandeweg begon ze haar martelgang te zien als een levensopdracht. Lidwina werd in dat idee gesterkt door de Schiedamse priester Jan Pot. Het dagelijkse ontvangen van de H. Communie was zo'n beetje haar enige voedsel. In visioenen had Lidwina contact met Maria en met haar engelbewaarder. Ze kreeg zelfs de stigmata (dit zijn de 5 kruiswonden van Jezus Christus in haar lichaam). Toen ze op 14 april 1433 overleed, was ze 38 jaar aan haar ziekbed gekluisterd geweest.
De heilige Lidwina van Schiedam wordt vaak afgebeeld met een krans van rozen om haar hoofd of een rozentak in haar hand (deze bloem is het symbool van haar liefde tot God, die haar lijden te dragen maakte). Met de andere hand houdt ze dan een kruis vast. Meteen na haar dood werd Lidwina in Schiedam als een heilige vereerd. De verering werd overigens pas in 1890 kerkelijk goedgekeurd. In het jaar van haaroverlijden
werd boven haar graf al een kapel gebouwd. AlsTR kind had Lidwina een bijzondere devotie tot de Maria van Schiedam. Het beeld en de relieken van de heilige bevinden zich in de haarRSN toegewijde kapel in de Sint-Lidwinastraat
Hh Ss in Schiedam. De Heilige Lidwinakerk is in 1990 door Paus Johannes Paulus Il tot basiliek verheven. Jaarlijks wordt op de 2e zondag na Pinksteren het Lidwinafeest gevierd. Lidwina van Schiedam wordt vereerd als patrones van de chronisch zieken. Haar kerkelijke feestdag valt op 1 14 april
Het Lidwina-raam in de Hippolytuskerk behoeft weinig uitleg. De glazenier heeft het accent willen leggen op de val van Lidwina op het ijs in de haven van Schiedam. Rechtsboven kun je een schip zien liggen. Vóór de stad 2 bruggen. Het verhaal over Lidwina stond vroeger in ieder boekje over de katholieke vaderlandse geschiedenis en wordt door Harrie Sterk dus als bekend geacht.
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over de nummers 1 en 5 van onderstaande plattegrond.
De levensbeschrijving van Anna is te vinden in het apocriefe (niet door de Kerk officieel erkend) evangelie volgens Jacobus en lijkt heel veel op het Oudtestamentisch verhaal over de geboorte van Samuel. (1 Sam. Hfdst.1) Anna werd geboren als dochter van Emerentiana en zou stammen uit het geslacht Levi. Zij was welgesteld en gaf veel aan de armen en de tempel. Uit haar aanbidders kiest zij Joachim tot man. 15 Maar dan vergezelt hen een groot leed: ?/??? Anna en Joachim blijven kinderloos. Een À |, priester verbiedt zelfs Joachim om in de ?? Lz tempel van Jeruzalem te offeren omdat hij 2 | I kinderloos is en dus aan de ?vloek van de =r" wet? is onderworpen. (kinderloosheid werd | gezien als een straf van God voor gedane = I [ L
kwaad!) Joachim vlucht hierna naar een ?: eenzaam oord en klaagt God zijn nood. Nu verschijnt aan hem een engel die hem zegt: ?Je gebed is door God verhoort, bij jullie zal er een dochter geboren worden die je de #] [ ? naam ?Maria? moet geven?. | | Op hetzelfde uur had Anna eenzelfde a "" verschijning van een engel die haar zegt N \/ naar de gouden poort van de tempel te gaan waar zij haar man zal ontmoeten. Dat ; gebeurt en na het goede nieuws met elkaar Plattegrond Hippolytuskerk gedeeld te hebben, haasten zij zich naar de tempel om God te bedanken. Drie jaar later brengen Joachim en Anna hun dochtertje Maria naar de tempel voor het aanbieden van de offergaven, die na een geboorte zijn voorgeschreven. Zonder enige hulp bestijgt Maria de vijftien treden naar het brandofferaltaar en wordt gezegend door de hogepriester, zoals het aprocriefe boek vermeld.
Afbeeldingen van Anna komen veel voor, meestal in combinatie met haar dochter Maria en het kind Jezus. Soms heeft ze een vinger op de lippen, zinspelend op de ?onbeviekte ontvangenis? van Maria. Volgens de leer van de Kerk zou Maria als latere moeder van Jezus, daarom nooit met enig kwaad in aanraking zijn geweest. Anna wordt zowel met een groene als rode mantel afgebeeld. Groen staat voor de hoop, voor vertrouwen in de toekomst, rood is de kleur van de liefde.
De verering van Anna is er al vanaf de 8° eeuw. In de 15° eeuw ging er een echte golf van devotie voor haar over
Europa. Volgens een levensbeschrijving
die tijd, riep zelfs Luther in een vreselijk B
noodweer haar aan en bad: ?Heilige moeder
Anna, red mij!?
De populariteit van Anna blijkt uit het groot
aantal beroepen dat haar als patrones
vereert: touwslagers, mijnwerkers, timmerlieden molenaars, wevers, schrijnwerkers,
schippers, kleermakers, winkeliers, naaisters
en borduursters. Verder is zij natuurlijk:
beschermster van zwangere vrouwen, van
moeders, en van vrouwen die moeilijk in verwachting raken of geen kinderen kunnen krijgen.
Sinds 1584 is 26 juli de kerkelijke feestdag van Anna. Op die dag wordt ook haar man Joachim herdacht.
Het glas-in-lood-raam van Anna, rechts achterin de Hippolytuskerk, beeldt Anna uit als een welgestelde vrouw (mooie kleding!). Maria zit naast haar met Jezus op haar schoot. Jezus heeft een wereldbol in zijn hand, symbool van zijn betekenis voor heel de wereld. Anna wijst met haar vinger omhoog. Dit symboliseert haar vertrouwen op God. De twee engelen in het onderpaneel herinneren ons aan de verschijning aan Anna en haar man Joachim in het verhaal. De duif boven haar kan niet anders dan duiden op de Geest van God, die heel haar leven, dat van haar dochter Maria en ook dat van haar kleinkind Jezus heeft bepaald. Een prachtig raam, dat veel te vertellen heeft.
Zij is een van de vrouwen die Jezus volgden en waarover verschillende gebeurtenissen in het Nieuwe Testament van de Bijbel staan beschreven. Haar tweede naam ?Magdalena? duidt erop, dat ze afkomstig is uit het plaatsje a Tans Magdala aan het Meer van Genezareth in Israël. HUE ? | Ze was door de duivel bezeten, dus flink gestoord.re Jezus genas haar: dreef zeven duivels IM ??) bij haar uit. (Lucas 8, 2) Daarna volgde zij Jezus met enkele andere vrouwen.
Maria Magdalena was aanwezig bij de kruisiging van Jezus en zijn dood, (Marcus 15, 40), de kruisafname en de begrafenis (Matteüs 27, 61) Maria Magdalena behoorde tot de drie Maria's die als eersten op Paasmorgen naar het graf van Jezus gingen om hem te zalven. Zij troffen het graf leeg aan en werden aangesproken door een ?jonge man? die vertelde dat Jezus was verrezen en dat 21 dit aan zijn leerlingen moesten gaan vertellen. (Marcus 16)
Vooral in de 12° eeuw verbreidde zich de verering van Maria Magdalena in de Westerse Kerk. Maar al eerder stond haar gedachtenis in het Martelaarsboek van de Kerkleraar Beda. (+ 700 na Chr.) Maria Magdalena wordt natuurlijk dikwijls afgebeeld met een kruik zalf n.a.v. de voorgenomen zalving van Jezus? lichaam op Paasmorgen. Ook treurend, staande onder het kruis, samen met andere vrouwen. Vanuit de Middeleeuwen is Maria Magdalena weer de patrones van vele groeperingen: weduwen, kinderloze vrouwen, reukwerkbereiders, kleermakers, kappers, winkeliers, molenaars, wijnboeren, loodgieters, knechten, schippers, mijnwerkers, enz. De kerkelijke feestdag van Maria Magdalena valt op 22 juli
Raam nr.5 op de plattegrond stelt Maria Magdalena voor als een rijkgeklede vrouw met een kruik in haar handen ( Lees Paasverhaal). Boven in het raam zien we op de grafsteen de ?jongeling? die de verrijzenis van Jezus aankondigt. Hij wijst met een hand naar boven (Jezus is verrezen, hij is nu bij God), met de andere hand naar het graf ( ?Zie, de plaats waar men hem heeft neergelegd is leeg.? )
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over nummer 25 van onderstaande plattegrond.
Augustinus werd op 13 november 354 in Thagaste in Nubië (N.-Afrika) geboren. Zijn moeder Monica was christen en daarom kreeg Augustinus een christelijke opvoeding. Hij werd echter niet direct gedoopt, maar als doopleerling in de Kerk opgenomen. Zijn vader was een onbemiddelde stadsambtenaar en kon de studie van Augustinus niet betalen Dat deed een weldoener en zo kon Augustinus toch gaan studeren. Maar onder invloed van het toentertijd heidense onderwijs en de daaropvolgende opleiding tot leraar, vervreemde Augustinus van de christelijke godsdienst. Vooral toen hij naar Carthago verhuisde en daar tot een losbandig leven kwam. Hij ging daar ongehuwd samenwonen en kreeg toen een zoon Adeodatus. Zijn geloofsafval en zijn zedeloos leven berokkende zijn moeder ontstellend veel verdriet. Toen zij Bisschop Ambrosius van Milaan vertelde over haar verdriet en over het vele bidden dat zij voor haar zoon deed, troostte de 15 bisschop haar met de woorden (zo vertelt ons s\n een legende): ?Heb goede hoop, want het is af ?; onmogelijk dat een zoon van zoveel tranen cy Lu verloren zou gaan?. Door haar volhardend gebed ne be voor de bekering van haar zoon is Monica één ? Le van de bekendste vrouwen geworden in de " kerkgeschiedenis. Haar kerkelijke gedachtenis ? wordt gevierd op de dag vóór die van haar zoon ? Augustinus, nl. op 27 augustus. Nadat Augustinus leraar was geweest in Thagaste, Carthago en Rome, werd hij 7; | benoemd in Milaan. Daar maakte hij kennis met | M de preken van Bisschop Ambrosius, die een | | geweldige indruk op hem maakten. Op een dag, a 52 toen hij in hevige tweestrijd was, zo verhaalt een U / legende, bevond hij zich in een tuin en hoorde in ae Plettegrond Hippolytuskerk een naburig huis een kind zingen: ?Tolle lege? tegrond Hippolytuskerk ? (Neem en lees). Augustinus beschouwde dit als
een vingerwijzing van Godswege. Hij pakte de Bijbel, sloeg hem open en las in de brief van Paulus aan de Romeinen, vers 13 en 14 uit hoofdstuk 13: ?Laten we ons behoorlijk gedragen als op klaarlichte dag en ons van braspartijen en drinkgelagen onthouden. Van ontucht en losbandigheid, van twist en nijd. Maar bekleed u met de gezindheid van Jezus Christus en geef niet toe aan allerlei kwade begeerten?. Gegrepen door deze tekst besluit Augustinus zijn leraarsambt neer te leggen en zijn leven aan God toe te wijden. In 387 wordt hij, samen met zijn begaafde zoon, in de Paasnacht door Bisschop Ambrosius gedoopt. Hij mocht volgens de Romeinse wet niet trouwen met de moeder van zijn zoon, omdat die van te lage afkomst was. Deze keerde terug naar Afrika en Adeodatus bleef voorlopig onder Augustinus? hoede. Na de Doop ging Augustinus zich intensief aan de studie van de Bijbel wijden en kiest voor een kluizenaarsleven. In 391 wordt hij tegen zijn wil in tot het priesterschap geroepen en in 395 volgt zijn benoeming tot Bisschop van Hippo. In die functie bond hij de strijd aan met de verschillende ketterijen die toen in de kerk opgang maakten.
Augustinus schreef een groot aantal theologische boeken Zijn theologie heeft een blijvende invloed gehad op het gelovig denken in de Kerk. Zelf was Augustinus sterk beïnvloed door de geloofsvisie van de Apostel Paulus en op zijn beurt heeft Augustinus grote invloed gehad op de kerkhervormers (rond 1517) en daarmee op de protestantse visie aangaande: zonde en genade, geloof en goede werken, de werking van de sacramenten, de leer van de predestinatie (uitverkiezing door God), enz.
Hij schrijft zo'n 113 boeken, waarvan de bekendste: ?Confessiones? (Belijdenissen / Over zijn eigen leven) en ?Civitate Dei? (Over de stad Gods). Naast de vele kleinere geschriften zijn er van hem nog 500 preken opgetekend en ? bezitten? we 218 brieven. Met recht kreeg [1 Augustinus dan ook de eretitel van Kerkleraar.
OB El
Augustinus stichtte tijdens zijn leven LIN JE
vrouwen (Augustijnen en Augustinessen).
verschillende kloosters, voor mannen en ef chs
Daarom wordt hij soms als Augustijner monnik afgebeeld,?? maar meestal als bisschop met staf en mijter. In ziin hand heeft hij vaak een boek met veer (vanwege het grote aantal geschriften dat op zin naam staat). Verder wordt Augustinus wel eens afgebeeld met een jongetje
op het strand dat een schelp in de hand heeft. Dit verwijst naar de volgende legende:
Toen Augustinus eens langs het strand wandelde en diep nadacht over het onbegrijpelijke mysterie van de Heilige Drieëenheid in God, zag hij op het strand een jongetje dat steeds maar water uit de zee schepte en in een kuiltje deed. Toen Augustinus vroeg wat het daarmee wilde bereiken, antwoordde het kind dat het de zee leeg wilde scheppen. ?Dat is onmogelijk? zei Augustinus, waarop het kind weer zei: ?Net zo onmogelijk als te proberen het geheim van de Drieëenheid in God te doorgronden.?
De geleerdheid van Augustinus stond te ver van de gewone burger als om hem te kunnen ontdekken als volksheilige. Vandaar dat er geen speciale devotie tot hem is ontstaan. Alleen de Kerk heeft hem de titel ?Kerkleraar? gegeven, onder de bijnaam van: ?Leraar van de genade?.
In 430, tijdens de belegering van Hippo door de Vandalen stierf Augustinus , bijna 76 jaar oud.
Na zijn heiligverklaring werd 28 augustus zijn gedachtenisdag op de kerkelijke heiligenkalender.
Op het raam in de Hippolytuskerk aan de Kanis, nr. 25 van de plattegrond, werd Augustinus door glazenier Harrie Sterk afgebeeld ais een bisschop met mijter en staf. Hij heeft in zijn hand een boek met een veer als schrijfmateriaal. Hij kijkt omhoog naar de hemel, misschien om daarmee aan te duiden, dat Augustinus na zijn bekering zich volledig in dienst heeft gesteld van God in den Hoge. In het bovenste gedeelte van het raam zien we zijn moeder Monica, zittend in gebed verzonken, de handen gevouwen in haar schoot, het hoofd omlaag gericht, symbool van droefheid en ingetogenheid Haar niet-aflatend gebed heeft de bekering van haar zoon bewerkt, zegt immers de legende. Ook de legende van het jongetje (engeltje) aan het strand is afgebeeld. Rechts van Augustinus ligt op de grond het schelpje waarmee het kind de zee wilde scheppen in het kuiltje.
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over raam nummer 2 van onderstaande plattegrond.
Van alle heiligen is Maria, vroeger en nu, veruit het meest vereerd. Van de historische Maria is niet zo veel bekend. De gegevens in het Nieuwe Testament zijn later overwoekerd door onnoemelijk veel legenden. ?Miriam? was haar oorspronkelijk Hebreeuwse naam. ?Maria? is de Grieks-Latijnse vertaling. Joachim en Anna (beiden ook heilig) zouden haar ouders zijn geweest. Op jonge leeftijd verloofde ze zich met de timmerman Jozef. Hoewel ze maagd was, kwam de aartsengel Gabriël haar vertellen, dat uit haar de Messias zal geboren worden, zegt het evangelieverhaal. Toen Jozef en Maria in Bethlehem waren voor de Romeinse volkstelling, kwam Jezus ter wereld. Ze lieten hem, volgens de Wet van Mozes, op de achtste dag na zijn geboorte besnijden. Op de veertigste dag gingen ze met hun kind naar de tempel om het aan God op te dragen. Daar voorspelde de door Godsgeest gegrepen Simeon, dat Maria 1s om haar zoon veel te lijden zou krijgen. Het / evangelie maakt verder nog melding van de m ba Wijzen uit het Oosten, de vlucht naar Egypte FT en het bezoek van de twaalfjarige Jezus aan = | ?" de tempel, waar hij tot verbazing van zin ?I ?? moeder discussieerde met de priesters. In het i verdere leven van Jezus trad Maria nog maar i weinig op de voorgrond. Op haar verzoek a zorgde Jezus ervoor, dat er op de bruiloft in ? | Kana geen wijngebrek was. Dat was een » 1 belangrijk gegeven voor de latere verering van Maria: Jezus weigert zjjn moeder niets! Tijdens * | [ ? het sterven van Jezus stond Maria onder het | | kruis. Toen vroeg Jezus Johannes om voor a: ?? zijn;' moeder te zorgen. Net zo min als de Ad | datum van haar geboorte is er iets over Maria? ? sterven bekend. Voigens de katholieke leer is Plattegrond Hippolytuskerk ze gewoon een natuurlijke dood gestorven,
maar wel met lichaam en ziel 'ten hemel opgenomen'. Zo zijn in de loop der eeuwen meer dogma's (beslissende uitspraken van de Kerk m.b.t. de geloofsleer) ontstaan: Maria's goddelijk moederschap, de zondeloosheid van Maria, haar deelname aan Christus' verlossingswerk, haar volheid van genade en het meest opmerkelijke: haar maagdelijkheid. Dat laatste dogma werd in de tweede helft van de vierde eeuw voor het eerst verkondigd. Er zou sprake zijn van een drievoudige maagdelijkheid: Maria is zwanger geworden en maagd gebleven; Maria heeft haar zoon 'op maagdelijke wijze' gebaard; Maria heeft ook daarna nooit gemeenschap gehad met een man. In de wereldgeschiedenis zijn er echter enige tientallen belangrijke historische of legendarische figuren aan te wijzen, van wie de moeders volgens een of andere religieuze leer ook maagd waren gebleven. (Zo wordt van Boeddha, die leefde tussen circa 600 en 500 vóór Christus, gezegd dat zijn moeder van hem zwanger werd zonder tussenkomst van een man).
Maria wordt vereerd als de bemiddelares tussen de mensen en God en is daardoor niet alleen de meest aangeroepen heilige, zij is zeer zeker ook de meest afgebeelde. Kenmerkend is, dat ze steeds een uitzonderlijk mooie vrouw is naar de begrippen van de tijd waarin een beeld, schilderij of prent van haar is vervaardigd. Doorgaans heeft ze de handen gevouwen en houdt ze de aan haar gewijde rozenkrans vast. Allerlei voorvallen uit haar leven zijn verbeeld. Zeer specifiek is de pietá (Italiaans voor medelijden), een beeld van Maria met de gestorven Jezus op haar schoot. De zeven zwaarden waarmee Maria ook wel wordt afgebeeld staan voor de ?zeven smarten' uit de voorspelling van Simeon. (Lucas 2: 25 e.v.) Deze zijn: 1. De voorspelling van Simeon op zich; 2. de vlucht naar Egypte; 3. het verloren raken van Jezus in Jeruzalem; 4. de ontmoeting met de kruisdragende Jezus; 5. de kruisiging van Jezus; 6. het leggen van het van het kruis afgenomen lichaam van Jezus in Maria's schoot; 7. de begrafenis van Jezus.
Het feest van Maria Boodschap - waarover het nu besproken kerkraam gaatwerd in de Oosterse Kerken al rond het jaar 550 op 25 maart gevierd: dus 9 maanden voor Kerstmis, het feest van Christus? geboorte. Oorspronkelijk heette het feest: ?De verkondiging van de geboorte van de Heer?, maar in de 7° eeuw wordt dit feest al gauw ?Maria Boodschap? genoemd. Paus Paulus VI (1963-1978) heeft weer de benaming: ?De aankondiging van de Heer? ingesteld.
Andere door de Kerk vastgestelde Mariafeesten zijn:
1jan. Maria, Moeder van God; 2febr. Opdracht in de Tempel (Dag van de vrede) (Maria Lichtmis) 11 febr. O.L. Vrouw van Lourdes; 31 mei Bezoek aan Elisabeth 15 aug. Maria Tenhemelopneming 8 sept. Maria Geboorte 15 sept. O.L. Vrouw van smarten 7 okt. Maria v.d. Rozenkrans 8 dec. Maria Onbevl. Ontvangenis
Naast het Rozenkransgebed werd het uit de Middeleeuwen stammend gebed: ?De Engel des Heren? eeuwenlang 3 keer per dag gebeden. (aangekondigd door het luiden van de Angelusklok) In de Kanis luidt die gebedskiok nog iedere dag om 7.30, 12.00 en 18.00 uur. Geen heilige is bij de christenen zo geliefd als Maria. Ontelbare kerken, kapellen, scholen, instellingen en organisaties zijn onder haar bescherming gesteld. Mariabeelden in allerlei stijlen sieren kerken en hadden een ereplaats in onze huizen. Naast de internationale bedevaartoorden, zoals Lourdes, Kevelaer, Fatima e.a., zijn er ook in ons land tientallen bedevaartsplaatsen, ieder met zijn eigen legende, waarin Maria mensen op een bijzondere wijze nabij is geweest.
Op het raam van Maria Boodschap op de plattegrond nummer 2 - heeft glazenier Harrie Sterk geprobeerd met een minimum aan ?materiaal? Maria uit de Evangelies zo kernachtig mogelijk uit te beelden. We zien een knielende Maria, het hoofd omlaag gericht, in gebedshouding, de handen gevouwen, lezend in een ?heilig? boek. Haar nederigheid en overgave aan God straalt van haar af. De engel Gabriël staande met de hand naar de hemel wijzend, verkondigt haar de aanstaande geboorte van Jezus. Het blijde bericht komt uit ?den hoge?, komt van Godswege, komt van de Heilige Geest, gesymboliseerd door de duif boven het dak van het huis. Nog heel bijzonder wordt dit ?hemelse bericht? versterkt door de extra transparante kleuren van het raam, dat een soort ?overbelicht? lijkt te zijn. In het hele kerkgebouw is geen gebrandschilderde raam zo helder!! Lelies zijn er overal, tekens van Maria?s zuiverheid. Een bijzonder mooi raam!
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over raam 28 van onderstaande plattegrond.
Er is goed over nagedacht toen er gekozen werd voor de afbeeldingen van de glas-in-lood-ramen in onze kerk. Het valt direct op, dat alle ramen aan de rechterkant van de kerk uit heilige vrouwen bestaat en aan de linkerkant treffen we alleen mannenheiligen aan (behalve de ?steunpilaren? van de Kerk: Petrus en Paulus; die staan resp. rechts en links). Die scheiding tussen mannen en vrouwen heeft te maken met de vroegere vrouwen- en mannenkant in het kerkgebouw: rechts de vrouwen, links de mannen.
Dat het raam van de ?Doop van Jezus door Johannes? links achter in de kerk is geplaatst, heeft eveneens te maken met de vroegere inrichting van het gebouw. Waar nu in de nisachtige ruimte het H. Hartbeeld staat, stond voorheen het doopvont. Hier was dus de doopkapel. Daarom bevindt zich ook hier een raam over het doopsel. De twee andere ramen op deze plek gaan over het gesprek van Jezus met de schriftgeleerde Nicodemus, dat ook over de doop gaat. Die ramen worden de volgende keer besproken. Nu staat Joannes de Doper in onze belangstelling.
Johannes, de zoon van Zacharias en Elisabeth moet in zijn tijd een alombekende figuur geweest zijn. Johannes de Doper komt zowel in het Nieuwe Testament voor alswel in de geschriften van de bekende Romeinse geschiedschrijver Flavius Josephus.
Het Evangelie van Matteüs vertelt ons, dat toen de bejaarde priester Zacharias zijn dienst verrichtte aan het reukofferaltaar in de Tempel van Jerusalem, de engel Gabriël aan hem verscheen met het bericht dat hij en zijn even bejaarde vrouw Elisabeth een zoon zouden krijgen die de wegbereider van de Messias zou zijn. De naam van de jongen moest Johannes zijn. Zacharias werd met stomheid geslagen, toen hij
ditt heuglijke feit niet kon geloven. Hij moest zelfs de door de engel genoemde naam op een lei schrijven om deze aan anderen bekend te maken. Pas na de besnijdenis van het kind werd Zacharias van zijn stomheid genezen, zegt het Evangelieverhaal. Het kon dus niet anders of Johannes was een wonderbaarlijk kind. Het moet in het jaar 28 of 29 zijn geweest, dat Johannes mensen begon te dopen in de Jordaan. In de buurt van die rivier leefde hij, gestoken in een mantel van kameelhaar, als een asceet: iemand u Nu die zich in eenzaamheid met God bezig / hield en boete deed; die er een strenge el Le levenswandel op nahield en niets ? a moest hebben van de geneugten des ? un levens. Volgens het Evangelie leefde i Johannes van wilde honing en ?* i sprinkhanen. Zijn manier van doen trok a nogal wat mensen aan. En zo kon hij , | een groep leerlingen om zich heen [ verzamelen. Zelfs Jezus liet zich door L. | hem dopen. De onverbloemde kritiek 1 van Johannes de Doper op koning | 1 Herodes Antipas en zijn minnares mam / Herodias werd hem fataal. De koning Bs 4 liet hem in de boeien slaan. Na een opwindende dans van Salome, de Plattegrond Hippolytuskerk dochter van Herodias, beloofde Herodes elke wens van het meisje in te willigen. Op aandrang van haar moeder vroeg en kreeg Salomé het afgehouwen hoofd van Johannes op een schotel aangereikt. Een triest einde van zo'n grote profetische figuur.
Johannes de Doper wordt meestal voorgesteld als boeteprediker, gehuld in een kameelharen kleed. Gewoonlijk draagt hij een kruisstaf met daaraan een banderol met de woorden ?Ecce Agnus Dei?: ?Zie het Lam Gods?. Of hij wijst op het Lam Gods dat hij op zijn arm draagt. De heilige Johannes de Doper was dusdanig geliefd, dat hij twee kerkelijke feestdagen kreeg toegewezen: 24 juni, zijn geboortedag, en 29 augustus zijn sterfdag.
Johannes de Doper is de patroon van talrijke kerken, en meer speciaal van doopkapellen.
In Laren (bij Hilversum) heeft jaarlijks op de zondag, die het dichtst bij de 24® juni ligt, de Sint-Jansprocessie plaats. Aangenomen wordt, dat de eerste processie ter ere van Sint Jan al in 1521 gehouden werd. De religieuze tocht werd in 1815 in de Grondwet verboden. In 1822 volgde alsnog
een officiële erkenning, omdat de
processie altijd zonder onderbreking
had plaatsgevonden. In 1848 werd
dit besluit formeel vastgelegd in de
Grondwet
Omdat tijdens de tocht het
H. Sacrament wordt meegedragen
wordt deze processie ook wel
?Sacramentsprocessie? genoemd.
Deze Larense processie is de enige
officieel erkende processie boven de
grote rivieren.(boven de Moerdijk)
Det gebrandsoniderde
van
e
van Jezus door
zien we Jezus van Nazareth in het water van de Jordaan staan , terwijl Johannes hem met een schelp doopt. Dat het Jezus is, die later gekruisigd wordt, toont het kruis achter zijn hoofd. Boven in de lucht zweeft een duif, symbool voor de H. Geest. Ook de wolken met lichtstralen naar omlaag, verwijzen naar de aanwezigheid van God. De achtergrond is een woestijn, waardoor links boven een weg loopt. Waarschijnlijk herinnerend aan Johannes woorden: "Maak recht de weg des Heren?.
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over raam 29 en 30.
Boven de vroegere doopkapel van de St. Hippolytuskerk bevinden zich twee gebrandschilderde glas-in-lood-ramen die samen ?n soort diptiek, een tweeluik vormen. De afbeeldingen hebben direct met elkaar te maken, sterker nog: ze vormen &en geheel. En toch is er in het kerkgebouw geen ander raam waarvan de afbeelding zo weinig directe, zichtbare, informatie geeft.
Zoals bij ieder besproken gebrandschilderd raam, heeft de schrijver van deze serie van te voren elke afbeelding heel goed bekeken en geprobeerd te achterhalen wat de kunstenaar heeft willen uitbeelden. Daarna heeft hij een groot aantal beschrijvingen van de gepresenteerde heilige bestudeerd en vervolgens een artikel geschreven.
De ramen 29 en 30 geven echter door hun uiterste eenvoud wel heel weinig informatie. Ze tonen slechts twee op elkaar gelijkende (voorname) Joodse mannen, ieder op eenzelfde soort zetel, en op dezelfde wijze gekleed. Alleen de lichaamshouding verschilt. Verder is er op het onderste paneel van beide ramen een drinkend hert bij een stroom water te zien.
Op het eerste gezicht denk je: wat moet ik ermee?? Maar wanneer je de teksten bovenaan beide ramen ontdekt, en je voldoende bekend bent met de Bijbel dan wordt van lieverlee de sluier opgelicht.
Boven raam 29 staat: ?Als iemand niet geboren wordt uit water en Geest en? boven raam 30 gaat die tekst verder met: ?kan hij niet ingaan in het Koninkrijk Gods?.
Dat zijn de woorden die Jezus sprak tijdens een nachtelijk (geheim) gesprek met schriftgeleerde Nicodemus. In het gehéím, omdat Joodse schriftgeleerden bepaald geen vrienden van Jezus waren vanwege zijn kritiek op hun godsdienstige opvattingen en praktijken. Maar Nicodemus wilde ondanks dat toch eerlijk kennis nemen van Jezus? levensvisie, maar dan wel zonder dat zijn collega's dit wisten (Joh. 3: 1-21).
De ramen stellen dus twee leraren voor: de ene is Jezus van Nazareth, afgebeeld op het linkse raam. Hij treedt op als leraar van Godswege en heeft dit bewezen door de tekenen die Hij overal heeft verricht.
?6 andere (op het rechtse raam) is Nicodemus, die symbool staat voor het merendeel van de Joodse overheid, dat tegenstander was van Jezus en zijn Goddelijke zending.
Er is hier dus sprake van een contrast: Leraar Nicodemus, levend en werkend vanuit de Wet van Mozes; Jezus verkondigend een nieuwe leer over een nieuwe verhouding tussen God en de mensen.
Voor dit laatste moet je gedoopt worden met water, waarbij Gods Geest op een bijzondere wijze nabij komt.
Op het eerste raam zie je Jezus in een verköndigende houding, met handgebaar ondersteunt hij zijn woorden. Nicodemus op het tweede raam in een lúisterende houding, handen in de schoot, voeten naast elkaar. En wat het resultaat van het gesprek is geweest? Het Johannes-evangelie laat ons daarover in onzekerheid. Wel lezen we in hoofdstuk 19, vers 39 dat Nicodemus assistentie verleende bij Jezus? begrafenis.
In het onderpaneel van beide ramen lest een hert zijn dorst aan een stromend water, aan een bron.
Wetend nu, dat het bij deze ramen over de Doop
gaat, is het niet moeilijk meer om dit tafereel in
verband te brengen met ?drinken? van ?levend
water?. uit een ?bron?. De volgende teksten uit de
Bijbel verwijzen hierna:
In Joh. 4: 14/15 zegt Jezus van zichzelf: ?Het water wat ik hem geef, zal een bron in hem worden, waaruit water opborrelt dat eeuwig leven geeft?, en in Joh. 7, 37 zegt Jezus: ?Wie dorst heeft kome bij mij om te drinken?.
Het hert dat zijn dorst lest, herinnert ook aan psalm 42, 2: ?Zoals een hert smacht naar de waterbron, zo verlang ik naar U, God. En in Psalm 63, 1 wordt gebeden: God, mijn God, naar U blijf ik zoeken, mijn ziel dorst met verlangen naar U?.
Zo zijn er nog heel wat bijbelteksten aan te halen, zelfs de ?waterstromen die uit de tempel van Jeruzalem komen?, beschreven in het Bijbelboek Ezechiél hfdst. 47, 1-12, zouden we in verband kunnen brengen met de stroom water waaraan het hert op de ramen zich tegoed doet. Prachtige ramen met sobere afbeeldingen, waarachter toch zöveel informatie verborgen ligt!
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over raam 15 van onderstaande plattegrond.
Om meerdere redenen is het middelste gebrandschilderde raam boven het priesterkoor het moeilijkst te bespreken raam.
Ten eerste omdat het niet gaat over één bepaalde bijbelse of heilige figuur. Ten tweede omdat het raam een-en-al symboliek is. Het gaat namelijk over het Bijbelboek ?Openbaring van Johannes?. Dit boek staat vol symbolen die zowel naar de situatie van eerste christentijd verwijzen als naar wat er volgens het visioen van Johannes gaat gebeuren in de ?eindtijd?
(op het einde van de wereld).
De schrijver van ?Openbaring? maakte gebruik van allerlei Oud-Testamentische beelden en verhalen en je moet al wat thuis zijn in de bijbelboeken Daniël en Ezechiël om te begrijpen, dat wat er staat niet altijd letterlijk bedoeld ís.
Een derde bijkomende moeilijkheid is tenslotte nog, dat verschillende onderdelen van het raam zó klein zijn afgebeeld, dat ze met het blote oog niet goed, of helemaal niet te onderscheiden zijn.
Als schrijver van deze artikelen heb ik daarom een verrekijker moeten gebruiken om alle afbeeldingen van het raam goed te kunnen waarnemen.
Zittend in een bank, met het bijbelboek ?Openbaring? opengeslagen op mijn knieën, en zoekend met mijn kijker, ben ik van lieverlee meer niet alles te weten gekomen.
Wat zien we? En wat zien we niet ?
Hoewel twee groot-afgebeelde bijbelse mannen direct in het oog springen, gaat het raam toch over het lam bovenin. In het kerkarchief van 1923 wordt het raam benoemd als: ?Het Lam Gods met koningen en profeten? en ook de tekst in het onderste gedeelte van het man raam richt de aandacht op het lam: Zalig WE zij die tot het bruiloftsmaal des Lams geroepen zijn?. (Openbaring 19: 9) -4? Met het ?Lam? wordt Jezus Christus, de & % Levende Heer, uitgebeeld. En dit Æ ? herinnert ons aan Johannes de Doper, die Jezus aanwees als het ?Lam Gods? (Evangelie volgens Johannes, hfdst. 1: 29)
Maar het lam herinnert ons ook aan het Oud-Testamentisch Joodse paaslam, dat geslacht werd vlak voor de uittocht van Egypte. Jezus Christus wordt met dit paaslam in verband gebracht, omdat hij op zijn Laatste Avondmaal, vlak voor zijn lijden en dood, zich symbolisch beschikbaar stelde als het ?offerlam' dat verzoening zal gaan brengen voor het kwaad in de wereld.
Rond het lam op het raam zijn enkele symbolen die we maar gedeeltelijk kunnen onderscheiden. (helaas niet op de afgedrukte foto!) We zien een soort krans of regenboog rond het Lam, dat zelf op een altaartroon staat. Uit die krans komen zeven stralen of lichtflitsen (zie| Openb. 4: 2-5).
Wat wel duidelijk te zien is, zijn de zeven kandelaars rond het Lam. Deze symboliseren de eerste zeven grote | christelijke kerken in die tijd (Openb. 1, 12 en 20)
Wat we beslist ook niet met het blote oog
kunnen zien zijn de afbeeldingen van vier
symbolische dieren uit Openbaring hfdst.4, die doen herinneren aan de 4 dieren in het boek Daniël hfdst. 7, waarvan men niet precies weet welke betekenis ze hebben. Later zijn deze dieren uit Openbaring (een os, een leeuw, een arend en gevleugelde mens) symbool geworden voor de vier Evangelisten: Lucas, Marcus, Johannes en Mattheüs.
Dit naar aanleiding van de beginverhalen van hun Evangelies. De afbeeldingen ervan bevinden zich in de vier ronde vormen rond het Lam.
Marcus begint zijn evangelie met Johannes de Doper, roepende als leeuw in de woestijn. Lucas begint met de offerdienst van Zacharias in de Tempel. Daarvoor is de os een passend offerdier. Johannes heeft als symbool een adelaar. Zijn boek overstijgt het aardse en begint bij God. Een adelaar stijgt ook op tot de hoogste hoogte. Mattéus begint met de beschrijving van de afstamming van Jezus. Een vlucht door de geschiedenis, gesymboliseerd door een vogelmens.
Boven in het raam zien we God de Vader, waarvan het Lam, Jezus Christus, de ?welbeminde zoon? is. (Matt. 3, 17) De twee grote figuren links en rechts, zijn Mozes en Elia. Mozes met twee lichtstralen boven zijn hoofd. Deze herinneren eraan, dat Mozes zijn gelaat voor het volk moest bedekken nadat hij God ontmoet had op de berg Sinaï, zó straalde het. ( Exodus 34: 33-35) Elias is de profeet, die eveneens een ontmoeting met God heeft gehad. (Koningen 19) En achter beiden op het raam is een groot aantal personen afgebeeld, allemaal met een kroon in de hand, uit eerbied voor ?het Lam?. Die kronen staan symbool voor de ?kroon des levens? (Openb. 2, 10) als beloning voor de martelaren en andere volhardende getrouwe christenen. (zie Openb. 7).
Op zich genomen is het heel goed gedacht om dit raam vol symboliek, waarin Jezus Christus, de ?Levende Heer? in het middelpunt staat, in het centrum van het priesterkoor te plaatsen. Dat is toch de ruimte waar de Eucharistie (ter gedachtenis aan het Laatste Avondmaal) wordt gevierd, waar christenen hun geloof belijden en vieren in het toekomstperspectief van de ?nieuwe hemel en de nieuwe aarde?, waar alle tranen zijn gedroogd en de dood niet meer zal bestaan. (Openb. 21, 3-4)
Gebrandschilderde ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. In deze serie artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over de ramen 17 en 13 van de plattegrond.
?DE AANBIDDING DER HERDERS' is de titel van het raam met in het onderste gedeelte de tekst: ?Heden is u een verlosser geboren, welke is Christus, de Heer God?. Het is een eenvoudig raam. ledereen 216! ?
CH: direct dat het over het Kerstverhaal gaat,
EIN ?? 20815 dat beschreven is door de evangelist ; ER = Lucas in het 2° hoofdstuk van zijn evangelie: A de geboorte van Jezus in Bethlehem. Een engel des Heren verkondigde aan de herders
ces cl dit blijde bericht en dan schrijft Lucas verder: RA | ?Opeens voegde zich bij de engel een hemelse schare; zij verheerlijkten God met de woorden 'Eer aan God in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft?. Zodra de engelen weer van hen waren heengegaan naar de hemel zeiden de herders tot elkaar: ?Komt. Laten we naar Bethlehem gaan om te zien wat er gebeurd is en wat de Heer ons heeft bekend gemaakt.? Ze haastten zich er heen en vonden Maria en Jozef en het pasgeboren Kind dat in een kribbe lag.? (Lucas 2: 15-16)
Op het glas-in-lood-raam zien we dit allemaal: het Kind in de kribbe; Maria met opgeheven hand, vol bewondering voor het nieuwe leven van Godswege; Jozef met de
handenITS gevouwen, eveneens vol
bewonderingN? en God dankend voor zoveel
geluk.
Gebrandschilderde
In deze serie
ramen in kerken hebben meestal een verkondigende functie. Zij beelden Bijbelse taferelen uit of brengen voorbeeldige heiligen onder de aandacht. artikelen worden de glas-in-lood-ramen van de Hippolytuskerk a/d Kanis besproken. Deze keer gaat het over de ramen 16 en 14 van de
plattegrond.
De vijf kerkramen op het priesterkoor verwijzen allemaal direct naar Jezus van Nazareth; zijn geboorte (raam 13 en 17); twee belangrijke taferelen uit zijn leven die getuigen van zijn komst van Godswege (raam 14 en 16) en zijn verheerlijking bij de Vader in de hemel (raam 15). Deze ramen versieren heel toepasselijk de ruimte waar Jezus Christus, de ?Verrezen Heer? in het middelpunt staat van Eucharistieviering en Woorden Communiedienst.
In dit raam wordt de volgende tekst uit het Evangelie van Johannes (hfdst. 1) afgebeeld:
Dit is de getuigenis van Johannes. De Joden hadden uit Jeruzalem priesters en levieten op hem afgestuurd met de vraag: ?Wie bent U eigenlijk?? Zonder er omheen te draaien verklaarde Johannes kort en krachtig: ?Ik ben niet de verwachte Messias. Ik ben slechts een stem die roept in de woestijn: Maak recht de weg des Heren, zoals de profeet Jesaja heeft gezegd.
Op een keer toen Jezus in Kafarnaüm was gekomen, kwam een Romeins officier naar Jezus toe en riep hem te hulp. Hij zei: ?Heer, mijn kind ligt verlamd thuis, met vreselijk veel pijn?. Jezus zei hem: ?Ik ga met u mee?. Maar de officier antwoordde daarop: ?Heer, ík ben niet waardig dat Gij onder mijn dak komt, maar spreek een woord en mijn kind zal beter worden?.
Toen Jezus dat hoorde, stond hij verbaasd en zei tot de omstanders: ?Zo'n groot geloof heb ik in Israël nog niet aangetroffen?.
De tekst: ?Heer, ik ben niet waardig dat Gij onder mijn dak komt? staat eveneens volledig onder de afbeelding van het raam.
Rechts weer de staande Jezus van Nazareth met aureool en de kruisbalken erin. Gekleed in hetzelfde priesterlijk gewaad als
op raam16.
Hier is Jezus niet in een luisterende
houding afgebeeld, (raam 16) maar
als iemand die verbaasd is, zich
over iets verwonderd.
Deze verbazing wordt natuurlijk
veroorzaakt door de woorden van
de soldaat. Let wel: een knielende
RomeinseMT officier voor een
Joodse onderdaan (Palestina was
tijd door de Romeinen bezet).
Ook op dit raam weer die twee in
het blauw geklede engelen, tegen
een dieprode achtergrond.
Met deze twee ramen besluiten we de reeks besprekingen van de glas-in-lood-ramen en hopen dat deze prachtige kunstwerken van de St. Hippolytuskerk aan de Kanis, nu nög meer tot de verbeelding zullen spreken van allen die deze kerk bezoeken.
St. Hippolytuskerk a/d Kanis - De kerkramen besproken